เอกสารวชาการฉบบท ๕๓/๒๕๕๑

Technical Paper No. 53/2008

ชนดของไขมนทเหมาะสมในอาหารปลาหมอ

Suitable Lipid Source in Climbing Perch, Anabas testudineus (BLOCH) Feed

สดารตน บวรศภกจกล Sudarat Bowonsupakijkul อบลรตน ลมทพยสนทร Ubonrat Limtipsuntorn ดาราวรรณ ยทธยงค Darawan Yuttayong จฑามาศ ชมภนช Juthamas Chomphunich จอะด พงศมณรตน Juadee Pongmaneerat

ส านกวจยและพฒนาประมงน าจด Inland Fisheries Research and Development Bureau กรมประมง Department of Fisheries กระทรวงเกษตรและสหกรณ Ministry of Agriculture and Cooperatives

สานก

วจยและพฒ

นาประมงนาจด

เอกสารวชาการฉบบท ๕๓/๒๕๕๑

Technical Paper No. 53/2008

ชนดของไขมนทเหมาะสมในอาหารปลาหมอ

Suitable Lipid Source in Climbing Perch, Anabas testudineus (BLOCH) Feed

สดารตน บวรศภกจกล Sudarat Bowonsupakijkul อบลรตน ลมทพยสนทร Ubonrat Limtipsuntorn ดาราวรรณ ยทธยงค Darawan Yuttayong จฑามาศ ชมภนช Juthamas Chomphunich จอะด พงศมณรตน Juadee Pongmaneerat

สถาบนวจยอาหารสตวน าจด Inland Feed Research Institute ส านกวจยและพฒนาประมงน าจด Inland Fisheries Research and Development Bureau กรมประมง Department of Fisheries ๒๕๕๑ 2008

รหสทะเบยนวจยเลขท 48-0512-47032-003

Technical Paper No /2001

เอกสารวชาการฉบบท /2544

สานก

วจยและพฒ

นาประมงนาจด

สารบาญ

หนา บทคดยอ 1 Abstract 2 ค าน า 3 วตถประสงค 4 วธด าเนนการ 4

1. การวางแผนการศกษา 4 2. วธการทดลอง 5

ผลการศกษา 9 1. การเจรญเตบโต 9 2. การกนอาหาร 11 3. อตราแลกเนอ 12 4. อตรารอด 12 5. hepatosomatic index 12 6. ไขมนทสะสมในตบปลา 12 7. องคประกอบทางเคมของตวปลา 14 8. องคประกอบของกรดไขมนในตวปลา และตบปลา 14 9. การกระจายขนาดของน าหนกตวปลา 15

วจารณและสรปผลการศกษา 17 เอกสารอางอง 20

สานก

วจยและพฒ

นาประมงนาจด

สารบาญตาราง ตารางท หนา

1 สวนประกอบของอาหารทดลอง (เปอรเซนต) 6 2 น าหนกเฉลย (กรม) ของปลาทเลยงดวยอาหารทมชนดของไขมนแตกตางกน 5 ชนด 10 เปนระยะเวลา 12 สปดาห 3 น าหนกเพมเฉลย (กรม) ของปลาทเลยงดวยอาหารทมชนดของไขมนแตกตางกน 5 ชนด 10

เปนระยะเวลา 12 สปดาห 4 ผลการทดลองเลยงปลาดวยอาหารทดลองทมชนดของไขมนแตกตางกน 5 ชนด เปนระยะ 13

เวลา 12 สปดาห 5 องคประกอบทางเคมกอนและหลงการทดลองของตวปลาทเลยงดวยอาหารทดลองทมชนด 14

ของไขมนแตกตางกน 5 ชนด เปนระยะเวลา 12 สปดาห 6 องคประกอบของกรดไขมนชนด Linoleic (18:2 n-6), Linolenic (18:3 n-3), EPA (20:5 16 n-3) และ DHA (22:6 n-3) ในตวปลาและตบปลาเมอสนสดการทดลอง 7 คาเฉลยการกระจายขนาดของน าหนกตวปลา (เปอรเซนต) 16 ตารางผนวกท

1 องคประกอบของกรดไขมนในน ามนทใชในอาหารทดลอง 22 2 องคประกอบของกรดไขมนในอาหารทดลอง 23

3 องคประกอบของกรดไขมนในตวปลาทเลยงดวยอาหารทมชนดของไขมนแตกตางกน 24 5 ชนด เปนระยะเวลา 12 สปดาห 4 องคประกอบของกรดไขมนในตบปลาทเลยงดวยอาหารทมชนดของไขมนแตกตางกน 25 5 ชนด เปนระยะเวลา 12 สปดาห

สานก

วจยและพฒ

นาประมงนาจด

ชนดของไขมนทเหมาะสมในอาหารปลาหมอ

สดารตน บวรศภกจกล๑* อบลรตน ลมทพยสนทร๑ ดาราวรรณ ยทธยงค๑ จฑามาศ ชมภนช๑ และ จอะด พงศมณรตน๒

๑สถาบนวจยอาหารสตวน าจด กรมประมง ๒ราชการบรหารสวนกลาง กรมประมง

บทคดยอ

ปลาหมอน าหนกตวเฉลย 2.31 กรม เลยงในตกระจกขนาด 45x90x45 เซนตเมตร จ านวน 20 ตๆ ละ

30 ตว (ระบบน าหมนเวยน) ดวยอาหาร 5 สตร (โปรตนประมาณ 45 เปอรเซนต พลงงานรวมประมาณ 460 กโลแคลอร/100 กรมอาหาร) ทมชนดของไขมนแตกตางกน (น ามนหม น ามนปลาทนา น ามนมะพราว น ามนขาวโพด และน ามนถวเหลอง) ใหอาหารกนจนอม วนละ 2 ครง เปนระยะเวลา 12 สปดาห พบวาการเจรญเตบโต (น าหนกสดทาย เปอรเซนตน าหนกเพม อตราการเจรญเตบโตจ าเพาะ และคา condition factor) อตราการกนอาหาร ไขมนทปลากน ไขมนทสะสมในตวปลา พลงงานทปลากน พลงงานทสะสมในตวปลา hepatosomatic index อตราแลกเนอ และอตรารอด มความแตกตางกนอยางไมมนยส าคญทางสถต (p>0.05) องคประกอบของกรดไขมนในตวปลาและตบปลาเมอสนสดการทดลอง พบกรดไขมนชนด Linoleic (18:2 n-6) และชนด Linolenic (18:3 n-3) สงสดในปลาทเลยงดวยอาหารสตรน ามนถวเหลอง และพบกรดไขมนชนด EPA (20:5 n-3) และ DHA (22:6 n-3) สงสดในปลาทเลยงดวยอาหารสตรน ามนปลาทนา จากผลการทดลองครงนสรปไดวาไขมนทง 5 ชนด สามารถใชเปนสวนผสมในอาหารส าหรบปลาหมอไดโดยการเจรญเตบโตและการกนอาหารไมแตกตางกน ค าส าคญ: ปลาหมอ ไขมน อาหาร *ผรบผดชอบ: สถาบนวจยอาหารสตวน าจด กรมประมง จตจกร กรงเทพฯ ๑๐๙๐๐ โทร.๐ ๒๙๔๐ ๖๑๔๙ e-mail: sudaratb@fisheries.go.th

สานก

วจยและพฒ

นาประมงนาจด

2

Suitable Lipid Source in Climbing Perch, Anabas testudineus (BLOCH) Feed

Sudarat Bowonsupakijkul1* Ubonrat Limtipsuntorn1 Darawan Yuttayong1 Juthamas Chomphunich1 and Juadee Pongmaneerat2 1Inland Feed Research Institute, Department of Fisheries.

2Central Government, Department of Fisheries.

Abstract Fish with individual weight of 2.31 g were kept in twenty 45x90x45 cm glass aquaria (with

recirculation water system) at stocking rate of 30 fish per aquarium. Fish were fed each of five diets (with approximately 45% protein and energy 460 kcal /100 g diet) containing different lipid sources (lard, tuna oil, coconut oil, corn oil and soybean oil) to satiation twice daily for 12 weeks. The study showed that all treatment groups had no significant differences (p>0.05) on growth performances (final weight, percent weight gain, specific growth rate, condition factor), feed intake, lipid consumption, apparent net lipid retention, energy consumption, apparent net energy retention, hepatosomatic index, feed conversion ratio and survival rate. Fatty acid composition of whole body and liver were analysed and found that Linoleic (18:2 n-6) and Linolenic (18:3 n-3) were dominant in fish fed with soybean oil diet whereas EPA (20:5 n-3) and DHA (22:6 n-3) were dominant in fish fed with tuna oil diet. In conclusion, all lipid sources in this study were suitable for climbing perch with no adverse effect on growth performances and feed intake.

Key words: Climbing perch, Anabas testudineus (BLOCH), lipid, diet *Corresponding author: Inland Feed Research Institute, Department of Fisheries, Jatujak District, Bangkok 10900 Tel.0 2940 6149 e-mail : sudaratb@fisheries.go.th

สานก

วจยและพฒ

นาประมงนาจด

3

ค าน า ปลาหมอมชอสามญวา Climbing perch และชอวทยาศาสตรวา Anabas testudineus (BLOCH) เปนปลาน าจดชนดหนงทมความส าคญทางเศรษฐกจและมรสชาดดเปนทนยมบรโภค โดยทวไปสามารถพบปลาหมอไดในแหลงน าธรรมชาตตางๆ เนองจากเปนปลาทมความทนทานตอสภาพแวดลอมไดด เพราะมลกษณะพเศษ คอ มอวยวะทชวยในการหายใจ (labyrinth organ) จงสามารถอาศยอยในน าทมออกซเจนต าได ปลาหมอมลกษณะล าตวยาว และแคบมนสวนทาย ตวผมขนาดตงแต 15-18 เซนตเมตร น าหนกประมาณ 60-95 กรม ในขณะทตวเมยมขนาดใหญกวา คอ ขนาด 17-20 เซนตเมตร และมน าหนกประมาณ 90-150 กรม เมอปลามอาย 8-9 เดอนหรอมขนาดประมาณ 8 เซนตเมตร กสามารถสบพนธได (วทย, 2511) ก าธร (2514) ไดท าการตรวจสอบกระเพาะของปลาหมอจากแหลงน าธรรมชาตพบวาเปนปลากนเนอและเศษอาหารทวไป ประมาณ 70 เปอรเซนตของอาหารทพบในกระเพาะเปนเศษพชและสตวทเนาเปอย 10 เปอรเซนต เปนเศษแมลง และ 20 เปอรเซนต เปนพวกหนอนชนดตางๆ เชน ปลง ลกกงฝอย และเศษเนอปลา เปนตน

ไขมนเปนสารอาหารทส าคญส าหรบสตวน า เนองจากเปนสารทใหพลงงาน เปนสวนประกอบของผนงเซลลซงมคณสมบตปองกนไมใหสารทละลายไดในไขมน เชน ฮอรโมนและวตามนซมออกไปนอกเซลล ชวยละลายและดดซมวตามนทละลายไดในไขมน ฟอสโฟลปดเปนตวพาไขมนจากล าไสไปทตบและไปยงสวนอนๆ ของรางกาย และไขมนเปนตวใหกรดไขมนทจ าเปนแกรางกาย (มะล, 2522) ซงปลาไมสามารถสงเคราะหกรดไขมนทจ าเปนไดจงจ าเปนตองไดรบจากอาหาร ในอตสาหกรรมการผลตอาหารสตวน ามกใชน ามนจากปลาทะเลเปนแหลงไขมนหลก เนองจากใหกรดไขมนจ าเปนจ าพวก n-3 และใชเพมความนากนของอาหารโดยใชเคลอบอาหารเมดลอยน า (Bahurmiz and Ng, 2007) อยางไรกตาม การขยายตวอยางรวดเรวของอตสาหกรรมการเพาะเลยงสตวน าทวโลกเปนสาเหตใหความตองการใชน ามนปลาเพมขนและคาดวาจะเกนกวาความสามารถในการผลตในระยะเวลาไมนาน (New and Wijkstrom, 2002 cited after Bahurmiz and Ng, 2007) จงมรายงานการศกษาหาแหลงไขมนชนดอนมาใชทดแทนน ามนปลา เชน ในอาหารปลานลสามารถใชน ามนจากปาลมทดแทนน ามนปลาได 100 เปอรเซนต ตลอดชวงการเลยงตงแตขนาด 31.24+0.05 กรมถงขนาดตลาด โดยไมมผลตอการยอยไดและการเจรญเตบโตของปลา (Bahurmiz and Ng, 2007) และจากการศกษาในอาหารปลา Japanese sea bass พบวาสามารถทดแทนน ามนปลาบางสวน (50 เปอรเซนต) ดวยน ามนหม น ามนวว น ามนจากสตวปก น ามนถวเหลอง น ามนขาวโพด และน ามนผสม (วว ถวเหลอง และปลา) ไดโดยไมมผลตอการเจรญเตบโตของปลา แตพบวาปลาทเลยงดวยอาหารสตรน ามนจากสตวปกมประสทธภาพของโปรตนในอาหารต ากวาปลาทเลยงดวยอาหารสตรน ามนถวเหลองและสตรน ามนขาวโพด (Xue et al., 2006)

ปจจบนมเกษตรกรนยมเลยงปลาหมอเพอการพาณชยอยางแพรหลาย เนองจากเปนปลาทมความทนทานและราคาด กรมประมงไดก าหนดใหอาหารส าหรบปลาหมอเปนอาหารสตวน าทผผลตหรอผ น าเขาเพอจ าหนายตองขนทะเบยนอาหารสตวกบกรมประมงโดยจดเปนอาหารส าหรบปลากนเนอน าจดตาม

สานก

วจยและพฒ

นาประมงนาจด

4

พระราชบญญตควบคมคณภาพอาหารสตว พ.ศ. 2525 ซงผประกอบการตองผลตหรอน าเขาอาหารทมคณภาพทางเคม (โปรตน ไขมน กาก และความชน) ใหเปนไปตามเกณฑทกรมประมงก าหนดตามหลกเกณฑการรบขนทะเบยนอาหารของกรมประมงซงไดก าหนดปรมาณไขมนอาหารส าหรบปลากนเนอน าจดส าหรบปลาวยออน ตองมไขมนไมต ากวา 5 เปอรเซนต อาหารส าหรบปลาขนาดเลก กลาง และใหญ ตองมไขมนไมต ากวา 4 เปอรเซนต แตอยางไรกตามการศกษาชนดของไขมนในอาหารส าหรบปลาหมอยงไมพบรายงานการศกษา การศกษาวจยในครงนจงไดวางแผนการศกษาชนดของไขมนทเหมาะสมในอาหารปลาหมอเพอเปนขอมลในการเลอกใชวตถดบประเภทไขมนในการผลตอาหารปลาหมอใหมคณภาพทเหมาะสมตอการเจรญเตบโตและเปนแนวทางในการลดตนทนตอไป

วตถประสงค

เพอศกษาชนดของไขมนทเหมาะสมในอาหารปลาหมอโดยพจารณาจากคาการเจรญเตบโต อตราแลกเนอ อตรารอด องคประกอบทางเคมของตวปลา และองคประกอบของกรดไขมนในตวปลาและตบปลา

วธด าเนนการ

1. การวางแผนการศกษา การวางแผนการทดลอง วางแผนการทดลองแบบ CRD (completely randomized design) แบงการทดลองออกเปน 5 ชดการทดลอง ๆ ละ 4 ซ า โดยมชนดของไขมนทตางกน 5 ชนด ดงน

ชดการทดลองท 1 น ามนหม ชดการทดลองท 2 น ามนปลาทนา ชดการทดลองท 3 น ามนมะพราว ชดการทดลองท 4 น ามนขาวโพด ชดการทดลองท 5 น ามนถวเหลอง

ก าหนดใหอาหารทกสตรมโปรตนประมาณ 45 เปอรเซนต และมคาพลงงานรวมในอาหาร ประมาณ 460 กโลแคลอร/100 กรมอาหาร

1.2 สถานทและระยะเวลาด าเนนการทดลอง ท าการทดลอง ณ สถาบนวจยการเพาะเลยงสตวน าจด อ าเภอบางไทร จงหวดพระนคร- ศรอยธยา เดอนพฤษภาคม–สงหาคม 2548 เปนระยะเวลา 12 สปดาห

สานก

วจยและพฒ

นาประมงนาจด

5

2. วธการทดลอง

2.1 ปลาทดลอง น าลกปลาหมอทไดจากการเพาะพนธจากพอแมพนธชดเดยวกนและอนบาลในบอดนชดเดยว

กน ขนาดความยาว 2 เซนตเมตร จ านวน 1,000 ตว มาเลยงในถงไฟเบอรกลาสขนาด 1 ลกบาศกเมตร ใหอาหารโดยน าอาหารทดลองทง 5 ชดการทดลองในอตราสวนเทากนผสมรวมใหเขากน แลวใชเลยงปลาเปนระยะเวลา 1 สปดาห เพอปรบสภาพปลาทดลองใหคนเคยกบอาหารทดลองและสภาพแวดลอม หลงจากนน ท าการคดขนาดปลาทดลองทมขนาดน าหนกใกลเคยงกนสมใสในตทดลอง ตละ 30 ตว และสมปลาทเหลอ จ านวน 200 กรม เพอน าไปวเคราะหองคประกอบทางเคมของตวปลากอนทดลอง 2.2 อาหารทดลอง

ท าการชงวตถดบตามสดสวนปรมาณทก าหนดในตารางท 1 แลวน ามาผสมคลกเคลาใหเขากนและเตมน า 30 เปอรเซนต เมอผสมใหเขากนดแลวจงน าไปท าการอดเมดโดยใชเครอง hobart model 200 ไดอาหารทมลกษณะเปนเสนยาว ผงลมใหแหง จากนนน าไปท าใหแหงดวยเครอง hot air oven ทอณหภม 80

องศาเซลเซยส เปนเวลา 4 ชวโมง (อาหารทดลองมความชนระหวาง 7.46-7.83 เปอรเซนต) หลงจากนน น าอาหารแหงทไดมาหกเปนทอนยาวขนาด 2-3 มลลเมตร กอนเกบใสถงพลาสตกแลวน าเขาตเยนทอณหภม -20 องศาเซลเซยส สมเกบตวอยางอาหารชดการทดลองละ 200 กรม มาท าการวเคราะหองคประกอบเคมและกรดไขมนในอาหารทดลอง โดยการวเคราะหหาคาของโปรตน ไขมน เถา เยอใย และความชน ตามวธของ AOAC (2000) และวเคราะหกรดไขมน ตามวธของ Christie (1982 อางตาม มนฑกานต และคณะ, 2541) สวนคาคารโบไฮเดรตและคาพลงงานรวมในอาหาร ไดจากการค านวณตามวธใน วมล และคณะ (2537) ดงน NFE (nitrogen-free-extract) (%) = 100 – (%ความชน + %โปรตน + %ไขมน + %เถา + %เยอใย)

พลงงานรวมในอาหาร (kcal/100g) = (%โปรตน x 5.65) + (%ไขมน x 9.45) + (%NFE x 4.15) 2.3 การด าเนนการทดลอง

ท าการคดขนาดปลาทมขนาดใกลเคยงกนท งหมดจ านวน 600 ตว ใสในตกระจกขนาด 45x90x45 เซนตเมตร จ านวน 20 ต แตละตเตมน าใหมระดบน าสง 30 เซนตเมตร ใชระบบน าหมนเวยนใน อตรา 2 ลตรตอนาท ใสหวทรายตละ 1 หว ปลอยปลาจ านวนตละ 30 ตว โดยท าการชงน าหนกรวมแตละต และสมปลาอก 30 ตว มาชงน าหนกและวดความยาวเหยยด (total length) ของแตละตว ใหอาหารแกปลาทดลองวนละ 2 ครง คอ 09.00 น. และ 15.00 น. แตละครงใหกนจนอม บนทกปรมาณอาหารทใหกนไปทก 2 สปดาห และท าความสะอาดตทดลองโดยดดตะกอนทง เปลยนถายน าประมาณ 80 เปอรเซนต ทก 2 สปดาห เปนระยะเวลา 12 สปดาห

สานก

วจยและพฒ

นาประมงนาจด

6

ตารางท 1 สวนประกอบของอาหารทดลอง (เปอรเซนต)

วตถดบ อาหารทดลอง (ชนดของไขมน)

หม ปลาทนา มะพราว ขาวโพด ถวเหลอง ปลาปน 50.0 50.0 50.0 50.0 50.0 กากถวเหลอง 20.0 20.0 20.0 20.0 20.0 แปงขาวเจา 12.4 12.4 12.4 12.4 12.4 สารเหนยว (α-starch) 10.0 10.0 10.0 10.0 10.0 น ามน 4.8 4.8 4.8 4.8 4.8 โคลน คลอไรด (50%) 0.2 0.2 0.2 0.2 0.2 วตามนรวม1 0.2 0.2 0.2 0.2 0.2 แรธาตรวม2 1.0 1.0 1.0 1.0 1.0

วตามนซ (25%) 0.2 0.2 0.2 0.2 0.2 แกลบบดละเอยด 1.2 1.2 1.2 1.2 1.2 ผลวเคราะหทางเคม (เปอรเซนตน าหนกแหง) โปรตน (%) ไขมน (%) เยอใย (%) เถา (%) คาทไดจากการค านวณ NFE (%) พลงงานรวมในอาหาร(kcal/100 g)

44.86 7.77 2.69

12.06

32.61 462.23

44.58 7.67 3.10

11.83

32.82 460.55

44.29 7.70 2.95

12.16

32.91 459.55

45.39 8.26 2.78

12.08

31.49 465.23

45.80 7.96 2.65

11.92

31.67 465.39

หมายเหต 1. วตามนรวมในอาหาร 1 กโลกรมประกอบดวย vitamin A 4,000 IU, vitamin D 2,000 IU, vitamin E 50 mg, vitamin K 10 mg, thiamine 10 mg, riboflavin 12 mg, pyridoxine 10 mg, choline chloride 700 mg, panthothenic acid 20 mg, niacin 60 mg, folic acid 2 mg และ vitamin C 200 mg

2. แรธาตรวมในอาหาร 1 กโลกรม ประกอบดวย manganese (MnSO4.H2O) 25 mg, zinc (ZnSO4.7H2O) 100 mg, iron (C6H5FeO7.H2O) 60 mg, copper (CuSO4.5H2O)

3 mg, iodine (KI) 5 mg, selenium (Na2SeO3) 0.3 mg และ cobalt (CoCl2.6H2O) 0.05 mg

สานก

วจยและพฒ

นาประมงนาจด

7

2.4 การบนทกผลการทดลอง ในระหวางการทดลอง ท าการเกบขอมล โดยชงน าหนกรวมของปลา นบจ านวนปลาทเหลอรอด

และปรมาณอาหารทปลากนทกๆ 2 สปดาห โดยวนทตรวจสอบผลการทดลองงดใหอาหารเวลา 09.00 น. และเมอสนสดการทดลอง ท าการเกบตวอยางปลาจากแตละชดการทดลองทงหมด ชงน าหนก และวดความยาวเหยยด เพอน าขอมลทไดไปศกษาการกระจายของขนาดปลา (size distribution) และใชในการค านวณหาคา condition factor or fatness เพอตรวจสอบความสมบรณของปลา จากนน สมตวอยางปลาชดการทดลองละ 80 ตว (โดยสมปลาทดลองจากทกซ า ซ าละ 20 ตว ในแตละชดการทดลองมารวมกน) แบงตวอยางปลาจ านวน 40 ตวจากแตละชดการทดลองไปผาเพอเกบตบปลา ชงน าหนกตบ และน าหนกตวปลา น าขอมลทไดไปค านวณคา hepatosomatic index และน าตบปลาไปวเคราะหปรมาณไขมนทสะสมในตบและกรดไขมนในตบ เพอตรวจสอบสภาพของตบปลา และน าตวอยางปลาทเหลออก 40 ตวไปวเคราะหองคประกอบทางเคมและกรดไขมนในตวปลา

เมอสนสดการทดลองน าขอมลทไดจากการทดลองมาค านวณหาดชนตางๆ ดงน 1. เปอรเซนตน าหนกเพม (percent weight gain; เปอรเซนต)

= น าหนกเฉลยเมอสนสดการทดลอง – น าหนกเฉลยเมอเรมการทดลอง

x 100 น าหนกเฉลยเมอเรมการทดลอง

2. อตราการเจรญเตบโตจ าเพาะ (specific growth rate; เปอรเซนต/วน)

= ln น าหนกเฉลยเมอสนสดการทดลอง – ln น าหนกเฉลยเมอเรมการทดลอง

x 100 ระยะเวลาทดลอง

3. condition factor หรอ fatness (เปอรเซนต)

= น าหนกตวปลา (กรม)

x 100 ความยาวเหยยด3 (ซม.)

4. อตราการกนอาหาร (daily feed intake; เปอรเซนต/วน)

= น าหนกอาหารทปลากนตอวน

x 100 (น าหนกปลาเรมตน + น าหนกปลาเมอสนสดการทดลอง)/2

5. โปรตนทปลากน (protein consumption; กรม/ตว)

= น าหนกอาหาร(แหง)ทปลากนตอตว x โปรตนรวมในอาหาร

100

สานก

วจยและพฒ

นาประมงนาจด

8

6. โปรตนทสะสมในตวปลา (apparent net protein retention; เปอรเซนต)

= โปรตนในตวปลาเมอสนสดการทดลอง – โปรตนในตวปลาเมอเรมการทดลอง

x 100 โปรตนทปลากน

7. ไขมนทปลากน (lipid consumption; กรม/ตว)

= น าหนกอาหาร(แหง)ทปลากนตอตว x ไขมนรวมในอาหาร

100

8. ไขมนทสะสมในตวปลา (Apparent net lipid retention; เปอรเซนต)

= ไขมนในตวปลาเมอสนสดการทดลอง – ไขมนในตวปลาเมอเรมการทดลอง

x 100 ไขมนทปลากน

9. พลงงานทปลากน (energy consumption; กโลแคลอร/ตว)

= น าหนกอาหาร(แหง)ทปลากนตอตว x พลงงานรวมในอาหาร

100

10. พลงงานทสะสมในตวปลา (apparent net energy retention; เปอรเซนต)

= พลงงานในตวปลาเมอสนสดการทดลอง – พลงงานในตวปลาเมอเรมการทดลอง

x 100 พลงงานทปลากน

11. อตราแลกเนอ (feed conversion ratio)

= น าหนกอาหาร (แหง) ทปลากน

น าหนกปลาทเพมขน

12. อตรารอด (survival rate; เปอรเซนต)

= จ านวนปลาทเหลอรอด

X 100 จ านวนปลาทเรมทดลอง

13. hepatosomatic index (เปอรเซนต)

= น าหนกตบปลา

x 100 น าหนกตวปลา

สานก

วจยและพฒ

นาประมงนาจด

9

วเคราะหคาดชนในแตละชดการทดลองโดยวธวเคราะหวาเรยนซ (one-way analysis of variance) แบบสมตลอด (completely randomized design) ส าหรบขอมลทเปนอตราสวน และเปอรเซนต ท าการแปลงขอมลดวยวธ arcsine transformation กอนจะน าไปวเคราะห และเปรยบเทยบความแตกตางของคาเฉลยดวยวธ Tukey’s test โดยใชโปรแกรม SPSS for window version 11.0

ผลการศกษา

จากการทดลองเลยงปลาหมอน าหนกเฉลยเรมตน 2.31 กรมตอตว ดวยอาหารทมชนดของไขมนแตกตางกน 5 ชนด ไดแก น ามนหม น ามนปลาทนา น ามนมะพราว น ามนขาวโพด และน ามนถวเหลอง เปนระยะเวลา 12 สปดาห ผลการทดลอง มดงน

1. การเจรญเตบโต

1.1 น าหนกสดทาย เมอสนสดการทดลอง น าหนกสดทายเฉลยของปลาหมอมคาเทากบ 18.49+1.69, 18.91+1.92,

17.00+0.68, 18.11+0.70 และ 18.18+2.11 กรมตอตว ตามล าดบ และเมอน ามาทดสอบทางสถตพบวามความแตกตางกนอยางไมมนยส าคญทางสถต (p>0.05) (ตารางท 2 และ 4)

1.2 เปอรเซนตน าหนกเพม เมอสนสดการทดลอง เปอรเซนตน าหนกเพมมคาเทากบ 700.68+72.73, 720.42+83.95,

636.42+30.66, 685.06+31.60 และ 687.21+90.67 เปอรเซนต ตามล าดบ และเมอน ามาทดสอบทางสถตพบวามความแตกตางกนอยางไมมนยส าคญทางสถต (p>0.05) (ตารางท 4)

1.3 อตราการเจรญเตบโตจ าเพาะ เมอสนสดการทดลอง อตราการเจรญเตบโตจ าเพาะมคาเทากบ 2.40+0.11, 2.42+0.06, 2.32+0.07,

2.28+0.06 และ 2.39+0.15 เปอรเซนตตอวน ตามล าดบ และเมอน ามาทดสอบทางสถตพบวามความแตกตางกนอยางไมมนยส าคญทางสถต (p>0.05) (ตารางท 4)

1.4 condition factor เมอสนสดการทดลอง พบวาคา condition factor มคาเทากบ 1.78+0.05, 1.74+0.01, 1.81+0.08,

1.79+0.04 และ 1.78+0.06 เปอรเซนต ตามล าดบ และเมอน ามาทดสอบทางสถตพบวามความแตกตางกนอยางไมมนยส าคญทางสถต (p>0.05) (ตารางท 4)

สานก

วจยและพฒ

นาประมงนาจด

10

ตารางท 2 น าหนกเฉลย (กรม) ของปลาทเลยงดวยอาหารทมชนดของไขมนแตกตางกน 5 ชนด เปน ระยะเวลา 12 สปดาห

สปดาหท อาหารทดลอง (ชนดของไขมน)

หม ปลาทนา มะพราว ขาวโพด ถวเหลอง 0 2.31 2.31 2.31 2.31 2.31 2 5.60+0.16a 5.68+0.19a 5.43+0.21 a 5.32+0.26 a 5.46+0.27 a 4 8.44+0.24 a 8.58+0.51 a 8.24+0.40 a 8.20+0.38 a 8.22+0.38 a 6 11.84+0.88 a 11.97+0.97 a 11.20+1.14 a 11.17+0.68 a 11.26+0.82 a 8 14.76+1.26 a 14.53+1.47 a 13.83+1.14 a 13.80+0.75 a 13.93+1.13 a

10 17.06+1.67 a 17.34+1.87 a 16.06+0.82 a 16.40+0.62 a 16.92+1.78 a 12 18.49+1.69 a 18.91+1.92 a 17.00+0.68 a 18.11+0.70 a 18.18+2.11 a

หมายเหต คาเฉลยในแนวนอนทตวภาษาองกฤษเหมอนกนแสดงวาไมมความแตกตางกนทางสถตทระดบ ความเชอมน 95% ตารางท 3 น าหนกเพมเฉลย (กรม) ของปลาทเลยงดวยอาหารทมชนดของไขมนแตกตางกน 5 ชนด เปน

ระยะเวลา 12 สปดาห

สปดาหท อาหารทดลอง (ชนดของไขมน)

หม ปลาทนา มะพราว ขาวโพด ถวเหลอง 2 3.29+0.16a 3.38+0.19a 3.12+0.22 a 3.02+0.25 a 3.15+0.27 a 4 5.15+0.15 a 5.21+0.36 a 5.12+0.22 a 5.19+0.16 a 5.07+0.20 a 6 3.39+0.66 a 3.38+0.55 a 2.96+0.79 a 2.96+0.55 a 3.04+0.52 a 8 2.92+0.39 a 2.56+0.87 a 2.63+0.18 a 2.64+0.44 a 2.66+0.44 a

10 2.30+0.46 a 2.82+0.45 a 2.23+0.36 a 2.60+0.14 a 2.99+0.76 a 12 1.43+0.40 a 1.57+0.22 a 0.94+0.18 a 1.71+0.29 a 1.26+0.35 a

หมายเหต คาเฉลยในแนวนอนทตวภาษาองกฤษเหมอนกนแสดงวาไมมความแตกตางกนทางสถตทระดบ ความเชอมน 95%

สานก

วจยและพฒ

นาประมงนาจด

11

2. การกนอาหาร 2.1 อตราการกนอาหาร

อตราการกนอาหารของปลามคาเทากบ 4.52+0.41, 4.37+0.20, 4.78+0.26, 4.83+0.21 และ 4.56+0.52 เปอรเซนตตอวน ตามล าดบ และเมอน ามาทดสอบทางสถตพบวามความแตกตางกนอยางไมมนยส าคญทางสถต (p>0.05) (ตารางท 4) 2.2 ปรมาณโปรตนทปลากน ปรมาณโปรตนทปลากนมคาเทากบ 16.85+2.24, 16.50+1.87, 16.47+1.87, 17.55+2.15 และ 16.96+2.08 กรมตอตว ตามล าดบ และเมอน ามาทดสอบทางสถตพบวามความแตกตางกนอยางไมมนยส าคญทางสถต (p>0.05) (ตารางท 4)

2.3 โปรตนทสะสมในตวปลา โปรตนทสะสมในตวปลามคาเทากบ 17.92+2.20, 18.49+2.28, 16.44+1.76, 16.08+1.87 และ 17.22+3.15 เปอรเซนต ตามล าดบ และเมอน ามาทดสอบทางสถตพบวามความแตกตางกนอยางไมมนยส าคญทางสถต (p>0.05) (ตารางท 4)

2.4 ปรมาณไขมนทปลากน ปรมาณไขมนทปลากนมคาเทากบ 2.92+0.39, 2.84+0.32, 2.86+0.33, 3.19+0.39 และ 2.95+0.36 กรมตอตว ตามล าดบ และเมอน ามาทดสอบทางสถตพบวามความแตกตางกนอยางไมมนยส าคญทางสถต (p>0.05) (ตารางท 4)

2.5 ไขมนทสะสมในตวปลา ไขมนทสะสมในตวปลามคาเทากบ 49.22+6.01, 45.23+5.53, 48.60+5.24, 43.50+5.07 และ 49.40+8.90 เปอรเซนต ตามล าดบ และเมอน ามาทดสอบทางสถตพบวามความแตกตางกนอยางไมมนยส าคญทางสถต (p>0.05) (ตารางท 4) 2.6 ปรมาณพลงงานทปลากน ปรมาณพลงงานทปลากนมคาเทากบ 172.95+22.99, 169.84+19.28, 170.21+19.34, 179.15+21.95 และ 171.67+21.05 กโลแคลอรตอตว ตามล าดบ และเมอน ามาทดสอบทางสถตพบวามความแตกตางกนอยางไมมนยส าคญทางสถต (p>0.05) (ตารางท 4)

2.7 พลงงานทสะสมในตวปลา พลงงานทสะสมในตวปลามคาเทากบ 18.26+2.24, 18.28+2.24, 17.25+1.86, 16.87+1.96 และ

18.28+3.32 เปอรเซนต ตามล าดบ เมอน ามาทดสอบทางสถตพบวามความแตกตางกนอยางไมมนยส าคญทางสถต (p>0.05) (ตารางท 4)

สานก

วจยและพฒ

นาประมงนาจด

12

3. อตราแลกเนอ

อตราแลกเนอของปลามคาเทากบ 2.50+0.29, 2.41+0.14, 2.69+0.18, 2.75+0.16 และ 2.54+0.38 ตามล าดบ และเมอน ามาทดสอบทางสถตพบวามความแตกตางกนอยางไมมนยส าคญทางสถต (p>0.05) (ตารางท 4) 4. อตรารอด

อตรารอดของปลาเมอสนสดการทดลองมคาเทากบ 96.67+4.71, 95.83+4.19, 97.50+1.67, 88.33+5.77 และ 97.50+3.19 เปอรเซนต ตามล าดบ และเมอน ามาทดสอบทางสถตพบวามความแตกตางกนอยางไมมนยส าคญทางสถต (p>0.05) (ตารางท 4) 5. hepatosomatic index

เมอสนสดการทดลอง พบวาคา hepatosomatic index มคาเทากบ 1.10+0.24, 1.10+0.25,

1.05+0.19, 1.09+0.41 และ 1.01+0.23 เปอรเซนต ตามล าดบ และเมอน ามาทดสอบทางสถตพบวามความแตกตางกนอยางไมมนยส าคญทางสถต (p>0.05) (ตารางท 4) 6. ไขมนทสะสมในตบปลา

เมอสนสดการทดลองพบวาไขมนทสะสมในตบปลา มคาเทากบ 9.33, 6.49, 9.07, 7.10 และ 8.67 เปอรเซนต ตามล าดบ (ตารางท 4)

สานก

วจยและพฒ

นาประมงนาจด

ตารางท 4 ผลการทดลองเลยงปลาดวยอาหารทดลองทมชนดของไขมนแตกตางกน 5 ชนด เปนระยะเวลา 12 สปดาห

ดชน อาหารทดลอง (ชนดของไขมน)

หม ปลาทนา มะพราว ขาวโพด ถวเหลอง น าหนกเรมตน (กรม/ตว) 2.31 2.31 2.31 2.31 2.31 น าหนกสดทาย (กรม/ตว) 18.49+1.69 a 18.91+1.92 a 17.00+0.68 a 18.11+0.70 a 18.18+2.11 a เปอรเซนตน าหนกเพม (เปอรเซนต) 700.68+72.73 a 720.42+83.95a 636.42+30.66a 685.06+31.60 a 687.21+90.67a อตราการเจรญเตบโตจ าเพาะ (เปอรเซนต/วน) 2.40+0.11 a 2.42+0.06a 2.32+0.07 a 2.28+0.06 a 2.39+0.15 a condition factor (เปอรเซนต) 1.78+0.05 a 1.74+0.01 a 1.81+0.08 a 1.79+0.04 a 1.78+0.06 a อตราการกนอาหาร (เปอรเซนต/วน) 4.52+0.41 a 4.37+0.20 a 4.78+0.26 a 4.83+0.21 a 4.56+0.52 a ปรมาณโปรตนทปลากน (กรมตอตว) 16.85+2.24 a 16.50+1.87 a 16.47+1.87 a 17.55+2.15 a 16.96+2.08 a โปรตนทสะสมในตวปลา (เปอรเซนต) 17.92+2.20a 18.49+2.28 a 16.44+1.76 a 16.08+1.87 a 17.22+3.15 a ปรมาณไขมนทปลากน (กรมตอตว) 2.92+0.39 a 2.84+0.32 a 2.86+0.33 a 3.19+0.39 a 2.95+0.36 a ไขมนทสะสมในตวปลา (เปอรเซนต) 49.22+6.01 a 45.23+5.53 a 48.60+5.24 a 43.50+5.07 a 49.40+8.90 a ปรมาณพลงงานทปลากน (กโลแคลอร/ตว) 172.95+22.99 a 169.84+19.28 a 170.21+19.34 a 179.15+21.95 a 171.67+21.05 a พลงงานทสะสมในตวปลา (เปอรเซนต) 18.26+2.24a 18.28+2.24a 17.25+1.86a 16.87+1.96 a 18.28+3.32 a อตราแลกเนอ 2.50+0.29 a 2.41+0.14 a 2.69+0.18 a 2.75+0.16 a 2.54+0.38 a อตรารอด (เปอรเซนต) 96.67+4.71a 95.83+4.19a 97.50+1.67a 88.33+5.77 a 97.50+3.19 a hepatosomatic index (เปอรเซนต) 1.10 + 0.24 a 1.10 + 0.25 a 1.05 + 0.19 a 1.09 + 0.41 a 1.01 + 0.23 a ไขมนทสะสมในตบปลา (เปอรเซนต) 9.33 6.49 9.07 7.10 8.67 หมายเหต คาเฉลยในแนวนอนทตวภาษาองกฤษเหมอนกนแสดงวาไมมความแตกตางกนทางสถตทระดบความเชอมน 95 เปอรเซนต

13

สานก

วจยและพฒ

นาประมงนาจด

14

7. องคประกอบทางเคมของตวปลา

องคประกอบทางเคมของตวปลากอนการทดลองมคาโปรตน 59.40 เปอรเซนต ไขมน 19.87 เปอรเซนต เยอใย 1.35 เปอรเซนต และเถา 15.15 เปอรเซนต และเมอสนสดการทดลองพบวาองคประกอบทางเคมของตวปลาทเลยงดวยอาหารทดลองทมชนดของน ามนเปนน ามนหม น ามนปลาทนา น ามนมะพราว น ามนขาวโพด และน ามนถวเหลอง มคาโปรตนลดลงจากกอนการทดลอง โดยมคาเทากบ 50.91, 51.48, 50.18, 49.98 และ 50.14 เปอรเซนต ตามล าดบ คาไขมนเพมขนจากกอนการทดลอง โดยมคาเทากบ 23.45, 21.20, 24.75, 23.72 และ 24.11 เปอรเซนต ตามล าดบ คาเยอใยมคาเทากบ 1.91, 1.28, 1.01, 1.17 และ 1.83 เปอรเซนต ตามล าดบ และคาเถามคาเทากบ 19.76, 19.39, 19.84, 20.16 และ 19.17 เปอรเซนต ตามล าดบ (ตารางท 5) ตารางท 5 องคประกอบทางเคมกอนและหลงการทดลองของตวปลาทเลยงดวยอาหารทดลองทมชนดของ ไขมนแตกตางกน 5 ชนด เปนระยะเวลา 12 สปดาห องคประกอบทางเคม (% น าหนกแหง)

กอนทดลอง หลงการทดลอง (ชนดของไขมน)

หม ปลาทนา มะพราว ขาวโพด ถวเหลอง โปรตน 59.40 50.91 51.48 50.18 49.98 50.14 ไขมน 19.87 23.45 21.20 24.75 23.72 24.11 เยอใย 1.35 1.91 1.28 1.01 1.17 1.83 เถา 15.15 19.76 19.39 19.84 20.16 19.17

8. องคประกอบของกรดไขมนในตวปลา และตบปลา

8.1 องคประกอบของกรดไขมนในตวปลาเมอสนสดการทดลอง ผลการวเคราะหองคประกอบของกรดไขมน (เปอรเซนตของกรดไขมนทงหมด) ในตวปลา

เมอสนสดการทดลอง 4 ชนด คอ Linoleic (18:2 n-6), Linolenic (18:3 n-3), EPA (Eicosapentaenoic acid, 20:5 n-3) และ DHA (Docosahexaenoic acid, 22:6 n-3) (ตารางท 6) เปนดงน

ตวปลาชดการทดลองท 1 (น ามนหม) พบวามกรดไขมนชนด Linoleic 13.34 เปอรเซนต ชนด Linolenic 0.69 เปอรเซนต ชนด DHA 2.87 เปอรเซนต และไมพบชนด EPA

ตวปลาชดการทดลองท 2 (น ามนปลาทนา) พบวามกรดไขมนชนด Linoleic 6.14 เปอรเซนต ชนด Linolenic 0.70 เปอรเซนต ชนด EPA 1.08 เปอรเซนต และชนด DHA 7.88 เปอรเซนต

ตวปลาชดการทดลองท 3 (น ามนมะพราว) พบวามกรดไขมนชนด Linoleic 5.07 เปอรเซนต ชนด Linolenic 0.36 เปอรเซนต ชนด EPA 0.15 เปอรเซนต และชนด DHA 2.75 เปอรเซนต

สานก

วจยและพฒ

นาประมงนาจด

15

ตวปลาชดการทดลองท 4 (น ามนขาวโพด) พบวามกรดไขมนชนด Linoleic 23.19 เปอรเซนต ชนด Linolenic 1.35 เปอรเซนต ชนด EPA 0.14 เปอรเซนต และชนด DHA 2.51 เปอรเซนต

ตวปลาชดการทดลองท 5 (น ามนถวเหลอง) พบวามกรดไขมนชนด Linoleic 25.12 เปอรเซนต ชนด Linolenic 2.47 เปอรเซนต ชนด DHA 2.52 เปอรเซนต และไมพบชนด EPA

8.2 องคประกอบของกรดไขมนในตบปลาเมอสนสดการทดลอง ผลการวเคราะหองคประกอบของกรดไขมน (เปอรเซนตของกรดไขมนทงหมด) ในตบปลาเมอ

สนสดการทดลอง 4 ชนด คอ Linoleic (18:2 n-6), Linolenic (18:3 n-3), EPA (Eicosapentaenoic acid, 20:5 n-3) และ DHA (Docosahexaenoic acid, 22:6 n-3) (ตารางท 6) เปนดงน

ตบปลาชดการทดลองท 1 (น ามนหม) พบวามกรดไขมนชนด Linoleic 9.13 เปอรเซนต, ชนด Linolenic 0.30 เปอรเซนต ชนด DHA 5.77 เปอรเซนต และไมพบชนด EPA

ตบปลาชดการทดลองท 2 (น ามนปลาทนา) พบวามกรดไขมนชนด Linoleic 4.52 เปอรเซนต, ชนด Linolenic 0.46 เปอรเซนต ชนด EPA 0.76 เปอรเซนต และชนด DHA 11.08 เปอรเซนต

ตบปลาชดการทดลองท 3 (น ามนมะพราว) พบวามกรดไขมนชนด Linoleic 4.89 เปอรเซนต, ชนด Linolenic 0.21 เปอรเซนต ชนด DHA 6.14 เปอรเซนต และไมพบชนด EPA

ตบปลาชดการทดลองท 4 (น ามนขาวโพด) พบวามกรดไขมนชนด Linoleic 16.19 เปอรเซนต, ชนด Linolenic 0.53 เปอรเซนต ชนด DHA 3.17 เปอรเซนต และไมพบชนด EPA

ตบปลาชดการทดลองท 5 (น ามนถวเหลอง) พบวามกรดไขมนชนด Linoleic 15.47 เปอรเซนต, ชนด Linolenic 0.88 เปอรเซนต ชนด DHA 2.54 เปอรเซนต และไมพบชนด EPA 9. การกระจายขนาดของน าหนกตวปลา

เมอสนสดการทดลองพบวาปลาทเลยงดวยอาหารทมชนดของไขมน คอ น ามนหม น ามนปลา ทนา น ามนมะพราว น ามนขาวโพด และน ามนถวเหลอง มการกระจายขนาดของน าหนกตวปลาสวนใหญอยในกลมน าหนก มากกวา 10-25 กรม อยางไรกตาม พบวาปลาในชดการทดลองน ามนมะพราวไมมปลาทมขนาดน าหนกมากกวา 30 กรม ในขณะทชดการทดลองอนพบปลาขนาดน าหนกมากกวา 30 กรมกระจายอยเฉลย 4.29-6.51 เปอรเซนต นอกจากน พบวาการกระจายของปลาขนาดน าหนกนอยกวา 10 กรมในแตละชดการทดลองมคาเฉลยการกระจายทไมแตกตางกนโดยอยในชวง 7.80-15.77 เปอรเซนต (เฉลยประมาณ 2-4 ตวตอชดการทดลอง) (ตารางท 7)

11

สานก

วจยและพฒ

นาประมงนาจด

16

ตารางท 6 องคประกอบของกรดไขมนชนด Linoleic (18:2 n-6), Linolenic (18:3 n-3), EPA (20:5 n-3) และ DHA (22:6 n-3) ในตวปลาและตบปลาเมอสนสดการทดลอง

ชดการทดลอง

ชนดกรดไขมน (% ของกรดไขมนทงหมด) Linoleic (18:2 n-6) Linolenic (18:3 n-3) EPA (20:5 n-3) DHA (22:6 n-3)

1 (น ามนหม) ตวปลา 13.3363 0.6935 0 2.8668 ตบปลา 9.1342 0.2968 0 5.7743 2 (น ามนปลาทนา) ตวปลา 6.1377 0.7003 1.0787 7.8836 ตบปลา 4.519 0.4588 0.7611 11.0835 3 (น ามนมะพราว) ตวปลา 5.0666 0.3568 0.1502 2.7503 ตบปลา 4.8902 0.2077 0 6.1454 4 (น ามนขาวโพด) ตวปลา 23.1903 1.3487 0.1437 2.5113 ตบปลา 16.1937 0.53 0 3.1693 5 (น ามนถวเหลอง) ตวปลา 25.1162 2.468 0 2.5181 ตบปลา 15.4695 0.8847 0 2.5389

ตารางท 7 คาเฉลยการกระจายขนาดของน าหนกตวปลา (เปอรเซนต) ขนาดน าหนก

(กรม) ชดการทดลองท (ชนดของไขมน)

1 (น ามนหม) 2 (น ามนปลาทนา) 3 (น ามนมะพราว) 4 (น ามนขาวโพด) 5 (น ามนถวเหลอง)

5-10 11.14 7.80 11.12 15.77 9.49 >10-15 29.31 33.57 40.20 25.67 32.55 >15-20 32.75 26.11 23.05 26.53 29.79 >20-25 11.33 17.51 20.55 19.81 17.05 >25-30 9.44 8.85 5.09 5.71 6.84 >30-35 5.18 3.58 0.00 5.51 2.56 >35-40 0.86 2.59 0.00 1.00 1.73

สานก

วจยและพฒ

นาประมงนาจด

17

วจารณและสรปผลการศกษา จากการทดลองเลยงปลาหมอน าหนกเรมตน 2.31 กรมตอตว เปนเวลา 12 สปดาห ดวยอาหารท

มโปรตนประมาณ 45 เปอรเซนต พลงงานรวมในอาหารประมาณ 460 กโลแคลอร/100 กรมอาหาร เทากน แตมแหลงไขมนแตกตางกน 5 แหลง คอ น ามนหม น ามนปลาทนา น ามนมะพราว น ามนขาวโพด และน ามนถวเหลอง พบวามความแตกตางกนอยางไมมนยส าคญทางสถตในดานการเจรญเตบโต ไดแก คาน าหนกสดทาย เปอรเซนตน าหนกเพม อตราการเจรญเตบโตจ าเพาะ และคา condition factor ซงเปนผลมาจากอตราการกนอาหาร ปรมาณโปรตนทปลากน และปรมาณไขมนทปลากนมคาแตกตางกนอยางไมมนยส าคญทางสถต นอกจากน พบวาคาของโปรตนทสะสมในตวปลา ไขมนทสะสมในตวปลา พลงงานทปลากน พลงงานทสะสมในตวปลา hepatosomatic index อตราแลกเนอ และอตรารอด ในทกชดการทดลองมคาแตกตางกนอยางไมมนยส าคญทางสถต ซงผลการทดลองนสอดคลองกนกบ Xue et al. (2006) ซงทดลองเปรยบเทยบการใชน ามนจากแหลงตางๆ ไดแก น ามนหม น ามนวว น ามนจากสตวปก น ามนถวเหลอง น ามนขาวโพด และน ามนผสม (วว : ถวเหลอง : ปลา อตราสวน 6 : 2 : 2) ทดแทนน ามนปลาบางสวนในสตรอาหารทดลองทใชเลยงปลา Japanese sea bass ขนาด 5.87 กรม เปนเวลา 10 สปดาห พบวามความแตกตางกนอยางไมมนยส าคญทางสถตในดานการเจรญเตบโต

เมอพจารณาการสะสมของกรดไขมน 4 ชนดคอ กรดไขมน Linoleic (18:2 n-6), Linolenic (18:3 n-3), EPA (20:5 n-3) และ DHA (22:6 n-3) ทมสะสมในตวปลาและตบปลาเมอสนสดการทดลอง พบวาการสะสมของกรดไขมนชนด Linoleic (18:2 n-6) ในตวปลาและตบปลาพบสงสดในตวปลาจากชดการทดลองทไดรบอาหารทผสมน ามนถวเหลองและชดทผสมน ามนขาวโพด ในขณะทมการสะสมกรดไขมนชนด Linolenic (18:3 n-3) ไมมากนก สอดคลองกนกบองคประกอบของกรดไขมนดงกลาวในน ามนทใชผสมในอาหารแตละชด ซง Gunstone (1996) รายงานวาน ามนขาวโพดและน ามนถวเหลองมกรดไขมนชนด Linoleic (18:2 n-6) เปนองคประกอบในปรมาณใกลเคยงกนคอประมาณ 50 เปอรเซนต สวนในน ามนหมมประมาณ 10 เปอรเซนต ในน ามนมะพราวมประมาณ 2 เปอรเซนต และในน ามนปลามเพยง 1 เปอรเซนต นอกจากน Committee on Animal Nutrition (1993) รายงานวากรดไขมนชนด Linoleic (18:2 n-6) และ Linolenic (18:3 n-3) เปนกรดไขมนทจ าเปนส าหรบปลาน าจด เนองจากปลาไมสามารถสรางเองได ตองไดรบจากอาหาร และ Corraze (2001) รายงานวาปลาน าจดมความสามารถในการเปลยนกรดไขมนชนด C18 ไปเปนกรดไขมนกลม HUFA (highly unsaturated fatty acid) ไดสงกวาปลาทะเลดวย ซง มะล (2522) รายงานวาปลาทขาดกรดไขมนทจ าเปนชนด Linoleic (18:2 n-6) และ Linolenic (18:3 n-3) จะเกดอาการเจรญเตบโตชา ในตวปลามไขมนพวก n-9 มากขน เซลทครบหางตาย ตบสซดมไขมนมาก ผวขาวบรอนซ ทองบวม และหายใจเรวขนกวาปกต อยางไรกตาม ตลอดระยะเวลาการทดลองครงนไมพบวาปลาแสดงอาการขาดกรดไขมนทจ าเปนดงกลาว จงสรปไดวาปลาทดลองไดรบอาหารทมกรดไขมนทจ าเปนทง 2 ชนดดงกลาวเพยงพอแลว ซงจากผลการทดลองพบวาในตวปลาและตบปลาจากทกชดการทดลองพบกรดไขมน

สานก

วจยและพฒ

นาประมงนาจด

18

ชนด Linoleic (18:2 n-6) และ Linolenic (18:3 n-3) ซงถงแมวาในน ามนมะพราวจะไมมกรดไขมนชนด Linolenic (18:3 n-3) แตปลาสามารถไดรบจากสวนผสมอนในอาหารดวย เชน จากกากถวเหลอง ซงในการทดลองครงนอาหารทดลองทกชดมสวนผสมของกากถวเหลองเทากนคอ 20 เปอรเซนต ดงนน ปลาจะไดรบน ามนจากกากถวเหลองในอาหารประมาณ 0.4 เปอรเซนต

การสะสมของของกรดไขมนชนดทมหวงโซยาวและมความไมอมตวสง (highly unsaturated fatty acid; HUFA) 2 ชนดคอ EPA (20:5 n-3) และ DHA (22:6 n-3) ในตวปลาและตบปลา พบวา กรดไขมนชนด EPA มปรมาณคอนขางนอยและมคาสงสดเพยง 1 เปอรเซนต ในตวปลาจากชดการทดลองทไดรบอาหารทผสมน ามนปลาทนา และไมพบการสะสมในตวปลาและตบปลาจากชดการทดลองทไดรบอาหารทผสมน ามนหมและน ามนถวเหลอง ในตวปลาและตบปลาชดการทดลองทไดรบอาหารทผสมน ามนปลาทนาพบวาการสะสมของกรดไขมนชนด DHA มคาสงสดและมากกวาชดการทดลองอนๆโดยพบปรมาณมาก 7.8 และ 11 เปอรเซนตในตวปลาและตบปลา ตามล าดบ และพบปรมาณการสะสมใกลเคยงกนในตวปลาและตบปลาจากชดการทดลองอนๆ อก 4 ชด ซงการทพบกรดไขมนชนด EPA และ DHA สะสมในตวปลาในขณะทน ามนทใชเปนแหลงไขมนในอาหารยกเวนน ามนปลาทนาไมมกรดไขมนท ง 2 ชนดดงกลาวเปนองคประกอบนน เนองมาจากอาหารทดลองทกชดมสวนผสมของปลาปนในอาหารเทากนคอ 50 เปอรเซนต เมอค านวณปรมาณน ามนทไดรบจากปลาปนทเปนสวนผสมในอาหารจะไดประมาณ 3.0 เปอรเซนตเทากนทกชด น ามนจากปลาปนจงเปนแหลงใหกรดไขมนทง 2 ชนดดงกลาว การทผลการศกษาพบวาการสะสมของกรดไขมนในตวปลาและตบปลาสมพนธกนกบองคประกอบของกรดไขมนในอาหารทใชทดลองน สอดคลองกบรายงานของจารรตน และคณะ (2531) ททดลองในปลากะพงขาวดวยอาหารทมองคประกอบของกรดไขมนโอเมกา 3 HUFA แตกตางกน 4 ระดบ ผลการทดลองพบวาองคประกอบของกรดไขมนในอาหารมผลโดยตรงตอองคประกอบของกรดไขมนในตวปลา Xue et al. (2006) ทดลองในปลา Japanese sea bass ดวยอาหารททดแทนสวนผสมน ามนปลาดวยไขมนจากแหลงอนๆ 6 ชนด ผลการทดลองพบวาองคประกอบของกรดไขมนในตวปลาและตบปลาสะทอนถงองคประกอบของกรดไขมนในอาหาร และ Bahurmiz and Ng (2007) ทดลองในปลานลแดงลกผสม (red hybrid tilapia) ดวยอาหารทมแหลงไขมนแตกตางกน 4 ชนด ผลการทดลองพบวาองคประกอบของกรดไขมนในตวปลาไดรบอทธพลจากองคประกอบของกรดไขมนในอาหาร อยางไรกตามพบวา ปลาทเลยงดวยอาหารทใชน ามนปลาทนาเปนแหลงไขมนมปรมาณกรดไขมนชนด EPA และ DHA ในตวและในตบสงกวาปลาทเลยงดวยอาหารทใชน ามนชนดอนๆ มาก ซงกรดไขมนทง 2 ชนดมประโยชนตอผบรโภคโดยชวยบ ารงสมองในดานความจ าและการมองเหน ชวยลดคอเลสเตอรอล ลดไตรกลเซอไรด เพม HDL (high density lipoprotein) ยบย งการเกาะตวของเกลดเลอด ลดความดนเลอด ปองกนเสนเลอดตบหรออดตนหรอแขงตวได (บญลอม, 2546) ดงนน หากตองการผลตปลาเพอเปนอาหารสขภาพส าหรบผบรโภคควรใชน ามนปลาทนาเปนแหลงไขมนในอาหารทใชเลยง

สานก

วจยและพฒ

นาประมงนาจด

19

จากผลการศกษาการกระจายขนาดของน าหนกตวปลาเมอสนสดการทดลอง พบวาขนาดของน าหนกตวปลาในแตละชดการทดลองมการกระจายของขนาดกลมปลาในท านองเดยวกน โดยพบวาปลาสวนใหญมขนาดอยในชวง 10-25 กรม แสดงใหเหนวาแหลงไขมนทแตกตางกนในแตละชดการทดลองไมมผลตอการกระจายขนาดของน าหนกตวปลา

ผลการศกษาครงนสรปไดวาอาหารส าหรบปลาหมอขนาดประมาณ 2 กรม สามารถใชน ามนจากหม ปลาทนา มะพราว ขาวโพด และถวเหลองเปนแหลงของไขมนในสตรอาหารไดโดยการเจรญเตบโตไมแตกตางกน เมออาหารมระดบโปรตนประมาณ 45 เปอรเซนต คาพลงงานรวมประมาณ 460 กโลแคลอร/100 กรมอาหารและมปลาปนเปนสวนผสมในสตรอาหาร 50 เปอรเซนต

สานก

วจยและพฒ

นาประมงนาจด

20

เอกสารอางอง ก าธร โพธทองค า. 2514. ชววทยาของปลาหมอไทย. แผนกทดลองและเพาะเลยง, กองบ ารงพนธสตวน า,

กรมประมง. กรงเทพฯ. 27 หนา. จารรตน บรณะพาณชยกจ, มะล บณยรตผลน, ทะเคะช วาตานาเบ, ธดา เพชรมณ และ เรณ ยาชโร. 2531. ความ

ตองการกรดไขมนทจ าเปนของปลากะพงขาววยรน, Lates calcarifer. เอกสารวชาการฉบบท 3/2531. สถาบนเพาะเลยงสตวน าชายฝง, กรมประมง. 21 หนา.

บญลอม ชวะอสระกล. 2546. ชวเคมทางสตวศาสตร. คณะเกษตรศาสตร, มหาวทยาลยเชยงใหม. 202 หนา. มณฑกานต ทามตน, สพศ ทองรอด, ชชาต ชยรตน และ มะล บณยรตผลน. 2541. อตราสวนระหวางกรด

ไขมนโอเมกา 3 และโอเมกา 6 ทเหมาะสมในอาหารตอการเจรญเตบโตของหอยเปาฮอ. ใน: รายงานการประชมทางวชาการ มหาวทยาลยเกษตรศาสตร ครงท 41.

มะล บณยรตผลน. 2522. ลปดในอาหารปลา. สถาบนประมงน าจดแหงชาต, กองประมงน าจด, กรมประมง. 5 หนา. วทย ธารชลานกจ. 2511. คมอการเพาะเลยงเบองตน. คณะประมง, มหาวทยาลยเกษตรศาสตร. 290 หนา. วมล จนทรโรทย, ประเสรฐ สตะสทธ และ ศรพร ราชภกด. 2537. อตราสวนสงสดของคารโบไฮเดรตจาก ปลายขาวดบตอลปดในอาหารปลาดกลกผสม. วารสารเกษตรศาสตร สาขาวทยาศาสตร. 28(1) : 49-57. AOAC. 2000. Official Methods of Analysis 17 th eds. Association of Official Analytical Chemists.

Gaithersburg Chapter 4: 2-36. Bahurmiz, O. M. and W. Ng. 2007. Effects of dietary palm oil source on growth, tissue fatty acid

composition and nutrient digestibility of red hybrid tilapia, Oreochromis sp., raised from stocking to marketable size. Aquaculture 262: 382-392.

Committee on Animal Nutrition. 1993. Nutrient Requirements of Fish. National Academy Press, Washington, D.C. 114 pp.

Corraze, G. 2001. Lipid Nutrition. In: Guillaume, Jean, Sadasivam Kaushik, Pierre Bergot and Robert Metailler. Nutrition and Feeding of Fish and Crustaceans. Springer, Cornwall. p. 111-129.

Gunstone, F.D. 1996. Fatty Acid and Lipid Chemistry. Blackie Academic & Professional, UK. 252 pp. Xue, M., L. Luo, X. Wu, Z. Ren, P. Gao, Y. Yu and G. Pearl. 2006. Effects of six alternative lipid sources on

growth and tissue fatty acid composition in Japanese sea bass (Lateolabrax japonicus). Aquaculture 260: 206-214.

สานก

วจยและพฒ

นาประมงนาจด

21

ภาคผนวก

สานก

วจยและพฒ

นาประมงนาจด

22

ตารางผนวกท 1 องคประกอบของกรดไขมนในน ามนทใชในอาหารทดลอง

fatty acids (% area)

ชนดน ามน

หม ปลาทนา มะพราว ขาวโพด ถวเหลอง 6:0 6.2018

8:0 6.7663

10:0 5.658

12:0 0.1845 46.7533 0.5308

14:0 1.8793 4.3917 18.3598 0.3961

14:1

15:0 0.1291 0.0987

16:0 21.8642 24.6785 9.7509 12.6722 12.9037

16:1n-7 0.9311 5.2536 0.1356 0.2577

16:3n-6

16:4n-1

16:3n-4

17:0

18:0 10.0868 6.7024 2.7704 1.907 3.8995

18:1n-(9+7) 35.6744 15.0721 7.3616 29.2835 24.3337

18:1n-5

18:2n-6 25.4819 3.1822 1.9611 50.209 50.7202

18:3n-6 0.1039 0.5311

18:3n-3 1.4325 0.6767 2.6322 5.6506

18:4n-3 0.8209 0.1281

18:4n-1

20:0 0.4047 0.4625 0.3085

20:1n-(11+9) 0.4383 0.5315 0.1618 0.1891

20:1n-7

20:2n-9

20:2n-6 0.3772 0.2216 0.1799 0.2596 0.2031

20:3n-6 0.7492 0.2431

20:4n-6 0.2415 1.4417

20:3n-3

20:4n-3 0.3317

20:4n-9 0.1721 0.3437

20:5n-3 4.3029

22:0

22:1n-(13+11)

22:1n-9

22:1n-7

22:4n-9 0.2829

22:4n-4

22:4n-6 0.3111

22:5n-6

22:4n-3

22:5n-3 1.5084

22:6n-3 18.6199

Total saturated 33.8303 36.4909 77.7331 15.0417 18.0386

Total n-3 PUFA 1.4325 26.2605 0 2.7603 5.6506

Total n-6 PUFA 26.8498 5.5036 2.1410 50.9997 50.9233

Total n-3 HUFA 0 24.7629 0 0 0

สานก

วจยและพฒ

นาประมงนาจด

23

ตารางผนวกท 2 องคประกอบของกรดไขมนในอาหารทดลอง

fatty acids (% area)

อาหารทดลอง (ชนดของไขมน) หม ปลาทนา มะพราว ขาวโพด ถวเหลอง

6:0 1.0287

8:0 3.0215

10:0 3.5843

12:0 0.3069 30.323

14:0 3.0108 4.8732 13.7449 2.0497 2.0037

14:1

15:0 0.9624 0.274

16:0 25.5161 22.8322 16.3064 17.896 16.8

16:1n-7 2.648 5.1833 2.1036 2.2128 2.2032

16:3n-6

16:4n-1

16:3n-4

17:0

18:0 12.0789 7.4771 5.2754 3.7158 3.3007

18:1n-(9+7) 24.5178 11.5451 7.3737 21.6776 18.4971

18:1n-5

18:2n-6 18.7746 7.2019 6.0418 36.7014 39.7594

18:3n-6 0.1716 0.3794 0.1054 0.7215

18:3n-3 1.4881 1.3107 0.7703 2.605 5.1632

18:4n-3 0.7743

18:4n-1

20:0 0.2891 0.3784 0.1741 0.4328 0.3246

20:1n-(11+9) 0.3803 0.2505 0.1759 0.1721

20:1n-7

20:2n-9

20:2n-6 0.3447 0.619 0.2373

20:3n-6 0.4305

20:4n-6 0.936 1.6774 0.7452 0.8028 0.8088

20:3n-3

20:4n-3 1.0854 0.4536

20:4n-9

20:5n-3 4.8212 0.992 1.0326 1.0329

22:0

22:1n-(13+11)

22:1n-9

22:1n-7

22:4n-9 0.2724 0.1327 0.3271

22:4n-4

22:4n-6 0.6318

22:5n-6

22:4n-3

22:5n-3 0.3574 1.1068 0.2943 0.3662 0.3811

22:6n-3 3.3112 18.7975 3.084 3.1938 3.2106

Total saturated 41.2018 36.5233 66.0978 24.0943 22.4290

Total n-3 PUFA 6.2421 27.2641 5.1406 7.1976 9.7878

Total n-6 PUFA 20.6574 9.8905 7.5114 38.4630 40.5682

Total n-3 HUFA 4.7540 25.1791 4.3703 4.5926 4.6246

สานก

วจยและพฒ

นาประมงนาจด

24

ตารางผนวกท 3 องคประกอบของกรดไขมนในตวปลาทเลยงดวยอาหารทมชนดของไขมนแตกตางกน 5 ชนด เปนระยะเวลา 12 สปดาห

fatty acids (% area)

อาหารทดลอง (ชนดของไขมน) หม ปลาทนา มะพราว ขาวโพด ถวเหลอง

6:0

8:0

10:0 0.3623

12:0 0.1912 12.6581

14:0 2.3756 3.4169 11.3893 1.9977 1.8325

14:1

15:0 0.2843

16:0 26.5856 27.7391 24.195 23.981 23.2632

16:1n-7 3.5676 6.7586 5.3077 0.1519 3.4687

16:3n-6

16:4n-1

16:3n-4

17:0 2.0708 1.8402

18:0 7.9038 5.7521 4.498 5.4742 6.098

18:1n-(9+7) 33.9085 27.5344 26.2737 29.8842 29.0768

18:1n-5

18:2n-6 13.3363 6.1377 5.0666 23.1903 25.1162

18:3n-6 0.7675 0.5412 0.4047 0.6613

18:3n-3 0.6935 0.7003 0.3568 1.3487 2.468

18:4n-3 0.3041 0.266

18:4n-1

20:0 0.1918 0.2773 0.1524 0.3373 0.2332

20:1n-(11+9) 0.4847 0.8901 0.2947 0.4941 0.3259

20:1n-7

20:2n-9

20:2n-6 0.2143 0.5088

20:3n-6 0.5076 0.2398 0.1746 0.4575

20:4n-6 0.6045 0.8641 0.4868 0.5483 0.5142

20:3n-3 0.2206

20:4n-3 0.1662 0.2796

20:4n-9

20:5n-3 1.0787 0.1502 0.1437

22:0

22:1n-(13+11)

22:1n-9

22:1n-7

22:4n-9 0.1318 0.0781

22:4n-4

22:4n-6 0.251

22:5n-6

22:4n-3

22:5n-3 0.2669 1.5544 0.2507

22:6n-3 2.8668 7.8836 2.7503 2.5113 2.5181

Total saturated 37.5323 39.2562 54.7330 31.7902 31.4269

Total n-3 PUFA 3.9934 11.8007 3.5080 4.2697 5.2067

Total n-6 PUFA 15.2159 8.2481 6.1327 24.3999 26.5967

Total n-3 HUFA 3.2999 10.7963 3.1512 2.6550 2.7387

สานก

วจยและพฒ

นาประมงนาจด

25

ตารางผนวกท 4 องคประกอบของกรดไขมนในตบปลาทเลยงดวยอาหารทมชนดของไขมนแตกตางกน 5 ชนด เปนระยะเวลา 12 สปดาห

fatty acids (% area)

อาหารทดลอง (ชนดของไขมน) หม ปลาทนา มะพราว ขาวโพด ถวเหลอง

6:0

8:0

10:0

12:0 0.1123 0.3209 4.629

14:0 1.6983 2.3808 6.8171 1.473 1.5206

14:1

15:0 0.1807 0.5436 0.2409

16:0 27.2572 27.2223 26.5066 25.414 26.2883

16:1n-7 3.2288 5.4014 5.1547 2.9923 3.2947

16:3n-6

16:4n-1

16:3n-4

17:0 0.5683

18:0 9.2219 8.8653 7.2773 6.6038 9.9569

18:1n-(9+7) 34.4862 25.6777 30.8474 32.7483 33.8481

18:1n-5

18:2n-6 9.1342 4.519 4.8902 16.1937 15.4695

18:3n-6 0.2798 0.2822

18:3n-3 0.2968 0.4588 0.2077 0.53 0.8847

18:4n-3

18:4n-1

20:0 0.17 0.2688 0.1682 0.4011 0.2059

20:1n-(11+9) 0.5777 0.8268 0.4459 0.7513 0.519

20:1n-7

20:2n-9

20:2n-6 0.1933 0.3648 0.2613 0.6942

20:3n-6 0.6716 0.3187 0.2943 0.7609

20:4n-6 1.9001 2.541 1.6919 1.3532 1.1963

20:3n-3

20:4n-3 1.1291

20:4n-9

20:5n-3 0.7611

22:0

22:1n-(13+11)

22:1n-9

22:1n-7

22:4n-9 0.141

22:4n-4 0.2301

22:4n-6

22:5n-6

22:4n-3

22:5n-3 0.6116 1.0837 0.589 0.3947

22:6n-3 5.7743 11.0835 6.1454 3.1693 2.5389

Total saturated 38.6404 40.1700 45.6391 33.8919 37.9717

Total n-3 PUFA 7.8118 13.3871 6.9421 3.6993 3.8183

Total n-6 PUFA 12.179 7.7435 7.1377 17.8291 18.1209

Total n-3 HUFA 7.5150 12.9283 6.7344 3.1693 2.9336

สานก

วจยและพฒ

นาประมงนาจด