Upload
ha-nguyen-thi-thu
View
216
Download
0
Embed Size (px)
Citation preview
7/27/2019 S dng ch s cht lng nc CCME WQI nh gi nc thu li
1/8
Nghin cu khnng sdng ch s cht lng nc (CCME WQI) trong nh gi nh
hng ca cc ngun thi n h thng knh mng thy li
1. GII THIU
Cc thy vc nc mt l nhng h sinh thi nhy cm do nm a hnh trng, d chu
nh hng ca cc ngun nc thi, bao gm nc thi sinh hot, nc thi cng nghip, nngnghip v nc chy trn cng vi cht thi ca cc khu vc ln cn. Rt nhiu thy vc nc ta
nm trong tnh trng be da nng n, gy ra hng lot cc vn mi trng nh tnh trng
ph dng, suy gim cht lng nc, ph vcn bng h sinh thi, gy suy gim hoc cn tr
s dng. Trong s cc thy vc t nhin v nhn to, h thng knh mng vng nng thn
ng vai tr cp nc cho sn xut nng nghip chim n 80% nhu cu vnc ca mt quc
gia nng nghip ang pht trin, ng thi chu nh hng t tp hp phc tp cc loi ngun
thi khc nhau. Do cht lng nc knh mng thy li nh hng trc tip n cht lng
nng sn, m quan vng nng thn v nh hng gin tip n sc khe ca con ngi nn vic
nh gi cht lng nc bao gm nh gi nh hng ca ngun thi trnn cp thit.
Tuy nhin, vic nh gi cht lng nc chcn c theo mt thng s hoc mt nhm
cc thng s nht nh khng phn nh ht tnh cht ca mt thy vc cng nh mc nh
hng ca cc ngun thi n cht lng nc thy vc do chu nh hng phc tp t cc
yu t bn ngoi. Bn cnh , vic s dng cc thng sn l sgy kh khn cho vic nh
gi so snh cc thy vc vi nhau cng nh so snh din bin cht lng nc trong mt khong
thi gian di. Khi cn mt cng cnh ch smi trng cho php nh gi tng hp cht
lng nc mt cch chnh xc, khch quan v c gi tr trong qun l mi trng ni chung v
qun l cht lng thy vc ni ring. Khc vi cc ch s nh gi cht lng nc khc,
CCME WQI (Ch s cht lng nc Canada) khng gii hn cc thng s thnh phn trong mt
tp hp hu hn, m linh ng trong s dng cc thng s hal, ha hc v sinh hc trong
nh gi cht lng mi trng. Do , CCME WQI c khnng s dng rng ri trong cc i
tng nc cng nh mc ch s dng khc nhau.
2. I TNG, PHNG PHP NGHIN CU
2.1. i tng nghin cu
Trong nghin cu ny chng ti la chn ra hai h thng knh mng thy li mang
nhiu tnh cht i din vc im nhn thi ca loi hnh thy vc ny:
Hai h thng mng thy li thuc trng i hc Nng nghip H Ni: Mng C1 di
50m, rng trung bnh 5m, su trung bnh 0,5m nhn nc thi t hot ng canh tc la ch
yu theo kiu chy trn. Mng C2 gm nhnh chnh di 300m vi 14 nhnh ph, su trung
bnh 0,7 m, ni su nht l 1,2m; l mng ti kt hp nui trng thy sn, nhn nc thi sinh
hot v nc thi chn nui (ln) tp trung qua cc cng thi. kim chng nh hng ca
ngun thi phc hp i din cho loi hnh mng thy li vng nng thn, ly mu i chng
mng C3l mng thy li chnh ca x Ph ng, huyn Gia Lm, H Ni.
7/27/2019 S dng ch s cht lng nc CCME WQI nh gi nc thu li
2/8
2.2. Phng php nghin cu
a. Quan trc din bin cht lng nc
nh gi cht lng ngun thi: i vi mng C1, ly mu trn rung la im tho
nc vo mng, i vi mng C2 ly mu ti cc ca cng thi, i vi mng C3 ly mu
gn trm bm tsng ung, ni ng thi tip nhn nc thi sinh hot v chn nui.nh gi cht lng nc: ly 3 im i din trn mi on mng, s dng phng
php ly mu nc mt theo TCVN 5996-1995. Thi gian quan trc t thng 7/2007 n thng
6/2009 vi tn sut mt tun mt ln. Cc thng s phn tch gm: DO, pH, Eh c o trc tip
ti hin trng; BOD5c xc nh bng phng php nui cy; COD c xc nh bng
phng php chun ; N-NH4+c xc nh bng phng php so mu Nessler;N-NO3
-c
xc nh bngphng php so mu; P-PO43-c xc nh bng phng php Oniani
b.nh gi hin trng cht lng nc
nh gi cht lng nc so snh vi tiu chun nc mt TCVN 5942: 1995, QCVN
08-2008, tiu chun nc thy li TCVN 6774: 2000. S dng ch s CCME WQI (Canadian
Council of Ministers of the Environment Water Quality Index) nh gi tng hp cht lng
nc trn cc h thng knh mng in hnh c la chn. Gi trCCME WQI c tnh
ton trc tip bng phn mm tnh CCME WQI phin bn 1.1, trong :
( )Trong : F1 biu th t l phn trm s thng svt chun
F2 biu th t l phn trm s thi im vt chun ca mt thng s
F3 biu th tng mc vt chun ca mt thng s, mt thi im.
Trong nghin cu ny, da vo hin trng cht lng nc, chng ti la chn ra cc
thng s DO, Eh, pH, N-NH4+, N-NO3
-, P-PO43-, BOD5v COD tham gia thnh lp ch s.
Kt qu ch s CCME WQI dao ng trong khong t0 n 100% c nh gi theophn hng
cht lng nc (bng 1).
Bng 1. nh gi cht lng nc theo thang im ca CCME WQI
Cht lngCCME
WQI (%)Cht lng nc v biu hin
(I) Rt tt (khng nhim)
95100Nc c bo v, khng c se do hay nh hng suy yu, gn visch t nhin hoc mc tinh khit
(II) Tt ( nhim nh) 8094Nc c bo v, nhng e do hoc nh hng rt t, t c s khc bitvi sch tnhin, t tiu chun
(III) Trung bnh (nhim trung bnh)
6579Nc c bo vthng xuyn, nhng vn c th bnh hng, mi cbiu hin nhim/di tiu chun.
(IV) Xu ( nhim) 4564Nc thng xuyn be do bi tc nhn nhim, biu hin nhim
trong mt s khong thi gian.(V) Rt xu ( nhimrt nng)
044Nc lun b e do hoc b nh hng, nhim hoc di mc tiuchun nhiu ln trong thi gian di.
7/27/2019 S dng ch s cht lng nc CCME WQI nh gi nc thu li
3/8
3. KT QU V THO LUN
3.1.Hin trng cht lng nc thng qua cc thng s thy ha
Mng C1 l mng thy li ch nhn nc ma, nc x thi tcnh ng la v nc
chy trn, v th c thcoi l mng tiu nc ca khu vc canh tc la. Mng C2 l ni
tip nhn nc thi sinh hot ca khu dn c, nc thi chn nui v nc chy trn vn cy nqu, mng c vai tr cung cp nc ti v nui trng thy sn. Do nhiu nguyn nhn khc
nhau m ngi ta gi mc nc ca chai mng ny n nh, t c slu thng gia chng vi
cc h thng thy li khc. V vy c thcoi mng C1 ch nhn nc thi t sn xut la,
mng C2 nhn nc thi sinh hot v nc thi t hot ng chn nui. kim chng nh
hng ca nc thi n cht lng nc mt cc h thng knh mng thy li, chng ti nh
gi cht lng nc h thng mng C3, nhn ngun thi phc hp gm nc thi canh tc la,
nc thi chn nui v nc thi sinh hot.
Gi tr trung bnh v khong bin ng cc thng s quan trc trong thi gian nghin cu
tthng 7 nm 2007 n thng 6 nm 2009 c trnh by trong bng 2. T kt qu quan trc c
thnh gi chung v cht lng nc ca cc i tng nghin cu:
Bng 2: Cht lng nc thng qua mt sthng sthy ha
Thng
sn v
Mng C1 Mng C2 Mng C3 QCVN 082008Khong TB Khong TB Khong TB
DO mg/l 1,207,52 3,451,34 1,207,14 3,681,46 0,935,20 3,291,43 >2
pH - 6,328,08 7,270,4 6,828,31 7,450,33 6,997,25 7,10,1 5,59
Eh mV -46379 16574 -45276 13767 -50200 82100 >200 (*1)
N-NH4+
mg/l 0,019,746 2,152,47 0,3720,802 5,394,20 0,156,12 3,422,13 < 0,5
N-NO3- mg/l 0,021,64 0,240,29 0,041,30 0,390,33 0,060,27 0,140,07 < 10
P-PO34-
mg/l 0,011,46 0,330,29 0,023,261 0,870,74 0,170,94 0,490,27 < 0,3
BOD5 mg/l 1,833,8 17,06,1 9,944,0 23,06,42 14,026,2 21,64,3 < 15
COD mg/l 16108 5120 24128 6619 3260 479 < 30
(*1) Gi tr Eh nm trong mc oxy ha
Din bin th pH v th oxy ha kh ca cc h thng mng cho thy nhiu c im
ca cc thy vc nc ng chu nh hng ca cc ngun thi ngoi: gi tr pH nm trongkhong trung tnh n hi kim; qu trnh sinh hc trong nc ch yu l qu trnh kh vi th
oxy hakh thp (
7/27/2019 S dng ch s cht lng nc CCME WQI nh gi nc thu li
4/8
Tuy nhin, khi so snh cht lng nc ca ba h thng knh mng, mng C1, ch
nhn nc thi t canh tc la, cht lng nc chu nh hng mnh ca dinh dng v c ha
tan c bit l NH4+ v PO4
3-c mt trong phn bn gy d tha cc thnh phn ny trong nc.
i vi mng C2 chu nh hng t nc thi chn nui v nc thi sinh hot vi lng thi
ln (trn 80 m3/ngy, chim mt phn ln trong nc u vo ca mng), mc nh hng
ca nc thi phc tp hn, c th k n: suy gim oxy ha tan, gim th oxy ha kh, lm
giu dinh dng hu c, ph dng do dinh dng v c. Cng do , mc suy gim cht
lng nc do ngun thi bn ngoi ca mng C2 l nghim trng nht. L mt mng nhn
ngun thi phc hp, mng C3 nm trung gian gia hai loi h thng thy li trn, mc d
nhn mt lng ln cht thi sinh hot v chn nui nhng do l mt h thng mng thy li
ln, cung cp nc ti cho khu vc x Ph ng, c cp nc thng xuyn do trm bm t
sng ung, nn cht lng nc c ci thin r rt.
Hnh 1: Bin ng gi tr mt s thng s quan trc theo ma
Trn ton b thi gian nghin cu: Gia ma ma v ma kh trong thi gian quan trc
c s khc bit ng k v tt c cc thng s quan trc. Gi trDO, pH, Eh cao hn v bin
ng mnh hn trong trong sut ma kh nm 2007 (I) v ma kh nm 2008 (III), trong khi
cc gi tr ny ca chai i tng nghin cu n nh v thp hn trong ma ma nm 2008
(II) v ma ma nm 2009 (IV). Trong cc thng snh gi cht lng nc th DO ph thuc
cht ch nht vo thi tit th hin r s khc bit theo ma. Nng cc cht dinh dng ha
tan dng NH4+, NO3
-, PO34-, dinh dng hu c c th hin di dng BOD5v COD bin
ng phc tp hn do chu nh hng ca nhiu yu t trong c ch x thi, nhng c
cng xu hng trn. Do nh hng ca ch kh hu vo ma ma, mc xo trn ca thy vc
ln nn gi tr DO v Eh trong cc h thng mng tng trong thi gian ny. Ngc li, do nh
hng ca ngun thi v mc hot ng ca sinh vt trong nc vo ma ma, tng ng vi
thi gian c nhit cao, s dng nc cho canh tc la ln v lng x thi nc thi sinh hot
ln, nn cht lng nc suy gim mnh i vi cc gi tr dinh dng v hu c.
7/27/2019 S dng ch s cht lng nc CCME WQI nh gi nc thu li
5/8
Do , c th kt lun loi hnh x thi khc nhau nh hng khc nhau n cht lng
nc ca h thng tip nhn. Khi xem xt ng thi cht lng nc mt trong mng v cht
lng nc cp vo mng, cht lng nc trong mng ph thuc lng x thi v mc
cc thng s xem xt trong nc thi. Khi nng cc cht nhim trong nc thi vo mng
tng, cht lng nc trong mng nhanh chng suy gim v ngc li, khi nng cc cht
nhim trong nc thi gim, cht lng nc mt c xu hng phc hi. nh gi mi tng
quan ny, s dng kim nh tng quan theo phn phi Student:
Gi tr kim nh: Z = 21
2
n
R
Rvi n l s mu; R l h stng quan gia cht
lng nc thi a vo mng v cht lng nc trong mng tng ng vi tng thng s.
Bng3:Kt qukim nh tng quan gia cht lng thi v cht lng nc mng
i tng DO pH Eh N-NH4+
N-NO3-
P-PO34-
BOD5 COD
MngC1
n 33 65 65 65 65 65 33 33
R 0,503 0,472 0,453 0,683 0,582 0,610 0,412 0,382
Z 3,240 4,252 4,031 7,430 5,684 6,109 2,520 2,302
MngC2
n 72 72 72 72 72 72 72 72
R 0,634 0,632 0,609 0,636 0,537 0,355 0,520 0,661
Z 6,860 6,817 6,426 6,888 5,321 3,177 5,088 7,371
Xem xt gi tr kim nh Z ti mc ngha 0,05 bin ng ca cc thng s thy ha
mng C1 v C2 u ng vi gi thuyt cht lng nc ph thuc vo cht lng ngun thi
vo thy vc. Nh vy, hu c l nguyn nhn gy suy gim nghim trng cht lng nc
mng nhn nc thi sinh hot v chn nui trong khi dinh dng ha tan nh hng mnh hn
n mng nhn nc thi canh tc.
3.2. nh gi nh hng ca ngun thi da trn ch s cht lng nc (WQI)
i vi cc h thng mng trong nghin cu ny, din bin theo thi gian quan trc v
gi trWQI c xc nh da trn tp hp cc thng s: DO, pH, Eh, BOD5, COD, N-NH4+, N-
NO3- v P-PO4
3- s dng chun c so snh l cc tiu chun cho php c ch ra trong bng 1.
WQI (%)
Mng C1
Mng C2
Mng C3
Hnh 2. Phn bgi trWQI ca c i tng nghin cu
7/27/2019 S dng ch s cht lng nc CCME WQI nh gi nc thu li
6/8
So snh thang tiu chun nh gi ca CCME WQI, cht lng nc ca ba i tng
nghin cu ch yu thuc v ba mc: trung bnh (III), xu (IV) v rt xu (V). Phn b gi tr
CCME WQI ca hu ht cc i tng nghin cu c dng phn b chun, gi trWQI mng
C1 tp trung trong khong 5060%; gi tr WQI mng C2 tp trung trong khong thp hn t
3040%; gi tr ca mng C3 tp trung trong khong 3545%.Nh vy, cht lng nc tt
nht mng C1, xu nht C2 v t trung bnh C3 nhng u nm mc rt xu n xu
th hin cho qu trnh nhim ttrung bnh n nng. iu ny ph hp vi nh gi cht lng
nc da trn cc thng sn l.
Tm li, kt qunh gi cht lng nc thng qua cc ch s ring l v kt qunh
phn mc cht lng nc v khi qut din bin cht lng nc da theo ch s c nhiu im
tng ng cho thy khnng s dng CCME WQI nh mt cn c c tnh khoa hc trong nh
gi cht lng nc. CCME WQI cho php chn lc mt tp hp cc thng s nht nh c th
ln n hng trm thng s, tuy nhin trong nghin cu ny chn ra 8 thng si din cho tnhtrng thy vc l knh mng nhn nc thi. c im thy vc nhn nc thi canh tc chu
nh hng mnh ca dinh dng N, P ha tan trong nc thi; lng dinh dng hu c v
nng oxy ha tan quyt nh cht lng nc h thng mng nhn nc thi sinh hot v
chn nui th hin qua cc thng s DO, BOD5 v COD. Cn c vo mc nh hng ca cc
thng s trong ngun thi n cht lng nc ba i tng nghin cu khc nhau, chng ti
xc lp ch s cht lng nc cho cc thng sdinh dng (WQI1) v ch s cht lng nc
cho cc thng s oxy v hu c (WQI2). Do tp hp cc thng su vo cho vic tnh ton ch
s WQI khc nhau nn cht lng kt qu ch s WQI ca cng mt i tng ti cng mt thi
im c mc chnh lch nht nh:
Bng 4: Kt qunh gi mc khc bit gia ba chsWQI
i tng Mng C1 Mng C2 Mng C3
Loi ch s WQI 1 WQI 2 WQI WQI 1 WQI 2 WQI WQI 1 WQI 2 WQI
Gi tr trung bnh 48,2 58,1 51,9 48,4 39,7 42,2 46,5 44,9 46,0
Phn b ccmc cht
lng theoWQI (%)
V 36,0 21,3 16,0 29,3 74,7 72,0 28,6 42,9 42,9
IV 60 45,3 77,3 70,7 22,7 28,0 71,4 57,1 57,1
III 4,0 30,7 6,7 0 2,7 0 0 0 0
II 0 2,7 0 0 0 0 0 0 0
H s tng quan R 0,92 0,39 1 0,63 0,69 1 0,66 04 1
Nu ch s rt gn (WQI 1 v WQI 2) ng tin cy nh gi cht lng nc knh
mng thy li, th phn mc cht lng nc i tng nghin cu phi gn ng nht vi ch
sWQI ban u. nh gi c mc ny, c th so snh kt qu ba ch s vi cc tiu
chun: Gi tr trung bnh, phn mc cht lng nc v mc tng quan gia ch s rt gn
v ch sban u. T kt qu so snh, d dng nhn thy i vi mng chu nh hng ca
nc thi t canh tc la, gi tr ch s rt gn WQI 1 cn c vo cc thng sdinh dng N, Pc thnh gi c cht lng nc ca thy vc c v din bin v phn mc cht lng.
7/27/2019 S dng ch s cht lng nc CCME WQI nh gi nc thu li
7/8
Trong khi , cc h thng knh mng nhn nc thi sinh hot (C2 v C3) gi trWQI 2 cn
c vo thng s hu c v oxy ha tan li c din bin gn st vi gi trWQI ban u.
Hnh 5: Phn bgi trWQI , WQI 1 vWQI 2 ca mng C1 v mng C2
Nh vy, trong nh gi cht lng nc thy vc ch nhn nc thi t hot ng canh
tc la c th s dng ch s cht lng nc CCME WQI da trn cc thng sdinh dng ha
tan N v P; i vi thy vc ch nhn nc thi t sinh hot v nc thi chn nui vi lu
lng ln, th ch s xy dng da trn cc thng sdinh dng hu c v oxy ha tan c th
phn nh tt trng thi ca thy vc.Ngc li, nhng thy vc nhn nc thi phc hp cn
c nh gi da trn ch scn c vo tt c cc thng si din cho tnh cht ngun thi
ny (bao gm cdinh dng hu c v v c).
4. KT LUN V XUT
Nc thi sinh hot v nc thi chn nui gy suy gim mnh cht lng nc h thngknh mng thy li chu tc ng, cht lng nc suy gim trn nhiu kha cnh: suygim oxy ha tan, gia tng cht hu c, giu dinh dng v c, thay i cc qu trnh ha
lsinh hc trong nc. i vi mng nhn nc thi t hot ng canh tc nng nghip,
cht lng nc ph thuc cht ch vo mc dinh dng v c trong ngun thi. Mng
thy li nhn nc thi sinh hot ph thuc lng hu c t dng vo. Cc h thng mng
thy li nhn ngun thi phc hp khng ch ph thuc vo ti lng thi m cn ph thuc
vo nhiu yu tkhc nh lng nc cp, mc s dng
nh gi cht lng nc cc h thng knh mng thy li da vo CCME WQI cho thyngun nc thi canh tc gy suy gim nh cht lng nc thy vc tip nhn trong khi
ngun nc thi sinh hot v nc thi chn nui cha x l gy suy gim nghim trng
cht lng nc h thng tip nhn. ng thi cho thy thy mt ch s nhim tng hp
khng nhng gip n gin ha kt qu quan trc cht lng nc m cn phn nh chnh
xc din bin ca thy vc di nh hng ca ngun thi.
i vi nhng thy vc ch tip nhn bit r vc tnh ngun thi, ta c thcn c voc tnh ny la chn mt nhm cc thng s nht nh khi m t cht lng nc bng
ch s CCME WQI nhm lm gim chi ph thc hin quan trc m vn m bo tnh khchquan ca nh gi.
7/27/2019 S dng ch s cht lng nc CCME WQI nh gi nc thu li
8/8
TI LIU THAM KHO
1. Chnh L, H thng chth v chsmi trng nh gi v so snh hin trngmi trng gia cc thnh phtrn lu vc sng, Science & Technology Development,
Enviroment &Resources, Tp 9, 2006
2. Hunh th Minh Hng, Nguyn Thanh Hng, Nguyn Vn Dng, Qun l thng nht vtng hp cc ngun thi gy nhim trn lu vc h thng sng ng Nai - Vin Mi
trng v Ti nguyn - HQG TP HCM, Cc Bo vmi trng, b TNMT - Tp ch
pht trin KHCN tp 9, Mi trng v Ti nguyn, 2006
3. Tn Tht Lng, Xy dng chscht lng nh gi v quan l cht lng nc hthng sng ng Nai - Trng cao ng ti nguyn v mi trng TP HCM, 2007
4. Canadian Water Quality Guidelines for the protection of Aquatic life - CCME WaterQuality Index 1.1 Technical Report, 2010
5. Canadian Water Quality Guidelines for the protection of Aquatic life - CCME WaterQuality Index 1.1 User's Manual, 2010
SUMMARY: Studying possibility to use the water quality index (CCMEWQI ) i n assessing
the impact of emission sources to the system of i rr igation canals
The status of water quality of irrigation canal systems typical of waste: farm-wastewater,
domestic wastewater and animal-wastewater is monitored with physical and chemical
parameters: DO, pH, Eh, BOD5, COD, N-NH4+
, N-NO3-
and P-PO43-
. The water quality of theirrigation system is being affected by nutrients and organic matter from different sources. Water
quality of irrigation system heavily dependent on the type of waste and waste load into the
canals. Domestic wastewater and animal husbandry are the direct cause leading to the degree of
organic contamination in serious subjects. CCME WQI index is suitable for general assessment
of water quality to reduce the implementation costs of monitoring and ensuring the objectivity of
the evaluation.