Sumibol na Gramatika sa Filipino:Ilang Obserbasyon sa mga Bagong

Kalakaran/ Pagbabago sa Wikani Aurora E. Batnag, Ph D

Gauna, May Marie A. IV- 6 BEEd

Prof. P. Villafuerte

Basahin :

1.Hindi ko siya alam.2. Ipindot mo, ihinto ko (karatula sa jeep)3.Tanong: Anong ginagawa mo rito? Sagot: Dito

kaya ako nakatira .4.Noon kasi, although kilala na siya, hindi raw

siya tinitilian. So nagsikap pa siya para mas sumikat pa.

5. Matalino ang mga students ko ngayon.

Ang sumisibol na gramatika

Patuloy na nagbabago ang alin mang wikang buhay, dahil sa patuloy na paggamit nito ng paparaming tagagamit na may iba’t ibang edad kasarian, pinag-aralan,paniniwala, layunin ng komunikasyon, paraan ng pagpapahayag at iba pa.

Tinatawag itong EMERGING GRAMMAR ng ilan, na maaring tumbasan sa Filipino ng “Sumisibol na gramatika.”

Aurora E. Batnag

Ang kanyang mga inilahad ay obserbasyon lamang.Batay sa panghabang buhay na aliwan, pagmamasid

at pakikinig sa mga taga gamit ng wikang Filipino. kumuha ng impormasyon at magmasid sa gamit ng

wikaSetyembre-Oktubre 2008

Hindi masasabing siyentipiko ang pag-aaral na ito dahil hindi ddumaan sa proseso ng pormal na pagtatala gamit ang maraming respondents.

Ilang obserbasyon sa mga bagong kalakaran sa Wika

Ponemang /f/ at /v/

Pangngalang pantangi

Vic Lima – Bik LimaTed Failon - Ted PaylonRicky Velasco - Ricky BelascoRevicon Forte - Rebikon Porte

• Batay sa mga nakalap na datos, hindi pa conscious ang mga Pilipino sa pagpapatunog ng /f/. Ang tunog na lumalabas ay p na parang f.

• Lumalabas noong 1972 ang Tagalog Reference Grammar nina Schachter at Otanes. Sa nasabing libro, ang /f/ay nakakulong sa parentheses dahil marginalized pa lamang.

Ang pilipit na “r”

Ayon kay Batnag may ilang wika sa Pilipinas na walang /r/, kaya marahil medyo pilipit ang kanilang r kapag nagsasalita na sa Filipino.

Kontrobersiya…

Noong panahon ng panunungkulan ni Lito Atienza bilang alkalde ng Maynila, makikita sa lahat ng sulok ng lungsod ang ganito:

MayniLA: Atin siya.

Iba pang mga halimbawa:

• “Akala namin ay matibay ang pader, pero sa biglang pagbuhos ng ulan ay agad siyang bumigay.

• “Bago mu siya pindutin, tiyakin mo munag nakasaksak ang computer.”

Ayon sa Balarila ng Wikang Pambansa (1939) ni Lope K. Santos

ang salitang siya ay isahang panghalip panao sa pangatlong panauhan. Katumbas nito ang he o she.

Hindi lamang panghalip panaoo ang gamit ng salitang siya. Maaring hindi na napapansin ng marami sa atin na ang salitang ito ay nagagamit sa pagbubuo ng ilang salita.

Halimbawa:

• Ano ang pasiya mo?• Masiyahan kaya ng ating mga bisita sa ating

handa?• O, kasiya ba sa iyo ang damit?• Siyanga? Baka naman binobola mo lang ako.• Siya nawa

Sadyang patuloy na nagbabago ang isang wikang buhay. Ang mali ngayon ay maaring maging katanggap-tanggap bukas.

Nakakahiya o nakahihiya?

• Nilutas ang problema noong 1987 sa tuntunin sa bagong alpabeto at tuntunin sa pagbaybay pinalabas ng noo’y Linangan ng mga Wika sa Pilipinas(Komisyon sa Wikang Filipino ngayon o DECS noon)

• Nilutas sa pamamagitan ng pagtanggap sa dalawang anyo: kapwa tama ang nakakahiya at nakahihiya.

Ayon sa tuntunin sa mga aklat sa gramatika:

ang pagbabanghay ng pandiwa , inuulit ang unang pantig ng salitang ugat.

Hal. Nagpaplantsa - unang pantig: planNagplanplantsa

Salitang Ugat hiyaWord base(word stem) kahiyaPanlapi ma-

Mga halimbawa:

TAMANakikipaglaban

Nakikigamit

Nagsisipag-alisan

Nangagsisitulog

MALI

Nakipaglalaban

Nakigagamit

Nagsipag-aalisan

Nangagsitutulog

Gayon man malawak ng ginagamit ang pag-uulit ng unang K at unang P sa salitang ugat,mga salitng kinakabitan ng ma+, ka +.

Halimbawa:Nakakahiya nakahihiyaNakakalungkot nakalulungkotNakakadismaya nakadidismayaNakakatanda nakatatandaNakakabuti nakabubutiNakakasiguro nakasisiguroNakakatuwa nakatutuwa

Nakakaranas nakararanasNakakatiis nakatitiisNakakasindak nakasisindakNakakabuo nakabubuoNakakakilala nakakikilalaNakakasama nakasasamaNakakalipas nakalilipas

Kapag naman may pa-, ganito ang naoobserbahan:

NaipapadalaNaipapaliwanagNaipapahayagIpinapalabasPinapapuntaPinapasagotIpinapalagay

NaipadadalaNaipaliliwanagNaipahahayagIpinalalabasPinapupuntaPinasasagotipinalalagay

Konklusyon:

Ang anyo ng salita na unang K at unang P ng salitang ugat ang inuulit ay karaniwanh nakikitasa pasulat na anyo, lalo na sa mga teksbuk. Samantala, sa pagasasalita mas gamitin ang anyo ng salita na ang inuulit ay ang unang pantig ng word base.

Ang nang at ng

• Noong 1939 tinangka ng Balirala ng Wikang Pambansa na pag-ibahin ang nang at ng.

• Kaya noon pa ay minungkahi na ito ay pagisahin na lamang ng gamit nang at ng.

Pagamit ng Panlapi

May sariling kahulugan ang mga panlapi kaya posibleng magbago ang kahulugan ng salita batay sapanlaping ginagamit.

Hal. bumili-magbili

May mga panlapi rin na maaaring magkapalitan tulad ng i- at –in na parehas lang ang kahulugan.

Hal.Iluto- lutuinIprito-prituhiniihaw-ihawinIgisa-gisahin

Ngunit posible ring mabago ang kahulugan dahil iba ang magiging resulta dependesa panlaping ginamit.

Iakyat akyatin ibili bilhin

Konklusyon

Samakatuwid, may mga nakatakda nang mga panlapi sa bawat salitang ugat upang maipahayag ang guustong kahulugan. Ngunit ngayon, sa dami ng ginagamit ng Filipino na hindi taal na nagsasalita ng wikang ito, maraming pumapasok na ibang gamit

“ Irespeto n’yo naman ako!”“Italakay natin ngayon ang bagong panlapi.”“Ipindot mo, ihinto ko.”

Dati respetuhin at talakayin ang ginagamit ngunit ngayon pumapasok na ang paggamit ng panlaping I- sa halip na –in.

Iba pang halimbawa:

i-computer hindi computerini-discuss hindi discussini-challenge hindi challenge-ini-xerox hindi xerox-in

Maaaring ito ay mas madaling makilala ang orihinal na anyo ng salita kapag nakabukod sa unahan ang panlapi.Samantala may pagbabagong nagaganap sa salitang-ugat kapag nasa huli ang panlapi.

Paghahanay ng mga salita

Sina Pinoy Dream academy Season 2 Grand Star Dreamer Laarni Lozada at First Runner-up Bugoy Drilon.

(dati: Sina Laarni Lozada Pinoy Dream Academy Season 2 Grand Dreamer, at si Bugoy Drilon, First Runner-up.)

Sa makatuwid ay paunti-unti ay pumapasok ang impluwensya ng Ingles sa sintaks. Maaari ring idagdag ang paggamit ng salitang siya upang tukuyin ang bagay na walang bagay.

Pagkakaltas ng unlapi

Hal.PinintaNirekomendaIniugoyPinasasagotTinatanongHatid

Karaniwan ang pagkakaltas ng mga pantig sa unahan ng salita.Lalo na ang unlaping i-.

Hindi alam ng gumagamit na dapat pala ay may i- sa unahan ng salita.

Mga bagong pahayagParang apoy na lumalaganap ngayon ang

paggamit ng kaya sa ganitong sitwasyon:

Dito kaya ako nakatira, ano?Busog na ‘ko, kumain na kaya ako!

Dati:• Nagmumungkahi: Lumunok ka kaya nito,baka

makabuti sa iyo.• Nagdududa: Ipinuslit kaya niya ang pera?

Palasak na rin ngayon ang mga sumusunod:

1.Huli kasi siyang dumating, so nahuli rin ako.

2. Sige na nga, payag na ako ,although hihinhin parin natin ang opinyonn niya.

Ayos ng pangungusap

• Karaniwan – ayos na walang “ay”• Di-karaniwan- ayos na may “ay”

Ayon kay Santiago sa kanyang Makabagong Balarilang Filipino, ang di-karaniwang ayos (may ay) ay karaniwang ginagamit sa mga pormal na pagkakataon.

Sa Tagalog Reference Grammar nina Schachter at Otanes na lumabas noong 1972, tinawag nilang “ay inversion” ang pangungusap na may “ay” at a samakatuwid ay nauuna ang argumento (o paksa) sa panaguri. Para sa kanila, sa inversion construction ay inililipat sa unahan ng pangungusap ang ilang bahagi na wala sa gaitong posisyon sa batayang pangungusap.

Para sa maraming linggwista, iskolar ng wika at guro ng Filipino,pareho lamang, walang pagkakaiba ang dalawang ayos ng pangungusap at maaaring pagpalitin.

Mga pagsasanay sa teksbuk:A. Isulat ang K kung ang pangungusap ay nasa

karaniwang ayos. DK naman kung di karaniwan._____1. Ang mga butanding ay malapit ng maubos._____2. Pangalagaan natin sila.

B. Gawing di karaniwan ang ayos ng pangungusap na nasa karaniwang ayos at karaiwang ayos naman ang nasa di karaniwang ayos.

Kay Lope K. Santos, ang “ay” ay pandiwang walang banghay. Kina Schachter at Otanes, ang “ay” ay hudyat na nauuna ang argumento(o paksa) sa panaguri. Ngunit ang “ay” ay may gamit sa pangungusap hindi lamang upang ihudyat na nauuna ang simuno.

Ang gamit ng “ay”:

a. Kapag gustong bigyang pansin ang argumento o paksa.

Hal. Ang kapistahan ng Nuestra Senora dela Paz ay ginugunita tuwing Enero 24.

Ang Nuestra Senora dela Paz ay Patrong ng Congregation of the Scared Heart of Jesus and Mary na itinatag ni Peter Coudrin sa Paris noong French Revolution.

Editoryal, Balita, Enero 24, 2007

b. Kapag may gustong bigyang diin sa unahan ng pangungusap.

Hal. Madilim pa’y ginising na ako ng sunud-sunod na tahol ni Ruben.

Sa Camiguin ay masarap ang Lansones.Kapag gabi kasi ay walang trapik sa lugar

nina Maris. Narito lang ako, Lumuluha ni Ruben R. Marcelino

c. Kapag may ipinakilalang bagong paksa.

Hal. Ang mga sumusunod ay may saguting kriminal sa malubha at sa di gaanong malulubhang krimen.

Mula sa Binagong Kodigo Penal ng Pilipinas Salin ni Cezar C. Paralejo

d. Para makita ang konstruksyong parallel.

Hal. Datumanong ay mahigpit na kaalyado ni Ate Glo kaya sa bawat sabihin ni Ate Glo ay yes lng si Datumanong.

Rod T. Salandanan, Balita,Set. 1 2005

Ang bantay ko’y tala ang tanod ko’y bituin.

“sa Ugoy ng Duyan”

e. Sa pagbubuod ng nauunang pahayag.

Hal. Ito ay parang silakbo ng damdamin sa katatapos lang na impeachment process.

Balita, 9/9/05

Samakatuwid, may gamit ang bawat ayos ng pangungusap sa kabuuan ng diskurso. Bigyang pansin na sa pasalitaman o pasulat na komunikasyon, bawat isa ay gumagamit ng strukturang naaayon sa ibig niyang ipahayag o sa uri ng diskurso.

Mga bagong Panlapi?

-ibo,-al,-enHal. Kontemplativ, nasyonal, komisyoner

atbp.

S bilang pamparami ng pangngalan?

Hal. mga girls, mga boys, students, administrators, friends

Masasabi lamang na pamparami ang s kung tinatanggap na ang babaes, lalakis,sanggols atbp.

Ponemang morpema

Ang o at a ba ay ponemang morpema na nagbabadya ng kasarian?

Hindi parin. Hinihirang nang buo ang mga salitang tulad ng abugado/abugada, maestro/maestra at iba pa.

Kailanan at kasarian ng pangngalan

Isahan: isang bulaklakDalawahan: dalawang bulaklakMaramihan: maraming bulaklak

Hindi anyo ng bulaklak ang nagbabago sa iba’t ibang bilang nito kundi ang panuring.

Naipapakita ang dalawahan at maramihang anyo ng pangngalan sa pamamagitan ng paglalapi.

Isahan: inaDalawahan: mag-inaMaramihan: mag-iina

Sa gramatika may mga pamantayan ng kawastuan na nakatala sa balarila,at dapat iton sundin.

Ang descriptive linguist ay nagmamasid at naglalarawan ng wika batay sa aktwal na gamit na naoobserbahan niya.

Maraming Salamat sa pakikinig.