· SUMMARIUM. Curiosa et Jocosa Ciceroniana 'Virgini Mariae a Carmelo Nova et Vetera Commercium epistulare Per Orbem Nox. Bibliographia Index rerum atque scriptorum. Orth Patricius

ANN. XXIV • N. m 8 MM. NOVEMBRI ct DECEMBRI AN. D. MCMLIV

www.culturaclasica.com

S U MMA R I U MCuriosa et Jocosa Ciceroniana

'Virgini Mariae a Carmelo Nova et Vetera Commercium epistulare Per Orbem NoxBibliographia

Index rerum atque scriptorum

OrthPatriciusGonzálezSansegundo • Holzer Pacini M an geo tSidera, Molina, A ra - mendia, Aspa, García

Curiosa et Jocosa— Magistra, a e t a t e provec t a , g r a m -

m a t i c a m d o c e t et a l u m n a s in te r roga t : « Q u a l e t e m p u s est hoc : pulcra sum»p — Discipula, ca l l ide e t s u b m i s s a voce: « P r a e t e r i t u m » .

— B ib u lu s c u m filio c a u p o n a m in g r e -d i t u r et vini l a g o e n a m u n a m m e n s a e a p p o n i jub e t . « P a t e r mi, i n t e r r o g a t filius, tu v i n u m n o n b ib is»?

— P h i l o s o p h u s q u i d a m r o g a t u s ubi D eu s esse t , r e s p o n d i t : «Dic m ih i ubi n o n sit»

— Pater: «Salve , m agi s t e r , d i s c i tn e rec te l i t t e ras filius m e u s» ? —Magister: «Tune v ivis? F i l ius tu u s her i a me p o s -tu la v i t u t ad fune ra t u a ab i re l iceret».

— D u o a l u m n i in t e r se c o l l o q u u n t u r : « C u r feriae N a t a l i c i a e D o m i n i b rev iores s u n t q u a m feriae aes t i vae»? —«Fo r t as se

qu ia frigus, ut phys ic i d ic un t , o m n i a c o n t r a h i t » .

— C u s t o s d u o p u e r o s in m a l o s e d e n -tes c o n s p i c i t e o sq u e o b ju rg a t : «Quidhic fac i t is i m p r o b i in s u m m a arbore»?— Pu er i c o n t u r b a t i : «Mala v ie ta et p u t i -da , q u a e d e c i d e r a n t , q u a e r i m u s » .

In q u o d a m c e r ta m in e : —FlLlUS. «Cur hi h o m i n e s , p a te r , c u r r u n t» ? —PaTER: « C u r r u n t et c e r t a n t de cal ice a rgenteo» .— FlLIUS: « E t qu is acc ipie t». —PaTER: « Pr im us» . —FlLIUS; « P r i m u s ? C u r igi tur ce ter i q u o q u e c u r ru n t» ?

— P u e r , qu i n u p e r fu r a t u s e ra t , a mi l i -t ib us t e n e t u r et in c a r c e re m du c i t u r . I m p r o b o p u e r o in via o c c u r r i t am ic u s : « Q u o vadis , am ic e»? —Et p u e r jocose : « V e n a t u m » . At ubi s c l o p e t u m seu m a -n u b a l l i s t a ? — Q u i m o n s t r a n s c u s t o d e s dici t : « d o m i t e s fe ru n t p o s t me».

Ad s a l t u m

FU M O 1 P I S N O

P O VI SI I O

RE E MA 1 P O

MA E VI

DUL M O C O P R O

P U M PA CE A

PI M O EST DE

E T TRI

Pu e r i , si rec te legitis, in h i s locu li s d u a s r epe r i e t i s lo c u t i o n e s a p u d scr ip to r e s m a x i m e f r e q u e n t a t a s .

- 222 -


P A L A E S T R A L A T I N AFR ETIU M S U B N O T A T IO N IS A N N U A E : 20 pesctJium in Hispani* et America, 15 pesetarum in reliqui« civitatibus.

Pretium m ittatur opo rte t ad A dm inistratorem : Lauri*, 5, A partado 104a, Barcelona.Seripta ad M oderatorem : Conde, a, Barbastro (Huesca)

.CiceronianaIn Tusculanis III 10, 21 et V 9, 25 agitur de Theophrasti libro qui «Cal-

listhenes» y¡ xspi 7:£vfrouQ inscribitur (cf. D io g e n e s La e r t iu s V 44); cujus duo tantum fragmenta penitus inspiciendo nonnullae cognitiones novae percipi possunt. Cicero Tuse. III,. 10, 21 ita loquitur: «qui dolet rebus alicujus ad' versis, idem alicujus etiam secundis dolet, ut Theophrastus interitum deplo-rans Callisthenis socialis sui, rebus Alexandri prosperis angitur; itaque dicit Callisthenem incidisse in hominem summa potentia summaque fortuna, sed ignarum quem ad modum rebus secundis uti conveniret». In iisdem Tuscu-lanis V 9, 25 hoc modo Tullius Theophrasti opusculum ipsum commemorat: «vexatur idem Theophrastus et libris et scholis omnium philosophorum, quod in «Callisthene» suo laudarit illam sententiam: «vitam regit fortuna, non sapientia; «negant ab ullo philosopho quicquam dictum esse languidius; recte id quidem; sed nihil intellego dici potuisse constantius» (cf. I. S t r o u x : Die stoische Beurteilung Alexanders des Grossen. Philologus 88 (1933) 229-230, ubi alius etiam locus libelli Theophrasti affertur ex epistula ad Atticum XIII, 28. 3: «quid? tu non vides illum Aristotelis discipulum (=Alexandrum) summo ingenio, summa modestia, posteaquam rex appellatus sit, superbum crude-lem immoderatum fuisse?»).

jam ex inscriptione patet inter Theophrasti libellum de Callisthene et librum Callisthenis de Hermia similitudinem quandam intercedere, unde clarius dispositio et finis utriusque operis possit perspici; ut enim Callisthe-nes magis rerum scriptor vitam res Hermiae principis Atarnei anno 341 oc-cisi gestas obitumque magnificum descripsit, ita Theophrastus magis philo-sophus memoriam Callisthenis collegae Peripatetici A.ristotelisque anno 327 occisi celebravit.

De duobus deinde momentis in libello Theophrasti quaeritur: de fortuna et de sapientia; sub figura Fortunae ( t ó / t ¡) Alexander Magnus, rex Macedo-num, agens inducitur, cui contrarius Callisthenes sub persona Sapientiae (aoepia) opponitur. Theophrastus libro suo secundariam inscriptionem r¡ xept TuéviVjc; ( = s e u de maerore) adjunxit ut sententiam gravissimam tristeinque

- 223 -


exitum laborum ac sortis indignissimae Callisthenis praeclare indicaret. Fortasse jam Callisthenes olim ipse scriptum de Hermia pari ratione inscriptione altera nept icévfrou<; ornaverat, ut denique utraque opuscula duorum Peripateticorum aequalium amicorumque eadem fere dispositione sententiarum atque ad eundem finem et eodem prope orationis genere scripta essent. Hujus ergo Theophrastei operis propositum hocce fuisse videtur: Injustitia Alexandri Magni accusabatur, regi immanis superbia et crudelitas dabatur crimini, quia Callisthenem virum doctissimum ut bestiam in curru simul cum beluis imposuerat eumque omnibus hominibus spectaculo et ignominiae prodiderat ac turpissimo et taeterrimo pacto perire jusserat. Alexander typus hominis fortunati videbatur qui divitiis et victoriis superbus factus tyrannus intolerabilis evasit omnemque justitiam violavit. Alexander tamquam instrumentum et flagellum Fortunae exstitit et in Callisthenem saevivit, ut si in persona Callisthenis etiam Aristotelem ejus avunculum praeceptoremque propriae juventutis ulciscens castigare vellet atque necare; ille rex Macedonum non erat talis princeps qualem Plato quondam simul regnantem et una philosopham tem postulaverat, Alexander vero longissime a philosophi moribus aberat; regnum Alexandri ipsiusque vita e subita fortunae magnitudine occasionibusque prosperis tantopere inflata atque adaucta sunt, ut Fortuna ipsa velut tyrannis etiam contra Alexandrum regnare videretur. Alexander a Theophrasto multis verbis typus moralis videtur descriptus esse, qui quamvis bene eruditus primo et omnibus principi aptissimis praeceptis exemplisque institutus tamen postea longe alio hominum rerumque ambitu circumdatus rebusque prorsus insolitis obrutus cunctam fere prudentiam temperantiamque amittens homo incertissimus ac periculo generi humano fieret; inconstantiae Fortunae succumbens neque jam sui ipsius neque imperii orbis terrarum compos tyrannus quasi caecus factus principiis sapientiae maledicebat et multa injuste faciebat, ut postremo non virtutum, sed vitiorum exemplum moreretur. Alexandri mores non ad «characteres» Theophrasti ethicos convenissent, immo in aliam descriptionum animorum collectionem, quae vel hoc modo inscribenda erat rcoXtmoi yapaxTfjpsi;! Alexandri enim vita duas in partes dividi potest; in priore juventutis parte princeps praeceptis doctrinisque Aristotelis probe utebatur ejusque auctoritate gravitateque mores atque ingenium adulescentis reguli feliciter excolebantur, c ui jì ad regnum suscipiendum praepararetur; posteriore contra tempore disciplinae Aristotelicae immemor multo minus vitia effugiebat et inhonesto modo vivendi absorbebatur.

Callisthenes autem, ut jure opinor, in Theophrasti libro summopere honestabatur, quoniam more viri vere sapientis ignominias injuriasque tranquille patiebatur neque quidquam contra dignitatem philosophiae agebat; cum libertate dicendi clarus haberetur, solummodo veritati serviebat neque gloriam sibi comparare studebat. Studio magno affectus erat res Graecorum gestas et gerendas cognoscendi, quapropter expeditioni Alexandri Magni con-

- 224 -


tra Persas interesse cupiebat; ingenio multo majore praeditus quam Alexan-der regi invidiae erat, cujus odio perire cogebatur; praeterea inter Callisthe-nem et Alexandrum Magnum permultum intererat; nam Alexander vitae «practicae» operam dabat, Callisthenes autem vitae magis contemplativae propensissimus erat, ubi scientia atque sapientia praevalent.

Aristotelem in hoc Theophrasti libro collaudatum esse pro certo habeo propterea quod ille magister et Callisthenis et Alexandri fuit et quod hi duo juvenes diversae quidem aetatis unius tamen praeceptoris simul discipuli erant; discipulus autem regius discipulum indole litterisque superiorem in Asia crudeliter interfecit. Aristoteles actor tragicus et mutus in hoc certami-ne esse debebat, quia philosophus erat et a regis Macedonum rebus «politi-cis» stabat; Stagirita Alexandri crudelitatibus stupefactus dolores de Callis-thene mortuo studiis continuis diligentibusque sedabat; at in Euboea insula Alexandro exstincto Aristoteles Theophrasto suadere poterat, ut Callisthenis honorem restitueret utque scholae Peripati gloriam verae philosophiae tri-bueret; Theophrastus enim Callisthenem bene cognoverat et ab Aristotele mu Itas res de vita librisque Callisthenis acceperat, ut memoriam infelicis scriptoris dignissime et nobilissime conscriberet, unde facile est concludere Theophrasti librum de Callisthene etiam nonnulla 'facta et dicta Aristotelis ipsius continuisse et omnino historiam quandam sectae Aristotelicae ab Ale-xandro rege Macedonum usque ad Aristotelis obitum breviter enarravisse.

Theophras tus denique in isto opusculo philosophiam quoque moralem tradidisse videtur, quae ad viros «politicos» spectabat; praeterea vehementer Alexandrum jam mortuum aggressus ejus dominationem Athenarum impro-babat; hoc pacto animos Atheniensium pacare et cum schola Peripatetica conciliare poterat; quo modo contigit ut Theophrastus, qui non erat Macedo, bona scholae et libros et instrumenta «scientifica» recuperaret ac denuo in-stitutum philosophandi Peripateticum restitueret, quoniam Theophrastus ipse ultro vir tranquillissimus et tempeiantissimus rebus «politicis» se absti-nebat. Ex dictis effici potest Theophrasti librum de Callisthene annis 322 et 321 compositum esse; nam Alexander jam e vita decesserat ejusque maxi-mum imperium in multa regna minora dilapsum erat, unde nihil periculi Athe-niensibus neque Theophrasto impenderet. Athenienses autem Theophrasto favebant ex Peripatum tolerabant. Idem Theophrastus haud scio an gratus fuerit quod ne ipse quidem cum Alexandro Magno in Asiam contra Persas profectus erat; alioquin etiam ipse Theophrastus aliquando licentia et intem-perantia regis casu inopinato de medio sublatus esset.

Theophrasti liber de Callisthene tam doctrina morali quam historia phi-losophiae Peripateticae multum antiquis temporibus valuit; nam Cicero affir-mat illum librum in omnibus scholis omnium philosophorum tractatum et vi-tuperatum esse. Theophrastus quidem hoc assecutus est ut Callisthenis honor restitueretur, Alexander vulgari hominum judicio capitis damnaretur, Aristo-

- 225


te lls scho la p e rp e tu a c o n tin u a re tu r . E jusdem libelli T h e o p h ra s te ! de Callis* th e n e alia q u o q u e fragm enta in C iceron is sc rip tis p h ilo so p h ic is lice t in v e s ti-gari, u t eq u id em susp ico r.

Em il O rt h

Virgini Mariae de Carmelo(,)(Carmen servitutis «Mariaeformis»)

[Sic, Regina Mariai, Peplo nos protegis Albo;Sic violas spargis cum uberibusque rosis• ]

Ut solet implexos aether diffundere nimbos,Et virides platani tingere rore comas.

En, trahor allectus generoso nomine Matris;Ne fugiam, dulcis vincula cingit Amor:

Qualis echeneidos curvam complexa carinamUngula, sub mediis arcet avara vadis.

Ergo, cupidinea victus cado lege tropaeum:Captivus Matris scribor in ore notis,

Ut dicant gentes gelido caltdove sub axe:*Iste fuit victus; bellica praeda fuit!».—

Quidni?, festinat nostro Te insculpere cordi,Alma Parens!, hujus callidus artis amor!—

Suave Tibi nomen, Mater!: Te dulce levamen,9 •Te cuncti auxilium, subsidiumque vocant.

Tu Magni Eliae sublimia tecta decorans,Agmina Carmeli protegis atque regis.

Tu Carmelitas populos ripasque feracesNominis irroras imbre salutifero.—

Haec sunt captivi cordis theoremata (-2) signa:Me ista tuum dicant, Mater, etisia canant.—

V alderas, in C ollegio T e re sian o , P rid ie Kal. M ajas, a. M C M LÌV .

Exscripsit Fr . Pa t r ic iu s a S. T ere sia a Puero Jesu , O. C. D.

( i ) Carmen —quod in «aera aede Virgini Mariae dicata luerat a P. Fr. Otilio a Puero Jesu, O. C. D. repertum— mendi» expurgavit, titulis ac duobus prioribus versibus P. Fr. Patricius a S. Te-resia a Puero J. ornavit.

(a) tbiöremata pro thloremata.

226 -


Nova et VeteraB A R B A

i . Et quaedam placet hodie de barba ejusdemque variis rationibus, atque de aliis ad rem plus minus pertinentibus, cursim dicere; omnibus enim in voeabu- larii provinciis versari cultores Latinitatis oportere equidem reor. A tque ideo alum-norum notitia rerum, cum plenior tum diftindiior erit. In ad ju n â a , ipse quod vides, tabula picta omnes fere barbarum ornandarum usus oculis commode proponuntur; sed forsitan haud ita facilis cognitio rationis rem vocabulis exprimendi.

More autem meo, Hispanicum nomen proferam, cui ratio parilior latine d i-cendi adjungetur, quin contrariam tamen magiftrorum sententiam parvi faciam. Hac

re, ut mei e£t judicii, novae longe multo veteribus rebus antecedant!i Barbilla, Barbula 7 Lucbana , Barba redu&a2 Barba cerrada, Barba clausa 8 Barba de abanico, Barba flabelli

3 Barba partida, Barba partita 9 Bigote, Myáiax

4 Mosca, Musca IO Perilla, Peniculum

3 Patillas, Barba supera 11 P a t i l l a s de boca de baéha, Barba6 Sotabarba, Barba infera asciae

2 Barb« pili sunt in facie, et praecipue in mento hominis; de brutis tamenanimalibus aliquando dicitur; voxque «barba» virorum non nullorum cognomen apud Romanos cit. In pri*iinarum gfcntium usu maximi honoris signum barba h a -beri solet. Sicquc, apud juvenalem (16, 31), aliquis dicitur dignus esse barba et capillis majorum, qui probis eit moribus et antiquis. Antiquiores namque homines, qui ca l iga tiss im is moribus fuisse d icuntur, neque barbam, neque capillum tonde-

re consueverant.

- 227 -


Primi autem tonsores in Italia fuisse dicuntur poft annum, a. U. C., C C C C L 1V (P l i n ., Hist. Nat., j , 59, 2 11):' « Sequens gentium consensus in tonsoribus fuit, sed Romanis tardior. In Italiani ex Sicilia venere poft Romam conditam anno CCCCLlIll adducente P. Titinio Mena, ut auttor eft Varro; antea intonsi fuere. Primus omnium radi cottidie inftituit Africanus sequens; Divus Augustus cultris semper usus eft » .

Indeque moi facile induttus, viri ut raderent, adulescentes vero alerent bar-bam. Ceterum primam barbam Romani, ubi primum totonderant, diis lautius consecrare amabant. Quod quidem circa vicesimum secundum aetatis annum fiebat; comam vero, aliquot annis ante id temporis detondere atque itidem diis dicare mos fuit. Atque erat dies ille sollemnis ac laetus, qui, coatto consanguineorum affinium-que coetu, conviviis missisque ultro citroque muneribus, tanquam alter natalis dies, ducebatur. Videbantur enim quodam modo pueritiam exuere, atque virilem ad ftatum transire.

Aurea Romani barba ornare solebant deorum ftatuas, quos maximo opere volebant colere; ea enim re admodum iis gratificari credebant. Hincque in Latinae linguae usum venit vox illa: «Barbam auream habere», quae idem prorsus signifi-cat, atque «Deum esse».

Barba et pallium, hiftoria tefte, ut insignia philosophorum, praesertim vero! Stoicorum, fuere. Quibus se commendare populo et verendos reddere ftudebant, vultu ipso habituque morum severitatem atque gravitatem prae se ferentes. Ita apud Horatium legitur: «Barbam sapientem pascere»; eftque Tullii Ciceronis haec locutio: «Barba tenus philosophus». Hinc de quodam, qui se philosophum emen-tiebatur, di ttum: «Video barbam et pallium; philosophum nondum video».

Sic ad rem se habet Gellius (9, 2): «Ad Herodem Atticum, consularem virum, ingenioque amoeno et Graeca facundia celebrem, adiit, nobis praesentibus, palliatus quispiam et crinitus barbaque prope ad pubem usque porretta, ac petit aes sibi dari £i<; àpiouç. Tum Herodes interrogat, quisnam esset. Atque ille, vultu sonituque vocis objurgatorio, philosophum se esse dicit, et mirari quoque addit cur quaeren-dum putasset quod videret. «Video, inquit Herodes, barbam et pallium, philoso-phum nondum video».

3. Quo facilius uberiusque sermonem de re inftituere, curiose lettor, possis, memoriae mandare cura, sis, iftam brevem phraseologiam:

Promittere crinem, barbam: dejar crecer la cabellera, la barbaPa ssis crinibus: los cabellos flotantesCapilli horrent: encréspanse los cabellosCapilli compti, compositi: cabellos peinadosCapilli horridi: cabellos despeinadosCri nes solvere: soltar la cabelleraBarba prolixa: barba largaBarba inculta: barba descuidadaBarbatulus: con un poco de barba

- 2 2 8 -


unoImberbis: sin barba o imberbe Barbam alicui vellere: burlarse de Barb am plenam habere: estar en lo mejor de la edad Dignus barb« m<jorum: hombre de costumbres antiguas Barbam abradere, (acere, ponere, recidere, tondere, radere: afeitarse,

hacerse la barbaBarbam demittere, promittere, submittere: dejarse crecer la barba Capillum comere, ornare, ferro to rquere , tondere, alere, crispare,

frangere: r iza r el cabello Discrimen capillorum: crentha Lanugo, inis: barba que empieza a despuntar Primae lanuginis anni: la tierna juventud

4. Tonsor veio, praeteritis quidem temporibus, et infirmos seu male haben-tes quandoque scarificare, affixis seu admotis cucurbitulis vel sanguisugis, idque ope flammae, solebat. Hoc tunc fere temporis auxilium adversae valetudinis! Scari-ficati autem ii dicuntur, quibus scarificatio fa â a : et scarificator, scissa infirmi cute scalpello, sanguinem pravosque humores detrahit.

A t tonsoris p roprium munus c(i barbam comasque adornare, eas cum in tons-trina forcipe aut forficula apte detondet. Q ui radit etiam vel rasitat novacula seu cultro tonsorio ad cutem usque. Id tonsor multiplici quidem forma peragere con-suevit. Aliis enim circa extrema labra superiora solummodo my&acem; aliis infra labrum inferius peniculum relinquit; aliis vero ita barbam, ut unam barbulam re -tineat, demit.

His contra in acumen; illis in orbem aut in latus tondet. Q uibusdam quoque clientibus volsella pili eradicantur, aut deglabratoriis certis medicamentis exstin-guun tu r . O iim que pice resinave, quod noStris maxime abhorreat moribus, extirpa* ban tu r . O tempora, o moresl

Capillitium vel crinem tonsor praecisurus, illum accurate peftit; tum displi- cat; denique attondet; aut Striäius pressiusque, aut leviore manu et per pe£tinem. N u m quam tarnen rem inaequaliter,ne inaequalis tonsor audiat aut velicator, per-ficit.

Atque aliis aptat dependulas a fronte capronas; aliis, resectis solis capillorum oris, aequat in circuitu comam: aliis tandem cincinnos crispat, uSiulat, vibrat in g radusque frangit calamistro. Sedulam iis omnibus cum operam dat tonsor, clientis manet injc£tum umeris involucrum seu linteum tonsorium, ne resegmina pilorum inquinent. Calvis denique ap ta tu r a tonsore capillamentum suppositicium, calien-drum , aut galericulum, pro eorum sententia ac placito.

Il d e ph o n s u s G o n z á l e z , C. M. F.

- 229 -


Commercium epistulareLeo M a r ia S a n se g u n d o Josepho H o lze r s. d.

S. V. G. V. Quae de «Pediludio» in P a l a e s t r a L a t i n a proxime d ispu-taveris, multis de causis tibi gratulor; pr imum, quod in tantis rerum occupa-tionibus, quin etiam morbo in quo nunc ipse versaris, tantopere bonarum artium studi is incumbas; deinde, quod tam eleganter de rebus sat difficilibus atque novis disserueris, adeo ut ingenium nobis sese tuum ostendat; deinde quod nonnulla a me quidem neglecta de ejusmodi ludo explananda suscepe-ris; postremo autem, quod nostra nulla tua censura notaveris quod mihi mu Ito j ucundissimum. Sed fecisti tu quidem benevole. Alioqui, unum tantum doleo, quod hoc argumentum aggressus, praeque te veniens, obex tibi, ut ita dixerim, fui, quominus tu pr imum tua proferre ac «priore loco causam dicere» posses. Spero autem fore, ut quae in «Gymnasio» hac idem de re scripsi, nempe «Copia rerum verborumque de Pediludio», tibi arrideant . N am par-tem alteram P a l a e s t r a e L a t i n a e tantum adjeci, alteram in illum Commenta-rium collaturus. Lege, sodés, et adde tu quan tum voles. As t non omnia pro-prio-, ut dicunt , Marte confeci, sed nonnulla debui R. P. Josepho M. Mir, ita uMneliora quae dixi ei t r ibuenda videantur. Quae palam facere etiam volui.

Sed ad rem jam propius accedo. Sententiam illam «el equipo A gana por cinco goles a cero» —quam ego in aliis rebus occupatus reliqui— vertendam censes «quinq.ue punctis comparatis ad zero». Cui nihil objiciam. Immo mihi placet omnino. Sed ea est Latinae linguae vis et ratio, ut una eademque sen-tentia plur ibus modis i isque elegantissimis, proferri queat. Prout nunc se res habet, mihi v e n i u n t *in mentem haec: M a n ip u lu s B a rc in o n e n s is M a tr ite n se m

q u in q u e p u n c t is , u n o .a d v e r sa n te , p ro flig a v it. Vel n u llo a d v e rsa n te («a cero»). Vel si mavis: q u in q u e p o r tis ex a d verso q u a ttu o r v ic to r ia s te tit («por 5 a 4»). Vel o m n i n o : q u in q u e .p r a e q u a ttu o r v ic it. Haec ultima maxime juvat. Neque enim longo verborum anfractu, sed oppido presse breviterque haec dicenda vide-bantur.

Reliqua omnia mihi probantur .Ceterum, si quid posthac erit in quo mea tibi opera opus sit, a me

omnia exspecta amici hominis officia. Valetudinem tuam cura diligenter. Vale in Christo plur imum. Dabam Montisserrati , kal. martiis, a MCMLIV.

L e o n i M a r ia e S a n se g u n d o Jo sep h u s H o lzer s. p i.

Q uod n u nquam —ne in . somno qu idem — putaveram, revera id factum est: epistulam accepi e Monte Serrato, quo e monte Vilhelmus de Humbold t restaurator ille gymnasii , quo adulescentes ad humani tatem informari solent, sibi aditum patuisse ad nationis Hispanicae naturam atque indolem professus est penitus cognoscendam. Et si non idem in litteris legendis animo percipi,

- 2 3 0 -


quod Humboldtius expertus est in summo stans fastigio Montis Serrati ocu- losque circumferens in regionem subjectam hominesque videns ad divam Matrem confugientes, tamen sincero affectus sum per tuam epistulam gaiidio. Id unum te oro ut mihi ignoscas, quod responsio te justo diutius remorata est. Cujus rei causa in eo sita est, quod librum,'quem A. Chetry e Soc. Jesu de pediludio in juventutis et litterarum et ludicrorum exercendi studiosae usum jucundum scripserat, in animum induxeram exspectare. Videram enim hujus libelli censuram in «Latinitatis» Vaticanae fasciculo,vqui m. aprili hujus anni editus est. Chetrianus autem libellus perendie in manus traditus est. Sed quae ex eo speraveram, vana erant. Nam de punctorum ratione nihil habebat. Ideo res ex nostro ipsorum ingeniolo est repetenda. Atque bene fe-cisti, quod quattuor simul dicendi formulas proposuisti et hoc me pacto mo-lestia et labore solvisti. Quod cum ita sit, mihi unum est munus inter ea quae proposuisti id, quod mea sententia optimum et aptissimum esse judi-cem, eligere. Omnia laudo proboque excepta junctura ex adverso, cui praever-bium ad substitui velim. En exemplum!:

Tuccio, cum sero ut instituerat certamini spectando adesset, interrogan-ti, quo loco esset certamen, Antonius: «Quid ad me? In tempore veni!» —Tuccius: «Ei mihi! Ne sis morosus! Cedo quaeso». —Antonius: «Esto. Quatter Matritenses follem in Barcinonensium portam ingesserunt, hi ne. se-mel quidem —malum!— in Matritensium». —Tuccius: «Placide, placide!. Nondum sol occidit»- —Io punctum! Euge, euge, primum, alterum, tertium, quartum Barcinonensibus. Em, jam exaequatio est. Pares sunt».— Sic pro Latini sermonis ratione res in universum enuntianda est.

At quomodo nuntii de pediludio radiophonici? ‘ Student radiophonici praecones brevitati, et quidni eundem imitemur morem? Quidni dicamus? «Matritenses adversus Barcinonenses: quattuor ad nullum aut zero; Phoenix Ludoviciportuensis adversus pediludii coetum Saropontanum: tria ad quat-tuor?» Eandem consuetudinem sequuntur diurnarii spatio parcendi causa in commentariis typis expressis, certaminum eventus sic evulgantes: «Muir. - Barcei: 4 : 3. Phoenix Ludwigshafen - F C Saarbrücken: 3 : 4 » . Quae hoc loco satis elliptice scripta sunt, ea in hunc fere modum suppleri possunt: «Matri-tenses adversus Barcinonenses (adde pugnantes) quattuor ad tria» (adde tulerunt aut reportaverunt puncta). «Phoenix Ludoviciportuensis cum pediludii coetu Saropontano (adde certans) quattuor prae tribus» (subaudi tulerunt aut reportaverunt puncta vel punctis).

Quid tibi videtur?Cura ut valeas, et me ama!Ex recessu aestivo!

- 231 -


Per OrbemActa Certaminis Capitolini V — Anno MDCCCCLIV peracti

A. d. XI Kal. Majas cum Urbis Natalis in aedibus Capitolinis cele-braretur , exi tus certaminis pervulga-tus est, quod omnibus qui novae La-tinitati s tuden t faventque Inst i tutum Studiis Romanis provehendis Summo rei publicae l i tterarum ar t iumque li-beralium moderatore civitatisque Ro-manae praefecto auspicibus, jam qu in tum indixerat .

Certamen omnino duodequ inqua-ginta petitores adierant, quadraginta qu inque nimirum ex Italia, unus ex Gallia, unus ex Hispania, unus deni-que ex Americae Faederatis Provin-ciis. Hi opusculorum indices:

1 Duae philosophiae2 Epistula ad lectorem ignotum3 Sorex It in urbem4 De jucundis narratiunculis quae de mona-

chis quibusdam dicuntur5 Colonia civica Augusta Brixia6 Curriculum vitae atque studiorum doctri-

nae7 Preces novae8 Exoriare aliquis nostris ex ossibus ultor9 Libertas et amor omnino triumphant

1 0 Convivium1 1 Disputatio1 2 Quae in Padi alluvione acciderint1 3 De Romanorum imperio quid scriptores

Latini senserint1 4 Num Latinus sermo grammaticorum legi-

bus ac praeceptis sit comparandus1 5 De Romae atque Athenarum insignibus

rebus1 6 Nox Panormitana1 7 De judicio et veritate1 8 In maritimum1 9 Sacrum iter2 0 Rationes et res ex rationibus et rebus

2 1 Per vincere il tedio2 2 De religione nostra2 3 Senex cum sene2 4 Somnium2 5 Ulixis pater2 6 Solivagus ille exactae aetátis magister2 7 Reddidit amica quies2 8 Itur ad astra2 9 Patri suo filiolus absens in somniis adest3 0 Parco ac tenui victu contentus ingluviem

fuge3 1 Non tantum senes laudatores sunt tem'

poris acti3 2 De Italicarum gentium condicionibus

Langobardis dominantibus in Italia3 3 Leonardus de meretricibus3 4 Quod potui feci, faciant meliora potentes3 5 De Liviani operis fortuna ratione atque

significatione3 6 Disputatio ambulatoria3 7 De delatione3 8 De pilarum ludis et de variis ludendi

modis5 9 Vetus Auximum4 0 De rebus divinis contemplatio4 1 Omnia vincit amor4 2 Diocletianus Jovius et ejus in Christianos

acta4 3 De Padi adluvie4 4 Nubes4 5 Viget Latinitas4 6 1 ) De Sancti Antonii miraculo; 2 ) Cui-

dam Silviae atricapillae4 7 Aves, arbores, Alores apud Joannem Pas-

coli poëtam4 8 Amicissimo cuidam de rebus civilibus

epistula

Certamen erat de lupa Capitolina, quam Romanae civitati praefectus in argento, eximio arte, effingendam curaverat, de argenteo praeterea nummo Capitolinarum sedium imaginem in antica, nomen vero litterati viri in

2 3 2 -


altera parte praebente. Quibus prae-miis. Summus litterarum artiumque liberalium moderator pecuniam insu-per adici jusserat.

Quinque viri ad id ipsum delecti erant a Summo litterarum artiumque liberalium moderatore, a Romanae civitati praefecto, ab Instituti Roma-nis Studiis provehendis Praeside, ut quid petitores prosa oratione vale-rent, quid facultate et elegantia scri-bendi, judicarent, eorumque libellos per gradus distribuerent: Hyginus Funaioli et Honoratus Tescari, uter-que Romanae Universitatis professor, Victorius Genovesi, Sacrae Rituum Congregationis hymnographus et consultor, Quintus Tosatti, Instituti praeses, Guerrinus Pacitti in Romano Lyceo, quod Juli Caesaris nomine de-coratur, litteris Latinis Graecisque tradendis doctor. Ex his Hyginus Funaioli praeses delectus est, ab actis vero Guerrinus Pacitti.

Quinquevirorum collegium de libellis haec Instituto Romanis Stu-diis Provehendis rettulit: petitoresomnia fere solutae orationis genera eaque minime vulgaria esse periclita-to«, cum quamlibet liceret materiam pertractare, prout a certaminis legibus facultas datur: alios luculenter de re publica, alios de philosophis praecise disceptavisse; certavisse alios oratio-nibus, alios narratiunculis, nonnullos denique fabellas liquido confectas sermone in certamen detulisse.

Quibus diligenter perlectis iisque collatis, cum admodum paucos omni-no improbandos judicavisset, hos praesertim libellos quinqueviri dignos

ui probarentur duxerunt (et tamen

omnes fere competitores optimis .viri-bus decertare parati et instructi in certamen descenderant) utpote qui vel scriptorum ingeni praestantia, vel egregia quadam imaginandi vi, vel dicendi saltem peritia, ceteris antecel-lerent:Colonia civica Augusta Brixia;De Romae atque Athenarum insignibus rebus; Disputatio;Disputatio ambulatoria;Itur ad astra;Nox Panormitana;Num Latinus sermo grammaticorum legibus

ac praeceptis sit comparandus;Omnia vincit amor;Parco ac tenui victu contentus ingluviem fuge; Patri suo filiolus absens In somnia adest;

'Solivagus ille exactae aetatis magister; Somnium;Ulixis pater;Viget Latinitas;

Quorum libellorum cum virtutes studiose expendissent atque aestD massent illum praeter ceteros quin-queviri Insignem ex communi consen-su judicavere, qui scriptor, et subtili genere scribendi usus, multa eaque gravia tum remisse, tum vehementer, exquisita doctrina semper adhibita multaque rerum scientia, de rerum natura, generatim atque universe dis-ceptaverat, idemque de sideribus se per caelum volventibus, de vetustis-simo hominum genere ferino victu atque cultu vitam agente, nec non quo, denique, universus peteret mun-dus, quid, post orbem fato dilap-sum, de hominum animo futurum esset.

Nox Panormitana huic libello in-dex.

Secundum autem tenuisse locum libellus visus est qui res Romanas

- 233 -


att ingens, exquisito minimeque vu l -gari orationis genere usus memoriam repetit, cladis a Romanis apud Hedes- sam acceptae.

A t sensere judices, quamquam eorum unus negavit in eandem se posse sentent iam discedere, al terum esse libellum, qui proximus victorem urgeret quem ex aequo praeter cete-ros op t imum ducerent. Huic N u b e s

inscr ipserat scriptor eumque poeticis, quodam modo, fabulis frequentaverat , ut diceret quanta admiratione, q u a n -toque afficerentur gaudio, qui in caelo mutatas nub ium formas spectarent.

Quare —quo num quam ante dis-cessum erat— ne non decoratus abi-ret, et illum judices censuerun t ar-genteo num m o positaque pecunia do-nandum, quibus praemiis Inst i tutum competi torem illum decorandum esse statuerat , qui de agone victori proxi-mus discessisset.

Quinquev iro rum collegium scidu- lis resignatis iisdem sententi is in-scriptis ac libelli quos supra laudavi-mus pr imum victorem declaravit Ig-

n a tiu m P om a eloquentissimum virum qui libello cui N o x P a n o rm ita n a certa-verat; secundos vero ex aequo tulisse

NC a sta N o x ve lum su p er a rv a s tra v it, C la ra de caelo m ic a t orta s te lla ,L in tre p ro c e d it n i t id a s per u n d a s

L u n a b icorni.

S ta t n e m u s v e rn u m p la c id o sopore;A u r a d em u lce t ta c itu rn a regna N o c tis a f f la tu ; p rope p ra ta r iv u s

M u r m u r a ca n ta t.

S a a r lo u is , in C a n is ia n o .

A ld u m B a r to lu c c i et J o a c h im P etro lli,

quorum alter libello cui index C o n v i

v iu m alter libello cui index N u b e s in certamen descenderat .

Duplicem praeterea dignitatis gra-dum quinquevirorum collegium con-st i tuera t libellis quos probandos cen- suerat: alter eorum qui, cunctis s en -tentiis, alter eorum qui sententi is fere omnibus honorifica decorandi essent mentione. In numero alterius gradus fuerunt:Aloysii Guercio «Itur ad astra»Josephi Morabito «Ulixis pater»Amadei Pacitti «Omnia vincit amor»

l i tterarum ordini dispositi; in numero autem alterius gradus fuerunt , et illi l i tterarum ordine disposit i :Casparis Adragna «De Romae atque Athena-

rum insignibus rebus*Alberti Albertini, «Colonia civica Augusta Bri-

xia».Goodwini B. Beach «Disputatio»Hyacinti Gualtieri «Disputatio ambulatoria» Paulini Menna «Num Latinus sermo gramma-

ticorum legibus ac praeceptis sit compa-randus»

Josephi M. Mir «Viget Latinitas»

G u e r r i n u s P a c i t t i

a b a c tis

O XS o m n io r id e t rosa ru b ra du lc i;C arm en a rg u tu m c a n it a lta p i n u s ;T u rre lo n g in q u a g em eb u n d a carm en

N o c tu a ro ra t.

F lex ilem v ib r a t P h ilom ela vocem ,F o rtiu s te n d it su a f i la b u x i,M il ie s odae v a r ia t tenorem

R eg ia c a n tr ix .

P. M a n g e o t , S. J.

- 2 3 4 -


BibliographiaA. Klotz. — Scaenicorum Romanorum

fragmenta. - I Tragicorum fragmenta. (Adjuvantibus Ottone Seel et Ludo-vico Voit), Oldenbourg, Monachii, 1953.A. Klotz viris eruditis opus magni

ponderis praebet hoc primo volumine in quo Scaenicorum Romanorum fragmenta continentur; in eo enim avare singulares illas veterum Tragicorum reliquias, tem-porum hominumque incuria hinc inde disjectas in unum colligit atque compo-nit. Videsis quae hic primus liber frag-menta complectatur: Fragmenta Tragoediarum: L. Andronicus, Naevius, Ennius, Pacuvius. Accius, tragici minores, Poë- tae incerti recensentur. Deinde Praetextarum fragmenta: Naevii, Ennii, Pacuvii. Accii colliguntur.

Quam opportunum quamque neces-sarium id opus fuerit, prae omnium ocu-lis patet Cum enim ex alia parte quas Ribbeckius veterum scaenicorum frag-mentorum editiones paraverat, antiquio-res sint quam ut facile inveniri possint, ex altera vero parte cum post annos plus quam quinquaginta multa nova atque utilia reperta sint quae vetera et retrac-tare et complere cogant, opportune re- cteque ab Auctore denuo eduntur. Quod quidem opus A. Klotz et suscepit et apte explicavit, aliquibus codicibus usus qui-bus nonnulla fragmenta antea non nota neque alibi tradita addere potuit.

In praefatione presse aliqua proponit de re metrica et de hiatu apud veteres scaenicos.

Haec omnia «collectionem» Klotzii opus constituunt doctis utilissimum.

A. Vives, C. M. F. — Diccionario de bolsillo latino-español, español-latino, 2.“ ed., Cocuisa. Madrid, 1954 (30 ptas ) Anno 1945 primum hic parvulus mo-

le liber vulgatus est. tot complectens verba tam minimo spatio qui et facile

ad manum semper haberi potest et in crumena contineri Anno 1954 vertente, denuo editus est, iisdem proprietatibus ornatus atque abhinc decem annos. «Vo-cabulorum sensus presse et breviter ex-ponuntur, formae difficiliores atque ir-regulares sub vocibus notantur, inter-dum et verborum regimen atque exem-pla prostant, opusculum etiam quibus-dam decoratur picturis. Mole constat minima; nihilominus typorum perspi-cuitas, facilem atque jucundam reddit lectionem» Haec scribebat Tristanius in P a l a e s t r a , an. XVI, pg. 150 (1946).

Quibus adde opus retractatum et emendatum esse a Patre F. Alba, C. M. F., qui hanc alteram editionem studiose paravit et suscepit et prospere evulgavit.

Ja c o b u s S id e r a . C. M. F.

H en r y Bar d o n . — La littérature latine inconnue. Librairie C. Klincksieck, Paris, 1952.Opus est cum cl. hujus operis scrip-

tore affirmare litteras Latinas fere igno-tas nobis esse; etenim multa quae Ro-mani auctores scripserunt, temporum vicissitudinibus evanuerunt, alia manca tantum et mutila ad nos pervenerunt, ita ut maximae partis Romanorum scriptorum —eorum praecipue qui ante Ciceronem scripserunt — , nomina tan-tum apud nos exstent.

Scriptor in libro, quem hodie legen-dum proponimus, hoc vitium tollere in-tendit, siquidem in duabus partibus in quas dividitur diffuse de omnibus illis ignotis auctoribus agit; in prima nempe a principio litterarum usque ad Cicero-nis tempora, in secunda vero de Cicero- nis aequalibus.

Opus omni ex parte perfectum, quo ad magnam copiam, ut diximus, aucto-res in medium proferuntur, et res Ro-manorum clare atque eruditissime per-tractantur.

- 235 -


U t i n a m brevi ad nos p e rv en ia t a l t e -r u m h u j u s m a g n i oper i s vo l um en!

J e s u s a s p a , e . M . F.

D. D e B i a s i - P. A l i a . — Dizionario f r a seologico latino. «La Scienza» - Edi t r i -ce in R o m a . 1951.H o c «vo cabu ia r iu in phr a se o lo g ic u m »

a m p l i u s t r ia mi l ia l o c u t i o n u m I ta l ica -r u m c o n t i n e t q u i b u s C i c e r o n i a n a e p a -r i te r d i c t io ne s r e s p o n d e n t . In fine q u o -q ue oper i s est perbrev is de s t i l i s t ica r a t i o n e la t ine sc r ibendi a p p e n d ix .

H u j u s m o d i lo c u t i o n e s q u a e ex o p t i -mis C ic e ron is o p e r ib u s s u n t exce rp ta , m a g n o q u i d e m e r u n t a d j u m e n t o c u m iis qu i p r imis La t in i ta t i s e le m ent i s i m b u -u n t u r , t u m iis qu i vel c a t h e d r a s Scholae q u o q u e Mediae p e t u n t .

O m n i b u s ergo qui in la t ine d ic e n d o et s c r i b e n d o se exe rcen t , hoc « p hr a se o log ic um v o c a b u l a r i u m » d a r Prof. De Bias i - P. Alia, enixe c o m m e n d a m u s

P. R M EN D IZÁ B A L, S. J.. — Colección de textos latinos para el bachiller, Edi to rial El M ensa je ro del C o ra z ó n de Je-sús. Bi lbao.

P e r u t i l e m h a n c t e x t u u m c o l l e c t i o -n e m ma g is t r i s et a l u m n i s P. Mendiz ába l offert in t res se r ies d i s t r i b u t a m Q u a -ru m pr im a s c r i p t o r e s faci l iores c ap tu c o m p le c t i tu r : 1. E p i t o m e H i s t o r i a e S a -crae ( L h o m o n o ) vol. I; 2 . E p i t o m e H i s -to r ia e S a c r a e ( L h o m o n d ), vol. II; 3 Epi- t h o m e M yt ho lo g ia e (P J u v e n c i i ), vol. I; 4. Nepo t i s , C a e s a r i s , Cu r t i i excerp ta ; 5 E p i t o m e My th ol ogi ae (P J u v e n c i i ).

vol, IL Ad p r i m a m se r i em q u o d a t t i ne t , p u e r o o p u s v o c a b u la r io non est , n a m c opi a n o n parva n o t u l a r u m in fine cu- j u s q u e libelli s u p p e d i t a t u r .

In s e c u n d a m ser iem v en iu nt c lass ici sc r ip tores : 1 - 3 vol. De viris I l lus t r ibus (C. N e p o t i s ); 4 -11 voi. C o m m e n t a r i i de Bel lo G a l l ic o (C- Caesar i s ) . N u n c vero a l u m n u s v o c a b u l a r i u m m a n u t r a c ta r e inc ip i t , sa l te m u t verba qua e n o tu l i s no n ind igent , ipse i n q u i r a t S a e p e te x tu s

char t i s geog raphi c i s p ic tu r i s q u e i l lus -t r a t u r

D e m u m te r t i a ser ies n o tu l i s o m n i n o vaca t. E o s d e m a u c t o r e s a t q u e s e c u n d a cont i ne t ; p lures t a m e n libri in u n u m t a n -t u m v o lu m e n red ig un tu r . Et u t i l i s s im u m h a b e m u s tu m ut ab a l u m n i s p r a e s e r t i m in su p e r io r ib u s schol is t ex tu s La tini s ine ul lo a d m i n i c u l o e n o d e n t u r et r e p e ta n tur. t u m ut in per icu l i s qu id qu is que d i s c i p u l o r u m suis v i r ibus va lea t , o s t e n -d a t u r

M M o l i n a , C . M F

F. C a p e l l o . — Historia de la L iteraturaGriega. T III, Ed «Coni» , B u e n o sAires, 1947; pg. 542.

En tibi , lector , o p u s et n u m e r o p a -ge l la rum et a c c u r a ta p e r t r a c t a t i o n e p r a e s t a n s G r a e c a r u m q u e L i t t e r a rum s tu d io s i s a p t i s s i m u m . H o c vo lu m en m a g n is pol le t v i r tu t ibu s , in pr imi s vero quo d in eo n i t ida a t q u e sc ient i f ica r a -t ione d o c t r i n a u n i u s c u j u s q u e a uc to r i s expo n i tur .

A u c to r o p u s in q u a t t u o r p a r te s d i s -t r ib u i t , q u a r u m in p r i m a (pp. 1-81) de o ra t i o n e G r a e c a lu cu le n te r agit : de ejus, sci l icet , o r igine seu de c o n t i o n i b u s deli be ra t iv i s (áppac ßouX7i<popoi) et de C o rac is et T is iae praecep t i s ; de s o p h is t i s et ora to r ib us , in q u ib u s p r i m u m lo c u m —et m a x i m u m p a g e l l a r u m n u m e r u m — D e -m o s t h e n e s o b t i ne t .

In a l te ra p a r te (pp 81-103) p r i s t i n a poës i s re l ig iosa s u m m a t i m b rev i te rq ue p ro p o n i t u r .

In pa r te a u t e m te r t ia (103-197) a c c u -ra te de G r a e c a e p h i l o s o p h i a e h i s to r ia a u c t o r d i ss e r i t et fuse et c o m p a r a t i v e d i s e r ta q u e c o m m e n t a t i o n e S o c ra t i s . P l a to n is . Ar i s to te l i s p h i l o s o p h i c a s y s te -m a t a evolvi t Sed p raec ip u e Ar is to te l is p h i l o s o p h i a m t rad i t ; i ta . de Logica d e -que p raec ip u is voc ibus in eam a s e r m o -ne in t r ib u n a l i b u s u s i t a t o de r iva t i s : («W« = causa ; xptaiç = j u d ic iu m ; , xaTrjfopta = im p u t a t i o ) ; de T h e o d ic e a et de pr inc ip io in Ar is to t e l i s p h i l o s o p h ia m a x i m o , sei-

- 236 -


licete D e u m et o b j e c t u m et s u b j e c t u m e j u s d e m esse (vorjot«; v o t Jos u x ;).

Q u a r t a d e n i q u e pa rs long io r (pp. 197- 541) a t q u e «Var ia» ab Auc to re n u n c u p a -ta . de vi ta , p a t r i a p r a e s e r t i m est , de o p e r i b u s H o m e r i (217-287). H e s i o d i (288 341), ac t a n d e m de P in d a r i po é t i c a (415- 465) O m n i a fuse, ex dic t i s , ac d i l igen-t i s s i m e evo lu ta .

P r a e m i t t u n t u r verba a l iq u a cl ar i viri H en r ic i F ra n ço i s t o t u m q u e p r ae s ta n t i s - s i m u m o p u s ind ice a c c u r a t i s s i m o n o m i -n u m et r e r u m f ini tur .

Jesus Ara me nd ía , e M. F.

SlNUÊS. — Cucullina Rubea. Poilicaricus. S t a Tec la , 9. B a rc e l o n a , 1953N o t i s s i m a s h a s f ab u l a s in L a t in u m

s e r m o n e m co nv er t i t a u c t o r a d u s u m p u e r o r u m qui in p r im is La t i n i t a t i s sc ho -lis i n s t i t u u n t u r . A p t i s s i m u m ad h u n c f inem l ib e l lu m ju d i c a m u s , t u m ex ipsa f a b u l a r u m se lec t ione , tu m ex faci l i a t -q ue a m o e n a in te r p r e ta t io n e . In fine v o c a b u l a r i u m p r a e c i p u a r u m ac difficil-l i m a r u m v o c u m a p p o n i t u r O p t i m a est e t i a m char t a et t y p o g r a p h i e .

Jesu s As pa , e . M. F

EgnaTIUS CazZaniga — S. Ambrosii Mediolanensis Episcopi De Virginitate liber unus In Aedibus Paraviae, Aug. Taurinorum, 1954.

C. Marchesi. — Arnobii Adversus Natio nes Libri Vii 2 a ed , In Aedibus Pa-raviae, 1953Haec duo opera quae Corpus Scrip

torum Latinorum Paravianum augent ac ditant, scripta Sti. Ambrosii De Virginitate et Arnobii Adversus Nationes juxta optimos codices nobis praebent. Aedes Paravianae id studiosissime appetunt, ut antiquitatis opera ad rectam proba- tamque.Codicum fidem typis exprimant; quod quidem in his libris excudendis editores plane assecutos esse censemus.

Editionem enim pulchram quamvis sim-plicem, cum partitionibus opportunis variisque lectionibus Codicum sapien- tissimis viris tradiint; in praefatione, quae ad rationem totius operis spectant, probato judicio referunt,

J. COLIN — Pâture d'esclave: ambac^tï) pascua (Apulé e , Metam., II, 7, 2) Ex-trait de Latomus, T. XII (1953) fase. 3., Bruxelles. 1953.Nova sunt tentamina explicandi des

perati loci Apuleji ( Metam., II, 7, 2) Auctor -\-ambacupascuae-\-, quae tot commenta-ria in se contulerunt, tantum pascua mancipiorum sive pascua ambac/i esse probat. Legendum itaque est non uamba- cupascuae», sed «ambacti pascuae»; hoc est: esca quam Fotis ancilla servis parat

Jacobus García C M F.

C. Rosset — Facta dictaque memorabilia. Série B. Les Éditions de l'École, Paris.Cimus Prof C. Rosset, qua est

amoenitate in exornandis libellis ad La-tinam puerorum institutionem, alio nos codicillo donavit, cui index: Facta dictaque memorabilia.

Multa enim, ut illius verbis utar, no bis ab antiquis scriptoribus tradita sunt facta aut dicta memorabilia quae vel jocosa vel seria, etiam nunc in sermone saepe proferuntur. Quae omnia e Cice rone. Valerio Maximo, Aulló Gellio, Se-neca. Plinio, T. Livio aliisque scriptori-bus excerpsit Prof Rosset pueris jucun-de narranda eorumque animi captui ac- commodata-

Hic parvus liber seriei B hujus collec-tionis: Doceo narrando - Disces legendo. quo cl. Prof, pueros in primis syntaxeos Latinae elementis initiare contendit, ne-mini erit dubium quin et voluptatem et fructum eis sit allaturus.

M. Molina. C. M F

- 237 -


Index rerum atque scriptoruma. 1953 e t 1954

B i b l io g r ap h ia

1953. — Certamen Capitolinum 11. - MCMLI,137, 18. — Crusius, Iniciación en la Métrica Latina, 137, 18. — Feemster Jashemski, The Origins and History of the Proconsular and the Propraetorian Imperium to 27 B- C., 137,18. — Eug. Droulers, Iconologie. Dictionnaire des attributs, 137, 19. —■ P. Flaccaro, Italia ante bellum sociale, 137, 19. — F. Lerin Gabin, Resumen de la Historia de la Filosofía, 137,19. — Weis, Jocosa, 138, 37. — A. Magariños, Cicerón, 138, 37. -• T. de la A. Recio, Tito Livio, 138, 37. — M. Grande Ramos, Molière,138, 37. — S. Motta, Il repetitore delle Favole di Fedro, 138, 38. — Antonio Tovar, Virgilio Eglogas, 138, 38. — W. Van Rijckevorsel, S. }., Exercices Latins, 138, 38. — L. Ribera, C.M. F., Misal, 138, 38. — C. Oddone, Temi graduali di Sintassi, 138, 39. — Certamen Capitolinum 111, MDCCCCLII, 138, 39. - R. Torres Quintero, Bibliografía de Rufino J. Cuervo, 138, 39.— G. Schwab, Las más bellas leyendas de la Antigüedad Clásica, 139, 58. — M. Lavarenne, Prudence, IV, 139, 58. — Charles Rosset, Ca-hier de Grammaire Latine, 139, 58. — Max Niedermann, Historische Lautlehre des Latei-nischen, 139, 59. - S. Gili Gaya, Compendios Vox, 139, 59. — G. Santos, S. J., Florilegio La-tino, 139, 59. — Herman Steuding, Mitología Griega y Romana, 139, 60 — Paoli - Pohl, Pri-mus liber, 139, 60. — / • E. Arciniegas, Las Odas de Horacio, 140, 77. — Francis Vian, La guerre des Géants, 140, 77. — Ch. Aimond. Rome et son Empire, 140, 78. — L. Creus Vi-da/, Le problème de l'évidence de la religion, 140, 78. — L. Creus Vidal, Interrogantes sobre el continuo y el infinito matemático, 140, 78.— La seda en la Liturgia, 140, 78- — Bruno Gentili, Metrica Greca Arcaica, 140, 78. — Vox, Diccionario ilustrado de la Lengua Espa-ñola 140, 79. - R. Hakamies, Étude sur l’o-rigine et l'évolution du diminutif latin, 140. 79. - Klimke - Colomer, Historia de la Filoso-fía, 140, 79. — S. Jannaccone, Recherches 9ur les éléments grecs du vocabulaire latin de l'empire, 141, 97. — M. Antonio Caro, «Poe-sías Latinas», «Versiones Latinas», 141, 97.

— Archer Woodfort, O b r a s d e J u a n d e C u e to ,141, 98 . — M . P. Nilsson, H i s t o r i a d e la R e l i -g io s id a d G rieg a , 141, 98. — J Motta, La A n á - b a s i s , 141, 9 9 . — J. Laliberté, C. SS. R., L 'E - te r n e l C o n t e m p o r a i n d a n s les a d i e u x d 'A n - d r o m a q u e e t d ’H e c to r , 141, 99 . — Colección Gredos Bilingües, 141, 99 . — Gredos, T e x to s C lá s ic o s A n o ta d o s , 142, 118. — Fr. Blat, P r é -c is de S y n t a y e L a t in e , 142 , 118. — Fr. della Corte, D u e S tu d i C a t u l l i a n i , 142, 119 . — A n f D'Elia, S. }., L a t i n o r u m L i t t e r a r u m H is to r ia ,142, 119. - V. Paladini, MeXeTrjyaTa, 142, 119. M . Fornaciari, L a t i n o r u m , 142, 120. — C. Rosset, A r g o n a u ta e , 142, 120.

1954 . — M . Lavarenne, D o u z e C h a n s o n s L a t in e s , 143, 122. — Egn. Cazzaniga, I n c e r t i a u c to r i s - D e L a p s u S u s a n n a e , 143 , 1 2 2 . — L. Moulinier, Le p u r e t l ' i m p u r d a n s la p e n s é e d e s g rec s , 143, 139 . — M . Bizos, S y n ta x e G re c q u e , 143, 139. — T. Henrique Maurer, A M o rfo lo g ia e a S in t a x e d o G e n i t i v o L a t in o ,143, 1 4 0 - E. Cahour, C o r r e c t E n g l i sh , 143, 140. — J. Echavè - Sustaeta, M in e r v a IV , P r i -

m e r l ib ro del V e r s o L a t in o , 144, 158 . — P. Crouzet, N o u v e l l e g r a m m a i r e la t in e , 144, 158- Crouzet-Berthet, N o u v e l l e m é t h o d e la t in e , 144 , 158- — Cicéron, d i s c o u r s p o u r M a r c e l lu s , pour L ig a r iu s , p o u r le Roi D é Jo ta r u s , 144 , 158. — Restrepo, S. J., D i s e ñ o de S e m á n t i c a g en e ra l ,144, 159 — M . Marín Peña, C ic e ró n p ro M u -ren a , 144, 159. — T. Macci Plauti, P r u d e n s , 144, 160- - L. Valmaggi - N. Vianello, M . V a -lerii M a r t i a l i s « E p ig r a m m a to n » ; 1 4 4 ,1 6 0 . — P. Richard, V irg i le a u t e r gai, 144, 160 . — Instituto di Glottologia dell'Università di Bologna, R e n d ic o n t i V I (1952) , 144, 160. — C. Tagliavini, Le o r ig in i de l le l in g u e n e o la t in e , 1 4 5 ,1 6 2 .— C Schwieder, L a t in e lo q u o r , 145, 162 — A. Penna, S a n J e r ó n im o , 145, 179 — E. Vetter, H a n d b u c h d e r I t a l i s c h e n D ia le k te , 145 , 179.H. Krähe, L in g ü í s t i c a in d o e u r o p e a , 146, 189.— J Hubschmid, S a r d i s c h e n S t u d i e n , 1 4 6 ,1 9 8 . —. C. Boselli, D iz io n a r io S p a g n o lo - I ta l ia n o ,

146, 198. C a l p u r n i i e t N e m e s i a n i B u co l ica ,

146, 199- — Cazzaniga, La t r a d i z i o n e m a n o s -

c r i t t a «De la p s u S u s a n n a e , 146 . 199. — Echa- ve-Sustaeta. V o c a b u la r i o b ás ico , 146, 199. —


B. Migliorini, C h e c o s ’è u n V ocabular io? , 146, 200- Schütter, Q u ib u s a n n i s com oed iae P la u t in a e p r im u m ac tae s in t q u a e r i tu r , 146, 200. — Ernout, A sp e c ts du vocab u la ire la tin , 147, 218. — Walde-Hofmann, L a te in isch es e ty -m olog isches W ö te r b u c h , 147, 218. — Lázaro ( arrêter, D icc iona rio de té rm in o s filológicos, 147, 218. — Jiménez de Quesada, A nti jov io ,147, 219. — Springhetti, I n s t i tu t io n e s s t i l i L a-t in i , 147, 219. — Caiati, V i ta di Virgilio , 147, 219. — Hernando, V a d e m e c u m litúrg ico , 147, 219 — Rosset, T ra i t é d ’ana lyse , 147, 220, — Guillên, M. T . C ice ro n is Paradoxa , 147, 220.— A. Klotz, S c a e n ic o ru m R o m a n o ru m frag-m e n ta - I T rag ic o ru m frag m en ta , 148, 235. — A. Vives, D icc iona rio la t ino -españo l , español- la t in o , 148, 235 — H. Bardan, La l i t té ra tu re la t in e in co n n u e , 148, 235. — D De Biasi - P. Alia, D iz io n a r io fraseologico lat ino , 148, 236.— P. Mendizáhal, Colección de tex tos la t in o s p a ra el b ach il le r , 148, 236 — F. Capello, H i s -tor ia de la L ite ra tu ra Griega, 148, 236. — Si- nués, C u c u l l in a R ubea - Po ll icar icus , 148, 237.— E. Cazzaniga, S- A m b ro s i i M e d io la n e n s is E piscop i De V irg in i ta te liber u n u s . — C. M ar- chesi, A rn o b i i A d v e r su s N a t io n e s Libri V II ,148, 237. — / . Colin, P â tu re d 'esclave: ambac- [tl] pa scu a , 148, 237. — C. Rosset, Facta d ic ta -q u e m em o rab i l ia , 148, 237.

Nova et Vetera1953. — I. González, P h o n o g rap h iu m , 137,

9 — Holzer, N o m e n c la tu ra ves t ia r ia , 137, 15.— González, C h ro n o m e t ru m , 138, 80- Holzer, De re a th le t ica , 139, 48. — González, C h ro -n o m e t ru m (II), 140, 70. — Sansegundo, De pe- d i lu d io , 141, 8 8 . — González, ja n u a , 141. 91; C u l tu s , 142, 105. — Sansegundo, C o llo q u iu m in cam p o ped il udii , 142, 109.

1954. — / González, M ach in a p h o to g ra -p h i a , 143, 28. — Holzer, I te ru m de pedlludio , 143, 134. — González, M are , 144, 148. — Holzer, De var i is pila lu d en d i generibus , 144, 146; 145, 166. - González, M ons , l4 5 , 167. — González, Flos, 146, 190; M u n d u s , 147, 206- Barba, 148, 227. - Holzer, De m al leo ru m lu -do, 147, 204. - Sansegundo, De rad iophonio ,

147, 212.

Grammatica1953. — M ir, Aequlvocus-univocus, 141,

5 4 — Orth, Exempla conjecturarum, 142, 103.

1954. — Jiménez, De licentiis poeticis apud Horatium, 143, 123.

Stilistica1953. — Mir, Cursus gymnasticus: El

Lazarillo de Tormes, 137, 13. — Descendi-miento de Cristo a los infiernos (G r a n a d a ),139, 54. — Comida en casa del licenciado Ca-bra (Q u e v e d o ), 140, 74; 142, 113.

1954. — Molina, Cursus gymnasticus, 144, 155. - Aspa, Id , 143, 132; 145, 164.— Mir, Una carta de Sta. Teresa. 147, 209.

Litterae1953. — Holzer, De librorum periodicorum

titulis Latine interpretandis, 137, 3; 138, 33.— Sansegundo, Romanorum institutiones: De Religione Romanorum, 137, 5; De diis Roma-norum propriis, 139, 45 — /. Brenach, Philo-sophia animorum medicina apud Ciceronem,140, 63. — Avenarius, Per Michaëlis Archan- geli manum, 140, 66.

1954. — Orth, De Callisthene, 144, 143.— Avenarius, Curtius puer mavult gaudere matrem quam sese, 144, 151. — Orth, De Cal-listhene, 145, 163. — Aspa, Beati Damasi Summi Pontificis epistulae. 145, 172. — Sansegundo, De hyperbole apud aureos Latinitatis auctores, 146 183.

Phi lologica1953. — Mir, Elogium an ellogium?, 138,

23. — Orth, Ad Demetrium, scriptorem libri «de elocutione», 138, 26. — Appendix ad De-metrium «de elocutione», 139, 51; Nova de De-metrio, 140, 65; Ad Catonis librum «de agri cultura», 141, 84.

1954. — Orth, Ad Ciceronis librum «de oratore», 143, 138; Lucretiana 1954, 146, 187; 147, 203, Ciceroniana, 148, 223-

Histor ica1953. — A. Alzóla, Cursus aestivus Sal-

manticense, 137, 2. — /• Jiménez, CI, vir Eu-stachius Echauri vita functus, 139, 43.

1954. — G. Pacitti, De prosae orationis Certamine IV (MDCCCCLII) quod a Capito-lio nuncupatur, 145, 170; Certamen Capitoli-num V (MDCCCCLI1I), 145, 171.

Poetica1953. — G. Ralmundus, Ad Simonem, 137,

2; In Silvium, 138, 28. — A. Vicentini, Ad


E g n a t iu m , 140, 62 . — Lucesole, R o s a c a n d id a e t I r is , 140, 7 3 . — Mangeot, M a c h i n a v e c tr ix , 141, 86 ; S is te , v ia to r , 141 , 87 . — C. Sanz, F i r -m i n o A e . Lafit te , 142 , 1 0 8 . — Mangeot, R osa ru b r a , 142, 117.

1954. — Mangeot. B o n u s L atro , 144, 142.— Fr.E. / . Martin. D iv o A u g u s t i n o , 144, 153.— Mangeot, A p is , 143, 133 . — P. Patricius, V ir g in i M a r ia e de C a rm e lo , 148, 226 . — P. Mangeot, S. ]-, N o x , 148, 2 3 4

Fabellae

1953. — Sarmiento, A lb iu s L ongu9 s o m n ia

s ib i f ing it , 138, 36; 139, 53; 1 ^1 , 96.

1954. — Sarmiento, A lb iu s . . . , 143, 137; 146, 197.

C om m ercium epistulare

1953. — A v e n a r i u s - M ir , 137, 16: M i r - A v e n a r io , 137, 17: M i r - B a c c l , 138, 29; T o n -d in i - M ir , 138, 29; A v e n a r i u s - M ir , 140, 76; C e n s o r i n u s - a l u m n o suo , 141, 95; Censorinus, C u r io s i s a m ic is r e s p o n s a d a n tu r , 142, 115.

1954. — A v e n a r i u s - M ir , 144, 154; M i r - A v e n a r lo , 1 4 4 , 1 5 4 ; J o s e p h u 9 - Jo sep h o , 143, 135; J o s e p h o s u o - J o s e p h u s M . a, 143, 136; A v e n a r i u s - M ir io , 145, 174; A v e n a r i u s • Jo -s e p h X y l a n d r o g y m n a s i a r c h o , 145, 176; M ir * H o lz e r , 145, 176; A v e n a r io - H o lz e r , 145, 177; a m ic o -a m ic u s Jo s e p h u s , 14^ , 178. — A v e n a -r iu s - X y l a n d r o . X y l a n d e r - A v e n a r io . 146, 194. — P a c l t t i - M i r , L y n e - M ir , 47 , 217 . — S a n s e g u n d o - H o lz e r , 148, 2 3 0 .

Epistolia soluta1953. - 137, 20; 140, 76.

Per O rbem1953. — Molina, Clarissimi hospites, Viri

qui e vita cesserunt, Congressus de rebus phi-lologis, Lucubrationes, 138, 22. — Js. Roca, Latinitas, 139, 56. — Palaestricus,-Studi Ro-mani, Congressus Internationalis Linguisticae Romanicae, 139, 57. — Censorinus, Certamen Capitolinum IV; Curricula aestiva; Supremus militiae magister Elsenhower lingua Latina loquitur; Schola Latina Lemovici, 141, 94.

1954. — Certamen Vaticanum; InstitutumS. Clarae creatur, 143, 131. — Aspa, Societas Hisp studiis classicis provehendis, 146, 196; Novi commentarii, Exitus certaminum, C. Capitolini opuscula a. 1953, 147, 216. — Pacitti, Acta Certaminis Capitolini V, 1954, 148, 230.

Exercitationes scholares1953. — Forcano, 137, 20; Roura, 138, 40;

Alonso, 140, 70; Roura, 141, 82; Monreal, 142, 102

Curiosa et jocosa1953. — Scholastici Celsonenses, 141,

100; Abad, 141, 100; 142, 102. - Sch. Celso-nenses, 144, 157.

1954. — Collell, 146, 182. — Censorinus, 148, 222.

Colloquia1954. — Sarmiento, De re familiari, 146,

183.

Commentarius noster ab ineunte anno MCMLV hac nova ratione edetur:

PALAES TRA LATINAtrimestres litterarum Latinarum commentarii

B arc in o n e , in H i s p a n i a e d e n d i .

S in g u l i fa s c icu l i s e x a g e n a r u m q u a t e r n a r u m e r u n t p a g in a r u m .

C u m p ro p e d ie m p r o g n o s t i c a m p a g in a m (anuncio) leg e r i t is , soc i i e t lec to res , de n o v a e d e n d a e P A L A E S T R A E L A T I N A E fo rm a p ro fec to g a u d e b i t i s .

Ordinarii ac Superiorum licentia

T y p o g ra p h ia — F. C am p s Calm et. — Teleph . 5 4 . — T arregae in Ilerda Prov.


Documents

· SUMMARIUM. Curiosa et Jocosa Ciceroniana 'Virgini Mariae a Carmelo Nova et Vetera Commercium epistulare Per Orbem Nox. Bibliographia Index rerum atque scriptorum. Orth Patricius