Studiedag Capita Selecta Energierecht 2014...Capita Selecta Energierecht 2014 13 mei 2015 15 Toegenomen Europese aandacht Grote bezorgdheid over de impact van het huidige lappendeken

Het Europees kader voor capaciteitsmechanismen

Studiedag

Capita Selecta Energierecht 2014

Niels Baeten & Lothar Van Driessche

Leuven, Provinciehuis, 13 mei 2015

Capita Selecta Energierecht 2014│ 13 mei 2015 │ 1

Inhoud

DEEL I: CAPACITEITSMECHANISMEN

> Bevoorradingszekerheid – concept

> Waarom capaciteitsmechanismen?

> Typologie: drivers, keuzes, uitkomst

> Recente ontwikkelingen en impact

DEEL II: HET EUROPEES TOETSINGSKADER

> Toegenomen Europese aandacht

> Hoe komt staatssteunrecht in het spel?

> Richtsnoeren Milieubescherming & Energie 2014

> Casus: capaciteitsmarkt in het Verenigd Koninkrijk

> Vooruitblik

DEEL I – CAPACITEITSMECHANISMEN


Bevoorradingszekerheid – concept

> “Bevoorradingszekerheid” of “voorzieningszekerheid” dekt meerdere

ladingen

> Toereikendheid

> Flexibiliteit

> Beschikbaarheid van brandstof

> Netwerkcapaciteit


Waarom capaciteitsmechanismen?

> Het “Europees Target Model”

Bron: ENTSO-E (2012)



> Functioneren van de “zuivere energiemarkt”

> Piekuurprijstheorie

> Voorwaarden

> Ongehinderde prijsvorming

> Voldoende elastische vraag

> Voldoende frequente piekuurprijzen (tot VOLL)

> Regelgevende en politieke stabiliteit



> Ontoereikendheid van de zuivere energiemarkt wegens

> Onelastische vraag

> Steile bevoorradingscurve

> Beperkte opslagcapaciteit

> Politieke en maatschappelijke onaanvaardbaarheid van te lange en te frequente periodes van piekuurprijzen ingrijpen op de prijs

> “Ontbrekend geld”

> Gevolg

> Tussenkomst in zuivere energiemarkt door introductie capaciteitsmechanismen

> Vergoeding van beschikbaarheid als afzonderlijk product


> Drivers

> Keuzes

> Uitkomst

Typologie


Drivers

> Voornaamste doelstellingen van capaciteitsmechanismen

> Toereikendheid

> Flexibiliteit

> Vermindering van prijsrisico en -volatiliteit

Bron: ACER (2013), op basis van input van verschillende nationale regulators (NRA’s)


Drivers

> Lidstaten zijn geconfronteerd met verschillende bevoorradingsrisico’s

Bron: FTI-CL Energy (2014)


Keuzes

> Afhankelijk van de drivers maken lidstaten verschillende keuzes

Bron: FTI-CL Energy (2014)


België en Duitsland

Strategische reserve en

discussie over breder

capaciteitsmechanisme

Frankrijk

Decentrale

capaciteitsverplichting

Italië

Betrouwbaarheidsopties

overwogen

Capaciteitsbetalingen

Ierland, Spanje, Portugal

en Griekenland

Polen

Discussie omtrent

capaciteitsgaranties

Gecentraliseerde

capaciteitsveiling

Verenigd Koninkrijk

Strategische reserves

(phase-out)

Scandinavië en Finland

Uitkomst

Bron: FTI-CL Energy

> Verschillende keuzes leiden tot een lappendeken

aan diverse mechanismen


Recente ontwikkelingen

> België

> Strategische reserve operationeel

> Aanbesteding voor gascentrales geannuleerd

> Marktbevraging gelanceerd door de CREG

> Duitsland

> Groenboek en witboek omtrent toekomstig marktontwerp

> VK

> Eerste capaciteitsveiling afgerond

> Frankrijk

> Implementatie capaciteitsverplichtingen vanaf 2017/2018

> Nederland

> Geen capaciteitsmechanisme


Impact

> Korte vs lange termijn

> Cap op de marktprijs

> Verminderde investeringsprikkels

> Impact op grensoverschrijdende handel

> Overcapaciteit

> Overloopeffecten

> Betrouwbaarheidsmarges

> Impact per type


DEEL II – HET EUROPEES TOETSINGSKADER


Toegenomen Europese aandacht

Grote bezorgdheid over de impact van het huidige lappendeken

> Verstoring interne energiemarkt zoals hoger uiteengezet

> Verminderde stimulans voor investering in interconnectorcapaciteit

> Verminderde stimulans voor investering in vraagbeheersing

Versnelling hoger sinds 2012

> Consultatie in 2012

> Mededeling + Staff Working Document in 2013

> Staatssteunrichtsnoeren in 2014

Basisidee is dat capaciteitsmechanismen “last resort” oplossingen zijn (bij falen van markt, marktregulering, interconnectors en vraagbeheersing)


Hoe komt staatssteunrecht in het spel?


Wat is staatssteun?

Wanneer is een maatregel

steun? (Art. 107(1) VWEU)

> Economisch voordeel?

> Staatsmiddelen?

> Selectief?

> Concurrentieverstoring?

> Impact op de handel

tussen lidstaten?

Wanneer dient steun te

worden aangemeld?

> Groepsvrijstelling? De

minimis?

> Zo niet: aanmelding en

standstill verplichting

Wanneer is een aangemelde

steunmaatregel verenigbaar

met de interne markt?

> Verenigbaar op grond van

Art.107(3)(c): ontwikkeling

van bepaalde vormen van

economische bedrijvigheid

vergemakkelijken

> Criteria ontwikkeld in

Commissierichtsnoeren

Stap 2 Stap 1 Stap 3


Staatssteunrecht en capaciteitsmechanismen

Steun in het kader van capaciteitsmechanismen = staatssteun?

> Elk geval afzonderlijk te beoordelen

> Steun als compensatie voor dienst van algemeen economisch belang?

> Noodzakelijke eerste stap maar niet behandeld in de Richtsnoeren

Indien staatssteun, kan deze verenigbaar worden verklaard?

> Voor 1 juli 2014: algemene compatibiliteitscriteria

> Vanaf 1 juli 2014: Richtsnoeren Milieubescherming & Energie:

specifieke criteria voor staatssteun binnen de energiesector,

afzonderlijk hoofdstuk over steun in kader van capaciteitsmechanismen


Richtsnoeren Milieubescherming & Energie 2014


Gemeenschappelijke beoordelingsbeginselen

De Richtsnoeren bevatten 7 centrale criteria:

1. Draagt de maatregel bij aan een duidelijk omschreven doelstelling van gemeenschappelijk belang?

2. Is de maatregel noodzakelijk (marktfalen)?

3. Is de maatregel geschikt om dit marktfalen te verhelpen?

4. Heeft de maatregel het gewenste stimulerend effect?

5. Is de maatregel evenredig?

6. Vermijdt de maatregel ongewenste negatieve effecten op de mededinging en het handelsverkeer tussen de lidstaten?

7. Is de maatregel transparant?


Toegepast op capaciteitsmechanismen (I)

1. Bijdrage aan een doelstelling van gemeenschappelijk belang

> Energiesector (energie-unie): “iedere Europeaan verzekerd van betrouwbare,

duurzame, concurrerende en betaalbare energie”

> Capaciteitsmechanismen: investeringssteun of operationele steun om

bevoorradingszekerheid te waarborgen

> Lidstaat moet probleem duidelijk omschrijven: waar en wanneer?

> Conform andere doelstellingen (e.g. afbouwen milieuschadelijke subsidies)

2. Noodzaak van overheidsmaatregelen

> Marktfalen: steun grijpt in waar de markt faalt (kwantitatief onderbouwd)

> Lidstaat moet aard en oorzaken van probleem nauwlettend uiteenzetten en

uitleggen waarom de markt geen oplossing kan bieden

> Rekening te houden met impact van vraagbeheersing, interconnectors en

andere mogelijke regulatoire ingrepen als alternatieve maatregelen


Toegepast op capaciteitsmechanismen (II)

3. Geschikt instrument

> Enkel vergoeding voor de beschikbaarheid van capaciteit, niet voor levering

> Maatregel moet openstaan voor zowel bestaande als nieuwe producenten,

alsook voor substitueerbare technologieën (vraagbeheersing, opslag)

4. Stimulerend effect

> Steun mag geen kosten vergoeden die een onderneming zowieso zou maken

noch normale zakelijke risico’s vergoeden

> Aanzetten tot de beoogde gedragswijziging

> Niet verenigbaar indien kosten reeds zijn gemaakt alvorens toekenning

> Evaluatie van de counterfactual: wat zou gebeurd zijn zonder de steun?


Toegepast op capaciteitsmechanismen (III)

5. Evenredigheid van de steun

> Steun te beperken tot het minimum vereist om het doel te bereiken

> Redelijk rendementspercentage voor begunstigden, geen windfall profits

> Verondersteld in geval van een concurrentiële inschrijvingsprocedure op

grond van duidelijke, transparante en niet-discriminerende criteria

6. Vermijden van ongewenste negatieve effecten op de mededinging en het

handelsverkeer

> Maximale openheid (technologieneutraal, ook buitenlandse aanbieders)

> Minimale impact op ruimere marktdynamiek (geen negatieve impact op

investeringsprikkels in interconnectors, geen aantasting van marktkoppeling,

geen buitensporige versterking van marktdominantie, etc.)

7. Transparantie: publicatie van bepaalde informatie


Casus: capaciteitsmarkt Verenigd Koninkrijk


Capaciteitsmarkt Verenigd Koninkrijk (I) – overzicht

Eerste EC beslissing inzake capaciteitsmechanismen onder nieuwe Richtsnoeren

> Beslissing van 23 juli 2014 (goedkeuring zonder formele onderzoeksprocedure)

> Tal van negatieve marktfeedback tijdens prenotificatie + annulatieberoepen

Beschrijving van de maatregel

> Capaciteitsmarkt met centraalgestuurde capaciteitsveilingen

> Vaste betalingen in ruil voor de toezegging om elektriciteit te leveren

> Financiële sancties indien toezegging niet wordt nageleefd

> Kosten gedragen door de leveranciers (en doorgerekend aan de eindverbruiker)

> Duurtijd: 15 jaar

> Onderdeel van ruimere hervorming van de Britse elektriciteitsmarkt


Capaciteitsmarkt Verenigd Koninkrijk (II) – analyse

Staatssteun?

> Niet ingegaan op de vraag of er sprake was van compensatie voor een dienst

van algemeen openbaar belang: VK bestreed de staatssteunkwalificatie niet

Criteria uit de Richtsnoeren

> Duidelijk omschreven doelstelling van algemeen belang en noodzaak

> Probleem kwantitatief afdoende aangetoond (cf. ENTSO-E)

> Doel is bekomen van de vereiste hoeveelheid capaciteit om aan de

betrouwbaarheidsstandaard te voldoen (publiek goed/ontbrekend geld)

> Steun aan elektriciteitsopwekking door fossiele brandstoffen opgevangen

door voldoende alternatieve maatregelen


> Geschiktheid

> Capaciteitsmarkt coherent met de andere maatregelen voor

bevoorradingszekerheid (vraagbeheersing, interconnectors)

> Enkel vergoeding van ter beschikking houden van capaciteit (niet levering)

> Capaciteitsmarkt open voor bestaande en nieuwe producenten, vraagbeheersing,

opslag, en vanaf 2015 ook voor interconnectorcapaciteit

> Stimulerend effect: verondersteld door de concurrentiële inschrijvingsprocedure

> Evenredigheid: marktwijd en technologieneutraal mechanisme leidt tot de beste

prijs voor capaciteit, maatregelen voorzien om windfall profits te vermijden

> Vermijden van ongewenste effecten: technologie-neutraal, impuls om te

investeren in interconnectors behouden, geen impact op marktkoppeling, geen

ondermijning van eerdere investeringsbeslissingen, geen versterking van

marktdominantie, voorkeur aan koolstofarme producenten waar mogelijk

Capaciteitsmarkt Verenigd Koninkrijk (II) – analyse


Wat weten we?

> Goedkeuringsbeslissing capaciteitsmechanisme Verenigd Koninkrijk

> Wijst op discretie Commissie: strikte maar vage compatibiliteitscriteria

> Geen andere beslissingen tot opening formeel onderzoek of ten gronde

Wat weten we niet?

> Aanmeldingen door andere lidstaten?

> Informele contacten tussen lidstaten en Commissie?

Voorbeeld: Belgische (geannuleerde) offerteaanvraag voor nieuwe gascentrales

> Geen duidelijkheid over aanmelding of informele contacten

> Verenigbaarheid niet voor de hand liggend: uitsluiting bestaande producenten

en andere technologieën

Schaarse informatie over eventuele andere dossiers


Vooruitblik


Kaderstrategie voor een energie-unie (februari 2015)

Staatssteunregels ten volle uitspelen in kader van energie-unie

> Strikte toepassing van bestaande Richtsnoeren

> Herziening van de Richtsnoeren reeds in 2017-19

> Voorzieningszekerheid te evalueren binnen regionaal kader

Maar slechts een eerste stap: beperkingen aan wat je kan

bereiken middels individuele staatssteundossiers

> Globale hervorming interne elektriciteitsmarkt in 2015-16

> Capaciteitsmechanismen uiteindelijk niet meer nodig

> “zeer ambitieus wetgevingsvoorstel”


Sectoronderzoek capaciteitsmechanismen (april 2015)

> Nieuwe bevoegdheid: eerste staatssteun-sectoronderzoek ooit

> Aanleiding: “redelijk vermoeden” van inbreuken op de staatsteunregels

> Onderzoek van 11 lidstaten (België, Kroatië, Denemarken, Frankrijk, Duitsland, Ierland, Italië, Polen, Portugal, Spanje en Zweden)

> Concreet: verzoeken om inlichtingen aan lidstaten alsook aan tal van andere belanghebbenden (onderscheid met specifiek staatssteunonderzoek)

− Mogelijke uitzondering: begunstigden van bestaande of geplande mechanismen: praktijk zal uitwijzen of toestemming van lidstaat in deze gevallen nodig is

> Verplichting om accuraat en volledig te antwoorden om straffe van boetes

> Ontwerpverslag eind 2015, finaal verslag zomer 2016

> Mogelijke implicaties

> Specifieke onderzoeken tegen bepaalde lidstaten

> Input voor debat over ruimere hervorming


Vragen?

Dank voor uw aandacht!

Niels Baeten

Advocaat/associate Competition/Antitrust

Brussel/Parijs

Tel: + 32 2 501 91 71

[email protected]

Lothar Van Driessche

Advocaat/associate Energy/Projects

Brussel

Tel: + 32 2 501 92 31

[email protected]

Brussel

Brederodestraat 13

1000 Brussel

België

Tel: +32 (0)2 501 94 11

Fax: +32 (0)2 501 94 94

Documents

Studiedag Capita Selecta Energierecht 2014...Capita Selecta Energierecht 2014 13 mei 2015 15 Toegenomen Europese aandacht Grote bezorgdheid over de impact van het huidige lappendeken