248
SULTAN HÜSEYN BAYQARA DVAN BAKI - 2011

Sultan Huseyn Bayqara+...2 Sultan Hüseyn Bayqara * Divan TürkSOY kitabxanas seriyas: 9 AMEA Folklor nstitutu Elmi urasnn qrar il çap olunur Azrbaycancaya uyunladran v ön sözün

  • Upload
    others

  • View
    3

  • Download
    0

Embed Size (px)

Citation preview

Page 1: Sultan Huseyn Bayqara+...2 Sultan Hüseyn Bayqara * Divan TürkSOY kitabxanas seriyas: 9 AMEA Folklor nstitutu Elmi urasnn qrar il çap olunur Azrbaycancaya uyunladran v ön sözün

SULTAN HÜSEYN BAYQARA

D�VAN

�� ������ �� ��

�� �

BAKI - 2011

Page 2: Sultan Huseyn Bayqara+...2 Sultan Hüseyn Bayqara * Divan TürkSOY kitabxanas seriyas: 9 AMEA Folklor nstitutu Elmi urasnn qrar il çap olunur Azrbaycancaya uyunladran v ön sözün

2

Sultan Hüseyn Bayqara * Divan

TürkSOY kitabxanas� seriyas�: 9

AMEA Folklor �nstitutu Elmi �uras�n�n q�rar� il� çap olunur

Az�rbaycancaya uy�unla�d�ran v� ön sözün mü�llifi:

Ramiz �SK�R

Redaktoru: Prof. Dr. Rafael HÜSEYNOV

Sponsoru:

Dr. Ayla �SK�R (�zmir, Türkiy�)

Na�iri: Dos. Dr. Rafiq BABAYEV

Sultan Hüseyn Bayqara. Divan. Bak�, MBM, 2011,

248 s.

Kitabda böyük türk hökmdar� v� dövl�t xadimi, ümumtürk �d�-biyyat�n�n görk�mli nümay�nd�si Sultan Hüseyn Bayqaran��n divan�na daxil olan q�z�l, t�xmis, müx�mm�s, rübai v� qit�l�ri toplanm��, “Risal�” adl� �s�ri verilmi�d�r. Kitab 31 mart - 4 aprel 2009-cu ild� �stanbulda TürkSOY t�r�find�n t��kil olunan «Türk L�hc�l�ri Aras�nda Uy�unla�d�rma Çal��malar�n�n Bugünkü Durumu v� Qar��la��lan Prob-leml�r» mövzusunda Beyn�lxalq simpoziumun tövsiy�l�rin� v� yekun b�yannam�sin� uy�un olaraq n��r edilir.

�SBN: 978-9952-29-043-4

© Sultan Hüseyn Bayqara � MBM

� Ramiz �sk�r

Page 3: Sultan Huseyn Bayqara+...2 Sultan Hüseyn Bayqara * Divan TürkSOY kitabxanas seriyas: 9 AMEA Folklor nstitutu Elmi urasnn qrar il çap olunur Azrbaycancaya uyunladran v ön sözün

3

Sultan Hüseyn Bayqara * Divan

QILINC V� Q�L�M SULTANI HÜSEYN BAYQARA

1405-ci ild� �mir Teymurun v�fat� n�tic�sind� n�h�ng bir imperiya da��l�r. Teymurun övladlar�na miras olaraq Mav�raünn�hrl� Xorasan çat�r. Bu yerl�rd� �ahzad�l�r aras�nda �idd�tli mübariz�, taxt qov�alar� ba�lay�r. N�hay�t, �ahrux 1409-cu ild� taxta ç�xma�a nail olur. O, Xora-san� özün� alaraq, Mav�raünn�hri o�lu Ulu�b�y� verir.

1447-ci ilin mart�nda �ahruxun v�fat etm�sil� hakimiyy�t Ulu�b�yin �lin� keçir. Elm sah�sind� b���riyy�tin �n böyük z�kalar�ndan biri olan Ulu�b�y dövl�tin bütövülüyünü qoruya bilmir v� 1449-cu ild� öz o�lu �bdüll�tif t�r�find�n v�h�ic�sin� q�tl� yetirilir. Lakin ata qatili özü d� yar�m il sonra öldürülür v� onlar�n paytaxt� S�m�rq�nd 1451-ci ild� Miran�ah�n n�v�si Sultan �bu S�idin �lin� keçir.

H�min dövrd� teymuril�rin ikinci paytaxt� olan Heratda Baysunqu-run o�lu Sultan M�h�mm�d hökmranl�q edir. Lakin o da taleyin m��um cilv�si il� yen� 1451-ci ild� qarda�� �bülqas�m Babur t�r�find�n öldürü-lür. Babur 1452-ci ild� Herat taxt�na hakim olur. Tam bu s�rada türk ta-rixi s�hn�sin� Hüseyn Bayqara adl� yeni bir siyasi fiqur ç�x�r. Bu, �liniz-d�ki kitab�n mü�llifi Sultan Hüseyn Bayqarad�r.

L�q�bi �bülqazi, tam ad� Hüseyn bin Qiyas�ddin M�nsur bin Bay-qara olan Hüseyn Bayqara 1438-ci ild� Herat ��h�rind� dünyaya g�lmi�dir. Valideynl�ri t�r�fd�n �mir Teymur v� Çingiz xan soyuna m�nsub olan Hüseyn Bayqaran�n atas� Qiyas�ddin M�nsur be�inci n�sild�n �mir Teymurun n�v�si, anas� Firuz� b�yim is� Sultan Hüseynin q�z�, Miran�ah�n n�v�sid�r. Hüseyn Bayqara 7 ya��na çatanda atas� v�fat edir v� o, 14 ya��na q�d�r Heratda anas�n�n yan�nda qalaraq buradak� m��hur Dövl�tabad saray�nda yax�� t�hsil v� t�rbiy� al�r. Sonra anas�n�n m�sl�h�ti il� �bülqas�m Baburun saray�nda xidm�t� ba�lay�r.

�bülqas�m Baburla Sultan �bus�id aras�nda münasib�tl�rin q�rginliyi üzünd�n Hüseyn Bayqara saraydak� i�ini buraxaraq 1454-cü ild� S�m�rq�nd� �bu S�idin yan�na g�lir, lakin burada bir sui-q�sd� qar��d��� �übh�si il� zindana sal�n�r. Firuz� b�yim S�m�rq�nd� g�l�r�k o�lunu zindandan xilas edir. Hüseyn Bayqara bu d�f� M�rv� gedib �bu S�idin dü�m�ni Muiz�ddin S�nc�rin qullu�una girir. Muiz�ddin S�nc�r onun bacar�q v� qabiliyy�tin� yüks�k qiym�tl�ndirir, h�tta q�z� Bik� sultan� ona verir.

Z�hir�ddin M�h�mm�d Babur öz “Baburnam�”sind� Hüseyn Bayqa-ran� bel� t�svir edir: “Ç�kik gözlü v� aslan boylu bir adamd�, belind�n a�a��s� inc� idi... Xo�r�ngli q�rm�z� v� ya��l ip�k paltar, qara quzu

Page 4: Sultan Huseyn Bayqara+...2 Sultan Hüseyn Bayqara * Divan TürkSOY kitabxanas seriyas: 9 AMEA Folklor nstitutu Elmi urasnn qrar il çap olunur Azrbaycancaya uyunladran v ön sözün

4

Sultan Hüseyn Bayqara * Divan

d�risind�n börk v� ya kalpak gey�rdi. B�z�n bayramlarda kiçik, sar���n� yamyast� v� s�liq�siz ��kild� üç d�f� dolayaraq va� l�l�yi tax�b namaza ged�rdi... M�fasil x�st�liyi üzünd�n namaz q�lmaz, oruc da tutmazd�... �üca�tli v� c�sur bir adam idi... Teymur b�y n�slind�n Sultan Hüseyn Mirz� q�d�r q�l�nc çalan heç kim m�lum deyildir”.1

1457-ci ild� �bülqas�m Babur v�fat edir. Hüseyn Bayqara bir teymuri �ahzad�si kimi Xorasan taxt�na ç�x�r. Ancaq Herat hökmdar� �bu S�id 5 il �vv�l onun yan�nda xidm�t� ba�layan bir g�ncin q�sa müdd�t �rzind� taxt-tac sahibi olmas�n� q�bul ed� bilmir, onun üz�rin� ordu gönd�rir. Hüseyn Bayqara bu ordunu, sonra S�id ibn Türkm�nin, daha sonra is� 1461-ci ild� Mahmud Mirz�nin ordular�n� yen�r�k Astarabad �yal�tini hakimiyy�ti alt�-na al�r, 1464-cü ild� Xorasan� bütünlükl� �l� keçirir. �bu S�id Mirz�nin 1468-ci ild� Qaraba� yax�nlar�nda A�qoyunlu hökmdar� Uzun H�s�nl� sa-va�da m��lubiyy�ti v� q�sa bir müdd�t sonra ölm�si n�tic�sind� 1469-cu ilin mart�nda Herat taxt�na ç�x�r. Ancaq az keçm�d�n �bu S�idin o�lu M�-h�mm�d Mirz� Herat� ondan geri al�r. Hüseyn Bayqara bu d�f� 800 n�f�rlik seçm� bir d�st� il� gec� q�fild�n Herata basq�n edir. M�h�mm�d Mirz�nin saray� �l� keçirilir, özü is� öldürülür. H�min il Xar�zmi d� öz hakimiyy�ti alt�na alan Sultan Hüseyn Bayraqa Mav�raünn�hrin, Xorasan�n v� Herat�n yegan� hakimi olur. Bel�likl�, onun torpaqlar� ��rqd� B�lx, q�rbd� Bistam v� Dam�an, �imalda Xar�zm, c�nubda Q�nd�har v� Sistan �traf�na q�d�r uzan�r. Hüseyn Bayqara bu böyük ölk�d� 40 il� yax�n s�lt�n�t sürür.

Z�hir�ddin M�h�mm�d Baburun “Baburnam�” �s�rind� verdiyi m�lumata gör�, Hüseyn Bayqaran�n 14 o�lu, 11 q�z� olmu�dur. B�lx valisi olan böyük o�lu B�diüzzaman Mirz� 1490-c� ild� atas�na qar�� üsyan edir. Hüseyn Bayqara bu üsyan� yat�rsa da, ata-o�ul aras�ndak� g�rginlik uzun ill�r sürür. Dig�r o�ullar� �bülmöhsün v� Müz�ff�r Hüseyn d� bir neç� d�f� ona qar�� üsyan edirl�r. 1500-cü ild�n sonra Türküstana hakim olan özb�kl�r �eybani xan�n ba�ç�l��� alt�nda Xar�zm dolaylar�nda Ceyhunu a�araq Herat üz�rind� hücumlar edirl�r. Hüseyn Bayqara 1506-c� ild� güclü bir ordu il� onlara qar�� s�f�r� ç�x�r, yürü� zaman� Baba-�lahi adl� yer� çatmam�� may ay�n�n 4-d� 68 ya��nda ik�n ölür v� h�l� sa�l���nda özü üçün bir m�dr�s�nin h�y�tind� in�a etdirdiyi Qübbeyi-aliyy� türb�sind� d�fn olunur2.

Ulu �mir Teymur soyunun son böyük hükmdarlar�ndan biri olan Hü-seyn Bayqara tarix� q�l�nc� q�l�mind�n k�skin, q�l�mi q�l�nc�ndan iti bir

1 Baburname. Ankara, 1985, s. 252-253. (R��id R�hm�ti Arat�n t�rcüm�si). 2 �� -���. ������, 1958, �� 212. (Mixail Salyenin t�rcüm�si).

Page 5: Sultan Huseyn Bayqara+...2 Sultan Hüseyn Bayqara * Divan TürkSOY kitabxanas seriyas: 9 AMEA Folklor nstitutu Elmi urasnn qrar il çap olunur Azrbaycancaya uyunladran v ön sözün

5

Sultan Hüseyn Bayqara * Divan

sultan kimi daxil olmu�dur. O, hakimiyy�t� g�ldiyi ilk günd�n ölk�sinin abad v� rifah içind� olmas�na çal��m��, çoxlu körpü, karvansara, kitabxana, m�dr�s� tikdirmi�, yol v� kanallar ç�kdirmi�dir. Xond�mirin «M�karim ül -�xlaq» �s�rin� istinad�n veril�n m�lumata gör�, Bayqara viran olmu� Xar�zmi yenid�n b�rpa etm�k v� dirç�ltm�k üçün oraya Xorasandan 3 min adam� köçürm�k bar�d� f�rman vermi�dir1.

Hüseyn Bayqaran�n dövründ� ölk�d� maarif-m�kt�b i�l�ri d� t�r�qqi etmi�dir. Yaln�z Heratda 12 min t�l�b�nin oxudu�u bar�d� m�lumatlar vard�r. Bu münvalla Herat �n böyük elm-m�d�niyy�t m�rk�zin� çevrilmi�, S�m�rq�ndi kölg�d� buraxm��d�r2.

Hüseyn Bayqara türk m�d�niyy�tinin parlaq bir s�viyy�y� çatma-s�nda mühüm rol oynam��t�r. Heratdak� saray�n� canl� bir elm m�rk�zi hal�na g�tirmi�, dövrünün adl�-sanl� aliml�rin� v� s�n�tkarlar�na himay�darl�q etmi�dir. Herat� alan kimi u�aql�q dostu v� m�kt�b yolda�� �li�ir N�vaini S�m�rq�ndd�n öz yan�na ça��ran Hüseyn Bayqara onu özün� v�zir t�yin etm�k ist�mi�, bir çox m�nb�l�rin verdiyi m�lumat�n t�rsin� olaraq, N�vai bunu q�bul etm�mi�dir. Çünki qürurlu bir insan idi v� o dövrün tör�sin�, y�ni r�smi dövl�t protokoluna gör� v�zir olsa d�xi m�n��c� özünd�n daha üstün ��ir�t r�isl�rinin arxas�nda dayanmas� laz�m g�ldiyini bilirdi. N�vai sad�c� olaraq Sultan Hüseyn Bayqaran�n dostu v� müsahibi oldu. Ancaq o q�d�r etibarl� v� nüfuzlu bir adam idi ki, sultan s�f�r� ç�xanda Herat� onun buyru�una verirdi.

Ümum�n, bütün türk hökmdarlar�na xas olan bir c�h�t, y�ni elmi-s�-n�ti, alimi-s�n�tkar� himay� etm�k Sultan Hüseyn Bayqaraya da aiddi. Vaxtil� Sultan Mahmud Q�zn�vi Unsurini v� Firdövsini himay� etmi�di. Firdövsiy� “�ahnam�”ni yazma�� sifari� etmi�, �air is� nankorluq göst�r�r�k türkl�r �leyhin� bir �s�r yazm��d�r. Sultan S�nc�rin saray�nda �nv�ri v� Mü�zzin, Ats�z�n saray�nda V�tvat qorundu�u kimi, Hüseyn Bayqaranyn saray�nda da �airl�rd�n �bdür�hman Cami, N�vai, Hilali, Abdulla Hatifi, �eyxim Sühüyli, Hü-seyn�li Tüfeyli C�layiri, As�fi, B�nnai, Seyfi Buxari, Mir Hüseyn Mü�mmai, Molla M�h�mm�d B�d�x�i, Yusif B�dii, M�h�mm�d Salih, �tai, Lütfi, G�dai v� ba�qalar� üçün h�r cür ��rait yarad�lm��d�. Bayqaran�n d�v�til� dahi miniatür ustas�, K�mal�ddin Behzad, ünlü r�ssam �ah Müz�ff�r, x�ttat M�h��di Sultan�li, “T�zkir�tü�-�ü�ra”n�n mü�llifi Dövl�t�ah S�m�rq�ndi, baba-n�v� tarixçil�r Mirxond v�

1 ����� � ���� ���� ���� �. ������, 1968, ��� 109. 2 ��������� �. ����� �!���. – �������, 1970, 133-141 �!.

Page 6: Sultan Huseyn Bayqara+...2 Sultan Hüseyn Bayqara * Divan TürkSOY kitabxanas seriyas: 9 AMEA Folklor nstitutu Elmi urasnn qrar il çap olunur Azrbaycancaya uyunladran v ön sözün

6

Sultan Hüseyn Bayqara * Divan

Xond�mir, aliml�rd�n Seyf�ddin �hm�d, Mövlana �eyx Hüseyn, Mollazad�, Mir Mürtaz, Molla M�sud �irvani, Mir �taullah M��h�di, Qazi �xtiyar, Mir M�h�mm�d Yusif, musiqiçil�rd�n Xoca Abdulla M�rv�rid, Qulm�h�mm�d Udi, Hüseyn Udi, �eyxi Neyi, �ahqulu Qicaki, Qulam �adi kimi neç�-neç� elm-s�n�t xadimi Heratdaki Döv-l�txanada çal��araq bu mü�ssis�y� o dövrün Elml�r Akademiyas� öz�lli-yi ver�n insanlar olmu�lar. Burada f�aliyy�t göst�r�n astronomlar Möv-lana M�h�mm�d Alim, Mövlana Kövk�bi, Xoca Övh�d Müstövfi, kim-yaç�lar Xoca �bülv�fa Xar�zmi, �bdülq�hhar, t�bibl�r Mövlana H�kim, Mir �slam Q�zali kimi aliml�rin �öhr�ti �traf ölk�l�r� yay�lm��d�r. Bu bar�d� Z�hir�ddin M�h�mm�d Babur özünün “Baburnam�” adl� �s�rind� geni� m�lumat vermi�dir1. Hüseyn Bayqara bir hökmdar-mesenat olaraq bu adamlar�n i�tirak� il� tez-tez m�clisl�r t��kil etmi�, elmin-s�n�tin müxt�lif m�s�l�l�ri bar�d� diskussiyalar keçirmi�, fikir mübadil�si aparm��d�r. Bayqaran�n öz “Risal�”sind� bu bar�d� bel� yaz�r: “Haz�r h�m heç yerd� onlar t�k ki�i görün�n deyildir. Heratda (Allaht�ala onu af�tl�rd�n qorusun!) v� onun �traf�nda könl� g�li�in� gör�, �öyl� d� sözl�ri do�ru v� x�b�rli ki�il�rin arzumuza yetiri�l�rin� gör�, i�l�ri – m�na dürl�rini düzüm ç�z���na ç�km�k v� diqq�t gövh�rl�rin� v�zn libas�n�n zin�t v� b�z�yini ver�n t�xmin�n min� yax�n ki�i var. Heç bir dövrd� elin minind�n onu v� heç vaxt yüzünd�n biri bunlar t�k olmam��d�r». Dem�k, Bayqara min n�f�r alimi, s�n�tkar� himay� etmi�, onlar�n ya�amas� v� yaratmas� üçün qay�� göst�rmi�dir.

Sultan Hüseyn Bayqara h�l� sa�l���nda bütün türk v� islam saraylar�nda bir hökmdar-�air v� elm-s�n�t hamisi kimi tan�nm��d�r. S�f�vi v� Osmanl� saraylar�nda �ahlar v� sultanlar ona r��b�t b�sl�mi�l�r. Osmanl� v� s�f�vi t�zkir�l�rind� ona yer verilm�si d� bununla ba�l�d�r. “II B�yazid dön�mind� Herat v� T�briz ba�da olmaqla �ran v� Orta Asiyadak� bütün kültür m�rk�zl�ri il� münasib�tl�r davam etmi�dir. II B�yazid il� Hüseyn Bayqaran�n m�ktubla�d�qlar� bilinir. Herat ��h�ri Bayqara dön�mind� (1469-1506) �eir, musiqi hüsn-x�tt, nax�� v� cildçilik kimi s�n�t sah�l�rind� ayr� bir üslubun m�kr�zi olmu�dur. Onun mühitind� ya�ayan alim v� s�n�tkarlar�n �ld� etdikl�ri yüks�li� dig�r kültür v� s�n�t m�rk�zl�rind�ki s�n�tçil�rin h�s�d aparaca�� bir s�viyy�y� çatm��d�r. Hüseyn Bayqaran�n �l�lxüsus Molla Cami (1414-1492) v� �li�ir N�vai (1441-1501) il� qurdu�u münasib�t Osmanl� �airl�ri t�r�find�n idar�çi-s�n�tkar münasib�tinin göz�l bir

1 ��� ���. �������, 1989, ��� 160-165. (N��r� haz�rlayan: P�rs� ��msiyev).

Page 7: Sultan Huseyn Bayqara+...2 Sultan Hüseyn Bayqara * Divan TürkSOY kitabxanas seriyas: 9 AMEA Folklor nstitutu Elmi urasnn qrar il çap olunur Azrbaycancaya uyunladran v ön sözün

7

Sultan Hüseyn Bayqara * Divan

modeli kimi q�bul v� t�qdim edilmi�dir”1. Osmanl� �airl�rind�n Behi�ti g�nc ya�lar�ndan II B�yazidin xidm�tin� girmi�, i�l�diyi bir qüsurdan dolay� qorxusundan �stanbulu t�rk ed�r�k Hüseyn Bayqaraya s���nm��, bir müdd�t Heratda ya�am��d�r. Daha sonra Bayqaran�n, N�vainin v� Caminin m�ktubu say�sind� ba���lanaraq II B�yazidin saray�na dönmü�dür2.

T�bii ki, Bayqaran�n saray�nda �n çox �eir m�clisl�ri keçirilmi�dir. Hüseyni l�q�bil� göz�l �eirl�r yazan sultan h�l� öz sa�l���nda divan t�rtib etmi�dir. �li�ir N�vai özünün «M�calis-�n n�fais» adl� t�zkir�sind� bel� yaz�r: «Ol h�zr�tin xub ��ar� v� m�r�ub �byat� beqay�t çoxdur v� divan h�m mür�tt�b olubdur. Divan ibtidas�ndan bünyad q�l�nd� v� h�r q�z�ld�n bir m�tl� yaz�ld�» 3. Ümum�n, N�vainin «M�calis �n-n�fais» t�zkir�si s�kkiz bölm�d�n-m�clisd�n ibar�t olub, onun s�kkizinci bölm�si bütünlükl� Bayqaraya h�sr olunmu�dur. N�vai bu bölm�d� Hüseyn Bayqaran�n divan�ndak� 164 q�z�lin m�tl�l�rini, y�ni ilk beytl�rini yerl��dirmi�dir.

Hüseyn Bayqara da �li�ir N�vai haqq�nda son d�r�c� yüks�k fikird� olmu�, onun haqq�nda bel� yazm��d�r: “Yen� m�sn�vi üsulunda deyil, b�lk�m �r�b süx�nv�rl�rinin v� �c�m b�dii sözlül�rinin b�z�k ver�n v� divan ed�n h�r dürli qo�qu görünü�l�rinin �hlisin� bu h�m q�l�m sürtüb, onlara h�ml� urubdur. Onun b�yan� divan�n�n fihristind� – m�zmununda b�yan edil�ndir v� yaz�land�r. Yox, divan deyil! Allah, Allah! Ol sap�-qatar� sözl�rd�n dolu gövh�r olan c�ngdir v� pak m�nalardan dolu ulduz olan f�l�k v�r�ql�ridir.

Dem� divan, q�mü d�rd �hlin� af�t de onu, Köym�kü �öleyi-q�m birl� qiyam�t de onu.

Hans� qo�qusu e�q �hlinin can�na od urmaz, hans� m�zmunu hicran qo�ununun cismini köydürm�z, b�lk� külüni göy� sovurmaz?! Hans� misras� f�raq ciy�r xununun ba��r qan�n� damd�rmaz, hans� sözü hicran biçar�sinin göz ya�� seli il� s�br-q�na�t qo�ununu axd�rmaz?! N�zm-qo�qu iqlimind� hans� gürgan�-qala köç g�tir�nd� özün� qar�� e�ik aç�lmad�?! Hans� ulu yurda q�lb-�eir qo�unu il� çapovulluq ed�nd� onu bas�b almad�?! Bu gün n�zm-qo�qu sütunlar�n�n yer üzünd� q�hr�man odur».

1 Türk �d�biyyat� tarixi. Bak�, MBM, 2010, I cild, s. 22. (N��r� haz�rlayan: Ramiz �sk�r).

2 Yen� orada, s. 67. 3 Bet 209, 1941 #$%&'*+ #*%/; <=$+>@ JW[W\]^'_`%j <

Page 8: Sultan Huseyn Bayqara+...2 Sultan Hüseyn Bayqara * Divan TürkSOY kitabxanas seriyas: 9 AMEA Folklor nstitutu Elmi urasnn qrar il çap olunur Azrbaycancaya uyunladran v ön sözün

8

Sultan Hüseyn Bayqara * Divan

Maraql�d�r ki, Hüseyn Bayqara mük�mm�l t�hsil ald���, ��rq poeziyas� bar�d� d�rin bilik sahibi oldu�u halda �ruzun yaln�z r�m�l b�hrinin müs�mm�n formas�ndan istifad� etmi�dir. Bunu Z�hi�r�ddin M�h�mm�d Babur da göst�rir: “�airliyi vard�. Bir divan da t�rtib etmi�di. �eirl�rini türkc� söyl�rdi. B�zi beytl�ri pis deyildir, ancaq divan� tamam bir v�znd�dir”1.

Sam Mirz� S�f�vi d� «Töhfeyi-Sami» adl� t�zkir�sind� Bayqaran�n yarad�c�l��� haqqnda m�lumat vermi�, onun türkc� iki, farsca bir neç� beytini misal g�tirmi�dir.2

�airin divan� ilk d�f� 1926-c� ild� Bak�da «Hüseyn Bayqara divan�» ad� il� çapdan ç�xm��d�r. I türkoloji qurultaya �rm��an olaraq n��r olunan bu kitab �smay�l Hikm�tl� B�kir Çobanzad�nin yazd�qlar� q�sa giri� m�qal�si il� aç�l�r. Burada Hüseyn Bayqaran�n 127 q�z�li v� üç mür�bb�si yerl��dirilmi�dir. M��hur türkoloq A.N.Samoyloviç kitab�n ç�xmas� bar�d� m�lumat ver�r�k onun b�zi çat��mazl�qlar� oldu�unu göst�rmi�dir3.

Sultan Hüseyn Bayqaran�n bir neç� �eiri 1928-ci ild� Fitr�t t�r�-find�n n��r olunan «Özb�k �d�biyat� nümun�l�ri»n� daxil edilmi�dir. 1948-ci ild� çapdan burax�lan «N�vainin zamanda�lar�» adl� kitabda da �airin b�zi �eirl�ri verilmi�dir. 1968-ci ild� is� Bayqaran�n �s�rl�ri Da�k�ndd� n��r edilmi�dir4.

Görk�mli �air-hökmdar�n �n mük�mm�l divan� 2005-ci ild� A�qabadda n��r edilmi�dir. Türkm�nistan Elml�r Akademiyas� Milli �lyazmalar �nstitutunun direktoru, tan�nm�� �d�biyyat�ünas, bir çox klassik türkm�n �airinin �s�rl�rini, o cüml�d�n Hüseyn Bayqaran�n divan�n� çapa haz�rlayan Prof. Dr. Annaqurban A�urov kitaba “Q�z�li qo�a qanadl�” adl� iri bir m�qal� d� yazm��, �airin dövrünü, mühitini, h�yat�n�, yarad�c�l�q xüsusiyy�tl�rini d�rind�n t�hlil etmi�dir.5 Bizim kitab da h�min n��r �sas�nda haz�rlanm��d�r.

Hüseyn Bayqaran�n türkc� �eirleri Türkiy�d� “Divan-� Sultan Hüseyin Mirza Baykara” ad�yla yay�mlanm��d�r. �eirlerinin bir bölümü

1 ��� ���. �������, 1989, ��� 148. 2 Soltan Hüseýin Baýgara. Divan. A�qabat, 2005, 224 s. (N��r� haz�rlayan:

Annamurad A��rov). 3 {� -���-|� . }����~ �, 1928, �� . 171-172. 4 ����� ��� �. ����� �����. �������, 1968. (N��r� haz�rlayanlar: �.Q�niyeva,

�.Abdullayeva). 5 Soltan Hüseýin Baýgara. Divan. A�qabat, 2005, 224 s.

Page 9: Sultan Huseyn Bayqara+...2 Sultan Hüseyn Bayqara * Divan TürkSOY kitabxanas seriyas: 9 AMEA Folklor nstitutu Elmi urasnn qrar il çap olunur Azrbaycancaya uyunladran v ön sözün

9

Sultan Hüseyn Bayqara * Divan

is� “Hüseyn-i Baykara Divan�'ndan Seçmeler” ad� alt�nda bas�lm��d�r. Prof. Dr. �smay�l Hikm�t Ertaylan �airin Amasya kitabxanas�nda tapd��� v� h�min �lyazman�n �stanbul Universitetind� a�kar etdiyi sur�tini 1945-ci ild� «Hüseyin Baykara'n�n Risalesi» ad� il� çap etdirmi�dir.1

Sultan Hüseyn Bayqara bar�sind� �n m�zmunlu m�qal�l�rd�n birini ünlu Az�rbaycan alimi H�mid Arasl� q�l�m� alm��d�r. O, «Hüseyn Bay-qaran�n risal�si haqq�nda» adl� m�qal�sind� risal�nin yaz�lma tarixini d�qiql��dirmi�, �s�rd� N�vainin «X�ms�»si haqq�nda bilgiy� v� Caminin h�yatda olmas� haqq�nda m�lumatlara �saslanaraq risal�nin 1485-1492-ci ill�r aras�nda yaz�ld��� q�na�tin� g�lmi�, m�qal�nin ax�r�nda is� bu �s�rin özb�kc� t�rcüm�sini vermi�dir2. Biz bu risal�nin yaln�z son qismini kitaba daxil etdik. Ona gör� ki, kiçik h�cmli bu �s�rd� �vv�lc� Allaha h�md-s�na edilir, onun bütün varl�qlar� yoxdan x�lq etdiyi v� insan o�lunun bunun üçün yaradana �ükr etm�sinin va-cibliyi vur�ulan�r, daha sonra Allah�n b�zi adamlara n� üçün çox, b�zil�rin� az �ey �ta etdiyi bar�d� xeyli dan���l�r, bu i�d� ilahi bir hikm�t oldu�u q�na�tin� var�l�r. Ax�rda is� �li�ir N�vai v� Cami haqq�nda söz aç�l�r ki, risal�nin �sil can� buradad�r, m�hz h�min qism d� kitabdad�r.

Bayqaran�n bu kitab�na 200 q�z�li, N�vainin iki �eirin� t�xmisi, bir müx�mm�si, alt� rübaisi v� alt� qit�si daxildir. �airin �s�rl�rinin say�, göründüyü kimi, azd�r. Lakin n�z�r� almaq laz�md�r ki, o, ilk g�nclik dövründ�, 16 ya��nda xidm�t� ba�lam��, 68 illik ömrünün 52 ilini f�al siyas�tin içind� olmu�, 38 il böyük bir dövl�ti idar� etmi�dir. Says�z-hesabs�z müharib�l�r, s�f�rl�r, yürü�l�r, r�qibl�rinin v� öz övladlar�n�n yaratd��� probleml�r, üsyanlar, idar�çilik i�l�ri, m��v�r�tl�r, q�bullar, m�clisl�r onun vaxt�n� tamamil� alm��d�r. �g�r Hüseyn Bayqara sultan deyil, Heratda Dövl�txana saray�n�n bütün nem�tl�rind�n istifad� ed�n qay��s�z bir �air olsayd�, onun b�dii irsi bundan d�f�l�rl� art�q olard�.

�airin �s�rl�rinin dili xeyli sad� v� x�lqidir. T�xmin�n be� �sr bundan �vv�l yaz�lmas�na baxmayaraq b�zi k�lm�l�r istisna olmaqla asanl�qla anla��l�r, özünd�n h�tta bir-iki �sr sonra Orta Asiyan�n ist�r türkm�nc�, ist�rs� d� ça�atayca yazm�� �airl�rinin dilind�n daha sad�dir. Bu, bir yandan �airin f�rdi üslübü, dig�r t�r�fd�n is� bir hökmdar v�

1 Yen� orada. 2 ���� � ���. ����� ��� � ������ !���// ����� ���� �� ������,

1966, �3, 6 ���.

Page 10: Sultan Huseyn Bayqara+...2 Sultan Hüseyn Bayqara * Divan TürkSOY kitabxanas seriyas: 9 AMEA Folklor nstitutu Elmi urasnn qrar il çap olunur Azrbaycancaya uyunladran v ön sözün

10

Sultan Hüseyn Bayqara * Divan

s�rk�rd� kimi daim xalq�n, qo�unun aras�nda olmas� il� ba�l�d�r. N�vai onun müxt�lif l�hc�l�r� d�rind�n vaqif olmas� fakt�n� xüsusi vur�ulay�r. �yanilik namin�, Bayqaran�n “Burun” r�difli q�z�lin� baxaq. Burada müasir Az�rbaycan oxucusu üçün arxaik olan iki söz (burun–�vv�l, �rm�s–deyil), bizim klassik �d�biyyat�m�zda da gen-bol i�l�n�n v� m�nas� geni� kütl�y� m�lum olmayan bir neç� �r�b-fars sözü vard�r (xunab –qanl� su, y�ni gözya��, fariq–arxay�n, canaf�rin v� af�rini�–h�r ikisi: can ba���layan, abi-heyvan–dirilik suyu, ü��aq–a�iql�r, bisaman–var� olmayan, kas�b, f�qir):

V�sl ara öldür m�ni hicran c�fas�ndan burun, Nec� kim, q�lsan xilas onun b�las�ndan burun.

Könlüm� q�md�n burun xunab içirdi d�rdi-e�q, X�st�y� ��rb�t içir�n t�k q�zas�ndan burun.

Fariq ol, ey müdd�i, m�nd�n ki, görg�c yar� Heç kam�m yoxdur ölm�k müdd�as�ndan burun.

A�iq olmam m�n bu gün, ey �eyx kim, canaf�rin, Qismim etdi af�rini� ibtidas�ndan burun.

Ey M�siha, urma d�m kim, abi-heyvan z�h�rdir, Nat�van könlüm� v�slinin �das�ndan burun.

Öyl� yetdim cana hicrind�n ki, g�r tapsam visal, Sormayam m�n x�st�, hicran mac�ras�ndan burun.

Ey Hüseyni, g�r budur nal�n eyb �rm�s yara, G�r yet�r ü��aqi-bisaman n�vas�ndan burun.

Sultan Hüseyn Bayqaran�n q�z�ll�ri mövzuca çox da �lvan deyil. Onlar janr�n t�l�bi il�, �sas�n, e�q-m�h�bb�t mövzusundad�r, ancaq bu e�q düny�vidir. Burada sev�n a�iqin ür�k ç�rp�nt�lar�, duy�ular�, hicran oduna yanmas�, sevgilisinin göz�lliyi, naz�, q�mz�si, fitn�si, zülmü real ��kild� t�svir edilir. M�s�l�n, bu beytl�r� göz yetir�k:

T�bii ki, �air öz sevgilisini �zra, Leyli v� �irinl�, özünü is� Vamiq, F�rhad v� M�cnunla müqayis� edir. ��rq poeziyas�nda çox i�l�n�n bu müqayis� Hüseyn Bayqarada bir s�ra orijinal misralara bürünür:

Page 11: Sultan Huseyn Bayqara+...2 Sultan Hüseyn Bayqara * Divan TürkSOY kitabxanas seriyas: 9 AMEA Folklor nstitutu Elmi urasnn qrar il çap olunur Azrbaycancaya uyunladran v ön sözün

11

Sultan Hüseyn Bayqara * Divan

E�qd�n g�ldi m�nim ba��ma onca s�’b hal, Kim onu F�rhad il� M�cnun bel� etm�z x�yal...

E�q zülmünd�n �g�r F�rhadü M�cnun öldül�r, M�nd� h�r d�mdir ölüm, m�n t�k olar m�zlum im�s...

E�q at��i içind� yanan �air M�cnunun ondan bir q���lc�m ald���n� v� bu zaman �l-aya��n� yand�rd���n�, Vamiql� F�rhad�n da hadis�d�n heyr�t� dü�dükl�rini f�xrl� yaz�r:

E�qim odundan, g�lib M�cnun bir uçqun ist�di, Al dedim, sun�ac �lin ba�dan aya��n ört�di.

Çün e�itdi Vamiqü F�rhad M�cnun köym�sin, G�lib�n görg�c iki, heyr�t olar� çürk�di.

Art�q bundan sonra M�cnuna d�rs verm�yin növb�si çat�r, �air özünün e�qd� daha üstün oldu�unu vur�ulay�r, M�cnun e�qd� öz ustad�n� tan�mal�, gerç�k divan�liyi m�hz ondan öyr�nm�lidir:

E�q ara M�cnunu der�m kim, özüm� ox�adam, Hu�unu zail q�l�b, divan�liyi örg�d�m...

E�q ara M�cnun Hüseyni birl� q�lmaz b�hs kim, N� özü var onca, n� yar� onun yar�nca var...

Özünü e�qd� M�cnundan üstün görm�k bütün divan �airl�rind� mü�ahid� olunur. Bunun �n göz�l örn�kl�ri Füzulid�dir. Onlar çox m��hur oldu�u üçün biz burada M�xdumquludan bir nümun� verm�k ist�yirik. �air yaz�r:

E�qim vard�r M�cnundan altm�� k�r� ziyada, Q�rx il qüvv�tim vard�r d�rs dem�y� F�rhada1.

Hüseyn Bayqarada yar�n köyü, a�iqin bu köy� getm�si, ah-f��an etm�si, köyün itl�ri il� ba�l� �ikay�t�r çox qabar�qd�r. Bizim �d�biy-yat�ünasl�qda köy m�s�l�si bil�r�kd�n dola�d�r�lm��, �d�bi dilimizd� olmayan bu söz ku/kuy ��klind� verilmi�, yer-filan ��klind� izah edilmi�dir. Halbuki köy türkc� do�rudan do�ruya k�nd dem�kdir, ancaq vaxtil� türk sözünd�n qorxuldu�u üçün onu kuy kimi verm�k daha münasib görülmü�dür. Bunu �ruzun t�l�bi il� sözün t�rkibind�ki vav

1 M�xdumqulu F�raqi. Seçilmi� �s�rl�ri. Bak�, 2010, s. 390. (N��r� haz�rlayan: Ramiz

�sk�r).

Page 12: Sultan Huseyn Bayqara+...2 Sultan Hüseyn Bayqara * Divan TürkSOY kitabxanas seriyas: 9 AMEA Folklor nstitutu Elmi urasnn qrar il çap olunur Azrbaycancaya uyunladran v ön sözün

12

Sultan Hüseyn Bayqara * Divan

h�rfinin uzad�lmas� kimi izah etm�k t���bbüsünü b�lk� d� q�bul etm�k olar. O zaman m�nas� niy� do�ru aç�qlanmam��d�r? M�n sanm�ram ki, bizim aliml�r sözün �sil m�nas�n� bim�mi�l�r. Bayqaradan misallar:

Ey könül, ol biv�fa köyünd� m�sk�n eyl�gil, Zar a�la, ��rh edib hal�m� �iv�n eyl�gil... Yar köyünd�n öt�nd� görk�z�r bu zar m�ks, Söz des� d�xi c�vab�nda q�lar bisyar m�ks... �tl�rin� tö’m� olar deb Hüseyni qoydu üz, Ol s�n�m köyün� üryan cismü �fgar� bil�... Köyünd� itl�r onun kim, ç�xd� h�r yan müxt�lif, Tilb� könlüm guya kim, onda oldu müt�kif.

Bayqaran�n q�z�ll�rin� d�rin bir lirizm, ax�c�l�q v� l�taf�t hakimdir.

Bu üç keyfiyy�t birl��inc� v� bütün q�z�l vahid bir mövzuya kökl�ninc�, dad�na doyum olmayan nümun�l�r meydana ç�x�r:

Oda yand�r s�rvini ol q�ddi-r�’na olmasa, Yel� vergil gülü ol rüxsari-ziba olmasa. S�rv birl� gül tama�as�na meylim yox dürur, Ba� ara ol s�rvi-gülruxdan tama�a olmasa. Niy� saplar ç�kdi müjgandan, �g�r can mülkün� Gözl�rinin meyli h�r d�m q�tlü ya�ma olmasa.

B�zi beytl�rind� qurdu�u t�zadlarla, i�l�tdiyi poetik fiqurlar�n

köm�yi il� Sultan Hüseyn Bayqara çox orijinal tap�nt�lara imza at�r. M�s�l�n, can�n�n al�naca�� il� h�d�l�n�n a�iq sevgilisin� deyir ki, onsuz da bu f�raq�n c�brind�n onda can qalmam��d�r:

Dudi-hicrind�n qarald� beytül-h�zan�m m�nim, Seyli-��kim birl� h�m yumruldu viran�m m�nim. H�r zaman qorxuzma kim, can�n� alam c�br il�, Al, f�raq�n c�brind�n qalar is� can�m m�nim.

“X�cil” r�difli q�z�ld� �air c�nn�tin yar köyünd�n, lal�-reyhan�n yar r��kind�n, divaneyi-üryan olan gerç�k a�iqin hu� �hli M�cnundan utan�b

Page 13: Sultan Huseyn Bayqara+...2 Sultan Hüseyn Bayqara * Divan TürkSOY kitabxanas seriyas: 9 AMEA Folklor nstitutu Elmi urasnn qrar il çap olunur Azrbaycancaya uyunladran v ön sözün

13

Sultan Hüseyn Bayqara * Divan

x�cal�t ç�kdiyini bildirir. Bu q�z�ld� dal�alanan v� h�r �eyi y�xan tufan�n is� a�iqin seyli-siri�kind�n utanaraq yenid�n sakitl��ib torpaq ara girdiyini görürük:

Gül��n köyünd�n, ey can, rövzeyi-rizvan x�cil, Üzü x�ttin r��kind�n h�m lal�, h�m reyhan x�cil. Övc g�r tutdu, niy� girdi yen� topraq ara, Olmayan olsa siri�kim b�hrind�n tufan x�cil... E�q d��ti üzr� M�cnundan uyalsam, eybi yox, Gah olur hu� �hlind�n divaneyi-üryan x�cil.

Sultan Hüseyn Bayqaran�n s�n�tkarl�q xüsusiyy�tl�ri bar�d� çox

dan��ma�a ehtiyac yoxdur. Oxucular özl�ri bu poeziyan�n göz�llikl�rini h�r beytd�, h�r q�z�ld� aç�q-ayd�n gör�c�kl�r. Sultan Hüseyn Bayqara dastanla�an bir �airdir. Xalq aras�nda ona Sultansöyün deyilir. Orta Asiyada, öz�llikl� d� Türkm�nistanda onun h�yat�, dahi �air �li�ir N�vai il� sars�lmaz dostlu�u haqq�nda çoxlu r�vay�tl�r, dastanlar dola��r. Bunlar�n bir qismi ölk�nin müxt�lif rayon v� k�ndl�rind�n top-lanm��d�r v� haz�rda Türkm�nistan Elml�r Akademiyas�n�n Milli �lyazmalar �nstitutunun x�zin�sind� qorunur. �nstitutun �m�kda�lar� bu materiallar �sas�nda «Mir�li», «Mir�li h�m Sultansöyün», «Mir�li v� Sultansöyün» adl� üç kitab n��r etdirmi�l�r1. Bundan ba�qa, h�min möv-zuda m��hur dastanç� Qurd Yaqubun v� onun �agirdi H�zr�t Car�yevin ifas�nda “Gülfam” adl� bir dastan da lent� al�nm��d�r2. Bu �s�rin ana sujet x�tti t�xmin�n bu m�zmundad�r: �li�ir g�ncliyind� Gül adl� bir q�z�, q�z da onu sevir. Sultansöyün t�sadüf�n h�min q�z� görüb ona a�iq olur v� �li�iri elçiliy� gönd�rir. Q�z d�rdd�n ölür, iki dost da bundan ömür boyu x�cal�t ç�kirl�r. Bu dastanda Sultan Hüseyn Bayqaran�n divan�nda olmayan «Dad�, hey», «S�rv a�ac�», «Ayr�ld�m», «Getdi», «Da� qald�» kimi �eirl�r yer al�r. M��hur ��rq�ünas A.A.Semyonov bir m�qal�sind� vaxtil� Da�k�nd bazar�ndan Mirxondun «Rövz�t üs-s�fa» �s�rinin bir �lyazmas�n� sat�n al�nd���n�, orada Mir�li il� Sultan Hüseyn haqq�nda hekay�l�rin oldu�unu yaz�r3. Buradan bel� anla��l�r ki, bu iki

1 {� ��. ��~��, �� �������������� , 1948; {� �� !�� ���������� (�����). ��~��, 1992; {� �� �� ���������� ( ����� ). ��~��, 1994.

2 Soltan Hüseýin Baýgara. Divan. A�qabat, 2005 3 ������� �.�. �� ������ ������ � {� -���-|� � «�����». �������,

� ����-�������~� �������� �����, ���. 13, ������, 1926, 177-185 �� .

Page 14: Sultan Huseyn Bayqara+...2 Sultan Hüseyn Bayqara * Divan TürkSOY kitabxanas seriyas: 9 AMEA Folklor nstitutu Elmi urasnn qrar il çap olunur Azrbaycancaya uyunladran v ön sözün

14

Sultan Hüseyn Bayqara * Divan

böyük ��xsiyy�t aras�nda dostluq bar�d� r�vay�tl�r bütün Orta Asiyada m��hur olmu�dur.

Yekun olaraq onu dem�k olar ki, �air-hökmdar Sultan Hüseyn Bayqara ortaq türk �d�biyyat�n�n �n n�h�ng simalar�ndan biridir. Onun bütün türk dünyas�nda, o cüml�d�n Az�rbaycanda tan�d�lmas� vacibdir. O, bir �lind� q�l�nc, bir �lind� q�l�m tutan türk hökmdarlar�ndan Qazi Bürhan�ddin, Cahan �ah H�qiqi, �ah �smay�l X�tai, Sultan S�lim, Qanuni Sultan Süleyman, �eybani xan, Z�hir�ddin M�h�mm�d Babur v� ba�qalar� il� bir c�rg�d� dayan�r. Bu bizim �anl� tariximizdir v� onunla f�xr etm�y� d�y�r.

T��ssüf ki, bugün� q�d�r Sultan Hüseyn Bayqaran�n Az�rbaycanda heç bir �s�ri, kitab� n��r edilm�mi�dir. Bu sah�d�ki bo�lu�u aradan qald�rmaq üçün biz onun divan�n� n��r etm�yi q�rara ald�q. �nan�r�q ki, bu kitab oxu-cular v� �d�bi ictimaiyy�t t�r�find�n r��b�tl� qar��lanacaq. Burada bir dostumuzun irad�na da cavab verm�k ist�rdim. O deyir ki, bu kitablar� uy�unla�d�rmaq laz�m deyil, onlar� orijinalda oldu�u kimi verm�k v� h�r nam�lum sözü ulduz i�ar�si il� a�a�� endirm�k laz�md�r. Biz d� deyirik ki, biz bunlar�n elmi-t�nqidi m�tnl�rini haz�rlam�r�q, bunlar m�tn�ünaslara deyil, geni� oxucu kütl�sin� ünvanlanan populyar n��rl�rdir. �st�y�n h�r k�s bu �s�rl�rin orijinal�n� internetd�n endir� bil�r.

Biz öz �n�n�miz� sadiq qalaraq, bu kitab� da TürkSOY kitabxanas� seriyas� silsil�sind�n n��r edirik. Bununla da türk dünyas�n�n UNESCO-su say�lan TürkSOY-un türk xalqlar�n�n bir-birin� yax�nla�mas�, ümumi inki�af� v� qar��l�ql� z�nginl��m�si u�runda apard��� co��un v� n�cib f�aliyy�t� kiçik bir töhf� verdiyimiz� inan�r�q.

Burada bir m�s�l�ni növb�ti (doqquzuncu) d�f� vur�ulamaq ist�yi-rik: TürkSOY kitabxanas� seriyas� layih�si bütünlükl� könüllülük �sas�nda h�yata keçirilir. Layih�d� i�tirak ed�n h�r k�s, o cüml�d�n bu kitab� t�rtib ed�n, orijinal�ndan ana dilimiz� uy�unla�d�ran v� ön sözün mü�llifi b�nd�niz Ramiz �sk�r, redaktoru hörm�tli Prof. Dr. Rafael Hüseynov bu i�i türklüy� bir xidm�t olsun dey� heç bir m�vacib v� ho-norar almadan t�m�nnas�z yerin� yetirmi�l�r. Kitab�n çap�n� �zmird� h�kim i�l�y�n q�z�m Dr. Ayla �sk�r maliyy�l��dirmi�dir. Min Bir Mah-n� n��riyyat�n�n sahibi, �ziz dostumuz Dos. Dr. Rafiq Babayev is� kitab� növb�d�nk�nar n��r etmi�dir.

�m�yi keç�n h�r k�s� sonsuz sevgil�riml�,

Ramiz �SK�R. Bak�, 21 dekabr 2010-cu il.

Page 15: Sultan Huseyn Bayqara+...2 Sultan Hüseyn Bayqara * Divan TürkSOY kitabxanas seriyas: 9 AMEA Folklor nstitutu Elmi urasnn qrar il çap olunur Azrbaycancaya uyunladran v ön sözün

15

Sultan Hüseyn Bayqara * Divan

B�ISM�LLAH-�R-R�HMAN-�R-R�H�M

Q�Z�LL�R

� 1 �

Ey h�bibind�n g�lib h�mdind� lauhsi s�na, Ol çü aciz olsa v�sfin, kim q�la, ala yen�. Kami-rahatd�r s�nin �övqünd�ki �nduhi-q�m, Ey�i-i�r�tdir s�nin e�qind�ki d�rdü ina. G�nc tapsa münim olmaz, kimi s�n q�lsan f�qir, G�nc vers� müflis olmaz, kim� s�n vers�n q�na. Könlümü et m�mur mehrin birl�, leyk qoymagil N�f�s onda q�lal� hirsi-h�v�s t�rxin bina. X�st� könlümü özünd�n, özg�d�n bigan� q�l, Özg�d�n bigan� q�l�ac, q�l özün� a�ina. Zülm�ti-hicran�n içr� yol az�b s�rg��t�y�m, Öz-özün sar� hiday�t ��m’i birl� e’tina. Lütf edib ü��aq ara, ya r�b, n�va q�lgil n�sib, Ta Hüseyninin m�qam� olsa bu dari-f�na.

Page 16: Sultan Huseyn Bayqara+...2 Sultan Hüseyn Bayqara * Divan TürkSOY kitabxanas seriyas: 9 AMEA Folklor nstitutu Elmi urasnn qrar il çap olunur Azrbaycancaya uyunladran v ön sözün

16

Sultan Hüseyn Bayqara * Divan

� 2 �

M�ni-g�da, nedib ol �ah h�mdin� edim �da, Ki �ahlar �ah� g�ldi g�dalar�na g�da. C�lali-ba��nda [guya] xa�xa� hoqqas� yal�, Nücum dürl�ri birl� bu gümb�zi-mina. H�vayi-q�d�rind� yüz qatla z�rr�d�n �skik, Quya� ç�ra�� ki, al�m� yayd� nuri-ziya. G�r olmasa onun �mri, f�l�k bu sür�t il� Öz-özünd�n h�r�k�t öyl� almaya �sla. Böyükr�k ist�s� min ilçilik yol asand�r, Qa��nda ç�rxd�n olmaq, bu tudeyi-g�bra. T�bar�k Allah ol, sane’ ki hikm�tind�, �zim cahil �r�r, kim özünü der dana. Hüseyni olsa s�ras�r günahi-cürm, n� q�m, Çü dost lütfünün ümidi var, b�sdir ona.

Page 17: Sultan Huseyn Bayqara+...2 Sultan Hüseyn Bayqara * Divan TürkSOY kitabxanas seriyas: 9 AMEA Folklor nstitutu Elmi urasnn qrar il çap olunur Azrbaycancaya uyunladran v ön sözün

17

Sultan Hüseyn Bayqara * Divan

� 3 �

Ey q�l�b röv��n, ulus tapma�a �nv�ri-xuda, Müsh�fi-rüxsar üz� v��-��ms birl� v�z-züha. Leyl�tül-merac ��rhi sünbülün tab�nda d�rc, Ol ��bistan ��m’i-q�ddin, onda arizd�n ziya. Gözl�rin� taki ç�kdi sürm� maz�al b�s�r, Bu mü�yy�ndir ki, bundan zahir oldu mat�a. H�r t�r�f geysular�nd�r ��r üçün h�blül-m�tin, C�hlü zülm�t çah�ndan ç�ks�n �r�r �li r�va. G�r sana yox say�, tan �rm�s, n�d�n kim, çün quya� Zahir oldu, say� getm�n, küncünd� ist�r h�fa. Olmad�n m�kt�b� mail, leyk azad eyl�din �qli-hiss tiflin c�hal�t m�kt�bind�n daima. Q�lsan ah�ngi ��fa�t ol m�qam içr�, n� q�m, G�r Hüseyni d�xi u��aq�n ara tapar n�va.

Page 18: Sultan Huseyn Bayqara+...2 Sultan Hüseyn Bayqara * Divan TürkSOY kitabxanas seriyas: 9 AMEA Folklor nstitutu Elmi urasnn qrar il çap olunur Azrbaycancaya uyunladran v ön sözün

18

Sultan Hüseyn Bayqara * Divan

� 4 �

N� �caib huy �r�r, ey �uxi-siminb�r, sana, Kim neç� mehrin� can vers�m im�s bav�r sana. Ya sana yox r�hm, ya pey�am�m derk�n s�ba Q�lmad� zahir m�nim hal�m�, ey dilb�r, sana. Çünki divan�n�m, almaram �t�yind�n �li, G�r c�fa yüz bunca olsa, ey p�ri-peyk�r sana. Ha c�bri-zülm q�l, ha v�fa kim, h�r n�f�s, Valehü divan�r�kdir cani-q�mp�rv�r sana. H�dd�n ötürm� Hüseyn� c�fan�, r�hm q�l – Kim, ulus �ah� dürur, leyk�n �r�r çak�r sana.

Page 19: Sultan Huseyn Bayqara+...2 Sultan Hüseyn Bayqara * Divan TürkSOY kitabxanas seriyas: 9 AMEA Folklor nstitutu Elmi urasnn qrar il çap olunur Azrbaycancaya uyunladran v ön sözün

19

Sultan Hüseyn Bayqara * Divan

� 5 �

Övrülüb gül ba��na bülbül visal olar ona, Gül onun ba��na övrüls� n� hal olar ona. Bülbülü kim görs� güld�n bu sif�ti-dilculuq, Bir� min q�lmasa öz mehrin mühal olar ona. S�nsizin d�m urma��m imkan im�s, bülbül ki ol, Qalsa güld�n ayr�, vah, n� qiylü qal olar ona. Var idi çolpanü ay�na �l�m, vah, olmaz�n, Kim qubar olar buna, yaxud z�val olar ona. Bir quya�d�r Hüseyni e�qi, ümid ol durar, Kim s�nin hüsnün sipehrind� k�mal olar ona.

Page 20: Sultan Huseyn Bayqara+...2 Sultan Hüseyn Bayqara * Divan TürkSOY kitabxanas seriyas: 9 AMEA Folklor nstitutu Elmi urasnn qrar il çap olunur Azrbaycancaya uyunladran v ön sözün

20

Sultan Hüseyn Bayqara * Divan

� 6 �

Oldu gül v�qtiyü m�n xar q�mind�n mübt�la, Hicr odundan lal� t�k, ba�r�mda yüz da�i-b�la. Qan ya��m� gördünü gül t�k könül hal�n d�xi, Bu sif�t hal�m� p�s aln�nda �rz et, ey s�ba. Q�rq�m m�n göz m�rdümi t�k qan ya��m seylab�na, Ah kim, f�ryad�ma yetm�z bu gün bir a�ina. Hali-zar�n s�n kimi sultandan ayr� dü��li, Yapraq �rm�s gül� kim, yüz dil bil� eyl�r �da. M�n bil�r �rdim ki, yoxdur intiha e�qim� heç, Ta gül v�slin bil� q�ld�m m�h�bb�t ibtida. Lal� t�k mey cam�n� tutgil q�nim�t gül ça��, Xass� kim, i�r�t� çevirdi bülbülü bidil sala. G�r Hüseyni tapmad� b�rgi-c�mal�n ba��ndan, Bu ç�m�nd� ey güli-növr�s sana olsun b�qa.

Page 21: Sultan Huseyn Bayqara+...2 Sultan Hüseyn Bayqara * Divan TürkSOY kitabxanas seriyas: 9 AMEA Folklor nstitutu Elmi urasnn qrar il çap olunur Azrbaycancaya uyunladran v ön sözün

21

Sultan Hüseyn Bayqara * Divan

� 7 �

Neyld�n h�r bir �lifdir ol mahi-rüxsar ara, Ya nihal� s�rvi olmu� cilv�g�r gülzar ara. G�r M�siha ömründ� diriltdi bir neç� ölü, Dilb�rim yüz min ölünü dirild�r güftar ara. Ey ki, olmu� h�r s�ri-muyin� ba�l� bir könül, Yox �c�b, el könlünü ox�ar is�n r�ftar ara. Oxlar�n içr� q�l�nc�n z�xmindan qanl� könül Aç�l�bd�r guya ki, bir qönç� yüz min xar ara. Anlamam, s�rvi üzr� gül peyv�nd q�lm�� ba�ban, Yoxsa gül sanc�bd�r ol s�rvi-r�van d�star ara. Can� yüz d�rdi-b�la içr� çidar m�n gör�li, Leyk dözm�r�m görm�y� yar� ��yar ara. Ey Hüseyni, ç�xsa gülgün don bil� ol gül, n� q�m, Gec� dan at�nca �rdi dideyi-xunbar ara.

Page 22: Sultan Huseyn Bayqara+...2 Sultan Hüseyn Bayqara * Divan TürkSOY kitabxanas seriyas: 9 AMEA Folklor nstitutu Elmi urasnn qrar il çap olunur Azrbaycancaya uyunladran v ön sözün

22

Sultan Hüseyn Bayqara * Divan

� 8 �

Vah ki, könlüm nal�si h�r d�m pozulan can ara. Guya ki, bir cü�t �r�r, f�ryad ed�r viran ara. Hoqqayi-l�’lin aras�nda �r�rmi dür di�in? Ya �r�r ol jal� kim, olar güli-x�ndan ara. H�r ki�i görs� p�ril�r içr� s�n göz m�rdümin, Bir p�rini cilv� q�lan, s���nar insan ara. Onca qan tökdü gözüm hicrind�, ey qan tökücü, �ndi göz açsam gör�r�m al�mi m�n qan ara. Sel g�ls� jal� birl� ox�adaram m�n ona kim, Gözl�rimin a�� axan-dideyi-giryan ara. �st�g�c m�cruh könlümd�n oxunu, r��kd�n Tapmas�n deb, ya��r�b m�n sineyi-büryan ara. �ki qa��n�n x�yal� mütt�sil könlümd�dir, Bir dilav�r t�k ki, salm�� iki yay qurban ara. Hicr girdab�nda q�rq oldum, k�m�ndi-v�sl il� Ç�k m�ni kim, qalmay�m bu b�hri-bipayan ara. G�ldi e�qim� �lac etm�y� bir gün bir r�fiq, Bu Hüseyni köydü u�bu �ö’leyi-suzan ara.

Page 23: Sultan Huseyn Bayqara+...2 Sultan Hüseyn Bayqara * Divan TürkSOY kitabxanas seriyas: 9 AMEA Folklor nstitutu Elmi urasnn qrar il çap olunur Azrbaycancaya uyunladran v ön sözün

23

Sultan Hüseyn Bayqara * Divan

� 9 �

S�rvi-naz�m cilv� q�lmaz, vah, n�d�n bostan ara, Ol �lif t�k qam�ti h�m yox pozulan can ara. H�r nec� s�rk�� durar bu s�rvi-q�dl�r aqib�t, Mümkün �rm�s bir bil� d�ng olma�a bostan ara. Hicr tab�ndan içim büryan bal�q t�k ört�n�r, G�r v�t�n tutsam bal�q t�k çe�meyi-heyvan ara. Vaiza, duz�x odu mühlik is� yüz �ükür, kim Bir üzü c�nn�t q�mind�n qalmad�q hicran ara. Bir ba��r p�rkal�si hicrind�, vah kim, qalm��am Nuh ömrü ça�l�q ahi-��kd�n tufan ara. Ey müs�lmanlar, f��an kim, Yusifimin hicrind�n, Qald� h�r bir q�tr� ba�r�m paras�ndan qan ara. M�n qarr� yüz q�m bil� qal�b, igid can�m var�b, S�’b munda� kims�y� dü�m�z, durar dövran ara. G�r Hüseyni d�rd il� könlün pozar, �rm�s �c�b, N��m�l�r kim, d�rd bil� zahir q�lar �f�an ara.

Page 24: Sultan Huseyn Bayqara+...2 Sultan Hüseyn Bayqara * Divan TürkSOY kitabxanas seriyas: 9 AMEA Folklor nstitutu Elmi urasnn qrar il çap olunur Azrbaycancaya uyunladran v ön sözün

24

Sultan Hüseyn Bayqara * Divan

� 10 �

Ta dü�übdür m�n siri�kim b�hrind�n girdabda, Zülfü t�k s�rg��t� cismim oldu piçü tapda. Ta iki qa��n sar� mail durar suzan könül, Öyl�dir kim, �ü�eyü ��m’ as�lar mehrabda. T�rl�y�n m�hv�� üzünün öyl� lütfü var kim, Görm�dik ol xublu�u h�rgiz güli-sirabda. L�’l �r�r iki l�bin söz ri�t�sin ötür�li, Süft �r�r a�z�n ki zahir oldu l�’li-nabda. Zülfd�n l�’lin sar� xal�nd�r onun o�rusu, Kim ��k�r ist�r o�urluq eyl�y� m�htabda. Can verib �bnayi-dövr ondan v�fa göz tutma kim, Yox dürur bu �iv� n� m�hbubü, n� �hbabda. Ey Hüseyni, can ver�r düzg�c mü��nni ��ddi-ruh, Ruhi-qüdsi feyz ya��rm�� m�g�r mizrabda.

Page 25: Sultan Huseyn Bayqara+...2 Sultan Hüseyn Bayqara * Divan TürkSOY kitabxanas seriyas: 9 AMEA Folklor nstitutu Elmi urasnn qrar il çap olunur Azrbaycancaya uyunladran v ön sözün

25

Sultan Hüseyn Bayqara * Divan

� 11 �

Oda yand�r s�rvini ol q�ddi-r�’na olmasa, Yel� vergil gülü ol rüxsari-ziba olmasa. S�rv birl� gül tama�as�na meylim yox dürur, Ba� ara ol s�rvi-gülruxdan tama�a olmasa. Niy� saplar ç�kdi müjgandan, �g�r can mülkün� Gözl�rinin meyli h�r d�m q�tlü ya�ma olmasa. Olmaya �rdi cünun d��tind� s�rg�rdanl���m, Zülfü piçü tab�ndan ba��mda sevda olmasa. Gövh�ri-m�qsud tapmaq mümkün �rm�s, ey r�fiq, Göz ya��n ta v�sl ümidi birl� d�rya olmasa. Saqiya, mey tut ki, hicr �nduhundan olmam xilas, H�r d�m �limd� l�bal�b cami-s�hba olmasa. Ey Hüseyni, bad� içs�m yar �lind�n d�ng durar, Olsa abi-X�zrü ömür cavidan, ya olmasa.

Page 26: Sultan Huseyn Bayqara+...2 Sultan Hüseyn Bayqara * Divan TürkSOY kitabxanas seriyas: 9 AMEA Folklor nstitutu Elmi urasnn qrar il çap olunur Azrbaycancaya uyunladran v ön sözün

26

Sultan Hüseyn Bayqara * Divan

� 12 �

Firq�tind�n yox idi cismimd� can, can�mda tab, Gözd� xunab �rdiyü q�mgin könüld� piçü tab. N� d�mi-d�rdi-q�mind�n var idi arami-s�br, N� zamani-da�i-hicrind�n var �rdi xürdü xab. Nagahan yetdi s�vadi-nam�n, ol can müjd�si, Ol sif�t kim, s�fheyi-kafuru üzr� mü�ki-nab. Oxu�ac m�zmununu cans�z t�nim� verdi ruh, Eyl� kim, �sa d�mind�n ay�ti-ümmül-kitab. Budur ümidi Hüseyninin ki, yet�r v�slin�, Haq n�sib ed�r onu vallahü �lam bis-s�vab.

Page 27: Sultan Huseyn Bayqara+...2 Sultan Hüseyn Bayqara * Divan TürkSOY kitabxanas seriyas: 9 AMEA Folklor nstitutu Elmi urasnn qrar il çap olunur Azrbaycancaya uyunladran v ön sözün

27

Sultan Hüseyn Bayqara * Divan

� 13 �

Ey f�raq�n zülmünd�n can�mda od, könlümd� tab, Oda dü��n q�l kimi cismim ara h�m piçü tab. E�q ara bitabi-taq�t olma��m �rm�s �c�b, Kim f�raq�n qoymad� könlümd� n� taq�t, n� tab. Harda varsa ol s�ad�t �xt�ri-h�mrayi-m�n, Kim quya� t�cil q�lsa, say� h�m eyl�r �itab. Çün h�val� eyl�din hicrana, q�lma �ikv� kim, Q�tl hökmü eyl�y�nd�n sonra hac�t yox itab. S�rviyü sünbül bil� gül v�sfidir ol s�fh�d�, Q�ddü zülfü arizin yad� bil� açsam kitab. Tutmay�n h�rgiz ol ay ad�n�, leykin q�mz�si Qan tök�n� meyl edib l�’li, m�nim ad�m at�b. Yar e�qind�n Hüseyni könli-tab� n� �c�b, Harda kim, od olsa ta olarm� olmaq onda tab.

Page 28: Sultan Huseyn Bayqara+...2 Sultan Hüseyn Bayqara * Divan TürkSOY kitabxanas seriyas: 9 AMEA Folklor nstitutu Elmi urasnn qrar il çap olunur Azrbaycancaya uyunladran v ön sözün

28

Sultan Hüseyn Bayqara * Divan

� 14 �

Z�rr� yanl�� eyb im�s, könlümd� dü�s� iztirab, Mehri-rüxsariy� çün h�r l�hz� güzgüdür hicab. Köyn�yi gülgünmüdür, ya gül üzü �ksi durar, Ya quya��n tab�ndan g�rdun üzr� qoymu� s�hab. Damsa ba�r�m qan� oxundan, ç�xar könlümd�n ah, Dud olur çün qan�n� od üzr� damd�rsa k�bab. Ri�teyi-can�m üzül�r zülfü sar� meyl edib, G�rçi köpr�k q�salar h�r nec� tapsa ri�t� tab. Sorsam, ey ömür, varanda �itab�n n� idi, Naz il� der kim, �c�b yox, ömür i�i olmaq �itab. Saqiya, hicran x�rab etmi� m�ni, doldur q�d�h, Çün x�rab olmaq g�r�k, bar� olaq m�stü x�rab. Ey Hüseyni, öyl� kim, v�sl oldu c�nn�t, dost huri, Hicr h�m duz�x durar �övq odundan onda �zab.

Page 29: Sultan Huseyn Bayqara+...2 Sultan Hüseyn Bayqara * Divan TürkSOY kitabxanas seriyas: 9 AMEA Folklor nstitutu Elmi urasnn qrar il çap olunur Azrbaycancaya uyunladran v ön sözün

29

Sultan Hüseyn Bayqara * Divan

� 15 �

Bir müsafir ay x�yal� q�ld� könlümü x�rab, Qalmad� can�ma onsuz bir zaman taq�t, n� tab. Bir �caib söz e�itg�c ol müsafird�n bu gün Vard� könlüm ötrüy�, can�ma dü�dü iztirab. V�slind� göz gahi a�lar, gah baxar rüxsar�na, Gah ya��b, gahi duran t�k bahar ol�acda s�hab. V�sli-iqbal�nda çox azarda m�n ��yar�ndan, Vah, n� taledir ki, ç�k�r�m behi�t içr� �zab. P�rd� t�k ol üz� üz sürt�n� xud yoxdur h�ddim, B�s üzüm sürt�n� g�r olsa müy�ss�r ol niqab. Saqiya, bir l�’ligün l�b �övqünd�n a�üft�y�m, Tut l�bal�b cami-yaqutuna sal�b l�’li-nab. Ey Hüseyni, yari-h�md�m qeyb ol�ac gec g�l�r, S�hv imi� ol nöqt� kim, el ömr i�in derl�r «�itab».

Page 30: Sultan Huseyn Bayqara+...2 Sultan Hüseyn Bayqara * Divan TürkSOY kitabxanas seriyas: 9 AMEA Folklor nstitutu Elmi urasnn qrar il çap olunur Azrbaycancaya uyunladran v ön sözün

30

Sultan Hüseyn Bayqara * Divan

� 16 � T�lbirib it�n könlü ist�dim h�r yan var�b, Kuhü d�ryayü biyabanlar� bir-bir axtar�b. Tapd�m �rs�, oturubdur yüz q�mü �nduh il�, Yar zülfünd�n bet�rr�k ruzigar�n dönd�rib. Vah ki, sor�ac hal�n�, yummaz, töküb did� siri�k, Yeddi g�rdundan f��ani-odlu ah�n ötürüb. Vamiqü F�rhadü M�cnun möhn�tim� dözm�yib, Köydül�r ahim odundan h�r biri bir yan var�b. M�n d�xi dözm�m onun, ist�r v�t�n deb köym�yin, Yüz tüm�n t�klif il� g�tirdim onu yalvar�b. G�tirib çak eyl�yib köksümü sald�m yerin�, Firq�tü köym�k odundan, ham�s�ndan qurtar�b. Ey Hüseyni, ol g�lib tut�ac visali-cür’�sin, Dindirib könlümü m�n h�m içdim onu s�xar�b.

Page 31: Sultan Huseyn Bayqara+...2 Sultan Hüseyn Bayqara * Divan TürkSOY kitabxanas seriyas: 9 AMEA Folklor nstitutu Elmi urasnn qrar il çap olunur Azrbaycancaya uyunladran v ön sözün

31

Sultan Hüseyn Bayqara * Divan

� 17 �

Z�’fd�n titr�yib, dam�na y�x�l�ac ç�rman�b, Ol çibin t�k tovlad� h�r yan t�nimi aylan�b. Leyliyü �irinü, �zra vard�lar, vah, n� �c�b, Olma��m valeh sana kim, s�n qal�b, s�n saylan�b. Vamiqü, F�rhadü, M�cnun e�q oduna dözm�yib Vard�lar, m�n qald�m olardan oduma çürk�nib. Çürk�nib qal�ac oduma, m�xfi ist�r qeyrid�n Oturub m�n türf�yi�, gör kim, külümü bürk�nib. Hicrind� can�ma bidad eyl�s�m eyb etm�yin, Kim qat� hal �rmi� ayr�lmaq birin� örg�nib. Vah, n� taledir ki, q�m �am� dü�üm� girs� yar, Bav�r etm�z uy�udan s�yrib qoparam, diskinib, Yar köyünd�n öt�nd� ba��ma ya�sa b�la, Onda eyl�r�m t�v�qqüf h�r c�h�td�n güym�nib. R�nci-hicran z�’find�n t�pr�nm�yim imkan im�s, Onca qüvv�t harda kim, köyün� varsam sürünüb. Ey Hüseyni, cüz f�na ah�ngi m�’lum olmad� Köyünd� kim, növh� q�ld�n z�’f v�qti inr�nib.

Page 32: Sultan Huseyn Bayqara+...2 Sultan Hüseyn Bayqara * Divan TürkSOY kitabxanas seriyas: 9 AMEA Folklor nstitutu Elmi urasnn qrar il çap olunur Azrbaycancaya uyunladran v ön sözün

32

Sultan Hüseyn Bayqara * Divan

� 18 �

E�q ara M�cnun kimi öls�m q�mind�n hayq�r�b, Da��ya q�brim da��n F�rhad hara s�nd�r�b. D�rd il� e�q �hlinin aln�na g�l� tir� gün, Göy� sovursan külümü, zari-cismim yand�r�b. Saqiya, ömrü �b�d taps�n der �rs�n cam� A�z�ma yetirgil, öz a�z�na �vv�l yetirib. Çün öt�rs�n nazi-isti�na bil�, bir x�m olar, Lütf il� baxsan ki, yolunda qalaram t�lmürüb. �t kimi qovunca köyünd�n m�n� yetim deyib, Raz�raq m�n itl�rin aln�na salsan öldürüb. Bir güli-r�’na h�v�sind� ki, bimar olmu�am, Qan ya��m r�ngi sar� üzd� durubdur bildirib. G�r Hüseyni könlü köyün içr� yetdi dem�yin, Kim onun könlün yesir etdi, gözün bax�b durub.

Page 33: Sultan Huseyn Bayqara+...2 Sultan Hüseyn Bayqara * Divan TürkSOY kitabxanas seriyas: 9 AMEA Folklor nstitutu Elmi urasnn qrar il çap olunur Azrbaycancaya uyunladran v ön sözün

33

Sultan Hüseyn Bayqara * Divan

� 19 �

Ey doda��n ��rb�ti-��rm�nd�si abi-h�yat, Nitqin aln�nda �r�r, �saya d�m urmaq uyat. L�bl�rin çün kim M�siha t�k ölü diriltdil�r, �nfiqal�ndan q�zard� l�’lü su oldu n�bat. �ltifat�n, ey s�n�m, dilx�st�l�rin q�tlidir, Nec� olarsan m�ni-dilx�st�y� biiltifat? Bu ki bidad�n oxundan el qaçar can xofundan, Barças�n c�m eyl�, ey qatil, m�nim can�ma at. G�r qulunam, c�br çox q�ld�n dedim, saq�n m�ni, Dem�dim ü��aq ara rüsva q�l�b al�m� sat. Bu ç�m�n �hlin�, ey bülbül, müq�yy�d olma çox – Kim, s�baya seyr yoxdur, daima gül� s�bat. Ey Hüseyni, nec� olmaq bin�va ü��aq ara, Zöhd ah�ngi q�l, özünü afiy�t �hlin� qat.

Page 34: Sultan Huseyn Bayqara+...2 Sultan Hüseyn Bayqara * Divan TürkSOY kitabxanas seriyas: 9 AMEA Folklor nstitutu Elmi urasnn qrar il çap olunur Azrbaycancaya uyunladran v ön sözün

34

Sultan Hüseyn Bayqara * Divan

� 20 �

Vah ki, hicran b�rqind�n, dü�dü ��bistan�ma od, Uçqunu birl� tutu�du beytül-�hzan�ma od. Ruzigar�m�m� e�q etdi qara, ya oldu dud, Hicr çün q�m duz�xind�n sald� viran�ma od. E�q odunun �ö’l�sind�n köydü könlüm, ya m�g�r Dü�dü suzan ah�ndan M�cnuni-üryan�ma od. Al�m �hli can�n� yand�rd� yalan �hd il�, Bunca kim, verdi ik�n ol �hdi-yalan�ma od. Bad� t�bind�n m�g�r l�’lin olubdur at��in, Ya m�g�r mey l�m’�si sald� m�nim can�ma od. Dedim: oxun d�ys� d�rdim da��na od çax�lar, Dedi: su yerin� vermi� ç�rx peykan�ma od. G�r Hüseyni ah�ndan od dü�s� h�r yan, eyb im�s, E�q munda� h�mra etdi ahü �f�an�ma od.

Page 35: Sultan Huseyn Bayqara+...2 Sultan Hüseyn Bayqara * Divan TürkSOY kitabxanas seriyas: 9 AMEA Folklor nstitutu Elmi urasnn qrar il çap olunur Azrbaycancaya uyunladran v ön sözün

35

Sultan Hüseyn Bayqara * Divan

� 21 �

Alal� �eyda könlümü bir q�ddi-r�’na igid, Görm�dim hüsn �hli içr� hüsnü ruh�fza igid. Yox h�layiq kim, m�layik heylind�n ç�xar f��an, S�yridib at, girs� meydan içr� ol r�’na igid. Naseha, neylim, özümü mey iç�nd�n z�bt edim, Kim mana m�nzur saqidir, q�d�hi-peyma igid. Yox �c�b e�qind� bir divan� m�n t�k olmasa, Çünki s�n t�k yox p�ri-peyk�r m�l�k sima igid. Zümreyi-ü��aq ara yox m�n kimi rüsva qar�, Öyl� kim, hüsn �hli içr� s�n kimi ziba igid. G�rçi hüsni-naz uy�usundan aç�lmaz gözün, Bu qar� qul sar� h�m bir baxgil, ey mirz� igid. Bin�val�qdan, Hüseyni, çar� yox ü��aq ara, Xass� kim, yar olsa m�hz nazi-isti�na igid.

Page 36: Sultan Huseyn Bayqara+...2 Sultan Hüseyn Bayqara * Divan TürkSOY kitabxanas seriyas: 9 AMEA Folklor nstitutu Elmi urasnn qrar il çap olunur Azrbaycancaya uyunladran v ön sözün

36

Sultan Hüseyn Bayqara * Divan

� 22 �

Könlüm ald� bir q�ddi-r�’na, donu gülgün igid, Hüsnü dilke�, özü ziba çabükü mövzun igid. �ndi bit�n s�rv t�k, h�r sar� q�ddi cilv�g�r, Yeni do�an m�h yanl��, hüsnü ruz�fzun igid. Yüz tüm�n Xosrovü �irin l�’lin� F�rhad edib, Biad�t Leylini q�lan e�qind� M�cnun igid. Yox ki m�n t�k arzusunda b�si q�mgin qar�, B�lk� yüz min m�nc� d�rdi-e�qind� m�hzun igid. Yox ki salan fitn� dövrana müf�ttin q�mz�si, �ki f�ttan göz bil� h�m hüsnün� m�ftun igid. Saqiya, bu k�hrüba t�k üz� meyd�n gen� ver, Kim salar can�m ara od bir l�bi meygun igid. Ey Hüseyni, qar�yan olsan d�xi ç�k c�brini, T�rki-e�qi ets�n anda� tapma��nd�r çün igid.

Page 37: Sultan Huseyn Bayqara+...2 Sultan Hüseyn Bayqara * Divan TürkSOY kitabxanas seriyas: 9 AMEA Folklor nstitutu Elmi urasnn qrar il çap olunur Azrbaycancaya uyunladran v ön sözün

37

Sultan Hüseyn Bayqara * Divan

� 23 �

Olal� qaib gözümd�n bir q�ddi-mövzun igid, Görm�dim hüsn �hli içr� hüsnü ruz�fzun igid. G�ls� alt�n üz üzr� gülgün ya��m, vah n� �c�b, Gözd�n itmi� bir donu z�rke�, üzü gülgün igid. Kim ik�n meydan ara qaib igidl�r gözünd�n, Kim q�mind�n da� urar köksün� yüz m�hzun igid. M�n qar� öls�m q�mi-hicran�nda, yoxdur �c�b, Kim �r�r s�rg��t� q�m d��tind� yüz M�cnun igid. Ned�k, ax�am g�ls� ay üzr� yaruq �xt�r kimi, Zib üçün ba�� üzr� dik�n dürri-m�knun igid. Ol igid aln�nda bir �f�anl�q eyl� n�qd can, Arzu, ya s�’y� birl� olma��md�r çün igid. Ey Hüseyni, olsa yüz can�n f�da q�l hicrind�, Kim tap�lmas dünyada anda� yen� mövzun igid.

Page 38: Sultan Huseyn Bayqara+...2 Sultan Hüseyn Bayqara * Divan TürkSOY kitabxanas seriyas: 9 AMEA Folklor nstitutu Elmi urasnn qrar il çap olunur Azrbaycancaya uyunladran v ön sözün

38

Sultan Hüseyn Bayqara * Divan

� 24 �

Ald� bu m�hzun könlümü bir q�d�h peyma igid, Q�ddi r�’na, özü ziba, hüsnü bih�mta igid. Af�rini� b�zminin arayi�idir hüsn il�, Biz� olan zibü r�’nal�qda b�zmara igid. Canü könlüm gül��ninin h�m gülü, h�m s�rvidir, Gül kimi yüz birl� gey�n x�l’�ti-h�zra igid. Cana yet� �sa ruhulla, ey arami-can, Tapsa budur f�nada s�n kimi t�rsa igid. �hli-e�q içr� tap�lmaz m�n kimi �eyda qar�, �hli-hüsn içr� nec� kim, s�n kimi ziba igid. Ta x�ttin ç�xmaz dürur, q�lgil v�fa x�ttin r�q�m, Kim bu gül��n güll�ri olmaz tikansiz, a igid. Dem�, ol cövr ets� özg� bir igid peyda q�lar, Ey Hüseyni, olmaz onda� çün yen� peyda igid.

Page 39: Sultan Huseyn Bayqara+...2 Sultan Hüseyn Bayqara * Divan TürkSOY kitabxanas seriyas: 9 AMEA Folklor nstitutu Elmi urasnn qrar il çap olunur Azrbaycancaya uyunladran v ön sözün

39

Sultan Hüseyn Bayqara * Divan

� 25 �

V�slind�n m�hrum olub, hicrind�dir m�n payb�st, N��in ç�k�n d�v�nin yolunda oldum yer� p�st. Gah q�ltand�r ya��m, gah uy�uda bimar göz, Yox �c�b, g�r gözya��m q�ltanü ol uy�uda m�st. Kuhi-Qaf üzr� q�mi-hicrimi qoysam bir zaman, Varm� imkan� onun kim, tapmaya ol d�m n���st. Tünü gün m�hzun könül, biz nal�ni p�st etm�li, Vah ki, mü�kül hal il� biz� qat� i� verdi d�st. Özg� m�hv��l�r x�yal� g�ls� nam�hr�m görüb, Könlüm �traf�n� q�ld�m mehr yanl�� xarb�st. Tan im�sdir kim, olub m�n m�sti tam �am� �b�d, Kim �z�ld� qism�tim oldu mana can� �l�st. Ey Hüseyni, v�sl üçün h�r nec� kim ç�kdim m�saf, Hicr ol�ac rub�ru q�lbim ara oldu �ik�st.

Page 40: Sultan Huseyn Bayqara+...2 Sultan Hüseyn Bayqara * Divan TürkSOY kitabxanas seriyas: 9 AMEA Folklor nstitutu Elmi urasnn qrar il çap olunur Azrbaycancaya uyunladran v ön sözün

40

Sultan Hüseyn Bayqara * Divan

� 26 �

Yar köyünd�n öt�nd� görk�z�r bu zar m�ks, Söz des� d�xi c�vab�nda q�lar bisyar m�ks. Ol p�ri n�zzar�sin�, ey ki, tapd�n d�str�s, Gör m�nim m�cnunlu�umu, q�lmagil zinhar m�ks. A��l durmaz m�nd�yü könlümd� bir d�m, ey r�fiq, Öyl� kim, �srükl�r içr� eyl�m�s hu�yar m�ks. G�r des�m, ey �xt�ri-s�’d, ötm�gil t�cil il�, Der ki, öz seyrind� q�lmaz kövk�b s�yyar m�ks. B�zmind�n soranda g�r gecr�k ç�xarma z�’fd�n, Eyb im�s q�lsa t�h�rrük v�qtind� bimar m�ks. ��tiyaq�nda ölüm hal�ndad�r m�n, ey �c�l, Can f�da eyl�r sana g�linc� q�lsan yar m�ks. Nec� m�n hicrind� m�ks etm�yim, leyk xo� dürur, Ey Hüseyni, neç� gün ömr eyl�s� izhar m�ks.

Page 41: Sultan Huseyn Bayqara+...2 Sultan Hüseyn Bayqara * Divan TürkSOY kitabxanas seriyas: 9 AMEA Folklor nstitutu Elmi urasnn qrar il çap olunur Azrbaycancaya uyunladran v ön sözün

41

Sultan Hüseyn Bayqara * Divan

� 27 �

Töküb qan�m, t�r�hhüm q�lmad�n heç, Görüb hal�m, t�b�ssüm q�lmad�n heç.

T�b�ssüm q�lmay�b can�m� ald�n, Al�b can�m, t�r�hhüm q�lmad�n heç.

Cahan �hli köyüb ah�mdan, ey yar, Bu ah�mdan t�v�hhüm q�lmad�n heç.

F�raq�nda könül çox ç�kdi �f�an, Visal�nda t�r�nnüm q�lmad�n heç.

Hüseyni hicrind� �f�andan özg�, Görüb möhn�t, t�n�üm q�lmad�n heç.

Page 42: Sultan Huseyn Bayqara+...2 Sultan Hüseyn Bayqara * Divan TürkSOY kitabxanas seriyas: 9 AMEA Folklor nstitutu Elmi urasnn qrar il çap olunur Azrbaycancaya uyunladran v ön sözün

42

Sultan Hüseyn Bayqara * Divan

� 28 �

X�st� can�m z�’fin� l�’li-��k�rbar�n �lac, Zari-könlüm d�rdin� canb�x� güftar�n �lac. �ami-hicran�n ara kim tir�dir giryan gözüm, Onu röv��n eyl�m�y� sübhi-rüxsar�n �lac. Kafiri-e�qin olub kim könlüm�, ned�k, cünun, �qli-din k�sbin� onun b�ndi-zünnar�n �lac. Özg�l�r nu� l�bind�n, x�st�y�m, leykin �r�r Ni�i-q�mz�nd�n h�zin könlüm� azar�n �lac. Ey M�siha, ta l�bi-canb�x�ind�n bir nöqt� var, X�st� can�ma �caib �rdi izhar�n �lac. Ey könül, çox q�lma �f�an, çün onun bidad�na, Q�lmad� q�m külb�sind� naleyi-zar�n �lac. Ey Hüseyni, x�st� can�na l�bind�n qüvv�t ver, Kim m�g�r tapa bu ��rb�t birl� bimar�n �lac.

Page 43: Sultan Huseyn Bayqara+...2 Sultan Hüseyn Bayqara * Divan TürkSOY kitabxanas seriyas: 9 AMEA Folklor nstitutu Elmi urasnn qrar il çap olunur Azrbaycancaya uyunladran v ön sözün

43

Sultan Hüseyn Bayqara * Divan

� 29 � Yardan n� g�ls�, a�iq vers� can ola mübah, D�ft�ri-e�q içr� guya böyl� olmu� istilah. Könlüm al�ac barça el, könlün müs�hh�r eyl�din, Mülkl�r f�thin bizim ki�v�rd�n etdin iftitah. Göz� der�m sürm� q�lam m�n aya�i-topra��n, Ol ki göz aç�ac s�nin üzünü görüm h�r s�bah. Ç�xsa könlümd�n d�mad�m isti ah, �rm�s �c�b, Kim s�mum olacaq odlu da�dan �s�n riyah. Naseha, indi s�lah �rm�s mana p�ndin s�nin, E�q ara rüsval�q içr� qopdu çün m�nd�n s�lah. Ey� bostan�nda ruhum taz� olmaq ist�s�n, Tutgil, ey gülçöhr� saqi, d�mb�d�m gülr�ng rah. Ey Hüseyni, ol quya� sar� h�va q�lsan n� eyb? Çünki saz etdin riyaz�t birl� hümm�td�n c�nah.

Page 44: Sultan Huseyn Bayqara+...2 Sultan Hüseyn Bayqara * Divan TürkSOY kitabxanas seriyas: 9 AMEA Folklor nstitutu Elmi urasnn qrar il çap olunur Azrbaycancaya uyunladran v ön sözün

44

Sultan Hüseyn Bayqara * Divan

� 30 � Ey üzün t�k görm�yib bir mehr dövran�nda ç�rx, B�lk� çox ç�kib x�cal�t mehr r�x�an�nda ç�rx. Tünü gün, v�l-leyl, v��-��ms ay�tin v�sfin ara, Nazil ets� yox �c�b zülfu üzün �an�nda ç�rx. Ç�kdil�r Yusifi g�r öz v�zninc� alt�n il�, Onu h�rgiz sonca tutmaz hüsn mizan�nda ç�rx. Anca hüsnünd�n quya��n infial� var kim, �sr�y almaz onu bir sa�t üzün yan�nda ç�rx. Gündüz ola geceyi-xur�id, ay bir gün �g�r �rzini cilv�g�r q�lsa öz eyvan�nda ç�rx. G�r p�ri hüsnün bil� dava q�lar divan�dir, Onu hüsn �hlind� tutmaz ad�mi-san�nda ç�rx. G�r Hüseyni �ami-hicran� uzundur, eybi yox, Susad�b varm�� özünd�n onun �f�an�nda ç�rx.

Page 45: Sultan Huseyn Bayqara+...2 Sultan Hüseyn Bayqara * Divan TürkSOY kitabxanas seriyas: 9 AMEA Folklor nstitutu Elmi urasnn qrar il çap olunur Azrbaycancaya uyunladran v ön sözün

45

Sultan Hüseyn Bayqara * Divan

� 31 �

Müdd�ti-e�qin x�yal� birl� �rdim müst�m�nd, Badeyi-v�slin bil� bir d�m olam deb b�hr�m�nd. Çün bu dövl�t ol�u t�k oldu müy�ss�r, vay kim, S�hh�tim ol l�hz� tale z�’find�n tapd� g�z�nd. Haq bil�r kim, can ara könlüm idi h�msöhb�tin, G�rçi m�n z�’f �lind�n hicrin� oldum payb�nd. Sorma��m üçün l�bind�n kim, yaz�b �rdin h�dis, D�f ed�r y�ni könlünün z�’fini gül birl� q�nd. Lütf edib ç�kgil Hüseynini k�m�ndi-v�sl il�, Ey ki, zülfün ri�t�si can boynuna �r�r k�m�nd.

Page 46: Sultan Huseyn Bayqara+...2 Sultan Hüseyn Bayqara * Divan TürkSOY kitabxanas seriyas: 9 AMEA Folklor nstitutu Elmi urasnn qrar il çap olunur Azrbaycancaya uyunladran v ön sözün

46

Sultan Hüseyn Bayqara * Divan

� 32 �

Q�ld� ruh�fza l�bin gülm�k bil� can�m� �xz, A�lad�b kafir gözün h�m n�qdi-iman�m� �xz. Guya ki, a�üft� zülfün h�m q�l�b �yyarl�q, Eyl�di sevda ara hali-p�ri�an�m� �xz. Q�ld� a�z�n�n x�yal� h�m ad�m s�hras�nda, Cövh�ri-can�m�, y�ni n�qdi-pünhan�m� �xz. L�’lind�n h�r kam kim, tapd�m, unutdurdu f�raq, Eyl�di ömrümd� candan b�hr� alan�m� �xz. Çün m�ni-bidil� atd� q�mz�sind�n nav�ki, Dedi kim, q�l�il könül yerin� peykan�m� �xz. Vah ki, dövrani-hamind�n a�z�ma etg�c q�treyi, Saqiya, dövr eyl� ol d�m bir q�d�h qan�m� �xz. �qlü hu�ü s�br var�b, qalan�m bir can idi, Ey Hüseyni, hicr eyl�r indi qalan�m� �xz.

Page 47: Sultan Huseyn Bayqara+...2 Sultan Hüseyn Bayqara * Divan TürkSOY kitabxanas seriyas: 9 AMEA Folklor nstitutu Elmi urasnn qrar il çap olunur Azrbaycancaya uyunladran v ön sözün

47

Sultan Hüseyn Bayqara * Divan

� 33 �

�ükrülillah kim, c�mal�ndan gözüm röv��n durar, X�st� könlüm� visal�n gülbünü m�sk�n durar. Odlu ah�mdan ki, hicrin içr� ç�kdim �ö’l�l�r, ��m’i-iqbal�m bu gün ol �ö’l�d�n röv��n durar. Dür�f�an gözüm c�mal�n cövh�rinin �ksind�n G�r �vv�l dürci-gövh�r �rdi, bu gün m�xz�n durar. N� üçün gül t�k aç�lmaz b�zmi-i�r�t içr� kim, M�clisim ��m’i bu d�m ol s�rvi-simint�n durar. ��k il� i�r�t gülün açd�n yen� e�q �lind�n, Ey Hüseyni, sana yüz t�hsinü min �hs�n durar.

Page 48: Sultan Huseyn Bayqara+...2 Sultan Hüseyn Bayqara * Divan TürkSOY kitabxanas seriyas: 9 AMEA Folklor nstitutu Elmi urasnn qrar il çap olunur Azrbaycancaya uyunladran v ön sözün

48

Sultan Hüseyn Bayqara * Divan

� 34 �

Taz� oldu, ba�i-könlümd� f�raq azar�d�r, Cilv� q�ld� gül nec�, ba�r�mda hicran xar�d�r. S�rviyü güld�n h�r d�m �fzun olsa d�rdim, n� �c�b, D�rdli könlüm çü ol h�md�rd yar�m sar�d�r. Vah, nec� gülnar yanl�� lal�l�r n�zzar�sin, M�n ki, bir gülrux üçün ba�r�mda hicran xar�d�r. Naseha, gül g��tind�n könlüm �lac�n alma kim, X�st� könlüm� tikil�n xari-hicran kar�d�r. Ç�rx dik�ndir, ay�raq, ey gülruxundan gül ça��, Ey Hüseyni, bu f�raq ol v�d�nin olcar�d�r.

Page 49: Sultan Huseyn Bayqara+...2 Sultan Hüseyn Bayqara * Divan TürkSOY kitabxanas seriyas: 9 AMEA Folklor nstitutu Elmi urasnn qrar il çap olunur Azrbaycancaya uyunladran v ön sözün

49

Sultan Hüseyn Bayqara * Divan

� 35 �

Ah kim, ba�r�m f�raqi-d�rd oxundan yarad�r, Vah ki, könlüm ti�i-hicran z�xmind�n yüz parad�r. X�st� könlüm sormaq üçün bir n�f�s et, ey t�bib, Kim bu gün h�r l�hz� bimar�m özünd�n varad�r. S�br öyünü, naseha, p�ndin n� abad eyl�y�? Tilb� kim, �qli-dani� mülkünd�n avar�d�r. H�r gec� bir ay q�mind�n, vah ki, zal�m ç�rxin ��i �hval�ma yüz min göz bil� n�zzar�dir. Ey Hüseyni, köym�yimi e�q ara eyb etm�y�, Kim ki, bil�r x�st� könlümd� n� at��par�dir.

Page 50: Sultan Huseyn Bayqara+...2 Sultan Hüseyn Bayqara * Divan TürkSOY kitabxanas seriyas: 9 AMEA Folklor nstitutu Elmi urasnn qrar il çap olunur Azrbaycancaya uyunladran v ön sözün

50

Sultan Hüseyn Bayqara * Divan

� 36 �

Gül üzü �traf�nda ol laleyi-�sf�rmidir? Yan�nda zülfümüdür, ya kakili-�nb�rmidir? Laleyi-�sf�rmidir ol ay üzünün dövründ�, Ya q�m�r dövründ� görk�z�n özün �xt�rmidir? L�’lind�nmi h�r zaman zahir olar �irin sözü, Yoxsa gül yapra��ndan olan �yan ��k�rmidir? Ariz üzr� h�r t�r�fmi göz aç�b s�n naz bil�, Ya aç�lan h�r sar� gülzar ara �bx�rmidir? D�hr içind� af�ti dü�mü�, qiyam�t oldumu, Ya ki, ç�xan b�zmd�n m�st ol p�ri-peyk�rmidir? L�’li-meyd�n cam tutub m�n, saqiya, ��rh eyl� kim, Bad� qüvv�ti ruhdur, ya özg�c� cövh�rmidir? Ey Hüseyni, barça ü��aq içr� s�ns�n bin�va, Hal�na nasazl�qlar q�lan ol kaf�rmidir?

Page 51: Sultan Huseyn Bayqara+...2 Sultan Hüseyn Bayqara * Divan TürkSOY kitabxanas seriyas: 9 AMEA Folklor nstitutu Elmi urasnn qrar il çap olunur Azrbaycancaya uyunladran v ön sözün

51

Sultan Hüseyn Bayqara * Divan

� 37 �

El� bax�b h�r zaman yüz naz bil� gülm�k n�dir?! Özg�l�ri dirildib, vah, m�ni öldürm�k n�dir?! El sar� bax�b gülüb, qönç�ni eyl�r dür�f�an, R��k peykan�n h�zin könlüm ara tikm�k n�dir?! Abi-heyvan�ndan el� can ba���lar lütf il�, L�’lin odundan m�nim can�m� köydürm�k n�dir?! Nu�x�nd eyl�r, çü çox sözl�r qatarsan özg�y�, M�n visal�ndan t�l�ffüz eyl�g�c, söym�k n�dir?! De yamanlafd�r yiy�sin� «x�b�r yox», ey könül, Bu misil t�k h�r zaman ol �övqünd�n küsm�k n�dir?! El� lütf etm�kd�n g�r can�m� almaqd�r q�r�z, Yar �g�r s�ns�n m�nim, can verm�yim� ��k n�dir?! Ey Hüseyni, çün mana köpr�k idi ümmidi-lütf, Mana k�m olmaq n� �rdi, qeyriy� köpr�k n�dir?!

Page 52: Sultan Huseyn Bayqara+...2 Sultan Hüseyn Bayqara * Divan TürkSOY kitabxanas seriyas: 9 AMEA Folklor nstitutu Elmi urasnn qrar il çap olunur Azrbaycancaya uyunladran v ön sözün

52

Sultan Hüseyn Bayqara * Divan

� 38 �

Olsam öy küncünd�, ��kim q�tr�si gülnar �r�r, �zmi-gülzar eyl�s�m, gül gözl�rim� xar �r�r. Gündüz ol bu birl� h�r növ’ olsa q�laram b�s�r, Gec� viran öyünd�, vah, yaln�zl���m dü�var �r�r. Q�lmaya m�n’ cünunam, e�q ara köy�n ki�i, Kim m�ni divan� q�lan bir p�rirüxsar �r�r. Arzudur dü�d� v�slin, vah ki, dü� �r�r mühal - Mana kim, gözüm gec� dan at�nca bidar �r�r. Ta Hüseyni visal üçün üzün� dik�r gözl�rin, �yn� t�k h�r kirpiyin� ��kd�n bir tar �r�r.

Page 53: Sultan Huseyn Bayqara+...2 Sultan Hüseyn Bayqara * Divan TürkSOY kitabxanas seriyas: 9 AMEA Folklor nstitutu Elmi urasnn qrar il çap olunur Azrbaycancaya uyunladran v ön sözün

53

Sultan Hüseyn Bayqara * Divan

� 39 �

Firq�tind�n x�st� könlüm q�tr�-q�tr� qan �r�r, Allah, Allah, bu n� hicri-bih�ddi-payan �r�r. H�r sar� üz z�xm �r�r, cismimd� vah naseh dili, Hicr oxundan h�r c�rah�t içr� bir peykan �r�r. Göz q�lar bu v�chd�n tünl�r dür ��kin nisar, Kim x�yal�n can öyünd� h�r gec� mehman �r�r. X�nc�ri-c�brin durar odlu könül asayi�i, Su nec� kim, t��n� l�bl�r d�rdin� d�rman �r�r. Ey Hüseyni, hicr ara bixudlu�um eyb etm�y�, H�r ki�i kim, bir p�ri e�qind� s�rg�rdan �r�r.

Page 54: Sultan Huseyn Bayqara+...2 Sultan Hüseyn Bayqara * Divan TürkSOY kitabxanas seriyas: 9 AMEA Folklor nstitutu Elmi urasnn qrar il çap olunur Azrbaycancaya uyunladran v ön sözün

54

Sultan Hüseyn Bayqara * Divan

� 40 �

Z�’fd�n h�r d�m çü ol arami-can�m susayar, Can�m olub x�st�, cismi-nat�van�m susayar. Zinhar, çevril�s�n ba��na, ey s�rg��t� can, H�r haçan kim, görs�n ol cani-cahan�m susayar. Görün�r h�r d�m q�z�l t�lxinc� axan qan ya��m, Q�m �lind�n çünki ol s�rvi-r�van�m susayar. Mehribanl�qdan im�s, vallah, diri olmaq mana – D�rdd�n, çün ol r�fiqi-mehriban�m susayar. Ey Hüseyni, süstlük olar �g�r can verm�s�m, Z�’find�n h�r d�m çü ol arami-can�m susayar.

Page 55: Sultan Huseyn Bayqara+...2 Sultan Hüseyn Bayqara * Divan TürkSOY kitabxanas seriyas: 9 AMEA Folklor nstitutu Elmi urasnn qrar il çap olunur Azrbaycancaya uyunladran v ön sözün

55

Sultan Hüseyn Bayqara * Divan

� 41 � Eyl� kim xur�idi-tabi-z�rr�ni peyda q�lar, Qönç� a�z�n sirrini h�m gül üzün güva q�lar. Zib ed�r göy s�bz�si birl� quya� rüxsar�n�, Katibi-qüdr�t ki, x�ttin nüsx�sin in�a q�lar. Var ik�n a�iq� möhn�t oxlar�n ya�d�ral�, Ol ki müjgan�n q�l�b nav�k, qa��n� yay q�lar. �st�di canü könül n�qdini, vah, sud eyl�r�m, G�r l�bind�n bus�ni ol n�qd bil� sevda q�lar. Hicr zülmün gör ki, s�br eyl� des�m, eyl�r h�lak, Eyl�s�m bis�brilik, al�m ara rüsva q�lar. M�nim �hval�m görüb, ibr�t al�n, ey �hli-e�q, Kim ki, bir b�dmehr e�qind� özün �eyda q�lar. Ey Hüseyni, çün ol odlu çöhr�d�n alsam n�z�r, Gözl�rim� d�rdi-hicran �öl�sind�n od çax�lar.

Page 56: Sultan Huseyn Bayqara+...2 Sultan Hüseyn Bayqara * Divan TürkSOY kitabxanas seriyas: 9 AMEA Folklor nstitutu Elmi urasnn qrar il çap olunur Azrbaycancaya uyunladran v ön sözün

56

Sultan Hüseyn Bayqara * Divan

� 42 �

Say�van zülfü kim, ol ay t�k üzün� yap�lar, S�rs�ri ah�mdan ol gah yap�lar, gah aç�lar. H�r yana göz salsa ol gülçöhr� eyni-r��kind�n, Könlüm� h�r kirpiyi, vah kim, tikan t�k sanc�lar. Tilb� könlüm h�r yana yets� b�d�n viran�ndan, E�q s�hras�nda M�cnunv��l�r içr� tap�lar. Ey müs�lmanlar, özümü bilm�s�m keyfiyy�tin E�q a�ubu ara biixtiyar olan bil�r. Gülbün e�qin könül ba��nda ��kim suyundan, M�n xud �kdim, bilm�m ondan ta n� güll�r aç�lar? S�rn�v��tim e�q imi�, ey �ux, görm�y� çar� yox, H�r ki�inin aln�na n� kim �z�ld� yaz�lar. Neç� kim ifa q�lar e�qin Hüseyni, vay kim, Görg�c ol ay yen� biixtiyar �f�an q�lar.

Page 57: Sultan Huseyn Bayqara+...2 Sultan Hüseyn Bayqara * Divan TürkSOY kitabxanas seriyas: 9 AMEA Folklor nstitutu Elmi urasnn qrar il çap olunur Azrbaycancaya uyunladran v ön sözün

57

Sultan Hüseyn Bayqara * Divan

� 43 �

Çün üzün� odlu ah�m�n ��rar� saç�lar, Guya ki z�r hoqqad�r kim, gül üzün� yap�lar. Kim q�m�r dövründ� gör�ndir quya� z�r ri�t�sin, Dövr ara bu v�ch birl� kim üzün� saç�lar. Üz quya�, x�tti �üayi g�r y���lsa olmaya, M�hv��im z�r ri�t� q�lan zülfünc� kim aç�lar. N� ��r�fdir ol p�ri M�cnuna kim, könlünü Qeyd üçün alt�n s�lasil aç�ban m�qam q�lar. Xilq�ti-z�rb�ft �r�r, yox �rs� z�rke� saç�n� – H�r t�r�f çün kim açar, cismi s�ras�r yap�lar. Göyd� çün xur�idi-alt�n, zib il� bu növ’ im�s, Yerd� xud anda� haçan bir s�’di-kövk�b tap�lar. Ey Hüseyni, �ükür q�l kim, yar v�sli q�drini, Hicri-mühlik d��tind� avara olanlar bil�r.

Page 58: Sultan Huseyn Bayqara+...2 Sultan Hüseyn Bayqara * Divan TürkSOY kitabxanas seriyas: 9 AMEA Folklor nstitutu Elmi urasnn qrar il çap olunur Azrbaycancaya uyunladran v ön sözün

58

Sultan Hüseyn Bayqara * Divan

� 44 �

Hans� c�nn�t s�bz�si x�tti-n�mudar�nca var? Ya M�siha nitqi ol l�’li-��k�rbar�nca var. Naseha, c�nn�t ümidi birl� varmam köyünd�n – Kim, bu m�n m�hzuna yüz firdövs gülzar�nca var. Abi-heyvan g�r r�vanü ruhi-p�rv�rdir M�sih, N� bu r�ftar�, n� ol canb�x� güftar�nca var. Ey müs�vv�r, nec� r�ngamizlik, vah, hans� r�ng, L�’linin ��nr�fi, yaxud x�tti-zünnar�nca var. Des� ola kim, n�z�r f�nnini bilm�z z�rr�, Kim ki, ay� der: onun xur�id rüxsar�nca var. Pozma a�iq könlünü, n� billah ki, e�q �tvar�nda, Heç cürm �hli m�h�bb�t könlü azar�nca var! E�q ara M�cnun Hüseyni birl� q�lmaz b�hs kim, N� özü var onca, n� yar� onun yar�nca var.

Page 59: Sultan Huseyn Bayqara+...2 Sultan Hüseyn Bayqara * Divan TürkSOY kitabxanas seriyas: 9 AMEA Folklor nstitutu Elmi urasnn qrar il çap olunur Azrbaycancaya uyunladran v ön sözün

59

Sultan Hüseyn Bayqara * Divan

� 45 �

Ta gözüm dü�dü üzün�, könlüm oldu biq�rar, S�n h�m etdin lütfi-mehrind�n m�ni ümidvar. �ndi kim, oldum giriftar�n tüm�n min naz il�, Biv�fal�q r�smi-ayinini q�ld�n a�ikar. Eyl�s�m l�’li-r�vanb�x�in� can�m f�da, X�nc�ri-müjgan bil� can�m� eyl�rs�n p�gar. Qönç� t�k könlüm ba��na övrül�r, n� ist�s�, Onda, ey gül, q�mz� ni�ind�n salarsan xarxar. Söyl�s�m: ba��m� eyl� astan�n�n topra��, Zülm da�� ya�d�r�b, ondan ç�xararsan qubar. G�r des�m ba�r�m� eyl� itl�rinin tö’m�si, Za�lar� da�lar, etm�zs�n itl�rin� ixtiyar. Budur ümidi Hüseyninin ki, ya tanr� sana R�hm ver�r, ya ona s�brü t�h�mmül kirdigar.

Page 60: Sultan Huseyn Bayqara+...2 Sultan Hüseyn Bayqara * Divan TürkSOY kitabxanas seriyas: 9 AMEA Folklor nstitutu Elmi urasnn qrar il çap olunur Azrbaycancaya uyunladran v ön sözün

60

Sultan Hüseyn Bayqara * Divan

� 46 �

Qönçeyi-x�ndan var�b, könlümd� qald� xarxar, Dinm�yir can�ma onsuz dünyad� var� n� var. S�rv q�ddl�r, lal� ruhlardan aç�lmaz bu könül, Vah, nec� kim, d�hr ba�� içr� yox ol gül üzar. V�sli-can�ndan aç�lar �rdi könlüm ba�-ba�, Vay, yüz min vay kim, ol mey var�b qalm�� xumar. Harda kim, görs�n onu, gülm�k bil� xürs�nd idin, �ksin eyl�, ey könül, h�r yerd� a�la zar-zar. V�sl ara h�r d�m sana can�m f�da olsun dedim, Neyçün, ey arami-can�m, eyl�din m�nd�n k�nar. Ey könül, tutgil q�nim�t �ah müz�ff�r v�slini, Kim ötübdür dünyada munda� b�lalar bi�ümar. Ey Hüseyni, yars�z s�n neyl�rs�n al�m ara, Qop, ad�m s�rm�nzili �zmin q�l�b keynic� var.

Page 61: Sultan Huseyn Bayqara+...2 Sultan Hüseyn Bayqara * Divan TürkSOY kitabxanas seriyas: 9 AMEA Folklor nstitutu Elmi urasnn qrar il çap olunur Azrbaycancaya uyunladran v ön sözün

61

Sultan Hüseyn Bayqara * Divan

� 47 �

Ti�i-hicran sovurdu, yetm�z v�slind�n könlüm� b�hr, Nu�u verm�zd�n �vv�l verdi mana bir q�tr� z�hr. Olsa yüz il v�sl, ax�r hicr, ol sa�t ki�i Tapa bilm�zdir visal �yyam�ndan bir l�hz� b�hr. Q�h�r cam�n� d�mb�d�m ç�k�r�m ol b�dxuyun, Guya ki, tanr� m�ni x�lq eyl�mi� ç�km�y� q�hr. Olsa Leyli birl� M�cnun, d��t ona c�nn�tc� var, Leyk onsuz olsa M�cnun, var ona duz�xc� ��hr. Yar çün könlünd�dir, ad�n tutub q�lma f��an, Haq çü agahd�r, onun zikri-hafi-xo�r�k ki, c�hr. Çox könlünü bu ç�m�n� ba�lama, ey �nd�lib, Kim güli-m�qsudi h�rgiz açmad� gülzar� d�hr. Dü�dü çün hicrin�, indi v�sl töxmün �k�li, Gözl�rind�n gör ki, aç�bd�r Hüseyni iki n�hr.

Page 62: Sultan Huseyn Bayqara+...2 Sultan Hüseyn Bayqara * Divan TürkSOY kitabxanas seriyas: 9 AMEA Folklor nstitutu Elmi urasnn qrar il çap olunur Azrbaycancaya uyunladran v ön sözün

62

Sultan Hüseyn Bayqara * Divan

� 48 �

M�hv��i yox soral� bu zari-heyrandan x�b�r, Q�mke�i yox tapal� bu razi-pünhandan x�b�r. V�sl ��m’i �ö’l�sind�n görk�z�r p�rvan� da�, M�n kimi ol harda ver� da�i-hicrandan x�b�r. Vah, han� ol dilrüba kim, var idi hüsnünd� an, Heç dilb�r bu zaman verm�z mana ondan x�b�r. Hicrind�n bu d�m mana dövranda yüz a�ub �r�r, Ah kim, tapmazam ol a�ubi-dövrandan x�b�r. B�s p�ri�and�r dama��m ta n�simi-mü�ki biz, �ami-q�m yetirdi ol zülfi-p�ri�andan x�b�r. Tilb� könlümü l�bin qan eyl�r, a�z�n q�ld� güm, Tapar onu ist�y�n, ya r�b, bu d�m qandan x�b�r. Hicr d��tind� Hüseyni z�’fd�n var öyl� kim, �st�y�n tapar m�g�r ol zari-�f�andan x�b�r.

Page 63: Sultan Huseyn Bayqara+...2 Sultan Hüseyn Bayqara * Divan TürkSOY kitabxanas seriyas: 9 AMEA Folklor nstitutu Elmi urasnn qrar il çap olunur Azrbaycancaya uyunladran v ön sözün

63

Sultan Hüseyn Bayqara * Divan

� 49 �

N� h�bibi kim, f��an�mdan ona ola �s�r, N� r�fiqi kim, m�nim hal�mdan ol tapa x�b�r. Ya ol deyib l�’lind�n söz eyl�s� can�ma qut, Ya bu p�nd deyib öçürs� könlüm odundan ��r�r. Ya ol ets� k�m visal� birl� ba�r�m qan�n�, Ya bu des� üzümd� ��kd�n xuni-ciy�r. Ol �g�r bidad ti�i birl� köksüm q�lsa çak, Bu tikib ol çak�, m�rh�md�n ets� b�hr�v�r. Zülm birl� ol �g�r can�ma sürs� ti�i-q�tl, A�lay�b bu hal�ma, ba��mda olsa növh�g�r. Neç� can q�ld�m f�da, n� onu tapd�m, n� bunu, H�r neç� töxmi-v�fa �kdim, c�fa verdi s�m�r. Lütf edib, saqi, Hüseyn� dolu tutgil q�d�h, Kim bu �nduh içr� ölü, özd�n olmaq bix�b�r.

Page 64: Sultan Huseyn Bayqara+...2 Sultan Hüseyn Bayqara * Divan TürkSOY kitabxanas seriyas: 9 AMEA Folklor nstitutu Elmi urasnn qrar il çap olunur Azrbaycancaya uyunladran v ön sözün

64

Sultan Hüseyn Bayqara * Divan

� 50 �

Vah, n� hal�tdir ki, m�n h�r nec� görk�zs�m niyaz, Ey mahi-b�dmehr, s�nd�n zahir olmaz qeyri naz. Kim� kim, verdim könül, vah, dü�m�ni-cand�r mana, Olmaz�n heç kim� m�n t�k e�q ara suzü güdaz. Taleyim z�’find�n olar qaçma��n m�n tilb�d�n, Yox is� nagah p�ri M�cnundan ed�r etiraz. Yox dürur e�q �hli içr� m�n kimi rüsva yen�, Görk�zib çox mehr yar�na, v�fas�n gör�n az. Nec� kim, gördün c�fa, mehrini �fzun eyl�din, Ey Hüseyni, yox dürur al�md� s�n t�k e�qbaz.

Page 65: Sultan Huseyn Bayqara+...2 Sultan Hüseyn Bayqara * Divan TürkSOY kitabxanas seriyas: 9 AMEA Folklor nstitutu Elmi urasnn qrar il çap olunur Azrbaycancaya uyunladran v ön sözün

65

Sultan Hüseyn Bayqara * Divan

� 51 �

N�rgiz almaz yerd�n ol f�ttan gözün aln�nda göz, A�z�n aln�nda tutulmu� qönç�nin a�z�nda söz. R�ngsiz xal�n boyana, h�ll q�lar göz m�rdümin, Sürt�r�m �ay�d u�bu riv il� xal�na göz. Q�lmagil ü��aq ara m�n tilb�d�n bigan�lik, Kim q�l�bd�r hüsn �hli dünyada çox yad�n� öz. V�sl ara, h�r kimi görg�c iltifat�n pozmad�n, Ey könül, hicran oduna nec� yansan indi yüz. Ta ki köyün topra��n sovurdu rüxsar�mdan, ah, Üzr üçün aln�nda qoydum h�r zaman topra�a üz. Ç�rx çün pozdu q�rarü s�brü hu�um külb�sin, S�n h�m, ey tufani-��kim, var onun t�rxini poz. Çün Hüseyni tövb� s�nd�rd�, mü��nni düz n�va, H�m hüseyni p�rd�sind�, saqiya, s�n bad� süz.

Page 66: Sultan Huseyn Bayqara+...2 Sultan Hüseyn Bayqara * Divan TürkSOY kitabxanas seriyas: 9 AMEA Folklor nstitutu Elmi urasnn qrar il çap olunur Azrbaycancaya uyunladran v ön sözün

66

Sultan Hüseyn Bayqara * Divan

� 52 �

Göz qaras�n xal q�l�b, yazd�m sana �czü niyaz, Göz ya��m� h�m s�pib ol nam�y�, ey s�rvinaz. E�q yetg�c �qlü hu�ü s�br h�r yan p�tra�ar, Od yana üzl�ns� vacibdir ol el� etiraz. A�ikar� can �g�r l�’lin sözün dey�r, v�leyk Ya��r�n qönç�n bil� könlümü vard�r özg� raz. Ol n� qam�tdir ki, barça rastlar eyl�r dua, Der ki, bu gül��n ara ol s�rvi olsun s�rf�raz. �övqü s�brim n�qdini eyl�r onu görg�c f�da, Dem�s� eyb eyl�r ol m�hv�� bular� köpü az. Çün h�qiq�t nuru ol ariz t�c�lli s�nd�dir, N� h�qiq�t ol ki, onun e�qini oynar m�caz. Ey Hüseyni, yar köyi-K�’b�si novruz �r�r, N� �c�b g�r bin�valar eyl�r ah�ngi-Hicaz.

Page 67: Sultan Huseyn Bayqara+...2 Sultan Hüseyn Bayqara * Divan TürkSOY kitabxanas seriyas: 9 AMEA Folklor nstitutu Elmi urasnn qrar il çap olunur Azrbaycancaya uyunladran v ön sözün

67

Sultan Hüseyn Bayqara * Divan

� 53 �

E�qi m�n’ ets�l�r �övqüm odu eyl�r s�tiz, �ö’l� yanl�� kim n�f�s t�siri eyl�r onu tiz. E�q daim z�’flik, cismimi ist�r ört�y�, Allah-Allah, nec� q�l�m b�rg xas birl� s�tiz. Cüz’i-cüz’üm hicr ara bir-bird�n ayr�lmaq dil�r, Ka� q�lsan hicr ti�ind�n t�nimi riz-riz. Tir�dir ol türr� guya, kim f�l�k p�rvizini, X�ttin üzr� oldu hicran�m donundan mü�kbiz. Qam�tin s�rvi bu al�md� qiyam�t b�s durar, Cilv� birl� p�s yen� h�r l�hz� salma r�stixiz. Yardan ayr� dirilik ist�m�z�m, saqiya, Hicr z�hrind�n m�nim cam�ma olgil cür’�riz. Ey Hüseyni, rövz� e�q �hlin� dilb�r köyüdür, Tapsalar zöhd �hli c�nn�t, s�n onun köyünd� g�z.

Page 68: Sultan Huseyn Bayqara+...2 Sultan Hüseyn Bayqara * Divan TürkSOY kitabxanas seriyas: 9 AMEA Folklor nstitutu Elmi urasnn qrar il çap olunur Azrbaycancaya uyunladran v ön sözün

68

Sultan Hüseyn Bayqara * Divan

� 54 �

B�d �z in, ey hüsn �hli, eli �eyda q�lman�z, Biv�fal�q eyl�yib, al�m� rüsva q�lman�z. Anla, ey �hli-v�fa, g�r öls�niz ç�kib c�fa, Biv�falardan v�fa r�smi-t�m�nna q�lman�z. M�n yesiri-e�q�m, qov�a n�dir ü��aq ara, Ey r�fiqi-f�ndgu, dedim ki, qov�a q�lman�z. M�n öl�r hal�td�y�m, ey yar köyü itl�ri, Eyl�yib qov�a m�nim sirrimi if�a q�lman�z. Od dü�übdür d��t üzr� ah�mdan, ey �hli-t�rb, Lal�zar eyl�r t�s�vvür, �zmi-s�hra q�lman�z. Sirrin il� a�ikar eyl�r ki�iy� e�q ara, Zinhar, öz sirrinizi a�ikara q�lman�z. Bir n�f�s canan bil� tapm�� Hüseyni x�lv�ti, Var�n, ey cani-könül, bir d�m �cal� q�lman�z.

Page 69: Sultan Huseyn Bayqara+...2 Sultan Hüseyn Bayqara * Divan TürkSOY kitabxanas seriyas: 9 AMEA Folklor nstitutu Elmi urasnn qrar il çap olunur Azrbaycancaya uyunladran v ön sözün

69

Sultan Hüseyn Bayqara * Divan

� 55 �

Ol quya� köyünd� m�n avaran� b�nd eyl�niz1, Bar� bu t�zvir il� könlümü xürs�nd eyl�niz. Köyünd� m�n tilb�ni yüz c�br birl� öldürüb, Ol süqub�tl�ri yüz divan�y� p�nd eyl�niz. �st�r-ist�r tapsan�z könlümü kim pozmu� m�nim, V�sl ti�i birl� siz p�rk�nd-p�rk�nd eyl�niz. X�st� könlüm z�’fi-h�dd�n öts� qüvv�t k�sbin�, Dostlar, ol üzü l�b yad�n� gülq�nd eyl�niz. Köyn�yin çak ets� ol m�st, eyl�rsiniz rüfu, Ri�teyi-can�m� h�r tar�na peyv�nd eyl�niz. Könlüm� elmü �d�b t�limi çox verm�k bil� Vamiqü F�rhadü M�cnun t�k xir�dm�nd eyl�niz. G�r Hüseyni des�niz �oraba tök�k t�lx-t�lx, Xublar, gahi ona bax�b ��k�rx�nd eyl�niz.

1 Eyl�niz – ediniz (ça�atayca).

Page 70: Sultan Huseyn Bayqara+...2 Sultan Hüseyn Bayqara * Divan TürkSOY kitabxanas seriyas: 9 AMEA Folklor nstitutu Elmi urasnn qrar il çap olunur Azrbaycancaya uyunladran v ön sözün

70

Sultan Hüseyn Bayqara * Divan

� 56 �

Qan görüb ��kimi, könlüm nal�sini sorman�z1, Çak olub köksüm, ciy�r p�rkal�sini sorman�z. �zm edib ol qönçeyi-x�ndan ad�m gülzar�na, Üz sar� açan siri�kim lal�sini sorman�z. Çünki vard� ya��m indi göz a��ndan q�tr�l�r, Daman�n h�r yan görüb, q�m jal�sini sorman�z. Tir� könlümd� üzün, g�rdimd� d�rdin gör�n el, Q�m tününd� ayi-möhn�t hal�sini sorman�z. Hicrind� gör�n Hüseyninin f��an�n, dostlar, Yusif üçün piri-K�n’an nal�sini sorman�z.

1 Sorman�z – sormay�n�z (ça�atayca).

Page 71: Sultan Huseyn Bayqara+...2 Sultan Hüseyn Bayqara * Divan TürkSOY kitabxanas seriyas: 9 AMEA Folklor nstitutu Elmi urasnn qrar il çap olunur Azrbaycancaya uyunladran v ön sözün

71

Sultan Hüseyn Bayqara * Divan

� 57 �

Bir n�f�s ol ay� görm�k çün im�sdir d�str�s, Onu gör�n yeri, vah, var�b gör�mm�m h�r n�f�s. Kövk�bi-��kim ��f�qin gün g�ls� vah �r�r s�za, M�n ki, sübhi-v�sl ara hicran tünün q�ld�m h�v�s. Xaml�qdan g�r h�v�s q�ld�m f�raq�n v�sl ara, Ey f�l�k, can�ma yetdim, g�r h�v�sdir u�bu b�s. Harda kim, basd�n ayaq, axd� siri�kim onca kim, Lal� verdi, var ol topraq ara h�r xarü xas. Ey Hüseyni, hicrind� cismim ara könlüm qu�u Güld�n ayr� �nd�libindir giriftari-q�f�s.

Page 72: Sultan Huseyn Bayqara+...2 Sultan Hüseyn Bayqara * Divan TürkSOY kitabxanas seriyas: 9 AMEA Folklor nstitutu Elmi urasnn qrar il çap olunur Azrbaycancaya uyunladran v ön sözün

72

Sultan Hüseyn Bayqara * Divan

� 58 �

Eyl�di l�’li-t�b�ssüm, qönçeyi-x�ndan im�s, Da��n� könlüm qanatd�, laleyi-nüman im�s. S�bzeyi-x�tt birl� guya qönç� a�z� n�q�idir, Könlüm içr� nav�kind�n qeyri peykan im�s. Vah, görün ki, m�n quyun t�k aylan�b bir yar üçün, D��t üz�, ey dostlar, M�cnuni-s�rg�rdan im�s. H�r d�m ol kirpik x�yal� can r�gind�n qan tök�r, Yoxsa m�hzun könlüm içr� n��t�ri-hicran im�s. Ey könül, bir dövrün s�r fitn�sidir kim, m�ni Böyl� rüsva q�ld�, yoxsa fitneyi-dövran im�s. Dem� kim, aln�nda can ver, yoxsa e�q t�rkin et – Kim, ol asand�r mana, leyk�n bu bir imkan im�s. G�r Hüseyni nal� q�lsa e�q ara, eyb etm�yin, Kim dürur a�iq kim, onun �iv�si �f�an im�s?

Page 73: Sultan Huseyn Bayqara+...2 Sultan Hüseyn Bayqara * Divan TürkSOY kitabxanas seriyas: 9 AMEA Folklor nstitutu Elmi urasnn qrar il çap olunur Azrbaycancaya uyunladran v ön sözün

73

Sultan Hüseyn Bayqara * Divan

� 59 �

Ol p�ri könlü m�ni-divan�y� mail im�s, Ya m�nim avara könlüm e�qin� qabil im�s. Verdin, ey M�cnun, m�nim rüsval���m gör�nd� p�nd, Bilm�dinmi, barça el hu� �hlind� aq�l im�s. Nat�van cismimd� h�r yandan görün�n da� ara, Onda hicran da��ndan yüzd�n biri daxil im�s. Tünd badi-hicr �sib, cismim sovurdu köyünd�n, Yoxsa quyun t�k öt�n� onda müst�cil im�s. X�tti-n�q�i xatirimd�n ti� il� d�f olmad�, Vah, n� x�ttdir kim, neç� bil�n say� zail im�s. E�qd�n q�ld�m yen� ta�ti, vah kim bilm�dim, Kim q�za oxuna t�qva cöv��ni-hayil im�s. Çün Hüseynidir, g�day�n hüsnünd�n vergil z�kat, Ey m�lah�t m�xz�ni, ol sim alar, sail im�s.

Page 74: Sultan Huseyn Bayqara+...2 Sultan Hüseyn Bayqara * Divan TürkSOY kitabxanas seriyas: 9 AMEA Folklor nstitutu Elmi urasnn qrar il çap olunur Azrbaycancaya uyunladran v ön sözün

74

Sultan Hüseyn Bayqara * Divan

� 60 �

M�nd� h�r d�m yüz niyazü, onda isti�nayü b�s, H�r zaman yüz can ver�m, ol �ux bip�rvayü b�s. Dem�yin kim, zülfi-sevdas� h�zin könlünd� var, Kim �r�r divan� könlümd� h�m ol sevdayü b�s. E�qi-tarac�nda vard� dini-islam�n da��, Dem�yin kim, olmu�am divaneyi-rüsvayü b�s. N� könüld� s�br qoydu, can�m içr� n� q�rar, Yox ki, e�qin �qlü hu�um eyl�di ya�mayü b�s. Yer� girsin ��k kim, ax�zd� ba�r�m qan edib, Yox ki m�xfi sirri-e�qim eyl�di if�ayü b�s. Q�lmad� ü��aq �qlü dinü n�nü nam t�rk, Bunca rüsval�q q�bul etdim m�ni rüsvayü b�s. Ey Hüseyni, e�q il� çün afyi�t c�m olmad�, H�r n� g�ls� urma d�m, könlüm ara �srayü b�s.

Page 75: Sultan Huseyn Bayqara+...2 Sultan Hüseyn Bayqara * Divan TürkSOY kitabxanas seriyas: 9 AMEA Folklor nstitutu Elmi urasnn qrar il çap olunur Azrbaycancaya uyunladran v ön sözün

75

Sultan Hüseyn Bayqara * Divan

� 61 �

Ya r�b, ol gül içr� qönç� niy� güftar eyl�m�s, Ya bilib, bilm�z� sal�b, sirrim izhar eyl�m�s. Da� il� polada ah�m odudur karg�r, N� qat�d�r ol könül kim, heç ona kar eyl�m�s. Ol c�fak�� bil� �hval�m, qat� s�’b �rk�nin, Kim olub qanlar q�m e�qin p�didar eyl�m�s. E�qi-m�nada q�lar naseh dili könlümü ri�, Yoxsa bu q�m qönç�sin dan yeli �fgar eyl�m�s. Tubi-c�nn�t �g�r yüz naz il� q�lsa xürr�m, S�rvinaz�m aln�nda ol �zmi-r�ftar eyl�m�s. Ay üzün t�qlidin� n�qqa�i-Çin h�r d�m ç�k�r Yüz r�q�m, leykin birin yüzd�n n�mudar eyl�m�s. �nsü cin� g�rçi yox nal�md�n uy�u, vah, n� sud, Kim d�mi-naz uy�usundan onu bidar eyl�m�s. S�n ki ç�kib ti�, el bo�az�n ç�k�rs�n h�r t�r�f, Barças� t�’cil üçündür, kims� zinhar eyl�m�s. G�r Hüseyni e�qini iqrar ç�k�r �hli-zöhd, �hl im�sl�r, yoxsa ol bu i�d�n inkar eyl�m�s.

Page 76: Sultan Huseyn Bayqara+...2 Sultan Hüseyn Bayqara * Divan TürkSOY kitabxanas seriyas: 9 AMEA Folklor nstitutu Elmi urasnn qrar il çap olunur Azrbaycancaya uyunladran v ön sözün

76

Sultan Hüseyn Bayqara * Divan

� 62 �

Eyl� kim, gül içr� qönç�n h�r nec� m�’lum im�s, Qönç� a�z�n nec� kim, söz des� h�m m�fhum im�s. Ol quya��n p�rtövün köyünd� görs�m, yox �c�b, Heç kim c�nn�td� tubi-nurundan m�hrum im�s. E�q zülmünd�n �g�r F�rhadü M�cnun öldül�r, M�nd� h�r d�mdir ölüm, m�n t�k olar m�zlum im�s. �ah hökmü birl� könlüm e�q t�rkin tutmaya, �ah �r�r hakim, v�li bu kims�y� m�hkum im�s. E�qi-mey cürmün� deyr içr� m�ni yazmay�n�z, Niy� kim, m�scidd� d�xi heç kim m�’sum im�s. N� b�lad�r e�q kim, gördüm onun övraq�nda, D�rd il� möhn�td�n özg� nöqteyi-m�rqum im�s. G�r Hüseyninin visal�n dövl�td�n, ey s�n�m, Yas� çox mövcud is�, ümidi h�m m�’dum im�s.

Page 77: Sultan Huseyn Bayqara+...2 Sultan Hüseyn Bayqara * Divan TürkSOY kitabxanas seriyas: 9 AMEA Folklor nstitutu Elmi urasnn qrar il çap olunur Azrbaycancaya uyunladran v ön sözün

77

Sultan Hüseyn Bayqara * Divan

� 63 �

Ey könül, ol dilrüban�n özg� yar� var imi�, Vah, sana dü�m�n olub, ol özg�l�r� yar imi�. H�r zaman yüz var, dil azar�ndan könlümd�dir, Vah ki, azar� pozuq könlümd� bunca var imi�. D�rdi-e�qin ��rhini gözüm� deg�c, tökdü ya�, Vah kim, onu yar sand�m, v�li ol ��yar imi�. Zar olub e�qin�, azar�n g�lm�yin bilm�dim, Zarlar�na e�qd�n g�l�n n�sibi-azar imi�. Yüz aç�b ört�r m�ni, vah, e�q odundan n� gil�, Kim mana od sal�c� ol at��in rüxsar imi�. Hicrind� biçar�likd�n ahü vaveyla, n� sud Kim b�lal� e�qind� biçar�lik naçar imi�. Ey Hüseyni, der idin ol dilrüban� biv�fa, M�n onu f�hm etmi��m kim, yüz onca var imi�.

Page 78: Sultan Huseyn Bayqara+...2 Sultan Hüseyn Bayqara * Divan TürkSOY kitabxanas seriyas: 9 AMEA Folklor nstitutu Elmi urasnn qrar il çap olunur Azrbaycancaya uyunladran v ön sözün

78

Sultan Hüseyn Bayqara * Divan

� 64 �

Ey könül, olsan v�fas�z dilrübalardan xilas, �ükür q�l, olan ki�i yal� b�lalardan xilas. Ömr yanl�� biv�fad�rlar özümü ist�r�m, Ömr �g�r q�lsa v�fa, bu biv�falardan xilas. Tilb� könlümd�n xilas olmaz p�riv��l�r q�mi, Rast anda� kim ola, olmam m�n olardan xilas. Taz�-taz� da� könlümd�n qara salan kimi, Mümkün olmaz olmaq ol üzü qaralardan xilas. Xan�gahdan ta x�rabat içr� girdim, q�ld� haqq H�m riyadan, h�m riyayi-parsalardan xilas. D�hr �lind�n, ey ki oldun münq�te’, �ükür eyl� kim, H�m c�fag�rl�rd�n oldun, h�m c�falardan xilas. Ey Hüseyni, v�sl ümidind�n r�qibin oldu xalq, Özünü q�l h�m müdd�i, h�m müdd�alardan xilas.

Page 79: Sultan Huseyn Bayqara+...2 Sultan Hüseyn Bayqara * Divan TürkSOY kitabxanas seriyas: 9 AMEA Folklor nstitutu Elmi urasnn qrar il çap olunur Azrbaycancaya uyunladran v ön sözün

79

Sultan Hüseyn Bayqara * Divan

� 65 �

E�qd�n ta q�lm��am peyda, m�ni �eyda m�r�z, Ed�c�kdir z�’flik cismimi napeyda m�r�z. Eyl� kim, darü�-��fa içr� v�t�n tutar m�riz, Eyl�mi� canü t�nü könlüm öyün m�’va m�r�z. Yüz m�r�z q�sdimd�dir, kim gördü bel� x�st� kim, Ba��nda �hli-q�za t�k eyl�y�r qov�a m�r�z. Z�’f ara xunxar�likd�n heç p�hriz eyl�m�z, Bunca kim daim ç�k�r ol n�rgizi-��hla m�r�z. Zülfi-z�ncirind�n özg� yox �lac�m, ey h�kim, Tilb� könlüm� ki, olmu� mayeyi-sevda m�r�z. Z�’fim a�m��, söz dem�m ol ay sözünd�n özg� kim, Xatiri-nazik olar tapanda istila m�r�z. Ey Hüseyni, mey bil� q�lgil xumar�n fikrini, D�f h�m s�hba q�lar, çün g�tir�r s�hba m�r�z.

Page 80: Sultan Huseyn Bayqara+...2 Sultan Hüseyn Bayqara * Divan TürkSOY kitabxanas seriyas: 9 AMEA Folklor nstitutu Elmi urasnn qrar il çap olunur Azrbaycancaya uyunladran v ön sözün

80

Sultan Hüseyn Bayqara * Divan

� 66 �

Ey c�mal�n gül��nind� s�bzeyi-sirab x�tt, Arizin kafuru üzr� zibi-mü�ki-nab x�tt. Q�tlim� mü�kin x�ttin h�r h�rfi oldu bir s�b�b, Kim diril�r çün mür�tt�b eyl�di �sbab x�tt. X�tt �s�r zahir q�l�bd�r s�fheyi-hüsnün üz�, Ah ol günd�n ki, zahir eyl�y� �qr�b x�tt. X�tt pozuldu, leyk m�’lumun olar giryanl���m, Böyl� kim, yazd�m f�raq�n zülmünd�n a�lab x�tt. Firq�tind� tabü piçin ��rhini q�ld�m r�q�m, S�tr ara h�r yerd� zahir q�ld� piçü tab x�tt. Ey h�bibim, xam� sür, rüq’�m c�vab�na ki var, V�slc� kim bir-birin� yazsalar �hbab x�tt. Ey Hüseyni, ��rhi-hal�m yazsam olarsan m�’lul, Çün oxur hal�td� zahir eyl�s� itnab x�tt.

Page 81: Sultan Huseyn Bayqara+...2 Sultan Hüseyn Bayqara * Divan TürkSOY kitabxanas seriyas: 9 AMEA Folklor nstitutu Elmi urasnn qrar il çap olunur Azrbaycancaya uyunladran v ön sözün

81

Sultan Hüseyn Bayqara * Divan

� 67 �

Könlüm etdi e�q �srar�n q�l�b t�krar hifz, Kim ki q�lan t�k k�lam pakü h�yyi asar hifz. Xublar öz hüsnü v�sfin g�r q�larlar, n� �c�b, Eybi yox, büt v�sfini g�r q�lsalar küffar hifz. Gül üçün ba� içr� bülbül min n�va örg�nm�di, Kim �z�l gülzar�nda q�lm��d�r ol �srar hifz. D�hr gülzar�nda ol gül hüsnün öys�m, eyb im�s, Xass� kim, q�lsa sözüm ol s�rvi-gülrüxsar hifz. Yar h�r söz des�, h�rgiz xatirimd�n ç�xmaz ol, Özg�l�rd�n olmad� könlüm� bir güftar hifz. Q�l igidlikd� igidl�r e�qi-sirrin hifz kim, Söz olar �rmi� qar�l�q v�qtind� dü�var hifz. Yüz min olar �rdi min dastan�n, ey bülbül, �g�r, Q�lsan �rdi e�q �srar�n Hüseynivar hifz.

Page 82: Sultan Huseyn Bayqara+...2 Sultan Hüseyn Bayqara * Divan TürkSOY kitabxanas seriyas: 9 AMEA Folklor nstitutu Elmi urasnn qrar il çap olunur Azrbaycancaya uyunladran v ön sözün

82

Sultan Hüseyn Bayqara * Divan

� 68 �

Di�i v�sfind� dedim: dür kimi yeksan �lfaz, Zülfi-sevdas� ara leyk p�ri�an �lfaz. E�q �srar� f�sah�t bil� tapmaz t�qrir, Tuti dill�r� b�si s�’bdir asan �lfaz. Müdd�il�r sözü bim�na �g�r olsa, n� q�m, �st�m� m�na �g�r, ist� nadan �lfaz. L�fzi t�sir q�l�b ört�r onun m�nas�n, Çün sorar ��rhi-d�rdi-q�mi hicran �lfaz. T�rki-e�qin des�m öldür, mah ki der m�nas�z, Öz-özü birl� cünun �hli firavan �lfaz. A�z�n �srar�nda çoxdur sözümü dey� almaz, G�r qulaq assa dey�yin bir neç� pünhan �lfaz. Bin�va oldu Hüseyni, n� n�va tapar �g�r, V�slind�n zahir ona eyl�s� canan �lfaz.

Page 83: Sultan Huseyn Bayqara+...2 Sultan Hüseyn Bayqara * Divan TürkSOY kitabxanas seriyas: 9 AMEA Folklor nstitutu Elmi urasnn qrar il çap olunur Azrbaycancaya uyunladran v ön sözün

83

Sultan Hüseyn Bayqara * Divan

� 69 �

Ah kim, hicran odundan yand� can�m özg� növ’, Yand�rd� al�mi, h�m odlu f��an�m özg� növ’. X�st� könlüm z�’f ed�r, vaqif olun, ey dostlar, Kim bu günd�ndir bu zari-nat�van�m özg� növ’. Tilb� könlümü cünun vadisi içr� ist�m�m, Kim bu qatla etmi� ol bixaniman�m özg� növ’. Hal�tim F�rhadü M�cnun qiss�sin� ox�amaz, Kim �r�r e�q içr� mühliki-dastan�m özg� növ’. V�d� q�ld� v�sl üçün, oldum yesiri, vay kim, Sözl���r ol zal�mi-namehriban�m özg� növ’. Olma��m rüsva eyb �rm�s kim, bu qatla xalq ara, Fa� oldu �sr�y�n sirri-nihan�m özg� növ’. Könlüm al�b can�ma q�sd etdi ol bigan�v��, Ey Hüseyni, var idi ondan güman�m özg� növ’.

Page 84: Sultan Huseyn Bayqara+...2 Sultan Hüseyn Bayqara * Divan TürkSOY kitabxanas seriyas: 9 AMEA Folklor nstitutu Elmi urasnn qrar il çap olunur Azrbaycancaya uyunladran v ön sözün

84

Sultan Hüseyn Bayqara * Divan

� 70 �

Da�i-e�qin vermi� �rdi �qli-hu�umdan f�raq, Vah, n� qoydu �ö’leyi-hicran�n ol da� üzr� da�. Xublar hüsnünü g�rdun arizind�n yarudar, Röv��n ed�n t�k bir odun �ö’l�sind�n yüz ç�raq. Könlüm etdi köyünd� bir oda dü��n tilb�ni, Heç a�iq gör�n olarm� deb eyl�r m�n soraq. Gözl�rin kim oldular bimarl�q eynind� m�st, Türf� i�dir kim, im�sl�r göz yumub-aç�nca sa�. Hüsn ba��nda üzün birl� l�bind�n zib �r�r, Görm�dik bir f�sld� gül birl� ver�n meyv� ba�. Saqiya, z�’fim �lac� bad�dir, q�fl�ti qoy, Kim �lind�n var�u t�k m�n içm�s�m bir d�m ayaq. Ey Hüseyni, �ami-hicri-zülfi-sevdas�n dem�, Kim m�ni divan�y� onsuz mü��vv��dir dima�.

Page 85: Sultan Huseyn Bayqara+...2 Sultan Hüseyn Bayqara * Divan TürkSOY kitabxanas seriyas: 9 AMEA Folklor nstitutu Elmi urasnn qrar il çap olunur Azrbaycancaya uyunladran v ön sözün

85

Sultan Hüseyn Bayqara * Divan

� 71 �

Q�m sipah q�sdim� ç�xd�, saqiya, tut cami-saf, Kim olar cami-mey iç�nd�n dilir �hli-m�saf. Cüz m�lal�t, yox dirilikd�n çü ol ay hicrind�, Tutgil, ey e�q, indi ol t�klifd�n bizi müaf. Köksüm� oxü q�l�nc�ndan �r�r heyr�t b�si, Kim bu bir h�r neç� d�ys�, ol biri eyl�r ��af. E�q d�sti-zoru g�r budur m�nim �czim, n� eyb, �jd�rha g�r olsa öz �czini q�lar e’tiraf. Des� könlüm: tutum özg� yar, e�qin t�rk edib, Eyb im�sdir m�st il� divan�d�n lafü q�zaf. K�’beyi-köyün �r�r, anda� müq�dd�s rövz� kim, Hüri kövs�r içr� qüsl eyl�r, onu eyl�r t�vaf. Ey Hüseyni, görm�s�n dövri-müxalifd�n n�va, Cani-dövründ� g�r�k f�hm olmasa s�nd�n xilaf.

Page 86: Sultan Huseyn Bayqara+...2 Sultan Hüseyn Bayqara * Divan TürkSOY kitabxanas seriyas: 9 AMEA Folklor nstitutu Elmi urasnn qrar il çap olunur Azrbaycancaya uyunladran v ön sözün

86

Sultan Hüseyn Bayqara * Divan

� 72 �

Köyünd� itl�r onun kim ç�xd� h�r yan müxt�lif, Tilb� könlüm guya kim, onda oldu müt�kif. Q�m tünü cismim ara kim, ti� sürdüm h�r t�r�f, S�rvi-q�ddin yad� birl� h�r biridir bir �lif. X�st� mürrüy�m m�n, ey e�q, eyl�m� bidad kim, �jd�rha aln�nda öz �czin� olar müt�rif. E�q ara g�r ni� g�ls�, nu� görm�kdir hün�r, S�’b �r�r h�r ki�i olmaq bu sif�t� mütt�sif. Ah kim, ol s�rvi-tabi el bil�dir müst�qim, Qat� ah�mdan m�nim birl�mi �rkin münh�rif. Naseha, p�ndim cünun s�n m�n� izhar eyl�din, Tilb�y� �ql öyr�d�rs�n, guya ki oldun h�rif. E�q ara af�t s�lam�t köyünd�dir afyi�t, Ey Hüseyni, xo�dur ol yan q�lsan özün müns�rif.

Page 87: Sultan Huseyn Bayqara+...2 Sultan Hüseyn Bayqara * Divan TürkSOY kitabxanas seriyas: 9 AMEA Folklor nstitutu Elmi urasnn qrar il çap olunur Azrbaycancaya uyunladran v ön sözün

87

Sultan Hüseyn Bayqara * Divan

� 73 �

Q�ld� b�xtimi qara, zülfü t�k ol mah �z f�raq, Nec� yand�rar m�ni-dilx�st�ni, ah, �z f�raq. G�rçi v�chüllad�r ol ay t�k üzü, ya r�b, n�d�n, Dirild�r gah v�sli birl�, öldür�r gah �z f�raq. Daneyi-xal�n x�yal� birl�, ey gül, xirm�ni Nec� sovurdun m�ni h�sr�td� çün kah �z f�raq. H�r ki�inin can�na g�ldi �c�l bir yol bil�, Ah, g�ldi can�m üçün eyl�di rah �z f�raq. Aqib�t yüz d�rdü h�sr�t birl� bu miskin Hüseyn, Öl�c�kdir görm�yib üzünü nagah �z f�raq.

Page 88: Sultan Huseyn Bayqara+...2 Sultan Hüseyn Bayqara * Divan TürkSOY kitabxanas seriyas: 9 AMEA Folklor nstitutu Elmi urasnn qrar il çap olunur Azrbaycancaya uyunladran v ön sözün

88

Sultan Hüseyn Bayqara * Divan

� 74 �

Var imi� yar i�tiyaq�, �srü qat� i�tiyaq, V�sl tapmam, vah, tük�nm�z d�rd imi� d�rdi-f�raq. Özg� e�q �hlini bilm�m, vah, mana yoxdur n�sib, E�qd�n qeyri �z f�raqi-yardan cüz’i i�tiyaq. Yars�z görm�m h�yat�m� dirilik sane’y�, Vah, n� imkand�r diri olmaq sev�r candan iraq. Ey ki Leyli hicrind� s�rg��t� M�cnun hal�tin Ders�n, anla kim, niçin �rmi� m�nim hal�ma baq. Ey s�ba, g�ldin, Hüseyni tilb� könlün soral�, Var da m�nd�n ol p�ri köyü sar� q�lgil soraq.

Page 89: Sultan Huseyn Bayqara+...2 Sultan Hüseyn Bayqara * Divan TürkSOY kitabxanas seriyas: 9 AMEA Folklor nstitutu Elmi urasnn qrar il çap olunur Azrbaycancaya uyunladran v ön sözün

89

Sultan Hüseyn Bayqara * Divan

� 75 �

L�’li üzr� s�bzeyi-x�tti-n�mudar�na baq, �ux r�’nam�z�n ��nr�frü z�ngar�na baq. Ey ki bir z�ncir küfr içr� tüm�n min �hli-din, Görm�dim ders�n müq�yy�d zülfi-zünnar�na baq. S�rvi üzr� gül görm�y�n olsan, q�ddü üzünü gör, Can� �irin ist�s�n l�’li-��k�rbar�na baq. Ey ki c�nn�t rövz�si içr� dil�rs�n s�rvi-gül, Gül��n köyün� gir, q�dd bil� rüxsar�na baq. Z�xmi-mühlik könlüm �hval�na, cana, r�hm q�l, Qan� durmaz yaras�n gör, naleyi-zar�na baq. D�hr ba��n�n riyah�na yox buyi-v�fa, Ha r�’na lal�sin gör, ha gülzar�na baq. G�r Hüseyni s�’b hal�n e�qin içr� bilm�s�n, Çe�mi-xunrizin� göz sal, cismi-�fgar�na baq.

Page 90: Sultan Huseyn Bayqara+...2 Sultan Hüseyn Bayqara * Divan TürkSOY kitabxanas seriyas: 9 AMEA Folklor nstitutu Elmi urasnn qrar il çap olunur Azrbaycancaya uyunladran v ön sözün

90

Sultan Hüseyn Bayqara * Divan

� 76 �

Ah kim, e�qim odunun bir zaman aram� yoq, �st�y�n aram ol oda cüz’ x�yal-xam� yoq. V�sl ��m’ind�n yarub, p�rvan� hal�m n� bil�r? �ami-hicrim t�k çü onun bir qaran�u �am� yoq. Arizini ay des�m �rm�s müv�cc�h niy� kim, Ay�n af�tli gözü – rüxsareyi-gülfam� yoq. Bunca din �hlinin, islam�n al�b kafir gözün, Vah, n� hal�tdir ki, bir kafirc� h�m islam� yoq. Xalq s�yd ed�nd� d�ng �rm�s s�nin birl� quya�, Zülfi-xal� t�k çü onun dan� birl� dam� yoq. Olsa al�m kamran� k�msiz ömr ötür�r, Kim ki, bir �irin t�k�llümün l�bind�n kam� yoq. Ey Hüseyni, neç� gün xo� tut çü fani d�hrini, Kim im�s C�m�id h�r �ah kim, qolunda can� yoq.

Page 91: Sultan Huseyn Bayqara+...2 Sultan Hüseyn Bayqara * Divan TürkSOY kitabxanas seriyas: 9 AMEA Folklor nstitutu Elmi urasnn qrar il çap olunur Azrbaycancaya uyunladran v ön sözün

91

Sultan Hüseyn Bayqara * Divan

� 77 �

Qönç�ni a�z�n des�m, vah kim, onun güftar� yoq, S�rvini q�ddin des�m, neyl�k, onun r�ftar� yoq. Ay� n� yanl�� sana nisb�t q�laq, kim hüsn ara, S�rvi t�k h�m q�ddi yox, h�m gül kimi rüxsar� yoq. Zülfün� sünbülü n� növ’ eyl�yim t��bih kim, H�m dil asa �tri, h�m can ri�t�si t�k tar� yoq. Dem� q�z�l l�’lin� yaqut ox�ar kim, onun H�m �irinlik t�am�, h�m canb�x�lik asar� yoq. G�r r�qibind�n m�ni �skik gör�rs�n, bak im�s, Kim ki, a�iq oldu, itd�n k�m des�n h�m ar� yoq. �st�s�n könlüm� asayi�, q�d�h tut, saqiya, Kim d�mi yox, kim ulusdan yüz tüm�n azar� yoq. Köyünd� iti, Hüseyni, könlü eyb yox ist�s�, Kim olubdur onda bir divaneyi-�fgari yoq.

Page 92: Sultan Huseyn Bayqara+...2 Sultan Hüseyn Bayqara * Divan TürkSOY kitabxanas seriyas: 9 AMEA Folklor nstitutu Elmi urasnn qrar il çap olunur Azrbaycancaya uyunladran v ön sözün

92

Sultan Hüseyn Bayqara * Divan

� 78 �

Tilb� könlüm ta �r�r e�qind� �eyda, ey r�fiq, Eyl�m�z özg� p�ril�r sar� p�rva, ey r�fiq. Tapd� ömri-cavidan, azarda can�m ta �r�r, L�’li-sirab�n X�d�r, sözün M�siha, ey r�fiq. Türr�ni rüxsar üz� q�ld�n p�ri�an, vah, n� q�m, G�r dima��m� p�ri�an q�lsa sevda, ey r�fiq. Xalqdan e�qini pünhan eyl�m�k m�qsud �r�r, Özg�l�r sar� gözüm g�r dü�s� ümd�, ey r�fiq. Ört�di könlümü mehrin, z�rreyi varm� ik�n, Bu h�rar�td�n s�nin könlünd�, aya, ey r�fiq. Bülbülü-�eyda �g�r gülzar ara m�sk�n q�lar, Tilb� könlüm� �r�r köyünd� m�’va, ey r�fiq. G�nci-v�slin kim, dil�r miskin Hüseyni, vah �r�r, Ol g�da kim, �ahl�q q�lar t�m�nna, ey r�fiq.

Page 93: Sultan Huseyn Bayqara+...2 Sultan Hüseyn Bayqara * Divan TürkSOY kitabxanas seriyas: 9 AMEA Folklor nstitutu Elmi urasnn qrar il çap olunur Azrbaycancaya uyunladran v ön sözün

93

Sultan Hüseyn Bayqara * Divan

� 79 � Ey s�ad�t m�tl�i ol arizi-mah�n s�nin, �hli-bin�� tutiyas� xaki-d�rgah�n s�nin. Ol v�fas�z könlünd� çün yox dürur r�smi-v�fa, Ey könül, n� yer� yet�r naleyü ah�n s�nin?! Q�lmagil hicran �lind�n �ikay�t, ey könül, Aqib�t olar müy�ss�r v�sli-dilxah�n s�nin. Yar r�b, ol dövl�t müy�ss�r dünyada olarm� kim, S�hh�t tapar üzün görg�c bu gümrah�n s�nin. Nec� ya��rd�n s�n indi e�q sirrini el ara, Fa� ed�r ax�r, Hüseyni, çöhreyi-kah�n s�nin.

Page 94: Sultan Huseyn Bayqara+...2 Sultan Hüseyn Bayqara * Divan TürkSOY kitabxanas seriyas: 9 AMEA Folklor nstitutu Elmi urasnn qrar il çap olunur Azrbaycancaya uyunladran v ön sözün

94

Sultan Hüseyn Bayqara * Divan

� 80 �

S�nd�n ayr� dü��li, ey mahi-taban�m m�nim, D�mb�d�m qan ya�� a�lar çe�mi-giryan�m m�nim. Çün m�ni v�slin bil� �ad etm�s�n, sorsan olar – Kim, niçin s�n d�rdim�, ey sin� büryan�m m�nim. E�iyind� gec�l�r ah�st� indi a�laram, Kim itin� verm�sin z�hm�t bu �f�an�m m�nim. D�rdi-e�qin h�dd�n a�d�, qorxaram kim nagahan, A�ikar� olmaya bu sirri-pünhan�m m�nim. Dedi: m�nsiz dünyada nedib dirildin, ey Hüseyn, Rast ders�n, yaz���mdan kecdin, ey can�m m�nim.

Page 95: Sultan Huseyn Bayqara+...2 Sultan Hüseyn Bayqara * Divan TürkSOY kitabxanas seriyas: 9 AMEA Folklor nstitutu Elmi urasnn qrar il çap olunur Azrbaycancaya uyunladran v ön sözün

95

Sultan Hüseyn Bayqara * Divan

� 81 �

Qal�ac ah�m s�rs�riy� beytül-h�zan�m m�nim, Ya�d�rar g�rdi-b�la ba��ma viran�m m�nim. E�q s�hras� ara h�r sar� qanl� lal�dir, Orda ba�r�m da��ndan axm�� m�g�r qan�m m�nim. Ed�li könlüm p�ri�an, m�n ki qald�m bilm�yib Ha t�r�f getmi�dir M�cnuni-p�ri�an�m m�nim. Bu ki l�’lin dirild�r eli t�k�llüm eyl�yib, M�n bil�r�m u�bu mühlik q�miyü can�m m�nim. Nav�kin ç�kdi könüld�n türf� gör kim axtarar, Çaklar eyl�r ki, qalm�� onda peykan�m m�nim. A�ikara odlar�ma çar� q�lsan, ey t�bib, Onu neyl�rs�n ki, yaxar da�i-pünhan�m m�nim. Ey Hüseyni, nal� q�lsam öldür�r kafir gözü, Guya ki, qoymaz onu uy�uya �f�an�m m�nim.

Page 96: Sultan Huseyn Bayqara+...2 Sultan Hüseyn Bayqara * Divan TürkSOY kitabxanas seriyas: 9 AMEA Folklor nstitutu Elmi urasnn qrar il çap olunur Azrbaycancaya uyunladran v ön sözün

96

Sultan Hüseyn Bayqara * Divan

� 82 �

Dudi-hicrind�n qarald� beytül-h�zan�m m�nim, Seyli-��kim birl� h�m yumruldu viran�m m�nim. H�r zaman qorxuzma kim, can�n� alam c�br il�, Al, f�raq�n c�brind�n qalar is� can�m m�nim. E�qind� çak eyl�r�m köksümü bu v�hm olmasa, Kim ulusa zahir olar da�i-pünhan�m m�nim. Xaniman t�rkin q�l�b itdi könül kim, bilm�dim, Harda vard� ol ala-xanü ala-man�m m�nim. �zm q�ld�m e�qi-bidad�n� zahir q�lal�, Asmad�, vah kim, qulaq hal�ma sultan�m m�nim. N� �c�b könlüm f��an�ndan ulus tapmaq vüquf, Kim de�ilmi�, vah, könül ta pak�ndan yan�m m�nim. Ey Hüseyni, m�n �g�r avara oldum, q�m im�s, Ömrü dövl�t birl� olsun könül alan�m m�nim.

Page 97: Sultan Huseyn Bayqara+...2 Sultan Hüseyn Bayqara * Divan TürkSOY kitabxanas seriyas: 9 AMEA Folklor nstitutu Elmi urasnn qrar il çap olunur Azrbaycancaya uyunladran v ön sözün

97

Sultan Hüseyn Bayqara * Divan

� 83 �

Dü��li hicrind� ey s�rvi-gül�ndam�m m�nim, N� gözümd� uy�u var, n� canda aram�m m�nim. Yetir�r�m �ama hicrin günün yüz r�nc il�, Dana, vah, bilm�m ki, n� yanl�� yet�r �am�m m�nim. H�r haçan meygün l�bin hicran�nda ç�ks�m q�d�h, �ki göz xunab�ndand�r l�ba�l�b can�m m�nim. Suzi-e�qimi s�bad�n, vah, n� növ’ irsal ed�k, Kim s�mum olar s�ba yetirs� pey�am�m m�nim. Dey�rs�n, ey nam�, gönd�r peyk: zarü x�st�dir, G�r Hüseyni hal�ndan sorsa dilaram�m m�nim.

Page 98: Sultan Huseyn Bayqara+...2 Sultan Hüseyn Bayqara * Divan TürkSOY kitabxanas seriyas: 9 AMEA Folklor nstitutu Elmi urasnn qrar il çap olunur Azrbaycancaya uyunladran v ön sözün

98

Sultan Hüseyn Bayqara * Divan

� 84 �

Vah ki, e�qind�n cahan içr� f��an�md�r m�nim, Barça köyü küç�d� yüz dastan�md�r m�nim. R�dü b�rq �rm�s bulud içr� görün�n h�r t�r�f, Bir quya� hicran�nda odlu f��an�md�r m�nim. Xalq da�i-a�ikar� bils� n� sud, ey könül, Ol ki bilm�z qal�c� da�i-nihan�md�r m�nim. Cism ara bu x�st� candan g�lm�gil h�r d�m söz�, Kim bir-iki gün bu öyd� mehman�md�r m�nim. Ömr üçün q�lsam dua, s�n q�lmagil, ya r�b, q�bul, Çün h�yat�m ist�m�s �uxu ki, can�md�r m�nim. Çün pi�an gözümd� q�ddinin x�yal� bit�li, Cuybar �traf�nda s�rvi r�van�md�r m�nim. Ahü xunab�m� l�hnü bad� etmi�dir güman, Ol c�faç�, �hdi yalan b�dgüman�md�r m�nim. Yardan cüz’ yax��l�q g�lm�z, v�leykin aln�nda, Zülmün� bais könlüm, atl� yaman�md�r m�nim. G�r könülsüzlükd�n öls�m, ay�b q�lma, ey Hüseyn, Vah, nec� verm�s könül kim, dilistan�md�r m�nim.

Page 99: Sultan Huseyn Bayqara+...2 Sultan Hüseyn Bayqara * Divan TürkSOY kitabxanas seriyas: 9 AMEA Folklor nstitutu Elmi urasnn qrar il çap olunur Azrbaycancaya uyunladran v ön sözün

99

Sultan Hüseyn Bayqara * Divan

� 85 �

�ami-hicran�m görüb s�n mehr ad�n� tutmad�n, V�deyi-sübhi-visal edib onu yarutmad�n. V�sl b�hrin tapmay�b dü�düm çü hicran b�rrin�, M�n s�mumi-hicr ara köydüm, �lim kim, tutmad�n. S�n zülal v�slini tutgil q�nim�t, ey könül, V�slin ist�yib, n� qanlar hicrind� kim, udmad�n. Ey könül, g�r lafi-e�q ursan müs�ll�mdir sana, Çox c�fa ondan görüb, mehrini heç �ksiltm�din. Ah kim, miskin Hüseyni öldü bu h�sr�t bil�, Bir gün onu itl�rin heylin� s�n yavutmad�n.

Page 100: Sultan Huseyn Bayqara+...2 Sultan Hüseyn Bayqara * Divan TürkSOY kitabxanas seriyas: 9 AMEA Folklor nstitutu Elmi urasnn qrar il çap olunur Azrbaycancaya uyunladran v ön sözün

100

Sultan Hüseyn Bayqara * Divan

� 86 �

Zülf aç�b m�n tilb�ni a�üft� �hval eyl�din, Çini-�bru görs�dib könlümü bihal eyl�din. Öp�li g�ldi könül zülfün üçün, ey s�rvinaz, S�rf�raz eyl�r mahalda onu paymal eyl�din. Can qu�un s�yd eyl�m�y� l�’lin üzr�, ey quya�, Daneyi-mehr �kdin �mma, ad�n� xal eyl�din. H�r haçan dedim v�fa q�l, eyl�din yüz min hiy�l, H�r haçan dedim c�fa q�l, onu filhal eyl�din Q�tl ed�k deb g�lm�din ba��ma, ey s�rvi-r�van, Özg�l�r q�tlin� oldunmu, n� ehmal eyl�din?! Ti�i-q�tl urdun könlüm�, �ükr �r�r, leykin mana Kim v�fas�zlar q�mind�n fariqül-bal eyl�din. G�r Hüseyni hicr ara dedi: f��an eyl�, f��an, �ükür kim, v�slin bil� ol d�m dilin lal eyl�din.

Page 101: Sultan Huseyn Bayqara+...2 Sultan Hüseyn Bayqara * Divan TürkSOY kitabxanas seriyas: 9 AMEA Folklor nstitutu Elmi urasnn qrar il çap olunur Azrbaycancaya uyunladran v ön sözün

101

Sultan Hüseyn Bayqara * Divan

� 87 �

E�q yesirin a�iq olan mübt�lalardan bilin, V�sl kam�n tapmaz, öl�n bin�valardan bilin. E�qü hicrü d�rd q�sdim q�ld�lar g�r hal�ma, Vaqif �rm�ssiz, bu üzl�n�n b�lalardan bilin. T�nd� h�r ox z�xmind�n ba�r�mda eyl�r bir ba�aq, Ol ba�aqlar�n hesab�n bu yaralardan bilin. E�q ara �nduhü h�sr�tsiz nec� könlüm� z�’f, Qüvv�tin ol nat�van�n bu q�zalardan bilin. Ey ki, bilm�zsiz cünunum, çün sorars�z hal�tim, Onu ��rh ed�nd� nam�fhum �dalardan bilin. Bilm�y�nl�r e�q bidad�n� M�cnun hal�na, Bir c�fa m�n ç�k�n dürli b�lalardan bilin, Ruzigar�m�n qara olmaql��� keyfiyy�tin, Ey ki bilm�zsiz, gözü qa�� qaralardan bilin. Cami-C�mlik �ahlar�n h��m�tin meyxan�d�, D�rd üçün s�nan sifal �lt�r g�dalardan bilin. G�r Hüseyni hal�tin e�q içr� bilm�zsiz, onu Rindlik köyün� dü��n parsalardan bilin.

Page 102: Sultan Huseyn Bayqara+...2 Sultan Hüseyn Bayqara * Divan TürkSOY kitabxanas seriyas: 9 AMEA Folklor nstitutu Elmi urasnn qrar il çap olunur Azrbaycancaya uyunladran v ön sözün

102

Sultan Hüseyn Bayqara * Divan

� 88 �

Hicr d�rdin hicr gör�n nat�vanlardan bilin, V�sl il� i�r�ti bil�n kamranlardan bilin. Bilm�y�n �hbab, m�n avara olan hal�tin, Köyünd� h�r yan� q�lan r�ngi qanlardan bilin. Ey ki, bilm�zsiz, n� qatil z�xmi birl� ölmü��m, Z�xmi çox cismim ara, mühlik ni�anlardan bilin. Mehr vadisind� it�n mehribanlar könlünd�n, Ey ki, olmazs�z x�b�r, namehribanlardan bilin. Ey ki, bilm�zsiz m�ni M�cnun q�mü d�rdind� f�xr, S�’bi-�hval�m� yazan dastanlardan bilin. Bik�sü avaral�q elmin müd�rris anlamaz, Ol sapa�� m�n kimi bixanimanlardan bilin. G�r Hüseyni hal�n� bilm�zsiz, ey �hli-n��at, Könlü ç�k�n hüznü d�rd�fza f��anlardan bilin.

Page 103: Sultan Huseyn Bayqara+...2 Sultan Hüseyn Bayqara * Divan TürkSOY kitabxanas seriyas: 9 AMEA Folklor nstitutu Elmi urasnn qrar il çap olunur Azrbaycancaya uyunladran v ön sözün

103

Sultan Hüseyn Bayqara * Divan

� 89 �

Q�m yeli cismim binas�n oldu viran q�l�u t�k, Hans� viran kim, qara yer birl� yeksan q�l�u t�k. D�rdi-q�m seyli d�xi könlüm h�rimin� dü�üb, Ol s�vad içr� pozuqluq olca imkan q�l�u t�k. ��ki-xunab� iki giryan gözümün ya�muru, S�brü hu�um ki�v�rin pozma�a tufan q�l�u t�k. Girm�y�r �rdim m�h�bb�t köyün�, bils�m idi, Kim olar r�ncü süqub�t bunca tü�yan q�l�u t�k. �ö’leyi-�nduh yaxar x�st� can�m xirm�nin, S�rs�ri ah�m külün h�r yan p�ri�an q�l�u t�k. Saqiya, mey tut ki, �ay�d m�stlik ola mana, Bunca mü�kül hal� fil-cüml� asan q�l�u t�k. Ey Hüseyni, yetm�s� ol ay s�nin f�ryad�na, Ç�rxi-�ncüm xud im�s d�rdin� d�rman q�l�u t�k.

Page 104: Sultan Huseyn Bayqara+...2 Sultan Hüseyn Bayqara * Divan TürkSOY kitabxanas seriyas: 9 AMEA Folklor nstitutu Elmi urasnn qrar il çap olunur Azrbaycancaya uyunladran v ön sözün

104

Sultan Hüseyn Bayqara * Divan

� 90 �

Ol s�vadi-x�tt içind� l�’li-x�ndan�n görün, B�hri-q�m içr� gözümün dürri-q�ltan�n görün. Çaklard�r könlüm ol üz r��kind�n vah lal� t�k, Ortas�nda taz� da��, dövründ� qan�n görün. Çöhr� birl� s�bzeyi-x�tti �r�r hüsnün� zib, Hüsn ba�� zin�ti gül birl� reyhan�n görün. Göz qara q�lm��, könül mülkünü tarac ed�li, H�r sar� saplar düz�n ol heyli-müjgan�n görün. Göz bil� könlüm� qan ol sald� g�r bav�r im�s, Gözd� l�’li-�ksiyü könlümd� peykan�n görün. Bu ç�m�nim güll�rind� yox v�fa, ey xublar, P�s v�fa q�lmaq q�nim�t hüsni-dövran�n görün. Ey ki, dersiz kim, Hüseyni n� üçün bimard�r, Laleyi-gül üzr� yatan iki f�ttan�n görün.

Page 105: Sultan Huseyn Bayqara+...2 Sultan Hüseyn Bayqara * Divan TürkSOY kitabxanas seriyas: 9 AMEA Folklor nstitutu Elmi urasnn qrar il çap olunur Azrbaycancaya uyunladran v ön sözün

105

Sultan Hüseyn Bayqara * Divan

� 91 �

Çün cünun z�ncirin� oldum giriftar, ey könül, Olasan f�rsud� can�mdan x�b�rdar ey könül. Qaçsam ol z�ncir il� avaral�q s�hras�na, Q�lma hal�m� xir�d �hlin� izhar, ey könül. Qoy ki dövran�n c�fa ayin eli bidad�ndan, Olmay�n h�rgiz olar içr� p�didar, ey könül. Onda h�m qoyma tap�b divan�dir deb ba�layan, G�r sürüb aparsalar xalq� sit�mkar, ey könül. Q�lsalar qov�a, ulus can�ma bidad ed�li, M�nd�n ol d�m l�hzeyi ayr�lma zinhar, ey könül. �ay�d ol yanl�� tama�a sar� m�hv��l�r bil�, G�l�r ol �üm�ad q�dd, mahi-rüxsar, ey könül. Görg�c onu g�r Hüseyni yanl�� ist�r t�rki-hu�, H�zr�tind� q�lasan can�m� isar, ey könül.

Page 106: Sultan Huseyn Bayqara+...2 Sultan Hüseyn Bayqara * Divan TürkSOY kitabxanas seriyas: 9 AMEA Folklor nstitutu Elmi urasnn qrar il çap olunur Azrbaycancaya uyunladran v ön sözün

106

Sultan Hüseyn Bayqara * Divan

� 92 �

Ah il� �zm eyl�dim razim� m�hr�m, yax�� qal, D�rd il� ayr�ld�m, ey d�rdim� m�rh�m, yax�� qal. Xidm�tind� canü könlümü qoyub �zm eyl�dim, Ey könül munisi, can�ma h�md�m, yax�� qal. G�rçi hicran�nda qalmaz ruhi-cismimd�n �s�r, S�n s�lam�t olgil, ey ruhi-müc�ss�m, yax�� qal. M�n var�b, s�n yar aln�nda qalarsan, ey könül, M�ni rüsva eyl�din, rüsvayi-al�m, yax�� qal. Xeyri-bad�ndan Hüseyni tilb� olmu� ey p�ri, Dem�sin yar�na heç f�rz�ndi-ad�m: yax�� qal.

Page 107: Sultan Huseyn Bayqara+...2 Sultan Hüseyn Bayqara * Divan TürkSOY kitabxanas seriyas: 9 AMEA Folklor nstitutu Elmi urasnn qrar il çap olunur Azrbaycancaya uyunladran v ön sözün

107

Sultan Hüseyn Bayqara * Divan

� 93 �

E�qd�n g�ldi m�nim ba��ma onca s�’b hal, Kim onu F�rhad il� M�cnun bel� etm�z x�yal. �ql onun islah�na h�r nec� kim, q�ld� s�tiz, Leyk e�qim m�ngini q�lmaq idi �mri-müxal. S�brü hu�um mülkü oldu ortada yer bil� d�ng, M�n olub paymal, tapd� xaniman�m ixtilal. Kin� edib e�qü �qlim, s�brü hu�um pozdular, Vah ki, m�n bixaniman, oldum arada paymal. Dü�dü �rk�n il� da�i-e�qd�n d�rdi-b�la, Mana dü��nin minind�n birisi yox ehtimal. Ötm�gil hüsn �hli köyü sar�, zinhar, ey r�fiq, G�r inanmazsan m�nim hal�ma bax�b ibr�t al. Ey Hüseyni, çün �r�r namüdlük küfr, eyl� s�’yi, Kim n�sibin afyi�t köyünü q�lar zülc�lal.

Page 108: Sultan Huseyn Bayqara+...2 Sultan Hüseyn Bayqara * Divan TürkSOY kitabxanas seriyas: 9 AMEA Folklor nstitutu Elmi urasnn qrar il çap olunur Azrbaycancaya uyunladran v ön sözün

108

Sultan Hüseyn Bayqara * Divan

� 94 �

Vah, n� i�dir kimi kim, m�n mehriban q�ld�m x�yal, Özg�l�rd�n ol m�ni köpräk q�lar azarda hal. Kimi kim, ondan m�lal�t d�fini m�n gözl�dim, Ondan ox oldu bax�b durunca, vah, xatir m�lal. Onu kim, m�n q�lmad�m azarda ol�ac söz ça��, Q�ld� ol azarda söz birl� m�ni tap�ac m�cal. Kimi kim, m�n ist�dim ola M�siha t�k fasih, �st�r ol kim, m�n d�m urmaz olam aln�nda lal. Neç� kim, v�sl ist�s�m ol v�sl ara hicran dil�r, Ol dil�r hicran, neç� hicran ötüb tapsam visal. Ey Hüseyni, türf� hal�tdir bunu kimd�n soraq, G�l yen� bir qatla h�m ol yardan eyl� sual.

Page 109: Sultan Huseyn Bayqara+...2 Sultan Hüseyn Bayqara * Divan TürkSOY kitabxanas seriyas: 9 AMEA Folklor nstitutu Elmi urasnn qrar il çap olunur Azrbaycancaya uyunladran v ön sözün

109

Sultan Hüseyn Bayqara * Divan

� 95 �

Gül��n köyünd�n, ey can, rövzeyi-rizvan x�cil, Üzü x�ttin r��kind�n h�m lal�, h�m reyhan x�cil. Övc g�r tutdu, niy� girdi yen� topraq ara, Olmayan olsa siri�kim b�hrind�n tufan x�cil. N� üçün ba��n guyi sal�b q�zarm��, olmasa, Gülüstan arizind�n laleyi-nüman x�cil. Ba� ara n� üçün güli-r�’na q�zarar-saralar, G�r onun ol üz gülünd�n q�lmam�� dövran x�cil. E�q d��ti üzr� M�cnundan uyalsam, eybi yox, Gah olur hu� �hlind�n divaneyi-üryan x�cil. Can� çox �övqünd� yaxarsan, v�li fikr eyl� kim, Olmayasan yets� n�y� v�sli, ey hicran, x�cil. S�d�q�si oldu Hüseyni, can d�xi q�ld� f�da, Olmad� yar aln�nda bar� bu s�rg�rdan x�cil.

Page 110: Sultan Huseyn Bayqara+...2 Sultan Hüseyn Bayqara * Divan TürkSOY kitabxanas seriyas: 9 AMEA Folklor nstitutu Elmi urasnn qrar il çap olunur Azrbaycancaya uyunladran v ön sözün

110

Sultan Hüseyn Bayqara * Divan

� 96 �

Ey könül, ol biv�fa köyünd� m�sk�n eyl�gil, Zar a�la, ��rh edib hal�m� �iv�n eyl�gil. Nec� olaram f�raq�ndan x�rab, ey g�nci-hüsn, Bir zaman viran� külb�mi müz�yy�n eyl�gil. Sormagil kim, gül aç�lanm� ik�n bostan ara, Örp�yi al üzünd�nü al�mi gül��n eyl�gil. Zülfü z�ngar�n� aç�b cilv�saz ol, ey s�n�m, Yüz tüm�n abidi h�r sar� br�hm�n eyl�gil. Ey Hüseyni, nec� ya��rarsan ol ay mehrini, Aqib�t çün zahir etdin, indi röv��n eyl�gil.

Page 111: Sultan Huseyn Bayqara+...2 Sultan Hüseyn Bayqara * Divan TürkSOY kitabxanas seriyas: 9 AMEA Folklor nstitutu Elmi urasnn qrar il çap olunur Azrbaycancaya uyunladran v ön sözün

111

Sultan Hüseyn Bayqara * Divan

� 97 �

Nec� bir baxmaq bil� könlümü xürs�nd eyl�gil, Hicr tar�n bir zaman v�slin� peyv�nd eyl�gil. Uçmas�n hürkünçlü könlüm qu�u, vah-vah onu, Daneyi-xali-k�m�ndi-zülf il� b�nd eyl�gil. Bir ac� söz birl� can�m� q�l�bsan t�lxk�m, X�st� can�m�n �lac� bir ��k�rx�nd eyl�gil. Ya r�b, ol üzü iraq salma gözümd�n, ta ona Bunca güll�r kim, aç�lm��, birin man�nd eyl�gil. Yar c�brind�n v�fa üstün� g�lmi�, ey könül, Q�lmas�n deb özg� onu �hdi-sövg�nd eyl�gil, T�lmürüb qalan könül, f�hm eyl�m�z p�ndimi heç, Onu lütf eyl�, t�biba, q�buli-p�nd eyl�gil. Ey Hüseyni, g�r üzüls� könlün ol mehpar�d�n, Onu ti�i-q�t’ el�, p�rk�nd-p�rk�nd eyl�gil.

Page 112: Sultan Huseyn Bayqara+...2 Sultan Hüseyn Bayqara * Divan TürkSOY kitabxanas seriyas: 9 AMEA Folklor nstitutu Elmi urasnn qrar il çap olunur Azrbaycancaya uyunladran v ön sözün

112

Sultan Hüseyn Bayqara * Divan

� 98 �

Hicrin odu cismi-zar�m q�ld� kül, ey yar, bil, G�r bina q�lsan m�zar�m t�rxin ol kül birl� q�l. Q�tl edib avara könlümü pozuq cismim ara, Vah, bilib, bilm�z� sal, ey can, g�lib n�zzar� q�l. Ol q�ddü üz hicrind�n öls�m, b�z� gülb�rg il�, Topra��m�n ba�� üzr� s�rv �kib, mil eyl�gil. Eyl�y�rl�r s�’b d�rdim ��rhind�n izhari-�cz, Olsa h�r z�xmim a��z peykan�n ol a��zda dil. G�r yüzün olsa müd�vv�r, sünbülün �srü uzun, Heç �rm�sdir, �c�b, n� üçün kim, ol ayd�r, bu il. Ey s�ba, yets�n müsafir ay�ma, zinhar kim, Hicr zindan�nda onsuz tir� hal�m� degil. E�q can�ndan olubsan, ey Hüseyni, �srü m�st, Hüsnd�n g�r b�hr� tapmaq ist�s�n bir d�m ay�l.

Page 113: Sultan Huseyn Bayqara+...2 Sultan Hüseyn Bayqara * Divan TürkSOY kitabxanas seriyas: 9 AMEA Folklor nstitutu Elmi urasnn qrar il çap olunur Azrbaycancaya uyunladran v ön sözün

113

Sultan Hüseyn Bayqara * Divan

� 99 �

Kirpiyimd�n, ey könül, h�r d�m qanadlar saz q�l, Hicr d��tind�n visal� köyün� p�rvaz q�l. M�n niyaz �hli, dü�mü��m e�q ara, ey s�rvinaz, H�r neç� kim, m�n niyaz ets�m, �yan s�n naz q�l. Qaibim hal�ndan, ey qasid, hekay�t q�lma, b�s, H�r nec� �ncam�na yets�n yen� a�az q�l. Eyl�dim, ey nam�, raz�m� yaz�b, a�z�n� möhr, Yar �g�r köksünü q�lsa çak, ��rhi-raz q�l. E�q ed�r �övqümü h�r d�m köpr�gü s�brimi az, G�rçi s�n bidad� çox, ya v�fan� az q�l. Ey f�l�k, çün m�n ona oldum yesir çoxdan b�ri, Türr�sin t�rrar, yaxud q�mz�sin q�mmaz q�l. Ey Hüseyni, könlü çün bülbül kimi q�ld�n h�va, Bar� ol güli-gül��n köyünü ox �ndaz q�l.

Page 114: Sultan Huseyn Bayqara+...2 Sultan Hüseyn Bayqara * Divan TürkSOY kitabxanas seriyas: 9 AMEA Folklor nstitutu Elmi urasnn qrar il çap olunur Azrbaycancaya uyunladran v ön sözün

114

Sultan Hüseyn Bayqara * Divan

� 100 �

Bu saz� f�nnind� q�ld� s�h�r kamil, Bu f�nnin� s�zavard�r �srü �amil.

Biz u� çöld�n g�lmi�iz, ac�b-ar�b, Bizim t�k olmaya al�md� sail.

G�l indi, saqiyi-gülçöhr� m�hv��, Qolunu boynuma q�lgil h�ma�l.

Bizim p�hrizimizi bildi xublar, Onun üçün biz� olmad� mail.

H�rinin1 xublar�na oldu r�mzi, Hüseyni, sözl�rind�n olma qafil.

1 H�ri – Herat ��h�rin ba�qa bir ad�.

Page 115: Sultan Huseyn Bayqara+...2 Sultan Hüseyn Bayqara * Divan TürkSOY kitabxanas seriyas: 9 AMEA Folklor nstitutu Elmi urasnn qrar il çap olunur Azrbaycancaya uyunladran v ön sözün

115

Sultan Hüseyn Bayqara * Divan

� 101 �

M�n x�l�l oldum q�mind�n, s�n quya�san, ey s�n�m, Yox �c�b, g�r olsa m�nd�n k�mliyü s�nd�n k�r�m. Ba� ara x���k yeld�n h�r t�r�f meyl eyl�s�, Say�sini eyl�m�z ba��ndan onun s�rv k�m. Çün q�mü f�ryadü �f�an� �r�r gül �övqünd�n, H�r nihal üzr� �g�r bülbül n�va ç�k�r, n� q�m. H�r yana seyr ets� p�rvan� ��bistan s�hnind�, Var bu röv��n kim, ç�k�r ��m’ odu könlünd�n al�m. Gözü zülfün birl� a�z�n sirrin yayar can ara, G�r Hüseyni d�rdi-e�qin yolunda olsa ad�m.

Page 116: Sultan Huseyn Bayqara+...2 Sultan Hüseyn Bayqara * Divan TürkSOY kitabxanas seriyas: 9 AMEA Folklor nstitutu Elmi urasnn qrar il çap olunur Azrbaycancaya uyunladran v ön sözün

116

Sultan Hüseyn Bayqara * Divan

� 102 �

Vah ki, e�qim �ö’l�si h�r d�m ç�k�r anda� al�m, Kim m�layik gözü dudind�n olar h�r l�hz� n�m. Z�’f�rani-arizim lövhünd�, vah, ��nr�f il�, ��rhi-hicrin yazal� h�r kirpiyindir bir q�l�m. Ta �lif t�k q�ddi-lam� zülfü a�z�n mimind�n, Ayr�yam, vah, görm�dim hicran�ndan qeyr �z �l�m. Katibi-t�qdir el� guya ki, ey�i-n��at, Qism�t ed�nd� mana d�rdü b�la q�ld� r�q�m. Ey Hüseyni, e�q oxu kim, s�nsa peyv�nd ed�li, Kirpiyim qan-ya� arad�r abnus il� baxam.

Page 117: Sultan Huseyn Bayqara+...2 Sultan Hüseyn Bayqara * Divan TürkSOY kitabxanas seriyas: 9 AMEA Folklor nstitutu Elmi urasnn qrar il çap olunur Azrbaycancaya uyunladran v ön sözün

117

Sultan Hüseyn Bayqara * Divan

� 103 �

Nec� yanar hicr il� f�rsud� can�m d�mb�d�m, Hicrd�n könlüm� yüz q�m, q�m üz� d�rdi-�l�m. Yar vard� gözd�nü könlümd� firq�t �idd�ti, Ç�rx bidad eyl�di can�ma, dövran c�br h�m. Gec�-gündüz can�ma, vah kim, b�lalar üz qoyub, �am ta sübh uy�u yoxdan könlüm� yüz min sit�m. Hicr ara s�brim yoxü, �nduh ara çox müzt�rib ��kd�n seyli-b�la, ah odundan h�r d�m al�m. Barça bir sar�yü yoxdur yar v�slind�n ümid, Taparsan v�sl, ey könül, ol d�m ki olarsan ad�m. Çün könül üzdü cah�ndan d�hr gülzar�n qoyub, Q�l onun m�’vas�n�, ya r�b ki, gülzari-�r�m. Ey Hüseyni, mat�mim ��rhini dedim, kim yaza, Suzind�n h�m s�hif� od dü�dü, h�m yand� q�l�m.

Page 118: Sultan Huseyn Bayqara+...2 Sultan Hüseyn Bayqara * Divan TürkSOY kitabxanas seriyas: 9 AMEA Folklor nstitutu Elmi urasnn qrar il çap olunur Azrbaycancaya uyunladran v ön sözün

118

Sultan Hüseyn Bayqara * Divan

� 104 �

Han� bir m�hv��, ona suzü güdaz�m� des�m, Han� bir mü�fiq ki, bir d�m ona raz�m� des�m. Anlayalar kim, h�qiq�t sirrind�n xali im�s, El ara keyfiyy�ti-e�qi-m�caz�m� des�m. Yeddi ç�rx övraq� dolar, yeddi b�hr olsa m�dad, Bir zamanl�q hicr ara suzi-güdaz�m� des�m. D�hr ara a�ub çox dü��r, s�lam�t qalar az, D�rdi-s�brim ��rhi içr� çoxumu-az�m� des�m. Vah, nec� kim, nazi-isti�nas�n eyl�r bir� yüz, H�r nec� kim, nöqteyi-�czi-niyaz�m� des�m. Göz� t�r dam�ndir, onu nec� ucuz deyim, Könül adl� sad� rind pakbaz�m� des�m. Duz�x olsun m�sk�nim, g�r tubeyi-c�nn�t sözü Öts�, onun ötrüsünd� s�rvi-naz�m� des�m. Köym�y�n p�rvan�y�m, t�k qalmaya hicran tünü, B�zm ara g�r l�me’yi-��m’i-t�rraz�m� des�m. Ey Hüseyni, el s�lam�t köyünd�n olar c�la, G�r N�vai yanl�� ah�ngi-Hicaz�m� des�m.

Page 119: Sultan Huseyn Bayqara+...2 Sultan Hüseyn Bayqara * Divan TürkSOY kitabxanas seriyas: 9 AMEA Folklor nstitutu Elmi urasnn qrar il çap olunur Azrbaycancaya uyunladran v ön sözün

119

Sultan Hüseyn Bayqara * Divan

� 105 �

Tapmad�m bir mü�fiqi kim, hal�-zar�m� des�m, Yaxud ol güld�n içimd� xari-xar�m� des�m. D��t olar lal�zar�ndan uyatl�q hicr ara, Bunca qanl� da� il� cismi-n�zar�m� des�m. Ç�rxü �ncüm meyv�si birl� des� m�rh�m qoyaq, Aciz olar �idd�ti-cismi f�qar�m� des�m. Al�m �hlin� cahan olar qaran�u, ��mm�yi Zülfi-hicrind�n qaralan rüzgar�m� des�m. Say�d�n özg� ki�im yoxdur yan�mda, ey quya�, Q�m tünü yaln�zl���mda q�mgüsar�m� des�m. Saqiya, mey tut ki, könlün a�r�yar g�r yar�n Cani-v�sli-�övqünd�n mühlik xumar�m� des�m. Ey Hüseyni, çün v�fa �hlin� yoxdur cüz’ c�fa, H�m c�fa eyl�r v�fayi-bi�ümar�m� des�m.

Page 120: Sultan Huseyn Bayqara+...2 Sultan Hüseyn Bayqara * Divan TürkSOY kitabxanas seriyas: 9 AMEA Folklor nstitutu Elmi urasnn qrar il çap olunur Azrbaycancaya uyunladran v ön sözün

120

Sultan Hüseyn Bayqara * Divan

� 106 �

Zar olaram ol p�ri yox kim, x�b�rdar eyl�s�m, Cilv� q�l�ac aln�nda gözü gövh�rbar eyl�s�m. Öyl� kim, ol q�mz� ba�r�m qan�ndan a�am ed�r, �st�r�m könlümü l�’lind�n ciy�rxar eyl�s�m. Tün-gün ol gül çün c�fa eyl�r, n� q�m, könlüm qu�un, Köyünd� bülbül kimi �amü s�h�r zar eyl�s�m. N� �r�r Leyliyü �irind�n sana, p�s m�n d�xi Eyb im�s F�rhadü M�cnundan �g�r ar eyl�s�m. Bu ki sürt�r m�n sar� üzün at�n toyna��na, �st�r�m, vah kim, onun nal�n� z�rg�r eyl�s�m. Ötm� s���r dövründ�n kim, yox b�cüz s�rg��t�lik, H�r nec� n�zzareyi bu dövri-peykar eyl�s�m. Ey Hüseyni, yars�zl�q h�m �r�r xo� al�mi, Çünki can�m q�sdi eyl�r meyli h�r yar eyl�s�m.

Page 121: Sultan Huseyn Bayqara+...2 Sultan Hüseyn Bayqara * Divan TürkSOY kitabxanas seriyas: 9 AMEA Folklor nstitutu Elmi urasnn qrar il çap olunur Azrbaycancaya uyunladran v ön sözün

121

Sultan Hüseyn Bayqara * Divan

� 107 �

Q�ddi-üzün hicrind�n, vah kim, mana olmu� müdam S�rvi-meyli b�rt�r�f, gül arzusu xud haram. Gözüm� h�r kirpik olsun bir tikan, g�r s�nsizin �st�yib gül g��tini bostan ara q�lsam xuram. D��t üz� yüz laleyi-yaqutun vard�r mana, Hicr xunab�n tutana çün g�r�klik olsa cam. Vah, n� gün ola ki, ba� içr� düzüb�n b�zmi-ey�, Q�lsa ol s�rvi-r�van göz gül��ni içr� xuram. Hicr ara qalan Hüseynid�n, s�ba yets�n degil, Mehriban s�rvi-gül�ndam�ma çoxdan-çox salam.

Page 122: Sultan Huseyn Bayqara+...2 Sultan Hüseyn Bayqara * Divan TürkSOY kitabxanas seriyas: 9 AMEA Folklor nstitutu Elmi urasnn qrar il çap olunur Azrbaycancaya uyunladran v ön sözün

122

Sultan Hüseyn Bayqara * Divan

� 108 � H�dd�n a�d� e�qin odu içr� d�rdi-h�sr�tim, Vay kim, s�n qafili yand�rd� da�i-firq�tim. Der idim hicrin odu suzin� qalsam öl�r�m, Yand�rar bu qüss�d�n can�m� h�r d�m heyr�tim. M�n var�b, qalm�� visal�n ba�� içr� can qu�u, Od yaxar bal�n� yand�rma�a, vah kim, qeyr�tim. D�rdü r�ncü möhn�tü q�m� t�h�mmül eyl�dim, S�nd�n ayr� olal�, billah ki, yoxdur taq�tim. Ey Hüseyni, ol quya��n firq�tin� dü��li, Yox dürur huri-p�rinin v�sli birl� ülf�tim.

Page 123: Sultan Huseyn Bayqara+...2 Sultan Hüseyn Bayqara * Divan TürkSOY kitabxanas seriyas: 9 AMEA Folklor nstitutu Elmi urasnn qrar il çap olunur Azrbaycancaya uyunladran v ön sözün

123

Sultan Hüseyn Bayqara * Divan

� 109 �

Nec� olar v�slin ümidin� d�rdi-h�sr�tim, R�hm q�l kim, yox dürur hicrind� indi taq�tim. ��tiyaq�n munisim, �övqün h�rifi-m�clisim, D�rdi-e�qin h�md�mim, r�ncü q�min h�m söhb�tim. S�nd� yox mehrü mana, yox s�nd�n üzm�y� könül, Vaqe�n vard�r bu iki mü�kül i�d� heyr�tim. Can içind� ya��r�n tutdum q�mini müdd�ti, M�rh�m�t q�la ki, bundan nar� yoxdur qüvv�tim. Ey Hüseyni, l�’lin� ta di� q�cad�m, yox dürur Çe�meyi-heyvan bil� kövs�r suyuna r��b�tim.

Page 124: Sultan Huseyn Bayqara+...2 Sultan Hüseyn Bayqara * Divan TürkSOY kitabxanas seriyas: 9 AMEA Folklor nstitutu Elmi urasnn qrar il çap olunur Azrbaycancaya uyunladran v ön sözün

124

Sultan Hüseyn Bayqara * Divan

� 110 �

S�n q�mim bilm�, x�yal�n birl� vard�r heyr�tim, Bildiyini anlasam, bilm�m n� olar hal�tim. Vay kim, yüz qatla q�lar �rdim öz e�qimi fa�, Vah ki, el ad�n� zikr ed�nd�n artar qeyr�tim. «El� m�zkur olar ad�n» deb h�s�d mane olar, Yoxsa tutar �rdi e�qind� cahan� �öhr�tim. Özg� d�m� salmagil öldürm�yimi, ey M�sih, V�hm ed�r�m verm�y� ömr özg� d�m� möhl�tim. Ey Hüseyni, nam� yazanda öp�m deb ad�n�, Bu h�v�s birl� q�l�m yanl�� olubdur hey’�tim.

Page 125: Sultan Huseyn Bayqara+...2 Sultan Hüseyn Bayqara * Divan TürkSOY kitabxanas seriyas: 9 AMEA Folklor nstitutu Elmi urasnn qrar il çap olunur Azrbaycancaya uyunladran v ön sözün

125

Sultan Hüseyn Bayqara * Divan

� 111 � At��in x�l’�t dem� cismim üz� ey dilb�rim, Kim �r�r e�qin odu birl� tutu�an peyk�rim. Ya �r�r simabi deb q�lma güman kim, e�q odu Ört�di m�cruh cismimi, �r�r xakist�rim. Dem� �hg�r t�k libas�n üzr� var simabi don, Kül durur simabisiyü, at��indir �hg�rim. Zin�t üçün dem�: var cismind� gun�gün libas, E�q yax�b s�rb�s�r q�lm��, bu zibü ziv�rim. Uçar �rdim h�r zaman, �z b�s ki, d�ymi� nav�kin, Olmasa �rdi �g�r peykanlar�ndan l�ng�rim. Köyünd� xi�ti ki, bir gün qoymu�am ba� alt�na, Eyl�yin zinhar çün öls�m l�h�dd� b�st�rim. Ey Hüseyni, olmu�am zühdi-riayind�n xilas, Olal� mu� köyü sar� der piri-r�hb�rim.

Page 126: Sultan Huseyn Bayqara+...2 Sultan Hüseyn Bayqara * Divan TürkSOY kitabxanas seriyas: 9 AMEA Folklor nstitutu Elmi urasnn qrar il çap olunur Azrbaycancaya uyunladran v ön sözün

126

Sultan Hüseyn Bayqara * Divan

� 112 � Q�lan �rmi� ol p�ri t�rki-m�h�bb�t, bilm�dim, Dü��n �rmi� cavidan könlüm� firq�t, bilm�dim. M�n ona can� f�da q�lmaqdayü ol can�ma Hicr odu yaxm��, qoyara da�i-h�sr�t, bilm�dim. A�iq olanda ümidim var idi nu�i-n��at, Onda var �rk�ni bunca ni�i-möhn�t, bilm�dim. �ö’leyi-�övqün yarutdum, vah ki, m�hzun can�ma H�r bir uçqun olma��n bir b�rqi-af�t, bilm�dim. V�sl ümidi birl� e�q asan göründü, vay kim, Onda h�r d�m var ik�ni bunca �idd�t, bilm�dim. Mübt�la olanda ol kafir�, q�ld�m t�rki-can, Bir yolu b�rbad olar� dinü mill�t, bilm�dim. Ey Hüseyni, e�qi q�ld�m nihan, qalmaq güman, Bunca rüsval�q bil� tutma�� �öhr�t, bilm�dim.

Page 127: Sultan Huseyn Bayqara+...2 Sultan Hüseyn Bayqara * Divan TürkSOY kitabxanas seriyas: 9 AMEA Folklor nstitutu Elmi urasnn qrar il çap olunur Azrbaycancaya uyunladran v ön sözün

127

Sultan Hüseyn Bayqara * Divan

� 113 � Seyli-��kim pozdu s�brim külb�sin bünyad�ndan, Vah, n�l�r g�ldi ba��ma, ol p�riv�� yad�ndan. Seyli-��kim kükr�di ü��aqç� bünyad�ndan, H�r haçan kim növh� düzdüm ol p�riv�� yad�ndan. Baxsa ol ay e�qind� Leyliyü �irin hal�ma, Q�lmayarlar yad: ol M�cnunu, bu F�rhad�ndan. Ol gözü qatild�n öldürm�yi öyr�nmi� �c�l, Leyk t�hsin tapmaz ol �agird bu ustad�ndan. S�yd �r�r könlüm qu�u ol üz�yü ist�r onu, Böyl� qu� kim gördü kim, r�m q�lmaya s�yyad�ndan. Biz� ad�t e�q olubdur, ol s�n�m� c�bri-naz, Mümkün �rm�s h�r ki�iy� ötm�k öz mötad�ndan. Saqiya, tut bir q�d�h kim, bad�nin dad�n ver�k, Kim b�si xunab içib m�n dövr eli bidad�ndan. Ey Hüseyni, zülm gör�n xatirim viran olar, Ç�ks� h�r m�zlum ah� xatiri-na�ad�ndan.

Page 128: Sultan Huseyn Bayqara+...2 Sultan Hüseyn Bayqara * Divan TürkSOY kitabxanas seriyas: 9 AMEA Folklor nstitutu Elmi urasnn qrar il çap olunur Azrbaycancaya uyunladran v ön sözün

128

Sultan Hüseyn Bayqara * Divan

� 114 � L�bl�rind�n söz e�its�m ��k�ristanm� dey�yin, H�r haçan q�lsan t�b�ssüm l�’li-x�ndanm� dey�yin. L�’li-canb�x�ind�n, ey arami-can, tapd�m h�yat, Bilm�m onu canf�za söyl�y�k, ya canm� dey�yin. Arizini gülmü, de, mü�kin x�ttini x�tti-mehr, Ya bunu müshafm�, onu x�tt�-reyhanm� dey�yin. Belinin tar�nm� sordun, yoxsa l�’lind�n onun, Ri�teyi-canm� dey�yin, ya abi-heyvanm� dey�yin. C�nn�t içr� sakin olsan, tubyi-c�nn�tmi, de, Cilv� q�l�ac qam�tin, s�rvi-xuramanm�, dey�yin. «Özg� sar� baxma» deb gözüm� qoydun da�i-möhr, Göz qaras�m� dey�yin, ya da�i-hicranm� dey�yin. Qullu�una x�tt verib, al�mi-azad eyl�dim, U�bu m�nada özümü qulmu, sultanm� dey�yin. Qönç� a�z�n�n x�yal� könlüm içr�dir nihan, Nat�van cismimd� peykan içr� peykanm� dey�yin. L�’lind�n can�m ad�m olduyü, könlüm türf�r�k, Qönç� a�z� firq�tind� t�bt� qanm�, dey�yin. Ey Hüseyni, çak edib köksümü tikmi� lütf il�, Tikm�yin m�rh�mmi, d�rman üzr� d�rmanm� dey�yin.

Page 129: Sultan Huseyn Bayqara+...2 Sultan Hüseyn Bayqara * Divan TürkSOY kitabxanas seriyas: 9 AMEA Folklor nstitutu Elmi urasnn qrar il çap olunur Azrbaycancaya uyunladran v ön sözün

129

Sultan Hüseyn Bayqara * Divan

� 115 � Ti� il� könlümü q�ld�n z�xm, ey simin b�d�n, Qan� durmazd�r deyib ol z�xm üzr� qoydurdun düyün. Yüz tikan t�k iyn� birl�, vay kim, z�xm eyl�din, Hicr ara z�xmin aya��na giribdir der tikan. Heyf deb hayq�rmagil, cana, n� xeyr indi kim, D�rdi-hicrind�n ad�m s�rm�nzilin q�ld�m v�t�n. Ey ki, yapd�n könlüm� s�brü s�lam�t p�rd�sin, P�rdeyi-s�br �rm�s �rmi�, ol ki var �rmi� k�f�n. Cana yar od yaxsa, m�rh�m yaxan�nca �ad ol, Ey Hüseyni, e�q ara bu növ’ �r�r v�chi-hüsn.

Page 130: Sultan Huseyn Bayqara+...2 Sultan Hüseyn Bayqara * Divan TürkSOY kitabxanas seriyas: 9 AMEA Folklor nstitutu Elmi urasnn qrar il çap olunur Azrbaycancaya uyunladran v ön sözün

130

Sultan Hüseyn Bayqara * Divan

� 116 � Yox d�mi, kim tilb�l�r t�k ol p�riy� zar im�n, S�brü hu�umdan cüda d�rdi-b�laya yar im�n. B�st�ri-z�’fimd� görs�n, ��rb�t �zm�, ey t�bib, Kim, ölmü��m hicri-d�rdi-r�ncind�n bimar im�n. L�’li-can�m alma��ndan öyl� m�n xo�hal kim, �sayü M�ry�m �g�r can vers� minn�tdar im�n. Ey quya�, girdin dü�üm� çün göz açd�m, yox idin, G�l yen� tanr� üçün göz yumdumü bidar im�n. Cismim� yaxan b�la da��n� görg�c, bil�s�n – Kim, m�ni uryan güli-n�srin deyib �fgar im�n. E�q ara �ql af�tin çün bilmi��m, ey mü�beç�, Eyb q�lma g�r d�mi bu deyr ara hu�yar im�n. Ey Hüseyni, ta ki, deb m�n ol üzü l�b v�sfini, De �irin nütuq im�nmi, yoxsa xo� güftar im�n.

Page 131: Sultan Huseyn Bayqara+...2 Sultan Hüseyn Bayqara * Divan TürkSOY kitabxanas seriyas: 9 AMEA Folklor nstitutu Elmi urasnn qrar il çap olunur Azrbaycancaya uyunladran v ön sözün

131

Sultan Hüseyn Bayqara * Divan

� 117 � Ey visal�n x�st� könlüm m�rh�mi, arami-can, Ölm�dim hicran �lind�n, m�n qat� canl� yaman. D�rd il� h�r d�m saçaram l�’li-��k yerind�, �ki al�m içr� yoxdur gözl�rim t�k b�hrü kan. G�r f�raq�n möhn�ti budur m�n biçar�y�, Tapmayasan bu m�ni-dilx�st�d�n nami-ni�an. H�r haçan ç�xsan xuraman, q�ddü a�z�n� görüb, Ah birl� d�ng ç�xar ol d�m b�d�nd�n u�bu can. Aqib�t, bir gün Hüseynini c�fa ti�i bil� Q�tl q�laram dedin, ey dost, bismilla, r�van.

Page 132: Sultan Huseyn Bayqara+...2 Sultan Hüseyn Bayqara * Divan TürkSOY kitabxanas seriyas: 9 AMEA Folklor nstitutu Elmi urasnn qrar il çap olunur Azrbaycancaya uyunladran v ön sözün

132

Sultan Hüseyn Bayqara * Divan

� 118 �

Ey s�nin qa�ü gözün s�rfitneyi-ax�rzaman, L�bl�rindir x�st� könlüm� h�yati-cavidan. Ey quya� üzlü s�n�m, hal�m görüb r�hm eyl� kim, Yetdi göy� h�r n�f�s hicrind� f�ryadü f��an. El aras�nda nec� sirrimi pünhan saxlad�m, Bu sar� üz a�ikar� eyl�di razi-nihan. G�r x�yal�n olsa mehman könlüm öyünd� d�mi, Eyl�y�r üz sar� h�r d�m gözl�rim gövh�r f��an. Dedim: ey can, d�rdim� v�slin bil� bir çar� q�l, Gülüb dedi: ey Hüseyni, tutma m�nd�n bu güman.

Page 133: Sultan Huseyn Bayqara+...2 Sultan Hüseyn Bayqara * Divan TürkSOY kitabxanas seriyas: 9 AMEA Folklor nstitutu Elmi urasnn qrar il çap olunur Azrbaycancaya uyunladran v ön sözün

133

Sultan Hüseyn Bayqara * Divan

� 119 � S�bzeyi-x�ttin içind� öyl� kim cand�r nihan, Hoqqayi-l�’lin ara h�m dürri-qaltand�r nihan. Mehr onda� kim, bulud içr� nihan q�lar özün, Sünbüli-zülfün içind� mahi-taband�r nihan. Ol p�ri könlümd�, ey �ql, ol t�r�f aylanma kim, Onda bir eld�n ya��r�an türf� mehmand�r nihan. Sorma peydayü nihan�m kim, h�zin könlüm ara, Niç� ox kim, olsa peyda, onca peykand�r nihan. M��’�li-v�slind�n, ey e�q, el gözün yarutmagil, ��m’i-rüxsar�n� könlüm öyünd� yand�r nihan. Nar t�k könlümü edib çak, m�’lum eyl� kim, Köksüm içr� q�tr�-q�tr� ba�layan qand�r nihan. Yolda ya��nm�� Hüseyni dem�yin, dayanmas�n, Bils� bu kim, yol ara bir zari-heyrand�r nihan.

Page 134: Sultan Huseyn Bayqara+...2 Sultan Hüseyn Bayqara * Divan TürkSOY kitabxanas seriyas: 9 AMEA Folklor nstitutu Elmi urasnn qrar il çap olunur Azrbaycancaya uyunladran v ön sözün

134

Sultan Hüseyn Bayqara * Divan

� 120 �

Zülfü içr� bel, x�tti içr� l�’li x�ndand�r nihan, Öyl� kim, cand�r nihan, h�m ri�teyi-cand�r nihan. Dem� e�qimd�n n� israf s�n nihan köksün ara, Onda h�r yan nöqt yanl�� da�i-hicrand�r nihan. Öldür�r qeyr�t ki, görs� el gözü deb nec� kim, T�n ara cand�r nihan, can içr� canand�r nihan. Ey ki, ders�n e�q sirrin zari-könlünd� ya��r, �ö’l�ni x���k ara q�lmaq n� imkand�r nihan. Ey müs�lmanlar, könül meyl etm�s� ta�t sar�, Eyb q�lman onda çün bir namüs�lmand�r nihan. A�ikar�dir aya��n salma �ld�n l�hz�y�, N� üçün kim, el gözüd�n zari-dövrand�r nihan. H�m Hüseyni ruzigari tir�dir, h�m gözl�ri, Guya ki, b�zmind�n ol xur�id r�x�and�r nihan.

Page 135: Sultan Huseyn Bayqara+...2 Sultan Hüseyn Bayqara * Divan TürkSOY kitabxanas seriyas: 9 AMEA Folklor nstitutu Elmi urasnn qrar il çap olunur Azrbaycancaya uyunladran v ön sözün

135

Sultan Hüseyn Bayqara * Divan

� 121 � Zülfü içr� x�tt, x�tt içr� l�’li-x�ndand�r nihan, Zülm�t içr� X�z�r h�m, h�m abi-heyvand�r nihan. S�h�r birl� fitn�d�n xali im�s könlüm d�mi, Onda çün bir gözü sehr, xal� f�ttand�r nihan. Könlüm içr� kim nihand�r dem�yin, ey dostlar, Kim nihan olar könüld�, könlüm aland�r nihan. Qönç� a�z� n�q�imi könlümd�dir, ya t�n ara, Çox x�d�ngind�nmi peykan içr� peykand�r nihan. Olsa könlümd� s�fayü nur, �rm�sdir �c�b, Onda ol üz �övqünd�n xur�idi-r�x�and�r nihan. E�qi-suzin zari-cismimd� niçin pünhan tutaq, B�rq odu x���k ara olmaq naimkand�r nihan. Ey Hüseyn köym�yinc� e�q ara yetm�s visal, T�ni köydür a�ikar�, can� h�m yand�r nihan.

Page 136: Sultan Huseyn Bayqara+...2 Sultan Hüseyn Bayqara * Divan TürkSOY kitabxanas seriyas: 9 AMEA Folklor nstitutu Elmi urasnn qrar il çap olunur Azrbaycancaya uyunladran v ön sözün

136

Sultan Hüseyn Bayqara * Divan

� 122 �

Zülfü içr� gül, gül içr� l�’li-x�ndand�r nihan, Donda mehru, mehr ara s�rçe�meyi-cand�r nihan. Tir� könlüm içr� canp�rv�r l�bin pünhanl���, Zülm�t içr� ol sif�t kim, abi-heyvand�r nihan. Qönç� içr� öyl� kim, h�r yan nihan olar tikan, Hicr oxundan könlüm içr� onca peykand�r nihan. �hli-din içr� müs�lmanlar nedib peyda olaq – Kim, pozuq könlüm ara bir namüs�lmand�r nihan. Sorma suzi birl� �f�an�n ha yan pünhan �r�r, Can�m içr� suzi, könlüm içr� �f�and�r nihan. Dövr aya��n, saqiya, bir d�m �lind�n salma kim, Könlüm içr� bir neç� �nduhi-dövrand�r nihan. G�r Hüseyni söyl�y�nd� ah ç�kdi, �ükür kim, Qeyrind�n dud içr� ol xur�idi-r�x�and�r nihan.

Page 137: Sultan Huseyn Bayqara+...2 Sultan Hüseyn Bayqara * Divan TürkSOY kitabxanas seriyas: 9 AMEA Folklor nstitutu Elmi urasnn qrar il çap olunur Azrbaycancaya uyunladran v ön sözün

137

Sultan Hüseyn Bayqara * Divan

� 123 � Ol quya� kim, ay üzünün dövründ� gümü� q�ran, Barça m�hv��l�r aras�nda �r�r sahibgiran. Örp�yidir k�hk��an, �ncumdür onun incisi, Görm�di yüz göz bil� g�rdun bunun t�k bir giran. �ncind�n ol ��ttad�r, kim eyl�din paymal onu, Ya sür�yyad�r aya��n öp�li g�lmi� r�van. Gül üzün g�rdind� tirg�n incil�r �rm�s ki var, Q�tr� güll�r yapra�� üstünd� ��bn�md�n �yan. Var ik�n ol mah c�bin üzünd� tirin k�sr�ti, Ya q�m�r �traf�nda görk�zdi �ncümd�n ni�an. Görg�c ol m�hv�� giran�n, gözl�rim tökdü siri�k, Var y�qin ya�maq �c�b ay hal� ba�layan zaman. Ey Hüseyni, yeddi kövk�bd� t�m�nna var bu kim, Titr�diçi ba��na tapalar inci t�k m�kan.

Page 138: Sultan Huseyn Bayqara+...2 Sultan Hüseyn Bayqara * Divan TürkSOY kitabxanas seriyas: 9 AMEA Folklor nstitutu Elmi urasnn qrar il çap olunur Azrbaycancaya uyunladran v ön sözün

138

Sultan Hüseyn Bayqara * Divan

� 124 � Göz ya��md�r firq�tind� yüz üz� dürlü x�zan, R�hm q�l, ey �r�üvani r�ng donlu növc�van. Qönç� a�z�n, gül üzün, tuba q�ddin, s�bz� x�ttin, Olmas�n, ya r�b, bunun t�k hüsnün� h�rgiz x�zan. D�rdi-ah�m� ��rarlar birl� gör�nl�r bilib Dey�r ki, yetdi hicr d��tind�n yüz odlu karvan. Ol iki gözdürmü, ya v�slin dil�r, vah, z�’fd�n, Gu�eyi-hicran ara yatm�� bu iki nat�van. Bir p�ri e�qind� m�n t�k olsa rüsva, eyb im�s, Sirrini M�cnun bil� F�rhaddan ya��rmayan. Dü�m�nimd�n n� b�lalar yetdi m�hzun can�ma, Dostlar h�m, vah ki, bu m�hzuna eyl�r q�sdi-can. Vard�lar �hbabü m�n hicran yesiri olmu�am, �t uyub qalm�� d�xi, vah kim, göçübdür karvan. Saqiya, can�m f�dan olsun, tutub ver cami-mey, Vah ki, hicran d�rdind�n can�m� qurtar bir zaman. E�q Qaf� alt�nda qalan Hüseyni topra��n, Nec� can ç�kib ç�xaralar onu �hli-cahan.

Page 139: Sultan Huseyn Bayqara+...2 Sultan Hüseyn Bayqara * Divan TürkSOY kitabxanas seriyas: 9 AMEA Folklor nstitutu Elmi urasnn qrar il çap olunur Azrbaycancaya uyunladran v ön sözün

139

Sultan Hüseyn Bayqara * Divan

� 125 � Vah ki, bir qatil� anda� zarü heyranam bu gün – Kim, gözü, zülfü kimi m�sti-p�ri�anam bu gün. Duz�x �hli köym�yinizd�n m�nim aln�mda çox, Dem�yin kim, mübt�layi-da�i-hicranam bu gün. B�s ki, �tfal atd� da�, suzi-hicran urdu od, Lal� t�k ba�dan-ayaga da� il� qanam bu gün. �st�r �rdim, vah, h�yat�m� onun v�sli üçün, D�rdi-hicrind�n h�yat�mdan pe�imanam bu gün. Soral� g�ldin bu gün danla, dem� q�lam vida, Zari-könlümü riay�t q�l ki, mehmanam bu gün. �st�m� abad, deyib p�nd, ey naseh, m�ni, Kim biri seyli-q�mind�n �srü viranam bu gün. Ey Hüseyni, ba��m üzr� ç�tr t�kdir dudi-ah, ��k im�s kim d�rdi-e�q �hlin� sultanam bu gün.

Page 140: Sultan Huseyn Bayqara+...2 Sultan Hüseyn Bayqara * Divan TürkSOY kitabxanas seriyas: 9 AMEA Folklor nstitutu Elmi urasnn qrar il çap olunur Azrbaycancaya uyunladran v ön sözün

140

Sultan Hüseyn Bayqara * Divan

� 126 � Ol quya� kim, ç�rx ara a�üft� p�rç�mdir bu gün, X�st� könlüm zülfi-tab� içr� d�rh�mdir bu gün. Sorma köyünd�n, �g�r �f�an q�laram h�r gec� – Kim, m�nim t�k a�iqi-bixaniman k�mdir bu gün. Ol v�fas�zdan c�falar gördümü d�m urmad�m – Kim, mana a�iqlik ayini-müs�ll�mdir bu gün. Heyli-q�m can�ma q�sd eyl�r idi, ey �qlü hu�, Çün m�d�d oldu mana e�q, özg� n� q�mdir bu gün. Can verib öpdüm aya��n sabit eyl�r e�q ona, M�n kimi bir a�iqi-sabitq�d�m k�mdir bu gün. Kim g�day�n olsa al�md�n kecib, ey dilrüba, F�qir �hli içr� ol sultani-al�mdir bu gün. Sormay�n miskin Hüseyni hal�n�, ey �hli-hu� – Kim filani-e�qind�n rüsvayi-al�mdir bu gün.

Page 141: Sultan Huseyn Bayqara+...2 Sultan Hüseyn Bayqara * Divan TürkSOY kitabxanas seriyas: 9 AMEA Folklor nstitutu Elmi urasnn qrar il çap olunur Azrbaycancaya uyunladran v ön sözün

141

Sultan Hüseyn Bayqara * Divan

� 127 � S�ni görg�c der idim: ç�xar f��an candan burun, Ç�xmas�n deb r��kind�n can ç�xd� �f�andan burun. Nameyi-�övqüm ba��na yazmasam ad�n, n� eyb, El gözü dü�m�z çü m�zmununa ünvandan burun. �vv�l ol yüz cilv� q�ld�, sonra zahir oldu x�tt, Gül zühurun, ey könül kim, gördü reyhandan burun. Sorma��ma kim g�l�r ol ay x�d�ngin ç�km�yin, Ç�xmaya can ta ki, ol g�linc� peykandan burun. Vah, n� hal�tdir ki, yüz �üm�ad q�dd ç�xsa, biri Uçramaz gözüm� ol s�rvi-xuramandan burun. R�hm q�l kim, var ik�ndir a�iqü m��uq h�m, M�n g�dayi-d�hr, s�n a�ubi-dövrandan burun. Dem� kim, e�qi �z�ld�n qism�t olmu� can�ma, Ey Hüseyni, bu n�sib olmu� mana ondan burun.

Page 142: Sultan Huseyn Bayqara+...2 Sultan Hüseyn Bayqara * Divan TürkSOY kitabxanas seriyas: 9 AMEA Folklor nstitutu Elmi urasnn qrar il çap olunur Azrbaycancaya uyunladran v ön sözün

142

Sultan Hüseyn Bayqara * Divan

� 128 � V�sl ara öldür m�ni hicran c�fas�ndan burun, Nec� kim, q�lsan xilas onun b�las�ndan burun. Könlüm� q�md�n burun xunab içirdi d�rdi-e�q, X�st�y� ��rb�t içir�n t�k q�zas�ndan burun. Fariq ol, ey müdd�i, m�nd�n ki, görg�c yar� Heç kam�m yoxdur ölm�k müdd�as�ndan burun. A�iq olmam m�n bu gün, ey �eyx kim, canaf�rin, Qismim etdi af�rini� ibtidas�ndan burun. Ey M�siha, urma d�m kim, abi-heyvan z�h�rdir, Nat�van könlüm� v�slinin �das�ndan burun. Öyl� yetdim cana hicrind�n ki, g�r tapsam visal, Sormayam m�n x�st�, hicran mac�ras�ndan burun. Ey Hüseyni, g�r budur nal�n eyb �rm�s yara, G�r yet�r ü��aqi-bisaman n�vas�ndan burun.

Page 143: Sultan Huseyn Bayqara+...2 Sultan Hüseyn Bayqara * Divan TürkSOY kitabxanas seriyas: 9 AMEA Folklor nstitutu Elmi urasnn qrar il çap olunur Azrbaycancaya uyunladran v ön sözün

143

Sultan Hüseyn Bayqara * Divan

� 129 � S�rvi-q�ddin yad�ndan nal�m böyük, könlüm h�zin, Gül üzünün h�sr�tind�n isti ah�m at��in. Ahi-hicrin h�mn�f�s, �nduhi-�övqün h�mv�s�q, Yadi-v�slin h�ms�f�r, d�rdi-f�raq�n h�mni�in. Vah, han� ol gün ki, h�r d�m l�’l üz� xal�n görüb, Dey�r �rdim ört�nib �övqünd� m�n zari-q�min. Nöqt�dir ya xali-mü�kin ol l�bi-meygün üz�, Ya ona ox�ar ki, qonar ��k�r üstünd� çibin. Yar v�slidir Hüseyninin murad� dünyada, S�n murad�na yetirgil, ya ilahil-al�min.

Page 144: Sultan Huseyn Bayqara+...2 Sultan Hüseyn Bayqara * Divan TürkSOY kitabxanas seriyas: 9 AMEA Folklor nstitutu Elmi urasnn qrar il çap olunur Azrbaycancaya uyunladran v ön sözün

144

Sultan Hüseyn Bayqara * Divan

� 130 �

Gözl�rim kor et, q�za, bir ��kli-mövzun görm�yim, Özüm bir Leyliv��i e�qind� M�cnun görm�yim. E�q ara avara q�l f�rsud� can�m, ey �c�l, Dostlar könlünü öz hal�ma m�hzun görm�yim. �övqünd�n �eydal���m ��rhi yetib ol yer� kim, Dedi: m�n s�rg��teyi-rüsvan� M�cnun görm�yim. Ey xir�d, ol gül q�min m�hv et könüld�n, ta yen� ��ki-qan� birl� rüxsar�m� gülgün görm�yim. Bir �r�b birl� �c�m a�ubu söym� kim, yen� Bu gözüm ��kin F�rat, ol birin Ceyhun görm�yim. Gözl�ri pozdu könül mülkün bu yanl�� türktaz, Çün yeti�di olmaz, ol ki�v�ri xamun görm�yim. E�qd�n qurtar m�ni, ey ç�rx kim, h�r q�m tünü Hicr �am� heylind�n yüz min ��bixun görm�yim. Saqiya, tutgil dolu g�rdun kimi sa��ri kim, Can�ma der�m: d�mi-bidadi-g�rdun görm�yim. Görm� derl�r ol p�riv��i ki, eyl�r q�sdi-can, Ey Hüseyni, bu müy�ss�r olsa n� üçün görm�yim.

Page 145: Sultan Huseyn Bayqara+...2 Sultan Hüseyn Bayqara * Divan TürkSOY kitabxanas seriyas: 9 AMEA Folklor nstitutu Elmi urasnn qrar il çap olunur Azrbaycancaya uyunladran v ön sözün

145

Sultan Hüseyn Bayqara * Divan

� 131 � V�sl ara öldür m�ni, ta da�i-hicran görm�yim, Yand�r anda� da� il� kim, heç d�rman görm�yim. Ey �c�l, hüsnün� heyran ik�n can�m� al, Ta özümd�n özg�ni ol üz� heyran görm�yim. Ç�km�gil, ah, ey könül kim, al�m �hli q�tlin� S�bz�sin gül üzr� ol yeld�n p�ri�an görm�yim. Ol üzü q�dd hicrind� bostana q�lmam meyl kim, Gül sar� göz salmay�b s�rvi-xuraman görm�yim. G�rçi qan�m� qurutdu hicr odu, h�m xo� durar Q�tl v�qti var� onun ti�ind� qan görm�yim. Saqiya, �vv�l m�ni b�zm içr� bihu� eyl� kim, �ltifat�n m�clis �hli sar� h�r yan görm�yim. Ey Hüseyni, hicr ara s�br eyl�gil kim, �hli-e�q V�sl tapmaq mümkün �rm�s, d�rdi-hicran görm�yim.

Page 146: Sultan Huseyn Bayqara+...2 Sultan Hüseyn Bayqara * Divan TürkSOY kitabxanas seriyas: 9 AMEA Folklor nstitutu Elmi urasnn qrar il çap olunur Azrbaycancaya uyunladran v ön sözün

146

Sultan Hüseyn Bayqara * Divan

� 132 � Bir p�riv�� e�qind�n anda� p�ri�an hal m�n – Kim, onun ��rhin q�landan �srü günü lal m�n. Zülfünün sevdas� anda� könlüm içr� dü�dü kim, Ol qara qay��nda zülfünd�n p�ri�an hal m�n. Xatirim xo�dur, aya��n� öp�r meydan ara, G�rçi zülfü t�k aya�� alt�nda paymal m�n. Muyind�n, beli-x�yal�ndan t�nim anda� ki mu, Nal�d�n, zülfi-h�v�sind�n niçin kim nal m�n. Ol �lif kim, iki nunu eyn aras�nda ç�k�r, G�r �lif �rdi q�ddim, indi q�mind�n dal m�n. �nb�rin xal�n q�mind�n, görgül, ey gözü qara, Kim qara b�xtim kimi e�q �hli içr� xal m�n. Ey s�ba, yar aln�nda �rz et Hüseyni hal�n� – Kim, q�mi-e�qi ara zarü x�rab �hval m�n.

Page 147: Sultan Huseyn Bayqara+...2 Sultan Hüseyn Bayqara * Divan TürkSOY kitabxanas seriyas: 9 AMEA Folklor nstitutu Elmi urasnn qrar il çap olunur Azrbaycancaya uyunladran v ön sözün

147

Sultan Hüseyn Bayqara * Divan

� 133 �

Köydü bu m�hzun könül, al�m qarald� dudind�n, Q�hri-lütf ayin bil� lütfi-itab aludind�n. Q�tlim onun q�sdiyü, v�sli könül m�qsudidir, Q�sd ona bu növ’ is� al�m kec�r m�qsudind�n. E�q sud birl� t�nim� girdi, ç�xar can bil�, Naseha, m�n’ etm� eli ad�ti-m�xudind�n. Yet�li s�rmayeyi-e�qin m�ni-sevdayiy�, Fariq olmu� xatirim, al�m ziyanü sudind�n. S�nd� zühdü m�nd� üsyan, n� t�favüt, ey f�qih, Heç kim çün vaqif �rm�s ax�r i� behbudind�n. Ey mün�ccim dem�gil kim, ay tutulmu� bu gec� – Kim, örtülmü� bir quya� hicrind� ah�m dudind�n. Ey Hüseyni, dem� s�br ets�n n�tic� v�sl �r�r – Kim, n�tic� ist�mi� bir fe’li-namövcudind�n.

Page 148: Sultan Huseyn Bayqara+...2 Sultan Hüseyn Bayqara * Divan TürkSOY kitabxanas seriyas: 9 AMEA Folklor nstitutu Elmi urasnn qrar il çap olunur Azrbaycancaya uyunladran v ön sözün

148

Sultan Hüseyn Bayqara * Divan

� 134 �

G�r g�lib viran� q�brimi ziyar�t q�lasan, R�hm edib, ey qatilim, onu imar�t q�lasan. Q�tl ara t�slim �r�r, ey hicri-aln�nda �c�l, Nec� al�b can�m izhari-m�har�t q�lasan. Çün könüld� qoymad�n aramü s�brü �qlü din, �ndi, ey zal�m, bu ki�v�rd� n� qar�t q�lasan. Ah�m aln�nda soyuq-s�rins�n, ey duz�x odu, H�r d�m yer yüz qatla izhari-h�rar�t q�lasan. Ol ay isti�nas�ndan �flak �r�r p�s, ey könül, Hac�t �rm�sdir ki, s�n �rzi-h�qar�t q�lasan. Nec� el q�tlin� m�mur eyl�b�n ol q�mz�ni - Ya��r�n, leykin m�nim sar� i�ar�t q�lasan. Ey Hüseyni, e�qd�n keçim ki, mühlikdir dedin, Yax��raq, g�r indi t��yir ibar�t q�lasan.

Page 149: Sultan Huseyn Bayqara+...2 Sultan Hüseyn Bayqara * Divan TürkSOY kitabxanas seriyas: 9 AMEA Folklor nstitutu Elmi urasnn qrar il çap olunur Azrbaycancaya uyunladran v ön sözün

149

Sultan Hüseyn Bayqara * Divan

� 135 � G�ls� ol gülçöhr� süs�n t�k, dem�kd�n lal m�n, G�lm�s� badi-s�ba t�k hicrind�n bihal m�n. Hicrin oxu k�sr�tind�n p�r ç�xard�m, ey p�ri, Handa kim, varsan sana yetm�kd� fariqbal m�n. D�rdi-hicrind�n i�im r�qim q�l�m t�k nal�dir, Z�’flik bican t�nim birl� niçin kim, nal m�n. Yusifim hicrind� ömrümd�n doyub m�n, ey M�sih, Var ölünc� barça g�r xud Nuh il� h�msal m�n. Ol quya��n v�slind�n p�rtöv haçan dü�s� mana, Al�m içr� s�’di-kövk�b t�k hümayun pal m�n. Xan�gah �eyxi d�mad�m p�nd verm�k, n� as��, M�n ki deyr içr� x�rab, cani-malamal m�n. Ey Hüseyni, ol �lif t�k q�dd-q�mind�n peyk�rim – Kim, �yildi q�m yükün ç�km�y�, guya dal m�n.

Page 150: Sultan Huseyn Bayqara+...2 Sultan Hüseyn Bayqara * Divan TürkSOY kitabxanas seriyas: 9 AMEA Folklor nstitutu Elmi urasnn qrar il çap olunur Azrbaycancaya uyunladran v ön sözün

150

Sultan Hüseyn Bayqara * Divan

� 136 � Zülfi-hicrind�n p�ri�an hali-zar�mm� ik�n, Hicr �am� t�k qaralan ruzigar�mm� ik�n. S�ngi-baran q�zadanm� ik�n m�cruhi-mur, Ya f�raq asibind�n cismi f��ar�mm� ik�n. Ol quya�dan ayr� hicran �am� �ncüm heyli t�k, Ah odundan göy� üzl�n�n ��rar�mm� ik�n. Kirpiyind�nmi ik�n könlüm ara h�r sar� ni�, Yaxud ol güld�n ür�kd� xari-xar�mm� ik�n. S�yridib meydan ara girg�c ulusu yand�ran, B�rqi-l�m’�mi ik�n, ya �ahsüvar�mm� ik�n. Saqiya, mey tut ki, bilm�m q�sdim ed�n q�m tünü, Firq�ti-qatilmi, ya mühlik xumar�mm� ik�n. Ey Hüseyni, taz� güll�rmi ik�n gül��n ara, Ya ç�m�n gülg��tin eyl�r gülüzar�mm� ik�n.

Page 151: Sultan Huseyn Bayqara+...2 Sultan Hüseyn Bayqara * Divan TürkSOY kitabxanas seriyas: 9 AMEA Folklor nstitutu Elmi urasnn qrar il çap olunur Azrbaycancaya uyunladran v ön sözün

151

Sultan Hüseyn Bayqara * Divan

� 137 �

E�q ara heç kim m�nim t�k zarü �eyda olmas�n, Olsa h�m, vah, m�n kimi m�hcurü rüsva olmas�n. Heç ki�i e�q içr� m�n t�k olmas�n könlü �ik�st, �hli-hüsn içr� s�nin t�k könlü xara olmas�n. C�brü bidad�n� mühlik, ist�r�m can�ma kim, Heç kim� e�qi ol ay�n t�m�nna olmas�n. Bir zaman görm�y� ol arizi yoxdur taq�tim, E�q ara heç kim m�nim t�k na��kiba olmas�n. X�st� könlüm r��kind�n bihal m�n, ol köy ara, �tiniz m�n onda �rk�n ça�da peyda olmas�n. Köyünd� �eyda könül f�ryad q�lma b�d �z in, Gec�, ya gündüz uyur v�qtind� qov�a olmas�n. Yar müst��nidir anda� kim, qa��nda d�ng durar, G�r Hüseyni, olsa onun aln�nda ya(y) olmas�n.

Page 152: Sultan Huseyn Bayqara+...2 Sultan Hüseyn Bayqara * Divan TürkSOY kitabxanas seriyas: 9 AMEA Folklor nstitutu Elmi urasnn qrar il çap olunur Azrbaycancaya uyunladran v ön sözün

152

Sultan Hüseyn Bayqara * Divan

� 138 � Yars�z m�hzun könül divan� olmaz neyl�sin, Vamiqü M�cnun kimi �fsan� olmaz neyl�sin. D�rdi-q�md�n çar� yox hicrind� onsuz x�st� can, Q�m� h�md�m, d�rd� h�mxan� olmaz neyl�sin. E�q tufan�yü mey seylab� bir d�m �ksilm�z, Ey könül, ömrüm öyü viran� olmaz neyl�sin. Arizi-gül��n ara güldür, ��bistan içr� ��m’, Gah bu h�m bülbül, gahi p�rvan� olmaz neyl�sin. Can alanda çün �r�r m�rdan� ol ay, can d�xi Özünü ed�nd� f�da m�rdan� olmaz neyl�sin. Çün olar h�r l�hz� bir bigan� birl� a�ina, A�inalardan könül bigan� olmaz neyl�sin. Tilb�g�r olmu� Hüseyni, eybi yox, yar� onun Çün p�ri olmu�, özü divan� olmaz neyl�sin.

Page 153: Sultan Huseyn Bayqara+...2 Sultan Hüseyn Bayqara * Divan TürkSOY kitabxanas seriyas: 9 AMEA Folklor nstitutu Elmi urasnn qrar il çap olunur Azrbaycancaya uyunladran v ön sözün

153

Sultan Hüseyn Bayqara * Divan

� 139 � S�brsiz könlüm� baxsam, artad�r e�qu-cünun, Nat�van can�m� görs�m �övq il� d�rdi füzun. Oxlar�ndan könlüm öyün� sütunlar qoymu�am, Cism öyün� rast onda� kim �sadand�r sütün. B�s ki, peykan�n t�nimd� qald� q�ddim oldu x�m, �ax�nda çün meyv� çox olsa q�ddin eyl�r n�gun. �ym� qa��n h�yat� bimar olan göz üz�, Var onun t�k kim, beayna nat�van üstünd� nun. B�rgi-gül hümr�t bil�n l�’linc� olmaz öyl� kim, Bad� olmaz suyu g�rçi eyl�y�rl�r l�’lgun. D�hr bostan�nda h�r kim s�rv t�k azad�dir, Olmaz özg� n�xll�r yanl�� x�zan yetg�c z�bun. Ey Hüseyni, ta ki mümkündür cahanda kam sür, Aqib�t nakaml�q yetir�c�k çün ç�rxi-dun.

Page 154: Sultan Huseyn Bayqara+...2 Sultan Hüseyn Bayqara * Divan TürkSOY kitabxanas seriyas: 9 AMEA Folklor nstitutu Elmi urasnn qrar il çap olunur Azrbaycancaya uyunladran v ön sözün

154

Sultan Hüseyn Bayqara * Divan

� 140 �

Növbahar �yyam� bülbül t�k neçün ç�km�z f��an, Güll�n�n ça�da nihali-növr�sim q�lm�� x�zan. Z�’f�rani-��k sar� çöhr�m üzr�, vah n� q�m, Kim sar� görk�zdi gül, ol taz� �axi-�r�üvan. Çün bahar ey�im olmu� q�m x�zan�na b�d�l, Eyl�r�m i�r�ti-s�rvd�n növheyi-möhn�t güman. Firq�tind�n cavidan mat�m� dü�düm aqib�t, Ey vüsal�n x�st� can�ma h�yati-cavidan. Çün h�yat �hli v�fadan yax�� �rm�s hicr ara, S�nd�n ayr� n�d�n olmam m�n qat� qanl� yaman. Saqiya, gülgün q�d�h tut kim, �c�b güll�r açar, D�hr bostan�nda �hval�ma dövri-asiman. Dastani-d�rd oxur �rdi Hüseyni e�q ara, �ndi e�qü d�rdind�n xalq içr�dir yüz dastan.

Page 155: Sultan Huseyn Bayqara+...2 Sultan Hüseyn Bayqara * Divan TürkSOY kitabxanas seriyas: 9 AMEA Folklor nstitutu Elmi urasnn qrar il çap olunur Azrbaycancaya uyunladran v ön sözün

155

Sultan Hüseyn Bayqara * Divan

� 141 � Ah, �g�r görs�m yen� ol mahi-taban�m� m�n, Ver�r�m �ükraneyi-v�sli üçün can�m� m�n. Ey müs�lmanlar, quyun kim s�rf q�ld�m yolunda, Zülfünd�n zünnar ba�lar dinü iman�m� m�n. E�iyind� gec�l�r çox a�lamaqdan aqib�t, A�ikar� eyl�dim bu sirri-pünhan�m� m�n. Dedi ax�r: var murad�m kim, s�ni öldür�m m�n, G�r s�nin r�yin budur, q�ld�m b�xil qan�m� m�n. Nec� ders�n kim, Hüseyni, qalmad� can�n s�nin, Ey n�sih�tgu, nedim, bu yars�z can�m� m�n?

Page 156: Sultan Huseyn Bayqara+...2 Sultan Hüseyn Bayqara * Divan TürkSOY kitabxanas seriyas: 9 AMEA Folklor nstitutu Elmi urasnn qrar il çap olunur Azrbaycancaya uyunladran v ön sözün

156

Sultan Hüseyn Bayqara * Divan

� 142 � Heç müs�lmana, nigara, da�i-hicran olmas�n, Kim vüsal�ndan cüda olsa, ona can olmas�n. Göz ucundan nav�ki-c�brin bil� öldür m�ni, Dam�ni-pak�n, b�yim, nagah yen� qan olmas�n. X�st� könlüm b�ndi-zülfünd�n p�ri�and�r b�si, C�m q�lgil sünbülünü kim, p�ri�an olmas�n. Cana yetdim dilb�ri-nadan �lind�n, ah-ah, Heç ki�inin dünyada m�hbubu nadan olmas�n. Can ver�nd� g�lib otur bir d�mi, gör�k s�ni – Kim, Hüseyni könlünd�, ey dost, �rman olmas�n.

Page 157: Sultan Huseyn Bayqara+...2 Sultan Hüseyn Bayqara * Divan TürkSOY kitabxanas seriyas: 9 AMEA Folklor nstitutu Elmi urasnn qrar il çap olunur Azrbaycancaya uyunladran v ön sözün

157

Sultan Hüseyn Bayqara * Divan

� 143 � Ey s�ba, vergil x�b�r, s�rvi-r�van�m g�ldimi? Can iyi s�nd�n g�l�r, ruhi-r�van�m g�ldimi? Hicr d��tind� yorulub qalm�� �rdi x�st� can, Vah, deyin kim, ol q�ribi-nat�van�m g�ldimi? G�l�n �rmi� xublar e�q �hli qan�n tök�li, Ey könül, gör kim, m�nim q�tlim� can�m g�ldimi? Zülfünd� s�n b�ndü m�n, köyünd� bimar, ey könül, Z�’find�n de kim, sana munlu� f��an�m g�ldimi? Yar mehman olsa cismim öyün�, can eyl�r nisar, Deyiniz, ey dostlar kim, mehman�m g�ldimi? M�n xud öldüm hicrind�, ol s�kt� deb q�lm�� güman, Vah, deyin kim, ba��ma ol b�dgüman�m g�ldimi? R�hm edib bir gün Hüseynini itind�n sorasan, Ol m�lam�t köyünd� it�n yaman�m g�ldimi?

Page 158: Sultan Huseyn Bayqara+...2 Sultan Hüseyn Bayqara * Divan TürkSOY kitabxanas seriyas: 9 AMEA Folklor nstitutu Elmi urasnn qrar il çap olunur Azrbaycancaya uyunladran v ön sözün

158

Sultan Hüseyn Bayqara * Divan

� 144 �

Ey c�fa ti�i, g�lib m�cruh köksümü yaru, Qol yalan eyl�b sal�b, h�r yan içimi axtaru. Axtaranda tapsan ol könlüm ki, M�cnun �iv�dir, H�r nec� olsa ad�m s�hras� sar� gönd�ru. Gönd�r�nd� varmasa könlüm ad�m s�hras�na, Dö�-dö�ünd�n sanc�ban ol sar� onu qaytaru. Qaytaranda vaqif ol kim, yen� qayd�b g�lm�sin, Tanr� üçün, nat�van can�m� ondan qurtaru. Qurtaranda nat�van can�m� ol bibakd�n, Yüz c�fa eyl�b onu g�tir, qa��mdan ötg�rü. �st�yib g�ls� yen� köksüm ��qaf�n tapma�a, Vah ki, bir m�rh�m qoyub ol çaki-köksüm bitg�rü. Eyl�s�n miskin Hüseyni can�n� ondan xilas, Virdi bu olar duada s�n d�xi daim yaru.

Page 159: Sultan Huseyn Bayqara+...2 Sultan Hüseyn Bayqara * Divan TürkSOY kitabxanas seriyas: 9 AMEA Folklor nstitutu Elmi urasnn qrar il çap olunur Azrbaycancaya uyunladran v ön sözün

159

Sultan Hüseyn Bayqara * Divan

� 145 �

Bir quya� hicrind� ç�kdim odlu �f�an bu gec�, Köym�yim dudind�n oldu, ç�rx giryan bu gec�. Ol quya� hicran�nda h�r bir qaras� ��klind�n Qoydular h�r bir gözüm bir da�i-xirm�n bu gec�. �ami-hicran�m� bilm�m kim, bu yanl�� tir�dir, Ya q�l�bd�r dudi-ah�m ay� pünhan bu gec�. Tökdü kövk�b firq�tin �am�nda gözüm onca kim, Qald� g�rdun yüz tüm�n göz birl� heyran bu gec�. Ey �c�l, dad�ma yetgil, bu qat� hal�td� kim, Yox dürur fayda m�nim �am�ma payan, bu gec�. P�rç�min dan yelind�n a�üft� olmu�, guya ki, Kim q�l�bd�r ruzigar�m� p�ri�an bu gec�. Ey Hüseyni, yar�n köksüm� dik�n nav�kin, Can verib, q�ld�m pozuq könlüm� mehman bu gec�.

Page 160: Sultan Huseyn Bayqara+...2 Sultan Hüseyn Bayqara * Divan TürkSOY kitabxanas seriyas: 9 AMEA Folklor nstitutu Elmi urasnn qrar il çap olunur Azrbaycancaya uyunladran v ön sözün

160

Sultan Hüseyn Bayqara * Divan

� 146 � Vah ki, hicran t�rxin ol ay sald� bünyad özg�c�, Nat�van könlüm� bünyad etdi bidad özg�c�. Q�m da��n d�rnaq bil� qazd�m dem� F�rhad, kim M�n �r�r m�n özg�c�, e�q içr� F�rhad özg�c�. Yox �s�r könlün� yü, polad ah�mdan �r�r, Özg�c�dir bu qat�l�q içr� polad özg�c�. Ad�milik r�smin �r bilm�z �r�r m�’zur kim, Ad�mizad özg�c� �rmi�, p�rizad özg�c�. Könlüm� ba�ü baharü bad�d�n yetm�z n��at, Kim olubdur hicrd�n bu qatla na�ad özg�c�. Bu ç�m�n r�’nalar�n çox söym� kim, eyl�r sit�m Gül bil� s�rv özg�c�, n�srinü ��m�ad özg�c�. Ey Hüseyni, yar çün c�br etdi ad�t özg� növ’, S�n d�xi olgil c�fake�likd� mötad özg�c�.

Page 161: Sultan Huseyn Bayqara+...2 Sultan Hüseyn Bayqara * Divan TürkSOY kitabxanas seriyas: 9 AMEA Folklor nstitutu Elmi urasnn qrar il çap olunur Azrbaycancaya uyunladran v ön sözün

161

Sultan Hüseyn Bayqara * Divan

� 147 � Q�m yeli ey�im binas�n q�ld� viran özg�c�, S�brü hu�um ki�v�rin yer birl� yeksan özg�c�. Bir l�bi-l�’li ki, �övqünd�n ya��m xunab idi, �ndi könlüm oldu onun hicrind�n qan özg�c�. �st�y�n könlümü taps�n bir tutu�an �ö’l� kim, Ört�di bu qatla onu da�i-hicran özg�c�. Özg�c� zülm eyl�di çün can�ma ç�rx, ey r�fiq, Eyb im�s m�n d�xi ç�ks�m ahü �f�an özg�c�. Özg�c� möhn�t üzüm� g�ldi hicran d�rdind�n, N� �c�b axsa üzümd� ��ki-q�ltan özg�c�. �çm�y� �rdim t�n�üm dövründ� cami-visal, Bils�m �rdi hicrind�n olar bu dövran özg�c�. S�br q�lmaqdan d�va yetm�z Hüseyni d�rdin�, Ey xir�d, tapgil onun d�rdin� d�rman özg�c�.

Page 162: Sultan Huseyn Bayqara+...2 Sultan Hüseyn Bayqara * Divan TürkSOY kitabxanas seriyas: 9 AMEA Folklor nstitutu Elmi urasnn qrar il çap olunur Azrbaycancaya uyunladran v ön sözün

162

Sultan Hüseyn Bayqara * Divan

� 148 � Ah kim, oldum yen� e�q içr� �eyda özg�c�, �qli-hu�umdan cüda, xalq içr� rüsva, özg�c�. V�hm ed�r �rdim b�layi-hicrind�n yüz vay kim, Can�ma dürlü b�lalar oldu peyda özg�c�. Hu�ü �qlim tapd�lar tarac kim, e�qi-f�raq Sald� könlüm ki�v�rü mülkün� ya�ma özg�c�. Olsa hal�m özg�c�, eyb etm�yin, ey dostlar, Kim dü�übdür dilb�rim ba��na sevda özg�c�. Yar olsa özg�c�, vah, ixtiyar� var dürur, Olma��md�r m�n v�fa bab�nda v�fa özg�c�. Bu ç�m�n r�’nalar�n�n cilv�si bir növ’ im�s, H�m gül eyl�r özg�c�, h�m s�rvi-r�’na özg�c�. Ey Hüseyni, afyi�t köyünd� m�sk�n tapma��n, Özün bu a�üft�likd�n q�lma��n ta özg�c�.

Page 163: Sultan Huseyn Bayqara+...2 Sultan Hüseyn Bayqara * Divan TürkSOY kitabxanas seriyas: 9 AMEA Folklor nstitutu Elmi urasnn qrar il çap olunur Azrbaycancaya uyunladran v ön sözün

163

Sultan Hüseyn Bayqara * Divan

� 149 � Olal� l�’li üz� x�tti n�mudar özg�c�, Tutdu ah�m b�rqind�n göy üzü z�ngar özg�c�. Ta ki q�ld�m ol büti-meyxar� aln�nda sücud, Sald� zülfi-tar�ndan boynuma zünnar özg�c�. Ya��r�n mey içm�mi� olsan, niy� olmu� bu növ’, L�bd� güftar özg�c�, ba� üzr� d�star özg�c�. Qorxuzub s�n hicrd�n, öldür, d�xi yand�r, v�leyk Ey sit�mkar, ist�m� könlüm� azar özg�c�. N� sorarsan zari-könlüm z�’fini, ba��na yet – Kim, bu günd�n olmu� ol m�cruh, bimar özg�c�. Kimi kim, dövran elind�n yar tutdum, aqib�t Özg�c� ç�xd�, özün g�r q�ld� izhar özg�c�. Ey Hüseyni, x�ttind�n rüxsar� olmu� özg� növ’, S�bz�d�n anda� ki, olar ba�i-gülzar özg�c�.

Page 164: Sultan Huseyn Bayqara+...2 Sultan Hüseyn Bayqara * Divan TürkSOY kitabxanas seriyas: 9 AMEA Folklor nstitutu Elmi urasnn qrar il çap olunur Azrbaycancaya uyunladran v ön sözün

164

Sultan Hüseyn Bayqara * Divan

� 150 �

R�nc il� köydü könül, dem�z onu canan�na, Harda bülbül köys� q�m olar gül x�ndan�na. Yüz q�mü d�rd içr� qald� hicr ara, vah, x�st� can, Bir q�d�m basarm� deb bu külbeyi-�hzan�na. Bir m�nim t�k zari-q�mgin olmaya, vah, e�q ara Ya�� axan gözünd�nü, vah, könlü köy�n can�na. Kirpiyin iki sipah, h�r d�m düzüb b�rh�m urar, Yüz firib eyl�r bu könlüm qar�ti-iman�na. M�rdümi çe�mim �rib axd� c�mal�n �övqünd�n, R�hm ed�n ça�d�r Hüseyni dideyi-giryan�na.

Page 165: Sultan Huseyn Bayqara+...2 Sultan Hüseyn Bayqara * Divan TürkSOY kitabxanas seriyas: 9 AMEA Folklor nstitutu Elmi urasnn qrar il çap olunur Azrbaycancaya uyunladran v ön sözün

165

Sultan Hüseyn Bayqara * Divan

� 151 �

Cilv� q�ld� ba� ara ol s�rvi-azad�m yen�, Yand�rar e�q �hlini bu ahü f�ryad�m yen�. Tilb� könlüm �uri�i bülbülü lal etmi� bu gün, Q�ld� gül��nd�n güz�r guya p�rizad�m yen�. Nec� bidad eyl�yim könlüm�, vah, ol x�st�y�, �srü h�dd�n a�d� bidad üzr� bidad�m yen�. C�br bünyad eyl�mi�, vah kim, peyapey ahdan, Olan t�kdir d�mb�d�m b�rbad bünyad�m yen�. Görg�c ol ay� ç�k�r dedim Hüseyni t�k f��an, Müdd�il�r t�nind�n özümü �sr�dim yen�.

Page 166: Sultan Huseyn Bayqara+...2 Sultan Hüseyn Bayqara * Divan TürkSOY kitabxanas seriyas: 9 AMEA Folklor nstitutu Elmi urasnn qrar il çap olunur Azrbaycancaya uyunladran v ön sözün

166

Sultan Hüseyn Bayqara * Divan

� 152 � Hicri-�am� ay ç�x�b, m�n a�lar �rdim d�rd il�, Seyrl�r q�ld�m s�ni ist�b mahi-��bg�rd il�. Ay oyan�ac yen� könlümü pozub yaln�zl���m, Tir� �am�m �nduhundan a�lad�m köp d�rd il�. Ç�rx h�m �ncüm siri�kin hal�ma çox saçd�, leyk Olmad� a�larda d�ng m�n zari-q�mp�rv�rd il�. Mat�mim� ç�rxi-göy eyl�r libas�n tün qara, Sübh h�m eyl�r yaxas�n çak, ahi-s�rd il�. �ami-hicrandan qurtulunca isitdim mehr t�k, ��ki-seylin ax�z�b, titr�r izari-z�rd il�. D�hr bostan�na çox qoyma könül, ey �nd�lib, Kim, ona buyi-v�fa yox yüz tüm�n min v�rd il�. Ey Hüseyni, uy�u, bixudluq yem�k q�mdir mana, Ta n� olar aqib�t hal�m bu xabi-xürd il�.

Page 167: Sultan Huseyn Bayqara+...2 Sultan Hüseyn Bayqara * Divan TürkSOY kitabxanas seriyas: 9 AMEA Folklor nstitutu Elmi urasnn qrar il çap olunur Azrbaycancaya uyunladran v ön sözün

167

Sultan Hüseyn Bayqara * Divan

� 153 � Han� göz kim, s�ni gör�m m�n d�mi-��yar il�, Ya ki gör�m m�n yen� ��yar il� güftar il�. Mana vard�r öz gözümd�n r��k, vah, nedib gör�m, Arizin v�slin yen� bir dideyi-��yar il�. Öz qula��mdan ününü çün duyaram, vah, n� eyb, Olsam el birl�, des�n söz l�’li-��kk�rbar il�. Des� olmaz e�q �tvar�nda onu yar kim, Qeyrinin v�slin t�s�vvür eyl� ba�qa yar il�. H�r p�rind�n bir tikan bülbül� sanc�lsa, n� eyb, Çün gör�r ba� içr� güld�n h�mni�inlik xar il�. M�n daim azardayam s�nd�n, g�r öldürs�n v�leyk, R��kd�ndir gah-gahi olma��m azar il�. Ey Hüseyni, yar çün göz m�rdümidir, gözün yum, Göz öyü t�k yer g�r�k x�lv�t üçün dildar il�.

Page 168: Sultan Huseyn Bayqara+...2 Sultan Hüseyn Bayqara * Divan TürkSOY kitabxanas seriyas: 9 AMEA Folklor nstitutu Elmi urasnn qrar il çap olunur Azrbaycancaya uyunladran v ön sözün

168

Sultan Hüseyn Bayqara * Divan

� 154 �

Nec� ol ay hicrind� könlüm pozular q�m bil�, Nec� cismim öyü yumrular q�mü mat�m bil�. Nec� olar hicri-�am�, zülfi-tab� yad�ndan, Tari-cismim gec� dan at�nca piçü x�m bil�. Nec� h�r d�m ol M�sih�nfas gülrux hicrind�, Yand�raram cümleyi-al�mi odlu d�m bil�. Nec� viran�m�yü h�msay�l�rin h�m öyün, Hicrind�n giryan gözüm xunab� pozar n�m bil�. Nec� ol b�dmehr zülfü t�k p�ri�an q�laram, Al�m �hli könlünü bu xatiri-b�rh�m bil�. Ç�rx k�ci birl� çöhr�m g�rçi oldu nilgün, N� q�la, alan ki�i bu nilgünü tar�m bil�. Ey Hüseyni, hicrind�n can�m qurtulsa, �hd ed�m Ki, a�nal�q q�lmay�m cinsi-b�ni-ad�m bil�.

Page 169: Sultan Huseyn Bayqara+...2 Sultan Hüseyn Bayqara * Divan TürkSOY kitabxanas seriyas: 9 AMEA Folklor nstitutu Elmi urasnn qrar il çap olunur Azrbaycancaya uyunladran v ön sözün

169

Sultan Hüseyn Bayqara * Divan

� 155 � Könlüm alar qönçeyi-sirab� güftar� bil�, Can�m yaxar at��in l�’li-��k�rbar� bil�. D�hr bazar�nda qov�a sald� Yusif hüsnü kim, Cilv�g�r oldu s�nin hüsnün n�mudar� bil�. Ti�i-z�xmind�n �r�r xürs�nd könlüm, ey r�fiq, Yaxsa m�rh�m, qoy öl�k ol z�xmi-azar� bil�. M�hv m�n anda� ol ay hüsnün� kim, yoxdur i�im, E�qinin �hfasiyü d�rdimin izhar� bil�. Yaln�z ol ay hicrind� s�rg��t� �rm�z�m ki, var Ç�rx h�m bu i�� bais, dövr p�rgar� bil�. Ey ki, ders�n: tapmad�m m�tlubu çox ist�yib, Bil ki, ol ist�kd� h�mrad�r t�l�bkar� bil�. �tl�rin� tö’m� olar deb Hüseyni qoydu üz, Ol s�n�m köyün� üryan cismü �fgar� bil�.

Page 170: Sultan Huseyn Bayqara+...2 Sultan Hüseyn Bayqara * Divan TürkSOY kitabxanas seriyas: 9 AMEA Folklor nstitutu Elmi urasnn qrar il çap olunur Azrbaycancaya uyunladran v ön sözün

170

Sultan Hüseyn Bayqara * Divan

� 156 � H�r haçan kim, g�ls� ol s�rv p�rirux yad�ma, G�lm�z ol d�m huri-c�nn�t xatiri-na�ad�ma. G�r yeti�m�z sana f�ryadi-f��an�m z�’fd�n, Ey f��an�m, barças�ndan s�n yeti� f�ryad�ma. Q�ddü üzün hicrind�n ba� içr� girs�m, ba�ban Der ki: vah, od salma ah�ndan güli-��m�ad�ma. Kuhi-d�rdimd�n s�ba �rz ets� �irin qiss�l�r, Nec� des�n bir p�yam� yetir ol F�rhad�ma. S�rvind�n azadi-fariqdir Hüseyni hurid�n, Ey s�ba, munda� dey�rs�n s�rvi-hurizad�ma.

Page 171: Sultan Huseyn Bayqara+...2 Sultan Hüseyn Bayqara * Divan TürkSOY kitabxanas seriyas: 9 AMEA Folklor nstitutu Elmi urasnn qrar il çap olunur Azrbaycancaya uyunladran v ön sözün

171

Sultan Hüseyn Bayqara * Divan

� 157 � �ami-hicrini görg�c g�ldi zülfün yad�ma, Dü�dü sübhi-v�sl ümidi xatiri-na�ad�ma. M�st ik�nd�, dem�gil, sundum ayaq kim, öp�s�n, �ndi sungil, �srük �rdim onda, g�lm�z yad�ma. M�qd�mind�n üz x�rab, abad �r�r, ey g�nci-hüsn, Vah, n� olar bir yeti�s�n bu x�rab abad�ma. Harda c�nn�t s�rvi birl� huriy� qoyar könül, G�r m�l�k n�zzar� q�lsa s�rvi-hurizad�ma. Zikridir a�z�mda sübhü �am, zahid, dem� söz, Sudu yox, p�ndin bil� salma fütur övrad�ma. A��l qeydind�n xilas olar idi M�cnun �g�r, E�qi-torunda qulaq assa idi ir�ad�ma. Ey Hüseyni, hicri-zülmünd�n nec� f�ryad ed�k, Bu qat� hal�td� çün, yetm�s ki�i f�ryad�ma.

Page 172: Sultan Huseyn Bayqara+...2 Sultan Hüseyn Bayqara * Divan TürkSOY kitabxanas seriyas: 9 AMEA Folklor nstitutu Elmi urasnn qrar il çap olunur Azrbaycancaya uyunladran v ön sözün

172

Sultan Hüseyn Bayqara * Divan

� 158 � Arizin mehrin aç�b, cismim ara can ört�m�! A�ikar� lütf edib, könlümü pünhan ört�m�! B�rqi-hicran nal t�k cismimd� b�sdir, s�n d�xi V�deyi-v�sl eyl�yib, ey �hdi yalan, ört�m�! Kuhi-q�m oldu t�nim �tfal da��ndan yana, Lal� t�k könlümü s�n, ey odlu �f�an, ört�m�! L�’li-canb�x��n, üz� s�n xali-hicran qoymagil, Can�m üzr� h�r zaman bir da�i-xirm�n ört�m�! At��in könlümd� xo�dur, nav�kinin k�sr�ti, B�rqi-hicran�n sal�b könlümd� peykan, ört�m�! Sübhi-v�slind�n m�ni ol yar naümud eyl�di, S�n qara b�xtim kimi, ey �ami-hicran, ört�m�! Ey Hüseyni, ç�km� onsuz ah, xublar� görüb – Bir v�fas�z odundan, yüz namüs�lman, ört�m�!

Page 173: Sultan Huseyn Bayqara+...2 Sultan Hüseyn Bayqara * Divan TürkSOY kitabxanas seriyas: 9 AMEA Folklor nstitutu Elmi urasnn qrar il çap olunur Azrbaycancaya uyunladran v ön sözün

173

Sultan Hüseyn Bayqara * Divan

� 159 � Ey göz, özg� üz sar� özünü heyran ist�m�, Bir v�fas�z e�qind�n könlünü h�m qan ist�m�. Eyl�dim könlüm öyün abad bik�slik bil�, Ç�kmi��m z�hm�t b�si, bu öyü viran ist�m�. Çünki t�rki-mehrin etdim, c�brini h�m ist�m�m, Ey könül, s�n h�m yen� olma pe�iman, ist�m�. Vard� ol namehriban mehri könüld�n b�d �z in, Nal� m�nd�n tutmagil göz, özg� �f�an ist�m�. At��in könlüm odu birl� tutu�mu� oxlar�, Ey söz� g�l�n könül, hal�n� peykan ist�m�. Ey Hüseyni, q�lmad�n çün afyi�t küncün v�t�n, Vah, n� d�rdli can�na s�n indi d�rman ist�m�.

Page 174: Sultan Huseyn Bayqara+...2 Sultan Hüseyn Bayqara * Divan TürkSOY kitabxanas seriyas: 9 AMEA Folklor nstitutu Elmi urasnn qrar il çap olunur Azrbaycancaya uyunladran v ön sözün

174

Sultan Hüseyn Bayqara * Divan

� 160 �

Çareyi-e�qi n�dir, cüz s�br m�hzun könlüm�, Çün qeyl� almaz qeylin, bir çar� M�cnun könlüm�. Qoydu ol ay e�qind� üz, yana�� qanl� taz� da�, Vah, n� güll�r açd� ol rüxsari-gülgün könlüm�. Ta ki odlu arizi-�övqü könlümü ört�di, H�r nec� baxsam soyuqdur mehri g�rdun könlüm�. N� h�kimü, n� füsung�rd�n cünunum d�f olar, Kim n� hikm�t n�f yetirdi, n� �fsun könlüm�. S�rvi sar� n� könül birl� baxaq, ey ba�ban, M�n ki, h�r d�m övrül�r ol q�ddi-mövzun könlüm�. Olmasa röv��n gözüm h�r d�m s�vad x�ttind�n, Tir�dir, billah, s�ras�r dünyayi-dun könlüm�. Ey Hüseyni, dem� t�rkin tut ki, çoxdur �hli-hüsn, Var is� yaxmaz, ned�k, onsuz biri çün könlüm�.

Page 175: Sultan Huseyn Bayqara+...2 Sultan Hüseyn Bayqara * Divan TürkSOY kitabxanas seriyas: 9 AMEA Folklor nstitutu Elmi urasnn qrar il çap olunur Azrbaycancaya uyunladran v ön sözün

175

Sultan Hüseyn Bayqara * Divan

� 161 � Ey könül, d�rdimi �rz et ol mahi-t�nnaz�ma, X�st� can�m�n h�lak�n de s�rvi-naz�ma. Sorsa s�nd�n öl�nim keyfiyy�tini, s�rb�s�r ��rhini munda� dey�s�n ol mahi-t�nnaz�ma: «Qan olub ba�r�, köyüb cismi, gözü qan-ya� töküb, Bu üqub�tl�r bil� öldü» degil h�mraz�ma. Çünki öldüm hicrind� bir ��mmeyi-ayt, ey r�fiq, Olsun ol vaqif n� oldu u�bu m�xfiraz�ma. Hicr ara d�m urmay�n, can�m f�da q�ld�m degil, Çün e�itm�z, g�r e�its�, gülruxi-qammaz�ma. M�n xud öldüm, ey könül, s�n növh� ç�kib nal� q�l, Ola ki, r�hm eyl�yib sala qulaq bu saz�ma. Ey Hüseyni, yar üçün can�n� q�lm��san f�da, Can f�da q�lmaq �r�r a�iq ki�iy� laz�ma.

Page 176: Sultan Huseyn Bayqara+...2 Sultan Hüseyn Bayqara * Divan TürkSOY kitabxanas seriyas: 9 AMEA Folklor nstitutu Elmi urasnn qrar il çap olunur Azrbaycancaya uyunladran v ön sözün

176

Sultan Hüseyn Bayqara * Divan

� 162 � Uzr üçün �irin h�disini ��k�rriz eyl�m�, Bu füsun birl� odumu d�mb�d�m tiz eyl�m�. �r�üvani arizin m�hbubluqdan ya��r�b, Z�’f�rani üz bil� ��kimi gülriz eyl�m�. Dem�gil �irin z�banl�q birl� üz odlu h�dis, Dudi-ah�m� ol oddan at���ngiz eyl�m�. �uxluqdan h�r zaman� bir b�han� q�lmagil, Nat�van könlümü h�r d�m qüss�amiz eyl�m�. Xublarda s�nd�n özg� çünki m�hbub ist�m�s, G�l Hüseyni sar� indi, bunca p�hriz eyl�m�.

Page 177: Sultan Huseyn Bayqara+...2 Sultan Hüseyn Bayqara * Divan TürkSOY kitabxanas seriyas: 9 AMEA Folklor nstitutu Elmi urasnn qrar il çap olunur Azrbaycancaya uyunladran v ön sözün

177

Sultan Hüseyn Bayqara * Divan

� 163 � X�ttinin tar� dü�übdür l�’li-meygün üstün�, Öyl� kim, can ri�t�si bir q�treyi-xun üstün�. Di�l�ri üstünd� h�r kim l�’li görg�c dedi: B�rgi-güldür kim, dü�übdür dürri-m�knun üstün�. Xal�n�n h�r d�m x�yal� tilb� könlümd� �r�r, Za�lar onda� ki, qov�a q�ld� M�cnun üstün�. Dey�r: s�rv üzr� gül peyv�nd q�lm�� ba�ban, Kim ki, görs� arizin ol q�ddi-mövzun üstün�. Yeni ay onun s�m�ndi-nal�ndan g�ldi ni�an, Ol quya� r�x�in m�g�r s�yritdi g�rdun üstün�. Mey� x�r�kmi r�hnü m�n m�xmur ned�k mey füru�, Yen� bir peyman� h�m vers�n bu m�rhun üstün�. Seyli-��k içr� Hüseyni çün görünm�z, ist�m� – Kim, görün�r dü�s� bir x���k Ceyhun üstün�.

Page 178: Sultan Huseyn Bayqara+...2 Sultan Hüseyn Bayqara * Divan TürkSOY kitabxanas seriyas: 9 AMEA Folklor nstitutu Elmi urasnn qrar il çap olunur Azrbaycancaya uyunladran v ön sözün

178

Sultan Hüseyn Bayqara * Divan

� 164 � X�tti-can�fza ç�xarm��, l�’li-x�ndan üstün�, X�d�r t�k kim say� salar abi-heyvan üstün�. Öyl�dir kim, z�xm üz� h�r yan çibin q�la hücüm, Za�lar qonsa bu qanl� cismi-üryan üstün�. Göz ya��m seylind�n olmaz z�’flik cismim �yan, Harda bir xas zahir ola b�hri-ümman üstün�. Külb�m içr� ört�n�r�m, dü�� �lim� köyüb, Hans� bir qu� kim, d�mi qonsa bu viran üstün�. Ba��n üzr� gülmü sanc�bd�r, s�n ey r�’na nihal, Yoxsa p�nv�nd eyl�din s�rvi-xuraman üstün�. Hicr odu bidad�ndan, bilgil kim, ah�m dudidir, H�r bulud, kim say� sala �hli-dövran üstün�. �tl�rin� g�r f�da oldu sün�k t�k peyk�rim, Ey Hüseyni, heyr�t etm�, suz varar can üstün�.

Page 179: Sultan Huseyn Bayqara+...2 Sultan Hüseyn Bayqara * Divan TürkSOY kitabxanas seriyas: 9 AMEA Folklor nstitutu Elmi urasnn qrar il çap olunur Azrbaycancaya uyunladran v ön sözün

179

Sultan Hüseyn Bayqara * Divan

� 165 �

D�rdm�nd e�qinin könlü aç�lmaz ba� üz�, �hli-q�m can�na naseh p�ndi oddur ya� üz�. Qam�tin n�q�ini köy�n könlüm içr� �sr�dim, Ey gözi-eyni b�la, k�sdim �lif bu da� üz�. Say� sar� ç�bük�m qalpa�i-röv��nr�k durar, Nec� kim, p�rtöv salar röv��ni-quya� qalpaq üz�. Köyi-topra��nda z�’fimd�n ni�an peyda im�s, Leyk qüvv�t yox gec� girm�y� ol topraq üz�. T�nd� yox d�rnaqca yer, kim da�i-e�qin onda yox, H�m� nüqünd�n �s�r qalan kimi d�rnaq üz�. Kim ki, xal�n� gör�r, m�n tilb�nin hal�n bil�r, Anlayar M�cnun q�min h�r kim, ki baxsa za� üz�. G�r Hüseyni könlü s�ydin ovlamaz ol ba�r� da�, Bu m�s�ldir, kim geyik olmaz ü��ng�n da� üz�.

Page 180: Sultan Huseyn Bayqara+...2 Sultan Hüseyn Bayqara * Divan TürkSOY kitabxanas seriyas: 9 AMEA Folklor nstitutu Elmi urasnn qrar il çap olunur Azrbaycancaya uyunladran v ön sözün

180

Sultan Hüseyn Bayqara * Divan

� 166 �

Ey könül, g�rdun b�liyy�t da��n� ya�d�rd�-la, H�r t�r�f s�brim öyi divar�n� s�nd�rd�-la. Q�lmad� h�m t�rk, çün divar�na verdi �ik�st, Seyli-q�m s�qfin qara topra�a h�m endirdi-l�. Eyl�r �rdim e�qin rüsvalar�na s�rz�ni�, Olal� rüsva, sözüm laf ik�ni bildirdi-l�. Yets� h�r q�m elmü aq�l övraq� �rdi munisim, H�r varan� bir sar� ah�m yeli sovdurdu-la. Mizraqi-zöhd içr� kim, c�m �rdi s�brim xirm�ni, S�yrib ol xirm�n� bir b�rqi-b�la köydürdü-l�! Afyi�t küncünd� daim ba��m �rdi s�cd�d�, E�q ax�r bunca �idd�t ba��ma g�tirdi-l�! Ey Hüseyni, el e�itm�z �rdi t�sbihim ünün, E�q �f�an�m� g�rdun ta��ndan a��rd�-la!

Page 181: Sultan Huseyn Bayqara+...2 Sultan Hüseyn Bayqara * Divan TürkSOY kitabxanas seriyas: 9 AMEA Folklor nstitutu Elmi urasnn qrar il çap olunur Azrbaycancaya uyunladran v ön sözün

181

Sultan Hüseyn Bayqara * Divan

� 167 �

Vay, yüz min vay kim, s�rvi-r�van�m vard�-la! S�brü hu�um mülkünd�n arami-can�m vard�-la! Ri�teyi-can�m bil� v�sli onun peyv�nd idi, Cavidan firq�t g�lib, peyv�ndi-can�m vard�-la! Kim bil� �ngiz mehr edim m�n indi, ey könül, Çünki mehr�ngiz adl� mehriban�m vard�-la! Sorma can�m hal�ndan, d�xi cahan iqbal�ndan, Ey r�fiqi-mehriban, canü cahan�m vard�-la! Nat�van olsam q�rib �rm�s onun hicran�ndan, N� üçün kim, ol q�ribi-nat�van�m vard�-la! G�rçi ist�r, tapmad�m, leykin gözümd�n varal�, Onu ist�r, üz sar� ��ki-r�van�m vard�-la! Ey Hüseyni, hicrind� tapsam h�laki-cavidan, Q�lmagil heyr�t, h�yati-cavidan�m vard�-la!

Page 182: Sultan Huseyn Bayqara+...2 Sultan Hüseyn Bayqara * Divan TürkSOY kitabxanas seriyas: 9 AMEA Folklor nstitutu Elmi urasnn qrar il çap olunur Azrbaycancaya uyunladran v ön sözün

182

Sultan Hüseyn Bayqara * Divan

� 168 � Ey sana M�cnun sif�t h�r kö�eyi-divan�, ya, Arizinin mehrin� ��m’i-f�l�k p�rvan�, ya. Möhn�ti-Y�qub �r�r d�rdimd�n, ey can, ��mm�, ya, Oldu Yusif qiss�si dövründ� bir �fsan�, ya. Canü könlüm oldu viran e�q odu birl�, n� q�m, Çün mana oldu b�la köyünd� möhn�txan�, ya. A�iqi-biçar�y� çün v�sl ümidi yox dürur, �ndid�n sonra f�raqi-kö�eyi-viran�, ya. Yar ür�yimi, ç�xar bu biv�fa can� r�van, N� dil�r ax�r öyünd� can m�n bigan�, ya. Ey Hüseyni, cür’eyi-v�sli meyind�n içm�yin, Ey, xud öldün, vay g�r kim, vers�l�r peyman�, ya.

Page 183: Sultan Huseyn Bayqara+...2 Sultan Hüseyn Bayqara * Divan TürkSOY kitabxanas seriyas: 9 AMEA Folklor nstitutu Elmi urasnn qrar il çap olunur Azrbaycancaya uyunladran v ön sözün

183

Sultan Hüseyn Bayqara * Divan

� 169 � Nöqteyi-xal�n �c�b, yox l�’li-x�ndan üstün� – Kim, olar bir q�tr� daim abi-heyvan üstün�. Hicrin oxu ta tikilmi� könlüm�, ey qa�� yay, L�’lgün ��kim� ox�ar xari-müjgan üstün�. Nav�kin� bax ki, da�i-h�sr�timd�ndir ni�an, Cövh�ri kim, görün�r polad peykan üstün�. Ey s�ba, qanl� gözüm� köyünd�n yetir qubar, R�sm �r�r topraq dökm�k daima qan üstün�. E�q ti�ind�n pozuq könlümd� �rdi çaklar, Vah ki, oldu bir s�ri bu da�i-hicran üstün�. L�’li-sirab�n q�mind�n nat�van cismim �r�r, Misli-x���ki ki, dü�� abi-heyvan üstün�. Ey Hüseyni, yar g�ls� n�qdi-can eyl� nisar, El saç�q saçan kimi dilxahi-mehman üstün�.

Page 184: Sultan Huseyn Bayqara+...2 Sultan Hüseyn Bayqara * Divan TürkSOY kitabxanas seriyas: 9 AMEA Folklor nstitutu Elmi urasnn qrar il çap olunur Azrbaycancaya uyunladran v ön sözün

184

Sultan Hüseyn Bayqara * Divan

� 170 � S�bzeyi-x�ttin s�vad� l�’li-x�ndan üstün�, X�d�r guya say� salm�� abi-heyvan üstün�. Ol ya��l donlu ba�� üzr� qürey�i börküdür, Öyl� kim, dü�� q�rov s�rvi-xuraman üstün�. Ta ki sanc�ld� pozulan könlüm içr� nav�kin, Öyl� qu�dur kim, n��im�n q�ld� viran üstün�. M�n p�ri�an hal�n könlün� sald� yüz gireh, H�r gireh kim dü�dü ol zülfi-p�ri�an üstün�. Bul�c�b �rm�s m�lah�tli l�bin üstünd� xal, Kim çibin gahi olar sakin n�m�kdan üstün�. Özün xo� tutgil ki, ax�r tir� xak alt�ndad�r, Ol ki, h�l� R�x� sür�r ç�rxi-g�rdan üstün�. Ey Hüseyni, biv�falara könlünü verm�gil, Çün v�fal� yar tapd�n, söz dem� can üstün�.

Page 185: Sultan Huseyn Bayqara+...2 Sultan Hüseyn Bayqara * Divan TürkSOY kitabxanas seriyas: 9 AMEA Folklor nstitutu Elmi urasnn qrar il çap olunur Azrbaycancaya uyunladran v ön sözün

185

Sultan Hüseyn Bayqara * Divan

� 171 � Ol züm�rr�d x�tt ki, ç�xm�� l�’li-x�ndan üstün�, S�bzeyi kim, �sibdir abi-heyvan üstün�. Örp�yin al�ac q�ddi-rüxsar�ndan, qald�m �c�b, Gül aç�lmaq türf�dir s�rvi-xuraman üstün�. Z�’fim onda�d�r ki, bir-bird�n tökül�r peyk�rim, Qonsa qu� nagah m�ni-M�cnunü üryan üstün�. Hicr odundan bir ��r�r al�mi yaxar, ey r�fiq, M�rh�min n� n�f q�la da�i-hicran üstün�. ��k im�s kim, seyrd�n qala, t�h�rrük etm�y�, Qoysalar kuhi-q�mimi ç�rxi-g�rdan üstün�. Ç�rx zülmünd�n pozuq cismim �r�r �r birl� d�ng, Vah, b�la da�� nec� ya�ar bu viran üstün�. Çün Hüseyni yüz ayaq xunab gözünd�n dök�r, S�n d�xi yetirgil ayaq bu çe�mi-giryan üstün�.

Page 186: Sultan Huseyn Bayqara+...2 Sultan Hüseyn Bayqara * Divan TürkSOY kitabxanas seriyas: 9 AMEA Folklor nstitutu Elmi urasnn qrar il çap olunur Azrbaycancaya uyunladran v ön sözün

186

Sultan Hüseyn Bayqara * Divan

� 172 �

Vah ki, bir gül �övqünd�n hal�m p�ri�and�r, ned�k, Suzi-can içr� könüld� d�rdi pünhand�r, ned�k. Ey müs�lmanlar, �g�r m�n kafiri-e�q olmu�am, Q�sdi-dinim q�l��c� bir namüs�lmand�r, ned�k. Dem�: ey h�md�m, könlünü hali et bir ah il�, D�m urana yox mahal, könlüm dolu qand�r, ned�k. Ol p�ri v�slin dedim, ist� cünun s�hras�nda, Tilb� könlüm mübt�layi-b�ndi-hicrand�r, ned�k. Zülfü tovland� dedin, s�n hörm�gil çox piçü tab, H�r s�ri muyuma ba�l� zülfi-piçand�r, ned�k. Tir� q�ld� zülfi-ey�im sübhünü çün �ami-q�m, Özg�l�rin b�zmind� ol ��m’i-r�x�and�r, ned�k. Ey Hüseyni, afiy�t küncünd� g�r tutman q�rar, K�’beyi-v�sli h�zin könlüm� �rmand�r, ned�k.

Page 187: Sultan Huseyn Bayqara+...2 Sultan Hüseyn Bayqara * Divan TürkSOY kitabxanas seriyas: 9 AMEA Folklor nstitutu Elmi urasnn qrar il çap olunur Azrbaycancaya uyunladran v ön sözün

187

Sultan Hüseyn Bayqara * Divan

� 173 � Yar zülm ed�nd� çün biixtiyar olmu�, ned�k? Vah, ona c�brü sit�m q�lmaq �üar olmu�, ned�k? Nat�van könlüm, gözü yanl�� idi bimarü m�st, Zülfü t�k indi p�ri�an ruzigar olmu�, ned�k? Ey ki, dersiz: ol p�ri e�qin nihan tutgil, bu kim Ahü d�rdim hicrind�n biixtiyar olmu�, ned�k? Dem�yin kim, sirri-e�qini ya��rgil el ara, M�n ya��rmazdan burunraq a�ikar olmu�, ned�k? Dem�yin: könlüm� m�hv��l�r sar� verm� q�rar, Vah ki, bir m�hv��� zarü biq�rar olmu�, ned�k? Könlüm� çün der�m: ol güld�n xilas et özün, der: Xari-e�qi çün içimd� üstüvar olmu�, ned�k? G�r Hüseyni t�k n�va ç�k�r des�m ü��aq ara, Qism�tim ol naleyü �f�anü zar olmu�, ned�k?

Page 188: Sultan Huseyn Bayqara+...2 Sultan Hüseyn Bayqara * Divan TürkSOY kitabxanas seriyas: 9 AMEA Folklor nstitutu Elmi urasnn qrar il çap olunur Azrbaycancaya uyunladran v ön sözün

188

Sultan Hüseyn Bayqara * Divan

� 174 �

Nec� ah�m dudi t�k köyünd� heryan aylanam, G�rd t�k kim, tutsa yel, ol yerd� h�m bir d�m din�m. Tiri-barani-q�min ol növ’ ya�d� cismim�, Saxla, almazam hesab�n, g�r onu yüz y�l sanam. Ey �c�l, bu z�’fd�n m�n xud dirilgim yox dürur, Can ver�nd� qoy ki, onun asitan�n yastanam. Hicrin� örg�nm�k imkan yox ki, ol mühlik dürur, B�s �c�bdir, kims� ölm�y�, dem�k kim, örg�n�m. M�n m�nü e�q, ey könül, �rm� h�vayi-��mm�yi, Zat�ma g�r zöhd ayinini ill�r ötg�n�m. Köyünd� bixud y�x�ld�m, tapmaym, ya r�b, murad, G�r des�m kim, bu fara�at uy�usundan oyanam. Ey Hüseyni, ya��r�n ��m’i-��bistan�m m�nim, E�qind�n m�n h�r gec� p�rvan� yanl�� ört�n�m.

Page 189: Sultan Huseyn Bayqara+...2 Sultan Hüseyn Bayqara * Divan TürkSOY kitabxanas seriyas: 9 AMEA Folklor nstitutu Elmi urasnn qrar il çap olunur Azrbaycancaya uyunladran v ön sözün

189

Sultan Hüseyn Bayqara * Divan

� 175 � Yetdi can a�z�ma, yetir l�bi kim can tap��ra, Var� ölm�zd�n qabaq bu n�qdi-pünhan tap��ra. Dem�: hüsn �hlin� neçün n�qd can tap��rmad�n, �ndi kim tapd�m s�nin t�k namüs�lman, tap��ra. Hicr ara dü�var can verm�kd�n olmu�am m�’lul, Ba��ma, ey ömr, batraq g�l ki, asan tap��ra. V�sl ümidi birl� g�r tap��rmad�m can�m�, leyk �ndi kim can�ma mühlik oldu hicran, tap��ra. Qan dök�n� ist�din könlüm, g�r ol avaran� Tapmad�m, g�l kim, �v�z can�m� tavan tap��ra. Tiri-barani-q�min öldürs�, m�n h�m yadigar Nav�ki-c�brin üçün bir niç� peykan tap��ra. Ey Hüseyni, can� canan aln�nda tap��r dedin, Olsa yüz can�m q�bul, g�r q�lsa canan, tap��ra.

Page 190: Sultan Huseyn Bayqara+...2 Sultan Hüseyn Bayqara * Divan TürkSOY kitabxanas seriyas: 9 AMEA Folklor nstitutu Elmi urasnn qrar il çap olunur Azrbaycancaya uyunladran v ön sözün

190

Sultan Hüseyn Bayqara * Divan

� 176 �

E�q ara M�cnunu der�m kim, özüm� ox�adam, Hu�unu zail q�l�b, divan�liyi örg�d�m. Sübhi-v�slü �ami-hicran t�k neç� al�m elin, Bu �c�b hal�ma gahi güldür�m, gah a�ladam. Can ver�r�m hicrind�, z�’fimd�n el görm�z m�ni, E�q ara h�r neç� der�m kim, özümü görs�d�m. Üns tutmu�am geyikl�r birl� kim, ol �ahsüvar Ava g�l�nd� ona bu növ’ özümü uçradam. Çün göz açmaz uy�udan b�xtim, n� sud, ey dostlar, G�r f��andan h�r gec� al�m elini oyadam. Köksüm� da� urma��m� eyb q�lma, ey r�fiq, Qoy ki, onda oynayan peykanlar�n� ornadam. Çün Hüseyni könlü h�r d�m bir t�r�f avarad�r, Söz des�n dur kim, c�vab�nda könlünü toxtadam.

Page 191: Sultan Huseyn Bayqara+...2 Sultan Hüseyn Bayqara * Divan TürkSOY kitabxanas seriyas: 9 AMEA Folklor nstitutu Elmi urasnn qrar il çap olunur Azrbaycancaya uyunladran v ön sözün

191

Sultan Hüseyn Bayqara * Divan

� 177 � Nec� hicran sa��rind�n d�mb�d�m özd�n varam, V�sl can�n g�r tutar olsan, l�bal�b s�bqaram. E�qd�n can�ma yetdim, saqiya, tut sa��ri, Ta zaman� a��l n�nind�n özümü qurtaram. Ç�rx �g�r ü��aq d�rdi n�qdind�n q�lsa t�m�, M�n h�m ol ay hicrind� ah�m x�d�ngin ötür�m. V�d� q�tlim� �g�r q�lsan ki, q�lasan ��hid, Ba��ma g�ls� �c�l, can�m var�nca yalvaram. S�rvi-gül ruyimi bir d�m görm�s�m, ey ba�ban, D�hr gülzar�n� der�m kim, s�ba t�k axtaram. Qafil ol�ac ol p�ri köyünd� varar ba� al�b, �ql öyün� tilb� könlümü nec� kim, ba�qaram. Ey Hüseyni, ç�rx zülmi birl� olsa, m�n d�xi ��k tufan� bil� g�rdun binas�n dönd�r�m.

Page 192: Sultan Huseyn Bayqara+...2 Sultan Hüseyn Bayqara * Divan TürkSOY kitabxanas seriyas: 9 AMEA Folklor nstitutu Elmi urasnn qrar il çap olunur Azrbaycancaya uyunladran v ön sözün

192

Sultan Hüseyn Bayqara * Divan

� 178 � Mü�kbuy x�ttinmi, de, ya l�’li-dürbar�nm�, de, Üzü iman�nm�, de, ya zülfi-zünnar�nm�, de. Kövs�ri-l�’linmi söyl�, yoxsa x�ttind�n onun Dövr�sind� s�bzeyi-c�nn�t n�mudar�nm�, de. S�bzeyü gül t�k x�tti birl� üzünmü ��rh ed�k, S�bzeyü güld�n b�z�n�n ba�i-rüxsar�nm�, de. Ri�teyi-can birl� heyvan soyundan sordun x�b�r, Belinin tar�nm� deyim, l�’li-güftar�nm�, de. Ey ki, ders�n: e�qind� v�sf eyl� könlün hal�n�, H�r t�r�f z�xminmi, de, ya naleyi-zar�nm�, de. D�hr ba�� güll�rind� g�rçi yox buyi-v�fa, H�r birinin dövr�sind� yüz c�fa xar�nm�, de. Ey Hüseyni, dem�gil kim, yar e�qin ��rh ed�k, V�slinin r��kinmi, de, hicrinin azar�nm�, de.

Page 193: Sultan Huseyn Bayqara+...2 Sultan Hüseyn Bayqara * Divan TürkSOY kitabxanas seriyas: 9 AMEA Folklor nstitutu Elmi urasnn qrar il çap olunur Azrbaycancaya uyunladran v ön sözün

193

Sultan Hüseyn Bayqara * Divan

� 179 � Hüsn il� s�n kamilü �irinü Leyli �öhr�ti, E�q ara m�n zar olub F�rhadü M�cnun töhm�ti. Afiy�t ça��n fara�at saq�nar �rdi könül, E�q ara bildirdi, vah-vah, ol fara�at möhn�ti. E�q ti�ind�n t�nimd� yüz tüm�n nalü �lif, Bir g�da yanl�� ki, dö�-dö�d�n k�silmi� q�sv�ti. Ah odu yaxar t�nim, e�qind� piçü tab il�, Ol s�b�bd�n oldu guya b�rq yanl�� hey’�ti. E�qind� can�m� al, cismimi yand�r, ey �c�l, Yel� sovurgil ki, e�q �hlinin olsun ibr�ti. Vaiza, g�r xublar�n e�qi günah �r�r, n� q�m, Çünki tanr�n�n günah �hlin� çoxdur r�hm�ti. Ey Hüseyni, der idim: e�qimi pünhan saxlay�m, Bilm�dim kim, eyl�mi� göz ya�� al�m �öhr�ti.

Page 194: Sultan Huseyn Bayqara+...2 Sultan Hüseyn Bayqara * Divan TürkSOY kitabxanas seriyas: 9 AMEA Folklor nstitutu Elmi urasnn qrar il çap olunur Azrbaycancaya uyunladran v ön sözün

194

Sultan Hüseyn Bayqara * Divan

� 180 �

B�s im�s �rdi mana h�m öz odum, h�m yar odu, Kim ona �fzun d�xi olmu� yen� bir zar odu. Öz odum könlüm� af�t, yar odu cana b�la, Baisi-�nduhü d�rd ol, bidili-bimar odu. Bu b�la b�rqi, ol af�ti-duz�xi gör türf� kim, Tiz ed�r bu ikini bir xatiri-�fgar odu. Böyl� üç od bir könül� dü�s�, köym�k neyl�y�r, Öyl� kim, bülbül oduyü, gül oduyü, xar odu. Cani-könlüm birl� ba�r�m köydü bu üç od bil�, Yax�� baxsam, yüz tamu�ca h�r birinin var odu. Öz odum, ya yar oduna g�rçi t�skin vers� ��k, Vah, onu neylim ki, q�lar yüz çakin izhar odu. G�r Hüseyniy� bir odlu üz q�mi od salmasa, B�s niçin al�mi yand�rd� N�vaivar odu.

Page 195: Sultan Huseyn Bayqara+...2 Sultan Hüseyn Bayqara * Divan TürkSOY kitabxanas seriyas: 9 AMEA Folklor nstitutu Elmi urasnn qrar il çap olunur Azrbaycancaya uyunladran v ön sözün

195

Sultan Hüseyn Bayqara * Divan

� 181 � E�qin odu cismi-can�, nat�van�m ört�di, Türf� od �rdi ki, peydayü nihan�m ört�di. Ruzigar�m eyl�di xal�n s�vad� t�k qara, Ruzigar�m xud n� ola, xaniman�m ört�di. Xaniman�m ört�di zülfün tünü t�k, ey quya�, Xaniman� kim, var� namü ni�an�m ört�di. Sorsalar �hbabi-könlüm, yanma��n de, ey s�ba, Kim, onu bir xürd� mahi, xürdadan�m ört�di. Odlu �hval�m� gör�n xalq köydü s�rb�s�r, Görm�y�ni h�m e�itg�c dastan�m ört�di. Nec� kim, v�sli-nihal�n can ara �kdi könül, Hicr odu birl� onu s�rvi-r�van�m ört�di. Yeddi göy kim, zahir eyl�r cismd� kül r�ngini, Ey Hüseyni, barças�n odlu f��an�m ört�di.

Page 196: Sultan Huseyn Bayqara+...2 Sultan Hüseyn Bayqara * Divan TürkSOY kitabxanas seriyas: 9 AMEA Folklor nstitutu Elmi urasnn qrar il çap olunur Azrbaycancaya uyunladran v ön sözün

196

Sultan Hüseyn Bayqara * Divan

� 182 �

Bir p�riv�� �övqü odu cismü can�m ört�di, Ayr�l�b bir uçqun ondan, xaniman�m ört�di. M�n cahanü can f�das� q�lm�� �rdim ey könül, Üzün� g�lm�m �g�r canü cahan�m ört�di. Kuhi-ah�n olsa, e�qi odu yaxar, ey könül, Eyb yox, ol od g�rçi cismi-nat�van�m ört�di. Könlüm ondan özg�y� mümkin im�s meyl eyl�m�k, Vah ki, töhm�t birl� �uxi-b�dgüman�m, ört�di. Könlüm ist�r ça�da çox ümid verdi mehrind�n, Vah ki, sonra zalimi-namehriban�m ört�di. Zülfünd� s�rg��t� s�brim heyli sar� açd� üz, B�rq urub, ax�am uza�an karivan�m ört�di. Bu ki, tutdu ba� ara, kül r�ngi bülbül guya ki, Ey Hüseyni, onu bu odlu f��an�m ört�di.

Page 197: Sultan Huseyn Bayqara+...2 Sultan Hüseyn Bayqara * Divan TürkSOY kitabxanas seriyas: 9 AMEA Folklor nstitutu Elmi urasnn qrar il çap olunur Azrbaycancaya uyunladran v ön sözün

197

Sultan Hüseyn Bayqara * Divan

� 183 �

Gec� hicrind�n visal�na x�yal�m var idi, Heç kim� dey� bilm�m kim, n� hal�m var idi. Bilü a�z�n�n h�disin ��rh �d�n�, ey h�bib, Xurdabinl�r birl� h�r d�m qeylü qal�m var idi. Yaxa y�rt�b, çak edib köksüm, ba��ma da� urub, A�lar �rdim d�mb�d�m ta kim, m�calim var idi. Çünki g�ldim özüm� f�ryad edib, ç�kdim f��an, H�m itind�n, h�m özümd�n infiqalim var idi. Ba� qoyub, can�m f�da edib itinin aln�nda, Eyl�dim v�qti bunu kim, etidal�m var idi. Q�tlin ümidi h�zin könlüm� bir d�m girm�s�, H�r zaman yüz qatla ölm�k ehtimal�m var idi. V�deyi-v�sl olmasa hicri ara m�n x�st�y�, Ey Hüseyni, harda can verm�k x�yal�m var idi?

Page 198: Sultan Huseyn Bayqara+...2 Sultan Hüseyn Bayqara * Divan TürkSOY kitabxanas seriyas: 9 AMEA Folklor nstitutu Elmi urasnn qrar il çap olunur Azrbaycancaya uyunladran v ön sözün

198

Sultan Hüseyn Bayqara * Divan

� 184 �

E�qim odundan, g�lib, M�cnun bir uçqun ist�di, Al dedim, sun�ac �lin ba�dan aya��n ört�di. Çün e�itdi Vamiqü F�rhad M�cnun köym�sin, G�lib�n görg�c iki, heyr�t olar� çürk�di. Qalmad� ol yar köyünd� yeri, qan olmayan, �tl�ri m�cruh cismimi çü h�r yan südr�di. X�st� könlüm d�lm�yind�n qanmad� ti�i onun, G�rçi hicran qu�lar�na bir-bir onu do�rad�. G�r q�min ç�xd�yü, n� ��yar mehri tapd� yol, Nav�kin peykan� ta könlüm ��qaf�n tügr�di.

Page 199: Sultan Huseyn Bayqara+...2 Sultan Hüseyn Bayqara * Divan TürkSOY kitabxanas seriyas: 9 AMEA Folklor nstitutu Elmi urasnn qrar il çap olunur Azrbaycancaya uyunladran v ön sözün

199

Sultan Hüseyn Bayqara * Divan

� 185 �

Heyr�tim var, ta qara q�lm�� libasin ol p�ri – Kim, qaran�u tünd� görmü� aftabi-xav�ri. ��rt �r�r çün h�r ki�i öz yar�na h�mr�nglik, Tutdu cismimi qara dud üzr� könlüm azar�. Ol qara yeld� tününd�n, vah, n� ç�x�nca quya�, Yer üzün göy t�k müz�yy�n q�ld� ��kim �xt�ri. Aya mane oldu bu ��bxun duman, yüz �ükür kim, Yetib ah�m yeli, q�ld� ol duman� bir sar�. Vard�r ümidi Hüseyni t��n� l�bin, kim yen� D�rdi-hicran d�f olub, ed� visal�n kövs�ri.

Page 200: Sultan Huseyn Bayqara+...2 Sultan Hüseyn Bayqara * Divan TürkSOY kitabxanas seriyas: 9 AMEA Folklor nstitutu Elmi urasnn qrar il çap olunur Azrbaycancaya uyunladran v ön sözün

200

Sultan Hüseyn Bayqara * Divan

� 186 �

Q�lmaya �rdim üzün görm�k t�m�nna ka� ki, Salmaya �rdim könül mülkün� qov�a ka� ki. V�sl ara dü�dü könül mülkünd� qov�a, ey r�fiq, Q�la �rdi hicr odu könlümü ya�ma ka� ki. Tanr� üçün tilb� könlümü itirgil, ey sipehr, Kim, im�s hasil bu bihasild�n ala ka� ki. E�q ara rüsva olub m�n bu t��ssübd�n n� sud, Ya diri�idir h�r i�in zimnind� ya ka� ki. Ol quya��n n�qdi v�sli g�rçi rahatd�r, v�li Q�lmaya �rdi könül onu t�m�nna ka� ki. M�n ki ol ay e�qini q�ld�m t�m�nna, ey könül, Q�la �rdim zöhd içind� dideyi-bina ka� ki. Çün Hüseyni dövl�ti-tövfiq s�nd�n ist�di, U�bu i�d� salma könlün� xudaya ka� ki.

Page 201: Sultan Huseyn Bayqara+...2 Sultan Hüseyn Bayqara * Divan TürkSOY kitabxanas seriyas: 9 AMEA Folklor nstitutu Elmi urasnn qrar il çap olunur Azrbaycancaya uyunladran v ön sözün

201

Sultan Hüseyn Bayqara * Divan

� 187 � Vard�r ol ��bxun libas içr� p�ri, ya ad�mi, Ya m�g�r kim göz qaras�nda �r�r göz yordam�. G�r gözümün m�rdümi �rm�s durar, p�s n� üçün ��k ax�b bildir�r hicran q�mind�n mat�mi. Axsa ��ki-hülleyi-��bxun ara, vah, n� �c�b, Gün qara bulud ara girg�c, olar zahir n�mi. Derl�r: ölm�z zülm�t içr� abi-heyvan tapan el, Vah ki, m�n tap�b m�nü, can�m alar h�r d�m q�mi. Ey Hüseyni, bu qara qay��nda can�n olsa ri�, Q�m yem�, bir gün d�va q�lar visali-m�rh�mi.

Page 202: Sultan Huseyn Bayqara+...2 Sultan Hüseyn Bayqara * Divan TürkSOY kitabxanas seriyas: 9 AMEA Folklor nstitutu Elmi urasnn qrar il çap olunur Azrbaycancaya uyunladran v ön sözün

202

Sultan Hüseyn Bayqara * Divan

� 188 � Canda aydar m�n: düz�m h�rfi-q�min t�hririni, Könlüm olmaz, vah ki, bilm�z�m bu i� t�dbirini. Bav�r etm�z �rdim el d�rdin, v�li q�m gör�li, Çin x�yal eyl�r�m elin naleyi-t�zvirini. Afiy�t küncün tutaq der�m qurtul�b e�qd�n, Vah ki, özg� q�lsa olmaz tanr�n�n t�qdirini. Dedim asayi� tapam e�q içr�, vah, mü�kül dürur, S�n p�riru e�qind� q�lmaq bu söz t�qririni. Vala olmu� vah Hüseyni yar ram olsun deb�n, Tilb� olanlar kimi ist�r p�ri t�shirini.

Page 203: Sultan Huseyn Bayqara+...2 Sultan Hüseyn Bayqara * Divan TürkSOY kitabxanas seriyas: 9 AMEA Folklor nstitutu Elmi urasnn qrar il çap olunur Azrbaycancaya uyunladran v ön sözün

203

Sultan Hüseyn Bayqara * Divan

� 189 �

Gör�li s�n zülfi-meygün, gözl�ri m�stan�ni, Ört�di e�qin odu ax�r m�ni-divan�ni. Bix�b�r ol zülfd�n, can verdi könlüm xal�na, Bilm�di divan�likd�n dam içind� dan�ni. G�r görüb nagah üzünü öls�m, ey can, n� �c�b, Aqib�t çün �ö’leyi-��m’ öldür�r p�rvan�ni. Qisseyi-d�rdimi g�r zülfün� des�m eyb im�s – Kim, uzun tünl�rd� der olar ki�i �fsan�ni. Ta yaratd� haq t�ala dünyada hüsnü c�mal, Görm�di dövran gözü bir s�n kimi canan�ni. Künci-möhn�t içr� tapd� ay üzün mehrin Hüseyn, G�nc �g�r ist�rs�n, ey can, qoyma bu viran�ni.

Page 204: Sultan Huseyn Bayqara+...2 Sultan Hüseyn Bayqara * Divan TürkSOY kitabxanas seriyas: 9 AMEA Folklor nstitutu Elmi urasnn qrar il çap olunur Azrbaycancaya uyunladran v ön sözün

204

Sultan Hüseyn Bayqara * Divan

� 190 � Gül üzü yad� q�l�m, ya ol x�tti-reyhan�n�, V�sli-�yyam�nm� deyim, ya q�mi-hicran�n�. Övrülüb ba��na qoydum hicr vadisin� topra�a üz, Vah ki, bir saq�nmad� h�rgiz bu s�rg�rdan�n�. N�qdi-e�qin kim, pozulan könlüm içr� qoydu can, �srü m�mur eyl�di ol g�nc il� viran�n�. Ox ki atd�n köksüm�, g�rçi t�nim� oldu z�’f, Can bil� könlüm dala�d�lar onun peykan�n�. Gül üzün �övqünd� q�m d��tini q�ld� lal�zar, Ti�i-hicrin tökdü çün h�r sar� ba�r�m qan�n�. Hüsnün� ol növ’ heyranam ki, heyran qald�lar, Gördül�r F�rhadü M�cnun çün onun heyran�n�. Ey ki c�brim nav�kin könlünd� ders�n kim, sana, Ya�d� onda� kim, y�qin k�m bil�m onun san�n�. Hüsni-dövrün� v�fa çün yox, q�nim�t tut bu gün H�m v�fa ayinini, h�m xubluq dövran�n�. Nal� eyl�r �rdi e�qind� Hüseyni ya��r�n, Hicrin etdi a�ikar ol naleyi-pünhan�n�.

Page 205: Sultan Huseyn Bayqara+...2 Sultan Hüseyn Bayqara * Divan TürkSOY kitabxanas seriyas: 9 AMEA Folklor nstitutu Elmi urasnn qrar il çap olunur Azrbaycancaya uyunladran v ön sözün

205

Sultan Hüseyn Bayqara * Divan

� 191 �

Vah ki, q�m d��tind� it�n nat�van könlüm han�? T�rki-can�m eyl�y�n bixaniman könlüm han�? N� ni�an�ndan x�b�r tapd�m, n� ad�ndan �s�r, Hicr vadisind� binamü ni�an könlüm han�? Dem� kim, can�na aram ist�s�n, tap��r könül, S�n �vv�l gör�n t�k, ey arami-can, könlüm han�? Lütfl�r q�lm�� cahan rüsvas� ü��aq�na yar, Vah, bunun t�k ça�da rüsvayi-cahan könlüm, han�? Yel saçar gül b�rgi-bostan içr� ol ay ba��na, Bu mahalda damla t�k bir q�tr� qan, könlüm han�? S�n xud ders�n ki, e�q içr� g�r�k könlün� s�br, S�br ed�n�, ey r�fiq, mehriban könlüm han�? Ey ki, ders�n kim, Hüseyni özg�y� vermi� könül, Özg�y� verm�k üçün, ey b�dgüman, könlüm han�?

Page 206: Sultan Huseyn Bayqara+...2 Sultan Hüseyn Bayqara * Divan TürkSOY kitabxanas seriyas: 9 AMEA Folklor nstitutu Elmi urasnn qrar il çap olunur Azrbaycancaya uyunladran v ön sözün

206

Sultan Hüseyn Bayqara * Divan

� 192 �

Ey �c�l, asud� q�l hicran b�las�ndan m�ni, Bir yolla qurtar ulusun mac�ras�ndan m�ni. Z�’fim a�d� hicr ba��nda siri�kü ahdan, Qurtar, ey v�sl, ol ç�m�n abü h�vas�ndan m�ni. Ey �c�l, qorxuzma öldür�m deb�n, öldür�rs�n G�r diri tapsan f�raq�n c�fas�ndan m�ni. E�qü r��kü hicri-mühlik, vah, ona can�m f�da – Kim, ç�xarar bu b�lalar�n aras�ndan m�ni. H�r nec� öts� d� h�dd�n müdd�i bidadü zülm, Ötür� bilm�z visal�n müdd�as�ndan m�ni. Der ki, s�br etgil h�kmi-aqil, q�lgil, saqiya, Bir q�d�h birl� xilas onun d�vas�ndan m�ni. Ey Hüseyni, s�lt�n�td�n onca f�xrim yox dürur, Kim dey�l�r: köyünün heyli-g�das�ndan m�ni.

Page 207: Sultan Huseyn Bayqara+...2 Sultan Hüseyn Bayqara * Divan TürkSOY kitabxanas seriyas: 9 AMEA Folklor nstitutu Elmi urasnn qrar il çap olunur Azrbaycancaya uyunladran v ön sözün

207

Sultan Hüseyn Bayqara * Divan

� 193 � Növbahar oldu, aç�lmaz, vah ki, ey�im gülbüni, Q�m x�zan� yelind�n sovruldu s�brim hirm�ni. M�n ki, bir rüxsari-qam�t h�sr�tind�n m�n h�lak, N� xeyri, can�mda gül��n �r�üvan�, süs�ni. Lal� birl� sünbülü sirabdan t�skini yox, Ol izari-zülf, odu, dudi çün yaxar m�ni. Ni�i-q�mz�nd�n tikan birl� tutulan yax��raq Gül��n içr� gül birl� dolunca köksüm rövz�ni. Nal�li könlüm çürük olan süy�kl�r içr�dir, Öyl� kim, x���k içr� olsa bülbül m�sk�ni. Yüz v�fa q�lsan, c�fa görs�n t��ccüb q�lmagil Kim, bu ayindir �z�ld�n al�m �hlinin f�nni. Olal� a�iq Hüseyni h�m g�dad�r, h�m z�bun, E�q ara sud etm�di �ah, ya mübariz �rg�ni.

Page 208: Sultan Huseyn Bayqara+...2 Sultan Hüseyn Bayqara * Divan TürkSOY kitabxanas seriyas: 9 AMEA Folklor nstitutu Elmi urasnn qrar il çap olunur Azrbaycancaya uyunladran v ön sözün

208

Sultan Hüseyn Bayqara * Divan

� 194 �

Dü��li suzani-könül köyün ara, filhal onu, Yer� dü��n od idi kim, eyl�din paymal onu. Könlüm öz hal�nda qalmaz cilv� q�l�ac qam�tin, Vah, n� hal �rk�n bu kim, eyl�r q�ddin bihal onu. Bu ki, qafill�r c�fas�ndan qaçar �eyda könül, Tilb� t�kdir kim, qovarlar da� urub �tfal onu. Xam�dir cismim v�li, can ri�t�sin gör yax�� kim, Z�’f il� tovlanma��ndan des� olar nal onu. Görm�y� �rdim onu h�rgiz çü a�lab sali-mah, Görm�z �rmi� m�n ötüb hicrind� mahi-sal onu. Gül��ni-dövranda xo�dur badeyi-gülgün v�leyk, Saqiyi-gülrux d�mad�m tutsa mala-mal onu. H�r m�qam içr� Hüseyni e�q l�hnin saz ed�r, Q�lmasa rüxsar�na n�zzar� günu lal onu.

Page 209: Sultan Huseyn Bayqara+...2 Sultan Hüseyn Bayqara * Divan TürkSOY kitabxanas seriyas: 9 AMEA Folklor nstitutu Elmi urasnn qrar il çap olunur Azrbaycancaya uyunladran v ön sözün

209

Sultan Hüseyn Bayqara * Divan

� 195 �

S�bzeyi-x�ttin x�yal� birl� öls�m, ey p�ri, S�bzeyi-q�brim n� eyb g�r bits� hicran n��t�ri. Öyl� c�nn�t s�bz�si yanl�� x�ttin m��ufi, Kim g�r�km�z c�nn�ti-minayü q�sri-�hz�ri. S�bz� t�k kim, zin�ti gülb�rg �r�r, ol növ’dür, L�’lin üstünd� züm�rr�dgün x�ttinin ziv�ri. L�bl�rin �övqünd� kim, od dü�dü m�hzun can�ma, At��in l�’li dürur ol �ö’l�nin h�r �hg�ri. Z�’flik cismim h�rar�td�n tutu�du ol sif�t – Kim, yap�nc� ona dudi-kül olubdur b�st�ri. S�bz� üzr�, saqiya, cami-züm�rr�dgün g�tir – Kim ç�k�r ol x�tt x�yal� birl� i�r�t sa��ri. G�r Hüseyni e�q ara divan� olsa n� �c�b – Kim, p�ri-peyk�r, m�l�k sima igiddir dilb�ri.

Page 210: Sultan Huseyn Bayqara+...2 Sultan Hüseyn Bayqara * Divan TürkSOY kitabxanas seriyas: 9 AMEA Folklor nstitutu Elmi urasnn qrar il çap olunur Azrbaycancaya uyunladran v ön sözün

210

Sultan Hüseyn Bayqara * Divan

� 196 � Nec� kim, ç�k�r könül d�rdu-q�mu-azar�n�, Mehrim artar nec� kim, görs�m mahi-rüxsar�n�. M�nd� mehri bu sif�tdir, vay kim, ol ba�r� da� Biv�fa eyl�r güman bu x�steyi-�fgar�n�. �övqünd�n ah�m f�l�y� yetdi guya kim, bilib Bil�, bilm�z� salar, m�n x�steyi-hal zar�n�, Gül ki, rüxsar�na ��bn�m töks� d�rdi-e�qind�n, Niy� xar ed�r c�fadan bülbülü-bimar�n�. V�sl ara, qeyr�t Hüseyni can�na od yaxd� kim, N�y� can tapar liqas�n, ya ki göz didar�n�.

Page 211: Sultan Huseyn Bayqara+...2 Sultan Hüseyn Bayqara * Divan TürkSOY kitabxanas seriyas: 9 AMEA Folklor nstitutu Elmi urasnn qrar il çap olunur Azrbaycancaya uyunladran v ön sözün

211

Sultan Hüseyn Bayqara * Divan

� 197 � Ey f�raq�ndan gözümün ya�ü qan tökm�k f�nni, Kim �r�r h�m l�’li-kani, incinin h�m m�xz�ni. Nal�l�r m�qdursuz kim, zahir etdim �ami-hicr, Vah ki, nal�m odundan ört�ndi s�brim xirm�ni. �ami-zülfündir çü könlüm� ��bistan� visal, Arizindir ol ��bistan�n ç�ra�i-röv��ni. Suzi-hicrind�n kim, oturdum qara topraq ara, Gör�n dey�r kül ara divaneyidir-gülx�ni. X�tti b�növ��, zülfi sünbül, çe�mi n�srin, çöhr� gül, N� riyah�n birl� tapm�� zib hüsnün gül��ni. Köyn�yin gülgünmüdür, aya xuraman q�dd bil�, Ya �r�r gül b�rgind�n s�n s�rvinin pir�h�ni. G�r g�dayindir Hüseyni, n� �c�b, neyçün ki var, E�q ara m�n müflisü, s�n hüsn mülkünd� q�ni.

Page 212: Sultan Huseyn Bayqara+...2 Sultan Hüseyn Bayqara * Divan TürkSOY kitabxanas seriyas: 9 AMEA Folklor nstitutu Elmi urasnn qrar il çap olunur Azrbaycancaya uyunladran v ön sözün

212

Sultan Hüseyn Bayqara * Divan

� 198 �

Özg�c� f�ryad ed�r�m h�r zaman hicran tünü, Olmaz �rmi� it�n itin hicr ara bir t�k ünü. Öyl� bir ay hicrind�n könlüm köy�r kim, guya ki, Ç�rx onun dudi dürur, kövk�bl�r onun uçqunu. Seyli-��kim yer üzün tutdu, sayan �rg�n zaman, Yox �c�b, g�rdunu q�lsa q�rq� onun özünü. Yaxd� can birl� t�nimi tiri-barani-f�raq, Vah, n� qat-qat yerd�n ötdü ol ya��n�n ötgünü. Toxdada bilm�m özümü a�lamaqdan hicr ara, Görs� bu hal�m� ol gül �sray almaz gülgünü. Çün l�taf�t gülbünüs�n, çöhr� aç, tanr� üçün – Kim eyb �rm�s böyl� gül açmaq l�taf�t gülbünü. Yerd� seyr eyl�r Hüseyni üzün� sunmaz ayaq, D�ng im�s aln�nda topraq birl� onun alt�n�.

Page 213: Sultan Huseyn Bayqara+...2 Sultan Hüseyn Bayqara * Divan TürkSOY kitabxanas seriyas: 9 AMEA Folklor nstitutu Elmi urasnn qrar il çap olunur Azrbaycancaya uyunladran v ön sözün

213

Sultan Hüseyn Bayqara * Divan

� 199 � Hüsn iqlimind� s�n t�k dilb�ri-r�’na han�? Dövri-hüsnün� m�nim t�k a�iqi-�eyda han�? Gözüm� al�m qarald�, ol quya� üz hicrind�, Ol p�riv�� s�rvi boylu, mah c�bin, aya han�? S�nsizin çox a�lamaqdan yetdi i� ol yer� kim, Sumudur bilm�m gözümd�n axa duran, ya qan�? Q�mz�n oxunu utanma at, m�ni-dilx�st�y� – Kim c�rah�tli könlünün m�rh�midir ya�an�. Unudub nagah Hüseynini r�qibd�n sorasan – Kim, m�nim e�qimd� olan valayü rüsva han�?

Page 214: Sultan Huseyn Bayqara+...2 Sultan Hüseyn Bayqara * Divan TürkSOY kitabxanas seriyas: 9 AMEA Folklor nstitutu Elmi urasnn qrar il çap olunur Azrbaycancaya uyunladran v ön sözün

214

Sultan Hüseyn Bayqara * Divan

� 200 �

Harda ist�r ist�s�m, hardan tapam s�n yar�?! Kim mana h�md�m olub, sora d�mi-m�n zar�. H�r s�ba kim, g�ls� s�nd�n can ver�r ol r�hm edib, Nec� �sr�y�r dirilik sa�üyü, bu bimar�. Q�md� m�n kim, v�sl ara nedib üzünü gör�m, Kim a��dan kor edib m�n dideyi-xunbar�. Toxtamaz c�nn�td�, müjgan�n dil�r könlüm qu�u, B�h gör�r bülbül c�vahirli q�f�sd�n xar�. Öldür�r r��k, ey Hüseyni, yoxsa der �rdim bir öp, Görs�n, ey badi-s�ba ol s�rvi gül rüxsar�.

Page 215: Sultan Huseyn Bayqara+...2 Sultan Hüseyn Bayqara * Divan TürkSOY kitabxanas seriyas: 9 AMEA Folklor nstitutu Elmi urasnn qrar il çap olunur Azrbaycancaya uyunladran v ön sözün

215

Sultan Hüseyn Bayqara * Divan

T�XM�SL�R

NED�K

L�’li-canb�x�ind�n ayr� abi-heyvan� ned�k? H�r d�m g�r yüz can ver�r, canan�siz can� ned�k? G�r im�s m�nzur üzün, huri, q�lman� ned�k? Gül��n köyünd�n ayr� ba�i-rizvan� ned�k? Ba��ma g�r gül saçar, s�nsiz gül�f�an�, ned�k ? Hicr �nduhind� ta gül��n ara q�ld�m güz�r, S�rvi boyu qam�tinin n�xlind�n verdi x�b�r, Leykin onun v�slind�n n� b�hr� tapd�m, n� �s�r, N�xli-q�ddin çün im�s giryan gözümd� cilv�g�r, Cuybar �traf�nda s�rvi-xuraman�, ned�k? Cismü can� ist�m�m, billah ki, canandan cüda, Görs�n ol m�hv��i hal�m �rz edib de, ey s�ba, Leyk zinhar aln�nda bu növ’ q�larsan �da, «Ol itin� olmasa tö’m�, bu aln�nda f�da, Z�’flik peyk�ri neylim, nat�van can� ned�k?» Bir d�m, ey �hbab, h�r sar� qa��mdan getm�niz, H�r n� kim, der�m, müv�cc�h olmasa e�itm�niz, Bu ki der�m, çöhr�d�n qanl� ya��m ax�tman�z, «L�’lgün ��kim, l�bi-hicran�nda eyb etm�niz, Göz yolundan tökm�yin, ba�r�mdak� qan� ned�k?»

Page 216: Sultan Huseyn Bayqara+...2 Sultan Hüseyn Bayqara * Divan TürkSOY kitabxanas seriyas: 9 AMEA Folklor nstitutu Elmi urasnn qrar il çap olunur Azrbaycancaya uyunladran v ön sözün

216

Sultan Hüseyn Bayqara * Divan

Bu �c�bdir kim, sana m�’lum olmal�d�r bu sirr, Kim �r�r m�n l�’li-�övqünd�n ölüm� münt�zir, G�r soyundan h�r n�f�s bir cam vers�n, var müzir, «Zülm�ti-hicrind� çe�m�n v�sfin etm�, ey X�z�r, M�n ki, ömrümd�n doyub, m�n abi-heyvan� ned�k?» Söz �lac�mdan dem�, ey b�hri-e�q içr� q�riq, Kim olubdur deb q�mind�n da� il� cismin x�riq, G�r mana varsan mühibbü mü�fiqü yarü ��fiq, «Da��ma m�rh�mi çox t�klif q�lma, ey r�fiq, Tutdum, ol da��m onald�, da�i-hicran� ned�k?» Ta ay�rd� m�nd�n ol m�hv��i ç�rxi-k�c nihat, Ey Hüseyni, tilb� könlüm olmad� bir l�hz� �ad, Aqib�t çün tapamd�m ol �ux v�slind�n murad, «Yardan ayr� pozuq könlüm� q�ld�m xeyir bat, Ey N�vai, el� g�nc olmaz bu viran� ned�k?»

Page 217: Sultan Huseyn Bayqara+...2 Sultan Hüseyn Bayqara * Divan TürkSOY kitabxanas seriyas: 9 AMEA Folklor nstitutu Elmi urasnn qrar il çap olunur Azrbaycancaya uyunladran v ön sözün

217

Sultan Hüseyn Bayqara * Divan

QILDI -LA C�brü zülmün, vah, yen� can�ma g�rdun q�ld�-la! Ya��r�b ol ay�, hal�m� dig�rgun q�ld�-la! Ahü vaveyla m�ni �srü ciy�rxun q�ld�-la! «Ol ciy�r p�rkal�si ��kim ciy�rgun q�ld�-la! �ad ed�k deb nat�van könlümü m�hzun q�ld�-la!» Ol ki var �rdi h�yat�m çe�m�sinin kövs�ri, Yox, yox, �rdi ba�i-ömrüm n�xlinin türf� b�ri. M�n xud �rdim �övqün�n M�cnunü, ol h�m bir s�ri, «V�d� edib cilv�sin ba� içr� anda� kim p�ri, D��t üz� avara q�lmaql��a M�cnun q�ld�-la!» Ol ki der �rdi visal�m� sana h�md�m q�lam, Çakl�r ba�r�nda kim olmu� ona m�rh�m q�lam, �ksildib d�rdü q�min bundan var� xürr�m q�lam, «Dedi: v�slim birl� çoxdan çox q�mini k�m q�lam, Onu günd�n-gün� �ksiltm�kd�n �fzun q�ld�-la!» V�deyi-mehri-v�fa edib, bu xun a�u�t�ni, Sad q�ld�, zülfi-dam�na ç�kib s�r ri�t�ni, Qan ya��mdan lal�gün çün q�ld� ba�ü pü�t�ni, «Qurtaraq deb ç�rx c�brind�n m�n s�rg��t�ni, �ncümü peykan bil� cismimi g�rdun q�ld�-la!» Üzün� heyran gözüm çöhr� n�mudar ed�li, Aln�nda lal �rdi dil, l�’lin ��k�rbar ed�li, Q�ddin� mail, xir�d ah�ng r�ftar ed�li, «Zülfün� v�h�i könül sayd�n giriftar ed�li, Yox a��zdan var �k�nc� h�ddi-�fsun q�lda-la!»

Page 218: Sultan Huseyn Bayqara+...2 Sultan Hüseyn Bayqara * Divan TürkSOY kitabxanas seriyas: 9 AMEA Folklor nstitutu Elmi urasnn qrar il çap olunur Azrbaycancaya uyunladran v ön sözün

218

Sultan Hüseyn Bayqara * Divan

Do�ray�b ba�r�m� ol ay hicrind� ti�i-sit�m, Göz yolundan ya� il� ax�zd� onu d�mb�d�m, ��ki-l�’lü d�rdind�n bih�dd olub m�n möht���m, «Müflis �rdim mey q�l�b, s�nan sifal�m cami-C�m, Xatirim viran�sin xud g�nci-Qarun q�ld�-la!» Bu ki �eyxi-��hrimizi xalq der: a��l b�si, Zöhdü t�qvayü f�zail birl� h�m kamil b�si, Ey Hüseyni, leyk �r�r bu i� mana mü�kül b�si, «Kim N�vaid�n s�lah ist�r �r�r qafil b�si, Xirqeyü s�ccad�sin ol mey� m�rhun q�ld�-la».

Page 219: Sultan Huseyn Bayqara+...2 Sultan Hüseyn Bayqara * Divan TürkSOY kitabxanas seriyas: 9 AMEA Folklor nstitutu Elmi urasnn qrar il çap olunur Azrbaycancaya uyunladran v ön sözün

219

Sultan Hüseyn Bayqara * Divan

MÜX�MM�S Ç�rx t�k mehrin �lind�n eyl�r�m m�n dad� hey, Çünki q�ld� bizi q�mgin, özg�l�ri �ad� hey, Neç� illik a�nam�z oldu bizd�n yad� hey, S�rn�gün olmu�, yat�r ol qam�ti-�üm�ad� hey, C�nn�tin bürcünd�ki tubumu y�xd�n, bad� hey. Firq�t �yyam�nda M�cnun bunca çox laf urmas�n, Hicri-d�rdi-da��n� heç kims� m�nd�n sormas�n, M�rd �g�r töxmün �kib bir bimahal sövq urmas�n, Tez götürün cismini, ç�xs�n ki, çe�mim görm�sin, Tabutun tizr�k yonub, göndiri ver xarrat� hey. Yar�n kim, q�ld� s�f�r, hicrana dözs�n, v�qtidir, Firq�tind�n ya� döküb, ba�r�n� �zs�n, v�qtidir, Yax��lar�n hüsnü vard�r, bir gül üzs�n, v�qtidir, Leyliyü M�cnun sif�t divan� g�zs�n, v�qtidir, Can� �irinin ç�x�b, ç�xs�n gözü F�rhad� hey. Hafizi t�k köksün� da� urmad�n, Sultansöyün, Axd�r�b ��ki-r�van�n yürm�din, Sultansöyün, Ol ki, t�slim q�ld� can, s�n q�lmad�n, Sultansöyün, Yar bil�n bir gora neyçün girm�din, Sultansöyün, Taki dünya var ik�n qalard� s�nd�n ad� hey.

Page 220: Sultan Huseyn Bayqara+...2 Sultan Hüseyn Bayqara * Divan TürkSOY kitabxanas seriyas: 9 AMEA Folklor nstitutu Elmi urasnn qrar il çap olunur Azrbaycancaya uyunladran v ön sözün

220

Sultan Hüseyn Bayqara * Divan

RÜBA�L�R

Görk�zm� ç�m�nd� s�rvi yolda� mana – Kim gör�nd�n gözd�n axar ya� mana, Endirs� n� olar bir n�f�s ba� mana, Ol s�rvi-r�van ki, oldu boyda� mana.

* * * Ol q�mz� ki, ba�r�m oldu �fgar ondan, H�r l�hz� �r�r z�ifü bimar ondan, L�’lin ki �r�r, x�st� könül zar ondan, Neyl�k ki, sana var �rmi� azar ondan,

* * * Ol �ux ki, bir d�m mana h�md�m olmaz, Z�xm ursa d�xi v�slin� m�rh�m olmaz, E�qind� könül n�sibi cüz q�m olmaz, Könül götür� des�m, könül h�m olmaz.

* * * Ey ç�rxi-c�fag�r, n� sit�ml�r q�ld�n? Can�m� ni�aneyi-�l�ml�r q�ld�n, Mühlik n�bsim odun al�ml�r q�ld�n, Üzrünü nec� qovum, k�r�ml�r q�ld�n?

* * * A�lama, ey göz kim, ol s�rvi-s�m�nb�r g�l�c�k, Köym�gil, ey can ki, ol xur�idi-�nv�r g�l�c�k, Ey könül, bimarl�qdan q�m yem� kim, ba��na Bir M�siha t�k h�disi-ruhp�rv�r g�l�c�k.

* * * ��ki-tufan� �g�r cismim götürdü köyünd�n, Ah kim, ta göz yumub açd�m ç�xard� köyünd�n, Yox ki, sürdü köyünd�n ol sel m�n avar�sin, N�xli-ümidim, nihal�n h�m qopard� köyünd�n.

Page 221: Sultan Huseyn Bayqara+...2 Sultan Hüseyn Bayqara * Divan TürkSOY kitabxanas seriyas: 9 AMEA Folklor nstitutu Elmi urasnn qrar il çap olunur Azrbaycancaya uyunladran v ön sözün

221

Sultan Hüseyn Bayqara * Divan

Q�T�L�R

Vah ki, bir c�lladv�� qan�m tök�r, eyl�r sit�m, Qorxaram qan�m tök�nd� tapmaya ti�i-�l�m.

***

Olsa yüz can�m f�da, l�’li-��rab aludin�, Cismi-bimar�m h�m olsun çe�mi xab aludin�.

*** Gör�li h�mmam ara ol ay qa�i-peyv�st�sin, Eyl�dim eynimi tasü qa�lar�m� d�st�sin.

***

Od ç�xard� e�q t�nd�n, vah ki, candan d�rdi-hicr, E�q d�rdi mühlikü mühlir�k ondan d�rdi hicr.

***

Sünbülün� ver X�tay�, m�nd�dir mü�ki-Xot�n, G�r d�lil ist�r is�n, vard�r libas yara��.

*** Ol p�ri gözd�n çü m�xfidir, h�mi��, vah, nec� �st�r onu, tapmasa M�cnun könlünü yand�rar.

Page 222: Sultan Huseyn Bayqara+...2 Sultan Hüseyn Bayqara * Divan TürkSOY kitabxanas seriyas: 9 AMEA Folklor nstitutu Elmi urasnn qrar il çap olunur Azrbaycancaya uyunladran v ön sözün

222

Sultan Hüseyn Bayqara * Divan

R�SAL�

(qisa ixtisarla)

Pak v� bül�nd tanr� bu p�s b�nd�sinin sultanl��� zaman�nda bir neç� ki�iy� xo�b�xtlik b�x� edibdir v� bu f�qir is� m�clisind� onlar�n hüzurunu yuxar� tutubdur. Olar�n varl���ndan is� bu dövr �hli-zamanlardan yuxar� v� bu zaman bütün dövrl�rd�n art�q olub, bunun özü h�m çox �ükürl�r etm�y� �sasd�r, v�li ondan sözl�ycinin dili lald�r v� q�l�m dili �ik�st�hald�r. Onlar�n �n elmlisi v� �fz�li elm d�nzinin pak dürrü, v�lilik f�l�kl�rinin �ö’l� saçan günu, qo�qu gövh�rl�rinin düzüm yiy�si h�zr�ti �eyxülislam Mövlana �bdürr�hman Camidir (qoy Allah-t�ala ona sa�l�q versin v� saxlas�n!). B�rklik v� f�rlan�� m�kan�nda yüz min göz il� al�m �hlin� seyr ed�n bu q�dimi bünyadl� f�l�yin gözün� bunun kimi nadir fikir-x�yall� rast g�lm�mi�dir. Cahan�n ba��na f�rlanan al�mi görk�z�n gün��in, b�lk� d� f�l�kl�ri f�rlanan gün��in �ö’l�si h�rgiz onun t�k tays�z�n üstün� dü��mi�dir. Qo�qu gövh�rl�rind�n cahan s�d�fi qiym�tbahal� dürd�n doldu, qiss� l�ll�rind�n atlas f�l�kl�r� zin�t v� b�z�k verildi. Dürlü elml�rd�ki �s�rl�ri sans�z v� h�r �s�-rind� m�’na x�zin�l�ri hüdudsuzdur.

�eir Çü mizan t�bi olub g�nc s�nc, Ona bir t�r�zi g�lib p�nc g�nc.

Ki heyran qal�b, n�zm q�lan ça��, Ona yox ki Xosrov, Nizami d�xi.

Q�z�ll�ri co�durucu, beytl�ri çox b�diidir. Pak v� bül�nd tanr� çox ill�r onun yol görk�ziçilik say�sini davaml�, bu davaml� dövl�t� is� onun t�k dövl�tlini h�mi��lik tutsun. Qo�qu düzücül�rd�n b�dii dillilik övcünün Süheyl ulduzu ola bil�n ba�qa ki�il�r d� var [ki,] qo�qu dastan�n�n b�diiliyind�, düzümünün b�rkliyinin b�yan� il� �h�miyy�tlidir. Onlar t�k f�l�k üz ver�n deyildir. Haz�r h�m heç yerd� onlar t�k ki�i görün�n deyildir. Heratda (Allah-t�ala onu af�tl�rd�n qorusun!) v� onun �traf�nda

Page 223: Sultan Huseyn Bayqara+...2 Sultan Hüseyn Bayqara * Divan TürkSOY kitabxanas seriyas: 9 AMEA Folklor nstitutu Elmi urasnn qrar il çap olunur Azrbaycancaya uyunladran v ön sözün

223

Sultan Hüseyn Bayqara * Divan

könl� g�li�in� gör�, �öyl� d� sözl�ri do�ru v� x�b�rli ki�il�rin arzumuza yetiri�l�rin� gör�, i�l�ri – m�’na dürl�rini düzüm ç�-z���na ç�km�k v� diqq�t gövh�rl�rin� v�zn libas�n�n zin�t v� b�-z�yini ver�n t�xmin�n min� yax�n ki�i var. Heç bir dövrd� elin minind�n onu v� heç vaxt yüzünd�n biri bunlar t�k olmam��d�r. Bu ad� b�yan edil�nl�r v� v�sfi yaz�lanlar farsca qo�qu düzü� m�clisind� b�zm quran v� farsca yaz�� d�nizin� tan��l�q görk�z�n ki�il�rdir. �mma bu gün� q�d�r heç ki�i m�’na q�zlar�na türkan� libas geydir�n deyildir v� ol naz�ninl�ri bu ziba x�l�t il� görünü�� görk�zm�y� g�tir�n deyildir, h�m d� bu mü�k �tirli r�’na göz�ll�r pünhanl�q öyl�rinin t�bi�tind� ç�lpaql�qdan yana örtüklü qaland�rlar. Bu huri ��killi göz�ll�r hüll�sizlikd�n yana naz cilv�sini ed� bilm�mi�l�r. Bu b�xtiyar zamanda v� bu mübar�k dövrd� bu nat�van olan m�nim bayr� el-günümd�n v� sad� xalq�mdan qulluq qatar�ndan gög�lda�l�q (süd qarda�� – R.�.) d�r�c�sin� yet�n, xidm�t edi� yör�lg�sind�n söhb�td��lik s�rmay�sini k�sb ed�n, h�r�m k�but�ri t�k x�lv�t p�rd�xanas�nda m�hr�m olan, ��rab örd�yi t�k gec� söhb�tind� h�md�m olan, haq sözü dem�kd�n ç�kinm�y�n N�vai t�x�llüsü il� m��hur v� �eir-l�rind� bu t�x�llüsü yazan Mir �li�ir (Allah-t�ala �an-�öhr�tini art�rs�n!) türki dilin öl�n c�s�din� �sa d�mi il� ruh verdi. �ol ruh tapanlara türki yör�lg�li sözl�rin tarlar�ndan v� ip�kl�rind�n toxunan hüll�l�ri v� qiym�tbahal� x�l�tl�ri geydirdi. Söz gü-lüstan�nda növbahar q�lbind�n ax�b g�l�n ya��nt�lar il� r�ngb�r�ng güll�r açd�. Qo�qu d�nizin� fikir buludundan ruhland�r�c� damc�lar il� dürlü-dürlü dürl�r saçd�. H�r sinif �eir meydan�nda at çapd�rsa, ol yurd� dil q�l�nc� il� öz �lin� keçirdi. Onun n�zminin-qo�qusunun v�sfind� dil k�lt� v� b�yan acizdir. Onun �u göst�ril�n m�’nadak� m�sn�vil�rind�n bir neç� beyt könl� g�lir. Ol �udur:

M�sn�vi

M�n ol m�n ki, ta türk bidad�d�r, Bu dil birl� ta n�zm bünyad�d�r.

Page 224: Sultan Huseyn Bayqara+...2 Sultan Hüseyn Bayqara * Divan TürkSOY kitabxanas seriyas: 9 AMEA Folklor nstitutu Elmi urasnn qrar il çap olunur Azrbaycancaya uyunladran v ön sözün

224

Sultan Hüseyn Bayqara * Divan

F�l�k görm�di m�n kimi nadiri, Nizami kimi n�zm ara qadiri. N� n�zmidir �rs�m m�ni d�rdnak Ki, h�r l�fzi ola onun dürrü pak. Xuda yetir�r anca sur�t mana, Ki olmaz bitir�m fürs�t mana. Bu meydanda Firdövsi ol g�rd �r�r Ki, g�r g�ls� Rüst�m c�vab�n ver�r. R�q�m q�ld� f�rxund� «�ahnam�»y� Ki, s�nd� c�vab�nda h�r h�may�. Müs�ll�m durar guya ki bu i�i Ki, müriz g�lm�z durar h�r ki�i. Dedi öz dili birl� ol kani-g�nc «Ki, si sal bord�m b� «�ahnam�» r�nc». Onu der� olsa haçan r��b�tim, �r�r anca haq lütfünd�n qüvv�tim. Ki g�r neç� t�b k�fil olsa saray, Bitir�r m�n otuz ilin otuz ay. �g�r xas m�’na g�r eyham �r�r, Onun günd� yüz beyti h�lvam �r�r. N� «�ahnam�» kim, «X�ms�»y� ursam �l, Onun p�nc�si sar� yetirs�m �l,

Page 225: Sultan Huseyn Bayqara+...2 Sultan Hüseyn Bayqara * Divan TürkSOY kitabxanas seriyas: 9 AMEA Folklor nstitutu Elmi urasnn qrar il çap olunur Azrbaycancaya uyunladran v ön sözün

225

Sultan Hüseyn Bayqara * Divan

Ümidim bu kim, eyl�b�n f�thi-bab, Qolum ver�m ol p�nc�m� d�xi tab. Otuz il� onu nizam demi�, Qa��mda �r�r iki-üç illik i�. Haçan onu der, b�zmi düz�r m�n, Dem�yi x�lay�q� görk�z�r m�n.

Bu beytl�r onun q�lbindan ba� urub ç�xan vaxtlar�nda ilk ba�da el qa��nda �airan� laf urmalar v� öygülü yanramalar olub görün�rdi. H�qiq�td�n d�, ol bu b�xtiyar fürs�td� v� bu gün-günd�n artan dövl�td� «X�ms�»nin p�nc�sin� �l urdu v� onu qutarma�a ixlas-t�ala etdi. �eyx Nizami qo�quçu x�layiqin ustad� olsa da, öz «X�ms�»sini b�lli oldu�una gör�, otuz ild� tamamlay�bd�r. «X�ms�»nin beytl�rinin say�n� otuz mind�n on s�kiz min� q�d�r q�sald�b düz�n Mir Xosrov (D�hl�vi – R.�.) is� m��hur olu�una gör�, alt�-yeddi ild� qurtar�bd�r. Bu b�diilik meydan�n�n yenilm�z bat�r�, süx�nv�rlik c�ng�linin �iri is� çox �f-san�l�r� – �rt�ki – hekay�l�r� könül ç�kici t�fsirl�r v� könl� yatan düz�li�l�r verm�yin� baxmadan, bünyad�n�n ba�lan��c�ndan ax�r�na q�d�r hamana iki ild�n ötm�di. Deyil�n vaxtlar hesaba girs�, alt� aya yetm�di dem�k mümkündür. Onun �fsan�l�rinin r�ngb�r�ngliyini, beytl�rinin cadulay�c�l���n�, düzüml�rinin b�rkliyini v� m�’nalar�n�n n�fisliyini oxuyan ki�i bil�r v� gör�n ki�i anlar.

Yen� m�sn�vi üsulunda deyil, b�lk�m �r�b süx�nv�rl�rinin v� �c�m b�dii sözlül�rinin b�z�k ver�n v� divan ed�n h�r dürli qo�qu görünü�l�rinin �hlisin� bu h�m q�l�m sürtüb, onlara h�ml� urubdur. Onun b�yan� divan�n�n fihristind� – m�zmununda b�yan edil�ndir v� yaz�land�r. Yox, divan deyil! Allah, Allah! Ol sap�-qatar� sözl�rd�n dolu gövh�r olan c�ngdir v� pak m�’nalardan dolu ulduz olan f�l�k v�r�ql�ridir.

Dem� divan, q�mü d�rd �hlin� af�t de onu, Köym�kü �ö’leyi-q�m birl� qiyam�t de onu.

Page 226: Sultan Huseyn Bayqara+...2 Sultan Hüseyn Bayqara * Divan TürkSOY kitabxanas seriyas: 9 AMEA Folklor nstitutu Elmi urasnn qrar il çap olunur Azrbaycancaya uyunladran v ön sözün

226

Sultan Hüseyn Bayqara * Divan

Hans� qo�qusu e�q �hlinin can�na od urmaz, hans� m�zmunu hicran qo�ununun cismini köydürm�z, b�lk� külüni göy� sovurmaz?! Hans� misras� f�raq ciy�r xununun ba��r qan�n� damd�rmaz, hans� sözü hicran biçar�sinin göz ya�� seli il� s�br-q�na�t qo�ununu axd�rmaz?! N�zm-qo�qu iqlimind� hans� gürga-n�- qala köç g�tir�nd� özün� qar�� e�ik aç�lmad�?! Hans� ulu yurda q�lb-�eir qo�unu il� çapovulluq ed�nd� onu bas�b almad�?! Bu gün n�zm-qo�qu sütunlar�n�n yer üzünd� q�hr�man odur. Onu bu yurdlar� bas�b alma��n sahibgiran� des�k olar.

�eir �r�r söz mülkünün ki�v�r satan�, Han� ki�v�r satan Xosrov ni�an�.

Dem� Xosrovni�an kim, q�hr�man�, �r�r g�r çin des�n sahibgiran�.

Bunun kimi �caib �s�rl�rin v� taz� görünü�lü qo�qular�n co�-qun-da�q�n� bu dövl�td� v� �ö’l� sal��� bu sultanl�qda oldu. Pak v� bül�nd p�rv�rdigar onu bu f�l�k misilli d�rgah�n qullu�unun ixlas-canibke�i v� bu f�ri�t� xasiyy�tli h�lim zat�n öygüçül�rinin ke�ikçisi etdi. Bu da çox �ükürl�r etm�y� �sasd�r.

Rübail�r Ya r�b, hans� �ükrünü �da q�l�m m�n, N� dil bil� onu ibtida q�l�m m�n. Yüz can�m �g�r olsa f�da q�l�m m�n, Des�m ki, �da oldu, x�ta q�l�m m�n.

Ya r�b, m�ni qullu�una qadir eyl�, G�r yets� b�layü d�rd, sabir eyl�. Yad�na d�xi içimi t�hir eyl�, �ncam�na h�m dilimi zakir eyl�.

Sultan Hüseyn Mirz� Bayqaran�n risal�si dolu xeyir bil�n

tamam oldu. P�s v� f�qir �liverdi bin Söhb�tqulu.

Page 227: Sultan Huseyn Bayqara+...2 Sultan Hüseyn Bayqara * Divan TürkSOY kitabxanas seriyas: 9 AMEA Folklor nstitutu Elmi urasnn qrar il çap olunur Azrbaycancaya uyunladran v ön sözün

227

Sultan Hüseyn Bayqara * Divan

SÖZLÜK

–A–

Ab – su. Abi-h�yat – dirilik suyu. Ad�m – yox, yoxluq. Af�rini� – yaratma, tör�tm�. Aftab – gün, gün��. Afiy�t – sa�l�q, b�xt. A�az – ba�lama, giri�m�. Ah�n – d�mir, metal. Ah�ngi-��fa�t – ��fa�t niyy�ti. Aqib�t – ax�r, son, n�tic�. Alud� – bula�m��,batm��, a�iq, vur�un. Af�t – b�db�xtlik, b�la; sevgili. Arayi� – b�z�k. Ariz – �rz ed�n; s�rk�rd�; �ikay�tçi; hadis�, vaqe�; üz; say� salan bulud. As�� – fayda, n�f. A�am – içm�; dadma. A�iyan – yuva; ev. A�ub – qov�a, gurultu; fitn�. A�uft� – biq�rar, h�y�canl�; a�iq. At���ngiz – odlu, yand�ran. Ayaq – bad�, ��rab piyal�si.

–B– Bad� – ��rab, çax�r; kasa, piyal�. Bais – s�b�b, �sas. Bak – qorxu. Bal – qanad, p�r. Batraq – c�ld, tez. Bav�r – inam, inanc, inanma, etqad; kifay�t. Beayna – adil, do�ru; eyni. B�cüz – ba�qa, �lav�. B�d �z in – bundan sonra. B�d�l – �v�z. B�h – xo�, yax��. B�hr – d�niz; �ruz ölçüsü. B�xil – ba���lama, b�x� etm�; pax�l; x�sis, simic.

Page 228: Sultan Huseyn Bayqara+...2 Sultan Hüseyn Bayqara * Divan TürkSOY kitabxanas seriyas: 9 AMEA Folklor nstitutu Elmi urasnn qrar il çap olunur Azrbaycancaya uyunladran v ön sözün

228

Sultan Hüseyn Bayqara * Divan

B�liyy�t – b�tb�xtlik, c�br, c�fa, b�la. B�ni-adam – ad�m o�lu,b���r. B�nd – ba�l�, ba�lanm��; dustaq. B�qa – baqi, h�mi��, müdam. B�rq – ild�r�m, od, q���lc�m. B�rg – yarpaq. B�rh�m – qar���q, da��n�q, poz�un. B�rr – yer, s�hra, düz, çöl. B�rt�r�f – aradan ç�xan, yox olan. B�s�r – görm�, göz. B�st�r – dö��k, yor�an-dö��k. B�dxuy – pis xasiyy�tli. Böyükr�k – Allah-t�alan�n bir sif�ti; Allah-t�ala, tanr�, xuda. Beytül-�hzan – q�m-qüss� evi. B�hr� – fayda, xeyir. B�hr�m�nd – b�hr� alan; b�xtli. B�hr�v�r – faydal�. B�zm – m�clis, toy, toplant�. B�zmara – toyun b�z�yi, yara����. Bidar – uy�usuz, oyaq. Bidad – �dal�tsizlik, zülm. Bidil – ür�yini qapd�ran; qay��l�; a�iq. Bih�mta – tays�z. Bih�d – h�dsiz, h�dsiz-hesabs�z. Bin�va – q�rib, köm�ksiz, b�xtsiz. Büryan – yanan, qovrulan, bi��n, da�lanan. Bisyar – çox. Bi�ümar – says�z-hesabs�z. Bu (buy) – iy, xo� iy. Bütm�k/bitm�k – bitm�k, göy�rm�k. Bürk�m�k – bürkülm�k.

–C– Canaf�rin – can� tör�d�n, Allah. Canb�x� – can ver�n, Allah. Cavidan – h�mi��, daim, müdam. C�bin – al�n, üz. C�faayin – pe��si c�fa olan. C�m – C�m�id. Cami-C�m – C�m�idin can�. C�nah – qandal; cinah, sa� v� sol t�r�f. C�hl – nadan, axmaq, elmsiz. C�hlü zülm�t – nadanl�q v� qaranq�l�q. C�hr – aç�q, aç�q-a�ikar, �yan.

Page 229: Sultan Huseyn Bayqara+...2 Sultan Hüseyn Bayqara * Divan TürkSOY kitabxanas seriyas: 9 AMEA Folklor nstitutu Elmi urasnn qrar il çap olunur Azrbaycancaya uyunladran v ön sözün

229

Sultan Hüseyn Bayqara * Divan

C�la – köç, köçm�. C�rahat – yara. Ciy�rxun – ba�r� qan. Cilv� – naz; b�lli etm�, a�kar etm�, b�z�nm�. Cü�t – bayqu�. Cünun – d�lilik; a�iq. Cür� – damc�, damla, udum. Cür�riz – saqi, ��rab süz�n. Cürm – günah. Cüz – ba�qa, özg�, qeyri; bölük, hiss�, parça. Cüz q�m – q�md�n ba�ga, q�md�n özg�.

–Ç– Çah – quyu, çuxur, zindan. Çak – y�rt�q, c�r�q. Çak�r – xidm�tçi, nök�r; qul, b�nd�. Çe�meyi-heyvan – dirilik çe�m�si.

–D– Dama�/dima� – burun; beyin; kef. Dari-f�na – yoxluq evi, dünya, cahan, al�m, fani dünya. Dilir – bat�r, bahad�r, igid. D�mad�m – d�mb�d�m, durmadan, fasil�siz. D�ng – müvazin�t, tarazl�q, b�rab�rlik. D�rç –bir m�tl�bi-fikri kitabda yazmaq; x�tt; yerl��dirm�; yazma, hesaba alma. D�st – �l; köm�k, yard�m. D�star – �mmam�; çalma. D�str�s – imkan, �lveri�li, mümkün olan. Deyr – bütxana; meyxana. D�hr – al�m, dünya. Did� – göz. Dig�rgun - özg� cür, ba�qa növ. Dilx�st� – ür�yi yaral�. Dilculuq – m�hr�mlik, ür�yi �l� alma, t�s�lli, könül ovlama. Dilk�� – özün� ç�kici, ür�k ovlayan, m��uq. Dilrüba – q�lb ç�k�n, göz�l, sevgili. Diri� – �sirg�m�, q�ymama; �fsus, heyf. Dud – tüstü, tütün; q�m-qüss�; d�m, d�m alma. Dun – a�a��, alçaq; dünya, fani dünya. Dürç – qutu, mücrü. Dü�var – ç�tin, mü�kül.

–E–

Page 230: Sultan Huseyn Bayqara+...2 Sultan Hüseyn Bayqara * Divan TürkSOY kitabxanas seriyas: 9 AMEA Folklor nstitutu Elmi urasnn qrar il çap olunur Azrbaycancaya uyunladran v ön sözün

230

Sultan Hüseyn Bayqara * Divan

E’tidal – mülayimlik, münasiblik. E’tiraf – boynuna alma, iqrar etm�.

–�– �b�d – baqi, ömürlik, h�mi��lik, �b�di. �bna – o�lanlar; adamlar. �bru – qa�. �czü niyaz – acizlik v� möhtacl�q. �da – yerin� yetirm�. �fgar – yaral�, biçar�; qay��-q�m. �f�an – ah-nal�, f��an, f�ryad etm�, zar-zar a�lama. �flak – f�l�kl�r. �fsun – cad�; hiyl�, m�kr. �f�an – s�p�n, saçan. �hbab – dostlar, yaranlar, �yind��l�r. �hfa – gizlin, sirli. �hg�r – köz. �hli-bin�� – gözlül�r, könül gözlül�ri. �hli-qaza – qazavatç�lar, din u�runda sava�anlar. �hs�n – b�r�k�lla. �xt�r – ulduz. �xt�ri-s�’d – b�xt ulduzu. �hz�r – ya��l, göy. �ks – �ö’l� saçma; sur�t, göz önünd� canland�rma. �qlü hu� – a��l v� hu�. ��yar – qeyril�r, ba�qalar�; yad, dü�m�n. �l�m – bayraq; ni�an�; qay��, a�. �lfaz – sözl�r. �nb�r –�tir, rayih�. �nd�lib – bülbül. �sf�r – sar�. �mri-mühal – mümkün olmayan i�. �ncam – son, ax�r, qurtarma, yerin� yetirm�. �ncüm – ulduz. �nduh – qay��, q�m, qüss�. �ngiz – niyy�t, meyl, s�b�b. �nvar – nur, nurlar, i��qlar. �nv�r – �n nurlu, �n i��ql�. �s�r – iz, ni�an. �sr� – saxla, qoru. �sr�y�n – saxlayan, qoruyan. �sr�m�k – saxlamaq, qorumaq, �sirg�m�k.

Page 231: Sultan Huseyn Bayqara+...2 Sultan Hüseyn Bayqara * Divan TürkSOY kitabxanas seriyas: 9 AMEA Folklor nstitutu Elmi urasnn qrar il çap olunur Azrbaycancaya uyunladran v ön sözün

231

Sultan Hüseyn Bayqara * Divan

�srü – çox; ayr�. �srik/�srik – s�rxo�, m�s. ��k – göz ya��. �tfal – u�aqlar, ça�alar. �tvar – tövrl�r, üsullar, hallar. �yn – göz. �z b�s ki – o q�d�r. �zm – ist�k, niyy�t.

–F– Fariq – arxay�n, asud�, rahat. Fariqul bal – rahat, asud�. F�l�k p�rvizi – gün, gün��. F�na – yoxluq. F�nn – görünü�; s�n�t, hün�r; hiyl�; n��m�, saz; yol, u�ur. F�raq – ayr�l�q, ayr� dü�m�, ayr� olma. F�rib – aldatma, m�kr, hiyl�. F�rsud� – köhn�l�n, y�rt�lan. F�sah�t – yax�� dan��ma. F�ttan – fitn�çi; göz�l, sevgili. F�qar – onur�a sütunu. F�ttan – fitn�çi; özün� ç�k�n, cazib, göz�l. F�za – geni�lik, bo�luq. F�zail – elm, hün�r, s�n�t; fazillikl�r. Filhal – d�rhal. Firaq – azad olma, asud� olma, arxay�nl�q. Firdövs – c�nn�t, behi�t. Fiqh – ��ri�t elmi. Füru� – sat�c�. Füsun – cad�, aldatma, hiyl�, m�kr. Füsung�r – cadug�r, ovsunçu. Fütur – süstlük, usanma, bezm�. Füzun – art�q, ziyad�, çox.

–G– G�rdun – f�l�k, dünya; t�qdir, tale; ç�rx. G�zab – laf, aldatma, yalan sözl�m�, bihud� söz. G�z�nt – ziyan. Gil� – �ikay�t, naraz�l�q. Gireh – düyün. Geysu – saç, zülf. Gun/gün – yanaq; ��kil, usul; r�ng. Gunagun – dürlü-dürlü.

Page 232: Sultan Huseyn Bayqara+...2 Sultan Hüseyn Bayqara * Divan TürkSOY kitabxanas seriyas: 9 AMEA Folklor nstitutu Elmi urasnn qrar il çap olunur Azrbaycancaya uyunladran v ön sözün

232

Sultan Hüseyn Bayqara * Divan

Güva – �ahid; dan��an. Güftar – söz, söhb�t. Gülbün – qönç�, q�z�lgül kolu. Gülq�nd – gül il� q�ndd�n düz�l�n �irniyyat. Gülrux – gül üzlü.

–H– Hafa – gizl�nm�, bükülm�, örtülm�, bilinm�zlik, pünhan olma. Hafi – gizlin. Hal – durum, v�ziyy�t. Hala – haz�rda, indi. Hal� – ay�n çevr�sind� yaranan parlaql�q. Hami – qoruyan; dost, t�r�fdar. Hey�t – ��kil, görünü�, t�rkib. Heyl – d�st�, qrup; qo�un. H�bib – sevgili, dost. H�bl – ip, k�ndir. H�blül-m�tin – b�rk ip, möhk�m ba�; s�mimi dostluq. H�dis – söz; M�h�mm�d pey��mb�rin sözl�ri. H�qar�t – a�a��lama, t�hqir etm�. H�riq – yar�q; yanan, da�lanan, bi��n. H�may�l – ç�l�ng. H�mraz – sirda�. H�msal – ya�da�, ya��d. H�msay� – qon�u. H�rar�t – isti. H�rif – dost, yar, h�md�m. H�ri – Herat. H�rim – m�hr�m yer, yax�n adamlar�n ged� bil�c�yi yer. H�s�d – pax�ll�q. H��m�t – t�nt�n�, h���m�t. H�va – isl�k, h�v�s, meyl, arzu. H�zin – qay��, q�m, qüss�. Hicran – ayr�l�q. Hicab – p�rd�, ya�maq, bürünc�k.. Hiday�t – yol göst�rm�, yoa salma. Hilal – taz� duan ay. Hifz – qoruma. Hirman – m�hrum olma. Hirs – q�sqanc, pax�l; ist�k, h�v�s. Hiy�l – hiyl�l�r. Hümayun – b�xtiyiar, xo�b�xt.

Page 233: Sultan Huseyn Bayqara+...2 Sultan Hüseyn Bayqara * Divan TürkSOY kitabxanas seriyas: 9 AMEA Folklor nstitutu Elmi urasnn qrar il çap olunur Azrbaycancaya uyunladran v ön sözün

233

Sultan Hüseyn Bayqara * Divan

Hümr�t –q�z�l, al, q�rm�z�. Hürkünçlük – ürkm�k, qorxmaq.

–X– Xab – uy�u, yuxu, dü�, röya. Xabalud – xumar. Xakist�r – kül. Xam� – q�l�m; usul, t�rz; ip�k. Xamun – düz, düz�nlik. Xar – tikan. Xarb�st – tikanl� hasar. Xarxar – tikan yey�n (d�v�). Xas – saman. Xass� – xas olan; keyfiyy�t; pad�ah�n yax�n adamlar�. Xav�r – gündo�ar, ��rq. X�cil – utanma, x�cal�t ç�km�. X�d�ng – ox, peykan. X�lq – yaratma, tör�tm�. X�m – �yri. X�ndan – gül�n; aç�lan. X�rabat – meyxana, mey içil�n yer. X�rif – a�l� ged�n. X���k – çöp, ot, saman. X�tt – x�tt; üz, sur�t, çöhr�. X�zra – ya��l. Xilaf – qar��, qar�� ç�xma. X�l�t – x�l�t, don, �nam, mükafat. Xir�d – a��l; dü�ünc�, f�hm. Xir�dm�nd – a��ll�. Xi�t – k�rpic, çiy k�rpic. Xunab – qanl� ya�. Xunbar – qan tök�n, qan ax�dan. Xurs�nd – �ad, xo�hal. Xur�id – gün, gün��; göz�l. Xürdabin – t�l�b ed�n; eyb tutan. Xürd – yem�-içm�. Xürdü-xab – yem�k v� yatmaq.

–�– �bar� – cüml�, söz, ifad�. �br�t – d�rs, n�tic�. �btida – ba�lama. �f�a – fa� etm�, m�’lum etm�.

Page 234: Sultan Huseyn Bayqara+...2 Sultan Hüseyn Bayqara * Divan TürkSOY kitabxanas seriyas: 9 AMEA Folklor nstitutu Elmi urasnn qrar il çap olunur Azrbaycancaya uyunladran v ön sözün

234

Sultan Hüseyn Bayqara * Divan

�rsal – gönd�rm�. �f�a – fa� �tm�, yayma. �ftitah – aç�lma; ba�lama. �ltifat – lütf etm�, lüth göst�rm�, yax��l�q etm�. �nfial – utanc, utanma. �n�a – yazma, yaratma. �r�ad – pir, yol göst�r�n. �sti�na – naz; saymazl�q. Istila – tutma, �l� keçirm�. �stilah – ad, temin. ��tiyaq – güclü �övq; h�v�s, arzu, ist�k. �na – c�br, �zab, q�m-qüss�. �tab – q�z�b; naz etm�; m�lam�t etm�. �tnab – çox dan��ma, söhb�ti uzatma. �zhar – �yan etm�, b�yan etm�. �ztirab – d�rd ç�km�.

–J– Jal� – �eh; q�rov; ya���.

–K– Kafur – kamfora a�ac� v� ya yarpa��. Kah – saman. Kam – arzu, meyl; m��uq, sevgili; m�qs�d, niyy�t; ��hv�t. Kamran – hökmr�van, kam alan, m�qs�din� yet�n. Karg�r – i�çi, f�hl�; t�sir edici. K�hk��an – süd yolu, a� mayan�n yolu. K�hrüba – inci, k�hr�ba. K�sr�t – çox, çoxluq. Kirdigar – Allah, xuda, yaradan. Ki�v�r – yurd, v�t�n. Kövk�b – ulduz. Kuh – da�.

–Q– Qal – söz, söhb�t. Qam�t – boy, boy-buxun. Qammaz – göz-qa�la i�ar�t etm�, naz etm�; h�y�cana salma; m��uqun gözü. Qane – varl�, dövl�tli, z�ngin. Qar�t – talan, ya�ma. Qarl/qarr� – qoca, ixtiyar. Qasid – çapar, x�b�rçi. Qatil – öldür�n, öldürücü.

Page 235: Sultan Huseyn Bayqara+...2 Sultan Hüseyn Bayqara * Divan TürkSOY kitabxanas seriyas: 9 AMEA Folklor nstitutu Elmi urasnn qrar il çap olunur Azrbaycancaya uyunladran v ön sözün

235

Sultan Hüseyn Bayqara * Divan

Q�bra – yerin üstü; qum r�ngli, quma bula�an. Q�bul – layiq, münasib. Q�dd – ölç�k, d�r�c�; boy, uzun boy; o�laq v� ya quzu d�risi. Q�d�h – kasa, piyal�. Q�m�r – ay. Q�mp�rv�rd – h�mi�� qay��-q�md� g�zm�, q�m-qüss�li. Q�mü �nduh – q�m v� qay��. Q�ni – varl�. Q�rq� – q�rq olan, q�rq edil�n. Q�sr – kö�k, saray, qalaça. Q�sv�t – s�rtlik, can s�x�nt�s�, q�mginlik. Q�tl – öldürm�, ölüm. Q�tr� – damla, damc�. Qilüqal/qeylüqal – qalmaqal. Qüds – muq�dd�s, �ziz. Qüss�amiz – qüss�li, q�m-qüss�y� batan.

–L– Leyl�til-me’rac – merac gec�si, pey��mb�rin merac ed�n gec�si. L�bal�b – dopdolu, pür�-pür. L�hd – gor, q�br, aramgah. L�hn – avaz, ah�ng, h�ng; n��m�, mu�am, m�qam. L�hz� – bir an, az vaxt; baxma, bax��. L�’l – qiym�tli da�, yaqut; dodaq; ��rab; q�z�l� r�ng. L�’lgün – l�’l kimi. L�m’� – parlaql�q, �ö’l�. L�uhsi – hasablanmas� mümkün olmayan. Lik�n – amma. Lütf – yum�aql�q, m�hr�mlik, �zizlik.

–M– Mac�ra – vaqe�, hadis�. Mah – ay. Malamal – dolu, dopdolu. Man�nd – b�nz�r, ox�ar. Medad – q�l�m. Mehpar� – ay parças�. Mehr – gün; üz, sur�t, çöhr�. Mehri – gizlin, pünhan. Me’rac - yuxar� ç�xma; n�rdivan; pill�. Meygün – çax�r kimi q�z�l, q�z�l mey r�ngi. M�cruh – yaral�; x�st�. M�hv�� – ay üzlü.

Page 236: Sultan Huseyn Bayqara+...2 Sultan Hüseyn Bayqara * Divan TürkSOY kitabxanas seriyas: 9 AMEA Folklor nstitutu Elmi urasnn qrar il çap olunur Azrbaycancaya uyunladran v ön sözün

236

Sultan Hüseyn Bayqara * Divan

M�hzun – qüss�li, qay��l�. M�’dum – yox, yox olan, üz� ç�xmayan. M�’mur – abad, düz�dil�n, imar�t edil�n. M�’sum – günahs�z. M�xmur – s�rxo�. M�xz�n – x�zin�. M�qam – m�kan, yer, m�nzil, m�sk�n; d�r�c�, m�rt�b�. M�qd�m – q�d�m qoyma, q�d�m qoyulan yer. M�qdur – mümkün q�d�r, imkan daxilind�; al�n yaz�s�. M�qsud – m�qs�d, murad. M�fhum – aç�q, b�lli, f�hm edil�n. M�ftun – özün� ç�k�n. M�hcur – ayr� dü��n, uza�a ged�n. M�hkum – hökm edil�n, tabe edil�n. M�hzun – qay��l�, q�mli, q�mgin. M�knun – gizlin. M�ks – saq�nma, saxlanma, �yl�nm�, durma. M�lam�t – bizar olma, usanma, azar görm�. M�layik – f�ri�t�. M�’mur – �mr edil�n, v�kil. M�n’ – qada�an, haram. M�nzur – göz önünd� tutma, göz önün� g�tirm�, n�z�rd� tutma. M�rdüm – gözün qaras�, did�. M�r�z – x�st�lik. M�rhun – girov, zamin. M�riz – x�st�. M�rqum – yaz�, yaz�lan. M�saf – müharib�, döyü� meydan�. M�siha (M�sih) – �sa pey��mb�rin l�q�bi. M��uf – �adl�q, h�dsiz sevinc, d�lic�sin� vurulma. M�tl� – gün��in v� ya ba�qa ulduzun ç�xmas�; q�z�lin ilk beyti. M�va – m�sk�n, m�nzil, yurd. M�xfi – gizlin, örtülü. M�za�l b�s�r – Qur’an�n 53-cü sur�sinin 17-ci ay�ti: «gözü meyl etm�di». M�zlum – zülm gör�n, sit�m ç�k�n. M�’zur – üzrlü, günah�n� ba���lama. Mina –�ü��; mavi; b�z�k; ��rab �ü��si; bir qu� ad�. Günb�zi- mina – mavi asiman. Mizan – t�r�zi. Mizraqi-zöhd – t�rki-dünyaliq meydan�.

Page 237: Sultan Huseyn Bayqara+...2 Sultan Hüseyn Bayqara * Divan TürkSOY kitabxanas seriyas: 9 AMEA Folklor nstitutu Elmi urasnn qrar il çap olunur Azrbaycancaya uyunladran v ön sözün

237

Sultan Hüseyn Bayqara * Divan

Möht���m – h��m�tli, h���m�tli, �öhr�tli. Mötad – ad�tk�rd�. Mövzun – q�dd-qam�tli. Munis – üns ver�n, al���lan; h�md�m, dost, dost-yar. Mur –qar��qa. Mu� – at��p�r�st; göz�l. Mu�b�çç� – at��p�r�st övlad�; göz�l. Mu(y) – q�l, saç, zülf. Muy� – q�l kimi, q�l ��killi. Müaf – ba���lanan, günah� keçil�n. Mübah – halal, rüxs�t edil�n. Mübariz – bat�r, gül��çi, sava�ç�. Müc�ss�m – heyk�l. Müdd�i – iddia ed�n. Müd�vv�r – dair�vi. Müf�ttin – fitn�çi, fitn� salan. Müflis – iflas ed�n; q�rib, f�qir, möhtac. Mühal – mümkin olmayan. Mühlik – h�lak ed�n, öldür�n. Mü��nni – b�x�i, oxuyan; saz�nd�. Müxalif – qar�� ç�xan. Müxt�lif – dürlü, h�r cür, qar���q. Müq�yy�d – ba�lanan; ��rtl�n�n. Mü’nim – ne’m�t ver�n, cöm�rd, yax��l�q ed�n; varl�. Müjd� – xo� x�b�r, mu�tuluq. Müjgan – kirpikl�r. Münq�te’ – k�sil�n, üzül�n. Müns�rif – inkar etm�, fikrini d�yi�m�. Münt�zir –gözl�y�n. Mürr – a��r (x�st�), ac�, k�d�rli, q�mli. Müshaf – kitab; Allah-t�ala t�r�find�n endiril�n kitab; Qurhan. Müs�hh�r – yiy�l�nm�, bas�b alma; tabe olma. Müs�vv�r – ��kl, sur�t ç�k�n. Müst�cil – t�l�s�n. Müst�m�nd – möhtac; qüss�li. Müst�qim – do�ru, birba�a. Mü�fiq – mehriban, ��fq�tli. Mü��vv�� – bula�an, qarma-qar����q. Mü�ki-nab – ar�st� mü�k. Mütakif – ibad�t ed�n. Mür�tt�b – t�rtibli, düzgün.

Page 238: Sultan Huseyn Bayqara+...2 Sultan Hüseyn Bayqara * Divan TürkSOY kitabxanas seriyas: 9 AMEA Folklor nstitutu Elmi urasnn qrar il çap olunur Azrbaycancaya uyunladran v ön sözün

238

Sultan Hüseyn Bayqara * Divan

Müt�rib – iqrar ed�n, boynuna alan. Mütt�sil – h�mi��, daim, fasil�siz. Müv�cc�h – d�r�c�li, d�r�c� sahibi; layiq, münasib. Müz�ff�r – qalib, z�f�r qazanan. Müz�yy�n – b�z�kli, b�z�ldilmi�. Müzir – ziyan verici, ziyankar, z�r�rli.

–N– Nab – ar�st�, duru, saf. Nahan/nihan – gizlin, örtülü. Nam�fhum – d�rk edilm�y�n. Namövcud – olmayan. Nar� – k�nara, an(a)r�, qar�� t�r�f�. Naseh – n�sih�tçi. Na��kiba – s�brsiz, bis�br, taq�tsiz. Nat�van – gücsüz, aciz. Nav�k – ox, peykan; kirpik. Nazil – a�a�� enm�. N�bat – bitki. N�hr – d�rya; çay. N�xl – xurma a�ac�, a�ac. N�m�kdan – duz qab�. N�mudar – görk�zm�, a�ikar etm�. N�� – c�s�d, meyid. N��im�n – oturan, qonan, oturma, qonma. N�va – h�ng, ah�ng, mahn�, n��m�; mu�am; nal�, a��. N�zzar� – baxma, seyr etm�. Nilgün – mavi r�ngli, mavi. Nisar – qurban, f�da, ba���lama, saçma, s�pm�. Ni� – iti uclu �ey, iyn�, niz�, di�. Ni��st – oturma, �ökm�. Növh� – a��, ah-nal�. Növh�g�r – a�� dey�n, a�layan. Növr�s – t�z�, yeni yeti��n. Nu�x�nd – gülm�. Nücum – ulduz; astronomiya. Nüman – q�z�l; qan r�ngi. Laleyi-nüman – q�z�lgül. Nükt� – fürs�t; m�nal� söz. Nüq – bir �eyin ucu, uc.

–Ö– Övraq – v�r�ql�r, s�hif�l�r, yarpaqlar. Övrat – virdl�r, dualar, dil�kl�r.

Page 239: Sultan Huseyn Bayqara+...2 Sultan Hüseyn Bayqara * Divan TürkSOY kitabxanas seriyas: 9 AMEA Folklor nstitutu Elmi urasnn qrar il çap olunur Azrbaycancaya uyunladran v ön sözün

239

Sultan Hüseyn Bayqara * Divan

Ört�m�k – yanmaq, tut�maq. –P–

Pakbaz – qumarbaz; m��uquna pak n�z�rl� baxan a�iq; t�qva sahibi, t�rki-dünya. Parsa – ibad�tçi, dindar, t�rki-dünya sufi. Payan – son, ax�r, s�rh�d. Payb�nd – aya�� ba�l�, cidarl�. Payb�st – aya�� ba�l�. Peyapey – ard-arda. Pey�am – x�b�r. Peyk – x�b�rçi, çapar, qasid; salam, salam m�ktubu. Peykan – niz�; ucu d�mirli ox. Peyk�r – vuru�, c�d�l. Peyma – saqi. Peyv�st� – biti�ik, ba�l�. P�didar – �yan, b�lli, görün�n. P�rç�m – saç, zülf; bayraq, tu�, sancaq. P�rirux – p�ri üzlü. P�ri�an – da��n�q. P�rkal� – parça-parça. P�rk�nt – m�cals�z, hals�z, taq�tsiz. P�rtöv – nur, i��q. P�rvan� – k�p�n�k. P�rv�r – t�rbiy� ed�n; sev�n. P�s – ondan sonra. Piç – hörük, hörülmü� saç. Piçan – hörül�n, tovlanan. Piçü tab – burulub tovlanmaq. Piçü x�m – büklül�n v� �yil�n, tovlanan v� �yil�n. Pir�h�n – köyn�k. Pi��n – al�n. Pü�t� – t�p�, hündürlük; yük; d�st�.

–R– Rah – �adl�q; ��rab, mey; mu�am. Ram – �ld� edil�n, tabe etm�. Raz – sirr. R�dü b�rq – ild�r�m v� göy gurultusu. R�fiq – yolda�, dost, m�hr�m, yaran; Allah�n sif�tl�rind�n biri. R�ftar – h�r�k�t, usul, özünü aparma. R�’na – b�z�k-düz�kli qad�n; t�k�bbürlü qad�n; göz�l, özün� ç�k�n. R�q�m – yaz�.

Page 240: Sultan Huseyn Bayqara+...2 Sultan Hüseyn Bayqara * Divan TürkSOY kitabxanas seriyas: 9 AMEA Folklor nstitutu Elmi urasnn qrar il çap olunur Azrbaycancaya uyunladran v ön sözün

240

Sultan Hüseyn Bayqara * Divan

R�qim – yaz�ç�, yazan. R�q – qan damar�, damar. R�hn – girov. R�m – qorxma, ürkm�. R�mz – i�ar�t, anlatma, i�ar�t etm�. R�gnamiz – nax��ç�, n�qqa�. R�nci-hicran – ayr�l�q d�rdi. R�x��n/r�x�an – parlaq, �ö’l� saçan. R�sm – qayda, ad�t; ayin. R�stixiz – qiyam�t. R��k – pax�ll�q; üstün olma, qalib g�lm�; qeyr�t. R�van – axan, h�r�k�t ed�n; ruh. Rind – m�krli, hiyl�g�r, ç�kinm�y�n, laübali. Ri� – yara; saqqal. Ri�t� – damar; ip; ba�lanan. Riv – m�kr, hiyl�, aldatma. Riyah – yell�r; iy, qoxu. Riyaz�t – t�rki-dünyalik. Riz-riz – ovuncak-ovuncak. Rövz� – ba�, bostan. Rub�ru – üzb�üz. Ruh�fza – canland�r�c�, ruhland�r�c�, co�durucu. Ruhp�rv�r – ruhu kamala g�tir�n, ruhland�r�c�. Ruhil-qüds – C�bray�l; müq�dd�s ruh. Ruz�fzun – çox art�q, çox göz�l, çox nurlu. Ruzigar – h�yat; �yyam, z�man�, dövr. Rüfu – y�rt��� ustal�qla tikm�k. Rüxsar – üz, yanaq, çöhr�. Rüq� – nam�, x�tt, yaz�.

–S– Salah – yax��l�q, abadl�q; saf ür�klilik, ar�st�lik, pakl�q; m�sl�h�t. Sane’ – yarad�c�, tör�dici; Allah-t�ala, tanr�; s�n�tkar. Sarsar – s�rt v� soyuq yel. Seylab – sel-su, sel; göz ya��. S�ad�t – b�xt, b�xtiyarl�q; mübar�k; üstünlük. S�ba – dan yeli. S�ccad� – namazl�q xalças�. S�fh� – s�hif�, v�r�q; t�r�f, bir �eyin üzü; üz, sif�t, çöhr�. S�’b –mü�kül, a��r, ç�tin. S�’d – b�xt. S�hab – bulud, duman, sis, ç�n.

Page 241: Sultan Huseyn Bayqara+...2 Sultan Hüseyn Bayqara * Divan TürkSOY kitabxanas seriyas: 9 AMEA Folklor nstitutu Elmi urasnn qrar il çap olunur Azrbaycancaya uyunladran v ön sözün

241

Sultan Hüseyn Bayqara * Divan

S�hba – q�z�l; ��rab, mey. S�’y – çal��ma, h�r�k�t etm�, can atma. S�yd – ov, �ikar. S�yyad – ovçu. S�bz� – göy, göy�rti; üzd� yeni ç�xan tükl�r. S�hh�t – sa�l�q, sa�laml�q. S�kt� – özünd�n gitm�. S�lasil – z�ncir, sap, qatar. S�m�nb�r – yas�m�n �tri; �ndam� yas�m�n �tri ver�n. S�m�nd – dür at. S�m�r – hasil, meyv�, n�tic�. S�mum – isti kül�k. S�ngibaran – da�qalaq etm�. S�r – ba�, k�ll�; fikir, �ndi��; güc, qüvv�t; s�rk�rd�, s�rdar. S�ras�r – ba�dan-ba�a, ba�dan-aya�a. S�rb�s�r – boydan-boya, ba�dan-ba�a. S�rfitn� – fitn�nin ba��, fitn�kar. S�r ri�t� – ipin ucu; bir i�in üsulu. S�rg��t� – ba�� h�rl�n�n; evsiz-e�iksiz, s�rg�rdan, avara. S�rm�nzil – m�nzil, dü��rg�, m�kan. S�rn�v��t – iqbal, tale, yaz�. S�rz�ni� – �ikay�t. S�rk�� – boyun �ym�zlik. S�qf – tavan, s�qf. S�tiz – vuru�, dava, c�ng. S�vad – savad, elm; qara, qara r�ng. S�vat – ��h�r �traf�; böyük ��h�r. S�za – muzd, haqq; layiq olan; yara�an; c�za. S�xar�b – s�x�b, son damlaya q�d�r s�x�b. Sifal – kuz�, kasa; ka��. Simab – civ�. Siminb�r – gümü� t�n. Sipah – qo�un. Sipehr – asiman; f�l�k, �r�; b�xt, iqbal. Sirab – sudan qanan, doyan; sulu; t�r, t�z�. Sirri-nihan – gizlin sirr. Siri�k – göz ya��, q���lc�m; yand�r�lan vaxt ya� odundan ç�xn su. Sud – xeyir, fayda. Suft – de�ik, de�il�n; iyn�nin gözü. Sur – �adl�q, sevinc; üz, sur�t. Suzan – yanan, q�zaran, da�lanan. Suzi-güdaz – nal� ç�km�; �zab

Page 242: Sultan Huseyn Bayqara+...2 Sultan Hüseyn Bayqara * Divan TürkSOY kitabxanas seriyas: 9 AMEA Folklor nstitutu Elmi urasnn qrar il çap olunur Azrbaycancaya uyunladran v ön sözün

242

Sultan Hüseyn Bayqara * Divan

ç�km�. Sünbül – bitki, güllü bitki, xo� �tirli; b�� yerinin t�rl�m�si; göz�ll�rin zülfü. Süqub�t – dü�m�nlik, kin b�sl�m�. Sür�yya – ulduz.

–�– �am – gec�, ax�am. �amil – ibar�t olan, öz için� alan, �hat� ed�n. ��fiq– ��fa�t ed�n; mehriban, yür�yi yanan, r�hmi g�l�n. ��bg�rd – gec� g�z�n, ax�am seyr� ç�xan. ��bistan – hücr�; h�r�mhana; camil�rd� gec�l�r ibad�t edil�n yer. ��bn�m – �eh, jal�, q�rov. ��bxun – gec� basq�n�. ��dd – mök�m etm�, b�rkitm�; gücl�ndirm�. ��k�rx�nd – t�b�ssüm. ��qaf – ür�k p�rd�si. ��mm� – xo� iy, xo� �tir; az, az-k�m, azac�q. ��nr�f – q�z�l, yaxud qonur r�nq, n�qqa�lar�n i�l�tdikl�ri madd�. ��rabalud – ��rabç�. ��r�r – od, q���lc�m. ��r’ – ��ri�t; usul, yol; din, m�zh�b. ��rh – b�yan etm�, �yan etm�, dü�ündürm�, aç�qlama, izah etm�. ��rm�nd� – utancaq, x�cil. ��tta – müxt�lif �eyl�rd�n ibar�t, cürb�cür. �ikv� – �ikay�t; nal�, f��an, ah-nal�. �itab – t�l�sm�. �iv�n – ah-nal�, a��, f�ryad. �uri� – qar���ql�q, çaxna�ma.

–T– Tab – �ö’l�, nur; istilik; q�zd�rma. Tarac – talan. Tar�m – çad�r, ev; asiman, f�l�k. Teyr – qu�. T��yir – d�yi�m�, ba�qa ��kl� girm�. T�h�mmül – s�br, dözüm. T�hrir – yazma. T�hsin – b�r�k�lla, t�rif. T�qrir – b�yan, b�yan etm�, t�sdiql�m�. T�lx – ac�. T�n�üm – naz-ne’m�tl� ya�ama, �adl�q, rahatl�q, arxay�n ya�ama. T�nnaz – nazl�; utand�ran; d�yi�k�n.

Page 243: Sultan Huseyn Bayqara+...2 Sultan Hüseyn Bayqara * Divan TürkSOY kitabxanas seriyas: 9 AMEA Folklor nstitutu Elmi urasnn qrar il çap olunur Azrbaycancaya uyunladran v ön sözün

243

Sultan Hüseyn Bayqara * Divan

T�rb – n��m�, mahn�, saz. T�rx – düzm�, biçm�. T�riq – yol, üsul. T�sxir – boyun �ydirm�, �l� keçirm�, bas�b almaql�q, tabe etm�. T�bar�k – pak, pakiz�, saf, ar�st�. T�c�lli – b�z�k, �ö’l�; üz� ç�xma, görünm�. T�h�rrük – h�r�k�t. T�k�llüm – söz, sözl�m�, dan��ma. T�m�nna – arzu, ist�k, niyy�t. T�rdam�n – �t�yi ya� olan; pozuq; günakar, asi. T�r�hhum – r�hm etm�. T�r�nnüm – v�sf etm�. T�rrar – cibgir, o�ru. T�rsa – xristian. T��bih – b�nz�r, kimi, misli; b�nz�tm�. T�v�hhüm – qorxu, xof, v�hm etm�. T�zvir – yalan, hiyl�, aldatma; ikiüzlülük. Tifl – ça�a, u�aq. Tir� – qaranl�q; bula��q; qüss�li. Tö’m� – yem�k, nahar. Tud� – y���nt�; t�p�; böyük. Tüm�n – on min. Tüm�n min – milyon. Tündbadi – güclü yel. Tün-gün – gec�-gündiz. Türr� – zülf, saç, hörük.

–U–Ü– Uçqun – q���lc�m, �öl�, alov. Uyalmaq – x�cal�t ç�km�k. Uyat – x�cal�t, utanc. Üqub�t – �zab, sit�m. Ümd� – �sas, mühüm; inaml�. Ümmül-kitab – �sl kitap, lövhi-m�hfuz – talel�r kitab�. Üryan – ç�lpaq, paltars�z, libass�z. Üstüvar – b�rk, möhk�m. Ü��aq – a�iqlar, sev�nl�r, e�q� dü��nl�r; mu�am ad�. Üzar – üz, yanaq.

–V– Vaiz – v�z ver�n, möiz� oxuyan; n�sih�tçi. Vallahu �lam bis-s�vab – do�rusunu Allah bilir. Vaqe�n – h�qiq�t�n. Vaqif – x�b�rdar, agah olan.

Page 244: Sultan Huseyn Bayqara+...2 Sultan Hüseyn Bayqara * Divan TürkSOY kitabxanas seriyas: 9 AMEA Folklor nstitutu Elmi urasnn qrar il çap olunur Azrbaycancaya uyunladran v ön sözün

244

Sultan Hüseyn Bayqara * Divan

Vaveyla – vay, h�sr�t. V�ch – üz, xarici t�r�f, t�r�f, ��kil. V�l-leyl – Quran�n 92-ci sur�sinin 1-ci ay�ti; «Gec�y� and olsun». V��-��ms – Quran�n 91-ci sur�sinin 1-ci ay�ti; «Gün��� and olsun». V�z-züha – Quran�n 93-cü sur�sinin ad�; «S�h�r� and olsun». Vida – xudahafizl��m�. Vird/v�rd – dua, dua-dil�k. Vüquf – x�b�rdar olma, bax�b�r olma.

–Y– Ya�ma – talan, o�urlama. Yaqutgun – yaqut kimi, yaqutvari. Yaruq – parlaq, i��ql�. Yarutma – i��qland�rma. Yavutmaq – yax�nla�d�rma. Yelda – �n uzun gec�.

–Z– Zail – yox olma, batma, itm�. Z�’f – gücsüzlük, x�st�lik, acizlik. Z�ngar – ya��l r�ngli. Z�rbaf – tiki�çi; z�rl� toxuyan. Z�rd – sar�. Z�val – itm�, yox olma; günorta vaxt�; nöqsan; x�rab�, viran; b�la, b�db�xtlik. Z�xm – yara. Zib – b�z�k. Zimn – içi, aras�, ortas�; aç�qdan söyl�nm�y�n, ancaq anla��lan söz. Zinhar – agah ol; özünü qoru; aman. Ziya – �ö’l�, nur, parlaql�q, röv��n. Zöhd – t�qval�q, t�rki-dünyalik, dindarl�q. Zühur – üz� ç�xma, a�kar olma. Zülm�t – qaranq�l�q. Zümr� – d�st�, qisim. Zünnar – qur�aq.

Page 245: Sultan Huseyn Bayqara+...2 Sultan Hüseyn Bayqara * Divan TürkSOY kitabxanas seriyas: 9 AMEA Folklor nstitutu Elmi urasnn qrar il çap olunur Azrbaycancaya uyunladran v ön sözün

245

Sultan Hüseyn Bayqara * Divan

R a m i z �SK�R

10 yanvar 1954-cü ild� Amasiya rayonu-nun Qaraçanta k�ndind� mü�llim ail�sind� do�ulmu�dur. M.V.Lomonosov ad�na Moskva Dövl�t Universitetinin jurnalistika fakült�sini bitirmi�dir (1978).

Az�rbaycan radiosunda redaktor (1978-83), Az�rbaycan, türk, �r�b, fars, ingilis, fran-s�z v� alman dill�rind� ç�xan «Az�rbaycan bugün» jurnal�n�n ba� redaktoru (1983–84), kiril, lat�n v� �r�b �lifbalar� il� n��r olunan «Odlar yurdu» q�zetinin ba� redaktoru (1984-91), «Hürriyet» q�zetinin (�stanbul) Az�rbay-can üzr� xüsusi müxbiri (1991-93), Xarici Turizm �uras�n�n idar� r�isi (1993-94), «XXI �sr» q�zetinin ba� redaktoru (1994–96), «Yeni Forum» jurnal�n�n (Ankara) Bak� t�msilçisi (1993-97) olmu�dur. 1997-ci ild�n Az�rbaycan Jurnalistl�r Birliyinin ba� katibidir. Bak� Dövl�t Universit�ti-nin b�dii t�rcüm� elmi-t�dqiqat laboratoriyas�n�n müdiri, AMEA Folklor �nstitutunun ba� elmi i�çisidir. Filologiya elml�ri doktorudur.

«Q�z�l q�l�m», «H�s�n b�y Z�rdabi», «Humay», Küveytin «�slama xid-m�t», Türkiy�nin «Yeni Orhun» v� «Türk dünyas�na xidm�t», Türkm�nis-tan�n “Alt�n �sr” mükafatlar� laureat�d�r. Az�rbaycan Yaz�ç�lar v� Jurna-listl�r Birlikl�rinin, Beyn�lxalq M�tbuat �nstitutunun (�P�, Vyana) üzvü, Beyn�lxalq Jurnalistl�r Birlikl�ri Konfederasiyas� (Moskva) v� Avrasiya Jurnalistl�r Konfederasiyas� (Ankara) idar� hey�tl�rinin üzvüdür. Az�rbay-can�n �m�kdar jurnalistidir. Türkologiya, �d�biyyat, tarix v� jurnalistikaya dair kitablar yazm��, türk, rus, özb�k, uy�ur, türkm�n, qaqauz dill�rind�n t�rcüm�l�r etmi�dir. Avrasiya T�rcüm�çil�r Birliyinin (Ankara) s�dri seçil-mi�dir (2010).

�sas �s�rl�ri: 1. �qlimd�n-iqlim�, t�qvimd�n-t�qvim�. Bak�, ���q, 1987, 104 s. 2. Qutad�u bilig. Bak�, �lm, 2003, 320 s. 3. 80 ya��n zirv�sind�n baxanda. Bak�, Adilo�lu,2005,356 s 4. Mahmud Ka��ari v� onun «Divanü lü�at-it-türk» �s�ri. Bak�, MBM,

2008, 432 s. 5. Mahmud Ka��arinin 1000 illik yubileyin� 1000 biblioqrafik göst�ri-

ci. Bak�, MBM, 2008, 96 s. 6. Mahmud Ka��arinin «Divanü lü�ati-it-türk �s�ri üzr� biblioqrafik v�

qrammatik göst�rici. Bak�, MBM,2008,192 s.

Page 246: Sultan Huseyn Bayqara+...2 Sultan Hüseyn Bayqara * Divan TürkSOY kitabxanas seriyas: 9 AMEA Folklor nstitutu Elmi urasnn qrar il çap olunur Azrbaycancaya uyunladran v ön sözün

246

Sultan Hüseyn Bayqara * Divan

7. Mahmud Ka��ari v� onun «Divanü lü�at-it-türk» �s�ri. Bak�, MBM, 2009, 532 s.

8. Mahmud Ka��arinin «Divanü lü�at-it-türk» �s�rinin t�drisi. Bak�, MBM, 2011, 112 s.

�sas t�rcüm�l�ri: 1. Az�rbaycan Masallar�. Bak�, Yaz�ç�, 1982, 196 s. 2. M.B.M�mm�dzad�. Milli Az�rbaycan h�r�kat�. Bak�, Nicat, 1991, 248 s. 3. Faruq Süm�r. O�uzlar. Bak�, Yaz�ç�, 1992, 432 s. 4. Yusif Balasa�unlu. Qutad�u bilig. Bak�, Az�rn��r, 1994, 492 s. 5. Murad Ta��. H�yat�m. Bak�, Oxa Ofs�t, 1998, 92 s. 6. Erik Fichtelius. Jurnalistikan�n on q�z�l qaydas�. Bak�, AJB, 2002, 192 s. 7. Bah�ddin Ög�l. Türk mifologiyasi. Bak�, S�da, 2004, I cild, 626 s. 8. Mahmud Ka��ari. Divanü lü�at-it-türk. Bak�, Ozan, 2006, I cild, 512 s. 9. Mahmud Ka��ari. Divanü lü�at-it-türk. Bak�, Ozan, 2006, II cild, 400 s. 10. Mahmud Ka��ari. Divanü lü�at-it-türk. Bak�, Ozan, 2006, III cild,

400 s. 11. Mahmud Ka��ari. Divanü lü�at-it-türk. Bak�, Ozan, 2006, IV cild,

752 s. 12. N.Ozerov. �lham �liyev: M�n Az�rbaycan�ma inan�ram. Bak�,

Az�rn��r, 2007, 376 s. 13. {!��� ��~ ����. ����� ��~� ��-�� �. ��, {{, 2009, I

���, 512 �. 14. {!��� ��~ ����. ����� ��~� ��-�� �. ��, {{, 2009,

II ���, 400 �. 15. {!��� ��~ ����. ����� ��~� ��-�� �. ��, {{, 2009,

III ���, 492 �. 16. Oraz Ya�mur. Qaraba�l� anan�n a��s�. Bak�, MBM,2009, 84 s. 17. XX �sr özb�k �eiri antologiyas�. Bak�, MBM, 2009, 96 s. 18. Molla N�f�s. Bu m�kana g�lmi��m. Bak�, MBM, 2010, 160 s. 19. Molla N�f�s. Seçilmi� �s�rl�ri. Bak�, MBM, 2010, 240 s. 20. Todur Zanet. Ana dilim. Bak�, MBM, 2010, 104 s. 21. M�xdumqulu F�raqi. Seçilmi� �s�rl�ri. Ankara, 2010, 448 s. 22. Türk �d�biyyati tarixi. Bak�, MBM, 2010, I cild, 602 s. 23. Türk �d�biyyati tarixi. Bak�, MBM, 2010, II cild, 658 s. 24. Nurm�h�mm�d �nd�lib. �eirl�r, poemalar, dastanlar. Bak�, MBM,

2011, 292 s. 25. Z�hir�ddin M�h�mm�d Babur. Seçilmi� �s�rl�ri. Bak�, MBM, 2011,

328 s. Türkc�, rusca, almanca v� erm�nic� bilir. E-mail: [email protected]

Page 247: Sultan Huseyn Bayqara+...2 Sultan Hüseyn Bayqara * Divan TürkSOY kitabxanas seriyas: 9 AMEA Folklor nstitutu Elmi urasnn qrar il çap olunur Azrbaycancaya uyunladran v ön sözün

247

Sultan Hüseyn Bayqara * Divan

��ND�K�L�R:

Q�l�nc v� q�l�m sultan� Hüseyn Bayqara (Ramiz �sk�r)......................................3 Q�z�ll�r ........................................................................15

T�xmisl�r ...................................................................215

Müx�mm�s ................................................................219

Rübail�r ......................................................................220

Qit�l�r ........................................................................221

Risal� .........................................................................222

Sözlük ........................................................................227

Page 248: Sultan Huseyn Bayqara+...2 Sultan Hüseyn Bayqara * Divan TürkSOY kitabxanas seriyas: 9 AMEA Folklor nstitutu Elmi urasnn qrar il çap olunur Azrbaycancaya uyunladran v ön sözün

248

Sultan Hüseyn Bayqara * Divan

TürkSOY kitabxanas� seriyas�: 9

AMEA Folklor �nstitutu Elmi �uras�n�n q�rar� il� çap olunur

Az�rbaycancaya uy�unla�d�ran v� ön sözün mü�llifi:

Ramiz �SK�R

Redaktoru: Prof. Dr. Rafael HÜSEYNOV

Sponsoru:

Dr. Ayla �SK�R (�zmir, Türkiy�)

Na�iri: Dos. Dr. Rafiq BABAYEV

Sultan Hüseyn Bayqara. Divan. Bak�, MBM, 2011, 248 s.

Korrektor: Leyla Texniki redaktor: Ülvi Arif

Kompüterd� y��d�: Solmaz �sk�rova Dizayner: Ceyhun �liyev

________________________________________ Çapa imzaland�: 22.12.2010

Format�: 84x68 H�cmi: 15,5 çap v�r�qi

Tiraj�: 1.000 �d�d MBM MMC m�tb��sind�

çap olundu.