suburban optimizationmatching skillsmaking metropolis

atelier stad

03 december 2012

Ministerie van Infrastructuur en Milieu Planbureau voor de Leefomgeving

Atelier StAd inleiding

Waarom Atelier Stad:‘Inspiring Cities’, ‘Nu de Stad’, ‘De Vitale Stad’, ‘Vormgeven aan de Spontane Stad’: het zijn slechts een paar voorbeelden van recente publicaties die een enthousiast pleidooi voeren voor de stad. Er wordt veel kennis ontwikkeld over het functioneren van de stad in de economische, ecologische, sociale, culturele en bestuurlijke context. Tal van studies creëren nieuwe inzichten en roepen tegelijkertijd inhoudelijke, bestuurskundige en beleidsmatige vragen op. Elke afzonderlijke publicatie inspireert het debat over de toekomst van de stad, maar hoe kunnen ze daadwerkelijk bijdragen aan de stedelijke ontwikkeling?

Ondanks alle nieuwe ideeën, inspiratoren en onderzoeken is in de beleidsmatige vertaling nauwelijks iets terug te vinden van deze oorspronkelijke ideeënrijkdom. In forumdiscussies na debatten komt de vakwereld niet veel verder dan kreten als ‘zet de burger centraal’, ‘slecht de kloof tussen burger en bestuur’, ‘meer particulier opdrachtgeverschap’, ‘meer hergebruik’ en ‘minder grand projects’. Stuk voor stuk belangrijke thema’s, maar hoe wordt de kloof tussen kennis en beleid, ideeën en praktijk nou werkelijk geslecht?

Atelier Stad wil de kennis die op lokaal, regionaal en landelijk niveau wordt ontwikkeld koppelen aan beleidstrajecten van verschillende overheden. Dat gebeurt door een platform te creëren waarin, door middel van ontwerp, het onderzoek wordt getoetst aan de (beleids)praktijk. Dat doen we niet als vrije denkoefening. Het atelier is betrokken bij diverse beleidstrajecten en werkt vanuit een realistisch perspectief binnen de nieuwe bestuurlijke context. Andere overheden, kennisinstituten en de ontwerpwereld worden dan ook actief betrokken. De koppeling tussen praktijk, beleid en kennis moet leiden tot inzicht in mogelijke ruimtelijke handelingsperspectieven, die uiteindelijk ook op Rijksniveau toepasbaar zijn.

Atelier Stad in de praktijkAtelier Stad wordt door beleidstrajecten benaderd om nieuwe inzichten te vertalen tot mogelijke ruimtelijke scenario’s en handelingsperspectieven. Tegelijkertijd zal Atelier Stad in de toekomst ook zelf beleidstrajecten gaan benaderen met opgedane kennis over relevante opgaven en helpen die te vertalen in ruimtelijke scenario’s en oplossingsrichtingen.

Op 27 april 2012 heeft Atelier Stad een publiek debat georganiseerd tijdens de Internationale Architectuur Biënnale Rotterdam (IABR) waarin de domeinen van kennis, praktijk en beleid zijn samengebracht. Wetenschappers, politici en beleidsmakers uit binnen- en buitenland hebben hun inzichten gepresenteerd over metropoolvorming in de Zuidvleugel en vergelijkbare regio’s en een levendige discussie met de vakgemeenschap gevoerd. Op basis van deze discussie heeft Atelier Stad drie overkoepelende thema’s gedestilleerd:

- Matching Skills: gericht op een handelingsperspectief voor versterking van de economische concurrentiekracht van de regio, op basis van kennis-crossovers tussen aanverwante economische (top)sectoren.

- Suburban Optimization: gericht op het inzetten van selectieve stedelijke verdichting en verdunning en het optimaliseren van ruimtelijke ontwikkelingen ten behoeve van een aantrekkelijker internationaal vestigingsklimaat.

- Making Metropolis: gericht op het incasseren van ruimtelijke potenties die bestaan op het metropolitane schaalniveau. Dit door goede en eventueel nieuwe (bestuurlijke) samenwerking te organiseren aan de ene kant en aan de andere kant de kracht van onderop te mobiliseren.

Atelier StAd SuburbAn OptimizAtiOn

Ondanks het woon- en werkgenot van velen is er veel kritiek op de dichtheden, eenvormigheid, bereikbaarheid en monofunctionele structuur van naoorlogse uitleglocaties voor zowel wonen als werken. Vinex is zelfs (al dan niet terecht) verworden tot een bijvoeglijk naamwoord dat synoniem is voor saai en burgerlijk. Tegelijk hebben bedrijventerreinen en kantoorgebouwen veelal te kampen met veroudering en weinig perspectief op een tweede leven. Na jaren van gebundelde deconcentratie, groeikernen en Vinex constateert het PBL anno 2012 een gebrek aan massa en dichtheid in Nederland om te kunnen wedijveren met buitenlandse concurrenten. Maar exclusieve woonmilieus in lage dichtheden zijn eveneens een belangrijke vestigingsplaatsfactor.Als we inzoomen op de Zuidvleugel zien we dat er ondanks de vastgoedcrisis tot 2020 in 75.000 nieuwe woningen wordt voorzien, waarvan 21.000 op uitleglocaties. Daarnaast verwacht men vervangende nieuwbouw voor ongeveer 30.000 woningen. Tegelijkertijd zien we dat er de afgelopen tijd veel woonwijken zijn gebouwd die niet optimaal aansluiten op stationslocaties en op de aanwezige landschappelijke kwaliteiten.Van een recente overkoepelende ruimtelijke visie op suburbaniteit is geen sprake, behoudens de wens van de burgemeesters Aboutaleb (Rotterdam) en Van Aartsen (Den Haag) om hun steden in ieder geval niet aan elkaar vast te laten groeien.Het resultaat is een aantasting van het open landschap. Met uitleglocaties die niet profiteren van dit landschap en die de bestaande middenklasse uit de bestaande stad aantrekken, de bestaande steden achterlatend met aandachtswijken.Daarom rijst de vraag: Via welke ontwikkelingen kunnen we de bestaande suburbane gebieden bijsturen zodat ze beter profiteren van het landschap en beter aansluiten op het OV netwerk, en zodoende de regio duurzamer en concurrerender maken?

MAArten PiekAteliermeester Atelier Stad, Ministerie van infrastructuur en Milieu

SuburbAn OptimizAtiOn AgendA WerkSeSSie

Voorzitter van de dag: Joachim Declerck

9.00 – 9.30 Ontvangst bij MetropoolLab Delft

9.30 - 10.30 Presentatie discussiestuk door Atelier Stad

10.30 – 12.30 Excursie; bustocht door tussengebied Rotterdam - Den Haag

12.30 - 13.10 Lunch in gemeentehuis Lansingerland

13.10 – 13.30 Lezing Joris van Casteren

13.30 – 15.30 Parallelle werksessies aan de hand van vijf thema’s

15.30 – 16.00 Pauze

16.00 – 17.30 Presentatie resultaten werksessies en plenaire nabeschouwing met paneldiscussie

17.30 - 19:00 Afsluiting en Borrel

19.00 – Vertrek bus richting naar Randstadrail en Delft CS

SuburbAn OptimizAtiOn lOcAtie

Let op!De werksessie begint in Delft maar eindigt op het gemeentehuis van Lansingerland, Tobias Asserlaan 1 te Bergschenhoek. Het gemeentehuis is bereikbaar per bus. Aan het eind van de dag rijdt er een touringcar terug naar Randstadrailstation Berkel-Westpolder en station Delft. Het is daarom aanbevolen met openbaar vervoer naar Delft te komen.

metropoollab

Station Delft

De werksessie Suburban Optimization begint bij de MetropoolLab op de Crommelinplein 1 in Delft. De locatie bevind zich op loopafstand van Station Delft.

Met openbaar vervoer:Door werkzaamheden aan de spoorzone Delft kan de route van het station naar het Metropoollab wijzigen. Verlaat het station ter hoogte van de blauwe brug die over de perrons loopt aan de centrumzijde. U loopt tussen de fietsenstalling door langs de tramhalte en steekt de Westvest over. Aan de overzijde gaat u rechtsaf over de stoep. Bij het stoplicht steekt u rechtdoor over en gaat langs het water rechtsaf. Steek het fietspad over en blijf rechtdoor lopen. Aan uw linkerzijde ziet u het blauwe gebouw van het Metropoollab. Loop hier omheen, de ingang bevindt zich aan de achterzijde.

SuburbAn OptimizAtiOn themA bOuWen AlS trAnSfOrmAtieOpgAve

De stedelijke uitbreiding die de afgelopen decennia heeft plaatsgevonden heeft een stedelijk patroon opgeleverd dat grotendeels bestaat uit suburbane woonwijken. Een deel hiervan heeft kenmerken van eenvormigheid, suboptimale ruimtelijke- en leefomgevingskwaliteit. Het motief om regionale concurrentiekracht te versterken vraagt aantrekkelijke woonmilieus en is daarom aanleiding voor een zoektocht naar differentiatie in het suburbane woningaanbod.

De monotone suburbane woonwijken bieden aanleiding en gelegenheid om te differentiëren door middel van verdichting en verdunning. Hoe vinden we de meest veelbelovende locaties hiervoor, en wat zijn passende ruimtelijke/stedenbouwkundige tools om te differentiëren?Moderator: eric Frijters

SuburbAn OptimizAtiOn themA StAdSpArken

De kwaliteiten van de stadsparken worden nauwelijks verzilverd. Ze grenzen vaak aan de stadsrand en ze grenzen niet of nauwelijks aan woonbebouwing. Een gemiste kans voor de sociale veiligheid van de parken, de waarde van woningen en vooral de bereikbaarheid en dus effectiviteit van de parken.

Hoe is de ‘bediening’ van het stedelijk milieu door de bestaande stadsparken te optimaliseren? Welke maatregelen zijn er bij stedelijke uitleg/ verdunning/herontwikkeling te nemen om nieuwe parken optimaal aan te laten sluiten op (toekomstige) woonwijken?

Moderator: Duzan Doepel

SuburbAn OptimizAtiOn themA trAnSit Oriented develOpment (tOd)

Ondanks de bestuurlijke ambitie van het project Stedenbaan en het succes van de Randstadrail tussen Den Haag en Rotterdam wordt er wat betreft het catchment area van deze lijnen niet het onderste uit de kan gehaald.

Aan welke (ruimtelijke) randvoorwaarden zou nieuwe stedelijke ontwikkeling moeten voldoen met het oog op optimale HOV-ontsluiting? Waar bevinden zich deze potenties?

Moderator: Florian Boer

SuburbAn OptimizAtiOn themA eén Of tWee AgglOmerAtieS?

De voorzichtigheid van Rotterdam en Den Haag om naar elkaar toe te groeien is te begrijpen van uit een cultureel-folkloristisch perspectief maar fysiek-ruimtelijk zijn de twee agglomeraties al aan elkaar vastgegroeid. Het is dus een voldongen feit dat in goede banen moet worden geleid.

Wat zijn uit economisch ruimtelijk perspectief de argumenten om Rotterdam en Den Haag al dan niet aan elkaar te laten groeien? Wat zouden de ruimtelijke voorwaarden moeten zijn waarlangs toekomstige ontwikkelingen gestuurd kunnen worden en waar bevinden deze zich? Moderator kristian koreman

De werkelijke waarde en betekenis van het landschap voor de Zuidvleugel worden door veel bewoners niet gezien. Ook de bestuurders weten het landschap niet op waarde te schatten.

Wat is er nodig om bestuurders van de waarde van de karakteristieke landschappen te doordringen? Hoe maken we dat ‘ommeland’ vanuit zijn eigen kracht weerbaar tegen de oprukkende stad? Hoe brengen we een symbiotische relatie tussen stad en land tot stand?

Moderator: Arjan Nienhuis

SuburbAn OptimizAtiOn themA lAndSchAp

Ministerie van Infrastructuur en Milieu Planbureau voor de Leefomgeving

Plesmanweg 1-62597 JG Den Haag

06 52595667 (Maarten Piek)

atelier.stad@minienm.nlhttp://issuu.com/atelierstad/docs/suburbanoptimization