Studia PodyplomoweUniwersytet WrocawskiPodstawy prawa europejskiego

Dr hab. Robert GrzeszczakKatedra Prawa Europejskiego WPiA UW

Podzia kompetencji -uwagi wprowadzajceKompetencje UE s zawarte w TUE i TFUE. Za wykadni tych Traktatw odpowiada ETS (art. 19 ust 1 zd. 2 TUE). Jednake to, ktre kompetencje i w jakim zakresie bd mogy by przeniesione, okrelaj konstytucje pastw czonkowskich oraz ustawy wyraajce zgod na przyjcie lub zmian Traktatw zaoycielskich. Natomiast za wykadni krajowych konstytucji s odpowiedzialne sdy konstytucyjne pastw czonkowskich, co moe prowadzi (i prowadzi) do konfliktw midzy nimi a ETS.

Traktat z Lizbony dzieli kompetencje Unii na trzy zasadnicze dziedziny (Tytu I TFUE Kategorie i dziedziny kompetencji Unii):kompetencje wyczne UE: obejmuj dziedziny, w ktrej traktaty przyznaj Unii wyczno stanowienia prawa oraz przyjmowania aktw prawnie wicych, natomiast pastwa czonkowskie mog podejmowa takie dziaania wycznie z upowanienia Unii lub w celu wykonania jej aktwkompetencje UE dzielone z pastwami czonkowskimi: obejmuj dziedziny, w ktrych Unia i jej pastwa czonkowskie mog stanowi prawo i przyjmowa akty wice prawnie, przy czym pastwa czonkowskie wykonuj swoj kompetencj w zakresie, w jakim Unia nie wykonaa swojej kompetencji (art. 2 ust. 2 TFUE).kompetencje UE w zakresie prowadzenia dziaa w celu wspierania, koordynowania lub uzupeniania dziaa pastw czonkowskich: w takim przypadku kompetencja Unii nie zastpuje kompetencji pastw czonkowskich w odnonych dziedzinach (art. 4 ust. 5 akapit 1 TFUE).

Kompetencje UE Rzdzone s zasad przyznania, nie s dzielone wedug dziedzin, lecz ograniczone funkcyjnie tym co jest niezbdne do osignicia celw (proporcjonalno) i wypenienia zada, podlegaj zasadom subsydiarnoci (kompetencje dzielone).

Art. 352 TFUE i doktryna spill overW doktrynie przyjto, w zw. z art. 352 TFUE, e doktryna implied powers obejmuje kompetencje wywiedzione z ju posiadanej kompetencji, jednak w niewystarczajcym stopniu do uzyskania celu traktatowego. W zwizku z tym moliwe jest rozszerzenie istniejcych kompetencji na obszary ssiadujce (tzw. teoria spill over). S to kompetencje dodatkowe, ktre rozcigaj istniejce kompetencje na rodki przygotowawcze lub wykonawcze.

Katalog instytucji UE (art. 13 TUE)TUE formuuje jednolity katalog instytucji Unii, s to:Parlament EuropejskiRad EuropejskRadKomisj EuropejskTrybuna Sprawiedliwoci Unii EuropejskiejEuropejski Bank CentralnyTrybuna ObrachunkowySystem instytucjonalny UE to obok instytucji take organy i jednostki organizacyjne UE.

Zasady systemu instytucjonalnego UEzasada rwnowagi instytucjonalnej: w myl ktrej kada z instytucji dziaa w granicach uprawnie przyznanych jej na mocy Traktatw, zgodnie z procedurami, na warunkach i w celach w nich okrelonych; art. 13 ust. 2 TUE. Instytucje dziaaj w granicach rwnie warunkw i celw okrelonych w traktatach Zasada autonomii instytucji UEzasada lojalnej wsppracy midzy instytucjami: wywodzona obecnie w orzecznictwie Trybunau Sprawiedliwoci z traktatowej zasady lojalnoci odnoszcej si do pastw czonkowskich, zostaa wyranie sformuowana w art. 13 ust. 2 w zdaniu ostatnim Instytucje lojalnie ze sob wsppracujZasada otwartoci instytucji, organw i jednostek organizacyjnych UE

Rada EuropejskaRada Europejska (RE) instytucja UE (1974, 1977, 1983, 1986, 2009),istota, skad, tryb dziaania (tzw. Szczyty europejskie), funkcje (art. 15 TUE)Od Nicei spotkania w BrukseliOd Lizbony wydaje wice decyzje

Zmiany instytucjonalneTL ustanawia si urzd Przewodniczcego Rady Europejskiej, wybieranego na 2,5-ni kadencj.Pocztek kadencji 1.01.2010 r.Spr szwedzki ad skad na Szczyt w Brukseli ()http://www.youtube.com/watch?v=bypLwI5AQvY&feature=channel

Rada (dawna: Rada UE)Podstawy prawne:Art. 16 TUEArt. 237-243 TFUEProtokoy: 6, 9, 36Deklaracje: 7,9

Rada - formacjeRada ds. OglnychRada ds. ZagranicznychRada ds. Gospodarczych i Finansowych (Ecofin)Rada ds. Wymiaru Sprawiedliwoci i Spraw WewntrznychRada ds. Rolnictwa i Rybowstwa

Rada ds. Zatrudnienia, Polityki Spoecznej, Zdrowia i Ochrony KonsumentwRada ds. KonkurencyjnociRada ds. Transportu, Telekomunikacji i EnergiiRada ds. rodowiskaRada ds. Edukacji, Modziey i Kultury.

PODEJMOWANIE DECYZJI W RADZIESystem gosw waonych / liczba ludnoci z modyfikacj na rzecz pastw maychZwykle jeden z elementw ukadu politycznego Kompromis luksemburski (konkluzje nadzwyczajnego posiedzenia Rady 29.1.1966 r.)Kompromis z Ioannina/ z Janniny / poszerzenie UE w 1995 r.

Rada nowe zasady podejmowania decyzji w systemie wiksz.Od 1 listopada 2014 roku wikszo kwalifikowan w Radzie stanowi co najmniej 55 % czonkw Rady, jednak nie mniej ni 15 z nich, reprezentujcych Pastwa, ktrych czna liczba ludnoci stanowi co najmniej 65 % ludnoci UEMniejszo blokujca musi obejmowa co najmniej 4 czonkw Rady, w przeciwnym razie uznaje si, e wikszo kwalifikowana zostaa osignita. Postanowienia przejciowe dotyczce definicji wikszoci kwalifikowanej, ktre obowizuj do 31.10.2014 r., jak rwnie postanowienia, ktre bd obowizywa midzy 1.11.2014 r. a 31.03.2017 r., okrelone s w Protokole w sprawie postanowie przejciowych.

Prezydencja i system trojek od 2006 do 2020 r.:Niemcy, Portugalia i Sowenia (stycz. 2007 czerw. 2008)Francja, Czechy, Szwecja (lipiec 2008 grudzie 2009);Hiszpania, Belgia, Wgry (stycze 2010 czerwiec 2011);Polska, Dania, Cypr (lipiec 2011 grudzie 2012)Irlandia, Litwa, Grecja (stycze 2013 czerwiec 2014);Wochy, otwa, Luksemburg (lipiec 2014 grudzie 2015)Holandia, Sowacja, Malta (stycze 2016 czerwiec 2017);Wielka Brytania, Estonia, Bugaria (lipiec 2017 grudzie 2018); Austria, Rumunia, Finlandia (stycze 2019 czerwiec 2020)

Rada Europy (Europejski Trybuna Praw Czowieka w Strasburgu)nie myli z instytucjami WE/UE!!!Rada Europy powstaa w 1949 rokuPolska jest czonkiem Rady Europy od 1991 roku. Aktualnie skupia ona 47 (48) pastw.Trybuna Praw Czowieka w Strasburgu

Parlament Europejski (PE):Funkcje: ustawodawcze, budetowe i kontrolneSiedziby: Bruksela, Luksemburg i StrasburgPrzewodniczcy PE- kadencja 2,5 roku (2012-1014 to Martin Schulz) PARLAMENT EUROPEJSKI 754 posw

OmbudsmanEuropejski Rzecznik Praw Obywatelskich, art. 228 TFUEWybr i odwoanie Europejskiego Rzecznika Praw Obywatelskich przez PEZadania Rzecznika Praw Obywatelskich Podmioty uprawnione do skadania skarg Skarga do Rzecznika Praw ObywatelskichRelacja postpowania ERPO do postpowania sdowego i administracyjnego

MaladministartionZadaniem ERPO jest rozpatrywanie skarg na ze zarzdzanie (ang. maladministration) w dziaalnoci instytucji, organw i jednostek organizacyjnych UE, z wyjtkiem ETS oraz SPI, sprawujcych funkcje sdownicze. Pojcie zego zarzdzania, w wietle praktyki ERPO, obejmuje dziaanie organw unijnych, ktre pozostaje w sprzecznoci z postanowieniami traktatw oraz innych aktw prawa UE, jak rwnie z zasadami tego prawa ustalonymi midzy innymi w orzecznictwie sdw UE. W praktyce za przykad zego zarzdzania uwaa si nieprawidowoci proceduralne, naduycie wadzy, dyskryminacj, przewleko postpowania czy te odmow udzielenia informacji.

Komisja Europejska (KE):Charakter wykonawczy Wysokiej Wadzy (ang. High Authority) by wyeksponowany ju w EWWiS. W JAE pastwa czonkowskie uzgodniy wprowadzenie do Traktatu obowizek delegowania przez Rad uprawnie wykonawczych na rzecz Komisji

O Komisji 2010 - 2014Struktura KomisjiTryb wyboru i skad KomisjiPrerogatywy

Komisja spotyka si raz w tygodniu, zwykle w rod, w Brukseli. Kady punkt porzdku obrad prezentowany jest przez komisarza odpowiedzialnego za dany obszar polityki, za decyzja w danej sprawie podejmowana jest wsplnie przez cay zesp (kolegium).

Dyrekcje generalne i suby Komisji Europejskiej

Sprawy gospodarcze i walutoweRolnictwo i rozwj obszarw wiejskichPomoc humanitarnaBudetWsplne Centrum BadawczeHandelKomunikacja spoecznaKonkurencjaRozwjEdukacja i kulturaRozszerzenieZatrudnienie, sprawy spoeczne i rwno szansPrzedsibiorstwa i przemysrodowiskoEuropeAid Biuro Wsppracy

EurostatPodatki i unia celnaSprawiedliwo, wolno i bezpieczestwoRynek wewntrzny i usugiUrzd Publikacji Unii EuropejskiejEuropejski Urzd ds. Zwalczania Naduy FinansowychRybowstwo i gospodarka morskaZdrowie i ochrona konsumentwSuba PrawnaSpoeczestwo informacyjne i mediaTransport i energia

Prerogatywy KE:zajmuje si wszystkimi biecymi zagadnieniami dotyczcymi funkcjonowania Unii, m.in. Polityk roln, gospodarcz, spoeczn, obronnoci i polityk midzynarodow konstruuje i przedstawia Radzie i PE projekty aktw prawnychprzygotowuje propozycje traktatw (umw) i innych aktw prawa midzynarodowego, ktre s pniej dyskutowane na zebraniach Rady EuropejskiejNadzoruje pastwa czonkowskie we wdraaniu i stosowaniu prawa UE prowadzi biece negocjacje z pastwami kandydujcymi do UE

Inicjatywa obywatelskaBy wniosek by wany i w ogle nadawa si do rozpatrzenia przez KE, bdzie musia uzyska poparcie co najmniej jednego miliona obywateli z co najmniej jednej trzeciej pastw czonkowskich. Przy tym nie wystarcz np. dwa podpisy z Polski i dwa z innego kraju, a przytaczajca wikszo np. z Wielkiej Brytanii. W przypadku kadego z pastw czonkowskich wyznaczono konieczn minimaln liczb podpisw, mnoc liczb czonkw Parlamentu Europejskiego z tego pastwa przez wspczynnik 750. W przypadku Polski (50 posw) jest to wic 37,5 tys.Organizatorzy bd dysponowa rokiem na zebranie koniecznych podpisw.

Inicjatywa obywatelska - szczegyKE ucilia reguy dotyczce minimalnego wieku sygnatariuszy - ma odpowiada wiekowi uprawniajcemu do gosowania w wyborach do PE w danym kraju.Proponowane inicjatywy naley rejestrowa w rejestrze internetowym udostpnionym przez KE. Rejestracja moe by odrzucona w przypadku jawnego naruszania podstawowych wartoci UE. Nie ma ogranicze co do sposobu zbierania deklaracji poparcia, jednak odpowiednie organy krajowe bd sprawdza, czy internetowe systemy zbierania podpisw s prawidowo zabezpieczone, tak by nie dochodzio do oszustw.Po zebraniu 300 tys. podpisw KE bdzie sprawdza, czy inicjatywa jest dopuszczalna i czy dotyczy dziedziny, w ktrej stanowienie prawa UE jest w ogle moliwe. Po pozytywnej ocenie inicjatywy KE ma 4 miesice na decyzj, co dalej: czy sporzdzi wniosek ustawodawczy, czy nie podejmowa w ogle adnych dziaa. Jakkolwiek decyzj KE podejmie, bdzie musiaa j uzasadni.

Wysoki przedstawiciel Unii do spraw zagranicznych i polityki bezpieczestwaWci dua niewiadoma: MA 2 KAPELUSZE, bo skupia w jednym rku kompetencje wczeniejszego Wysokiego Przedstawiciela ds. WPZiB oraz komisarza ds. stosunkw zewntrznych powinien zapewnia spjne postrzeganie Unii w stosunkach midzynarodowychPrzesuchanie C. Ashton w PE urzdnik bez wiedzy o stosunkach zagranicznych!Przewodniczcy KE wybra 6 dodatkowych wiceprzewodniczcych KE

Wysoki przedstawiciel Unii do spraw zagranicznych i polityki bezpieczestwaRozdzielono urzd przedstawiciela ds. II filaru (dotd Javier Solana) od sekretarza RadyCzy stanie si uznanym urzdem i twarz UE?

ESDZ

Unia Europejska, bdzie miaa na wiecie 137 ambasad ich utrzymanie to ok. 9,1 miliarda euro rocznie Krajowi (ok. 1/3) i unijni (gwnie z Dyrekcji ds. Stosunkw Zewntrznych KE) dyplomaci bd zatrudniani na 4-letnich kontraktach nie duszych ni 10 lat.

2010: faza organizacji pod kierunkiem Wysokiej Przedstawicielki

Trybuna Obrachunkowy (TO) LuksemburgTrybuna Obrachunkowy (TO) 1975, istota, skad, organizacja, tryb dziaania, funkcje Art. 285 287 TFUE TO sprawuje kontrol rachunkw Unii, a w jego skad wchodzi jeden obywatel z kadego Pastwa. Czonkowie TO s urzdnikami (nie sdziami!) i s w peni niezaleni w penieniu swoich funkcji, w oglnym interesie Unii.

Europejski Bank Centralnyto bank centralny UE, a take bank emisyjny w odniesieniu do waluty euro, przyjtej przez 16 pastwSiedziba: Frankfurt/MenPrzy realizacji zada EBC wspierany jest przez Europejskim Systemem Bankw Centralnych, tj. EBC oraz 27 bankw centralnych pastw cz., w tym NBP.Problem (nie)dyscypliny budetowej pastw cz.Niezaleno EBC :polityczna personalnafinansowa funkcjonalna

Skad KES i KR

Obywatelstwo Unii Europejskiej Traktat z Maastricht 1992 sytuuje w TWE, doszo zatem do paradoksu prawnego Jest to personalna, wzajemna, akcydentalna, zalena i pozorna wi midzy osob fizyczn a Uni Europejsk.Obywatelstwo UE, jako nietosame z obywatelstwem narodowym, jest odrbn kategori okrelon w TWE jako citizenship of the Union, dla odrnienia od obywatelstwa narodowego nationality. Lojalno obywatelska

Podstawy traktatowe obywatelstwa UE: artyku 20 TFUEUstanawia si obywatelstwo Unii. Obywatelem Unii jest kada osoba majca przynaleno Pastwa Czonkowskiego. Obywatelstwo Unii ma charakter dodatkowy w stosunku do obywatelstwa krajowego, nie zastpujc go jednak.Obywatele Unii korzystaj z praw i podlegaj obowizkom przewidzianym w Traktatach.

(art. 20 TFUE)Maj midzy innymi prawo do:swobodnego przemieszczania si i przebywania na terytorium Pastw Czonkowskich;gosowania i kandydowania w wyborach do PE oraz w wyborach lokalnych w Pastwie Cz., w ktrym maj miejsce zamieszkania, na takich samych warunkach jak obywatele tego Pastwa;korzystania na terytorium pastwa trzeciego, w ktrym Pastwo Czonkowskie, ktrego s obywatelami, nie ma swojego przedstawicielstwa, z ochrony dyplomatycznej i konsularnej kadego z pozostaych Pastw Cz., na takich samych warunkach jak obywatele tego Pastwa;kierowania petycji do PE, odwoywania si do Europejskiego Rzecznika Praw Obywatelskich oraz zwracania si do instytucji i organw doradczych Unii w jednym z jzykw Traktatw oraz otrzymywania odpowiedzi w tym samym jzyku.Prawa te s wykonywane na warunkach i w granicach okrelonych przez Traktaty i rodki przyjte w ich zastosowaniu.

Obowizki obywatela UE:Traktat o Funkcjonowaniu Unii Europejskiej nie nakada na obywateli UE adnych obowizkw o obywatelskim, powszechnym charakterze. ale!Moliwo istnienia takich obowizkw przewidziana jest w art. 20 TFUE

Studia PodyplomoweUniwersytet Wrocawskicz. II:rda prawa europejskiego

Dr hab. Robert GrzeszczakKatedra Prawa Europejskiego WPiA UW

rda prawa Unii Europejskiej: prawo pierwotne i prawo pochodne UEs zrnicowane itworz ukad hierarchiczny. Prawo pierwotne (ang. primary law) ma wsystemie rde prawa rang najwysz izawiera przepisy regulujce podstawowe zasady funkcjonowania Unii.Prawo pierwotne ma bezwzgldne pierwszestwo przed prawem pochodnym, ktre musi by znim zgodne (por art. 263 TFUE). Prawu pierwotnemu podporzdkowane s umowy midzynarodowe zawierane przez UE, astanowice drugi poziom wstrukturze prawa Unii Europejskiej, atake prawo pochodne, tj. akty prawne stanowione przez instytucje Unii (por art. 218 TFUE)

Pisane i niepisane prawo pierwotneW katalogu prawa pierwotnego odnajdujemy pisane normy prawa oraz normy niepisane.Pierwsz grup stanowi traktaty zaoycielskie, traktaty zmieniajce traktaty zaoycielskie (tzw. traktaty rewizyjne), umowy oprzystpieniu (traktaty akcesyjne) oraz inne akty prawne, ktrych ranga jest rwna przywoanym traktatom.Do grupy drugiej, tj. do prawa niepisanego, zaliczamy natomiast zasady oglne prawa oraz normy prawa zwyczajowego.

Traktat z LizbonyWczenie Karty Praw Podstawowych do prawa pierwotnego PRAWNIE WICA

Prawo pierwotne niepisane

Do prawa pierwotnego Unii Europejskiej zaliczane s rwnie normy, ktre nie znalazy si literalnie wprzepisach traktatw. S to normy niepisane, obejmujce przede wszystkim oglne zasady prawa, zasady wsplne systemom prawnym pastw czonkowskich Unii Europejskiej, atake oglne zasady prawa midzynarodowego oraz tzw. prawa podstawowe. Osobn kategori jest prawo zwyczajowe

Zakres obowizywania prawa UE: Ratione materiae Prawo UE nie tworzy systemu jednorodnego i penego. Konsekwencj jest wyrnienie reimu prawa unijnego i midzynarodowego (tytu V TUE: dziaania zewntrzne UE, zasady i cele z art. 22 TUE oraz WPZiB).

Ratione personae: 3 grupy podmiotw: Wskaza mona na trzy zasadnicze kategorie podmiotw objtych prawem unijnym:Instytucje, organy i jednostki organizacyjne UEpastwa czonkowskiejednostki (obywatele pastw czonkowskich - obywatele Unii) i podmioty gospodarcze majce siedzib na terytorium ktrego z pastw czonkowskich UE.

Systemy prawaAutonomia i trzy systemy kierunek to monizm rde prawaAdresatami przepisw traktatowych swobd rynku wewntrznego jest szeroko rozumiana strefa imperium, tj. podmioty stanowice emanacj pastwa. Natomiast nie s nimi bezporednio zwizane, co do zasady, podmioty indywidualne (tzw. strefa dominium, czyli osoby fizyczne lub osoby prawne).

Sprawy wewntrzne i unijneRozrnienie (ang.: purely internal), innymi sowy krajowych i (tj. z elementem transgranicznym)Na podstawie orzecznictwa Konsekwencj przyjcia koncepcji sytuacji czysto wewntrznych jest dopuszczalno zjawiska

Doktryna, jak rwnie TSUE, charakteryzuj spraw unijn, tj. nakazuj stosowanie prawa UE, wskazujc na takie przesanki, jak: istnienie elementu transgranicznego ktry naley wykaza w sprawach dotyczcych swobd rynku wewntrznego, prawa konkurencji oraz obywatelstwa UE (spr. Zambrano )roszczenia lub zarzuty wywodzone z bezpor. skutecznych przepisw prawa UEstosowanie przepisw prawa krajowego, ktre implementuj akty prawa pochodnego UEodwoywanie si do zasad oglnych prawa UEbezporednie odesanie do prawa unijnego, np. przepisy krajowe, ktre su dochodzeniu roszcze opartych na prawie unijnym

Ale (1)

spr. 34/09 Ruiz Zambrano, wyrok z 8 marca 2011 r.

prawa do pobytu wynikajce z obywatelstwa Unii przysuguje nawet w sytuacji, gdy obywatel ten nie skorzysta przedtem ze swobody przemieszczania si.

Pastwo czonkowskie musi zezwoli cudzoziemcom, bdcym rodzicami dziecka z paszportem belgijskim, na pobyt i prac. Dlatego, e w razie odmowy dziecko zostaoby pozbawione moliwoci skutecznego korzystania z istoty praw zwizanych ze statusem obywatela Unii .

Zakres obowizywania ratione temporis:Traktaty stanowice UE zostay zawarte na czas nieograniczony. Tylko Traktat ustanawiajcy EWWiS - zawarty na czas okrelony 50 lat (art. 97 TEWWiS). Po upywie tego okresu wygas 23 lipca 2002 r., a jego kompetencje i zadania przeja WE, a nastpnie UE (2009 r.).Postanowienia Traktatw stanowicych UE zawieraj postanowienia dotyczcych ich wypowiedzenia: art. 50 TUE.

Zakres obowizywania prawa UE: Ratione loci terytorium UE (co jest umowne) funkcja terytoriw narodowych art. 349 i 355 TFUE/ niektre aspekty prawa UE s stosowane poza terytorium pastw czonkowskich ukady stowarzyszeniowe/ terytoria zamorskie/ niektre czci prawa UE nie s stosowane w niektrych czciach Unii, nie obowizuj na terytorium np. Danii, przepisy dot. wiz, azylu imigracji i polityk zw. ze swobodnym przepywem osb nie s stosowane w Irlandii, Wielkiej Brytanio i Krlestwa Danii

Ratione lociDodatkowo znaczca cz prawodawstwa unijnego (gospodarczego) jest stosowana na terenie Europejskiego Obszaru Gospodarczego/ EFTA (Szwajcaria). EOG to strefa wolnego handlu i wsplnego rynku obejmujca pastwa UE i pastwa Europejskiego Stowarzyszenia Wolnego Handlu (Norwegi, Islandi i Liechtenstein, z wyjtkiem Szwajcarii).

TL porzdkuje procedury stanowienia prawa pochodnego i hierarchi aktw tego prawa, wyrniajc:akty ustawodawcze: rozporzdzenia, dyrektywy i decyzje s przyjmowane przez Parlament i Rad w ramach (art. 289 TFUE) zwykej procedury ustawodawczej: akt przyjmowany jest wsplnie przez PE i Rad na wniosek KE (procedura zbliona do dawnejprocedury wspdecydowania); oraz w ramach jednej ze specjalnych procedur ustawodawczych: akt przyjmowany jest przez PE z udziaem Rady lub przez Rad z udziaem PE; w toku tej procedury w szczeglnych przypadkach inicjatywa legislacyjna moe pochodzi od grupy pastw czonkowskich, PE, EBC, Trybunau Sprawiedliwoci lub EBI; moliwe jest rwnie zastosowanie tzw. procedury kadki, tj. Rada Europejska moe podj decyzj o zmianie specjalnych procedur prawodawczych na zwyk procedur prawodawcz

Reforma systemu rde prawa pochodnego UE. Art. 290 TFUE: akty delegowane1. Akt ustawodawczy moe przekazywa Komisji uprawnienia do przyjcia aktw o charakterze nieustawodawczym o zasigu oglnym, ktre uzupeniaj lub zmieniaj niektre, inne ni istotne, elementy aktu ustawodawczego. Akty ustawodawcze wyranie okrelaj cele, tre, zakres oraz czas obowizywania przekazanych uprawnie. Przekazanie uprawnie nie moe dotyczy istotnych elementw danej dziedziny, poniewa s one zastrzeone dla aktu ustawodawczego.

Reforma systemu rde prawa pochodnego UE. Art. 290 TFUE: akty delegowane2. Warunki, ktrym podlega przekazanie uprawnie, s wyranie okrelone w aktach ustawod. i mog by nastpujce: PE lub Rada moe zadecydowa o odwoaniu przekazanych uprawnie;akt delegowany moe wej w ycie tylko wtedy, gdy PE lub Rada nie wyra sprzeciwu w terminie przewidzianym przez akt ustawodawczy (jest to tzw. dwuwariantowa procedura typu call-back). Do celw litery a) i b) PE stanowi wikszoci gosw wchodzcych w jego skad czonkw, a Rada wiksz. kwal.3. W nagwku aktw delegowanych dodaje si przymiotnik delegowane albo delegowana.

Reforma systemu rde prawa pochodnego UE, art. 291: akty wykonawcze: Pastwa Czonkowskie przyjmuj wszelkie rodki prawa krajowego niezbdne do wprowadzenia w ycie prawnie wicych aktw Unii. Jeeli konieczne s jednolite warunki wykonywania prawnie wicych aktw Unii, akty te powierzaj uprawnienia wykonawcze Komisji lub, w naleycie uzasadnionych przypadkach oraz w przypadkach okrelonych w artykuach 24 i 26 Traktatu o Unii Europejskiej, Radzie.

Reforma systemu rde prawa pochodnego UE, art. 291: akty wykonawcze: 3. Do celw ustpu 2 PE i Rada, stanowic w drodze rozporzdze zgodnie ze zwyk procedur prawodawcz, ustanawiaj z wyprzedzeniem przepisy i zasady oglne dotyczce trybu kontroli przez Pastwa Czonkowskie. wykonywania uprawnie wykonawczych przez Komisj4. W nagwku aktw wykonawczych dodaje si przymiotnik wykonawcze albo wykonawcza.

Definicja z art. 291 TFUEDefinicja z art. 291 TFUE jest rodzajem definicji negatywnej.Akty podstawowe musza mie form aktw prawodawczych (288), powierzenie uprawnie wykonawczych jest obowizkowe jeli wymagaj tego Mimo rozdzielenia tych ww. rodzajw aktw, to merytorycznie to nie s one jasno rozdzielone, pojawiaj si spory, i trzeba case by case rozstrzyga jaki akt naley przyj, KE proponuje test najprostszego rozstrzygnicia.

Zwyka procedura ustawodawcza (art. 294 TFUE) Komisja projekt PE i RadaPierwsze czytanieParlament Europejski uchwala stanowisko i przekazuje je RadzieJeeli Rada zatwierdzi przyjcie (w brzmieniu PE)Jeeli Rada nie zatwierdzi przyjmuje wasne stanowisko i przekazuje je PEDrugie czytaniePE 3 miesice:zatwierdza stanowisko Rady albo nie wypowie si, akt przyjty w brzmieniu stanowiska Radyodrzuci stanowisko Rady wikszoci bezwzgl. akt nie przyjtypoprawki (wikszoci bezwzgl.) do stanowiska Rady tekst przekazywany Radzie i KE (wydaje opini co do poprawek)Rada 3 miesice (wikszoci kwalifikowan)przyjmie wszystkie poprawki (QMV jeli opinia KE pozytywna, jednomyl. jeli negatywna) akt przyjtynie przyjmie wszystkich poprawek, przewodniczcy Rady z przewodniczcym PE komitet pojednawczy (6tygodni)Procedura pojednawczaKomitet pojednawczy, - rwna liczba czonkw Rady i PE - 6 tygodni na porozumienie w sprawie wsplnego projektu Porozumienie - wikszoci kwalifikowan czonkw Rady i wikszoci gosw czonkw reprezentujcych PEJeeli nie akt nie przyjtyTrzecie czytanieJeeli komitet pojednawczy zatwierdzi wsplny projekt PE i Rada 6 tygodni na przyjcie aktu (PE wikszo, Rada wikszo kwalifikowana. Jeeli nie akt nie przyjty

Przykady postanowie traktatowych w ktrych brak odniesienia do ktrej z procedur. W ramach obszaru wolnoci, bezpieczestwa i sprawiedliwoci: art. 74, art. 78 ust. 3, art. 81 ust. 3, art. 82 ust. 2, art. 83 ust. 1Transportu: art. 95 ust. 3Konkurencji: art. 103 ust. 1, art. 109unii gospodarczej i pieninej: art. 125 ust. 2, art. 126 ust. 14, art. 128 ust. 2, art. 129 ust. 4Zatrudnienia: art. 148 ust. 2, art. 150polityki socjalnej: art. 160zawierania umw midzynarodowych - art. 218rodkw budetowych pozostajcych do dyspozycji Komisji - art. 322 ust. 2wzmocnionej wsppracy - art. 329, 332kompetencji uzupeniajcych - art. 352 ust. 1

KomitologiaDelegacja zewntrzna i wewntrznaKomitologia: dziaalno specjalnych komitetw nadzorujcych wykonywanie przez Komisj Europejsk przekazanych jej uprawnie. Komitety te, zwane komitetowymi, dziaay do 2011 r. na podstawie czterech znormalizowanych procedur: procedury doradczej, procedury zarzdzania, procedury regulacyjnej oraz procedury regulacyjnej poczonej z kontrol (ta ostania od decyzji Rady z 2006 r.).

Decyzja z 2006 r. w sprawie procedur komitetowychByo tak:Znaczenie opinii komitetu zalea od typu procedury. W procedurze doradczej komitet opiniowa projekt w sposb niewicy, a w procedurze zarzdzania negatywna opinia komitetu powodowaa przekazanie uprawnie decyzyjnych Radzie (tzw. odesanie). W skomplikowanej procedurze regulacyjnej nie tylko opinia negatywna, ale i brak opinii komitetu, powodowaa przeniesienie uprawnie decyzyjnych na poziom Rady. W przypadku procedury regulacyjnej poczonej z kontrol (tzw. PRAC) przewidziano dodatkowo automatyczn kontrol decyzji komitetu i aktywnoci Komisji przez organy prawodawcze, czyli PE i Rad. W praktyce spotykano mona take mieszane typy komitetw.

Komitologia po 2011 rNowa rozporzdzenie nr 181/2011 zastpujca decyzj Rady w spr. procedur komitetowych z 2006 r.Co do zasady: KOMITOLOGIA zmienia si nieznacznie, tj. jej istota" nie, natomiast szczegy i podzia kompetencji tak. Postpowanie w kadej sprawie rozpoczyna przedstawienie przez Komisj danemu komitetowi projektu aktu wykonawczego w celu zaopiniowania go. Akty delegowane przyjmowane przez KE formalnie bez udziau komitetw (!!!), ale KE zobowizaa si do konsultowania z tzw. grup eksperckich, co nie do koca byo jasne, jacy i skd to przypomina d. komitetyTymczasowo utrzymano procedur PRAC

Komitologia po 2011 roku:Akty wykonawcze przyjmowane z udziaem komitetw (to ta waciwa komitologia po 2011 roku) Zosta utrzymany komitet doradczy (dla najmniej wraliwych kwestii) i komitet sprawdzajcy, a wszystkie kwestie, ktre nie s procedowane w komitecie sprawdzajcym, s przekazywane do doradczego. Ww. komitety opiniuj projekt aktu wykonawczego przyjmujc w opini wikszoci kwalifikowan.Brak opinii komitetu sprawdzajcego KE musi przekaza projekt komitetowi odwoawczemu (ktry jak dotd obradowa ok. 3 razy w skadzie z COREPERu), np. w sprawie wasnego reg. wew.

Prawo pochodne: Jest wydane przez organy UE i opierajce si na kompetencjach udzielonych w prawie pierwotnym!!!Wg. art. 288 TFUE s to: rozporzdzenia/ dyrektywy/ decyzje oraz niewice zalecenia i opinie

Dodatkowo:wewntrzne prawo organizacyjne UE regulamin Parlamentu i Radu (akty pro foro interno)umowy midzynarodowe oglne zasady prawa UE zwizane ze stosowanie tych aktwprawo sdziowskie na podstawie art. 267 TFUE - ETS uprawniony jest do formuowania ostatecznie obowizujcej wykadni prawa pierwotnego i pochodnego

Prawo pochodne UEArtyku 288 (dawny artyku 249 TWE)W celu wykonania kompetencji Unii instytucje przyjmuj rozporzdzenia, dyrektywy, decyzje, zalecenia i opinie.Rozporzdzenie ma zasig oglny. Wie w caoci i jest bezporednio stosowane we wszystkich Pastwach Czonkowskich.Dyrektywa wie kade Pastwo Czonkowskie, do ktrego jest kierowana, w odniesieniu do rezultatu, ktry ma by osignity, pozostawia jednak organom krajowym swobod wyboru formy i rodkw.Decyzja wie w caoci. Decyzja, ktra wskazuje adresatw, wie tylko tych adresatw.Zalecenia i opinie nie maj mocy wicej.

Rozporzdzenie:wyd. przez instytucje UE (art. 288 TFUE)w dziedzinach wymagajcych ujednolicenia stanowisk MS: WPRiR, inne wsplne polityki, UgiW, prawo konkurencjizasig oglny: stosuje si obiektywnie do okrelonych sytuacji i pociga za sob skutki prawne dla kategorii osb oznaczonych w sposb oglny i abstrakcyjnyzwizanie co do wszystkich elementwwejcie w ycie okrelone w akcie lub 20 dni po publ. W DZ.Urz.bezporednia stosowalno (obowizywanie) akty ze swej natury staj si czci krajowych systemw prawnych bez potrzeby dokonywania jakichkolwiek czynnoci transpozycyjnych i wywieraj skutek bezporedni w stosunku do jednostekzakaz transpozycji niwelowaoby to unijny charakter norm (sp. 34/73 Variola)

Przykady najczstrzego zastosowania rozporzdzeniaPrawo celne, np. rozp. Rady nr 2913/92/WE ustanawiajce Wsplnotowy Kodeks CelnyWsplna Polityka Rolna, np. rozp. Rady nr 404/93/WE wsprawie wsplnej organizacji rynku bananwPrawo konkurencji ipomocy pastwa, np. rozporzdzenie Rady nr 139/2004/EWG wsprawie kontroli koncentracji przedsibiorstwpolityka transportowa, np. rozporzdzenie nr 684/92/EWG owsplnych zasadach midzynarodowego przewozu pasaerw autokarami iautobusami)wramach wsppracy sdowej wsprawach cywilnych (np. rozporzdzenie Rady nr 44/2001/WE wsprawie jurysdykcji iuznawania orzecze sdowych oraz ich wykonywania wsprawach cywilnych ihandlowych

Rozporzdzenia mog by bezporednio skuteczne zarwno w ukadzie wertykalnym jak i horyzontalnymSprawa 34/73 Fratelli Variola v. Amministrazione Italiana delle Finanze:Dziki swej specjalnej naturze i miejscu w systemie rde prawa UE, rozporzdzenie skutkuje natychmiastowo i w konsekwencji dziaa w ten sposb, e nadaje prawa osobom prywatnym, ktre sdy krajowe maj obowizek chroni. Bezporednia skuteczno rozporzdzenia oznacza, ze jego wejcie w ycie i stosowanie na korzy lub przeciwko tym, ktrzy mu podlegaj, jest niezalene od wszelkich rodkw recepcyjnych prawa krajowego.

Dyrektywa:wyd. przez PE z R, R, K, instrument harmonizacjiadresaci: wskazane pastwa czonkowskiezwizanie co do rezultatu (urzeczywistnienie wszystkich merytorycznych przepisw dyr. w kontekcie oglnego zamierzonego celu, wyraonego w tym akcie w okrelonym terminie), swoboda co do formy i sposobw jego osiganiaimplementacja (transpozycja czynno stanowienia prawa krajowego), brak w terminie uprawnienia dla jednostek, ktre mog by dochodzone przed sdem krajowym w ramach koncepcji skutku bezporedniego + prawo do odszkodowania

DyrektywaTa forma aktu oddaje najlepiej istot europejskiego modelu integracji gospodarczej i prawnej. Dlatego jej konstrukcja od pocztku EWG bya przedmiotem wzmoonego orzecznictwa TSUE.ZOB. wyrok TSUE z 14.06.2007 r. w spr. C422/05 Komisja p. Belgii Zob. wyrok TSUE z 04.07.2006 r. w spr. C-212/04 Adeneler i inni p. ELOG, Zb.Orz. 2006, s. I6057

Z nowszego zob. wyrok TSUE z 14.06.2007 r. w spr. C422/05 Komisja p. Belgii Zb.Orz. 2007, s. I-4749Stan faktyczny dotyczy dyrektywy 2002/30/WE w spr. zasad ograniczania ruchu lotniczego zwizanego z poziomem haasu w portach lotniczych UE. Termin implementacji mija 28.09.2003 r. Belgia, dekretem krlewskim z 14.04.2002 r., wydaa przepisy mogce, wg Komisji, w powany sposb utrudnia osignicia rezultatu przewidzianego w dyrektywie.W efekcie z sentencji takie tezy:Pastwo ma obowizek wdroenia dyrektywy w terminie przez ni okrelonym i nie mona si domaga implementacji wczeniejszej.W okresie poprzedzajcym termin implementacji pastwo MUSI POWSTRZYMA SI OD WYDAWANIA PRZEPISW, KTRE MOGYBY PODWAY CELE DYREKTYW!!!Rozwizanie to jest znane te na gruncie prawa traktatw art 18 konwencji wiedeskiej o prawie traktatw...

Wyrok TSUE z 04.07.2006 r. w spr. C-212/04 Adeneler i inni p. ELOG, Zb.Orz. 2006, s. I6057Stan faktyczny: instytucje sektora publicznego zawieray ze swoimi pracownikami umowy o prac na czas okrelony, ktre wygasay w okresie letnim 2003 r. Zainteresowani pracownicy podwaali legalno takiej praktyki w wietle aktw unijnych, w tym dyrektywy nr 1999/70. Sdy greckie przedstawiy wiele pyta prejudycjalnych, dotyczcych m.in. Zakresu zcasowego wymogu wykadni zgodnej z dyrektyw, ktra nie bya bezporednio skuteczna.

Rodzaje harmonizacjiHarmonizacja prawa polega na zastpieniu wielu zrnicowanych przepisw krajowych regulujcych dan kwesti jedn norm unijn.art. 114 TFUE jako podstawa przyjmowania rodkw harmonizujcych majcych na celu utworzenie rynku wewntrznego.W praktyce wyrnia si trzy podstawowe rodzaje harmonizacji: wyczerpujc, opcjonaln i minimaln.

Obowizek implementacji prawa UETrzy elementy- transpozycja- stosowanie - egzekwowanie (kontrola przestrzegania)

Obowizek implementacji prawa unijnegoTranspozycjawiernie (rola definicji)nie zmieniajc trecinie przeinaczajc skutkupoprzez akt prawa powszechnie obowizujcego (sprawa 96/81 KE v. Holandia)

Obowizek implementacji (I)Pierwszestwo stosowania prawa UE przed prawem krajowym Rozwizanie konfliktw midzy prawem krajowym a unijnymDotyczy wszystkich aktw prawa unijnego (prawa pierwotnego i pochodnego)Dotyczy wszystkich norm prawa krajowego, w tym konstytucji (cho tu: czasem opr pastw czonkowskich)

Obowizek implementacji prawa UEPolega na obowizku odmowy zastosowania przez organy krajowe (sdy, administracj sprawa Costanzo p. Comune di Milano) normy krajowej sprzecznej z unijnNorma krajowa obowizuje jednak nadal i moe by stosowana w sprawach, gdzie nie wchodzi w gr prawo UEPrzepisy wsplnotowe maj pierwszestwo niezalenie od tego czy s wczeniejsze czy pniejsze ni niezgodne z nimi normy krajowe (sprawa Simmenthal II 106/77)Rozbudowane orzecznictwo: 6/64 Costa v. ENEL; 11/70 Internationale Handelgesellschaft v. Einfuhr, 106/77 Simmenthal II;

Egzekwowanie prawa UEPodmioty egzekwujce przestrzeganie prawa UE (II)Inne pastwo czonkowskie (w relacji pastwo - Unia) - skarga pastwa czonkowskiego do Europejskiego Trybunau Sprawiedliwoci (art. 259 TFUE)Osoba, ktrej prawa zostay naruszone przez nieprzestrzeganie przepisw UE (w relacji pastwo - podmiot indywidualny) - dochodzone na forum krajowym

Decyzja:Charakter podobny do krajowej decyzji administracyjnej:wyd. przez PE i R, R, K, EBC, zwaszcza w dziedzinach pr. konkurencji, UGiW, WPRobowizuje we wszystkich w elementach, ale tylko swego adresata s aktami administracyjni UE

DecyzjaJezeli jest skierowana do pastwa - to wie wszystkiej jego organy (sposb rozumienia emanacja pastwa)Jeeli decyzja zawiera przepisy bezporednio skuteczne to ...O ile wymaga aktw j implementujcych to pastwo ma obowizek wydania takowych nie mona jej wykoannia oprze tylko o odesnie do decyzji unijnej

Przykad:Decyzje s wydawane wwielu dziedzinach, wktrych UE ma kompetencje, najczciej wobszarze prawa konkurencji, pomocy pastwa iWsplnej Polityki Rolnej. Podstawa prawna do wydania decyzji moe by okrelona zarwno wTFUE, jak iwprawie pochodnym. Co do zasady jednak instytucje UE wstosunkowo niewielkim zakresie maj stosowa oglne regulacje unijne do sytuacji indywidualnych jest to raczej zadanie organw krajowych, azwaszcza sdw. W praktyce najwicej decyzji podejmuje Komisja

Sprawa 9/70 Franz Grad v. Finanzamt Traunstein() przepis art. 288 TFUE stanowi, e decyzje wi adresatw w caoci. (...) Generalne wyczenie moliwoci powoania si przez zainteresowan osob na obowizek wynikajcy z decyzji byoby sprzeczne z wicym skutkiem przyznanym decyzji przez art. 189 [288 TFUE] TWE. W przypadkach, w ktrych organy wsplnotowe (unijne) naoyy decyzje na pastwo lub wszystkie pastwa obowizek dziaania w okrelony sposb, skuteczno takiego rodka zostaaby osabiona, gdyby obywatele pastw-adresatw nie mogli powoa si na tre decyzji przed sdami, za sdy krajowe nie mogyby bra jej pod uwag jako czci prawa unijnego.

Akty niewice: zalecenia i opinieZalecenia maj skutek interpretacyjny C-322/88 Grimaldi

Instrumenty nieformalne (wytyczne, guidelines, komunikaty, noty wyjaniajce) zasadniczo: brak zwizania

C-322/88 Salvatore Grimaldi p. Fonds des maladies professionellesOrzeczenie dotyczyo kompetencji Komisji do wydania zalecenia w celu stwierdzenia, jakie skutki prawne ewentualnie mogoby ono wywoa. ETS: mimo braku skutku bezporedniego, rodki o ktrych mowa maj skutki prawne. Skutek ten polega na tym, i sdy krajowe s zobowizane do wzicia pod uwag zalece w celu rozstrzygnicia sporw im przedstawionych, w szczeglnoci gdy rzucaj one wiato na interpretacj rodkw krajowych przyjtych w celu implementowania ich lub gdy maj na celu uzupenienie wicych postanowie Wsplnoty.

Obowizek uzasadniania aktu prawnegoArt. 296 TFUE: () Akty prawne s uzasadniane i odnosz si do propozycji, inicjatyw, zalece, wnioskw lub opinii przewidzianych w Traktatach.

Obowizek uzasadniania aktu prawnegoUzasadnienie aktu ma zapewni p. cz. i zainteresowanym podmiotom moliwo zapoznania si z warunkami, w jakich powstaa dana norma unijna, oraz z motywami jej przyjcia przez instytucje Unii (wyrok z 4.07.1963 r. w sprawie 24/62 Komisja p. Niemcom)Uatwia to ETS-owi wykonywanie kontroli sdowej danego aktu oraz zastosowanie aktu przez sdy krajowe i organy administracyjne

Obowizek publikacji aktu prawnegoWg. art. 297 TFUE: wszystkie akty ustawodawcze powinny zosta opublikowane w Dzienniku Urzdowym UE, jest to obowizek instytucji UEAkty te wchodz w ycie z dniem w nich okrelonym lub, w razie jego braku, dwudziestego dnia po ich publikacji. Obowizek publikacji w Dz.Urz. UE dotyczy te aktw o charakterze nieustawodawczym przyjtych w formie rozporzdze, dyrektyw skierowanych do wszystkich pastw czonkowskich oraz decyzji niewskazujcych adresata.Dyrektywy nieskierowane do wszystkich pastw czonkowskich i decyzje wskazujce adresata, s notyfikowane ich adresatom i staj si skuteczne wraz z t notyfikacj.

Cz IIIZasady prawa UE

Autonomia i pierwszestwo (lata 60-te)Prof. K. Wjtowicz (przegld Sejmowy 4/2010):W fundamentalnych orzeczeniach van Gend en Loos i Costa p ENEL Trybuna obra metod korygowania niedostatkow regulacji traktatowej droga orzecznicz. Przede wszystkim ustali, e pastwa czonkowskie, przekazujc niektre swoje kompetencje Wspolnotom, wyposaajcje w odrbne instytucje, osobowo i zdolno prawn oraz tworzc system norm prawnych obowizujcych zarowno obywateli tych pastw, jak i je same, ograniczyy, cho w nie ktrych tylko materiach, swoje prawa suwerenne.

Cechy prawa UE: autonomiaautonomiczny porzdek prawny - ponadnarodowy (odrbny od krajowego i midzynarodowego brak scentralizowanego twrcy, brak hierarchii rde prawa, brak zorganizowanego aparatu przymusu/ brak obligatoryjnego systemu rozstrzygania sporw)Por. orzeczenie ETS: Costa v. ENEL 1964: w odrnieniu od zwykych traktatw midzynarodowych, Traktat EWG ustanowi wasny porzdek prawny, zintegrowany z systemami prawnymi Pastw Czonkowskich.

Cechy prawa UE: prymatZasada prymatu prawa UE przed (nad) prawem krajowymStanowisko ETS Costa v. ENEL (1964) i Internationale Handelsgesellschaft C- 11/70 [1970] Stanowisko trybunaw konstytucyjnych pastw czonkowskich orzeczenia Solange I (1974), Solange II (1986), sprawa Simmenthal II (106/77), Maastricht (1993), Lissabon-Urteil (2009)Sprawa C-285/98, T. Kreil v RFN z 11.01.2000 Orzeczenie w spr. Filipiak 19.11.2009 r.

Spr. C-6/64 Costa pv. ENEL : tezy:W przeciwiestwie do zwykych traktatw midzynarodowych Traktat o EWG stworzy swj wasny system prawny, ktry w momencie wejcia Traktatu w ycie sta si integraln czci systemw prawnych pastw czonkowskich i ktry zobowizane s stosowa sdy tyche pastw. Tworzc wsplnot o nieograniczonym czasie istnienia, posiadajc wasne instytucje, wasn osobowo, wasn zdolno prawn i zdolno reprezentowania na paszczynie midzynarodowej, w szczeglnoci za realne uprawnienia wywodzce si z ograniczenia suwerennoci lub przeniesienia uprawnie pastw na szczebel wsplnoty, pastwa czonkowskie ograniczyy swoje suwerenne prawa, jakkolwiek tylko w niektrych dziedzinach, tworzc w tym celu porzdek prawny, ktry wie zarwno ich obywateli, jak i je same.

W kolejnych orzeczeniach, TSUE wyartykuowa zasad pierwszestwa (nadrzdnoci), zob.: Internationale Handelsgesellschaft C- 11/70 [1970] W sprawie Internationale Handelsgesellschaft dano do zrozumienia, e zasada ta ma take zastosowanie do niezgodnoci pomidzy prawem wsplnotowym (unijnym), a nawet konstytucj. Sprawa dotyczya m.in. supremacji prawa unijmnego (wsplnotowego), nad prawem krajowym wydanym przed wejciem w ycie Traktatu ... ... a dokadniej - zarzutu, e porozumienia w sprawie licencji eksportowych w ramach wsplnej polityki rolnej naruszaj pewne fundamentalne prawa i zasady niemieckiej ustawy zasadniczej. ETS przedstawi nastpujc wykadni odnonie relacji: prawo UE a konstytucje pastw:

Sprawa 106/77 Amministrazione delle Finanze dello Stato v. Simmenthal(...) kady sd krajowy musi, w ramach swojej jurysdykcji, stosowa prawo wsplnotowe w caej rozcigoci oraz chroni prawa, ktre prawo to przyznaje podmiotom indywidualnym. W konsekwencji nie moe stosowa przepisw prawa krajowego, ktre s sprzeczne z prawem wsplnotowym, bez wzgldu na to, czy zostay one wydane przed, czy po wydaniu przepisw wsplnotowych. ( 21) (...) sd krajowy, wezwany do zastosowania w ramach swojej jurysdykcji przepisw prawa wsplnotowego, ma obowizek zapewni pen skuteczno tych przepisw, nie stosujc, jeeli jest to konieczne, jakichkolwiek sprzecznych z nimi przepisw prawa krajowego, bez wzgldu na dat ich wydania. Nie jest konieczne, by sd najpierw domaga si lub oczekiwa uchylenia takich przepisw na drodze ustawodawczej lub inny przewidziany w Konstytucji sposb. ( 24)

Sprawa 103/88 Fratelli ConstanzoZasada pierwszestwa stosowania prawa UE: Czy organy samorzdu miejskiego byy zobowizane stosowa normy prawa krajowego czy nieimplementowanej dyrektywy? Powinny stosowa normy dyrektywy z tych samych powodw co sdy (byoby to nie do pogodzenia z regu, e jednostki mog oprze si na przepisach dyrektywy w postpowaniach)

Prymat prawa UEZasada pierwszestwa dotyczy take organw administracjiNie tylko w odniesieniu do norm generalnych i abstrakcyjnych, ale rwnie indydiwudalno-konkretnych

C-224/97 Erich Ciola ... zakaz, ktry jest sprzeczny ze swobod przepywu ..., ustanowiony przed przystpieniem pastwa czonkowskiego do Unii Europejskiej nie poprzez generaln norm abstrakcyjn, lecz specjaln indywidualn decyzj administracyjn, ktra staa si ostateczna, nie moe by brany pod uwag przy ocenie wanoci kary nakadanej z tytuu niewywizywania si z tego zakazu po dacie przystpienia.

Zasada pierwszestwa i zakaz kontroli waznoci przez sdy krajoweSdy krajowe nie s uprawnione do samodzielnego orzekania oniewanoci aktw wydawanych przez instytucje UEPierwszy wyrok TS w tej kwestii, z22.10.1987r. wspr. 314/85, Foto-Frost oraz jeden z ostatnich z 21.12.2011 r. w spr. C-366/10, Air Transport Association of America iin., niepublikowanyAle zob. wyrok TK z 16.11.2011 r. w spr. 45/09, skarga konstytucyjna Anny Supronowicz o zbadanie zgodnoci: art. 36 i innych rozporzdzenia 44/2001 z dnia 22 grudnia 2000 r. w sprawie jurysdykcji i uznawania orzecze sdowych oraz ich wykonywania w sprawach cywilnych i handlowych nr 44/2001 z art. 8, 32, 45, 78 i 176 Konstyt. RP - TK zbada rozporzdzenie Rady

Prymat prawa UE- podsumowanieprawo UE ma pierwszestwo przed prawem krajowym pastwa czonkowskiego spr. C-6/64 Costa pv. ENEL; Internationale Handelsgesellschaft C- 11/70pastwa maj obowizek zapewni skuteczno prawa UE spr. 106/77 Amministrazione delle Finanze dello Stato p. Simmenthalzasada pierwszestwa dotyczy take organw administracji - nie tylko w odniesieniu do norm generalnych i abstrakcyjnych, ale rwnie indydiwudalno-konkretnych spr. C-224/97 Erich Ciola

Cechy prawa UE: bezporednie obowizywanieZasada bezporedniego obowizywania, stosowania i skutku bezporedniego prawa UE w prawie krajowym

Bezporedni skutek stanowisko ETS sprawa Van Gend en LoosWarunki bezporedniej skutecznoci dyrektyw sprawa U. Becker

Bezporednie obowizywanie prawa UEOznacza, i jego postanowienia staj si automatycznie czci krajowego porzdku prawnego. Odnosi si to w szczeglnie do rozporzdze (art. 288 TFUE: Rozporzdzenie ma zasig oglny. Wie w caoci i jest bezporednio stosowane we wszystkich pastwach czonkowskich). Pocztkowo, rwnie w orzecznictwie TSUE, utosamiano pojcia bezporedniej stosowalnoci i skutku bezporedniego prawa UE. Naley jednak zauway, i odnosz si one do rnych kwestii, mianowicie zasada skutku bezporedniego do moliwoci powoywania si na dane przepisy przed sdami i organami krajowymi, natomiast bezporednia stosowalno do braku koniecznoci implementacji danych przepisw UE do prawa krajowego.

BADANIE PRAWA POCHODNEGO UE PRZEZ SDY KONSTYTUCYJNE PASTW CZONKOWSKICH A KOGNICJA POLSKIEGO TKAkty podlegajce ew. kontroli to:Akty prawa pochodnegoAle take orzeczenia TSUE

2 (odmienne) perspektywy zasady pierwszestwa:

Perspektywa UE (TSUE)Perspektywa krajowa

Bezporedni skutek (I)Zasada direct effectMa zastosowanie np. wtedy, gdy brak przepisw krajowych transponujcych dan dyrektyw (lub na tyle niewaciwe, e nie udaje si zastosowa pro-unijnej interpretacji)Osoby, ktrym prawo UE daje jakie prawa mog si na nie powoa bezporednio przed organami krajowymi

Bezporedni skutek (II)Warunki1) przepis dostatecznie jasny, wyrany 2) precyzyjny (opisuje konkretne prawa podmiotowe)3) przepis bezwarunkowy, tj. przepis nie moe uzalenia swego skutku od uznania pastwa

Bezporedni skutek (III)W stosunku wertykalnym (podmiot prywatny - pastwo) - prawo pierwotne i pochodneW stosunku horyzontalnym (dwa podmioty prywatne) - prawo pierwotne oraz rozporzdzenia

Skuteczno dyrektywKwestia bezporedniego skutku dyrektyw jest od dawna przedmiotem kontrowersji. Jednake jeli pastwo w wyznaczonym czasie dokona implementacji, w krajowym porzdku prawnym stosowane s przepisy krajowe wydane w celu transpozycji dyrektyw () Problem powstaje wwczas, gdy dyrektywa nie jest w ogle lub jest nieprawidowo implementowana. ETS w licznym orzecznictwie podnis przede wszystkim argument, i pastwo czonkowskie nie moe wyciga korzyci z wasnego bezprawnego zachowania (ex injuria non oritur ius).

Zasada bezporedniego stosowaniaA zatem - bezporednie stosowanie rwnie organy administracji

103/88 Fratelli Costanzo v. Comune di Milanowszystkie organy administracyjne, wczajc zdecentralizowane, podlegaj obowizkowi prymatu, i jednostki mog powoywa postanowienia [objte prymatem] przeciwko nim - (...) gdy spenione s warunki, zgodnie z ktrymi jednostka moe powoa dyrektyw przed sdem krajowym (...), wszystkie organy administracyjne, wczajc organy zdecentralizowane takie jak samorzdowe wadze miejskie (municipalities), s zobowizane do stosowania tych postanowie

Obowizek pro-unijnej interpretacjiObowizek zwizany z zasad pierwszestwa prawa Unii EuropejskiejOrgany stosujce praw krajowe (sdy, administracja) musz interpretowa prawo krajowe w taki sposb, aby byo zgodne z prawem UE - tak dalece jak to moliwe (nie contra legem - wtedy dla zapewnienia skutecznoci prawa unijnego stosuje si zasad skutku bezporedniego)Akty krajowe wydane w celu transpozycji dyrektyw trac samoistno i musz by interpretowane w wietle tych dyrektyw

OBOWIZEK PRO-unijnej WYKADNI PRAWA KRAJOWEGO tzw. ZASADA SKUTKU POREDNIEGO PRAWA unijnego Sformuowanie zasady skutku poredniego byo pocztkowo sposobem na wzmocnienie ochrony prawnej jednostek, osabionej z powodu braku bezporedniej skutecznoci dyrektyw lub ich nieprawidowej implementacji. Nastpnie zasad t objto cae prawo unijne. Z zasady skutku poredniego, zwanej rwnie obowizkiem prounijnej wykadni prawa krajowego wynika, e sdy oraz organy administracyjne pastw czonkowskich maj obowizek interpretowa prawo krajowe zgodnie z prawem UE.

Regua Marleasing (dyrektywy)Rozszerzenie obowizku interpretacyjnego w wietle treci i celu innych norm prawa UE znajdujemy m.in. w orzeczeniach 157/86 Murphy i inniProunijna wykadnia prawa krajowego ma by dokonywana tak dalece, jak to jest moliwe, (sprawa C-106/89 Marleasing), przy czym oczywicie niedopuszczalna jest wykadnia contra legem. Zasada interpretacji zgodnej z prawem UE obejmuje take przypadki, wktrych sd stosuje przepisy prawa wewntrznego wydane nie w celu wykonania dyrektywy, w tym przepisy wydane przed wejciem w ycie dyrektywy, z zastrzeeniem, e wykladnia taka jest moliwa (wyrok z dnia 13listopada 1990 r., regua Marleasing)

Reasumujc Doktryna bezporedniego skutku zawiera wymaganie, ktre prowadzi do powanego ograniczenia zakresu jej zastosowania: jednostka moe powoywa si przed sdem na przepisy dyrektywy tylko w jej sporach z pastwem. Ograniczenia wynikajce z tego zakazu s agodzone przez dwie linie orzecznictwa ETS:poprzez poszerzanie pojcia pastwa (wyroki w sprawach von Colson; Harz, Marleasing, Dori, Arcaro)koncepcj prawa do efektywnego rodka prawnego (wyroki w sprawach Harz, Tradax, Dekker), koncepcj prawa do (efektywnej) ochrony prawnej ( wyrok w sprawie Johnston), koncepcj odpowiedzialnoci pastwa za szkody wyrzdzone naruszeniem prawa wsplnotowego przez pastwo czonkowskie (Francovich)

Reasumujc Doktryna zgodnej z dyrektywami wykadni prawa wewntrznego pastwa czonkowskiego, pocztkowo dotyczya wykadni przepisw prawa wewntrznego wykonujcych przepisy dyrektywy (wyrok w sprawie von Colson). Nastpnie rozszerzono zakres tego obowizku na wszystkie przepisy, niezalenie od tego, kiedy i w jakim celu zostay ustanowione ( wyrok w sprawie Marleasing). Obowizek wykadni zgodnej z dyrektywami ma jednak swoje granice!!!!

ReasumujcSdzia interpretujcy prawo wewntrzne zgodnie z dyrektywami nie moe bowiem dokonywa wykadni contra legem ( sprawa Miret, par 22) oraz jest zwizany w tym zakresie zasadami oglnymi prawa UE, a take w rezultacie takiej wykadni nie moe stwierdzi naoenia na obywatela obowizku przewidzianego w dyrektywie, ktra nie zostaa wykonana (wyrok w sprawie Kolpinghuis). W wyroku z 13 lipca 2000 r. w sprawie Centrosteel, ETS wyrazi pogld, e sd pastwa czonkowskiego stosujc przepisy prawa wewntrznego (wydane przed lub po wejciu w ycie dyrektywy) jest obowizany interpretowa te przepisy, jak dalece jest to moliwe, w wietle brzmienia i celu dyrektywy w taki sposb, aby zapewni stosowanie przepisw prawa wewntrznego zgodnie z rezultatem przewidzianym w dyrektywie.

ZASADA ODPOWIEDZIALNOCI ODSZKODOWAWCZEJ PASTWA CZONKOWSKIEGO WOBEC JEDNOSTEK Z TYTUU NARUSZENIA PRAWA UEETS wyposay jednostk w niezwykle wany instrument prawny: moliwo dochodzenia odszkodowania od pastwa, ktre w wyniku naruszenia prawa UE wyrzdzio tej jednostce szkod. Roszcze tych dochodzi si w sdach krajowych zgodnie z procedur krajow

Sprawy pocz. C-6/90 i C-9/90 Francovich & Bonifaci p. WochySprawa ta dotyczya nieimplementowania przez Wochy Dyrektywy 80/987 nakadajcej na pastwa czonkowskie obowizek ustanowienia funduszy gwarancyjnych w odniesieniu do wypaty wiadcze pracownikom w przypadku upadoci pracodawcy. Poniewa dyrektywa nie okrelaa podmiotu, ktry by zobowizany do wypaty funduszy, jej przepisy nie byy bezporednio skuteczne, a wic sd woski nie mg przyzna na jej podstawie wypaty pracownikom upadych spek. Powstao pytanie, czy pastwo woskie ponosi w takiej sytuacji odpowiedzialno odszkodowawcz za naruszenie prawa UE polegajce na nieimplementowaniu Dyrektywy?

Sprawy po. C-46/93 i C-48/93 Brasserie du Pecheur S.A. i inni p. Niemcy oraz Factortame p. W. Brytanii Odpowiedzialno pastwa za naruszenie (ISTOTNE) prawa UE(...) prawo UE nadaje uprawnienie do odszkodowania w wypadku spenienia trzech warunkw: naruszona zasada prawna musi mie w zamiarze nadanie uprawnie jednostkomnaruszenie musi by wystarczajco powanemusi istnie bezporedni zwizek przyczynowy pomidzy zamaniem zobowizania obciajcego pastwo i szkod poniesion przez poszkodowane strony. Jeeli chodzi o drugi warunek (), testem rozstrzygajcym, czy naruszenie prawa UE jest wystarczajco powane, jest stwierdzenie, czy pastwo czonkowskie albo instytucja UE w sposb oczywisty i racy przekroczyo granice swojego uznania.

Przesanki odpowiedzialnociWymogi z Brasserie maj charakter minimalny, a pastwa mog ustanawia agodniejsze przesanki odpowiedzialnoci. Pastwo czonkowskie jest zobowizane ustanowi agodniejsze warunki odpowiedzialnoci, jeli takie ustanowiono dla odpowiedzialnoci odszkodowawczej organw publicznych za naruszenie prawa krajowego (zasada ekwiwalentnoci). Polskie prawo przewiduje agodniejsze przesanki odpowiedzialnoci za naruszenie prawa przez organy wadzy publicznej, nie wymaga bowiem spenienia wymogu powagi naruszenia.

Aspekt podmiotowy zasady odpowiedzialnoci odszkodowawczejW wietle dotychczasowego orzecznictwa ETS odpowiedzialno dotyczy zarwno dziaania wadzy: ustawodawczej (Brasserie, Factortame oraz Francovich), wykonawczej sdowniczej (Koebler).A sdy arbitraowe? (Nordsee p. Reederei Mond, C-102/81).

Zasada autonomii, efektywnoci a zmiany w prawa krajowego w zw. z zasad odpowiedzialnociDyskusja w doktrynie europejskiej: czy krajowe regulacje procesowe w dziedzinie prawomocnoci orzecze sdowych powinny by zmienione w nastpstwie dziaania takich zasad prawa unijnego jak zasada efektywnoci, ewentualnie zasada pierwszestwa bd ekwiwalencji, a jeli tak, to w jakim zakresie.Por. orzeczenie ETS z 16.03.2006 r. w spr. C-234/04 Rosmarie Kapferer przeciwko Schlank & Schick GmBHWw problem dynamiczny w zw. z ewoluujcym orzecz. TSUE, ktre interpretuje prawo UE i jest, co do zasady, skuteczne ex tunc jednak TSUE nie jest wysz instancj wzgldem sdw krajowych pastw czonk.

Przykad podwaenia prawomocnej decyzji wskutek wykadni prawa przez TSUEWyrok ETS z 22 maja 2008 r., 499/06,H. Nerkowska p. ZUS, Oddzia w Koszalinie - kwestionowanym przepisem by uchylony art. 5 ustawy z 29 maja 1974 r. o zaopatrzeniu inwalidw wojennych i wojskowych oraz ich rodzin.TSUE podobnie orzeka wczeniej: zob. spr. z 29.10.2006 r., 192/05,K. Tas-Hagen, R. A. Tas p. Raadskamer WUB O TSUE przesdzi, e prawidowa wykadnia prawa unijnego stoi na przeszkodzie stosowaniu przepisu, ktryin casu stanowi podstaw zawieszenia prawa do renty. W reakcji na to orzeczenie ubezpieczona wniosa skarg o wznowienie postpowania, wskazujc jako podstaw art. 403 2 i 3 k.p.c

Wznowienie postpowania cywilnego wskutek sprzecznoci wykadni przyjtej przez sd krajowy z wykadni Trybunau Sprawiedliwoci UESN nie uzna, w zw. z korzystn dla skarcej, interpretacja prawa ETS, moliwo wznowienia postpowania cywilnego, gdy art. 403 KpC nie daje podstaw wznowienia ze wzgldu na niezgodno zaskaronego wyroku sdu polskiego z prawem unijnym, art. 403 KPC dotyczy sfery faktw, a nie sfery prawa, a wykadnia prawa nie stanowi ani okolicznoci faktycznej ani rodka dowodowego, niezalenie od charakteru sdu lub trybunau, od ktrego pochodzi (SN postanowienie z 23 padziernika 2008 r., V CO 28/08)

Polskie regulacje dotyczce odpowiedzialnoci odszkodowawczej pastwaDochodzenie odszkodowania za niezgodne z prawem (sprzeczne rwnie z prawem UE) dziaania wadzy publicznej: w art. 417 i 417 (1) kc. Pastwo odpowiada te za szkod wywoan niewydaniem aktu normatywnego, ktrego obowizek wydania przewiduje przepis prawa. W przypadku wyrzdzenia szkody przez wydanie aktu normatywnego niezgodnego z przepisami wyszego rzdu, wydanie niezgodnego z prawem prawomocnego orzeczenia (ostatecznej decyzji) albo niewydanie orzeczenia lub decyzji, gdy obowizek ich wydania przewiduje przepis prawa, polskie regulacje przewiduj moliwo dania naprawienia szkody po stwierdzeniu niezgodnoci z prawem takiego dziaania/zaniechania w odpowiednim trybie.

ZASADA AUTONOMII PROCEDURALNEJ PASTW CZONKOWSKICH ORAZ ZASADA RWNOWANOCI I EFEKTYWNOCIObowizkiem sdw krajowych jest zapewnienie efektywnoci prawu UE w krajowych porzdkach prawnych. Istotnym elementem realizacji tego obowizku jest umoliwienie dochodzenia roszcze wynikajcych z prawa UE. Sdy krajowe zobowizane s do ochrony interesw podmiotw, ktrych prawa mog zosta podwaone poprzez naruszenie prawa UE. Wedug ETS to sd krajowy zobowizany jest (...) w zakresie jego jurysdykcji, stosowa prawo unijne w caoci i chroni uprawnienia, ktre to prawo nadaje jednostkom (sprawa 106/77 Simmenthal II, 21).

Podsumowujc:Zasady dotyczce skutku prawa UEBezporedni skutek (nie ma explicite w Traktatach) jednostka moe wywodzi uprawnienia z prawa UE (26/62 Van Gend en Loos)Bezporednie stosowanie (w Traktatach wprost tylko w odniesieniu do rozporzdze) organy pastwa przyjmuj normy prawa UE za podstaw rozstrzygni indywidualno-konkretnych 6/64 Costa v. ENEL, 106/77 Simmenthal IIPrymat (deklaracja nr 17) normy prawa UE maj pierwszestwo stosowania w razie kolizji z normami krajowymi, take pniejszymi , rwnie konst. 6/64 Costa v. ENEL, C-258/98 Tanja Kreil, C-224/97 CiolaPorednie stosowanie (nie ma explicite w Traktatach) prawo krajowe podlega wykadni przyjaznej prawu UE 14/83 Von ColsonOdpowiedzialno odszkodowawcza pastwa za naruszenie prawa UE (nie ma explicite w Traktatach) pastwo ma wynikajcy z prawa UE obowizek pokrycia szkody powstaej po stronie jednostki wskutek naruszenia prawa UE C-6 i 9/90 Francovich, C-46 i 48/93 Brasserie du Pcheur i Factortame, C-224/02 Kbler

*******************************************************************