10 voorop | 11| voorop

w o e s t ı n

HeHeHet t t isisis h hetetet l l l lananand d d vavavan n dededede h h h heieieieilililigegegege s s s stetetedededen n n MeMeMeMekkkkkkkkkkkkkka a a enen M Medededininina,a,a, d d d de e

ovovovovovererererervlvlvlvlvloeoeoeoeoedidididigegegege o o o olilililiededededolololollalalalarsrsrs e en n n dedede G Grorotetete A A A Ararabibibiscscscschehehe W W W W W W Woeoeoeoeststijijijn.n. M M M Maaaaaaaaaaaar r r r ovovovovovoverererererer

enenenenkekekekelelelele j j j jararararararenenenen s s s statatataatatatat S S S Saoaoaoaoaoedededededi-i-i-i-i-ArArArArArabababababiëiëiëië o o o ookokokokok b b b bekekekekenenenend d d d d alalalals s s s hehehehehet t t t lalandndndnd w w w waaaaaaaar r r r hehehehehehehehet t t t

grgrgrgrgrooooooootststststetetete m m m metetetetrorororoprprprprojojojojecececect t t t teteteter r r r r wewewewewerererereldldldld i i i is s s s gegegegererererealalalalalisisisiseeeeeeeerdrdrdrd. . EnEnEnEnEn d d d daaaaaaaar r r r wewewewewerkrkrkrkrkt t t t t

StStStStStrururururuktktktktonononon o o o op p p p p didididit t t t momomomomememementntntntnt h h h hararararard d d aaaaaaaan n n n mememememee.e.e.e.e.

TeTeTekskskskst:t:t: K Koeoen-n-n-MaMaMaMaMachchchchchchieieieieieiel l l l vavavavavavan n n dedededede W Wetetetetetererererererinininining g g g g g

BeBeeleld:d: S Samamiriririr A A Al-l-HaHaHaHaHajjjjj

voorop | 1312 | voorop

Metroproject Riyadh: facts & figures

• Het nieuwe metrostelsel van Riyadh telt zes lijnen, waarvan

er drie worden gebouwd door FAST. In dit consortium

werkt Strukton samen met Saoedische (Freyssinett),

Koreaanse (Samsung), Spaanse (FCC, Typsa), Engelse (Atkins)

en Franse (Alstom, Setec) bedrijven.

• FAST ontwerpt en bouwt 25 metrostations en 64,6 kilometer

spoor, waarvan 26,6 kilometer ondergronds, 8,2 kilometer

bovengronds en 29,8 kilometer viaduct.

• Strukton is vooral bij het project betrokken vanwege de skills

van de medewerkers, zowel op het gebied van techniek als

projectmanagement, goede referenties en grote kennis van

railsystemen en civiele techniek.

• Op dit moment werken er zo’n 65 Struktonners in Riyadh.

den kijken. De schachtwanden, in toom gehouden met shotcrete, zijn maar liefst 26 meter diep en lopen kaarsrecht naar beneden. National Geographic Megastructures, eat your heart out!

Strak schema

Ook bij Cut & Cover 4.2, een belangrijk tunneltraject in lijn 4, is ‘mega’ het eerste woord dat te binnen schiet. Deze site ligt pal naast King Khalid International Airport, waar naar goed Saoedisch ge-bruik in razend tempo een nieuwe terminal uit de grond wordt ge-stampt. Met een woud aan hijskranen op de achtergrond zien we hoe honderden Pakistaanse bouwvakkers betonwapening vlechten. ‘FAST bouwt hier zo’n 3 kilometer tunnel en een metrostation van 24 bij 200 meter’, vertelt Jesse Maas, Package Manager Cut & Cover Tunnel. ‘Dit alles onder grote tijdsdruk, want medio 2015 gaat de nieuwe terminal open. Dus vóór die tijd moeten onze ondergrondse werkzaamheden gereed zijn.’

Pittige klus

Ook in het hoofdkantoor van FAST is die tijdsdruk duidelijk voel-baar. Honderden managers en ingenieurs werken hier in kleine cubicles minimaal zestig uur per week om alle ontwerpen definitief te krijgen. Geen sinecure, want inmiddels heeft de opdrachtgever al 24 change notices ingediend, die soms verstrekkende gevolgen heb-ben. ‘De ruimte om te bouwen is in Riyadh zeer beperkt’, zegt Jan Postmus, Adviseur Constructies. ‘Niet alleen vanwege de bestaande bebouwing en het drukke verkeer, maar ook vanwege alle utilities onder de grond, zoals water- en elektriciteitsleidingen. We moeten dus veel onderhandelen met alle stakeholders voordat we echt kun-nen gaan bouwen. Tel de cultuurverschillen, de taalbarrières en de lange werkdagen daarbij op, en je begrijpt dat de temperatuur op kantoor soms aardig kan oplopen. Maar dat weet je van tevoren. Het is een immens project, dat snel af moet zijn en waar op het hoogte-punt zo’n 15.000 mensen uit de hele wereld aan werken. Dan weet je dat het pittig wordt. Maar ik deins daar niet voor terug: ik wil die metro gebóuwd zien worden.’

Voorbereidingen in volle gang

Dezelfde volharding toont Superintendent Verkeer Gerrit Driehaus, die ons langs het toekomstige traject van lijn 6 rijdt, waar hij in overleg met de lokale verkeerspolitie tientallen sites bouwklaar probeert te maken. Hij laat ons zien hoe 33.000 barriers worden geplaatst, straatverlichting wordt vervangen en duizenden

Naast ons dreigt een vrachtwagenchauffeur ons op dezelfde manier te lijf te gaan als Messala in de beroemde wagenren-scène uit Ben Hur. Vlijmscherpe pinnen op zijn wielen steken onheilspellend in onze richting, sterk genoeg om onze auto als een blik sardientjes open te rijten. Maar als we optrekken, houdt hij gelukkig netjes zijn baan, al is dat hier zeker niet vanzelfsprekend.

Geen voetgangers

Eén dag rondrijden in Riyadh en de conclu-sie is duidelijk: in deze drukke, uitgestrekte en alsmaar uitdijende miljoenenstad is een goed metrostelsel geen overbodige luxe. Voetgangers of fietsers zijn nergens te be-kennen: iedereen pakt de auto. Geen won-der, als je voor 50 liter benzine slechts vijf euro betaalt. Maar de liefde van de Saoedi’s voor Het Sportieve Rijden zorgt ook voor veel files, luchtverontreiniging en gemiddeld negen (!) dodelijke verkeersslachtoffers per dag. En dus heeft de stad opdracht gegeven voor het grootste metroproject ter wereld, ruim 176 kilometer lang.

Megastructure

In slechts vijf jaar tijd worden in Riyadh zes metrolijnen aangelegd, waarvan drie door FAST, het internationale consortium waar-aan ook Strukton deelneemt. Hoe groot-schalig de werkzaamheden zijn, zien we bij Launching Shaft North, het toekomstige eind-punt van lijn 5. In de afgelopen zes maanden is hier 800.000 kubieke meter rotssteen weggehakt, zodat er een gigantische remise voor de metrostellen kan worden gebouwd. Nog eens 100.000 kubieke meter is afge-voerd voor de shaft zelf, zodat een Tunnel Boring Machine van 9,65 meter diameter zijn werk kan doen. Roodbruin stof dwarrelt in ons gezicht als we adem loos naar bene-

De drukke straten van Riyadh

Ruim voordat de rode teller op het digitale bord op nul

staat en het stoplicht op groen springt, beginnen de Saoedische

automobilisten achter ons al hartstochtelijk te toeteren. Ze willen

dóór, en wel direct, of er nu ruimte is of niet.

palmbomen worden gekeurd, gemerkt en naar een kwekerij worden gebracht om later teruggeplaatst te worden. Ook zien we waar hij in de praktijk tegenaan loopt: driedubbel geparkeerde auto’s voor een restaurant, afvalcontainers die de doorgang blokkeren, een afschei-ding van de National Guard die afgebroken moet worden voor een verkeersomleiding. Maar wie gaat dat betalen?

Overleg met de imam

‘Kijk’, zegt Gerrit, ‘we rijden nu langs de grootste begraafplaats van Riyadh, met aan de andere kant van de weg een grote moskee. Pre-cies daar tussenin moeten we gaan bouwen. Om de begraafplaats bereikbaar te houden, zetten we een voetgangersbrug neer. Maar dan zijn we er nog niet, want voor de ingang van de begraafplaats staat elke dag een massa auto’s. En dus ga ik morgen met de imam overleggen, of mensen niet tijdelijk de achteringang kunnen gebrui-ken. Zo speelt bij elke site weer iets anders. We moeten gewoon heel veel van dit soort situaties oplossen voordat de schop de grond in kan.’

Respect het belangrijkst

Onafgebroken rinkelt Gerrits telefoon, terwijl hij ons beheerst door het hectische verkeer loodst. Onderweg ontmoeten we een agent van de Saoedische verkeerspolitie, die Gerrit hartelijk begroet met een knuffel. ‘Respect tonen, mensen serieus nemen, hun vertrou-wen niet beschamen en doen wat je belooft: dat is het allerbelang-rijkste hier’, zegt Gerrit. ‘In Nederland zijn we gewend om alles for-meel te regelen, maar hier is een mondelinge afspraak óók geldig. Het officiële document komt later wel. Gelukkig staan Europeanen hoog in het vaandel, ze worden beschouwd als echte professionals. Vooral als je de juiste kleur haar hebt, zoals ik... grijs. Daar heeft men hier veel respect voor.’

Met grote dank aan Jesse Maas, Ronald Dekker, Eduard Wisse, Clemens Tie-

rie, Jan Postmus, Ben Steehouwer, Marco Reef en Gerrit Driehaus – die hebben

meegeholpen aan dit artikel – en alle andere Struktonners die zes dagen per

week keihard werken om de eer van Strukton in Saoedi-Arabië hoog te houden.

9... 8... 7... 6... GO!

14 | voorop voorop | 15

Na de zwaarbeveiligde ingang rijden we

namelijk een oase van rust binnen, waar

niemand harder rijdt dan 20 kilometer per

uur en het beeld wordt bepaald door

groene palmbomen, nijvere tuinmannen,

moderne kubistische woningen en spe-

lende kinderen. In deze oase, thuisbasis

van ruim dertig Struktonners en hun

gezinnen, laat een man fluitend zijn hond

uit, klatert een fontein, wandelen mensen

kletsend naar de supermarkt en staan

kleurige kinderfietsjes vredig voor de deur.

Niqab of bikini

Het leven in Saoedi-Arabië zit vol contras-

ten en dat wordt nergens duidelijker dan

in de compound, exclusieve verblijfplaats

voor westerse en niet-westerse expats. In

de stad raast het verkeer, in de compound

tjilpen de mussen. In de stad dragen

vrouwen een niqab, in de compound

zonnen de vrouwen in bikini aan het

zwembad. In de stad is het droog en

stoffig, in de compound zorgen bloeiende

bomen en planten voor een weldadige

schaduw.

Crossen in de woestijn

Een gouden kooi? Wellicht, want zonder

mannelijke begeleider kunnen vrouwen de

compound niet verlaten. Maar zo ervaart

Vera Vergunst, die begin 2015 haar echtge-

noot Mendel achterna reisde met hun

kinderen Roos (3) en Floris (5), het zeker

niet. Onlangs croste ze bijvoorbeeld op

quads met andere Struktondames door de

woestijn – een ‘waanzinnig gave’ ervaring.

‘Als vrouw mag je hier geen auto rijden en

moet je dus altijd samen met een man

reizen. Maar dat hoeft niet per se je echt-

genoot te zijn. Ook met een ingehuurde

chauffeur mag je gewoon op pad, dus in

de praktijk ben je een stuk vrijer dan de

meeste mensen in Nederland denken. En

dat je als vrouw hier niet zou kunnen

werken, is eveneens een misverstand.

Esther van der Vlies, vrouw van Ben Stee-

houwer, schrijft bijvoorbeeld columns

over haar ervaringen voor LINDA en de

Telegraaf. De vrouw van een collega uit het

FAST-consortium geeft Spaanse les op de

Amerikaanse school. En we kennen een

groepje Nederlandse dames die op de

vrouwenuniversiteit van Riyadh een nieu-

we studie klinische psychologie opzetten.

Er is veel meer mogelijk dan de meeste

mensen denken.’

Geen agenda nodig

Zelf wil Vera op termijn ook weer aan de

slag, maar voorlopig geniet ze nog vooral

van de grote rust. ‘Als je graag meer tijd

met je kinderen wil doorbrengen, zit je

hier perfect. Het leven in de compound is

simpel en overzichtelijk, precies wat ik

hoopte te vinden. Onze kinderen hebben

het naar hun zin, doen het goed op school

en kunnen elke middag spelen met wie ze

willen. Afspraken maken hoeft niet, alles

kan spontaan. Na een paar weken daalde

de rust in ons neer: wát een verschil met

het hectische Nederland. Ook het klimaat

is heerlijk: altijd zon en heel zelden regen.

Al heb ik de allerheetste dagen, wanneer

Leven in Saoedi-Arabië: leven vol contrasten

Rond Al Bustan (‘De Tuin’ in het Arabisch) staan hoge muren met prikkeldraad. Bij het eerste

checkpoint controleren beveiligers onze bezoekerspassen, bij het tweede doorzoeken ze onze

auto. Daarna komen we langs een pick-up met machinegeweer en een reeks betonnen barriers,

waar we al zigzaggend doorheen rijden. Op een van de barriers prijkt een rode sticker: ‘You are

entering a child friendly zone.’ En hoe vreemd dat ook lijkt, er is geen woord van gelogen.

‘In de praktijk ben je een stuk vrijer dan de meeste mensen in

Nederland denken.’

Leven in Riyadh: enkele do’s and don’ts

• Respecteer te allen tijde de

tradities, cultuur en

geloofsovertuigingen van de

Saoedi’s.

• Kleed je correct: westerse vrouwen

worden geacht een abaya te

dragen, mannen altijd een lange

broek.

• Wees voorzichtig in het verkeer:

buiten de compound gaat het er

ruig aan toe.

• Houd rekening met de prayer times:

vijf keer per dag ligt het leven in

Riyadh even grotendeels stil en zijn

zelfs tankstations gesloten.

• Geniet van de natuur: niet ver van

de stad liggen prachtige zandduinen

en rotsplateaus, goed voor een

adembenemend uitzicht.

de temperatuur kan oplopen tot 50°C, zelf

nog niet meegemaakt.’

Niet één lijn

De strikte islamitische regels voelen voor

Vera niet als een grote beperking. Net als

veel andere Nederlanders in Riyadh accep-

teert ze die gewoon als een gegeven.

‘Buiten de compound draag ik een abaya,

een zwart, ruim vallend gewaad. Voor

westerse vrouwen is dat afdoende, al heb

ik voor de zekerheid altijd een losse doek

bij me. Eén keer werd ik in een winkelcen-

trum aangesproken door een man die

waarschijnlijk bij de religieuze politie

hoorde. Hij vermeed oogcontact, maakte

een gebaar met zijn hand en mompelde:

“Cover your hair.” Toen heb ik alsnog mijn

hoofddoek omgedaan. Het gaf me een

vervelend gevoel, want ik probeer de

Saoedische cultuur juist te respecteren.

Aan de andere kant is het niet altijd hon-

derd procent duidelijk wat er van westerse

vrouwen wordt verwacht. Zelfs de Saoedi’s

kunnen je dat niet precies uitleggen.’

Westerse lingerie

Dezelfde ambivalentie ervaar ik als ik ga

lunchen in een van de talloze malls die

Riyadh rijk is. Ik zie hoe vrouwen in niqab

een lingeriewinkel binnenlopen, vol

felgekleurde en westers ogende setjes. Ik

zie vestigingen van McDonald’s, Star-

bucks en Pizzahut, een schaatsbaan en een

complete rollercoaster. Tegelijkertijd heeft

elk fastfoodrestaurant in de foodcourt twee

aparte kassa’s: één voor gezinnen en één

voor ongehuwde mannen. Ben ik nu in

Amerika of in een conservatief islamitisch

land? Afgaande op de winkels en de bill-

boards, denk ik aan het eerste. Maar als

ik denk aan de vele verboden in Saoedi-

Arabië, onder andere op de consumptie

van alcohol en varkensvlees, is ook de

tweede conclusie onvermijdelijk.

Unieke ervaring

Vera is in elk geval erg blij dat haar gezin

de kans heeft gegrepen om dit unieke land

beter te leren kennen. ‘Leven in Riyadh is

een heel bijzondere ervaring. Ik heb er nog

geen seconde spijt van gehad. Het enige

nadeel is dat de mannen ontzettend hard

moeten werken. Mendel staat zes dagen

per week om 5.45 uur op en is pas rond

18.30 uur weer thuis. Hierdoor ziet hij

onze kinderen minder vaak dan hij ge-

wend was. Maar verder hebben we het

prima naar onze zin. Pal voor onze deur

ligt een leuke speeltuin, waar onze kinde-

ren elke dag opnieuw heerlijk en vrijuit

kunnen spelen, zonder zich druk te hoe-

ven maken om het verkeer. En op school

leren ze Engels spreken en kinderen uit de

hele wereld kennen. Dat we dat aan onze

kinderen kunnen bieden, vind ik onbetaal-

baar.’

Meer weten over het leven in Riyadh? Stuur dan

een mailtje naar veravergunst@gmail.com en

kijk op facebook.com/AlBustanVillage.