Studium Podstaw Teorii Muzyki i Harmonii

8/10/2019 Studium Podstaw Teorii Muzyki i Harmonii

1/119

PODSTAWOWE

Pojcia w muzyce

wierton

wierton- odlego midzy dwoma dwikami rwna poowieptonu,1/24 oktawy.

Stosowany w muzyce antycznej Grecji, obecny take wskalach typowych dla muzykiorientalnej. W klasycznej muzyce europejskiej rzadko spotykany, gdzie praktycznienajmniejszym interwaemjest pton.

wierton przywrcony zosta do praktyki muzycznej przez wspczesn awangard.Prekursorem muzyki wiertonowej byAlois Haba. Sporadycznie wiertonw uywalitakeAndrzej Panufnik Koysanka, Krzysztof Penderecki, WitoldLutosawskiorazEugene Ysaye III sonata na skrzypce solo - Ballada.

Wykonywanie wiertonw nie jest moliwe wstroju temperowanym, gdzienajmniejsz jednostk jest pton, odpowiadajcy odlegoci dwch najbliszychklawiszy na klawiaturze. Wymaga wwczas specjalnych instrumentw. Pierwszywiertonowyfortepian zbudowano w Czechosowacjiw 1923 roku. Wiele elektrycznych

instrumentw muzycznychmoe by strojonych do wiertonw. Natomiast wnaturalny sposb wiertony mog by wykonane przez instrumenty w strojunaturalnym (smyczkowe,strunowe szarpane, dte, gos ludzki), gdzie jest moliworegulowania wysokocidwiku. Wymaga to jednake duej lnoci.

Muzyka wiertonowa jest jedn z moliwych odmianmuzyki mikrotonowej.

PtonPtonto najmniejsza odlego midzy dwoma dwikami wsystemietemperowanym. W praktyce jest najmniejsz odlegoci uywan w muzyceeuropejskiej. Rozmiarem odpowiada sekundzie maejlub prymie zwikszonej. Dwaptony tworzcay ton.

W dawniejszych systemach ptony diatoniczny i chromatyczny miay nie tylko rnyzapis na piciolinii, ale rniy si te realn odlegoci.Pton diatonicznyby niecowikszy odchromatycznego. Miao to zwizek z systemem obliczania, ktry bypodstaw tzw. systemu pitagorejskiego. Pton temperowany jest przyblion rednitych dwch ptonw.


2/119

Pton temperowanystanowi 1/12 czoktawy i jest odlegoci midzy dwomadwikami, ktrych czstotliwoci podstawowe pozostaj w stosunku:

Pod wzgldem notacji muzycznej ptony dzielimy na:

pton diatoniczny pton chromatyczny

Pton diatoniczny zawiera si midzy kolejnymi stopniami, np. e-f, g-as i wwczasjest sekund ma.

Pton chromatyczny powstaje przez alteracj tego samego dwiku zapomocznakw chromatycznych,np. f-fis, e-es i jest prym zwikszon.

Cay ton

Cay ton-jednostka odlegoci midzy dwoma dwikami. Skada si zdwchptonw. Rozmiarem odpowiada jej sekunda wielka.

Stopie

Stopie- kolejny dwikskali lub gamy diatonicznej liczc od dwiku centralnego,tzw. toniki (I stopie), w gr. Stopnie oznacza si cyframi rzymskimi, powtarzanymiodpowiednio w kadejoktawie.

Skala

Skalaszereg dwikwuoonych wedug staego schematu.[1]Kolejne dwiki skalioznacza si cyframi rzymskimi, tworzc stopnie. Zalenie od rodzaju skali, kadystopie peni inn funkcj. Skale mog by budowane w kierunku wznoszcym (odnajniszego dwiku do najwyszego) lub opadajcym (od najwyszego donajniszego).

Skaljest take zakres dwikw danego instrumentu lub gosu ludzkiego.
http://pl.wikipedia.org/wiki/Znak_chromatycznyhttp://pl.wikipedia.org/wiki/Znak_chromatycznyhttp://pl.wikipedia.org/wiki/Znak_chromatycznyhttp://pl.wikipedia.org/wiki/Znak_chromatyczny


3/119

Najstarsze skale muzyczne

Obserwujc pieni pierwotnych ludw oraz najstarsze zabytki muzyki ludowej mona

zaoy, e pierwotna opieraa si na skalach dwu- lub trzydwikowych. Stare kulturyazjatyckie (Chiny, Japonia) wypracoway skal piciotonow tzw.pentatonik.

Wystpuje ona rwnie w europejskiej muzyce ludowej. Skale takie sporadycznie suywane rwnie w artystycznej muzyce europejskiej, gdy kompozytorowi zaley nastylistyce orientalnej. W Etiudzie Ges-dur z op.10 Fryderyka Chopina wystpujeredukcja skali durowej do pentatoniki, wynikajca z zaoe technicznych (etiudanapisana zostaa na czarne klawisze). Na pentatonice opiera si take wiele utworwwspczesnej muzyki rozrywkowej bardzo chtnie jest stosowana wbluesie, skdprzesza do kolejnych powstajcych gatunkw.

Staroytne skale greckie

Nazywane te starogreckimi.

Antyczna kultura muzyczna wyksztacia system skal siedmiostopniowych, ktrychnazwy pochodz od plemion greckich. W systemie skal greckich byy trzy gwneskale, z ktrychkada posiadaa dwie poboczne (poprzedzone przedrostkami hyper- ihypo-). Przedrostki hyper[gr. nad] oraz hypo[gr. pod] dodawane do nazw skal

starogreckich, oznaczay skale pooone okwint(pi stopni) wyej i o kwint niej.Skale greckie budowano w kierunku opadajcym.

Skale greckie:

skala dorycka

skala hyperdorycka (miksolidyjska)

skala hypodorycka (eolska)

skala frygijska skala hyperfrygijska (lokrycka)

skala hypofrygijska (joska)

skala lidyjska

skala hyperlidyjska

skala hypolidyjska


4/119

Skale kocielne

Nazywane inaczej redniowiecznymi lub modalnymi. S to siedmiostopniowe skale

powstae wredniowieczu. Budowtetrachordoworaz nazwy wziy od skal greckich.Budowane byy od dwiku najniszego do najwyszego.

skala dorycka kocielna(authentus protus)

skala hypodorycka kocielna(plagius proti)

skala frygijska kocielna(authentus deuterus)

skala hypofrygijska kocielna(plagius deuteri)

skala lidyjska kocielna(authentus tritus)

skala hypolidyjska kocielna(plagius triti)

skala miksolidyjska kocielna(authentus tetrardus)

skala hypomiksolidyjska kocielna(plagius tetrardi)W okresie renesansu wprowadzono 4 dodatkowe skale:

skala joska kocielna

skala hypojoska kocielna

skala eolska kocielna

skala hypoeolska kocielna

Wspczesne skale

Wspczesne skale muzyczne oparte nasystemie temperowanym wyksztaciy si w

okresie baroku (XVII/XVIII wiek). Powstay wtedy siedmiostopnioweskale durowa i molowa, na ktrych opiera sisystem tonalny z 24 tonacjami (12 dur i12 moll) uoonymi wkole kwintowym. Na przeomieXIX/XX wieku wyksztaciy siskale pozbawione orodka tonalnego: szeciostopniowaskalacaotonowaoraz dwunastostopniowa(dodekafoniczna).

Inne skale

W polskiej muzyce ludowej mona spotka nastpujce skale:

skala cygaska

skala gralska

Istnieje te na przykad:

skala bluesowa
http://pl.wikipedia.org/wiki/Skala_miksolidyjska_ko%C5%9Bcielnahttp://pl.wikipedia.org/wiki/Skala_miksolidyjska_ko%C5%9Bcielnahttp://pl.wikipedia.org/wiki/Skala_miksolidyjska_ko%C5%9Bcielna


5/119

Oczywicie nawet nie wyliczono tu bardzo wielu skal muzycznych, zarwnowystpujcych w europejskiej muzyce ludowej, jak i w muzyce ludwpozaeuropejskich.

Skala diatoniczna

Skala diatoniczna(gr. ; diczylipoprzez, tnosczyli dwik), znana

rwnie jakoheptatonia prima, jest to skala zoona z siedmiu dwikw,przebiegajca 5 caych tonw oraz 2 ptony:

T - T - PT - T - T - T - PT(skala durowa)

T - PT - T - T - PT - T - T(skala molowa)

W skali diatonicznej odlegoci pomidzy dwikami oraz zalenoci funkcyjne wobecdwiku centralnego s cile okrelone. Skala diatoniczna jest zatem skalgamowaciw, wykorzystujc tylko podstawowy materia dwikowyokrelonejgamy.

cile biorc mona j wyprowadzi jako szereg 7 dwikw w obrbie1 oktawy powstaych przez sprowadzenie dwikw 7 kolejnychkwint (f c g d a e h)do oktawy.

Istnieje 12 skal diatonicznych durowych i 12 odpowiadajcych im skal molowychnaturalnych.

Harmonika funkcyjna

Harmonika funkcyjna, czyli system dur-moll (od XV do pocztku XX w.) opiera sina dwch skalach:durowej i molowej; na wszystkich stopniach tych skal budowanesakordy; gwne to:tonika,subdominanta i dominanta, poboczne na pozostaychstopniach (II, III, VI, VII). Midzy akordami istniej cile okrelonestosunki.

Skala molowa

Skala molowa- (z ac.mollisznaczy mikki), zwana te minorow (z ac. minor -mniejszy, odnosi si do tercji maej zawartej midzy I a III stopniem skali) tosiedmiostopniowa skala z charakterystycznym ptonem midzy stopniami II i III.Obecnie uznaje si, e skale molowe i utwory na niej oparte maj smutne brzmienie.
http://pl.wikipedia.org/wiki/Subdominantahttp://pl.wikipedia.org/wiki/Subdominanta


6/119

Odmiany skal minorowych

Skala minorowa eolska (naturalna)

Skala minorowa eolska (naturalna) to taka skala minorowa, w ktrejsekundy

maezawarte s tylko pomidzy stopniami II-III i V-VI. Pomidzy pozostaymistopniami skali wystpujsekundy wielkie. Zbudowana jest z dwchtetrachordw:doryckiego i lidyjskiego.

Ze wzgldu na archaizujcy charakter, uywana jest czsto w stylizacjach. Brakdwiku prowadzcego rozlunia tradycyjne brzmienie zwaszczaw kadencjach utworw.

Skala minorowa harmoniczna

Skala minorowa harmoniczna to taka skala minorowa, w ktrej sekunda maa zawartajest pomidzy stopniami II-III, V-VI oraz VII-VIII (powtrzony I stopie o oktawwyej). Pomidzy stopniami VI-VII powstaje sekunda zwikszona. Sidmy stopie,podobnie jak w skali durowej, ma charakter dwiku prowadzcego. Ta odmiana jestnajbardziej popularna[potrzebne rdo]. Podsumowujc, jest to skala minorowa naturalna zpodwyszonym VII stopniem.

Skala minorowa dorycka

Skala minorowa dorycka to taka skala minorowa, w ktrej sekunda maa zawarta jest

pomidzy stopniami II-III i VII-VIII (powtrzony I stopie o oktaw wyej). Sidmystopie ma charakter dwiku prowadzcego. Podsumowujc, jest to skala minorowanaturalna z podwyszonymi stopniami VI i VII.


7/119

Skala minorowa melodyczna

Skala minorowa melodycznato poczenie odmiany doryckiej (w kierunkuwznoszcym) i naturalnej (w kierunku opadajcym).

Skala chromatyczna minorowa

Skala chromatyczna minorowa to skala dwunastostopniowa oparta na skali minorowej

naturalnej. Powstaje ona przez wstawienie midzy sekundy wielkie dodatkowegodwiku. W efekcie taka skala jest zbudowana z samychptonw(sekund maychlub prym zwikszonych).

Przyjto jako zasad stosowanie zmian chromatycznych w utworach wedugponiszych schematw.

Skala minorowa chromatyczna wstpujca

Skala minorowa chromatyczna w kierunku wstpujcym wyglda identycznie, jakskala durowa nieregularna o tym samym materiale dwikowym. Dla a-moll bdzie tomateria dwikowy gamy C-dur:

Zapenione nuty to materia dwikowy gamy. Kropk zaznaczono dwik c.

Dla porwnania gama C-dur chromatyczna,nieregularna:


8/119

Skala minorowa chromatyczna zstpujca

Skala minorowa chromatyczna w kierunku opadajcym wyglda identycznie, jak skaladurowa jednoimienna. Dla a-moll bdzie to A-dur:

Zapenione nuty to materia dwikowy gamy A-dur.

Okrelanie tonacji molowych

Okrelenietonacji molowej, w ktrej zosta napisany utwr, sprowadza si

do okrelenia tonacji durowejna podstawie znakw przykluczowych. Nazwa tonacjimolowej pochodzi od dwiku niszego otercj maod prymy tonacji durowej w tensposb okrelonej.Tryb okrela si analizujc przebieg utworu.

Przykad:

1.Utwr w trybie molowym zosta napisany w tonacji zawierajcej 4 krzyyki (fis,cis, gis oraz dis), ktre okrelaj tonacj E-dur.

2.Dwik pooony o tercj ma niej odeto cis. Utwr jest napisany w tonacji

cis-moll.

Budowanie gam molowych

Budowanie gamy molowej sprowadza si do okrelenia znakw przykluczowychgamydurowej naturalnej o prymie pooonej o tercj ma wyej ni pryma zadanej gamymolowej. Odpowiedni odmian gamy uzyskuje si umieszczajc przygodneznakichromatyczne.

Skala durowa

Skala durowa(z ac.durusznaczy twardy), zwana te majorow (z ac.maior-

wikszy, odnosi si do tercji wielkiej zawartej midzy I a III stopniem skali) tosiedmiostopniowa skala z charakterystycznym ptonemmidzy stopniami III i IV orazVII i VIII (stanowicym powtrzenie I stopnia ooktawwyej). Obecnie uznaje si, e


9/119

skale durowe i utwory na nich oparte maj radosne brzmienie. Jej pierwowzoremjest skala joska kocielna.

Odmiany skal majorowych

Skala majorowa naturalna

Skala majorowa naturalna (dur naturalny) to taka skala majorowa, w ktrejsekundymaezawarte s tylko pomidzy stopniami III-IV i VII-VIII. Pomidzy pozostaymistopniami skali wystpujsekundy wielkie. Zbudowana jest z dwchtetrachordwdoryckich.

Skala majorowa harmoniczna

Skala majorowa harmoniczna (major harmoniczny, dur harmoniczny) to taka skala

majorowa, w ktrej sekunda maa zawarta jest pomidzy stopniami III-IV, V-VI(dziki obnieniu stopnia VI) i VII-VIII. Pomidzy stopniami VI-VII wystpujeinterwasekundy zwikszonej, a midzy pozostaymi stopniami sekundy wielkie.Podsumowujc, jest to skala majorowa naturalna z obnionym VI stopniem.

Skala majorowa mikka

Skala majorowa mikka (dur-moll) to taka skala majorowa, w ktrej sekunda maazawarta jest pomidzy stopniami III i IV oraz V i VI. Pomidzy pozostaymi stopniamiwystpuj sekundy wielkie. Upraszczajc, jest to skala majorowa naturalna z
http://pl.wikipedia.org/wiki/Tetrachordhttp://pl.wikipedia.org/wiki/Tetrachordhttp://pl.wikipedia.org/wiki/Tetrachordhttp://pl.wikipedia.org/wiki/Tetrachordhttp://pl.wikipedia.org/wiki/Tetrachord


10/119

obnionymi stopniami VI i VII. Obnienie VII stopnia powoduje, e taodmiana niebrzmi ju tak durowo jak wyej wymienione (std te alternatywna nazwa dur-moll).

Skala chromatyczna majorowa

Skala chromatyczna majorowa to skala dwunastostopniowa oparta na skali majorowej

naturalnej. Powstaje ona przez dodanie midzy sekundy wielkie dodatkowegodwiku. W efekcie taka skala jest zbudowana z samychptonw(sekund maychlub prym zwikszonych). Ze wzgldu na notacj skal chromatycznych majorowych

rozrnia si jej dwa rodzaje:regularni nieregularn. Naley zwrci uwag na fakt,e w obrbie kadego z wymienionych typw, w zalenoci od kierunku skaliwystpuje inny ukad interwaw.

Przyjto jako zasad stosowanie zmian chromatycznych w utworach wedug jednego zponiszych schematw.

regularn

y

Skala regularna w kierunku wznoszcym: podwyszanie I, II, IV, V i VI stopnia wdanej tonacji.

C-dur: c,cis, d,dis, e, f,fis, g,gis, a,ais, h, c2

Skala regularna w kierunku opadajcym: obnienie stopni: VII, VI, V, III i II wdanej tonacji.

C-dur: c2, h,b, a,as, g,ges, f, e,es, d,des, c

nie

regul

Skala nieregularna w kierunku wznoszcym: podwyszanie I, II, IV, V i obnienieVII stopnia w danej tonacji.


11/119

arny

C-dur: c,cis, d,dis, e, f,fis, g,gis, a,b, h, c2

Skala nieregularna w kierunku opadajcym: obnienie VII, VI, III i II oraz

podwyszenie IV stopnia w danej tonacji.

C-dur: c2, h,b, a,as, g, fis, f, e,es, d,des, c

Okrelanie tonacji durowych

Odmian tonacji (durow lubmolow) okrela si analizujc przebieg utworu. W

okreleniutonacji durowych z zapisu nutowego naley pamita o tym, e:

gdy nie ma adnych znakw przykluczowych, to jest to C-dur

w przypadku gam krzyykowych - ostatni (najbardziej oddalony) krzyyk lecyprzy kluczu okrela 7 stopie gamy (np. w przypadku gamy z 4 krzyykami: fis, cis,gis, dis, jest to gama E-dur)

w przypadku gam bemolowych - przedostatni bemol lecy przy kluczu okrela 1

stopie gamy (np. w przypadku gamy z 2 bemolami: b, es, jest to gama B-dur);jeli przy kluczu wystpuje jeden bemol (b), to jest to gama F-dur

W przypadku, gdy przy kluczu znajduj si wszystkie moliwe znaki przykluczowe,naley sprawdzi, czy utwr nie jest napisany w jakiej tonacji zawierajcej podwjneznaki chromatyczne.

Budowanie gam durowych

Budowanie gam durowych naley rozumie jako okrelenie znakw chromatycznych,zarwno przykluczowych jak i przygodnych, okrelajcych dan tonacj.

Aby szybko zbudowa gam durow naley pamita o tym, e:

gama C-dur (od dwiku c) nie posiada adnych znakw przykluczowych

gama F-dur (od dwiku f) ma jeden bemol (b) przy kluczu

Poniej zostanie omwiony szybki sposb budowania gam durowych (okrelenieznakw przykluczowych) od dowolnego dwiku (oprcz gam C-dur i F-dur, ktre

zostay opisane na wstpie).Na pocztku naley okreli rodzaj gamy, ktry powstanie od danego dwiku.


12/119

Jeeli dwik, od ktrego zostao zadane zbudowanie, naley doszereguzasadniczego lub jego dwikw podwyszonych (d, e, g, a, h, cis, dis, eis, fis, gis,ais, his), to naley zacz budowaniegamy krzyykowej.

Jeli dwik jest obnionym dwikiem z szeregu zasadniczego (ces, des, es,fes, ges, as, b), to bdzie togama bemolowa.

Gamy od dwikw powstaych z podwjnego obnienia lub podwyszenia

dwiku nalecego do szeregu zasadniczego posiadayby zbyt wiele znakwchromatycznych, dlatego nie stosuje si ich w praktyce. Gamy takie zapisuje siupraszczajcenharmonicznie. I tak zamiast gamy Disis-dur, stosuje si gam E-dur(disisoraz e, to w brzmieniu te same dwiki).

Aby uzyska odmian gamy durowej, wszelkie zmiany chromatyczne (obnienia,podwyszenia poszczeglnych stopni) realizuje si notujc je znakamiprzygodnymi.

Gamy krzyykowe

Budujc gam krzyykow naley pamita nastpujce uwagi:

krzyyki do gamy dodaje si w staej, nastpujcej kolejnoci: fis, cis, gis, dis,ais, eis, his i w takiej te zapisuje si na piciolinii

ostatni dodany krzyyk wskazuje na 7 stopie gamy

krzyyki znajdujce si przy kluczu s notowane w ustalonej kolejnoci i naustalonych miejscach na piciolinii.Nie wolno zmienia ich uoenia oraz

kolejnoci!

Prawidowy ukad kompletu krzyykw przy kluczach.

Aby zbudowa dan gam, naley ustali jakim dwikiem bdzie 7 stopie, a

nastpnie przy kluczu umieci tyle krzyykw, aby ostatnim by ten, ktry okrela7 stopie gamy.

Przykad 1:Zbudowa gam E-dur:

1. 7 stopniem gamy E-dur jest dwik dis

2. Przy kluczu naley napisa krzyyki dla dwikw fis, cis, gis oraz dis

Przykad 2:Zbudowa gam Cis-dur:

1.

7 stopniem gamy Cis-dur jest dwik his2. Przy kluczu naley napisa krzyyki dla dwikw fis, cis, gis, dis, ais, eis

oraz his


13/119

Jeeli 7 stopie gamy to dwik podwjnie podwyszony, wwczas przy kluczustawia si wszystkie krzyyki podwjne w wymienionej wczeniej kolejnoci.

Przykad 3:Zbudowa gam Ais-dur:

1. 7 stopniem gamy Ais-dur jest dwik gisis

2. Przy kluczu stawia si wszystkie krzyyki (fis, cis, gis, dis, ais, eis, his), aznakiem podwjnego krzyyka podwyszamy: f, c oraz g (uzyskujemy w tensposb 7 stopie - gisis)

3. Z reguy gamy z podwjnymi krzyykami stosuje si bardzo rzadko. Ais toenharmonicznie b i dlatego w praktyce gam B-dur stosuje si zamiastgamy Ais-dur, ze wzgldu na prostszy zapis nutowy (zamiast 10 krzyykwwystpuj tylko 2 bemole).

Uwaga!Niemoliwe jest zapisanie gam Eisis-dur oraz Hisis-dur ze wzgldu nakonieczno potrjnego podwyszania dwikw.

Gamy bemolowe

Budujc gam bemolow naley pamita nastpujce uwagi:

bemole do gamy dodaje si w staej, nastpujcej kolejnoci: b, es, as, des,ges, ces, fes i w takiej te zapisuje si na piciolinii

przedostatni dodany bemol wskazuje na 1 stopie gamy

bemole znajdujce si przy kluczu s notowane w ustalonej kolejnoci i na

ustalonych miejscach na piciolinii.Nie wolno zmienia ich uoenia orazkolejnoci!.

Prawidowy ukad kompletu bemoli przy kluczach.

Aby zbudowa dan gam bemolow, naley umieci przy kluczu tyle bemoli, aby

przedostatnim z umieszczonych by ten, ktry okrela 1 stopie gamy.

Przykad 4:Zbudowa gam As-dur:

1. Przy kluczu naley napisa krzyyki dla dwikw b, es, as (1 stopie gamy)oraz des.

Jeeli 1 stopie gamy to fes lub dwik podwjnie obniony, wwczas przy kluczustawia si wszystkie bemole w wymienionej wczeniej kolejnoci.Znakiem podwjnego bemolanaley obnia dwiki w kolejnoci: b, es, as, des,ges, ces, fes tak, aby obniy dwik nastpujcy po 1 stopniu gamy wwymienionym cigu. W przypadku gamy Fes-dur obniamy tylko dwik b (czyliotrzymujemy heses, nazywany te bb).


14/119

Przykad 5:Zbudowa gam Eses-dur:

1. Przy kluczu stawia si wszystkie bemole (b, es,as, des, ges, ces, fes), aznakiem podwjnego bemola obniamy: b, es (uzyskujemy w ten sposb 1stopie - eses) oraz nastpnyas.

2. Z reguy gam z podwjnymi bemolami stosuje si bardzo rzadko. Eses to

enharmonicznie d i dlatego gam D-dur stosuje si w praktyce zamiastgamy Eses-dur, ze wzgldu na prostszy zapis nutowy (zamiast 10 bemoliwystpuj tylko 2 krzyyki).

Uwaga!Niemoliwe jest zapisanie gam Ceses-dur oraz Feses-dur ze wzgldu nakonieczno potrjnego obniania dwikw.

Skala caotonowa

Skala caotonowazwana teskal szeciostopniowjest skal muzyczn, wktrej stopnie s rozmieszczone w odlegociachsekund wielkich. Brak w niej orodkatonalnego. W systemie temperowanym wystpuj dwie odmiany:

Skala caotonowa po raz pierwszy wystpia w operzeRusan i Ludmia(z 1843roku) Michaia Glinki. Uywali jejModest Musorgski,Ferenc Liszt.Bya jedn zulubionych skal impresjonistw, zwaszczaClaude'a Debussy.

Skala dwunastodwikowa

Skala dwunastodwikowa- zwana te skaldodekafonicznlub chromatycznjest skal muzyczn, w ktrej poszczeglne stopnie s oddalone od siebie o p tonu.

Jest poczeniem dwchskal caotonowych, czyli zawiera wszystkie dwiki w obrbieseptymy wielkiej wcznie, te tworz za sznurek dwunastuptonw.
http://pl.wikipedia.org/wiki/Ferenc_Liszthttp://pl.wikipedia.org/wiki/Ferenc_Liszthttp://pl.wikipedia.org/wiki/Ferenc_Liszt


15/119

Wszystkie stopnie tej skali s niezalene od siebiei rwnorzdne, std brakorodkatonalnego. Skale takie powstay na pocztkuXX wieku i stosowane s wmuzyceatonalnej.

Zwykle nie mwi si o dwikach skali dodekafonicznej ze wzgldu na moliwo wielukombinacji enharmonicznych oraz braku konkretnych schematw jej budowy.

Skala gralska

Skala gralskato siedmiostopniowa skala muzyczna z ptonami midzy stopniamiIV-V i VI-VII.

Odlegoci midzy poszczeglnymi stopniami s nastpujce:

Stopnie OdlegoI-II sekunda wielka

II-III sekunda wielka

III-IV sekunda wielka

IV-V sekunda maaV-VI sekunda wielka

VI-VII sekunda maaVII-VIII sekunda wielka

Na tej skali oparta dua cz muzyki gralskiej (konkretniepodhalaskiej). S tojednak najstarsze "nuty" (pieni), pniejsze byy tworzone gwnie na bazie skalimolowo-durowej. "Nuty" oparte na skali gralskie to przede wszystkim te, ktregrywa (ale prawdopodobnie przekaza, nie skomponowa)Jan Krzeptowski "Sabaa".

Do kompozytorw wykorzystujcych skal gralsk nalea przede wszystkimKarolSzymanowski, twrca baletuHarnasie.


16/119

Skala bluesowa

Skala bluesowa6-stopniowa (heksatoniczna) skala wynaleziona w XX wieku,charakterystyczna dla muzyki bluesowej oraz jazzu.

Skal bluesow otrzymujemy poprzez dodanie jednego dwiku bdcegopodwyszeniem (za pomocznaku chromatycznego) dwikugwnegopentatoniki anhemitonicznej, np dla dwiku podstawowego g:

pentatonika: d, f, g, a, c

skala bluesowa d, f, g, gis, a, c.

Istnieje take heptatoniczna (7-stopniowa) skala bluesowa: do heksatonicznejdodajemy sekund wielk (skadnik) tj, do c es f fis g b dodajemy d otrzymujc c d esf fis g b.

Rozrniamy 7 rodzajw skalkocielnych, ktremoemy podzieli na 3 durowe i 4 molowe.

durowe: joska, lidyjska i miksolidyjskamolowe: dorycka, frygijska, eolska i lokrycka

Skd to si bierze? A no sprawa jest prosta jak budowa cepa, wemy skale josk C.To nic innego jak najbardziej podstawowa skala durowa, ktra skada si z dwikw:C D E F G A H. Mwic interwaami ta skala skada si z prymy(1cz), sekundywielkiej(2w), tercji wielkiej(3w), kwarty czystej(4cz), kwinty czystej(5cz), sekstywielkiej(6w), septymy wielkiej(7w). W nawiasach podaem skrtowe nazwyinterwaw. Jak to wyglda na gryfie, odsyam tutaj, szukamy pod hasem C-dur.Sia rzeczy skala joska jest na pierwszym stopniu skali joskiej(ale to gupio brzmi)

Teraz dokonamy przeskoku od razu na 6 stopie skali joskiej, gdzie znajduje siskala eolska(dwik A). A skala eolska to nic innego jak najbardziej podstawowa skalamolowa.tutaj opalcowanie znajdziemy pod hasem a-moll. Teraz rzecz BARDZO wana-obie te skale maja te same dwiki. Czym zatem si rni? Rni si tym ze skalejosk zagramy od dwiku C, a skale eolska od dwiku A. Sprawia to, ze zmieninam si troch ukad interwaw i bdzie wyglda tak: pryma(1cz), sekundawielka(2w), tercja maa(3m), kwarta czysta(4cz), kwinta czysta(5cz), sekstamaa(6m), septyma maa(7m).

Ju nie bdziemy skaka, bdzie po kolei.Jak wiadomo na 1 stopniu skali joskiej jest skala joska (znowu to zrobiem), a nadrugim stopniu (dwik D) jest skala dorycka. Wiadomo, te same dwiki tyle ze od D.Ukad interwaw jest bardzo podobny jak przy skali eolskiej, z jedna ma rnic.zamiast seksty maej(6m) pojawia si seksta wielka(6w). ale dla formalnoci, ukad


17/119

interwaw wyglda tak: pryma(1cz), sekunda wielka(2w), tercja maa(3m), kwartaczysta(4cz), kwinta czysta(5cz), seksta wielka(6w), septyma maa(7m).Teraz przydaoby si pokaza jak to wyglda na gryfie, ale jak przerabiaem to o czymteraz mowie z nauczycielem to niesamowicie duo radoci sprawio mi znalezienie iopalcowanie tej skali samemu, wiec zachcam do samodzielnych dziaa,i to nie tylkow zakresie skal:)Na 3 stopniu(czyli dwiku E) znajdziemy kolejna skal molow, tzw. frygijsk. Od

skali eolskiej roni si tym, i posiada sekund ma(2m) zamiast wielkiej. Dlategoukad interwaw wyglda tak(ju bd uywa skrtowych nazw): 1cz, 2m, 3m, 4cz,5cz, 6m, 7m.

4 stopie (dwik F), to w kocu jaka skala durowa, nazywana lidyjsk. Sia rzeczyona jest podobna do skali joskiej, ale na szczcie tylko podobna. Tez roni sijednym dwikiem od swojego standardowego wzorca, w tym wypadku jest tutajkwarta zwikszona(4#). Oznacza to ze nie ma tutaj zwykej kwarty jaka wszyscyznamy, tylko jest ona podniesiona o p tonu. Dlaczego nie nazwa tego trytonem,przecie tak nazywa si odlego tego dwiku od prymy. Dlatego ze skala ma 7dwikw, ktre w kolejnoci to pryma, sekunda, tercja, kwarta, kwinta, seksta iseptyma. A nam nie wolno pozbawi skali ktrego z tych skadnikw, mog one bymae, wielkie, zwikszone lub zmniejszone, ale by musz. Tutaj akurat wyszo, zekwarta zostaa zwikszona. Dla formalnoci, ukad interwaw to: 1cz, 2w, 3w, 4#,5cz, 6w, 7w.

5 stopie(dwik G), to trzecia ze skal durowych, skala miksolidyjska. Tutaj nie matakich jaj jak ze skala lidyjska. Posiada ona zamiast septymy wielkiej(7w) septymma(7m). Co daje nam ukad interwaw: 1cz, 2w, 3w, 4cz, 5cz, 6w, 7m

6 stopie to omwiona skala eolska

7 stopie(dwik, jak pewnie wikszo si domyla, H) to skala lokrycka. Skalamolowa, ktra mocno odbiega od skali eolskiej. Posiada ona sekund ma(2m) orazkwint zmniejszon(5b). Chyba nie musz tumaczy dlaczego kwint nazywamyzmniejszona:>ukad interwaw to: 1cz, 2m, 3m, 4cz, 5b, 6m, 7m

Skala dorycka kocielna

Skala dorycka kocielna

Skala dorycka kocielnasiedmiostopniowaskala muzyczna wypracowanaw redniowieczuw celach sakralnych. Brzmienie skali doryckiej ma charakter dostojnyi powany, a zarazem bardzo zrwnowaony, przez co nadaje si do wykorzystania w
http://pl.wikipedia.org/w/index.php?title=Plik:Dorian_mode.svg&filetimestamp=20091122110514


18/119

utworach o dowolnej tematyce. Skala ta skada si z interwaw kwinty d-a i kwarty a-d1, wypenionych krokami sekundowymi, ktre razem tworz interwa oktawy.Pierwszy stopie skali (a take tzw. smy stopie, czyli powtrzenie pierwszegooktaw wyej)nosi nazw tonu kocowego (finalis). Oprcz tego skala posiadarwnie tony wspkocowe (confinalis) na stopniu pitym (confinalis principalis) itrzecim (confinalis minus principalis). Melodie w skali doryckiej najczciej kocz si

na dwiku finalis,rzadziej na confinalis principalis lub minus principalis, a najrzadziejna innych stopniach skali.

W skali doryckiej dozwolone jest obnienie szstego stopnia o p tonu (z h na b) wprzypadku, gdy:

melodia idzie w gr do szstego stopnia, ale nie wychodzi ponad niego,

chcemy unikn niedozwolonego skoku trytonu

Zabieg ten upodabnia skal doryck do eolskiej transponowanej.

W muzyce redniowiecza i renesansu dozwolone (i czsto praktykowane) jest wkadencjach podwyszanie o p tonu dwiku lecego o stopie niej od finalis lubconfinales.

Praktykuje si rwnie obnianie szstego stopnia celem uniknicia wspbrzmieniatrytonu.

W redniowiecznych i renesansowych utworach wielogosowych, celem dostosowaniaskali do moliwoci rejestrowych poszczeglnych gosw kompozycji, stosuje si

zabieg consociatio modorum lub (i) transpositio modi.

Obecnie skala dorycka zostaa wyparta przez skalmoll w odmianie doryckiej, ktraod skali doryckiej rni si stale podwyszonym sidmym stopniem.

Przykadem polskiej pieni skali doryckiej (ktrej ambitus jest przekroczony o tonponiej pierwszego stopnia skali) jest "Bogurodzica".

Skala eolska kocielna

Skala eolska kocielnasiedmiostopniowa skalamuzyczna wypracowanaw redniowieczuw celach sakralnych. Skala wspczenie jest uywana w muzyce

jazzowej. Na jej bazie powstaa wsplczenie uywanaskala molowa.


19/119

Skala frygijska kocielna

Skala frygijska kocielnasiedmiostopniowa skalamuzyczna wypracowanaw redniowieczuw celach sakralnych. Skala wspczenie jest uywana w muzycejazzowej.

Skala hypodorycka kocielna

Skala hipodorycka kocielnasiedmiostopniowaskala muzyczna wypracowanaw redniowieczuw celach sakralnych. Brzmienie skali hipodoryckiej ma charakterdostojny i powany, a zarazem bardzo zrwnowaony, przez co nadaje si dowykorzystania w utworach o dowolnej tematyce, chojest nieco smutniejsza odswojego autentycznego odpowiednika - skali doryckiej. Skala ta skada si z

interwaw kwarty A-d i kwinty d-a, wypenionych krokami sekundowymi, ktre razemtworz interwa oktawy. Czwarty stopie skali nosi nazw tonu kocowego(finalis).Oprcz tego skala posiada rwnie tony wspkocowe (confinales): na stopniupierwszym i smym (confinalis principalis) i szstym (confinalis minus principalis).Melodie w skali hipodoryckiej najczciej kocz si na dwiku finalis, rzadziej naconfinalis principalis lub minus principalis, a najrzadziej na innych stopniach skali. W

muzyce redniowiecza i renesansu dozwolone (i czsto praktykowane) jest wkadencjach podwyszanie o p tonu dwiku lecego o stopie niej od finalis lub

confinales. W redniowiecznych i renesansowych utworach wielogosowych, celemdostosowania skali do moliwoci rejestrowych poszczeglnych gosw kompozycji,stosuje si zabiegconsociatio modorum lub (i) transpositio modi.

Skala hypolidyjska kocielna

skala hypolidyjska (skala joska)


20/119

Skala hypolidyjska kocielna(joska) siedmiostopniowa skala muzycznawypracowana wredniowieczuw celach sakralnych. Wspczenie nie jest uywana, najej bazie powstaa uywana obecnieskala durowa.

W traktacie Glarenausa pt. "Dodekachordon" z 1547r. skala o zakresie c1~c2 uznana

zostaa jako skala autentyczna pod nazw "joska" a skala o zakresie a~a1 jako skalaautentyczna pod nazw "eolska" i wraz ze swymi odmianami plagalnymi uzupeniysystem 8 modi do systemu obejmujcego 12 skal kocielnych.

Skala lidyjska kocielna

Skala lidyjska kocielnasiedmiostopniowa skalamuzyczna wypracowanaw redniowieczu, uywana w celach sakralnych. Budowana jest w kierunkuwznoszcym.Materia dwikowyskali oparty jest napochodzie diatonicznym poczwszy od dwiku f, czyli: f - g - a - h - c1- d1- e1.Charakterystycznym interwaemjest tzw. kwarta lidyjska na I stopniu, jest to kwartazwikszona(zwana trytonem): f - h.

Skala wspczenie jest uywana wmuzyce jazzowej.

Skala miksolidyjska kocielna

Skala miksolidyjska kocielnasiedmiostopniowa skala muzyczna wypracowanaw redniowieczuw celach sakralnych. Skala wspczenie jestuywana wmuzyce jazzowej.

Pentatonika

Pentatonikato skala zoona z piciu stopni zbudowana w obrbieoktawy. Jestpopularna midzy innymi w polskiej muzyce ludowej .Pentatonika pochodzi z jzykagreckiego i oznacza wanie pi dwikw . Przykadem pentatoniki mog by dwikipiciu kolejnych , czarnych klawiszy fortepianu .
http://pl.wikipedia.org/wiki/Jazzhttp://pl.wikipedia.org/wiki/Jazz


21/119

Termin ten zasadniczo stosowany by w odniesieniu tylko do orientalnych skalmuzycznych, jednak obecnie odnoszony jest rwnie do wszystkich skal, ktreskadaj si z piciudwikw.

Skala pentatoniczna bya pierwszym etapem w ksztaceniu tonalnoci, wystpia wewszystkich kulturach na wiecie. Wyksztacia si ze skali diatonicznej i tritonicznej.Spotykana jest rwnie w polskiej muzyce ludowej, jak np. w pieni weselnejChmiel.

Obecnie bardzo chtnie wykorzystywana m.in. w praktycznie wszystkich odmianachmuzyki rozrywkowej, od bluesa poczwszy.

Charakterystyczn cech skal pentatonicznych jest to, e dwikiem centralnym jestdwik rodkowy. Pentatonike mona zbudowa w ten sposb e od obranegodwiku, zwanego dwikiem centralnym, tworzymy interwa sekundy wielkiej w gr iw d oraz interwa kwarty czystej rwnie w gr i w d. Ten typ pentatoniki,starszej, nosi nazw pentatoniki anhemitonicznej, czyli bezptonowej. Wystpuje ona

w piciu odmianach:

(nazwy dwikw podawane s w kolejnoci od najniszego do najwyszego)

e - g - a - h - d1

g - a - h - d1- e1

a - h - d1- e1- g1

h - d1- e1- g1- a1

d1- e1- g1- a1- h1

Modsz odmian pentatoniki jest pentatonika hemitoniczna lub: ptonowa,zawierajca oprcz odlegoci caotonowych tercj wielk i jedn lub dwie sekundymae w nastpujcym ukadzie:

e - f - a - h - c1

lub

f - g - h - c1- d1

Skala frygijska

Skala frygijskagrecka lub nazywana starogreck to jedna z trzech skalmuzycznych uywanych w staroytnej Grecji, zaczynajca si oddwikud1. Jest skalsiedmiostopniow. Charakterystyczn jej cech jest opadajcy kierunek dwikw.Dzieli si na 2tetrachordy. Tetrachord diatoniczy frygijski zbudowany jest kolejno

z: sekundy wielkiej, sekundy maej, sekundy wielkiej.Skala frygijska ma dwie skale poboczne: hypofrygijski hyperfrygijsk.

Jej nazwa pochodzi od plemienia Frygijczykw.


22/119

Rys.Grecka skala frygijska.

W redniowieczuskal frygijsk nazywano skal zaczynajc si od dwiku e.

Tonacja

Tonacjakonkretna gama durowa lub molowa, na ktrej materiale dwikowymoparty jest utwr muzyczny. Tonacj utworu (lub jego fragmentu) okrela si, biorcpod uwagznaki przykluczowe oraz akordy lub dwiki zaczynajce i koczce utwr.

Gama

Gama- jest to skala muzyczna, zaczynajca si od dowolnego dwiku okrelanegojako pryma powstaejtonacji.

Gama rni si tym odtonacji, e mwic o niej ma si na myli kolejne dwiki (np.dla C-dur: c1, d1, e1, f1, g1, a1, h1, c2). Tonacja za okrela podstawowy materia

dwikowy dla utworu.

Budowa gam durowych i molowych

Podobnie, jak w przypadku skal, tak i w kadej gamie monawyrnitetrachordy oraz stopnie.

System tonalny

System tonalnysystem dwikowyporzdkujcy materia dwikowy w tensposb, e jedne dwiki s zalene od innych na zasadzie swoistej hierarchii.

Zakada on istnieniecentrum tonalnego, czyli dwiku, do ktrego d wszystkieinne. Kady system tonalny jest take systemem funkcyjnym, gdy dwiki speniajw nim okrelone funkcje (np. funkcj centrum tonalnego). Niewtpliwie najbardziejrozpowszechnionym systemem tonalnym w muzyce europejskiej jestsystem dur-moll.
http://pl.wikipedia.org/wiki/System_dur-mollhttp://pl.wikipedia.org/wiki/System_dur-moll


23/119

System dur-moll

System dur-mollsystem tonalny opierajcy si napokrewiestwieskaldurowych i molowych.

Uksztatowany zosta w muzyce europejskiej na przeomierenesansu i baroku. Wdrugiej poowieXIX stulecia kompozytorzy, poszukujc nowych rodkw ekspresji,wprowadzali coraz wicejdwikwpobocznych, co w XX wieku doprowadzio dopowstania nowych systemw tonalnych i muzyki atonalnej.

Kadagama skada si z dwchtetrachordw, przy czym pierwszy tetrachord gamy C-dur (opartej na naturalnym szeregu diatonicznym) jest drugim tetrachordem gamy F-

dur (1 bemol), a drugi tetrachord gamy C-dur jest pierwszym tetrachordem gamy G-

dur (1 krzyyk).

Analogicznie pierwszy tetrachord gamy F-dur jest drugim tetrachordem gamy B-dur (2

bemole), pierwszy tetrachord gamy B-dur jest drugim tetrachordem gamy Es-dur (3

bemole). Podobnie drugi tetrachord gamy G-dur jest pierwszym tetrachordem

gamy D-dur (2 krzyyki), a drugi tetrachord gamy D-dur jest pierwszym tetrachordemgamy A-dur (3 krzyyki). Taka prawidowo ma miejsce rwnie w przypadku gammolowych (w trybie naturalnym).

Nastpstwo kolejnych gam zamykakoo kwintowe. Pokrewiestwo pomidzy gamamidurowymi i molowymi oparte jest na zasadzie paralelizmu, przy czym o paralelnym

charakterze tonacji decyduje zbieno materiau dwikowego, a wic take liczbaprzykluczowychznakw chromatycznych. Na przykad: gamie C-dur odpowiada a-moll,G-dur e-moll, D-dur h-moll, F-dur d-moll, B-dur g-moll.

System dur-moll okrela si rwnie jako system funkcyjny. Konsekwencjorganizacji materiau dwikowegona bazie skal opartych na interwaachsekundowych byo wytworzenie napi pomidzycentrum tonalnym i dwikamiskadowymiakordwtercjowych budowanych na kolejnych stopniach tych skal. Na tejpodstawie w epoce klasycyzmu uksztatowa si systemharmonii funkcyjnej.

Pokrewiestwo tonacji

Pokrewiestwo tonacjito jeden z podstawowych elementwsystemu dur-moll,ktry okrela zwizki midzytonacjami.

Rodzaje pokrewiestwa:

1.kwintowe (jest to zamknity ukad, przedstawiany w postaci tzw.koakwintowego)
http://pl.wikipedia.org/wiki/Akordhttp://pl.wikipedia.org/wiki/Akordhttp://pl.wikipedia.org/wiki/Akordhttp://pl.wikipedia.org/wiki/Akord


24/119

2.rwnolege bd paralelne

3.jednoimienne

Pokrewiestwo kwintowe midzy dwiema tonacjami wystpuje wwczas, jelipierwszy tetrachord gamy zbudowany jest od drugiego tetrachordu gamy poprzedniej,

czyli bierze swj pocztek na pitym stopniu gamy niszej. Zatemdominanta tonacjipoprzedzajcej jesttoniknastpnej. Przykadowo drugim tetrachordem gamyC-dur s dwiki:G, A, H, c (bdcy powtrzeniem pierwszego stopnia), ktre spocztkowymi dwikami gamyG-dur. Drugi tetrachord gamy G-dur daje pocztekgamie D-dur itd. W kadejkolejnej tonacji przybywa jedenznak przykluczowy.Pokrewiestwo kwintowe dotyczy gam w tym samym trybie.

Pokrewiestwo rwnolege dotyczy gam durowych i odpowiadajcych im molowych (wich odmianie naturalnej). Materia dwikowyobu gam jest ten sam, natomiastrozpoczynaj si one od innych dwikw. Tonika gamy molowej ley otercj

maniej od toniki rwnolegej gamy durowej. Gamy rwnolege maj t sam iloznakw przykluczowych.

Pokrewiestwo jednoimienne wystpuje midzy dwoma gamami majcymi zapodstaw t sam tonik, ale utrzymanymi w rnych trybach, np.A-dur i a-moll.

System rwnomiernie temperowany

System rwnomiernie temperowanystrj muzyczny, ktry polega napodziale oktawy na dwanacie rwnychptonw. Stosunek czstotliwoci dwch

kolejnych dwikw w systemie rwnomiernie temperowanym wynosi .

Temperacja oznacza nie tylko podzia oktawy na mniej czy bardziej rwne(rwnomierne) ptony, lecz szerzej oznacza sposb nastrojeniedajcych sinastroi instrumentw (przede wszystkim klawiszowych, takich

jak organy, klawesyn, klawikord, fortepian).

Historia

Zanim wprowadzono system rwnomiernie temperowany, stosowano temperacjnierwnomiern, ktra korygowaa tylko czinterwaw.

Temperacja rwnomierna znana bya od dawna, lecz a do pierwszej poowyXVIII w.

uwaana bya za strj niedoskonay, w ktrym (niezgodnie z kryterium dzisiejszym)adna z tonacji nie brzmi czysto oraz zatraca si ich indywidualno brzmieniowa.Zalety tego systemu, m.in. moliwo grania we wszystkich moliwych tonacjach, niebyy uwaane za na tyle istotne, by zrezygnowa z systemw wczeniejszych, gdy nie


25/119

odczuwano wwczas jeszcze potrzeby uywania "trudnych" tonacji. Jednak w XVIIIwieku stopniowo zaczto nowy strj stosowa, za w poowieXIXw. rwnomiernatemperacja zewszd wypara inne wczeniej stosowane systemy strojeniainstrumentw.

Strj rwnomierny na tle wczeniejszych systemwDla wspczesnego "ucha", wychowywanego na braku suchowej alternatywy,brzmienie tonacji stroju rwnomiernego jest czyste, lecz naley pamita, i przezdawnych muzykw, znajcych wiele systemw, byo ono uwaane za ostre i brzydkie.Oprcz tego, w nowym stroju s niedostpne wczeniejsze efekty zastosowaniapewnego rodzaju chromatyzmw i ukadw harmonijnych, ktre s o wiele bardziejsugestywne przy zastosowaniu starszych systemw temperacji. Jednak o wiele

bardziej zrnicowane procesy modulacyjne i enharmoniczne, rozpowszechnionew muzyce Romantyzmu, byy moliwe jedynie w stroju rwnomiernym.

Rwnomierna temperacja umoliwia komponowanie nawet wtonacjach lecychdaleko na kole kwintowym, ktre dziki temperacji nie brzmi przynajmniej dlawspczesnego ucha faszywie.

Strj u Bacha

Niekiedy mona si spotka z twierdzeniem, i stworzenie temperacji rwnomiernejwykorzystaJan Sebastian Bach, tworzc zbirDas Wohltemperierte Klavier (Dobrzetemperowany klawesyn: dwutomowy zbir dwch cykli po24 preludia i fugi (BWV 846-893) na instrument klawiszowy, z ktrych kada parakompozycji jest w innej tonacji w pochodzie chromatycznym, od C-dur do h-moll).

Lecz sowo"Wohltemperierte"naprawd tumaczy si jakowaciwienastrojony(temperowany)i nie zawiera samo w sobie sugestii o rwnomiernoci uytego stroju.Wspczesny stan bada wskazuje na to, i Bach rzeczywicie potrzebowa

uniwersalnego stroju o szerokich moliwociach, lecz najprawdopodobniej chodzio muo jeden z pniejszych sposobwnierwnomiernejtemperacji, okrelanych zwykle wgnazwiska osoby, ktra go rozpracowaa, np.,Kirnberger III, NeuchardtIII, Rameauitd. W tych strojach mona byo gra we wszystkich tonacjach, lecz,poprzez indywidualny sposb na rozprowadzenia komatu (komat pitagorejski, "wilczakwinta"), kada tonacja brzmiaa nieco inaczej. Temu prawdopodobnie i miao suydzieo, eksponujce wszystkie 24 tonacje i pokazujce kad z tych tonacji w sposbniezwykle indywidualny, niemale kolorystyczny. Miaoby to mniejsze znaczenie,

gdyby kada tonacja z definicji miaaby brzmie tak samo, za jedyna rnicapolegaaby na przeciwstawieniu sobiedur-moll.
http://pl.wikipedia.org/wiki/XIX_wiekhttp://pl.wikipedia.org/wiki/XIX_wiek


26/119

Muzyk i teoretyk Johann Philip Kirnberger, jeden z ulubionych uczniw Bacha,owiadczy ju po mierci mistrza, i swj system strojenia (wspomniany trzeci systemKirnbergera) opar na praktyce Bacha, ktry uywa go podczas strojenia sobieklawesynu, co, jak wiadomo, zawsze czyni wasnorcznie. Ten system jednak nie jeststrojem temperowanym rwnomiernie.

Koo kwintowe

Koo kwintoweto zbir wszystkichtonacji durowych i molowych przedstawiany wformie okrgu, na ktrego obwodzie zaznacza si kolejno (cokwint czyst)nastpujce po sobie gamy wedug zwikszajcej si ilociznakw przykluczowych.

W kierunku ruchu wskazwek zegara w kadej nastpnej gamie przybywa dodatkowojeden krzyyk, przy czym tonika gamy (nadajca jednoczenie jej nazw)jest dominantgamy wyjciowej.

W kierunku przeciwnym zwiksza si ilobemoli, a tonika jest subdominantgamywyjciowej.

Kada tonacja durowa posiada pokrewn tonacj molow (zbudowan na toniceznajdujc si otercj maponiej toniki pokrewnej tonacji durowej). Obie majtakie same znaki przykluczowe. W kole kwintowym daje to ukad tonacji molowych

rozpoczynajcy si poczwszy oda-moll (pokrewnej do C-dur).

W czerwonym piercieniu znajduj si nazwytonacji durowych, w zielonym molowych.

Teoretycznie istniejce, ale niestosowane w praktyce tonacje enharmoniczne zapisane s drobn

czcionk. W zewntrznym szarym piercieniu pokazane s odpowiadajce danej gamieznaki

przykluczowe


27/119


28/119

Spirala kwintowa

Spirala kwintowa:

Szereg zasadniczy

Szereg zasadniczy(szereg diatoniczny) to szereg dwikw odpowiadajcy biaymklawiszom fortepianu poczynajc od dwikuc.Na szereg zasadniczy skadaj sidwiki gamyC-dur:
http://pl.wikipedia.org/wiki/C_(d%C5%BAwi%C4%99k)http://pl.wikipedia.org/wiki/C_(d%C5%BAwi%C4%99k)http://pl.wikipedia.org/wiki/C_(d%C5%BAwi%C4%99k)


29/119

Znak chromatyczny

Znak chromatyczny- znak notacji muzycznej okrelajcy alteracjstopnipodstawowych skali diatonicznej.

Znakami chromatycznymi s:

krzyykoraz podwjny krzyyk

bemol oraz podwjny bemol

kasownik

Znaki chromatyczne przykluczowe- umieszczone s bezporednio zakluczem iokrelajtonacj utworu. Obowizuj do koca utworu lub miejsca zmiany tonacji.

Znaki chromatyczne przygodne- umieszczane s bezporednio przed okrelon

nut i odnosz si do wszystkich nut wystpujcy w tymtakcie po znaku.

Dwiki kadej skali zmienione znakiem chromatycznym nazywamy dwikiemobnionym, podwyszonym lub oglniedwikiem alterowanym.

Dwik chromatyczny

Dwik chromatyczny- dwik muzycznybdcy podwyszeniem lub obnieniem(alteracj) dwiku nalecego doszeregu diatonicznego.

Interwa

W teorii muzyki interwa(z ac.intervallumdosownie "miejsce pomidzy

szacami") mona definiowa jako:

1.odlego midzy dwoma dwikami.

2.wspbrzmienie dwch dwikw.

Nazewnictwo

Nazwy interwaw pochodz od aciskich nazw liczebnikw i okrelaj liczb stopnizawartych midzy dwikami tworzcymi dany interwa, wraz z tymi dwikami.


30/119

Nazwy interwaw (w nawiasie podano liczb stopni tworzcych interwa):pryma (1) odlego zawarta midzy powtrzonymi stopniami skalisekunda (2) odlego midzy ssiednimi stopniami skali - 1 lub 2 ptonytercja (3) odlego zawarta midzy trzema kolejnymi stopniami skali - 3 lub 4ptonykwarta (4) - 5 ptonw

tryton (4 lub 5) - 6 ptonwkwinta (5) - 7 ptonwseksta (6) - 8 lub 9 ptonwseptyma (7) - 10 lub 11 ptonwoktawa (8) - 12 ptonwnona (9) odlego oktawy i sekundy - 13 lub 14 ptonwdecyma (10) odlego oktawy i tercji - 15 lub 16 ptonwundecyma (11) odlego oktawy i kwarty - 17 ptonw

duodecyma (12) odlego oktawy i kwinty - 19 ptonwtercdecyma (13) odlego oktawy i seksty - 20 lub 21 ptonwkwartdecyma (14) odlego oktawy i septymy - 22 lub 23 ptonykwintdecyma (15) odlego dwch oktaw - 24 ptony

Dla interwaw wikszych od kwintdecymy stosuje si nazwy: dwie (trzy, itd.) oktawy isekunda (tercja, kwarta, itd.).

Podzia interwaw

Proste, zoone

Podzia ten dotyczy liczby stopni zawartych w interwale:

interway prosteto interway o rozpitoci nie przekraczajcej omiu stopni

zawartych midzy dwikami skadowymi (czyli wszystkie od prymy do oktawywcznie).

interway zooneto interway o rozpitoci przekraczajcej osiem kolejnychstopni (np. nona to oktawa + sekunda).
http://pl.wikipedia.org/wiki/Kwintdecymahttp://pl.wikipedia.org/wiki/Kwintdecyma


31/119

Czyste, wielkie, mae

Interway czyste Interway wielkie Interway mae

Pryma czysta

Kwarta czysta

Kwinta czysta

Oktawa czysta

Undecyma czysta

Duodecyma czysta

Kwintdecyma czysta

Sekunda wielka

Tercja wielka

Seksta wielka

Septyma wielka

Nona wielka

Decyma wielka

Tercdecyma wielka

Kwartdecyma wielka

Sekunda maaTercja maaSeksta maa

Septyma maaNona maa

Decyma maaTercdecyma maa

Kwartdecyma maa

Uwagi:

aden z interwaw wielkich nie moe by czysty!

aden z interwaw czystych nie moe by wielki!

Zwikszone, zmniejszone

Interway zwikszone

Zwikszenie interwau osigamy przez stosowanieznakw chromatycznych. Wprzypadku interwaw czystych i wielkich powstaj interwayzwikszone, czyli zkwarty czystej powstaje kwarta zwikszona (znika "czysty" z nazwy), a z tercji wielkiejpowstanie tercja zwikszona (znika "wielka"). W przypadku interwaw maychpowstaje najpierw interwa wielki (z tercji maej powstaje tercja wielka). Pniej

dopiero bdzie powstawa interwa zwikszony. Teoretycznie interway mog byzwikszane wielokrotnie, w praktyce do rzadkoci ju naley interwa podwjniezwikszony, cho zdarzaj si nawet interway czterokrotnie zwikszone.

Interway zmniejszone

Zmniejszenie interwau osigamy przez stosowanieznakw chromatycznych. W

przypadku interwaw czystych i maych powstaje interwazmniejszony, czyli zkwarty czystej powstaje kwarta zmniejszona (znika "czysty" z nazwy), a z tercji maejpowstanie tercja zmniejszona (znika "maa"). W przypadku interwaw wielkichpowstaje najpierw interwa may (z tercji wielkiej powstaje tercja maa). Pniej


32/119

dopiero bdzie powstawa interwa zmniejszony. Interway mog by zmniejszanewielokrotnie (zob. uwaga wyej).

Melodyczne, harmoniczne

Interway melodyczne(zwane sukcesywnymi lub rozcznymi) to takie, gdy dwikinastpuj po sobie. Dziel si na:

grne dwik wyszy nastpuje po niszym

dolne dwik niszy nastpuje po wyszym

Interway harmoniczne(zwane symultatywnymi lub cznymi) to takie, gdy dwikiwspbrzmi jednoczenie.

Konsonansowe, dysonansowe

W zalenoci od wspbrzmienia interway dzieli si na:

konsonansoweczyli zgodnie brzmice

doskonae wszystkie interway czyste

niedoskonae tercje i seksty wielkie oraz mae

dysonansoweczyli niezgodnie brzmice sekundy i septymy wielkie i

mae,tryton (kwarta zwikszona lub kwinta zmniejszona)

Do tego podziau kwalifikuj si rwnie odpowiednie interway zoone!

W okresie redniowiecza za konsonans uwaano jedynie interway czyste: prym,kwart, kwint i oktaw. Wiek XIII i XIV przynis rozlunienie zasadharmonii,dopuszczajc tercj i sekst jako tzw. konsonanse niedoskonae. We wspczesnejmuzyce podziay te zatary si, a w wyniku osuchania nawet interway sekundy i

septymy (zwaszcza septymy maej), czsto czonej w akordach zfunkcjdominanty nie maj w odczuciu odbiorcy charakteru dysonansu.

Oznaczanie interwaw

Interway oznacza si odpowiednimi cyframi arabskimi. I tak1oznacza prym, 2sekund, itd... Do oznaczenia interwaw czystych i wielkich wystarczy sama cyfra.Wyjtkiem jestseptyma wielkaoznaczana 7z prawej strony. Wyjtek stanowiseptyma maa, ktr oznacza si7.Interway zwikszone lub zmniejszone oznacza si umieszczajc


33/119

odpowiednio z prawej strony cyfry. Wyjtkiem jest septyma zwikszonaoznaczana 7


34/119

Budowanie interwaw

Przykad:Zbudowa septym zwikszon od dwiku fis.

1. Zaznaczamy na piciolinii dwikfis.

2. Szukamy na piciolinii dwiku, pooonego o siedem stopni wyej, ktry tworzyseptym z dwikiemfis. Jest to e. Zaznaczamy go na piciolinii.

3. Pomidzyfisa ejest zawarty interwa septymy maej. Aby uzyska z niej

septym zwikszon musimy podnie dwikeo cay ton. W tym celu umieszczamyprzy epodwjny krzyyk.

Rozwizywanie interwaw

Obowizujce do XIX wieku zasady harmonii narzucay konieczno rozwizywaniadysonansowych interwaw na konsonanse. Byy dwa moliwe sposoby wykonaniatakiego rozwizania:

rozwizanie w ruchu bocznym jeden z dwikw zostaje niezmieniony, zadrugi zmienia si co najmniej o sekund

rozwizanie w ruchu przeciwnym oba dwiki zmieniaj si o co najmniejsekund (oba do rodka lub na zewntrz dotychczasowego interwau)

Powyszy przykad pokazuje rozwizanietrytonu (4(w ruchu przeciwnym).


35/119

Stosunek czstotliwoci dwiku w zalenoci odinterwau

Stosunek czstotliwoci dwikw tworzcych interwa jest stay icharakterystycznydla niego. W skali rwnomiernie temperowanej wynosi:

f'czstotliwo dwiku wyszego

fczstotliwo dwiku niszego

nrozmiar interwau w ptonach

Natomiast w skali naturalnej[1]stosunki czstotliwoci wynosz odpowiednio:

pryma 1/1

sekunda maa 16/15sekunda wielka 9/8

tercja maa 6/5tercja wielka 5/4

kwarta czysta 4/3

kwarta zwikszona45/32kwinta czysta 3/2

seksta maa 8/5seksta wielka 5/3

septyma maa 9/5septyma wielka 15/8

oktawa czysta 2/1

Mona te mwi o dwikudurowym (stosunek czstotliwoci9/8), molowym (10/9), pdwiku(16/15) i wielkiej limmie (27/25). Skaladiatoniczna dzieli oktaw na 3 dwiki durowe, 2 molowe i 2 pdwiki, zaskalapentatoniczna, uywana midzy innymi przezdudziarzy na 1 dwik durowy, 4molowe i 2 wielkie limmy (midzy C i D oraz midzy F i G)[2].


36/119

PrzewrtPrzewrtw muzyce moe oznaczaprzewrt interwaubdprzewrt akordu.

Przewrt interwau tercji maej e1-g1

Przewrt interwau

Przewrtinterwauto przeniesienie jednego ze skadnikw ooktaww d lub w gr;

nowe wspbrzmienie dopenia si z pierwszym dooktawy, z czego wynika, einterway mae w przewrocie daj interway wielkie, zmniejszone - zwikszone (iodwrotnie), np. tercja maa e-g w przewrocie dasekstwielk g-e1.

Przewrt akordu

Przewrtakordu polega na przeniesieniu najniszego dwiku akordu o oktaw do

gry nad pozostae dwiki. Akord wystpuje w pierwszym przewrocie, zwanymsekstowym, jeli przeniesiona jest jego pryma (wwczas najniszym skadnikiemakordu jest jego tercja), a w drugim, zwanym kwartsekstowym, jeli nad prymprzeniesiona jest tercja (podstaw akordu wtedy jest jego kwinta) itd. Dotyczy tozarwno akordw w ukadzie skupionym jak i rozlegym.

Niektre akordy nie wystpuj w pewnych przewrotach - np. akord nonowy - nie

wystpuje w czwartym przewrocie - zwizane jest to z jedn z zasad harmoniiklasycznej ktra mwi, e w akordzie nonowym odlego nonypomidzypryma nonmusi by zawsze zachowana.

Unison

Unison(z w.unisono-jednogony) - wspbrzmienie co najmniej dwch dwikw otej samej wysokoci. Wykonanie fragmentu utworu w ten sposb tounisono.
http://pl.wikipedia.org/wiki/Unisonohttp://pl.wikipedia.org/wiki/Unisono


37/119

Unisono

Unisonolub all'unisono(z w.unisono-jednogony) - sposb wykonania utworumuzycznego (lub jego fragmentu) polegajcy na zgodnym wykonaniu przebiegu

melodycznego przez caorkiestrlub grup instrumentw winterwale oktawyczystej albo prymy czystej.

Pryma (interwa)

Pryma- interwa prostyzawarty midzy dwomadwikamilecymi na tym samymstopniu skali muzycznej. W szeregu zasadniczymnaturalnie wystpuje pryma czysta.Zastosowanie znakw chromatycznychpozwala zmieni rozmiar prymy.

Rodzaje

Nazwa Opis Przykad

Pryma czystaJest to powtrzony ten sam dwik. Wystpujenaturalnie w szeregu zasadniczym (c-c, d-d, e-e, f-f, g-g, a-a, h-h). Jestinterwaemkonsonansowym doskonaym.W przewrocie otrzymujemy oktaw czyst.Oznaczenie: 1.

Interway pochodne

Prymaczteryrazy

zmniejszona

Prymatrzy razyzmniejsz

ona

Prymadwa razyzmniejsz

ona

Prymazmniejsz

ona

Prymazwiksz

ona

Prymadwarazy

zwikszona

Prymatrzy razyzwiksz

ona

Prymaczteryrazy

zwikszona

NIEISTNIEJE

NIEISTNIEJE

NIEISTNIEJE

NIEISTNIEJE

[1]1

[4]2>

[5]c-cis

[3]8>>

[4]2

[5]c-cisis

[3]8>>>

[4]3>

[5]ces-cisis

[3]8>>>>

[4]3

[5]ceses-cisis

Objanienia do tabeli:

[1]- oznaczenie interwau

[2]- rozmiar interwau wptonach

[3]- przewrt interwau

[4]- najprostszy interwa o takim samym brzmieniu

[5]- przykad

[A]- te interway istniej teoretycznie jako przewroty innych interwaw, w praktyce s one okrelane

w sposb podany w nawiasie

Sekunda (interwa)

Sekunda- interwa prostyzawarty midzy dwoma ssiednimi stopniamiskali

muzycznej. W szeregu zasadniczym naturalnie wystpuj sekunda wielka i sekundamaa. Zastosowanieznakw chromatycznychpozwala zmieni rozmiar sekundy.

Rodzaje

Nazwa Opis Przykad

Sekunda maai

Sekunda o rozmiarze ptonu. Wystpuje

naturalnie w szeregu zasadniczym (e-f, h-c).Jestdysonansem. Rozwizujesi w ruchubocznym na tercj za w ruchu przeciwnym nakwart. Wprzewrocie otrzymujemy septymwielk. Oznaczenie:2>.

Sekunda wielkai

Sekunda o rozmiarze caego tonu. Wystpujenaturalnie w szeregu zasadniczym (c-d, d-e, f-g,g-a, a-h). Jest dysonansem. Rozwizuje si w

ruchu bocznym na tercj za w ruchuprzeciwnym na kwart. W przewrocieotrzymujemy septym ma. Oznaczenie:2.
http://pl.wikipedia.org/wiki/Przewr%C3%B3t_interwa%C5%82uhttp://pl.wikipedia.org/wiki/Przewr%C3%B3t_interwa%C5%82u


39/119

Interway pochodne

Sekundaczteryrazy

zmniejszona

Sekundatrzy razyzmniejsz

ona

Sekundadwa razyzmniejsz

ona

Sekundazmniejsz

ona

Sekundazwiksz

ona

Sekundadwarazy

zwikszona

Sekundatrzyrazy

zwikszona

Sekundaczteryrazy

zwikszona

[1]

[A]2>>>>>(2(2)

[2]2

[3][C]7

(2>)

[2]1

[3][C]7>

[2]0

[3][C]7

[5]c-dis

[1]2>

[4]3

[5]c-disis

[1]2>>

[4]4

[5]ces-disis

[1]2>>

[4]

[B]tryton

[5]ceses-disis






[5]- przykad


w sposb podany w nawiasie[B]- tryton to (sprowadzajc do najprostszego interwau) kwarta zwikszona lub kwinta zmniejszona

[C]- naley pamita, e septym ma oznacza si jako7, a wielk jako7


40/119

Rodzaje

Nazwa Opis Przykad

Tercja wielkai

Tercja o rozmiarze czterech ptonw. Wystpuje

naturalnie w szeregu zasadniczym (c-e, f-a, g-h).Jest konsonansem niedoskonaym. W przewrocieotrzymujemy sekst maa. Oznaczenie: 3.

Tercja maai

Tercja o rozmiarze trzech ptonw. Wystpujenaturalnie w szeregu zasadniczym (d-f, e-g, a-c,h-d). Jest konsonansem niedoskonaym. Wprzewrocie otrzymujemy sekst wielk.Oznaczenie: 3>.

Interway pochodne

Tercjaczteryrazy

zmniejszona

Tercjatrzy razyzmniejsz

ona

Tercjadwa razyzmniejsz

ona

Tercjazmniejsz

ona

Tercjazwiksz

ona

Tercjadwarazy

zwikszona

Tercjatrzyrazy

zwikszona

Tercjaczteryrazy

zwikszona

1

[A]3>>>>>

(3>>>)

2 1

[3]

6>>

[2]0

3 6>

[2]1

[3]

6>

[2]2

[3]

6>[4]4

[5]c-eis

[1]3>

[4]

[B]tryton

[5]c-eisis

[1]3>>

[4]5

[5]ces-eisis

[1]3>>>

[4]6>

[5]ceses-eisis




http://pl.wikipedia.org/wiki/Sekunda_(interwa%C5%82)http://pl.wikipedia.org/wiki/Sekunda_(interwa%C5%82)http://pl.wikipedia.org/wiki/Sekunda_(interwa%C5%82)http://pl.wikipedia.org/wiki/Sekunda_(interwa%C5%82)


41/119


[5]- przykad


w sposb podany w nawiasie

[B]- tryton to (sprowadzajc do najprostszego interwau) kwarta zwikszona lub kwinta zmniejszona

Inne

W harmonii redniowiecznej interwa tercji (i jej przewrt - seksta) zaliczany bydo dysonansw. Teoretycy XIII-wieczni zaczli zalicza tercj do konsonansw, ale wodrnieniu od pozostaych nadajc im nazwkonsonanse niedoskonae.

Tercja jest odlegoci najczciej wykorzystywan w

rwnolegympiewiedwugosowym z racji tego, e spord wszystkich interwawnajlepiej brzmi i jest najatwiejsza do utrzymania intonacyjnego. Budowana jest wgamowaciwych tercjach od prymy w d, jako gos drugi. Natomiast wmuzycegralskiejtercja zwyczajowo dobudowywana jest ponad gosem prowadzcym.

Kwarta (interwa)

Kwarta, to odlego od I do IV stopnia, ma 5 ptonw- interwa prostyzawartymidzy czterema kolejnymi stopniamiskali muzycznej. W szeregu zasadniczymnaturalnie wystpuje kwarta czysta i kwarta zwikszona (tryton). Zastosowanieznakw chromatycznych pozwala zmieni jej dlugo.

Rodzaje

Nazwa Opis Przykad

Kwarta czystai

Kwarta o rozmiarze piciu ptonw. Wystpujenaturalnie w szeregu zasadniczym (c-f, d-g, e-a,g-c). Jestkonsonansem doskonaym. Wprzewrocie otrzymujemy kwint czyst.Oznaczenie: 4.


42/119

Interway pochodne

Kwartaczteryrazy

zmniejszona

Kwartatrzy razyzmniejsz

ona

Kwartadwa razyzmniejsz

ona

Kwartazmniejsz

ona

Kwartazwiksz

ona

Kwartadwarazy

zwikszona

Kwartatrzyrazy

zwikszona

Kwartaczteryrazy

zwikszona

[1]4>>>>

2 1

[3]5>

2 2

[3]5

2 3

[3]

5

2 4

[3]

5

[4][B]tryt

on

[5]c-fis

[1]4>[4]5

[5]c-fisis

[1]4>

>[4]6>

[5]ces-fisis

[1]4

>>[4]6

[5]ceses-fisis






[5]- przykad


Tryton

Tryton- w muzyce odlego midzy dwoma dwikami (interwa), wynoszcatrzy cae tony(std nazwa,ac.redniowiecznetritonusznaczy: zoony z trzechdwikw), wszeregu diatonicznym s to dwiki f - h. W harmonii klasycznej trytonjest uwaany zadysonans i wymaga rozwizania nasekst magdy trytonemjest kwarta zwikszona(f - h) lub tercj wielkgdy trytonem jest kwintazmniejszona (h - f). Interwa trytonu wprzewrocie (czyli gdy dwik niszy

przeniesiemy oktaww gr ponad wyszy dwik, ktry w wyniku tego staje sipodstaw) jest rwnie trytonem.
http://pl.wikipedia.org/wiki/Kwinta_(interwa%C5%82)http://pl.wikipedia.org/wiki/Kwinta_(interwa%C5%82)http://pl.wikipedia.org/wiki/Kwinta_(interwa%C5%82)http://pl.wikipedia.org/wiki/Kwinta_(interwa%C5%82)http://pl.wikipedia.org/wiki/Kwinta_(interwa%C5%82)http://pl.wikipedia.org/wiki/Kwinta_(interwa%C5%82)


43/119

W muzyce redniowiecznej uywanie kwinty zmniejszonej lub kwarty zwikszonej byozakazane, poniewa interway te wydaway si takimi dysonansami, e uznawano je zastworzone przez diaba, nazywajc je z aciny "diabolus in musica" (dosownie "diabew muzyce").

Nazwa Opis Przykad

Trytoni

Tryton to interwa o rozmiarzetrzech caych tonw.Trytonem jest wic kwarta zwikszona lub kwintazmniejszona (zalenie od tego, midzy ktrymistopniami jest zawarty). Wystpuje naturalnie wszeregu zasadniczym (f-h). Jest dysonansem.

Kwinta (interwa)

Kwinta- interwa prostyzawarty midzy picioma kolejnymi stopniamiskalimuzycznej.W szeregu zasadniczym naturalnie wystpuje kwinta czysta i kwintazmniejszona (tryton). Zastosowanie znakw chromatycznych pozwala zmieni jejrozmiar.

Rodzaje

Nazwa Opis Przykad

Kwinta czystai

Kwinta o rozmiarze siedmiu ptonw. Wystpujenaturalnie w szeregu zasadniczym (c-g, d-a, e-h,f-c, g-d, a-e). Jest konsonansem doskonaym.W przewrocie otrzymujemy kwart czyst.Oznaczenie: 5.
http://pl.wikipedia.org/wiki/Skala_(muzyka)http://pl.wikipedia.org/wiki/Skala_(muzyka)http://pl.wikipedia.org/wiki/Skala_(muzyka)http://pl.wikipedia.org/wiki/Skala_(muzyka)http://pl.wikipedia.org/wiki/Skala_(muzyka)


44/119

Interway pochodne

Kwintaczteryrazy

zmniejszona

Kwintatrzy razyzmniejsz

ona

Kwintadwa razyzmniejsz

ona

Kwintazmniejsz

ona

Kwintazwiksz

ona

Kwintadwarazy

zwikszona

Kwintatrzyrazy

zwikszona

Kwintaczteryrazy

zwikszona

[1]5>>>>

2 3

[3]4>

2 4

[3]4

[2]5

[3]4

[5]c-gis

[1]5>

[4]

6

[5]c-gisis

[1]5>>

[4] [C]7

[5]ces-gisis

[1]5>>

[4]

[C]7


45/119

Rodzaje

Nazwa Opis Przykad

Seksta maai

Seksta o rozmiarze omiu ptonw. Wystpuje

naturalnie w szeregu zasadniczym (e-c, a-f, h-g). Jest konsonansem niedoskonaym. Wprzewrocie otrzymujemy tercj wielk.Oznaczenie: 6>.

Seksta wielkai

Seksta o rozmiarze dziewiciu ptonw.Wystpuje naturalnie w szeregu zasadniczym (F-d,G-e, c-a, d-h). Jest konsonansem niedoskonaym.W przewrocie otrzymujemy tercj ma.

Oznaczenie: 6.

Interway pochodne

Sekstaczteryrazy

zmniejsz

ona

Sekstatrzy razyzmniejsz

ona

Sekstadwa razyzmniejsz

ona

Sekstazmniejsz

ona

Sekstazwiksz

ona

Sekstadwarazy

zwiksz

ona

Sekstatrzyrazy

zwiksz

ona

Sekstaczteryrazy

zwikszo

na

[1]6>>>>>

[2]4

[3]3>

[2]5

[3]3>

[2]6

[3]3

[2]7

[3]3>

[4] [C]7

[5]c-ais

[1]6>

[4][C]7>>

[4]8

[5]ces-aisis

[1]6>>>

[4]9>

[5]ceses-aisis

Objanieniado tabeli:




http://pl.wikipedia.org/w/index.php?title=Plik:6_w.png&filetimestamp=20060203180115http://pl.wikipedia.org/w/index.php?title=Plik:6_w.png&filetimestamp=20060203180115


46/119

[5]- przykad




47/119

Interway pochodne

Septymaczteryrazy

zmniejszona

Septymatrzy razyzmniejsz

ona

Septymadwa razyzmniejsz

ona

Septymazmniejsz

ona

Septyma

zwikszona

Septyma dwarazy

zwikszona

Septymatrzyrazy

zwikszona

Septymaczteryrazy

zwikszona

[1]

[C]7>>>>

[2]6

[3]2>

2 7

[3]

2

[4]9>

[5]c-hisis

[1]

[C]7>>

[4]9

[5]ces-hisis

[1]

[C]7>>

[4]10>

[5]ceses-hisis






[5]- przykad


[C]- naley pamita, e septym ma oznacza si jako7, a wielk jako7), za septymwielk oznaczamy 7


48/119

Oktawa (interwa)

Oktawa- interwa prostyzawarty midzy omioma kolejnymi stopniamiskalimuzycznej. W szeregu zasadniczym naturalnie wystpuje oktawa czysta.Zastosowanie znakw chromatycznychpozwala zmieni jej rozmiar.

Rodzaje

Nazwa Opis Przykad

Oktawa czystai

Oktawa o rozmiarze dwunastu ptonw.Wystpuje naturalnie w szeregu zasadniczym (C-c, D-d, E-e, F-f, G-g, A-a, H-h). Jest konsonansemdoskonaym. Wprzewrocie otrzymujemy prymczyst. Oznaczenie:8.

Interway pochodne

Oktawacztery

razyzmniejsz

ona

Oktawa

trzy razyzmniejsz

ona

Oktawa

dwa razyzmniejsz

ona

Oktawa

zmniejszona

Oktawa

zwikszona

Oktawadwa

razyzwiksz

ona

Oktawatrzy

razyzwiksz

ona

Oktawacztery

razyzwiksz

ona

[1]8>>>>

[2]8

[3]1>

[2]9

[3]1

[2]10

[3]1

[4]9

[5]c-cisis

[1]8>>

[4]10>

[5]ces-cisis

[1]8>>

[4]10

[5]ceses-cisis

Objanienia do tabeli:[1]- oznaczenie interwau


http://pl.wikipedia.org/wiki/Sekstahttp://pl.wikipedia.org/wiki/Sekstahttp://pl.wikipedia.org/wiki/Sekstahttp://pl.wikipedia.org/wiki/Seksta


49/119


[5]- przykad

[C]- naley pamita, e septym ma oznacza si jako7, a wielk jako7.

Nona wielkai

Nona o rozmiarze czternastu ptonw zoona zoktawy i sekundy wielkiej. Wystpuje naturalnie wszeregu zasadniczym (C-d, D-e, F-g, G-a, A-h).Jest dysonansem. W przewrocie otrzymujemyseptym ma. Oznaczenie:9.

Interway pochodne

Nonaczteryrazy

zmniejszona

Nonatrzy razyzmniejsz

ona

Nonadwa razyzmniejsz

ona

Nonazmniejsz

ona

Nonazwiksz

ona

Nonadwarazy

zwikszona

Nonatrzyrazy

zwikszona

Nonaczteryrazy

zwikszona

[1]9>>>>>

[2]9

[1]9>>>>

[2]10

[1]9>>>

[2]11

[1]9>>

[2]12

[1]9>>>>

2 11

[3]6

2 12

[3]6>

2 13

[3]6>

2 14

[3]6>

[4]11

[5]c-eis

[1]10>

[4] [D]

?

[5]c-eisis

[1]10>>

[4]

12

[5]ces-eisis

[1]10>>

[4]

13>

[5]ceses-eisis



[2]- rozmiar interwau podany wptonach



[5]- przykad



52/119

2. Linki uyte w tabeli su do poruszania si w obrbie zestawienia. Doporuszania si midzy artykuami opisujcymi poszczeglne interway suyzestawienie w czciZobacz te.

Pojcia wystpujce w tabeli:cay ton, dysonans, konsonans, pton, przewrt

interwau, szereg zasadniczy.

Nazwa Opis Przykad

Pryma czysta

Jest to powtrzony ten sam dwik. Wystpujenaturalnie w szeregu zasadniczym (c-c, d-d, e-e,f-f, g-g, a-a, h-h). Jest interwaemkonsonansowym doskonaym. W przewrocie

otrzymujemyoktaw czyst. Oznaczenie: 1.

Sekunda maaSekunda o rozmiarze ptonu. Wystpujenaturalnie w szeregu zasadniczym (e-f, h-c). Jestdysonansem. W przewrocie otrzymujemy septymwielk. Oznaczenie: 2>.

Sekundawielka

Sekunda o rozmiarze caego tonu. Wystpujenaturalnie w szeregu zasadniczym (c-d, d-e, f-g,g-a, a-h). Jest dysonansem. W przewrocieotrzymujemy septym ma. Oznaczenie: 2.

Tercja maaTercja o rozmiarze trzech ptonw. Wystpujenaturalnie w szeregu zasadniczym (d-f, e-g, a-c,h-d). Jest konsonansem niedoskonaym. Wprzewrocie otrzymujemy sekst wielk.Oznaczenie: 3>.

Tercja wielka

i

Tercja o rozmiarze czterech ptonw. Wystpujenaturalnie w szeregu zasadniczym (c-e, f-a, g-h).Jest konsonansem niedoskonaym. W przewrocieotrzymujemy sekst ma. Oznaczenie: 3.

Kwarta czysta

i

Kwarta o rozmiarze piciu ptonw. Wystpujenaturalnie w szeregu zasadniczym (c-f, d-g, e-a,g-c). Jest konsonansem doskonaym. Wprzewrocie otrzymujemy kwint czyst.Oznaczenie:4.

Tryton

Tryton to interwa o rozmiarze caych trzechtonw (szeciu ptonw). Trytonem jest wickwarta zwikszona lub kwinta zmniejszona(zalenie od notacji na piciolinii). Wystpujenaturalnie w szeregu zasadniczym (f-h). Jest

dysonansem.


53/119

Kwinta czystaKwinta o rozmiarze siedmiu ptonw. Wystpujenaturalnie w szeregu zasadniczym (c-g, d-a, e-h,f-c, g-d, a-e). Jest konsonansem doskonaym.W przewrocie otrzymujemy kwart czyst.Oznaczenie: 5.

Seksta maa

i

Seksta o rozmiarze omiu ptonw. Wystpujenaturalnie w szeregu zasadniczym (e-c, a-f, h-g). Jest konsonansem niedoskonaym. Wprzewrocie otrzymujemy tercj wielk.Oznaczenie:6>.

Seksta wielkaSeksta o rozmiarze dziewiciu ptonw.Wystpuje naturalnie w szeregu zasadniczym (F-d, G-e, c-a, d-h). Jest konsonansemniedoskonaym. W przewrocie otrzymujemytercjma. Oznaczenie: 6.

Septyma maa

Septyma o rozmiarze dziesiciu ptonw.

Wystpuje naturalnie w szeregu zasadniczym (D-c, E-d, G-f, A-g, H-a). Jest dysonansem. Wprzewrocie otrzymujemy sekund wielk.Oznaczenie:7.

Septymawielka

Septyma o rozmiarze jedenastu ptonw.Wystpuje naturalnie w szeregu zasadniczym (c-h, f-e). Jest dysonansem. W przewrocieotrzymujemy sekunda sekund ma.Oznaczenie: 7.

Nona wielkaNona o rozmiarze czternastu ptonw zoona zoktawy i sekundy wielkiej. Wystpuje naturalnie wszeregu zasadniczym (C-d, D-e, F-g, G-a, A-h). Jest dysonansem. W przewrocieotrzymujemy septym ma. Oznaczenie: 9.

Decyma maaDecyma o rozmiarze pitnastu ptonw.Wystpuje naturalnie w szeregu zasadniczym (d-f, e-g, a-c, h-d). Jest konsonansemniedoskonaym. W przewrocieotrzymujemy sekst wielk. Oznaczenie: 10>.
http://pl.wikipedia.org/w/index.php?title=Plik:10_m.png&filetimestamp=20060719181210


54/119

Decymawielka

i

Decyma o rozmiarze szesnastu ptonw.Wystpuje naturalnie wszeregu zasadniczym (c-e, f-a, g-h). Jest konsonansem niedoskonaym.W przewrocie otrzymujemy sekst ma.Oznaczenie: 10.

Undecyma

czysta

Undecyma o rozmiarze siedemnastu ptonw.Wystpuje naturalnie w szeregu zasadniczym (c-f, d-g, e-a, g-c, a-d, h-e). Jestkonsonansem doskonaym. W przewrocieotrzymujemykwint czyst. Oznaczenie: 11.

Duodecymaczysta

i

Duodecyma o rozmiarze dziewitnastu ptonw.Wystpuje naturalnie w szeregu zasadniczym (c-g, d-a, e-h, f-c, g-d, a-e). Jestkonsonansem doskonaym. W przewrocieotrzymujemykwart czyst. Oznaczenie: 12.

Tercdecymamaa

Tercdecyma o rozmiarze dwudziestu ptonw.

Wystpuje naturalnie w szeregu zasadniczym (e-c, a-f, h-g). Jest konsonansem niedoskonaym.W przewrocie otrzymujemy tercj wielk.Oznaczenie: 13>.

Tercdecymawielka

Tercdecyma o rozmiarze dwudziestu jedenptonw. Wystpuje naturalnie w szereguzasadniczym (F-d, G-e, c-a, d-h). Jestkonsonansem niedoskonaym. W przewrocieotrzymujemy tercj ma. Oznaczenie: 13.

Kwartdecymamaa

Kwartdecyma o rozmiarze dwudziestu dwchptonw. Wystpuje naturalnie w szereguzasadniczym (D-c, E-d, G-f, A-g, H-a). Jestdysonansem. W przewrocie otrzymujemysekundwielk. Oznaczenie: 14.

Kwartdecymawielka

Kwartdecyma o rozmiarze dwudziestu trzechptonw. Wystpuje naturalnie w szereguzasadniczym (c-h, f-e). Jest dysonansem. Wprzewrocie otrzymujemy sekund ma.Oznaczenie: 14


55/119

Zestawienie pochodnych interwaw

Zestawienie zawiera tabelaryczne przedstawienie waniejszych informacji ointerwaach zwikszonych i zmniejszonych (oznaczenie, rozmiar w ptonach i

przewrt).






[5]- przykad

[A]- te interway istniej teoretycznie jako przewroty innych interwaw, w praktyce s one

okrelane w sposb podany w nawiasie

[B]- tryton to (sprowadzajc do najprostszego interwau) kwarta zwikszona lub kwinta

zmniejszona

[C]- naley pamita, e septym maoznacza si jako7, a wielk jako7

>>(1

[1]1>

[4]3


56/119

[4]3

[5]cisis-

ceses

[4]3>

[5]cis-

ceses

[4]2

[5]c-

ceses

[5]c-ces

[5]c-cis

[5]c-cisis

[5]ces-cisis

[5]ceses-cisis

Sekund

a

[1]

[A]2>>>>>(2(2)

[2]2

3

[C]7)

[2]1

3

[C]7

[2]0

[3]

[C]7

[5]c-dis

[1]2

4 3

[5]c-disis

[1]2>

4 4

[5]ces-disis

[1]

2>

4

[B]tryt

on

[5]ceses-disis

Tercja [1][A]3>>>>>

(3>>>)

[2]1

[3]6>>

[2]0

[3]6

[2]1

[3]6>

2 2

[3]6>

[4]4

[5]c-eis

[1]3>

[4]

[B]tryton

[5]c-eisis

[1]3>>

[4]5

[5]ces-eisis

[1]3>>

[4]6>

[5]ceses-eisis

Kwarta[1]4>>

>>

2 1

[3]5>

2 2

[3]5

[4]6>

[5]ces-fisis

[1]4>

[4]6

[5]ceses-fisis
http://pl.wikipedia.org/wiki/Tercja_(interwa%C5%82)http://pl.wikipedia.org/wiki/Tercja_(interwa%C5%82)http://pl.wikipedia.org/wiki/Tercja_(interwa%C5%82)http://pl.wikipedia.org/wiki/Sekstahttp://pl.wikipedia.org/wiki/Sekstahttp://pl.wikipedia.org/wiki/Sekstahttp://pl.wikipedia.org/wiki/Sekstahttp://pl.wikipedia.org/wiki/Kwinta_(interwa%C5%82)http://pl.wikipedia.org/wiki/Kwinta_(interwa%C5%82)http://pl.wikipedia.org/wiki/Kwinta_(interwa%C5%82)http://pl.wikipedia.org/wiki/Kwinta_(interwa%C5%82)http://pl.wikipedia.org/wiki/Kwinta_(interwa%C5%82)http://pl.wikipedia.org/wiki/Kwinta_(interwa%C5%82)http://pl.wikipedia.org/wiki/Sekstahttp://pl.wikipedia.org/wiki/Sekstahttp://pl.wikipedia.org/wiki/Tercja_(interwa%C5%82)


57/119

[5]c-fis

Kwinta[1]5>>

>>

[2]3

[3]4>

[2]4

[3]4

[4] [C]7

[5]ces-gisis

[1]5>

[4]

[C]7>>>>

2 4

[3]3>

2 5

[3]3

[2]6

[3]3

2 7

[3]3>

[4] [C]7

[5]c-ais

[1]6>

[4]

[C]7>>

[4]8

[5]ces-aisis

[1]6>>

[4]9>

[5]ceses-aisis

Septyma

[1]

[C]7>>>>

[2]6

[3]2

[2]7

[3]2

[4]8

[5]c-his

[1]

[C]7>

[4]9>

[4]9

[5]ces-hisis

[1]

[C]7>>

[4]10>

[5]ceses-hisis

Oktawa [1]8>> [1]8> [1]8> [1]8> [1]8< [1]8< [1]8< [1]8


58/119

>>

[2]8

[3]1

[2]9

[3]1>[4]10

>

[5]ces-cisis

>>[4]10

[5]ceses-cisis

Nona

[1]9>>

>>>

[2]9

[3]

[C]7

[2]10

[3]

[C]7

[4] [D]?

[5]cese

s-disis

Decyma

[1]10>>>>>

[2]11

[3]6

[2]12

[3]6

[2]13

[3]6>

2 14

[3]6>

[4]11

[5]c-eis

[1]10>>

[4] [D]?

[5]c-eisis

[1]10>>

[4]12

[5]ces-eisis

[1]10>>

[4]13>

[5]ceses-eisis

Undecyma

111>>>>

213pton

w

111>>>

214pton

w

111>>

215ptonw

111>

216ptonw

111>

413

5Ceses-fisis

Duodecyma 112>>

>>

215pton

w34>

216pton

w34

217ptonw

345Ces-

g

112

4135Cese

s-g

112

>

4 [E]14

5Ceses-gis

112>

4[E]14>>>>

216pton

w33>

217pton

w33>

218ptonw

33

219ptonw33>

4

[E]14

5Ces-a

113>

4

[E]14

>>

415

5Ceses-ais

113>>

4

[F]8+8+2>

5Ceses

-aisis

Kwartdecyma

1

[E]14>>>>

218pton

w32

219pton

w32

220ptonw

32

221ptonw3

2

415

5Ces-h

1

[E]14>

4

[F]8+

1

[E]14>

4

[F]8+8

1

[E]14>

4

[F]8+8
http://pl.wikipedia.org/wiki/Undecymahttp://pl.wikipedia.org/wiki/Undecymahttp://pl.wikipedia.org/wiki/Undecymahttp://pl.wikipedia.org/wiki/Sekunda_(interwa%C5%82)http://pl.wikipedia.org/wiki/Sekunda_(interwa%C5%82)http://pl.wikipedia.org/wiki/Sekunda_(interwa%C5%82)http://pl.wikipedia.org/wiki/Sekunda_(interwa%C5%82)http://pl.wikipedia.org/wiki/Undecyma


60/119

heses b 8+2>

5Ceses-h

+2

5Ceses-his

+3>

5Ceses-hisis

Kwintdecyma

115>>>>

220pton

w

31>

221pton

w

31

222pto

ny

31

(1>

(1>

(1


61/119

Intonacja

Intonacjaw muzyce to krtka, wstpna fraza muzyczna, ktra uatwia "zgranie" siosb przystpujcych do wykonania waciwego utworu.

W niektrych rodzajach muzyki dawnej (np. wchorale gregoriaskimintonacja byasztuk sam w sobie i penia rol specjalnego, wstpnegoornamentu muzycznego.

"Intonacja" to przy uyciu okrele "czyste" lub "nie czyste" sprecyzowaniedokadnoci wykonania waciwej, zapisanej w utworze muzycznym wysokoci danegodwiku. Pojcie "intonacji" stosuje si w tym wypadku do wykonania muzyki gosemlub przez instrumenty smyczkowe i dte.

Rozszerzona gama diatoniczna

Rozszerzona gama diatoniczna- dwunastostopniowy szereg oparty na gamie C-

dur, w ktrejschromatyzowano wszystkie stopnie. Taka gama zatracaswjdurowy lub molowy charakter. Nie posiada te dwiku centralnego, tak wic manieokrelontonacj. W muzyce wspczesnej taka gama staa si podstawmuzyki dodekafonicznej.


62/119

PODSTAWY HARMONII

Harmonia

Harmoniajeden z podstawowych elementw dziea muzycznego; dotyczywspbrzmieniadwikwi ich pocze uporzdkowanych wedug okrelonych regu.Rozrnia siharmoni klasyczn,harmoni jazzow,harmoni serialn, harmonidodekafoniczn.

Ze wzgldu na rozwj historyczny muzyki wyrnia si:

1.Harmoni modaln (IX do XVI w.) opieraa si ona na omiuskalachkocielnych, charakteryzowaa si specyficznym czeniem akordw iprowadzeniem gosw, stosowaniem charakterystycznych dla tej epoki technikkompozytorskich, np. organum, discantus,gymel, a

takefauxbourdon (rwnolege prowadzenie tercji i sekst).

2.Harmoni funkcyjndur-moll (od XVI mniej wicej do koca XIX w.) opiera sina dwchskalach: durowej i molowej; na I, IV i V stopniu tych skal budowanestrjdwikitakie jak tonika, subdominanta i dominanta;Trjdwikipoboczne budowane s na pozostaych stopniach (II, III, VI, VII).Midzy akordami istniej cile okrelone stosunki. Dysonanse s rozwizywanena konsonanse, a gosy musz by prowadzone wedug okrelonych regu (niestosuje si np. rwnolegych kwint i oktaw, zakazane jest ukone brzmienieptonu oraz nastpstwo niektrych akordw, np. subdominanty podominancie).

3.Harmoni "dwudziestowieczn" (XX w.) nie ma tu jednego, cile okrelonegosystemu kompozytor uywa dowolnie wszystkich wspbrzmie wedugswojego uznania i gustu. Jednym ze sposobw porzdkowania materiaumuzycznego (Berg, Schoenberg, Webern) byadodekafonia.

4.Harmoni sonorystyczn (XX/XXI w.) odejcie od systemu rwnomiernietemperowanego. uywanie wszystkich moliwych wspbrzmie i wysokocidwikw, ktre traktowane s dowolnie jako plamydwikowe,

dominujdysonanse, w tym wspbrzmienia o najbardziej skupionym ukadziedwikw, tzw.klastery.
http://pl.wikipedia.org/w/index.php?title=Harmonia_jazzowa&action=edit&redlink=1http://pl.wikipedia.org/w/index.php?title=Harmonia_jazzowa&action=edit&redlink=1http://pl.wikipedia.org/w/index.php?title=Harmonia_jazzowa&action=edit&redlink=1


63/119

Skadowa harmoniczna

Skadowa harmoniczna

Skadowa harmoniczna(alikwot, z ac.aliquotkilka) cz skadowadwiku

muzycznego o przebiegu sinusoidalnym i czstotliwocin= fkgdzie fjestczstotliwocitonupodstawowego, natomiast kjest liczb naturaln wiksz od 1.Dugoci fal kolejnych skadowych harmonicznych s elementamiszereguharmonicznego.

Dziki tumieniu kolejnych alikwotw moliwe staje si uzyskanieprzedcianainstrumentach dtych orazflaoletwna instrumentach strunowych.

Konsonans

Konsonans(ac. consonans) interwauwaany za zgodnie brzmicy. Jest towspbrzmienie (konsonans harmoniczny) lub nastpstwo (konsonans melodyczny)przynajmniej dwch dwikw, ktre suchowo jest odczuwane jako zgodne. Wszystkieinterway zwikszone bd zmniejszone, mogceenharmonicznie przypominakonsonase, nale dodysonansw.

Na pocztku konsonansem nazywane byy jedynie interwayczyste:pryma,kwarta, kwinta i oktawa. Dopiero harmonia klasyczna za konsonanse

uznaa rwnie interway maej i wielkiejtercji oraz seksty. W zwizku z tym interway
http://pl.wikipedia.org/wiki/Pryma_(interwa%C5%82)http://pl.wikipedia.org/wiki/Pryma_(interwa%C5%82)


64/119

czyste nazywane skonsonansami doskonaymi- w przeciwiestwie dointerwawtercji i seksty, ktre nosz nazwinterwaw niedoskonaych. Pojciekonsonansu w coraz swobodniejszym podejciu doharmonii w muzycewspczesnejjest nadal rozszerzane, chocia nie jest do koca jednoznaczniezdefiniowane.

Konsonanse:

pryma czysta

tercja

kwarta czysta

kwinta czysta

seksta

oktawa czysta

Dysonans

Dysonans(ac.dissonans) - interwabrzmicy niezgodnie dla ucha ludzkiego. Dodysonansw zaliczaj si nastpujce interway:

sekunda maa

sekunda wielka

septyma maa

septyma wielka

tryton (kwarta zwikszona lub kwinta zmniejszona)

wszystkie interway zwikszone lub zmniejszone (nawet jeli brzmi

jak konsonanse - zgodnie)

Pojcie dysonansu byo rnie definiowane w historii muzyki europejskiej, przy czymwiodc tendencj byo stopniowe zawanie tego pojcia. Pocztkowodo wspbrzmie zgodnych zaliczano jedynie oktawi kwint(a wic wszystkie inneinterway byy dysonansami). Stopniowo z listy dysonanswzniknakwarta oraz tercje i seksty.

Podobn tendencj mona zaobserwowa w samym podejciu do dysonansu. Odredniowiecza do XX wieku dysonans stopniowo "awansuje" z rangi wspbrzmieniacakowicie zabronionego, poprzez wspbrzmienie dopuszczalne jako przejciowe,

nastpnie wany element harmonii tonalnej (rozwizanie), a po totalnautonomizacj i rwnouprawnienie, a nawet w pewnych kierunkach muzycznych(dodekafonia, Arnold Schnberg) - interwa preferowany.


65/119

Rodzaje dysonanswDysonans melodyczny-jest to kade wspbrzmienie, ktre brzmi niezgodnie.

Dysonans pojciowy- wspbrzmienie majce znaczenie dysonansowe w danymkontekcie harmonicznym i wymagajce rozwizania. Przykadem takiego dysonansu

jest dominanta z opnionymi tercj i kwint przez (odpowiednio) kwart i sekst.Taki akord brzmi konsonansowo (jak trjdwik w drugim przewrocie), ale ze wzglduna kontekst zawiera dwa skadniki (kwart i sekst), ktre s traktowane jakodysonanse pojciowe i wymagaj rozwizania.

Akord

Akordwspbrzmienie co najmniej trzechdwikwo rnej wysokoci i nazwie.

Wspbrzmienie kilku dwikw oddalonych ooktawlub jej wielokrotnoci nie stanowiakordu. Powoduje jedynie wzmocnienie dwiku najniszego i wzbogacenie jegobarwy.

Dwiki skadajce si na akord musz mie jednoznacznie okrelon wysoko.Wynika z tego, e efekty perkusyjne nie mog by skadnikami akordu.

W niektrych przypadkach wspbrzmienia dwudwikw (odpowiadajcedefinicji interwau) mog by traktowane jako akordy niepene. W nowszej harmoniibudowane s akordy nabazie innych interwawni tercja, np. ich podstawjest kwarta.

Budowa akordu

Akordy buduje si tercjami. Zasada ta wynika z istnieniaszeregu harmonicznego. Po

uoeniu tonw harmonicznych tercjami pomijajc tony zwielokrotnione w oktawach,otrzymuje si pi rodzajw akordw naturaln

Documents

Studium Podstaw Teorii Muzyki i Harmonii