IBONG MANDARAGIT

CHAPTER 1- Nangangalahati na ang 1944, nanghihina na ang Imperyong Hapones- 3 taong pagtitiis sa gutom, sakit, at kalupitan- ABRIL at MAYO ng 1942bumagsak ang Bataan at Korehidor- 3 gerilyero MANDO, KARYO, MARTIN- TATA MATYAS matandang nakatira sa 1 dampa sa paanan ng bundok sa Sierra Madre;

dating rebolusyonaryo; 70 taon- Mga 4 na buwan na mula noong dating pagpunta ni Mando sa kubo ni Tata Matyas.- May retrato nina Rizal at Bonifacio sa bahay ni T.M.- Nakuha ng Hapon ang kuwartel sa Sampitan- Mula sa Infanta, ang mga “supplies” ay mabilis na ikinakalat sa mga gerilya sa Timog at

Gitnang Luson, hanggang sa ilang lugar sa Kabisayaan.- Daing na talakitokhapunan nila- Nagsilsilbing pansamantalang tigilan o kublihan ng mga pinag-uusig ng batas at ng mga nag-

uusig laban sa mga kaaway ng kalayaan.- Pagkakataong pumunta si Mando kina Tata Matyas:

a) 1st- 1 taon ng mahigit, may “guia” o patnubayb) 2nd & 3rd – 4 buwan ng nakaraan, naghatid ng 1 mahalagang kalatas sa mga katulong na

gerilyero sa kapatagan at umakyat muli sa Sierra Madre pagkatapos.- Mga isyung napag-usapan:

ang kadahupan ng tulong na tinatanggap mula sa mga simpatisador, dalita ng taongbayan, kaluwagan ng mga kolaborador

- Ugali na ng tao maimbot at mapanarili- NOLI – Berlin, Alemanya, 1887- FILI – Ghent, Belhika, 1891- SIMOUN – “ang bagong Makiabelo”- Rizal binaril noong 1896 sa Bagumbayan- Bonifacio namatay sa rebolusyon noong 1897- MANDO 24 taong gulang- Sisirin ang kayamanan ni Simoun kung bata pa si Tata Matyas- 1872, sa Cavite – GOMBURZA

CHAPTER 2- 5 gatang na sinaing + daing – tanghalian/hapunan nila- “Ang madilim na gabi’y siyang nagsisilang ng maningning na umaga.” – TATA MATYAS- “Walang malalim na dagat na hindi magagawang sisirin.” – TATA MATYAS- 1898 – Naisip ni Tata Matyas na sisirin ang kabangbakal ni Simoun ngunit di niya to nagawa - Mabubuting Kamay – gerilya tulad ni Mando- Ngayon na ang panahon upang sisirin ang kayamanan ni Simoun- Pagsuko – tanda ng patriotismo- Di salapi at armas lang ang susi ng tagumpay kundi tapang at giting- Pagkatapos ng gera gagamitin ang yaman- KATAKSILAN – kahinaan ng tao- “Ang pangyayari ang lumilikha ng taksil kung panong ang pagkakataon din ang gumagawa ng

bayani” – Tata Matyas- Tatsulok o tungko ng kabayanihang Pilipino: RIZAL, MABINI, BONIFACIO- RIZAL – ang martir at diwang patnubay na nagtaas ng uri at dangal ng kayumanggi- BONIFACIO – ang lakas at tapang na lumagot sa tanikala at bumuklod sa bayan upang

maging totohanang bansa- MABINI – utak na bumalangkas ng Unang Republika - Ang kadakilaan ng 1 bayani’y di sarili niyang lubos.- Para sa banal at matayog na layunin lang gagamitin ang kayamanan ni Simoun

CHAPTER 3- 3 gerilyero palayo ng Sampitan- makarating sa pangkalahatang kuta ng mga gerilya sa Infanta- Mga daan na pwedeng daanan nina Mando:

1.Bulakan malayo lalo na kung manggagaling sa timog ng Luson2.Lagunapagsapit sa Longos o Santa Maria puro burol at gubat na3.Rizalsa Baras at Tanay makauusad na sa

Infanta- Mohong bato – may inisyal ng propyetariong nagaari ng part eng bundok, agrimensor na

nagsukat ng bundok lamang ang nakarating sa bundok.- “Pagka ang aso’y namihasang mi busal at kadena”Martin- “Oras na matanggal ang busal, ang unang kinakagat ng aso’y ang nagpangaw sa

kanya.”Mando- bayabas, niyogpagkain nila- limatikgumagapang at sumisisid sa katawan, lumilikha ng sugat at nagpapadaloy ng

dugo- Hiling ni Martin: 1 piniritong manok- “ “ Mando: kamang walang niknik- bahay na bato BILIBID- “Ang kasamaan at kabutiha’y nasa pagkahuli o di pagkahuli. Masama ka sa sandaling

ikaw ay mapikot, mabuti ka habang hindi nahuhulog sa lambat.”Karyo- “Ang tao’y dapat klasihin sa kanyang tunay na pagkatao, hindi sa pabalat; kung panong

ang isada’y kinaklase sa laman at hindi sa kaliskis.”Martin- HUNYANGO - mapagsamantala- MARTIN naging gerilyero para iligtas ang sarili- KARYO1 lehitimong probinsyano

paghihiganti para sa asawa na ni-rape at sa bayan- Si Mando, may pambihirang lakas ng katutubo, ehersisyo at pag-aaral ng karate- KASTA-NIYOGalmusal; pirapirasong laman ng niyog na iniihaw tulad ng mais, 20 pesos

isang putol- Laman ng ulo n gliderpulos na abo- Ang walang bayag ay di lalaki

CHAPTER 4- DON SEGUNDO MONTERO – palalong Monte ng Maynila at Nueva Ecija; asendero,

produktor, komersiyante, kolaborador- DONYA JULIA – asawa ni Don Segundo- DOLLY – anak ng mga Montero- ANDOY – palayaw ni Mando- ALEJANDRO PAMINTUAN

utusan ng mga Montero; 21 years old Walang sahod liban sa pagkain at kakaunting allowance sa pag-papaaral sa kanya likas na matimpi at di palasagot

- INAY ni ANDOY dating labandera ng Montero- AMA naging tsuper- Tinawag ni Montero si Andoy na: TUNGGAK – hindi yumukod sa Hapones, HIPONG TULOG

– hindi nag-aral ng Niponggo, PANGOD ANG ULO, HANGAL- Isinuplong ni Don Segundo sa Kempetai si Andoy- Takot mawala ang status quo Don Segundo- Ipinagpalit ang dangal ng pagkatao sa may takdang pagbibigayloob ng kaaway- Sa gubat, nakituloy sa bahay ng magasawang matanda sina Mando- KAMOTENG KAHOY/KASABA – pagkain ng dukha noong panahon ng giyera

pamalit sa tinapay at kanin“May Hapon” katumbas ng “May asuwang” o “May tulisan”

- PAGSOZONA- “EVIL EYE” lalaking may suklob na bayong sa ulo at butas ang tapat ng mata; espiyang

tumutulong sa mga Hapon, sinasabing mga tauhan ng Makapili- 2 gerileyerong naghiganti sa Hapon:

pinugutan ng ulonilagay/tinuhog sa kawayan katawan – isinabit ng patiwarik sa sanga ng 1 punongkahoy

CHAPTER 5- Bayan ng Kalayaan – gerilyang disiplinado- Sumusunod sa kabisera, ang bayan ng Diliman at 2nd matibay na kuta ng Hapones sa

lalawigan, Buhangin at Mabato—may Hapon din- Kalumpang – gerilyang Kalampag- Hinarang sila Mando ng 2 gerilyero- Sila’y maka-Pilipino sa ibabaw ng lahat.- Paninindigan nina Mando ay naaayon sa katwiran at katarungan

- “Ang panlulupi ay panlulupig sa anomang hugis at paraan, maging sa bias ng sandata, o nge negosyo o ng relihiyon.” Magat

- Gerilyang displinado –1 para sa lahat, lahat para sa 1- MAGAT hepe ng gerilya sa Kalayaan- Mga klase ng gerilya:

a) talagang gerilya na kalayaan ng bayanb) bantay-salakayc) mga sariling kapakanan lamang ang nasa isip/ maghugas – kamayd) pusakal, maka-Am/ salungat sa pagbabagoe) taksil – kumakampi sa mananalo

- Sa alin pa mang labanan, ang tibay ng loob at moral ng baya’y makapupong mabisa kaysa baril at punglo

- PAMUNUANG-BAYAN, TAONGBAYAN, GERILYA- 2 bisera, kakabit na sangkap: silindrong tanso, deposito ng oksiheno, 2 pares ng botas na

goma

CHAPTER 6- PASKO NG 1944 hubad, ulila, matamlay- Blackout kung gabi- Madalang ang mga tao- Ilang restaurant at bar sa Santa Cruz at Escolta ang bukas upang magsilbi sa mga sundalo at

sibilyang Hapones.- BLACK MARKET Talipapa

Mga kagamitang “slightly used” at “genuwain” at “istesaid” mga gulay at bungangkahoy: kangkong, kamote, sitaw, sigarilyas at talong mga pagkaing patakbuhin mga lumang kagamitan mga gamot; “panacea”-lunas sa lahat ng sakit ng tao

- Kasta niyog – (kastanyas at niyog) inihaw na niyog- May mga gamot na ipinadadala ang mga Amerikano para sa mga gerilya.- Ang mga lumalantad sa black market ay ang mga ahente lamang na nangungumisyon.-- Ang RP (Republic of the Philippines) ay naging RP (Rich and Poor)- RUBIO 1 magsisigarilyo, dating tsuper ng hukom

ginulpi dahil sa bintang na tumulong sa gerilya- Uso ang paghingi at pagbigay ng lagay- Nagdaang Oktubre – dumating na ang hukbo ng liberasyon sa Leyte papuntang Pangasinan at

naghahanda para sa Luson - tagsalat noong Kapaskuhan ng 1944.

CHAPTER 7- PASTORmagsasakang katiwala ni Don Segundo

Engkargado sa asyenda Montero 41 taong gulang, kapatid ng ina ni Andoy sasakay ng trak sa Azcarraga(Recto Ave.) sa

malapit sa Divisoria- 1 buwan: lumuluwas ng Maynila si Pastor upang dalhan ng bigas at ibang kailangan sa bukid

ang mag-anak na Montero- 2 sako ng bigas, 1 tangkal ng manok, 1 buslong itlog na sariwa, bumbong ng gatas ng

kalabaw na puro, 1 malaking kalabasa- PURI anak ni Pastor, 19 taong gulang

nakapagpapaganda kay Puri ang malinis at tahimik na buhay

- Inalok ni Don S. si Pastor na patirahin na sa bahay nila sa Maynila si Puri:a) pag-aaralin sa 1 kolehiyob) patuturuang tumugtog ng piyanoc) ibibili ng lahat ng kailangan atbp.

- Bilin ng ina wag pabayaan ni Puri ang ama - “Sa panahon ng giyera, nagbabago ang halaga ng maraming bagay, nababago ang mga

pinagkaugalian” PASTOR- Ang pagkatalo ng USAFFE ay nagbunga ng rebolusyon.

- Hapon, Alemanya, Italya, nagalsa laban sa mayayamang bansa: Amerika, Inglatera- Nakatiwangwang ang asyenda ni Don Segundo- Hindi inalok si Pastor na pagod ng pagkain o tubig samantalang si Koronel Moto ay

pinangalagaan, inalok ng inumin at pagkain.- Kung nagging katulad ni Puri si Dolly marahil ay nasakal na ni Pastor si Puri o nakipagtuos kay

Moto- Bilin ni Montero: piliting makadala ng 4 na sakong bigas- Tawag ni Don S. kay Andoy: barbaro,ingrate- Ang atis ay hindi namumunga ng balimbing.

CHAPTER 8- Aalis si Koronel Moto para sa kanyang misyon na iniutos galling Tokyo- Naghanda ng “merrienda-cena” ang pamilya Montero para kay Koronel Moto at ayudante nito- Hindi nawawalan ng pagkaing pangmagharlika ang mga Montero dahil sa:

a) tagatustos mula sa black marketb) marunong silang magbayad ng mabuting halaga

- regalo sa Koronel tanda/katibayan ng tapat na pakikisama- Sinalubong ni Don Segundo ang Hukbong Hapones bago sakupin ang Open City - Samahang Monte-Moto:

Tungkulin ng Koronel mangalap ng mga panustos sa kanilang hukbo buhat din sa sonang nasa ilalim ng kanilang hurisdiksiyon magtamasa ng saganang aliw mga babae (kasama na sina Dolly at Lilibeth), alak, kagamitanMontero isang sanay na mangangalakal

yaman at status sa lipunan nagging katiwalang –tagapamili sa

opisina ng Hapones- Madalas magpunta sa mga nightclub sina Montero at Moto - Parang VIP ang turing sa kanila:

sasalubungin ng mismong manager at ihahatid sa reserbadong silid; manager ang maghahatid sa automobile 2 primera klaseng hostess tatlu-tatlong serbidor daladalawang bote ng pinakamahusay na alak

- Hindi pwedeng umalis ang isang entertainer hanggat hindi pa tinutugtog ng orkestra ang “Home Sweet Home” sa mga unang oras ng umaga.

- Hindi makatanggi ang may-ari o ang mga hostess:Maaaring pasarhan ang nightclub at mawala ang negosyo

- LILIBETH – isang mestisang Amerikano Kano-ama, Sambuwanggenya-ina kaibigan ni Dolly maputi, malusog, maibigin sa layaw at kasayahan sekretarya pribado ni Moto tumigil ng pag-aaral at nagpakasal sa 1 binatang abyador na Amerikano asawa – sumama sa USAFFE sa Bataan, habang si Lilibeth ay naiwan sa apartment sa Pasay

- Moto binabalak pakasalan si Dolly may rehearsal para sa honeymoon

- Isang locket na may larawan niya ang ibinigay ni Dolly kay Moto- Paglubog ng araw – nakikita ni Moto ang paglubog ng pag-asa ng imperyong Hapones- Nagharakiri o sepuku si Koronel Moto sa kanyang tinitirhan sa Daytoa Avenue(Roxas blvd.

ngayon)

CHAPTER 9- galing sa bayan ng Kalayaan sina Mando- Tinalunton nila ang tuwirang lagusan sa bundok patungo sa baybay-dagat.

- Ang nilalaman ng papel na hawak ni Mando:a) pinagtalaan niya hinggil sa ilang banggit sa Fili tungkol sa pook na tinitirhan ni Padre

Florentino at sa lugar na pinaghagisan ng kabang-bakal ni Simounb) mapa ni Tata Matyas kung saan at paano matatagpuan ang lugar na iyon

- pook isang tagong baryo sa labasan ng bayan sa Quezon, ang Atimonan o kalapit nito; 40 km mula sa kubo ni Tata Matyas kinakatakutan ang pook na ito at umano’y may multong lumalabas sa gabi

- gumuho,sira ang tahanan ni Padre Florentino- Hindi marunong lumangoy si Martin- Nakumbinsi sina Martin at Karyo na sisirin ang kabang-bakal dahil:

a) walang mawawala sa kanila kung himdi mahanap ang kabang-bakal ni Simoun; kung palarin, silang tatlo na ang pinakaswerteng tao

b) may panahon sila at kagamitan sa pagsisid- Kailangan nila ng: pagkain, bangka, lubid, palakol- pagitan ng Mauban at Atimon > o <1 araw ng paglalakad, 3 araw naihanda ang mga

kailangan - “isang bangin sa paanan ng bundok na naliligid ng mga gubat at nasa tabing-dagat”- pagkain 5 itlog ng bayawak- Tangos ng talampas na bahagya ng nakaungos sa tubig at natatabon ng alon- Gumawa sila ng 1 balangkas sa mga hagdanang bato- Bahay ni Padre Florentino 1 siglo ng lumipas- Plano ni Mando:

a) 1st day aarukin ang lalim ng dagat sa kabilugang kanilang sisisirin gamit ang lubig na tig-1 poste ang haba sisisid upang subukin ang pambusong pagmamasid sa ilalim ng tubig upang alamin kung sila’y natutumpak ng lugar Nakatagal sila ng labas-masok 1 oras, 5 dipa

b) 2nd day botas na goma, sinturong lona, silindrong tanso, bisera na nakakabit ang deposito ng oksiheno

- Mando-sibat, Karyo-gulok- Sinaksak ni Mando sa tagiliran ang pating, sa lalamunan naman sinaksak ni Karyo ang pating- Namatay si Karyo dahil sa kagat ng pating- Inilibing ang bangkay ni Karyo at kinatay nila ang pating

CHAPTER 10 - 3rd & 4th day – pagmumuni-muni- KARYO – tapat na kasama, matapang na gerilyero, walang talino ngunit malinis ang kalooban,

laging handang tumulong, lakas ng loob at lakas ng bisig, isang tagabukid, may ugaling mapagbigay at masunurin sa pagsasamahan, tulay o buklod ni Martin at Mando

- Maspinagkakatiwalaan ni Mando si Karyo keysa si Martin- MARTIN – matapang ngunit sahol sa katuwiran, mapaghangad ngunit palaiwas sa sagutin- Nanghihinayang si Martin imbis na malungkot sa pagkamatay ni Karyo; dapat si Mando nalang

ang namatay, maaaring mahigitan sa brasuhan si Mando ngunit hindi sa ulo- Pagsasamahang Mando-Martin: “masamang kailangan”, “pagsasamahan ng matsing at

pagong”- Natagpuan ni Mando ang kabang-bakal sa pagitan ng 1 malaking tipak ng bato at mga

bulaklak ng dagat, 2pm na ng maahon ito- KABANGBAKAL maletang makapal, may bitbitang yari sa primera klaseng asero, yari sa

isang siyudad sa Europa Siglo XIX, SIMOUN- mga hiyas sa Paris, London, Amerika, India, Egypt, Arabia- 4 na partisyon ng kabang-bakal:

1st mga singsing, hikaw, pulseras, kuwintas2nd mga batong lagas (brilyante, Esmeralda, rubi, sapiro, perlas, topasyo)3rd mga orasan, medalyang ginto, krus, alpiler, himelo, kalupi4th matatandang salaping ginto at mga relikya

- tinatakas ni Martin ang kabangbakal nung hatinggabi- sugat ni Mando mula sa gulok ni Martin- Namatay si Martin, tumama ang ulo sa bato, sugat na nakanganga at maraming dugo

CHAPTER 11

- Itinabi ang bangkay ni Martin na tinakpan ng malalapad na dahon sa tabi ng bangkay ni Karyo- Pumunta si Mando sa bahay ni Tata Matyas at doon nagpagaling- Mga hiyas sa unang partisyon:

a) KOLYAR NI CLEOPATRA 1 kuwintas na hugis “media luna”, sa gitna’y may 1 ulo ng buwitre na nasa pagitan ng 2 pakpak na nakabukang yari sa haspe

b) Hikaw ni Prinsesa Lamballec) Hikaw ni Maria Antonietad) Mga singsing ng mga senador maginoong Romano na sinasabing nakuha sa mga guho ng

Kartagoe) Malaking singsing ng dikatador na si Sulla –may selyo na itinitimbre niya sa mga hatol ng

kamatayan- Sa ikalawang partisyon

a) mga esmeraldang galling Peru at Amerika Latina, rubbing galling India, sapiro mula sa Seylon, turkesang galling Persiya, perlas sa dagat sa Dulong Silangan

b) mga panregalo sa reyna at pahiyas sa mga imahen ng birhen sa prusisyonc) 3 brilyanteng tinawaran ng Birey sa India ng 12,000 libras esterlinas,P100,000 ngayond) mga brilyanteng itime) salagintong brilyante P6000 tawad ni Quiroga

CHAPTER 12- magtatapos na ang Enero 1945 at 1 buwan ng tigib ang Maynila ng alingawngaw- gerilyerobalita sa hukbo ng liberasyon, kalayaan sa 1 kamay, apoy at patalim sa kabila- Bawat bayang mapalaya ay hindi maaaring hindi muna masugatan- Durugin ang himpilang Hapones, kahit sino na ang masaktan- G.I./Hukbong Kano/“hukbo ng liberasyon”/” mga tagapagpalaya” - GUTOM salot ng digmaan- 2 araw ng unang lingo ng Pebrero

B-29 ng Kano binomba ang mga himpilang Hapones sa Maynila, hanay V – “Victory”

- Peb.2- naagaw ang UST, lumaya ang mga bihag- May mga dinamitang itinanim sa tulay sa ibabaw ng Ilog Pasig- TUNDO, SANTA CRUZ, SAMPALOC- Ilog Pasig – sa pagitan ng Look ng Maynila at Lawa ng Laguna- Hilaga(laya) nahiwalay sa timog(bihag ng Hapon)- 1 linggo-pagaalipusta ng Hapon(sunog,rape,patay)- “STRAGGLER”-mga Hapon sa bldg. tulad ng Koreo, Kongreso at City Hall- Maynila – Malaya na ngunit nagging kalansay- Maynila & Barsobya sa Europa - Mga KASAGUTAN sa hamon ng buhay:

a) matibay na pagpapasiyab) puspusang paggawac) ibayong pakikitunggali

- Pagkawaginakakalasing,nakakabaliw, revenge- Mga bagong tayong kuwartel ng gerilya- Hangarin ng mga Pilipino:

a) makapunta ng Estados Unidosb) “American way of life” asawang Kano

- Hulyo 4,1946-malaya na ang Pilipinas- Agosto 10,1945-sumuko na ang Hapon- Kamapana at sirena – tunog ng malaya- HUKBO NG MGA SALANTA, PULUBI, TULISANG-BUNDOK, TULISANG BAYAN-CHAPTER 13- Inilipat ang himpilan ng gerilya ni Magat sa gusali ng munisipyo- Papulong bayan sa liwasan:

a) Iwasan ang pananampalasanat lutingb) Dalhin sa bahay pamahalaan ang bihag na Hapones o espiyang Makapilic) Hustisya, pagkakataon

- ANDRES lider ng Makapili, 50 yrs. Old 1 maliit na mestro sa baryo nagbabasa ng mga aklat sa istorya at sosyolohiya

maka-Pilipino; nagnanais ng pagbabago- MAKAPILI “Makabayang Pilipino”- PASISMO NI HITLER “Sosyalismo Nasyonal”- PANANAKOP NG HAPON”Sama-samang Kasaganaan sa Lupalop ng Asya”- Hindi ang pangalan kundi ang Gawain, ang dapat hatulan sa alinmang bagay- Layon: maibangon ang 1 nagsasariling republika- Walang elektrisidad,serbisyo ng tubig, matinong kalsada sa baryo; nanatiling

hikahos,masasakitin, mautang- Tubig na pang-inom at panlutogaling sa ilog- Hindi sila nakalasap ng progreso o prosperidad na ipinangako ng demokrasyang Amerikano- Ammanghuhuthot, nangangamkam, naniniil- Kaapihan ng mga anakpawis bago pa man sumiklab ang Ikalawang Giyerang Mundiyal- Bayannahahati sa iba’t-ibang pangkat, pulutong,lapian,pananalig, at kaisipan- 85%anakpawis/dukha; 15%mayayaman/nasa poder- Para kay AndresAmerikano=kaaway ng bayan, mikrobyo,parasito sa katawan ng 1 tao- ELEKSYON/HALALANG BAYAN- Mga oportunista ang karamihan- Layon nina Andres: katubusan ng bayang mahirap- Mga samahang nagmula sa pananakop ng Espanya-Amerikano: KOLORUM, TANGGULAN,

SAKDAL, MAKAPILI, HUKBALAHAP- Pilipinaspalayok, kalan, paso, balanga- Mga liderkawan ng tutang sunud-sunuran- Nilabanan nina Andres and panunumbalik ng dating kalagayan; gusto ng kapayapaan- Walang paghihiganti, pairalin:KATARUNGAN- Humahanga si Magat kay Andres at naniniwalang isa itong magiting na tao

CHAPTER 14- Marahas at walang katwiran ang mga gerilyang humahanting sa mga kampitulong- Nagtago sa 1 bahay ng kaibigan si Don Segundo- Gerilyakolaborador, pagkapanggaling sa kampamento ng Kapas; dating USAFFE- Kunwari lang “daw” naglingkod sa mga Hapon- Tenyente Koronel: MONTY- Namatay sa Bataan ang asawa ni Lilibeth- Pagbabalatkayo ni Don Segundo- RADYO balita ng digmaan- Pagsabotahe sa mga Hapon, Death March- Mga “anghel”, bayaniDon S. at kaibigan nito

binigyan ng kredensiyal ng gerilyang genuwain (binayaran)

- Metamorposis o paghuhunos ni Don Segundo mula sa pagiging pusakal na maka-Haponpanatikong Amerikanista

- Ang dungis ng pagkadapa sa pag-ibig ng 1 babae ay nakukuhang linisin ng tubig na pampaligo

- May anak si Lilibeth, namatay noong isinilang- Tenyente Whitey Dolly

23 gulang, 1 elektresista sa Chicago- Kapitan Green Lilibeth

34 gulang, sundalong propesyonal, diborsyado, walang anak, may bigote - Libangan ni Dolly: swimming & dancing- Lilibeth+Greensa baybay-dagat ng Baklaran sa umaga, sa mga nightclub sa Daytoa Ave, sa

gabi- Nichols Field-kunwari, pupunta talaga si Whitey

at Dolly sa 1 hotel sa Los Baños(1 ½ hrs fr siyudad)- May pribadong pool (5x3m)

CHAPTER 15- Pumuntang Hongkong si Dolly at Donya Julia- Buntis, naglilihi sa hilaw na bungangkahoy- Trabaho ng tatay ni Donya Julia nagdadala ng mumurahing paninda sa probinsya at

ipinamamalit niya ng mga bagay na maipagbibili niya sa Manila- Napilitang magpakasal si Donya J. kay Don S.

- GOBERNADOR ‘OSKY’ DOBLADO dating nobyo ni Donya Julia nakatapos ng karera, nag-asawa, gobernador

- Swerte “Pag di ukol, hindi bubukol”- “Minnie”babaeng nasa mga kasayahang idinaraos sa Malakanyang, Manila Hotel, etc.

kasintanda ni Donya J., parang si Dolly umasta- mag-2 buwan ng nakaalis si Whitey (Iwo Jima)- Ipinangako ni Whitey kay Dolly na babalik rin siya sa Maynila- Dolly kay Motopampalipas oras, di kasi Kristyano/iba ang pag-uugali- Dolly kay Whiteyseryosohan, pagbawi at pakinabang- Hukbong tagapagligtas=anghel mula sa ika-7 langit- Matatag ang pisong Pilipino, di pa lubhang mataas ang dolyar- Naglibot ang mag-ina sa Hongkong, Kowlon, Makaw, New Territories- Manggamot na Portugesdoctorsiruhano- Magpapaabort si Dolly- Magiging eskandalo, kahihiyan at hadlang sa kinabukasan ni Dolly, magiging pihong bansot

kung ipanganak dahil sa damdamin ni Dolly- Panahon ang siyang pinakamabuting duktor- Wala pang 1 linggo, balik na ang katuwaan ni Dolly, pagtitipon sa Hongkong

CHAPTER 16- “LIBERASYON” –1 maingay na pistang-bayan na parangal sa 1 santong pintakasi o patron- Di nagbawa ang mga lasing sa bar at lansangan- Pagbabaka sa kapamayanan at kabuhayan- malakiVS.maliit, gerilyang tunayVS.gerilyang palsipikado, namumuhunanVS.anakpawis,

maylupaVS.kasama, nagtitindaVS.namimili- Iuli sa dati ang bagay-bagay- Itinaboy ang ibang kasama sa lupa, binawi ang ari-arian- Gumamit ang mga may-ari ng tanod na sibilyan, mga kampi-tulong ng mga Hapon- Patakarang “NGIPIN SA NGIPIN”- Mayayaman---PAMAHALAAN---Anakpawis- Kolaborador/kampitulong/sa-pula-sa-puti- Hindi ang kasalatan ng mga paninda ang pang-unang sanhi ng pagkamahal kundi ang

kasuwitikan ng mga ahente-komprador sa hangad na makinabang nang limpak sa madaling panahon

- UNYON ng mga manggagawa/kaisahang magsasaka- Mga PATING sa katihan mga banyagang dumalo sa Pilipinas- Mga Kano parin ang nagmamay-ari ng mga pabrika’t bodega at nagpapasiya sa mga pagkain

at kagamitan ng mga mamamayan- Hindi 1 langkay ng mga anghel ang mga politico.- 1 kawan ng mga ibong mandaragit- Rizal: Ang mahaba’y nagdurugtong at ang maikli’y nagpuputol.- Pagpapayaman: graft and corruption- Walang ospital, gamot, paaralan- Kailangan ng bata ng rekomendasyon mula sa politiko upang makapag-aral.- 2 tanawin: mga nasa barung-barong at mga nasa palasyo- Mga istasyon ng gasoline imbis na mga sentro ng puwerikultura at klinika.- Mga kasiyahan, sugal: majong,poker,bingo- “Elite” sa negosyo, gobyerno at lipunan- Nagtatamasa ang mga mayayaman sa ginhawa at yaman dahil hinahabhab nila at di

ipinagkakaloob ang bahaging dapat sa mahihirap.- nilikha ng kalgayan pagtapos ng gera- lupa at langit na lagging magkasuklob ngunit lagi ring magkalayo- AGOSTO 13,1945kahilingang pagsarilihin ang Pilipinas sa halip ng sa Hulyo 4,1946- KASARINLAN-tanging lunas sa suliranin- “Dapat tayong lumangoy nang nag-iisa upang matutong makibaka sa mga alon ng

buhay.”karaniwang tao/mamamahayag- “Ang pananatili sa ilalim ng mga pakpak ng Amerika ang tanging garantiya sa matatag na

kinabukasan ng bansa.”mga propyetaryo- plebesitoboto laban sa independensiya- PAGSASARILI-di maiiwasang pagbabago,pakikipagsapalaran,pagpapakasakit- Mga mulawin/batongbuhaymga hindi sumuko

CHAPTER 17- Magat nagtrabaho sa imprenta bilang korektor ng kopya at pruweba; korektor de estilo- Inalok ni Mando si Magat na maging patnugot ng peryodiko.- Ang Peryodista’y iba sa literato, at ang gamit niya’y isang makinilya.- KARAKTER, TAPANG, KATAPATAN- “Maraming mahusay sumulat, pero mahina ang loob, madaling matakot sa malaki, madaling

masilaw sa salapi at takot sa katotohanan,”-MANDO- peryodistang hindi magagawang takutin ni bilhin- Kondisyon: Ibalik sa pagkakorekto de pruweba kung di maaaring editor- Mahigit 3 taon ng nalayo si Mando sa Maynila.- SINGALONG bahay ng mga Montero

1 mayabang na boksingerong nakataas ang kanang kamay sa ibabaw ng mga kalabang nakalugmok

- Di namamatay ang masamang damo.- “OPERASYON LAGARI”- Nakakuha ng imprenta sa 1 pook sa Azcarraga si Mando. 1 bahay, 2 palapag

1st floor – limbagan2nd floor – tanggapan at pasulatan

- 1 bahay sa labasan ng siyudad tirahan ni Mando- Tata Matyas, 1 batang lalaking ulila na nagging ‘courier’ nila sa baybaydagat ang mga naging

kasamabahay ni Mando- Pakay ni Andres: makapagturo muli- MANDO, MAGAT, ANDRES, IMAN, SANTI- SANTIdating peryodista, umuwi salalawigan, nag-alaga ng manok, naglalako ng itlog at

kamote- Peryodiko: KAMPILAN, nasa wikang Pilipino- 1 pahayagang may 8 pahinang karaniwan, halos hubad sa anunsiyo, salat sa larawan,

walang komiks, balita sa mga piging, sayawan, etc., hitik sa balitang totoo- KATOTOHANAN, KATWIRAN, HUSTISYA- Pupuntang Europa at Estados Unidos si Mando para maipagbili ang mga hiyas ni Simoun,

makapag-aral, at makabili ng makinang rotatiba/ prensa rotatiba.- Pagnabili ang ibang loteng karatig, magpapatayo ng gusalimagkakaroon ng puwang ang 2 o

3 pahayagan, estasyon ng radio, studyo ng telebisyon- Natuwa si Tata Matyas sa unang labas ng peryodiko hinggil sa maalingasngas na listahan ng

mga pinunong kurakot.- “Kung si Padre Florentino’y buhay pa at mababasa ‘to, sasabihin niyang di nasayang ang

kanyang mga dasl ukol sa kayamanan ni Simoun.”Tata Matyas

CHAPTER 18- Balisa ang mga manggagawa sa siyudad dahil walang pinagkakakitaan- Patakaran ni Don Segundo: “Hati sa gastos, hati sa ani”- Gusto ng mga kasama ng pagbabago sa patakaran ni Don Segundo.- Ang gastos ay dapat sarilinin ng maylupa yamang ito’y bahagi ng capital at sa ani’y maghati

sila nang patas.- Taning ng 1 buwan para maisakatuparan ang patakaran ni Don Segundo- DANOY – pinakabatang magsasaka sa 5- MANG TOMAS – pinakamatanda sa 5- Di lamang lupa kundi hustisya ang gusto nila.- LUPA – sagisag ng hustisya- Kapisanan ng mga magbubukid

Layon: bilhin ng gobyerno ang asyenda at babayaran nila ng paunti-unti ang gobyerno- Nagsanib ang mga kinatawan ng mga manggagawa sa 1 pederasyon; naglathala ng 1

pamahayag hinggil sa makatarungang pasahod, oras ng trabaho at pakikitungo ng capital at ng pamahalaan sa halaga at kaluwagan ng pagkabuhay ng mga pangunahing kailangan ng bawat mag-anak.

- RUBIO lider ng mga unyonista, manggagawa 7taon—naglalako ng peryodiko’t magasin sa mga lansangan ng Maynilanamasok bilang tagalinis sa 1 opisina (ulila)naging ahente ng 1 pabrika ng gamot (tapos na ng haiskul)

naging ekstra sa pelikulanapasapi sa iba’t-ibang unyon at relihiyonnaging bodyguard ng 1 politiko na naging sanhi ng pagkamuhi niya sa politika at politiconaging tsuper ng 1 huwes nagtinda ng sigarilyonakapatay ng 2 espiya, nagtago sa kabundukandi na niya natagpuan ang kanyang bahay at asawa

- Kung matalo ang asunto ng obrero, ang nagpatalo’y di ang kasahulan sa katwiran kundi ang mga laos na regal ng sosyedad at sulimpat na mata ng mga humahatol.

- Nagkaroon ng pagkakaugnay ang kapisanan ng mga magbubukid sa lalawigan at ang kaisahan ng mga manggagawa sa siyudad.

- Suliranin: INHUSTISYA SOSYAL

CHAPTER 19- Magat – kanang-kamay ni Mando sa Kampilan- Ang mga hiyas ay dapat maging salapi sa lalong madaling panahon.- Matatag na salalayanpagkapag-aral ni Mando sa kolehiyo,pagbabasa,karanasan sa giyera

ng Hapon- KulangMapupunan sa paglalakbay, pag-aaral sa mga tao,bayan, at pangyayari;

karanasan,kakayhan, kalawakan at dunong- “Ang kahapo’y saligan ng ngayon, at ang ngayo’y haligi ng kinabukasan.””Tata Matyas”- DR. SABIOdating guro ni Mando, manananggol, propesor, sosyologo at Pilipinista

may malawak na kaalaman sa solusyon ng mga problema sa lupa sa mga bagong republika sa Silangang Europaat sa matagumpay na palakad ng mga kooperatiba sa Eskandinabya.

- Kailangan ng Pilipino ang liwanang ng talino- Mithiin ni Rizal at mga bayani –hanguin ang bayan sa kadiliman- “Ang kadilima’y kamangmangan, at ang kamangmangan ang ina ng karuwaga’tpagkaalipin.”

Dr. Sabio- KAMANGMANGANgrabeng sakit ng bayan- 1 Rizalista si Mando- “Nahubadan ng identitad at kakanyahan ang bayan at naging hamak na kakaning-itik.”- Ang Liga ang naging ningas ng Katipunan - Rizalintelekwalpasibo- Bonifaciorebolusyonaryoaktibo- DESISYON at DETERMINASYON, KAWALAN NG PAG-AATUBILI- Naghanda si Dr. SAbio ng ilang sulat ng pagpapakilala sa kanyang mga katoto sa iba-ibang

unibersidad at lipunang cultural.- Hindi magiging diploma mill ang Freedom University- Masmaganda ng maging 1 bansa ng mga magsasaka at mangingisda kaysa isang nayon na

puro klerk at mensahero.- Ang kaligtasa’y nangangahulugan ng kagitingan, ang kagitingan ay ng pagpapakasakit, at ang

pagpapakasakit ay ng pag-ibig.- Gusto ni Tata Matyas na bumalik si Mando bilang Mando at di bilang:

a) Ibarra – idealistb) Simoun - mapaghigantic) Basilio – interes na pansarilid) Isagani – puro pangarap lamange) Ginoong Pasta – walang pagmamahal sa bayan; sariling pakinabangf) Brown American – paglimot sa pagka-Pilipino

CHAPTER 20- SANHI NG SIGALOT paggigiit ng mga maylupa na ibalik ang saligan ng pananakahan,

pamumuwisan na umiral noong bago makdigma; ang pagpilit ng mga kasama’t namumuwisan na magkaroon ng mga pagbabago

- Ang trato sa mga obrero ng mga asendero- “Ito’y panahon ng malabis na propaganda, panahong kabuntot ng giyera” – Mando- Masamang kinaugalian – nililibot ang daigdig ngunit hindi ang sariling bayan- Ang pagtingala sa panginoon konkistador- Mabuting matsing, esparto sa panggagaya –PINOY- Gudtaim imbis na sa paggawa- ESPESYALISASYON/PROPESYONALISMO

- Misyon ng F.Univ ang lalong malawak na pagmumulat ng madla sa mga katotohanan ng buhay

- GEORGE SANTAYANA – mga barbaro ng espesyalisasyon- 3 panulok ng programa ng Freedom University:

a) siyentipiko hindi reaksiyonaryob) makabansa (nasyonalismo)c) para sa lahat (scholarships)

- MASAMANG KAILANGAN – sasakyang de-motora) mahal na gasolineb) nakasisira ng daanc) spare parts

- Dapat ibalik na lang ang trambiya; padamihin ang mga daang-bakal na tatakbuhan ng mga treng elektriko

- Planta idraulikatalon at mga ilog- Parity sa pagbubungkal sa mga minahan at sakahan- “Di mapapawi ang peligro hangga’t di napapawi ang di-kasiyahan ng marami.”Magat- TELESFORO JUAN DE DIOS/KABESANG TALES/MATANGLAWIN- Asyenda- sumasaklaw sa halos 2 bayang palayan sa Gitnang Luson- Gustong Makita ni Mando si Tata Pastor at Puri.- Huling pagkikita: burol ng ina sa Maynila- NANA HILDA asawa ni Pastor- 1 mesa sa gitna, 2 mahabang bangko, 3 silyang luma- Magat Puri: pambihirang orkidyas- Mando Puri: busilak na perlas sa kabangbakal

CHAPTER 21- Pakay nina Mando at Magat sa pagpunta sa hacienda Montero : Matanto ng malapitan ang

mga nangyayari sa asyenda at maibunyag ang kaapihan ng mga magsasaka.- “Importante ang asunto ng manggagawa. Nasasangkot ang hustisya sosyal sa anakpawis, at

ang katiwasayan ng bansa.”- “Ang pagmamatigasa’y dapat matapos, ngunit dapat mangibabaw ang matwid.” – Pastor- Sinigang, piniritong tapang karne- Nagkunwari si Mando na hindi siya si Andoy- Nasa kanya daw ang kahon na ipinapabigay ni Andoy kina Pastor; nasa misyon “daw” sa

kapatagan si Mando kaya sa kanya ipinaabot ni Andoy.

CHAPTER 22- Lunas sa problema ng obrero-asendero – KATARUNGAN- Ang katarunga’y madalas na naaayon sa kolor ng salamin ng tumitingin.- Ang talagang hustisya’y di mababago ng kolor ng salamin- MANUEL QUEZON 1st president ng Commonwealth ng Pilipinas

asendero rin, may lupa sa Arayatmaayos na pagsasamahan sa bukid “KASAMA” nangangahulugang: “kahati” maging sa pangyayari at maging sa batas, magkahati dapat ang asendero at kasama. “Sa mga unang panahon, ang kasama ay hindi lamang kahati ng maylupa, kundi siya at ang kanyang pamilya ay itinuturing at pinakikitunguhang parang mga kaanak na rin ng maylupa.”-QUEZON

- Sa bias ng katakawan at kasakiman, ang kasama ay pinagsamantalahan ng maylupa.- Daya: mataas na patubo sa mga utang ng kasama- “Ang halimbawa ay lagi nang mabuti kaysa pangangaral” Quezon- Binigyan ni Quezon ng mga hayop ang mga kasama. (hulugan) ngunit ang magtrabaho ng

husto at mag-alaga sa mga kalabaw ng mahusay, ibabalik ang kanilang ibinayad.- Binura nilya sa lisatahan ang lahat ng lumang utang.- Walang tubo.- SUGAL salot ng mahihirap- Gobyerno daw ang dapat sisihin sa mga sugal tulad ng: sweepstakes, karera, jai alai, sabong - Binigyan ni Quezon ang bawat mag-anak ng tig-kalahating ektarya ng lupa, lalagyan ng

mehora ang lupa, walang gastos ang kasama.- “Walang karapatan ang sinoman na mabuhay sa pawis ng iba.” – Quezon- “Nguni’t ang gusto ko sa lahat e yong kalayaan ng kahi’t sino sa politika, na libreng

magnasyonalista o komunista ang mi ibig.” Danoy

- sistemang TALINDUWA AT TAKIPAN, pamamaraang paternalista hindi na daw ideal ito sa panahon na to

- PATERNALISMO parang ama ang maylupa, ang mga kasama ay nakikibahagi lang sa ani lugi ang may-lupa sa ideolohiyang ito karapatan sa buhay>karapatan sa ari-arian-saligan ng palatuntunan ni Quezon na hustisya sosyal

- Ideal na sistema: KOOPERATIBA; “ang bumubungkal at gumagawa sa lupa’y siyang dapat na maging may-ari. O siyang higit ang bahagi sa mga ani ng lupa.”

- KOOPERATIBA – 1 klase ng samahan na sosyo ang lahat ng naniniraha’t gumagawa sa 1 bukirin; ang samahan ang tutustos sa gastos, ang lahat ng ani’t pakinabang ay para sa mga kasama, pare-pareho at walang asenderong lalagom. Ang bodega’y pag-aari ng samahan, binubuo ng lahat ng dating kasama.

- Freedom University capital, sisingilin ng unti-unti ang mga kasama, kooperatiba ang magpapalakad ng asyenda

- SOSYALISMO – ang pagmamay-ari ng bayan o estado ng mga kasangkapan sa produksiyon, at ng produksiyon din naman, upang gamitin at iukol sa kapakanan ng sambayanan.

- Hati ang sosyedad sa 2 klase na magkasalungat ang interes: kapitalista at klase -obrera

- Binibili ng kapitalista sa murang halaga ang trabaho ng mga obrero.- Binabayaran ng mga kapitalista ang mga obrero hindi sa kabuuan ng nagawa o produksiyon

nito kundi ang bahagi lamang ng panahong iginawa. Ang tubo sa produksiyo’y ibinubulsa ng mga kapitalista.

- URI NG OBRERO obrero intelektwal

- puti ang kuwelyo ng kanyang kamisadentro, yumayari sa damit, bahay, gamot, automobile, mga Gawain sa papel at tanggapan, at madlang kailangan obrerong gumagamit ng braso

- Utopya pangarap- Planning o program (5 taon, 10 taong palatuntunan sa kabuhayan), upang harapin at

regularisahin ang produksiyon ng mga bagay na lalong kinakailangan ng bayan; mapapawi ang anarkismo,monopolyo, kanibalismo sa industriya

- FREE ENTERPRISE – masmahalaga ang mga bagay na pagkakatubuan kesa sa mga bagay na higit na kailangan o pakikinabangan ng madla

- Tunay na tubo sa sosyalismo: kaginhawahan at kasaganaan muna ng mga consumer- Marx at Frederick Engels : KOMUNISMO MARXISTA- Hindi ideolohiyang Ruso, manapa, ang Union Soviet of Socialist Republics ay likha’t bunga ng

ideolohiya- Bagong komunismo: MARXISMO SIYENTIPIKO/KOMUNISMO REBOLUSYONARYO

maagaw ang kapangyarihan ng estado sa bias ng rebolusyon; itatatag ang diktaturyang proletaryado o ng uring manggagawaclassless society

- Komunismo-rebolusyonaryo; Sosyalismo-ebolusyonaryo- Rebolusyon laban sa kapitalista absolutista ng imperyo ng Sar noong 1917- REPUBLIKANISMO- PASISMO ni MUSSOLINI- NASISMO ni HITLER- Sosyalismo sa Britanya, India, Indonesya, ilang estado sa Aprika- Ang paglilipat ng kapangyariha’y sa pamamaraang demokratiko, sa bias ng eleksiyon o ng

eksproyasiyon, walang hangad na makapangyari ang diktadura ng proletaryado.- “Ang katagang peaceful o bloodless revolucion e nanggagaling sa bibig ng mga repormista,

pero sila’y mga kabig din ng status quo.” – Dr.Sabio- rebolusyon – magiging madugo dahil sa kalupitan, kabangisan, at karuwagan ng mga kaaway

ng pagbabago, ng kalayaan at demokrasya- EBOLUSYON – dahan-dahan, mabagal- REBOLUSYON – marahas at matulin, biglaan- TAYO-TAYOISM- anay ng republikanismo

CHAPTER 23- Dinalaw ni Mando sina Pastor at Puri.- 1 maliit na kahong ballot ng lumang pahayagan- liham ni Andoy Agosto ng 1944- “Ang inyong pamangkin na humahalik ng kamay”

- laman ng kahon: hustong P1,000 (may tatak na “Victory” at 1 singsing na ginto na may batong briyante

- Isinuot ni Mando ang singsing sa ikatatlong daliri sa kaliwang kamay ni Puri.- Pera paunang bayad daw sa mga gerilya; singsing galing sa 1 pamilyang natulungan ni

Andoy laban sa kalupitan ng mga Hapones- Singsing – di makukuha ng tres mil pesos- “Ang kamay na nagtatrabaho ang higit na mi karapatang gumamit ng hiyas at humawak ng

salapi” Mando- 2 hanggang 3 taong mawawala si Mando- 36 oras makararating sa alinmang dako ng mundo ang isang biyahero- Baka bilhin ni Pastor ang lupa sa dulong-baryo- Balak bilhin ng Freedom University ang asyenda, Balak nilang gawing 1 laboratoryo ang

asyenda sa pagpapabuti ng ani at sa pagpapabuti ng kalagayan ng mga magsasaka.- Magtatalaga ng mga esparto sa lupa at pananim, mga estudyante- Homestid sa Mindanaw, Hawaii at California- May 15M na Negro, Intsik, Hapon, Kubano, Portorikenyo, Pilipino-pinakamababang pasahod- Likas na mapagbigay at tahimik ang magsasakang Pilipino; ngunit hindi duwag- Wala na raw masgaganda pa kaysa kay Puri.- Hiling ni Mando: Ipangako sa kanya ni Puri na pagbalik niya si Puri pa rin ang buo at dating si

Puri.

CHAPTER 24- Mag-isang aalis ng Pilipinas si Mando.- May dala-dala siyang ilang sulat ni Dr. Sabio.- 2 araw sa lungsod ng Madrid pupunta- Dala-dala niya ang ibang hiyas ni Simoun at itinago niya sa 1 lihim na partisyon sa 1 sa

kanyang 2 maletang dala.- Layunin ni Mando sa pagbiyahe:

Ipagbili ang mga hiyas ni Simoun Mag-aral at magsuri sa mga bayang dadalawin Maragdagan ang kaalaman at karanasan

- Ilan sa mga bagay na gustong malaman ni Mando:organisasyon ng makabagong pahayagankung paano ito malilimbag nang maramihan sa mababang gugol at maikakalat nang lalong matulin at mabisapaglalathala ng mga mumurahin nguni’t makabuluhang babasahing ayos-aklat na binabalak harapin ni Mando pagbalik sa Pilipinasmakita nang malapitan ang mga bagong paraan sa pagsasaka at paghahayupanalamin ang balangkas at pamamaraan ng kooperatiba, kung paano magtatamo at makalalasap ng mga biyaya ng kanilang paggawa ang mga magsasaka ng hindi napagsasamantalahankaalamang praktiko at pragmatiko

- Naipagbili ang ilang hiyas bago umalis ng bansa:- Donya Julia1 singsing na may batong sinlaki ng mata ng pusang nakadilat sa dilim—

P10,000- Minnie3 brilyanteng maliliit – P50,000

may kabit na mag-aasukal- 1 kagawad ng gabinete 1 singsing – P7,000

para sa kanyang sekretarya

- 1 ginang, asawa ng 1 milyonaryo na koleksiyonista ng sari-saring relikya, may kabit na opisyal ng hukbo 1 singsing ng 1 naging heneral ni Alejandro Magno – P10,000

- “operasyon romatika” nagkalapit ang ginang at opisyal ng hukbo – opersyon ng kawanggawa

- 1 senador pulseras na salitan ng rubi’t Esmeralda iniregalo sa kabit na may-asawa

- sirkulo ng 5 matrona (40-50gulang) pumakyaw ng 1 huwego na binubuo ng 1 singsing nag into na may 5 briyantitos, 1 pulseras na panlalaki, 2 paa ng himelo, 1 alpiler ng korbata na may 5 bato ng rubipara sa 1 gigolo, batang mestiso, nagsasalita ng mahusay na Kastila at Ingles,di nakatapossumiping at paligayahin ang mga matrona (Lunes hanggang Sabado); Linggo –para kay Lilibeth, girlfriend ng gigolo

- 1 o 2 sa matrona sa sirkulo ang may sakit na utog- Dr.Kinsey – gumawa ng survey ukol sa sex- “Kung ang mga hiyas sa katawan ng magagandang babae at ng ibang makikisig na lalaki’y

makapagbobrodkas ng kani-kanilang istorya, baka maulit ditto ang galit ni Hehoba sa Sodoma at Gomora”-Mando

- humigit-kumulang sa kalahating angaw ng piso

CHAPTER 25- Umuwi ng mag-isa sa Maynila si Donya Julia- Kung bakit hindi muna uuwi si Dolly ng Maynila:

magliliwaliw sa mga siyudad sa Europa mag-aaral ng interior design sa Paris mapawi ang anumang hinuha ng mga kaibigan tungkol sa kanyang pagkawala

- PONG TUA-SON binatang arkitekto/kontratista, mestisong intsik, anak ni SON TUA mabab ang tanggap, may mapagkukunan ng mga materyales

- SON TUA komersiyante; maykapangyarihan sa Greater Manila nagsimula sa pamimili ng mga lumang kasangkapan; “magbubulok” sariling tindahan ng tela nag-asawa ng biyudang intsik; nagbukas ng mga pasugalan at pahititan ng apyan

- Milyonaryo na pagkatapos ng giyera- Gusto ni Don Segundo na maging pinakamagandang bahay sa Pilipinas ang mansiyon niya,

(mas bonito kesa Malacañang)- Iimbitahin ang kinatawan ng Papa sa Pilipinas kung wala pang kardenal, gagawing ninong ang

Presidentesa inagurasyon ng mansiyon- Airconditioned; kamang diyes mil/10,000- Kuwarto ni Donya Julia maselegante kesa sa kwarto ng First Lady;Kay Dolly pares sa kuwarto

ni Princess Margaret sa Bukingham Palace- 2 linggo natapos ni Pong ang plano:

3 grado ang bahay, may maluwang na hardin, garahe, swimming pool, tirahan ng mga utusan sa likod ng garahe 1st flr. bulwagan, opisina ni Don S., komedor, banyo, silid na bihisan

- 2nd flr. mga kwarto na may sariling paliguan, silid para sa mga panauhin- 3rd flr. sa mga libangan, bar at kakanan, laruan ng poker at madyong, radio, tv, aklatan,

pakikipanayam ni Don S. na lihim ukol sa negosyo, politika- 1 asensor ang magkakabit sa una at ika-3 palapag- Di nakontento sa dating bakuran na may sukat higit ng 1 ektarya, pinilit makuha ang kalapit na

mga lote- Libong mag-aanak walang bahay gawa ng pagsakop at ng “liberasyon”- Mga batang palaboy na parang mga asong walang may-ari; Natutulog sa silong ng gusaling

wasak o ng gumuhong tulay

KABANATA 26- kumain ng almusal si Doblado ng 9:00 pagkatapos magsimba sa San Agustin- nasa taas lang si Donya Ninay, mahina ang katawan, once a day bumibisita si Osky- pabalik-balik si Osky from the province (kung nasaan yung hacienda) at sa mansyon sa Quezon

City, mga 1 and ½ hours- umaalis siya sa office nya ng 12:30, hindi na bumabalik- pumupunta sa bahay sa kabilang province para magrest, bahay ng kamag-anak ni Donya Ninay, si

Aling Tindeng- may 2 bata dun, isang girl-7 years old, isang boy-4, anak daw sa labas ito ni Doblado- 20 years nang kasal, walang anak- lahat ng sasali sa poker dapat may at least 20000- parang fiesta yung handa- unang dumating ang Obispo at si Huwes Pilato- sumunod si Montero at Botin- sherry ininom ni Monty kasi mahina ang puso- nagkwento ng pagpapatayo ng bahay sa Australia dapat sakto lang sa dami ng taong nakatira- nag-aaral daw ata sa Sorbonne si Dolly, pinamumunuan ni Kardinal Richeliu

- nagkahiyaan si Obispo at Sendaor kung sinong uupo sa kabisera, si Obsipo yung umupo- darating pa daw si Bayoneta- pinag-usapan nila na ang biyenan daw ni Bayoneta ang naglagay sa kanya sa posisyon- dumating si Bayoneta- galing daw sa meeting tungkol sa mga daga sa Mindanao- naglaro na sila

KABANATA 27- pumunta sila sa isang air-con na room, nakacarpet, may sofa, silya at sa gitna ng room may round

table na may green na matting good for 10 people- may painting ng September Morn at Psyche- nagbukas si Osky ng coronas- ang ayaw uminom, porke gust nyang magkaroon ng konsentrasyon, ang umiinom, porke ang

espiritu’y nagdadagdag ng kanyang tapang- Pilato- kung kelan ka nasa ilalim, saka maingay ang iyong propaganda na ika’y nasa ibabaw- Bayoneta- bago ang baraha, binigay sa Obispo, tinanggal ang 2,3,4,5 at joker- value ng chips: white-10, red-100, blue-500, yellow-1000- hindi muna sumali si Osky, aayusin daw ang meryenda- dealer si Pilato, naglaro na sila- nanalo si Obispo ng 5000, Bayoneta- 4600

KABANATA 28- nagtigil muna sa paglalaro upang mag miryenda- 20000 na nagastos ni Bayoneta, nakuha ni Obispo- magaling lahat magpoker- Propesor Hoyle- author ng boker bible- kelangan may pera ka- nagtanong si Monty about peace and order- Doblado- kakatapos lang daw ng giyera kaya uso ang nakawan, panloloob, patayan at kaguluhan- Dimas- nalilimutan na daw ng mga tao ang Diyos. mga meron ay nagiging gahaman, mga wala ay

kasalanan ng sosyedad- naging defensive si Montero- nagbibigay daw siya ng donasyon, head ng Damas Catolicas si

Donya Julia at katulong sa Krus Roma si Dolly- sumama si Pilato sa usapan- kasama daw sa paninisi an ghusgado, hindi nakukuntento ang tao,

biased against the poor daw ang mga husga- Heneral- hindi dapat sinasama ang emosyon sa paghusga- Senador- masyadong marahas daw ang “mamatay na ang mamamatay” o “masaktan na ang

masasaktan” na motto- Bayoneta- hinalintulad ang sakit sa kanser; maghihintay pa bang mamatay?- Senador- problemang sosyal ay hindi malulutas ng patalim- dumating si Dr. Sabio- sabi niya- hindi dapat isisi ang giyera, dati pang may kaguluhan, marami nang bandido, at gulo,

welga, at away- ang ugat ng kawalan ng peace and order ay pagsasamantala ng tao sa kapwa at gulo sa pamilya- ang Diyos na rin ang naghasik sa Paraiso ng binhi ng kasalanan- binigyan tayo ng freedom of choice, discernment ng good from bad- lahat ay kani-kanyang langoy- ang mga nanunungkulan sa gov’t ay walang matwid na mabuhay ng engrande- nagmalinis si Botin- namumuhay daw siya ng nararapat- kelangan imulat lahat sa kabihasnan sa pagpapakatao- Dimas- dagdag na relihiyon sa paaralan- katotohanan daw ang relihiyon ni Sabio- gusto ni Obispo kausapin si Sabio- gusto na ni Bayoneta maglaro- mag-uusap si Sabio and Osky about the hacienda- sasali daw si Monty, itutuloy yung usapan next time

KABANATA 29- tumawag si Santi kay Andres sa Kampilan may 2 batang pinatay ng ina- may 2 opisyal na sinusuhalun para gumawa ng malalaking transaksyon- tumatanggap ng

palaisdaan at bahay at lups sa Baguio

- asawa ng gov’t official- Kitchen Cabinet- naglalabas ng dollar at nagssmuggle ng goods- may welga sa daungan- sinalakay ng pulis, 2 sugatan- kapag masama ang nangyari, mabuting balita; gusto ng tao ng sensational issues- may balak na doblehin ang tuition para mabayaran ang mga gastos, magdadaos daw ng loterya

para mabawasan ang bayarin- isang masamang gov’t mabuting peryodiko- jefferson- takot si Napoleon makipaglaban saa mabuting peryodiko- idedemanda ng 2 sekretarya ang pinuno ng Blue Ribbon- tumawag ang lawyer ni Madame XX (yung sa Kitchen Cabinet), thinreaten ng lawyer, wag daw

maglalabas ng kwento- Oct.30, 1908- lumabas ang Aves de Rapina sa pahayagang El Renacimiento- matapang na editoryal laban sa pinunong Kano- inihalintulad ang mga maykapangyarihan sa agila, buwitre, kuwago, vampira- kinukuha yung gold sa Benguet through illegal means, binibenta ang sirang beef, nagkukunwaring

siyentipiko, tumatangkilik ng konsesyon sa mga hotel- darating raw ang araw na maghihiganti yung mga api

KABANATA 30- nagkaroon ng sesyon sa Senado na dapat 9am magsisimula pero 11am konti pa rin ang tao- pag-uusapan ang pagpapatibay ng bill ng pilipinisasyon ng mga kalakal- dayuhan ang nakikinabang sa ating bansa/nasa kamay nila ang kalakalan- Mga kapansin-pansing Senador

Senador Batalla-walang ginawa kundi umatake ng umatakeSenador Discurso-mahilig magbigay ng mahahabang talumpati; titigil lang pag natanggal ang pustisoSenador Estrellado-pustura at elegante pero wala namang ginagawaSenador Maliwanag-pinaka magaling at may silbi

- karamihan ng mga Senador ay balimbing pagdating ng eleksyon dahil sa mga partido - naging isyu rin ang nasyonalismo dahil pinagpipilitan ng ibang sendor na magsalita si Senador

Maliwanag ng Ingles o Kastila at hindi sa Tagalog- di rin na-aprubahan ang bill dahil konti lang ang mga taong dumalo sa korum, dapat 5o%+1, sa

parliament naman ay 2/3

KABANATA 31- nagcheck in si Mando sa Otel Ritz, inakalang Mexicano siya- galing siyang London, walang interrogation masyado sa airport- Paris- ang inumin ay alak, hindi tubig- Arc de Triumphante- pinatayo ni Napoleon- mataas ang presyo ng kalayaan

KABANATA 32- malaki ang pinagbago ni Mando- Marami na siyang napuntahan na mga bansa, sa Asya at Arabian countries.- Pumunta si Mando sa Madrid o “Inang Espanya”- Napansin din ni Mando na magiliw ang pagtanggap ng mga Kastila sa turistang Pilipino.- pinapadala sa mga sakop na bansa ang mga walang kwentang tao- Simbahan vs. Huego-de-toro: ang una ay nangangaral ng kabanalan samantalang ang pangalawa

ay nagtatanghal ng kalupitan.- Roma: Sentro ng Kristyanismo, Communista, malakas ang turismo, Materialism vs. Religion at

Hesus na hubad sa lahat ng karangyaan vs. Venus De Milo na hubad sa anumang katutubong ganda ng babae

- Basilika ni San Pedro: dinadayo ng mga tao upang gumawa ng isang panata- Binisita ni Mando ang mga makasaysayang lugar at banal na lugar sa Roma- Si Mussolini raw and dakilang Italyano pagkatapos ni Caesar : katulad ng binatang Pilipino na kung

makapal man ang sosyalista ay marami rin a pasista.- Nang mamatay ang mga Kristyanong inuusig noon, tsaka lamang lumakas ang pakikipaglaban para

sa karapatan ng mga kristyano.- “Indice” at “Propaganda Fide”: listahan ng mga kathang hindi binabasa ng tapat na katoliko- Ang Suwiso raw ay hindi nagaaksaya ng malaking abala sa pulitika. Isang taon lamang ang

pangulo at walang reeleksyon.- Ang Suwiso ay kasinsipag ng langgam.

- Ang Inglatera noon ay nasa kamay ng sosyalista- Ang mga pinuno ng Inglatera ay hindi naglalagay ng sino man sa ibabaw ng batas.- Mabilis na lumaki ang pera ni mando (umabot ng 15 million pesos o 5 million dollars) at inilagay ito

sa banko o sa puhunan ng matatatag na industriya.

KABANATA 33- Maaga nagising si Mando sa Otel Ritz- Tumawag na agad si Helen (mistisong Espanyola-Irlandes, born in Intramuros, naabot ng giyera sa

Europa, nabuhay sa pagka-koredora)- Nagkakilala ni Mando sa Geneva- Helen gets 5% commission kay Mando sa alahas- 1st customer: playboy in New York na nakabuntot sa ballet dancer- influence peddlingokaraniwang tawag ay “rakiter”okaraniwang politikong nasa puwesto

- nanuod sila ng mga plays ni HelenoC’est de la Polie (Paul Derval)oL’ Enfer des Femmes (naked women)

Mando: Bawal sa amin Helen: Its art! Ang kalaswaan ay depende sa tingin ng ta. Kelan nagging masama ang

magandang katawan? Mando: We are Catholic Helen: Paris is more Catholic than you

- asemblea ng United Nations sa Palais de Chaillot pinagusapan ang diplomasya – giyera ng salita (cold war)

- Bal Tabarin: It’s Dolly???

KABANATA 34- The real reason for Mando leaving the MonterosoNakita ni Dolly sa lupi ng kwaderno ni Mando ang nakamakinilyang balita sa radyo ukol sa takbo

ng digmaan sa labas ng Pilipinaso Isinumbong kay Segundo, sabi ni Segundo kay Mando hindi na mag-aaral, at irereport sa

Kempetai- iniisip ni Mando wala siyang kailangan kay Dolly, pero bakit hindi siya makagalaw? (lust baby)- Goodbye PierreoHahalikan dapat si Dolly forcefully Mando saves the dayoDolly: Are you Mexican?oMando: Pilipino ako. Hi I’m Mando- ConversationoMando: Bakit ganung type of guy ang kasama mo?oDolly:Dito sa Paris, hindi mo alam kung anong type of guy hanggang nabuksan mo na

- Nagdate si Dolly at Mando. - Si Dolly patay na patay kay Mando, especially nung minention ni Mando about the girl he helped sa

Bruselas na isang Plamengka. - Prostitute siya, tapos kailangan niyang gawin yun kasi may mga anak siya, Nilibre ni Mando sa

restaurant at inalagaan nung nandun siya. Feeling ni Dolly na siya ay si Magdalena sa harap ni Hesus. pino

KABANATA 35- may suot na Christian Dior si Dolly, naatract si Mando- para daw Mona Lisa si Dolly, pero nagalit si Dolly kasi matanda na daw yun- pumunta sila sa “The Forbidden Fruit,” isang maliit pero sobrang gara na restaurant, may orchestra

at floor show- binigyan ni Mando si Dolly ng boquet- may orchestra na nagplay ng Hearts and Flowers, binayaran ni mando ng 100 francs- habang sumasayaw sila, kinumpara ni Dolly si Mando kay Moto, Whitey and Pierre- tinutrust ni Dolly si Mando- torn si Mando kasi ibang-iba si Dolly- walang masamang pangyayaring di may kadugtong kabutihan- nagpunta sila sa La Puerta del Sol, The Crazy House at The Naturalists para uminom

- dinrawing silang dalawa, binayaran ni Mando ng 2000 francs- nagpunta sila sa Moulin Rouge at sobrang nalasing- dinala ni Mando si Dolly sa kanyang suite at inalagaan doon- natulog silang magkatabi

KABANATA 36- Nagiging close na si Mando and Dolly- hindi sigurado si Dolly kung totoong pag-ibig nga yung nararamdaman nya- nagugusuhan din ni Mando si Dolly- ipinilit ni Dolly na tumanggi si Mando sa anyaya ni Pierre na manuod ng Cannes.- kahit na may thing na si Mando and Dolly, para kay Puri pa rin si Mando- isang bulaklak so Puri- simpleng pamumuhay.- Inobserbahan din niya ang pamumuhay ng maga taga-Paris at ang kanilang mga kaugalian- sila ay masipag, tapat, at tahimik, mas mahilig sa pagawa sa halip ng paglilibang- masintahin sa kalayaan, pag-iisip, pagsasalita at pagtitipon.- Maraming mga simbahan, kapisanan, lapian at kilusan.- Pantay-pantay ang manggagawa, intelektuwal, anarkista at komunista sa mata ng konstitusyon.- 97% ng Pranses ay Katoliko- Hindi banabali-wala ang boses ng minorya.- mahusayan ng pamamaraang parlyamentaryo - Mas mabuti pa raw ang pamamaraang ito sapagkat ang presidensiyal ay mabagal at sa ngalan

lamang ng demokrasya.- Pumunta si Mike sa Paris at pinag-usapan ang maaaring gawin upang maipasok ang mga hiyas sa

U.S. nang hindi mataas ang buwis.- ipadadala nila sa kaibigan ni Mike na diplomatiko, para hindi na chcheck yung bag- Bilang bayad, bibigyan nila ito ng “resetang wlang mintis” o babae at alak.- Hinandaan ng piging ni Mando so Koronel Mosca kung saan nagimbita si Mando ng tatlong artista

para sa kaligayahan ng koronel.

KABANATA 37- parang walang past yung dalawa- hindi sila sigurado sa feelings sa isa’t isa- ihinambing si Dolly kay Venus de Milo- wag daw mnang umalis si Mando, hintayin si Dolly- gumamit ng piladoras anti-birthing pills- nagtalik like there’s no tomorrow

KABANATA 38- nasa NYC si Mando- sinalubong nila ni Mike yung cruise ni Mosca- mag-aasawa si Mosca ng American millionaire na widower- 45 yrs old- nagkakilala sa dining hall ng Ile de France, nagalok na escort si Mosca- Carlos Mosca totoong pangalan- pinakasalan dahil sa $$- pwede na daw mamulitika si Mosca sa dami ng pera- sa Banana Republic- namumulitika ang tao para yumaman, madali maitaboy ang pangulo- nakita ni Mando and kaunlaran ng Amerika- daangbakal, roads, transportasyon, skyscraper, planta,

pabrika,minahan, armas- bunga ng masipag na paggawa

KABANATA 39- laganap ang racial discrimination sa US- ang Washington ang sentro ng kultura, kabihasnan at demokrasya- mabibili sa New York lahat ng produkto ng mga bansai- nakikinig si Mando sa isang sesyon ng Kongreso sa Capitol Hill- pumunta din siya sa Jefferson Memorial at Lincoln Memorial, libingan ng Arlington sa kabila ng Ilog

Potomac at sa kapulungan ng mga sundalong sibilyan- mga limits ng mga itimonakabukod ang mga itim sa mga public placesohindi maaaring bumotoohindi malaya ang pagpili nila ng bobotohin

okakaunti lamang ang mga trabaho na pwede nilang makuhaobawal sila pumasok sa ibang mga establisimento

- nakita ni Mando si Steve, dating sundalo sa Luzon, wala na siyang trabaho dahil itim siya- dinakip siya dati nung nasa park siya, sumasalungat daw sa peace and order- inimbitahan ni Mando si Steve na bumalik na lang sa Pilipinas at doon maghanap ng trabaho- ang Pilipino’y Pilipino at di puwedeng maging Amerikano kailan man

KABANATA 40- nagpadala ng 3 sulat si Mando from US; para kay Tata Matyas, Magat at Puri- lumaya ang US from UK nung naghimagsik yung 13 states nung July 4, 1776- si Thomas Jefferson yung sumulat ng Pahayag ng Kasarinlan- napaunlad ang US sa loob ng isa’t kalahating siglo- ngayon sila ay lider na ng kayamanan at pagkaunlad sa daigdig- ginamit ng mga Amerikano ang kanilang utak at sipag- puhunan nila ay ulo at bisig lamang- mga Negro ay nakatulong sa paghawan ng mga gubat at pagpatag ng mga kataasan, pagbubukas

ng mga daan, pagbubungkal ng mga magiging plantasyon- ang mga maiitim at maruruming bisig ang mga manggagawa- nagsarili ang Phil sa US noong July 4, 1946- 30 angaw na mamamayan- hindi napakinabangan ang dapat pakinabangin- lahat ay iniaaas sa iba o sa Diyos- hindi tutulong ang Diyos sa tao’t bayang ayaw tumulong sa kanyang sarili- lahat ng sangay ng ating gobyerno ay may mga dayuhang tagapayo- hindi daw maktitindig ang bayan sa sariling paa kundi sa tulong ng banyaga- maraming Pilipino ang nagfeeling Amerikano- bago magwar, Pilipinas ang pinakamataas na standard sa Asia- automobil basihan ng kayamanan- lahat ng kagamitan para dito ay HINDI nanggagaling sa

Pilipinas- nasisira ang tabako industry sa pilipinas dahil sa take over ng mga foreign cigarettes- sa US, pag nagtrabaho nang 10 hours, sahod niya ay enough for a week- sa Phil, ang sahod for one month work, kulang pa sa 1 week gastos- US- kumikita ng $10, gumagastos ng 30 cents para sa cigs- Phil- kumikita ng P4, gumagastos ng P1 para sa American cigs- dapat makabili ang mga naghihirap na Pilipino at least enough for a day’s need- ang mga namumuno’y walan iniimbat kundi ang sariling kapakanan- laganap rin ang nepotismo sa bansa- may mga Amerikanong pinadala sa Pilipinas ay nagbubuhay mayaman- may mga pinadala sa Europe na nagtatrabaho na sa ibang bansa, imbis na mapabuti ang Phils- dapat paggastusan mung ang mga paaralan at daanan bago ang mga diplomatiko- namana natin sa US ang graft and corruption- sa malaki, ang pagnanakaw ay isang kaugalian, sa maliit, isang pangangailangan- meron na silang bangong imprenta- uuwi na si Mando soon- mas gusto pa rin daw ni Mando si Puri- ginapos ng Wall Street ang Pilipinas dahil wala raw utang na loob dahil tumutol sa Bell Trade Act

KABANATA 41- pinasinaya ang mansyon ng mga Montero- andun ang mga bisita tulad ni Pong Tua-Son, Judge Pilato, Obispo Dimas – ang magbbless sa

mansion, Senador Botin, Gobernador Doblado at Heneral Bayoneta- guests of honor ang Presidente at First Lady, ninong at ninang- Betty and Betsy Labajita- maginang mukhang magkapatid- Balbinita Cuatrovientos – dating hostess na nakapangasawa ng Kastilang player ng Jai Alai

parang bubuyog- Blancanieve Cienfuegos nag-share ng secrets to being slender and slim (after pregnancy)- Maggie Siemprejoven nagmumukhang bata dahil sa make-up- Mercy Majabaguin at Conchita Pantoche- Sobrang ganda ng mansiyon: may pasinaya/blessing- Pasalubong na rin k ay Dolly, na mula sa Paris

- Pong Tua-Son: architectural design ay Modern + Classic with a hint of Spanish influence, plus, para di masabi na huli sa times Gotico-Renacimiento + Modern

- Kayumangging dingding, Gold na kisame, Sahig: alpombra from Persya, Bagong sopa, mesita, porcelain, pintura ng maestro, aranyang malaki (chandelier), piyano, Airconditioned lahat ng rooms, Garden + swimming pool, 3 floors: 1, tanggapan, etc. 2, bedrooms, 3, office ni Montero, 3 Bedrooms: each may radio plus lampara

- Nag-design din si Dolly, kasi nag-aral ng interior decorating sa Paris- hinanda yung bahay, sobrang nilinis ang buong bakuran! (ang daming hired katulongs + families

nila), Parol Hapones and Pilipino sa paligid, 3 bar: harapan, likod ng bahay, poolside, hardin: mesang bilog for 12 people each, 3 long tables for catered food (buffet), 2 orkesta

- “TANGING 400” na elite sa sosyedad- may mga pulis pang hinire to keep order- nagtataboy ng marurungis na batang tumitingin sa nangyayari- before 7 pm, nagdatingan na sila- Pres ay late, kaya di maasikaso ng mga Montero ang mga ibang guests- Dolly Miss Philippines daw- inimbita ng First Lady sa Palasyo para mag-decorate, gawan daw ng new look- ang lahat ay napakagagara ng mga suot (couturier)- hit na hit yung ganda ni dolly- Na-bless na ang mansiyon with a religious rite: Pagsasayaw- dumating na si Mndo galing sa meeting- Pinakilala ni Dolly sa dad niya, President, etc- Nagsayaw sila sa gitna, at makaagaw atensyon- walang nakakilala kay Mando- Sinabing nagkakilala nga sila ni Dolly sa Paris, masalapi, mautak at mayari ng Kampilan, ang

dyaryong radikal

KABANATA 42- walang nakakilala kay Mando, kahit yung mga Montero, iba na ang itsura niya ngayon: may pilat,

mataas, tumuwid ang tindig at ma-muscle, tumanda ng konti, bakas ng karanasan- bago na anpersonality, parang isang maginoo sa lipunan, o lider- nagtatampo si Dolly kasi never na daw sila nagkikita ni Mando- Inimbita siya ni Dolly sa piknik na hinanda ni Pugot sa asyenda nila- nagusap si Mando, Don Segundo , Senador Botin at Pres sa tanggapan sa first floor- “Ang arsobispo/Obispo ay may presyo rin- mga mayayaman ang kinakasal nila, pero hindi ang mahirap- sabi nila, ang Kampilan ay kalaban ng gobyerno, politico, asendero at mamumuhunan- Ayon kay Mando, walang peryodikong mabubuhay nang di lumilikha ng kaaway- Misyon ng Kampilan: tumuklas at magbalita ng katotohanan- Tungkulin daw na tumulong sa gobyerno, dahil kumakatawan ito sa bayan, for common good- Pres Phils was destroyed due to the war of the US, so responsibility ng US na tulungan tayo- Mando oo, sagutin ito ng US, pero many other countries like the Phils were destroyed, who were

repaid BUT mas important na tayo’y umasa saying sarili, kakayahan, likas na yaman, utak at braso- Mando Gustong lider ay: iyong magsasabi na tayo’y titindig sating sarili, magsasarili tayo- Ni-label si Mando as: idealista- Dati rin daw, idealista ang Pres Pero ngayon, nakikita: Patung-patong na problema- Mando if there’s a will, there’s a way- Mando tapatin daw ang bayan, ipakita ang true problems, and whatever sacrifices we have to

make good example from the leaders- puro fake promises yung mga politicians- mas makakabuti daw kung tutulungan ang goberyno kesa dumihan ang image

KABANATA 43- ARRIANE- nagmeeting para sa operasyon lagare sina Don Segundo, Son Tua, Oscar Doblado at Hen.

Bayoneta- maraming nagtaka kasi may mga taong sobrang bilis maging milyonaryo after ng “liberasyon”

they used the WAR to gain money mostly ILLEGAL na negosyo- Segundo Montero and Son-Tua, may pera na before the war. si Montero: Hacienda, negosyo, si

Son-Tua: pasugalan, pahititan ng apyan- Pero impossible with these legal businesses, na makakuha sila ditto ng millions- OPERATION LAGARI: kumakagat anywhere – pasulong man or pakabig

- mga 9 pm, sa 3rd floor office naggather sila- Bayoneta = father in law si Son Tua- papalawakin ang operasyon- Bisnis ng: Dolar, Apyan at Alahas- Paglagom ng blue sea, bigas and de-lata- Bagong bisnis: ARMAS. For every gun na 40 pesos by the bulk, magpapatong hanggang tres

siyentos (300)- malakas ang demand dahil sa mga gyera- galing kay Montero and Son-Tua ang kapital at expenses- Doblado ang magbobodega ng armas- Heneral ang bahala sa delivery- Sources: base militar na may bodega, surplus, good quality at low price- Contact possible buyers, i-monopolize ang business, walang rival- magkakaproblema sa checkpoints- kasalanan ng gobyerno kung bakit nagkakaroon ng illegal businesses- Patung-patong na buwis, sobrang daming control at red tape- wala rin daw ginagawa ang gov’t officials, panay pasarap lang- Tuloy pa rin ang ligalig kahit bago na yung engkargado – Pugot- Gusto ni Monterong tumahimik ang asyenda- Ugnayan between obrero sa syudad at magsasaka- Plus inaapuyan pa ng Kampilan- Gusto ni Montero palayasin ang lahat, palitan ng mas willing tulad ng mga Ilocano- Inabutan ng pera sila Doblado at Bayoneta, hati na daw sila para sa poker bayad for services sa

asyenda- 11 pm natapos

KABANATA 44- May pulong na gaganapin sa Manila Hotel para sa isang benepisyo sa kawanggawa- Nahuli sa takdang oras si Donya Julia ngunit siya ang naunang dumating sa Manila Hotel- After 30 minutes pa ng magsidatingan ang mga panauhin na puro babae- Ilan sa mga babaeng nabanggit na nasa pagpupulong: Ms. Mercy Mahabaguin, Gng. Conchita

Pantoche, Balbinita Cuatrovientos, Blancanieve Cienfuegos, Maggie Siemprejoven, Betty and Betsy Labajita- hindi nakadalo ang First Lady dahil may isang miting siya sa labas ng Maynila- nagtsismis tungkol sa paghihiwalay ng 1 sekretaryo departamental at ng kanyang asawa, napunta

sa diborsyo at housing problem- ang iba’t-ibang katangian ng mga modista sa Pilipinas, iresponsibilidad, kawalang-kaya, labis kung

sumingil, solusyon ng 1 ginang sa ganitong uri ng modista: huwag bayaran, hayaan siyang maghabol - Hong Kong ang Paris sa Dulong Silangan, mas mahusay daw ang modistang lalaki dahi dahil daw

sa lalaki kung kaya namumustura ang babae- Maynila 1$=P3- madaling makakuha ng diplomatic passport ang mga mayayaman- ang mga alilang babae ay humihingi ng mataas na sahod, namimili ng gawain, ibig magkaroon ng

mga prebilehiyo ng 1 karaniwang empleada- katulong ng isang ginang na umalis : 1 taga-hilaga, sahod na P30/month, libre food, magligpit

lamang ng kinainan at maglinis ng bahay; humiling na magsimba ng Biyernes at magsine ng Linggo- magagandang alila, nagiging hostess at nagiging kerida ng Congressman- natapos ang miting pagkaraan ng 2 oras- madyong o bingo, sayawan, pelikula/sine, fashion show, 1 subasta ng kani-kanilang kagamitan na

luma. - nagdesisyun na magkaroon ng karera sa sweepstakes- magdaos uli ng 1 pang pagtitipon at dapat andun na ang First Lady

KABANATA 45- Kapitan Pugot (o Caballero) – ang bagong engkargado sa Hacienda Montero, isang dating kasama

sa hukbo ng mga Hapon- ayaw ni Montero na magsasaka rin ang engkargado- siningil pa ni Pugot ang mga magsasaka para sa mga natiwangwang na mga lupa- pinapalipat sila ng lupa- Hatian sa gugol at ani ang gusto na lamang ng iba kesa sa mawalan ng tirahan

- Mga civilian guards ang nagbabantay sa pintuan o pasukan ng bahay-asyenda at sa mga lupa sa bukirin

- Manggagawang taga-Ilocos at Isabela ang ipapalit sa mga kasama- Pastor : may sarili ng bukid at layunin nyang a) mapabuti ito at b) pagpapalakas sa kaisahan ng

mga kasama- nagkakaroon ng pagpupulong sa bahay ni Pastor- mas matagal pa ang mga magsasaka dun kesa kay Montero- Indulhensiya ang pamalit ng mga prayle sa lupaing inangkin nila- hindi pinakinggan ng gobernador ang hiling nila– sa pula sa puti, pulitikong hunyango- Hindi natuloy ang inihandang piknik dahil nagkasakit si Donya Julia- Rubio – lider ng malaking kalipunang manggagawa sa siyudad, lider ng mga anakpawis- Mga problema ng mga mangagawa: disempleo, mababang pasahod, maling pasahod, mataas na

halaga ng bilihin, pagbubulagan ng nga opisyal ng pamahalaan na walang ginagawa, - pagmalubha ang lagay sa siyudad, malubha rin sa bukid, at malubha rin sa lahat ng dako.- Naalala ni Rubio ang mga masamang pangyayari sa buhay niya- Iman – may dalang pahatid ni Mando kay Pastor at Puri na kung pupunta sila sa pulong, lumuwas

ng maaga at magtuloy muna sa pasulatan ng pahayagang Kampilan- nabalitaan ni Mando, ang bagong pangyayarin sa asyenda at natuklas niya ang kaibahan ni Puri

kay Dolly sa pagkababae at pagkatao.- Hiningan ng mga civilian guards ng pases ang mga lumalabas at pumapasok sa hacienda

KABANATA 46- humanda na para pumunta sa Maynila ang mga magsasaka para sa welga- hindi lahat nakasama (less than 100) kasi kulang sa transpo- may ibang humabol, sasakay na lang daw ng iba- magiging tagapagsalita nila si Pastor at Danoy- si Pastor sa kasaysayan ng asyenda tapos si Danoy sa kaapihan nila- magkakatabi sina Puri, Pastor and Danoy sa bus- binalangkas ni Pastor sa isip niya yung kanyang sasabihin, memorize nya yung history ng Hacienda

Montero- iniisip naman ni Puri yung pagkikita nila ni Mando; hindi siya sure kung anong status nilang dalawa- ninanasa pa rin ni Danoy si Puri, pero nawawalan na siya ng hope kasi dahil kay Mando- after about 2 hours, nakarating na sila sa Maynila- nagstop-over sila sa office ng Kampilan- umalis na yung ibang magsasaka papunta sa himpilan ni Rubio- sumama si Pastor and Puri kay Mando- nameet nila si Andres- may itinatayo na gusali sa tabi nung office para maging himpilan ng radyo at istasyon ng telebisyon- mga 3-4 months ang ittake para matapos yung pagpapagawa ng gusali- malaking trabaho pero malaking paglilingkod daw- nagtataka si Pastor kung bakit nagmamalasakit ng ganito si Mando, mayaman naman siya- lalong tumitingkad sa tingin ni Puri si Mando, turn-on daw yung pagmamalasakit nya- umalis si Pastor, pinuntahan si Andres- natira si Mando at Puri sa office ni Mando- tinanong ni Mando kay Puri kung may balak siyang manirahan sa Maynila- naguguluhan si Puri kung anong ibig sabihin ni Mando sa pagtanong nyan- sabi ni Mando nagtatanong lang daw siya- sabi ni Puri, maaari naman daw sanayin ng isang tao ang kanyang sarili, kahit saan man siya- sabi ni Mando, kaya ngang makibagay pero ang lugar ay dapat bagay sa mga pangangailangan ng

isang tao- sabi ni Puri ang mga tagabukid ay dapat sa bukid lang- sabi ni Mando na dapat na matapos ang ganyang pag-iisip- titigil na daw sa pagpapaumanhin ang mga magsasaka- natuwa si Mando na kahit na tagabukid si Puri, malalim pa rin siya mag-isip- nagtaka rin si Puri kung bakit kakaibang mayaman si Mando- pag-uusapan na dapat nila yung status nila, biglang pumasok si Pastor, kelangan na daw umalis- naghapunan sila tapos pumunta na sa rally

KABANATA 47- labinlimang minuto ang layo ng bahay ni Mando sa Kampilan- ang bahay ni Mando ay simple lamang, di tulad sa karaniwang mayaman na magarbo

- mga nakatira sa bahay ni Mando: Tata Matyas, Kiko: isang mag-aaral at tumutulong din sa Kampialan pag gabi, Mang Simo: kusinero at taga-asikaso ng mga bagay na hindi maasikaso ni Mando

- mga librong nasa librerya ni Mando:Noli, Fili, La Solidaridad, Epistolario Rizalino. El Renacimiento, Muling Pagsilang

- dapat daw baguhin ang kasaysayan ng Pilipinas dahil dapat katotohanan at maraming mali ang nakasulat ang dapat na magsulat ay isang lupon ng dalubhasang Pilipino

- inalok ni Mando si Puri na tumira sa Maynila kasama niya- ayaw ni Puri dahil baka kailangan pa niyang magbago para makibagay sa sosyedad- nag-usap si Tata Matyas at Tata Pastor- sinabi na dapat tayong lumaban tulad ng isang kalabaw na naglagot sa tali at ginagamit ang sungay- kailangan nating tumiwalag sa kumokontrol sa atin at lumaban - “ang pang-unang batas ng buhay ay pagbabago”---Mando

KABANATA 48- May plano silang idaan muna sa Kongreso yung mga problema bago magrally, kasi hindi pumayag

yung mga pinuno.- maraming tao, maluwag ang entablado, may mga karatulang nilalalaman ang layunin, may mga tiktik (spy ng gov’t or yung nagsusulat para sa dyaryo)

- Mga taong nagtalumpati: Rubio, estudyante, tabakera, Pastor, Danoy, Mando, Senador Maliwanag- Nagsimula sa pambansang awit- inexplain ni Rubio yung layunin na humingi ng pagbabago sa mga lider ng pamahalaan/negosyo

para ma-wipe out ang kahirapan.- “Huwag nating sisihin ang Nasareno” dahil ang krisis ay gawa ng pulitika at pananalapi. “Sila ang

ibong mandaragit sa panahong ito.”- Pagtaas ng presyo ng mga bilihin: way ng pagpapayaman ng mayaman at pagpapahirap ng pobre- may studyanteng nagsalita ng Ingles, tapos pinatigil ng mga tao- 90% ng mga estudyante ay anak ng manggagawa (mahihirap).- “Natural na pag mataas ang cost of living, magasos ang pag-aaral.” Maspipiliin ang bigas kaysa

libro dahil mas kailangan ito.- sabi ng isang manggagawang babae na pataygutom ang mga tabakerong Pilipino kasi tinatangkilik

ang sigarilyong Amerikano (blue seal), pero mahusay naman ang gawang atin.- Mga nana yang burdened. “kaming mga babae ang may hawak ng supot pero paano kung walang

laman ang supot?”- sinabi ang kalagayan ng mga magsasaka sa Hacienda Montero- Pastor: kasaysayan ni Kabesang Tales, nawawalan ng saysay ang kasipagan- Danoy: gumagamit ng dahas si Montero. “May takot sa Diyos pero hindi sila takot sa patalim.”- Gusto nila ng sariling lupa

KABANATA 49- Mando- kaibigan ng mga api- Matagal na tayong may demokrasya pero wala paring improvement.- “Pang-aalipin ng dalita’t gutom ay mabigat kaysa alinmang pang-aalipin.”- Tungkulin ng mga tao na gumawa ng mapagkakakitaan kung walang magawa ang gobyerno.- Trabaho: imbis na white collared jobs at data sa blue nalang (hindi dun kukulangin sa

pangkabuhayan). Preferred kasi ng mga tao yung trabahong hindi nagpapawis.- Partido Pulitiko—gusto lang ay kapangyarihan- Arabe at kamelyo: “Pinayagan ng Arabong maipasok ng kamelyo ang kanyangulo sa tolda. Tapos

yung buong katawan n. Tapos, sinipa nay u g Arabo palabas. (analogy sa Pilipinas at dayuhan sa bansa)

- Amerikanisasyon: “nakalimutan ng mga Pilipino ang kanilang sarili”- Ngayong Malaya na, dapat tayong magbago. “Wala na tayong tali, maari nang kumilos. Walang

piring ang mata, kaya hindi na dapat lumakad ng parang isang bulag.”

KABANATA 50- nagka sunog sa asyenda- isinisisi ang pagkakasunog sa mga lider magsasaka- naghalughog ang mga civilian guard sa mga bahay- nakahanap ng mga pusil at armas sa bahay ni Tata Pastor- nakahanap ng mga abubot at gas sa bahay ni Danoy

- may mga dokumento at saligang batas ng kapatiran ng mga magsasaka sa bahay ni Mang Tumas- Kinapkapan sila isa-isa, pati ang mga babae- Sinampal ni Kapitan Pugot si Tata Pastor sa labi dahil sa hindi nito pag-amin.- ”masama, subersibo, anti-gobyerno”,”prinsipyo ng komunismo” -> pantukoy ni Kapitan Pugot sa

paniniwala ng mga magsasaka- hindi hinayaang makadalaw ang mga babae sa mga nakakulong- Kapitan Pugot – dapat ay nabilanggo o silya elektrika dahil sa pagkampi sa kaaway noong panahon

ng Hapon

KABANATA 51- si Mando ay may pusong “mailap”- maraming manliligaw si Dolly tulad nina Pong Tua-son, pangulo ng Bachelors Club at

Kongresistang taga-Bisaya at balo- Pumunta si Dolly sa tanggapan ng Kampilan upang kausapin si Mando tungkol kay Pong- Dumating si Puri kasama si Magat at ikinwento ni Puri kay Mando ang pangyayari sa asyenda- Puri – tumakas sa civilian guard at nagdaan sa batalan at palihim na umalis sa likod ng bahay.- Ipinagmalas ni Dolly si Puri. Tiningnan niya ang mga katangian nito: maamo ang mukhang hapis,

may pisnging kayumanggi, mapungay ang mga matang malalim, katutubo ang kulot na malagong buhok, manipis ang labi, buhay ang dibdib, husto ang haba at bilog ng mga bisig

KABANATA 52- ang class daw ng tao ang nagpapakita ng totoong katangian niya- Galit si Dolly kay Puri, kasi she destroyed date with Mando- Sabi ni Mando, pinsan daw niya si Puri pero nagdoudoubt si Dolly- nagusap si Dolly at Puri about education, mothers and finding the right husband- mas maraming pagkakataon umunlad ang mga nakapag-aral- Di hinahanap ng probinsyana ganun.. pagktao at hindi gawain ang basehan - kelangan ng asawa para mafulfill needs nyo- sanay na sa hirap “matutong mamaluktot sa makitid na kumot- hindi daw popogreso kasi ayaw ng pagbabago ng mga tagabaryo- kahit gusto umunlad, hindi kaya kasi walang resources- walang law na nagbabawal yumaman- nagiging suwail ang bata dahil sa nanay- inisip ni Dolly na inggit lang sa kanila si Puri- sabi ni Puri wala daw siyang kaiingitan kasi nanay ang nagpalaki sa kanila, hindi yaya

KABANATA 53 A- nagtampo na si Dolly kasi hindi natuloy yung date nila, ayaw na makipagkita kay Mando- Bumalik si Mando sa kanyang opisina, mas importante naman daw ang lakad kasama ang dalaga. - Nagtungo ang dalwa sa tahanan ni Mando.- Nadatnan nila si Tata Matyas at Dr. Sabio. - Mayamaya ay dumating na rin si Magat at Danoy.- Mainit ang dugo ni Danoy.- Mahinahon naman si Mando. - Nangako si Dr. Sabio na tutulong siya upang mailigtas sina Pastor- Nagrekalmo kasi si Danoy na bingi ang batas.- Isinalaysay ni Puri ang lahat. - Nagtungo daw si Kap. Pugot sa kabisera at bumalik na may kasama ng nilitar.- Naisip nila na Si don Segundo ang may plano ng pagsunog at tumulong sina Gob. Doblado at Hen.

Bayoneta. - Nahihirapan daw si Dr. Sabio na makuha nag asyenda.- Marami kasing pulitikong asendero at walang laman ang kaang bayan Dapat daw ay bibilhin na

lamng ng Freedom University ang asyenda. - Ang problema ay ayaw makipagugnayan ng may- ari. - Sinabi daw ni Don Segundo na may milyonaryong dayuhang tumawad na. Hinala ni Dr. Sabio ay si

Son Tua. - Dinahilan ni Dr. Sabio na bawal mag may- ari ng lupa ang dayuhan liban lang kung ginagamit

siyang dummy.- Sinabi ni Montero na siyentipiko nga si Dr. Sabio ngunit isang idealista. - Nag-alok si Dr. Sabio na bilhin ang asyenda na papatungan ng 30% ang halaga ng amilyar. - Ayaw ibenta ni Montero dahil baka isipin ng magsasaka na takot siya.

- Naubusan na ng pasensya si Dr. Sabio.- Sinabi ni Tata Matyas na ipinaglaban rin ni Andres Bonifacio ang mga magasasaka. Ang masama

ay pinaligiran ang nagging pangulo na si Aguinaldo ng mga gusting protektahan ang sarili nilang interes. Hanggang sa panahon ng mga Hapon, ang mga tao din ito ang mga kolaborador.

- Sinabi ni Dr. Sabio na nakakalungkot daw dahil marami pa ring di nagbabago.- Nangako si Dr. Sabio at si Mando na gagwain nila ang lahat.KABANATA 53 B- Nakakulong sa kwartel sa asyenda ang mga magsasaka. Pagod na silang lahat. - Dumating ng ika- 7 ng gabi si Kap. Pugot mula sa lihim na panayam niya kasama sina Gob.

Doblado, piskal at kumander ng himpilan ng MP. Tumawag na rin siya gamit ang telepono kay Hen. Bayoneta at Don Segundo.

- Bawal ang dalaw at hindi sila binigyan ng pagkain, ni tubig na pang- inom, noong una. - Ang mga gwardiya nag kumakain ng mga pabigay ng ilan sa mga asawa ng magasasaka.- Isang balding tubig mula sa sapa lamang ang ibinigay sa 25 na nakapiit ng bilanggo. - Iniutos ni Pugot na bigyan ng lugaw ang mga magsasaka dahil ililipat daw ang mga ito sa kabisera.

Umuusok pa ito ngunit walang tapon na kinain ito ng mga kasama. Nagulantang ang gwardiya dahil nakalagay lamang ito sa timba at walang mga plato atbp. Ang binigay.

- Lihim na natuwa sina Pastor sa pagkagulat ng mga gwardiya. Nagalit ang lider at hindi binigyan ng tubig na pawai ng uhaw ang mga kasama.

- Ginwardiyahan ng mabuti ang mga bilanggo. - Nilipat sila sa isang mala- bodegang lugar na walang kisame. Maraming daga, ipis, at gagamaba

dito. Isang bumbilya lang ang ilaw. Malamig ang sementong hinigaan nila. - Mayamaya ay matutlog na ang magkatabing si Mang tumas at Pastor ng biglang gisingin ng bantay

si Pastor gamit ang ripple.- Pinilit nilang umamin si Pastor. Noong una ay pinupuri pa ito. - Ngunit matigas si Pastor, naiinis ang dalwang di kilalang imbestigador. Isang flashlight ang

tinatapat nila sa mukha ng matanda. - Pinabugbog si Pastor ng 2 oras. Pinilit ni Mang Tumas na makinig ngunit wala siyang marinig.- Binalik si Pastor sa loob ng bilangguan. Nawalan na ito ng malay- tao.

IM Summaries

Kabanata 54

Bihusan si Pastor ng tubig sa mukha. Ng magkamalay siya ay bumangon si Pastor ngunit nanatili lamang nakaupo dahil sa sakit ng katawan.

Inisip ni Pastor na walang saysay ang makipag-usap sa dalawang tagapagsiyasat dahil tao lamang ang dalawa sa anyo. Higit pa raw sila sa mga imbimg apartong sinususian.

Nag-aalala si Mang Tumas sa kanyang kulungan dahil baka tuluyan ng niligpit si Pastor. Pagkatapos ng ilang oras ay nakita ni Mang Tumas na akay si Pastor ng tanod ring kumuha

sa kanya. Hindi man niya tignan si Pastor ay alam niyang malaki ang pinagbago nito. Nabatid din ni Mang tumas na hindi makalakad si Pastor.

Tinulungan ni Mang Tumas na makahiga si Pastor at sabi niya na pakiramdam niya na ang buong katawan niya ay isang malaking pigsa.

Pagdating na madaling araw, pati ang tanod ay tulog na. Tinignan ni Mang Tumas si Pastor at ang tanod at binatid ang kanilang pagkakahambing. Inisip ni Mang Tumas na pareho sila ng harangin ngunit magkaiba ng paraan.

Sumipol ang Guwardiya pagsapit ng ika-anim ng uaga. Marami ang nagising ng mas maaga pa pero hindi bumabangon dahil nakikiramdam.

Gutom na sila ang nauuhaw pero mas mahapdi pa ang sugat ng kanilang kalulwa. Pagkagising ni Pastor ay hinahap niya si Mang Tumas ngunit wala ito sa kulungan. Pumasok ang bagong sarhento ng mga tanod ay pinahanay ang mga bilanggo. Ayon sa

bagong sarhento na bagama’t sila’y masasamang tao ay tatratuhin sila roon ng maayos. May dalawang rantso, walang sasaktan kung hindi magsisinungaling at walang papatayin kung walang tatakas.

Pagkaalis ng sarheto ay kinamusta ng mga magsasaka si Pastor. Lumaki ang kanilang poot. Walang pakapagsabi kung nasaan si Mang Tumas. Ng ika-sampu ng umaga ay dinalahan sila ng mga sundalo ng sinaing, tuyong sapsap at

salabat.

Kabanata 55

Hinatid ni Dr. Sabio si Puri sa dormitoryo. Pinulong ni Mando sa kanyang opisina ang reporter na si Iman at sinabihang tipunin ang

lahat ng ulat sa nangyari sa Hacienda Montero. Ipinatalastas niya ang mga nangyari ayon sa salaysay ni Puri.

Si magat ang nagbigay kay Iman ng sasakyan at gugol para sa lakad nito. Nagpahanda si Dr. Sabio sa tanggappang legal ng kanilag pamantasan ng mga kaukulang

hakbang upang mapalaya ang mga magsasaka. Nagpuolng muli ng gabing ‘yon sina Mando, Magat, Dr. Sabio, Danoy, Rubio at Andres.

Tinalakay nila ang iba pang mga suliranin ng Anak Pawis. Ipinasya nila na ang pakana sa asyenda ay ang unang hudyat ng kampanya ng mga

reaksyonaryo laban sa kilusang manggagawa at palatuntunang makabansa ng mga progresibo. Bago matapos ang pulong ay dumating si Iman at sinabing pinatay si Mang Tumas at isa pang

magsasaka dahil nagtangka raw ito tumakas. Ayaw pumayag ng sarhento na kunan ng litrato ang bangkay nila Mang Tumas pro sa dulo ay

pumayag din. Hindi nakausap ni Iman si KapitanPugot dahil wala ito at pinapuntang Bagyo ni Montero. Nagpaalam si Andres upang ihanda ang panghuling bilang ng pahayagan na lalabas sa unang

oras ng umaga. Sabi ni Magat na gayong matagal ng tapos ang digmaanay hindi pa gaanong nalalayo ang

kalayan sa panahon ng hapon. Dr. Sabio: Mi panahong mabisa ang bibig at panulat, mi panahonnamang mabisa ang patalim.

Ngunit sa lahat ng pahanho’y dapat silang patnubayan ng utak.”

Kabanata 56

Umakyat sa Baguio ang 400 na pamilya ng alta sosyedad at isa sa mga nauna ang pamilya Montero.

Nagpulong sa silid na laruan na poker sa bunggalo ni Montero sa Bagyo sina Don Segundo, Son Tua, Heneral Bayoneta, Senador Botin, Gobernador Doblado at Kapitan Pugot.

Si donya Julia at Dolly ay kasama ni Pong Tuason sa Pine Hotel para sa isang kasiyahan. Hinilig ni Montero kay Botin na sumalungat ito sa mga radikal. Sabi ni Senador botin na “iba na

ang takbo ng panahon at din a magaang sakaan ang agos na makabansa”. Mapipigilan raw niya ang panukalang radikal sa susunod sa sesyon kung may lagay.

Sabi ni Son Tua ay bahala na raw si Botin sa kung magkano. Umalis si Botin at pinabaunan si Montero ng Sobre.

Napagusapan ng apat na aksiyonista ng korporasyon ang kalagayan ng mga bagay bagay. Heneral Bayoneta: “Tama si senador botin: malaki ang ipinagbago ng panahon. Nu’ng araw,

pagka heneral ka, para kang hari; ngayon, ang mga opisyal aybinabaril na ng kanyang mga sundalo ng patrydor. Nu’ng araw, pagka milyonaryo’y walang hindi mabibili;ngayon, ang milyonaryo’y takot sa atake ng peryodikoat sa imbestigasyon.”

Iminungkahi ni Heneral Bayoneta na gamitin si Dolly upang mapalapit kay MAndo ngunit binawi niya ito ng maalala na nililigawan ito ni Pong Tuason.

Kabanata 57

Inintay ni Don Segundo magalmusal si Dolly dahil may hihilinh=gin ito sa anak. Minungkahi ni Montero na imbitahan niya si Mando sa Bagyo. Pumayag si Dolly na imbitahan si Mando sa Bagyo ngunit hindi niya masisiguro na pauunlakan

nito ang kanyang ama. Pagkatapos mag-almusal ay tinawagan ni Dolly si Mando at inimbitahan sa Bagyo. Naalala ni Mando na may pagtitipon ng ga peryodista sa bagyo kaya’t sinabi nitong baka

makarating sila ni Magat.

Kabanata 58

Dumating sina Mando at Magat sa Pines Hotel dalawang araw pagkalipas nilang mag-usap ni Dolly.

Pumunta sila roon para itaguyod ang ilang layunin. Una ang paninindigan sa malayang pagbabalita at ang paghangad nilang magl;agda ang kongreso ng tiyak sa patakaran hinggilsa pilipinisasyon ng mga pahayagan sa Pilipinas

Senador Maliwanag: Ang isang pahayagan ay makapangyarihang instrumento sa pagbuo ng damdamingbayan, sa pamamagitan ng balita, editorial at ibang lathala kaya’t hindi tama na ang lakas na ito sa isang demokrasya ay matiwal sa kamay ng sinomang dayuhan.

Nananghalian sila Mando at nilibot ang ilang kinagigiliwang pook- Mansion House, Dominican Hill, santuwaryo ng Mahal na Birhen, Camp allen at pamilihan ng Bagyo.

Magat: ang nakakalungkot, ang kagandaha, klima at biyaya mg Bagyo’y sarili ng mga masalapi, at hindi nilalasap ng mga dukha.

Pagbalik sa otel ay marami ng mga peryodista at reporter ang dumating. Nakihalibilo sila at nakihalo sa karniwang salitaan.

Tinawagan nni Mando si Dolly at inimbitahan nama ito ng dalaga na maghapunan sa kanila. Nasasabik na si Dolly para sa hapunan dahil may nais siyang linawin kay Mando at gusto niya na

muli makasama si Mando. Umaasa na rin namn si Don Segundo na makausap si Mando. Hindi niya maitindihan kung bakit

radikal si Mando sa kabilang mayaman naman siya. Natatakot si Don Segundo na magin ang kanyang salapi o si Dolly ay hindi makapagbago sa sa s

imulain at kapasyahan ng publisista.

Kabanata 59

Bago tumungo si Mando sa tahana ni Dolly ay pinuntahan nito si Magat sa lounge at sinabing wag na siayng antayin.

Sinalubong ni Dolly sa pintuan si Mando at pinakilala kay Don Segundo at Donya Julia. Ayon kay Don Segundo ay pag tag-init ay ang Bagyo ang kapalit ng Maynila. Pagkatapos maghapunan, bumalik sila sa kabahayan. Nag-usap ng mag-isa sila Mando at Don

Segundo. Pinagusapn ng dalawa ang pahayag ng kampilan sa nangyari sa hacienda ni Don Segundo. Ayon kay Mando, amg pagsasamahan ng asyenda’t mga kasama ay tubig at langi at sa nangyari

kamakailan ay nasunog na ang tulay ng dalawa. Dalawa ang nagnanais bumii ng ayenda ni Montero, ang gobyerno at si Son Tua. Montero: tagapaypay ang kampilan ng bulag na nasyonalismo, ng radikalismo, ng pag-uupat saw

ala laban sa meron. Iminungkahi ni Montero na ibebenta niya ang kanyang asyenda kung ibebenta ni Mando ang

Kampilan. Nang umiinit na ang diskusyon ng dalawa ay pumasok si Dolly at binigyan ng kape ang dalawa at

minungkahing magpahinga na sila. Ibinulong ni Dolly kay Mando na panonoorin niya ang liwanag ng buwan sa terasa. Mando: pagka’t kung makikilala nyo kung sino ako, alin sa dalawa, ako’y inyong sumpain o

sumpain n’yo ang inyong sarili. Pinuntahan ni Mando si Dolly sa terasa at sinabing marahil na buhat ng gabing ‘yon ay ‘di na

muling nanaisin ng dalaga na siya’y Makita muli. Mando: walang ‘di nababago ng panahon. At walang hindi nababago sa paningin ng tao. Pero ang

totoo, ako’y ako rin- ang dating katauhan, ang aking puso, ang aking kasaysayan. Walang nagbago sa ‘kin kundi ang isip, tumanda, tumalino, namulat, pero ya’y ako lamang ang nakakabatid.

Pinagtapat ni Mando kay Dolly na siya ang dati nilang alipin. Nagalit si Dolly.

Kabanat 60

Nabasa na ng Madla ang kampilan at iyon ang nagging paksa ng usap-usapan sa maraming dako.

Nagtalumpati ni Senador maliwanagat nagmungkahi ng dagliang pagsisiyasat sa mga muling paghahari ng lagim sa mga lupang sakahan.

Hinihingi ni Dr. Sabio at ng mga katulong na abogado na palayain sina Pastor sa kuwartel. Nagpasya ang Hukuman na palayain sina Pastor. Ipinembalsamo ang bangkay ni mang Tumas at ibinurol sa bahay-kapisanan sa dulong Baryo Mahigit sa isang kilometro ang mga taong nakasunod sa libing ni Mang Tumas. Dumating galling Maynila sila Senador Maliwanag, si Rubio at si Danoy. Kasabay ni Andres si Pator at Puri Napag-usapan na si Pastor at Puri ay pupuinta munang maynila habang si Danoy naman ay hindi

masyado lalayo sa lugar na iyon.

Kabanata 61 ‘Di tumagal pagkatapos ng libing ni Mang Tumas ay may dalawang civilian guard na pinaslang ng

mga hindi kilalang salarin. Parehong may malalim na sigat sa leeg at patay na nang dalhin sa ospital.

Parehong may malalim na sigat sa leeg at patay na nang dalhin sa ospital. Dahil ditto tatluhan na ang mga gwardiya sibil kung umiikot at may kasama pang isang sarhento

ng MP. Naglakay ng checkpoints sa pagitan ng asyenda at mga baryo. Dumating si Kapitan Pugot galling Bagyo. Ipinatupad ang curfew: ika-8n.g., bawal na ang maglakad ng walang pases; ika-9n.g. dapat wala

nang ilaw. Inisip ni Kapitan pugot na taga-labas ang gumawa noon at hindi ang mga trabahador da asyanda

o sa mga kalapit na baryo. Nagalit si Kapitan Pugot na walang hinuli ang mga guwardiya sibil. Pinaalala ng sarhento na

binantaan sila ng hukuman sa pagpiit ng mga magsasaka noon. Nasunog ang dulong-baryo. Marami ang namatay at nasugatan Ayon sa mga gwardiya sibil ay may mga sumugod na mga taong-labas at sinubulan sila pinilan ng

mga taong labas. Ayon naman sa magsasakang hindi natulog ng maaga ay walang mga taong-labas ang pumunta

roon. Ang mga gwardiya sibil lamang daw ang nagpapaputok at binabaril ang mga taong natutulog ng walang kalabanlaban.

Sa tingin ng mga magsasaka ay simulain ito ni Kapitan Pugot na pinaghihiganti ang pagpatay sa dalawa niyang tauhan.

Kapitan Pugot: Hampas sa kalabaw, sa kabayo’ng latay.

Kabanata 62 Nagpadala si Mando ng sipi ng Kampilan at gratis sa mga institusyin at kilusang bayan. Pinadoble ni Mando ang nililimbag na kopya. Sabi ng manadyer ng kampilan na ito ay isang tiyak

na kalugihan at Quijotismo. Ayon naman kay mando, ito ay isang tapat na serbisyo sa bayan. Ang kampilan ay walang sinasanto klundi ang KATOTOHANAN Lalong binatikos ng Kampilan ang mga mambabatas. Naglabas ang Kampilan ng matutunog na pangalan sa talaang-itim nito. Naglathala rin sila ng “Whita Paper” na tumukoy sa pangalan ng mga tao at ang biglang

ikinayaman nito. Birong sabi ni Sen. Maliwanag na ‘wag na raw lalakad si Mando ng walang bodyguard. Sabi ni

Mando na samantalang ayaw pa niya mamatay ay hindi siya takot harapin ang kamatayan o ang pag-uusig ng hukbo ng kasamaan.

Ibinilad din ng Kampilan ang kalupitan sa mga lupang-sakahan. Tahasan ding ipinaratang sa mga may lupa at alagad ng batas ang huling kaguluhan sa asyenda.

NAkaabot sa lahat ng pook ang Kampilan. Papuri ang natanggap nito sa karaniwang tao pero itinuring itong sedisyon ng mga may kapangyarihan. Itinuring nilang peligrosong tao si Mando at sinabing hinuhukay niya ang sarili niyang libingan.

Kabanata 63

Bibisitahin ni Mando sa dormitoryo ng Freedom University si Puri. Pagdating niya roon ay nagusap silang dalawa sa bulwagan kung saan may ilang estudyanteng

babae ang nag-aaral. Binalita ni Mando kay puri na lumalala ang sitwasyon sa dulong baryo at kailangan nang maki-

alam ng presidente. Sinabi ni Puri na nais umuwi ng kanyang ama Sinabi ni Mando na tumututol sila rito ni Dr. Sabio dahil wanted ngayon sa Tata pastor at Danoy

sa asyenda at hindi raw sila bibiruin ng mga gwardiya sibil doon. Sinabi ni Puri na kung magpupumilit ang kanyang ama na umuwi ay sasama siya. Tumutol agad si Mando at sinabing hindi iyon ngayon isang lugar para sa isang magandang

dalaga. Higit pa roo’y importante kay mando ang kaligtasan ni Puri. Inilabas ni Puri ang kanyang pagaalala para kay Mando at ang kanyang pagduda sa sariling

katapangan. Noon daw ay tumutulong siya s gera bilang isang courier at gumgamot sa mga may kailangan ng tulog. Nagsasalita rin siya sa mga pulong noon. Ngunit ngayon ay pawing natatakot na siya.

Sabi ni mando na hindi nabawasan ang katapangan ni Puri. Sinabi nito na may bago lamang na damdamin ang nakitloy sa puso niya…

Isinangguni ni Puri kay Mando ang mungkahi ni Dr. Sabio na kumuha siya ng siyensiya domestika Sabi ni Mando na ito ay isang magandang balak at dapat ito gawin ni Puri sa dalawang

kadahilanan. Una ay dahil naroon na rin naman siya at pangalawa, upang punan ang kakulangan. Sabi ni Mando na sanay na rin naman si Puri sa sa siyensiyo politika dahil sa buhay nito sa baryo

at natutuhang hindi maaring paghiwalaying ang politika at kabuhayan. Sabi ni mando na hindi lamang magiging mabuting asawa si Puri kungi isa ring ulirang ina. Pinaalala ni Puri kay Mando si Dolly at tugon ni Mando na hindi niya na naaalala ang pangalang

yaon at ang tangin nasa puso niya ay si Pe-U-Ere-I.

Kabanata 64

- kakaalis lang ni Mando galing sa dormitoryo pambabae ng Freedom University buhat sa pagbisita kay Puri

- maliwanag na kay Puri na siya ang gusto ni Mando- si Mando’y natitiyak lang sa pagmamahal ni Puri muli sa kanyang kilos at anyo at dahil wala na

itong ibang manliligaw - papunta si Mado sa Kampilan- ika-sampu palang ng gabi at mabagal ang takbo ng kanyang sasakyan- inniisip ni Mando kung paano ang Kampilan pinag-uusapan ng madla at ang iba pa nilang plano

para sa Kampilan- napadaan si Mando sa madilim na parte ng lansangan- pinadidilim ng mga anino ng ilang matataas na punong aguho- munitk na ni Mandong masagasaan ang jeep sa gitna ng lansangan- tinigil niya ang kanyang sasakyan - dalawang lalaki ang nakayuko sa makina- ang pangatlo’y sinabing umistap ang jeep- pinagmasdan ng lalaki si Mando at ang numero ng kanyang sasakyan- nalagot daw ang koneksiyon- tinanong ni Mando kung meron silang plaslait ngunit sa halip na iabot ito ng lalaki sa kanya ay

ipinalo si Mando sa ulo- may kutob na si Mando na hindi aksidente ang pagtigil ng jeep sa daan sa ganoong oras- mabagal ang kanyang pagtakbo ng automobil at hindi siya bumaba buhat dito- naalala niya ang sinabi ni Sen. Maliwanag na magsama ng bodyguard tuwing lalakad- si Mando’s handa lagi- may layunin siya sa poagtatanong ng plaslait- umiwas siya sa pagnanais na pagpalo ng plaslait ng ikalawang lalaki- sinuntok niya ang ikalawang lalaki- ang plaslait ay nahagis sa malayo- inatake siya ng isa pang lalaki na mas mababa ng kaunti kay Mando ngunit malaki ang katawan- ginamit ni Mando ang kanyang kasanayan sa judoa t karate- napatihaya and ikatlong lalaki- ang lalaking nagsabing sira ang jeep ay tinutukan siya ng rebolber- sinabihan ni Mando na mga duwag- natamaan siya sa tagiliran- tumagos sa kanya ang bala at ang isa sa mga umatake ang namatay- nagulat ang namaril- binaril ulit si Mando at siya’y natamaan sa balikat- sinunggaban niya ang may hawak ng baril- parang bumalik sa kanya ang lakas ng kanyang kabataan sa Sierra Madre, paglaban sa mga

Hapones, sa pating na kanyang kinalaban at sa pagpatay kay Martin- nabagsak ang rebolber- dapat tatakas ang sununtok ni Mando ngunit naagapan niya ito- nagpaputok si Mando sa taas upang ipahiwatig na may pangyayari sa lugar na ito- namatay ang isa; buhay ang dalawa- nanigarilyo si Mando- dumating ang dalawang sasakyang police patrol- dinala siya sa hostpital

Kabanata 65

- pinailalim si Mando sa ilang pagtitiis- dumalaw si Magat, Andres, Dr. Sabio- umiwi agad si Andres at sinigurado ang pagbabalita sa Kampilan ng tangkang pagpatay kay

Mando- ayon kay Magat hindi personal ang pagtangka- nataboy na ang Hapon ngunit ang kasamaa’y di pa rin naaalis sapagkat Pilipino rin ang

gumagawa nito- sinuri nila ang mga makikinabang sa pagpatay kay Mando- Don Segundo:

pagtatalo sa Bagyo sindikatong kontrabandista hindi pagtalab ng balak na paggamit kay Dolly

- kinikilalang kagalanggalang ang mga gumagawa ng masama- umalis na ang mga dumalaw maliban kay Magat na hindi pumikit ng isang saglit dahil sa

pagbantay kay Mando na nagkalagnat- kinabusa’y nagbalik si Dr. Sabio kasama si Puri at Tata Pastor- tsaka lamang naibalita kay Puri ang pangyayari - alam na rin ni Tata Matyas ngunit pinayuhang huwag munang bumisita- pagdating ni Puri ay umupo siya sa gilid ng kama ni Mando at hinawakan ang kamay nito- dumating si Andrea at si Iman- dinala nila ang sipi ng Kampilang nagbabalita sa pagtangka sa buhay ng maysakit- nalaman na ang tatlong lalaking inutusang pumatay kay Mando ay civilian guard sa Hacienda

Montero at inigaw nila ang nag-utos nito- nagtungo sa ospital ang ilang pulisya upang liwanagin ang mga pangyayari- ayon sa kanila’y lumagda ng isang pagtatapat ang dalawang humarang kay Mando- dumalaw rin si Sen. Maliwanag, Rubio, Tata Matyas na lubos ang galit sa pangyayari- pinaalala ng senador na magdala ng bodyguard- sabi ni Mando pag labas nalang niya at “nginuso” si Puri at kumindat- hindi tumanggap si Mando ng tawag o sulat ni Dolly- nagpaalam si Puri kay Tata Pastor na manatili upang alagaan si Mando ngunit tumanggi si Mando

kahit na ito’y katibayan ng pagmamahal sa kanya ni Puri- mag-aral na lang daw siya- may tagapagalaga naman daw siya- nagtampo si Puri- tinanong ni Mando kung dadalaw bukas- Puri: ayaw naman daw ni Mando at mas maganda naman daw ang nars- Mando: tunay ba akong mahal mo?- Puri: mi alinlangan ka pa ba?- Pakiramdam ni Mando na magaling na siya- nang wala nang dalaw at pinakain na siya’y dumating si Danoy- Danoy

nasa liblib na baryo sa labas ng hacienda nagmamatyag sa mga pangyayari sinariwa and dating ugnay ng taong labas lihim sa lumuwas upang makita si Mando umalis at babalik sa baryo “maniningil kami ng mga pautang!”

Kabanata 66

- nagkawalaan ang mga maginoo sa Maynila nang kumalat ang balita sa pagtangka sa buhay ni Mando

- Sen. Botin pumunta sa ibang lupain tatagal ng ilang buwan

- Gob. Doblado nagbakasyon sa Hong Kong namatay si Donya Ninay at naiwanan ng salapi at kalayaan wala silang anak hindi na umuwi sa mansyon sa Quezon City

sa bahy na siya sa kasunod na kabisera tinitirhan ni Tindeng at dalawang bata nagpaaral kay Tindeng hindi kasama si tindeng sa HK kundi sina Dolly at Donya Julia dating magkasintahan si Donya Julia at Oscar Doblado; malayong pagkakataon lang itong

pagsasama nila- Pong Tuason

nagtuloy sa HK para pangasiwaan ang pagtatayo ng isang gusali nimbitahan sina Dolly at Donya Julia

- Hen. Bayoneta pumunta sa Kabisayaan at Mindanaw umiwas daw muna sa “mainit na klima” sa Maynila hinahangad alamin ang iba at bagong pangkat ng kotrabandista hindi na sila monopolyo

- Montero at Son Tua ay hindi makita; kung hinahanap sa Maynila ay nasa Bagyo daw at pag hinahanap si Bagyo nasa Maynila daw

- dahil sa Kampilan ay lumtaw ang pangkat ng mga pribilehiyo- bihira ang oras na walang dalaw si Mando- araw-araw ay dinadalaw siya ni Magat at Dr. Sabio- madalas nandoon si Rubio at Tata Pastor- hindi napansin ang kanyang pagdaramdam ng pag-alis ni Dolly ng walang paalam- pagdumarating si Puri ay may kislap sa mata ni Mando at tila wala ng sakit- dinalhan ni Dr. Sabio ng ilang aklat si Mando at si Adres nama’y nagdala ng mga magasin- tinanong ni Puri kung gusto ni Mandong basahan siya ngunit mag-usap nalamang daw sila- Puri: hindi ka ba nagsasawa sakin?- Mando: tawagin mo na kong mahal… marami pa akong ipagtatapat sayo

Kabanata 67

- nakaupo si Mando sa isang silyang yantok na may gulong - umupo sa ilalim ng puno sa bangkong kahoy- Mando: pinapanood ang dalawang ibong naghahabulan sa mga sanga ng punong banaba- Puri: pinapanood ang sinag na ginto ng hapon na lumlikha ng kariktan kung malusaw at mahalo

sa matingkad na luntian ng masinsing damo- Mando: malapit na maging tulad ng magkasintahang ibon- Puri: nagsilang sa sinapupunan niya ng isang bagong katauhang dalisay at kaligayahan ang

kanilang pag-ibig- Sabik na si Puri sa sasabihin ni Mando- Mando: dapat mong malaman kung akong sino talaga- Puri: si Mando Plaridel lang ang nakikita- Mando: ako’y si Andoy, anak ng babaing kapatid ni Tata Pastor- ginunita ang:

buhay kasama ang mga Montero lumaki at pinag-aral ni Montero pagtakas sa Hapones paglabas sa bundok pagka-gerilya pagkakilala kay Tata Matyas pagtuklas sa kayamanan ni Simoun unang pagsadya sa Hacienda Montero sa Gitnang Luzon ang paglakbay sa iba’t- ibang bansa

- Puri: bakit mo inilihim ng ganto katagal- Mando:

1. dapat maunang manatiling lihim ang kasaysayan ko hanggang maisagawa ang aking misyon2. inibig na kita sa unang pagkakita ko sayo nagbabagong loob ka ba?

- Puri: si Mando’s si Mando at wala nang iba- sinabi ni Mando kay Tata Pastor ang lahat at pumayag naman ito- inanyayahan sa pagtitipon nina Puri at Pastor si Sabio, Magat, Andres- Mando

edukasyon, pamamahayag at pagmumulat, pagsasaliksik ukol sa pagsasaka, pagtataguyod ng mga luyuning pangkawanggawa at panlipunan

mi pondo hindi negosyo bubuo ng korporasyong mangangasiwa Andrew Carnegie: magdadala ng hiya ang mamatay na mayaman

- Dr. Sabio: hindi pabrika ng diploma- Natuklasan ang Hacienda Montero at ibang lupang sakahan at binili ng gobyerno sa mga dating

humahawak noon- Kikilalanin ang karapatan ng gobyerno upang samsaming ang lupa - ilegal ang pagbili ni Montero ng lupa- maaaring bilhin sa gobyerno- pinaalam sa lahat ang pagpapakasal ni Mando at Puri- ibinigay ni Mando kay Puri ang agnos ni Maria Clara

Kabanata 68

- nakita ng dalawang batang nangangahoy ang bangkay ni Kapitan Pugot na nakasabit na patiwarik sa malabay na sanga ng puno sa pagitan ng Hacienda Monetero at ng dulong baryo

- nangingitim ang mukha, nakadilat ang matang kulay dugo at kagat ang dila ng mga ngipin sa mga pangang naninigas

- hidi ibinaba- nagbayad din sa wakas- pangulong tudling ng Kampilan: Katulad ni Anteus, may lihim na kahinaan ang mga ibong

mandaragit”- Son Tua

hinarang ng isang pangkat ng mga sandatahan sa dakong liblib na kapatagan sa gitnang Luzon sa automobil papuntang Maynila galing Bagyo

dinukot at pinalaya ang tsuper- Monetero: inatake ng paralisis, nakaratay ng walang malaytao, wala nang silbing mabuhay- kausap ang abogado ukol sa mga problema- bumalik na sina Donya Julia, Dolly at Tuason- hacienda Monetero at baryong nakapaligid: ang mga guwardiya sibil ay masahol pa sa Hapones- nagkaroon ng alitan- nag-gerilya ulit ang mga magsasaka- nagtipon at naghanda para sa paggawa ang mga ito

Kabanata 69

- inanyayahan sila Mando, Maliwanag at Sabio ng presidente sa isang komperensya sa palasyo- binansagan silang pasimunong radikal- ambisyosong senador, propesor ng unibersidad, publisista ng peryodikong iskierdista- nag-usap muna sa telepono at nagpayanam sa opisina ni Mando- ultimatum daw ang meron ang presidente- lapatan daw ng problema, analysis at maaring solusyon- ayaw daw ng presidente ng gulo - Maliwanag: nakatalagang tumulong - Talaan ng problema, karaingan at petisyon ng mga magsasaka’t manggagawa at pag-aaral ng

mabisang solusyon- Pres: wala sa kamay

school = okay kalsada = okay ospital = saka na, maghahanap ng pera pagbawal ng civilian guard = hindi pwede : proteksyon nasalanta ng digmaan: mahirap lutasin ang mga problema

- kung palalampasin pa daw ng administrasyon ay hindi na masisigurado ang pagtulong sa mga magsasaka

- ang presidente daw ay dapat lumabas sa palasyo at makita ang mga pangyayari sa mga baryo, masyadong pinapaligiran ng mga elite

- nakagapos daw ang kamay ng presidente sa mga pressures ng iba’t-ibang sectors- ang coup d’etat ey unang ibinalita ng Kampilan at huling nalaman ng presidente- ang diktatura ay hindi nararapat kahit pa sa anong kadahilanan- paris ni Hitler, mag-aalsa ang bayan- pres: pigilan daw ang mga pagsasaka o humanda sa konsekwensya

- ang baya’y hindi mapapatay ng mga taksil sa kanya- pres: pipigilan ang writ of habeas corpus- umalis ng tatlo sa palasyo- Mando: kumain muna tayo bago manaog ang utos ng pagkukulong satin- sa Hacienda Montero ay pupulutong ang mga magsasakang pawang balisa- pinag-uusapan ang kalagayan, mahahalagang karanasan sa pakikipagdigma sa Hapones- Rubio: dala ang manggagawang industriyal sa Maynila at ibang sentro ng populasyon- Hindi nila papayagang maapi ang mga kapatid na mgasasaka- Dinagsa ang harapan ng hacienda ng mga magbubukid at taong-baryo- Sinindihan ni Pastor ang isang sulo at ito ang idinuldol sa tatlong malaking pigurin (Montero,

Doblado, Bayoneta)- Dumating ang dalawang trak na punuan ng mga sundalo at civilian guard at tangke- Napilitang manlaban ang mga may armas- Wala sa mga kawal ang nagurlisan- Kinabig ang nakataob na bangkay gamit ang kanyang botas ang ulo upang matihaya si Pastor- Uubusin kayo lahat ng bala!- Walang sumaklolo sa kanila- Inumaga sa pagpapanayam sina Mando, Magat, Rubio at Danoy- Bago sila maghiwahiwalay ipinahayag ni Mando:

“Inubuhos natin ang ating buong kakayahan at gagawin ang lahat ng magagawa upang ang ating bansa’y maging tunay na malaya’y nagsasarili, at ang mga mamamayang Pilipino’y siyang maging tahas na panginoon sa kanilang lupain. Makatarungang demokrasya; pakakapantay-pantay sa batas at pagkakataon sa buhay. Ito ang ating panata at hantungan kasakdalang tayo’y magbuwis ng ating buhay.”