Postkëscht 1833 L-1018 Lëtzebuerg Tel. 44 00 44 1 info@100komma7.lu www.100komma7.lu

18. Juli - 11. September 2016

picj

umbo

SUMMERPROGRAMM

© s

hutte

rsto

ck

Editeur: Etablissement de Radiodiffusion Socioculturelle, Etablissement PublicOplo: 12.000; 11x am Joer gratis verschéckt vum:radio 100,7 21a, av. J.F. Kennedy L-1855 Lëtzebuerg Postkëscht 1833 L-1018 LëtzebuergTel: 44 00 44-1 e-Mail: info@100komma7.luGrafik: Pat Wengler; Drock: rekaprint+

Programmännerunge si méiglech.

@100komma7

www.100komma7.lu

Réservez votre carte avantage ou gagnez deux billets d’entrées gratuits en nous envoyant un e-mail àkino@100komma7.lu avec le nom du film et votre adresse. Les gagnants sont tirés au sort.

Florence Foster JenkinsRéalisateur: Stephen FrearsInterprètes: Meryl Streep,Hugh Grant, Rebecca Ferguson, Simon HelbergGrande-Bretagne, France;Biopic, Comédie dramatique,120’

L’histoire vraie de Florence Foster Jenkins, héritière new-yorkaise et célèbre mondaine, qui n’a jamais renoncé à son rêve de devenir une grande cantatrice d’opéra. Si elle était convaincue d’avoirune très belle voix, tout son entourage la trouvait aussi atroce que risible. Son “mari” et imprésario,St Clair Bayfield, comédien anglais aristocratique, tenait coûte que coûte à ce que sa Florence bien-aimée n’apprenne pas la vérité. Mais lorsque Florence décide de se produire en public à CarnegieHall en 1944, St Clair comprend qu’il s’apprête à relever le plus grand défi de sa vie ...

Toni ErdmannRéalisatrice: Maren AdeInterprètes: Peter Simonischek, Sandra Hüller, Michael WittenbornAllemagne; Drame, 162’

Quand Ines, femme d’affaire d’une grande société allemande basée à Bucarest, voit son pèredébarquer sans prévenir, elle ne cache pas son exaspération. Sa vie parfaitement organisée nesouffre pas le moindre désordre mais lorsque son père lui pose la question «es-tu heureuse?», sonincapacité à répondre est le début d’un bouleversement profond. Ce père encombrant et dont ellea honte fait tout pour l’aider à retrouver un sens à sa vie en s’inventant un personnage: le facétieuxToni Erdmann …

Sortie le 17 août dans les salles du groupe Utopia

Sortie le 20 juillet dans les salles du groupe Utopia

COU

PS D

E CO

EUR

EDIT

ORI

AL

Du direct pétillant. Du néo-classique qui pulse.Du rétro sans nostalgie. S’il y a un maître motpour qualifier notre programme estival 2016,le voici: le décalage.

L’été 2016 sera contrasté. Au programme: lesrendez-vous phares de l’été - congés annulés etdivers festivals, concerts de jazz et de rock -,avec une programmation étoffée en interviewsde personnalités publiques, pimentée de dé-bats de spécialistes, d’incursions backstage, dechiffres clé, de coups de cœur.

Sur antenne

Cet été, radio 100,7 vous invite à dresser l’oreille: itinérante, elle prendra tout d’abord lechemin des festivals au Luxembourg, et dif-fusera en direct depuis Les Rotondes. Elle lais-sera place, à mi-parcours, à la musique dessets DJ, juste après les interviews d’artistes etd’insiders. Elle diffusera un «best of» desgrands festivals internationaux de musiqued’été, grâce au réseau de l’UER: de Londres àLucerne, en passant par Montpellier, Amster-dam, Salzbourg et Verbier.

Sans lésiner sur les «plats de résistance». Vousn’aurez pas à souffrir du FOMO - Fear Of MissingOut -, donc la peur de manquer quelque chose:radio 100,7 privilégiera tout au long de l’été l’actualité musicale, culturelle et événementielle.

De même, nos journalistes continueront à fairele point sur l’actualité, interrogeront l’invité dujour sur les grands débats de notre société, etvous offriront le traitement d’une informationde qualité.

Chaque jour de la semaine à 13:10 nous vousproposons l’analyse d’un poème issu du patri-moine littéraire luxembourgeois. Un vrai plaisirà l’écoute.

Lire c’est entendre avec les yeux 1

En vingt-trois ans, votre programme imprimé abeaucoup évolué. Tout en restant fidèle auxambitions des origines: vous livrer un résumédes pépites polyphoniques qui vous attendentsur antenne.

Pour ce numéro rénové, nous avons misé surl’aspect visuel pour épauler le message. Voustrouverez tous les articles regroupés sous l’undes trois thèmes suivants: musique, culture, etscience. L’index détaillé sur la page 4 vous facilitera la navigation au fil des pages. En ouver-ture, désormais, nous vous proposons la cartede visite numérique d’une personnalité jeune,passée en interview dans l’émission Generator. Retrouvez aussi les podcasts de vos pro-grammes préférés, à écouter ou réécouter enligne, dans la médiathèque disponible surwww.100komma7.lu

Toute l’équipe de radio 100,7 vous souhaite d’agréables moments d’écoute sur nos ondes.

Kerstin MedingerResponsable des Relations Publiques

Un été prometteurIM

PRES

SUM

2 3

1 Pierre Léger, dans Embarke mon amour, c’est pas une joke[sic.], Editions Mainmise, 1972.

110

Tracks – ready to be played

radio 100,7

624219.108 O

UR

KEY

FIG

URE

S

Editorial

Employéen a fräi Mataarbechter

Stonnen Noriichten am Joer

4 5

DIG

ITAL

 VIS

ITEK

AART

INH

ALTS

VERZ

EECH

NES

GeneratorAll Samschdeg um 18:30

My favourite Apps

Digital Visitekaart vun der Gina Árvai (déijonk gréng), Invitée beim Maxi Pesch amGenerator, d’Jugend-Sendung um 100,7.

Mam Weekend, deen op vollen Tourendréit, Gäscht am Interview, Sortieën,Trends, Gigs!

Coups de Coeur: maacht mat a gewannt gratis Billjeeën ......................................................Editorial ........................................................................................................................................Our Key Figures: de radio 100,7 an Zifferen ............................................................................My favourite Apps: digital Visitekaart vun engem Invité am Generator ...............................

Live aus de Rotonden: d’Congés annulés mam radio 100,7 ..................................................Keng Vakanz fir den E-Lodie: en Interview mam Richard Heinemann ..................................Museker am Gespréich .................................................................................................................De Best-Of vun den Internationale Summerfestivalen ..........................................................Musikalesch Visitekaart ...............................................................................................................De Weltall ass stomm, mee d’Museker kenne keng Grenzen ...............................................Magic Songs: Lidder, déi Geschicht gemaach hunn ................................................................Blue Note am Summer: en Interview mam Manuel Ribeiro ..................................................Filmmusek made in Luxembourg ............................................................................................Notturno ......................................................................................................................................Déjà Vu: Disken, déi Museksgeschicht geschriwwen hunn ...................................................Säitespronk: Iwwert Komponisten, Geiebauer, Erfinder an Interpreten .............................Romantik a romantesch sinn zweeërlee .................................................................................

Zitat aus Original oder just richteg falsch? ................................................................................Gangster Story .............................................................................................................................Wat leeft wéini - de Programm- a Wocheniwwerbléck ..........................................................Appel un Auteuren: maacht mat beim 100,7 Radio-Präis .....................................................Impulser: Bréif vun der Tatta Frieda un de Bernt ...................................................................Een Album lëtzebuergesch Gedichter ..........................................................................................Vu Berlin op Babylon: Exil-Literatur aus den 30er Joren .......................................................Schrëftsteller op der Sich nom Gléck ..........................................................................................Multitalent Papier: eine Zeitreise vom alten China bis in die moderne Recycling-Ära .......Zitat aus Vu Sandalen a bleche Schwäerter ...............................................................................Wat eng Schnëss! .........................................................................................................................Rendez-Vous mam Zäitzeien .......................................................................................................D’Geschicht vun den Iddien .........................................................................................................Meetup: Musik und Literatur ...................................................................................................Usiichten: de Luxus ze denken...................................................................................................

Das gönn ich mir! Eine kulturelle Chronik von Geschmackserlebnissen, Binsenweisheiten, Protesten und Tabus .................................................................................Café scientifique: Interview mam Kerstin Thalau ....................................................................Revolutiounen aus der Wëssenschaft ouni Jargon an ouni Virwëssen ...............................Physik vun der Akustik .................................................................................................................Alles ass Gëft ..............................................................................................................................Artificial Intelligence ....................................................................................................................Op kee Fall huet de Mënsch ausgesinn, wéi mir haut. Oder dach? .....................................Konferenzen .................................................................................................................................

Musek

Kultur

Wëssen

335

6789

10111213

14-1515

16-1718-1920-21

2323

24-252627

28-2930

32-3334-35

363637373839

4041

42-4343

44-45454647

2

Gina Árvai

Digital Visitekaart vun der Gina Árvai

Forest Keynote

GarageBand

Peak

Telegram SWORKIT

6 7

MU

SEK

MU

SEK

Keng Vakanz fir den E-Lodie”Der Kreativitéit si keng Limitte gesat”

E-Lodie

En Interview mam Richard Heinemann, fräie Mataarbechter beim radio 100,7.

All Samschdeg um 21:00

Wat erwaart eis E-Lodie Nolauschterer am Summer?

R.H.: Eng musikalesch Rees vun ominéisem Ambient bei abstrakt Club Kompositioune bis zu richtegen House a Club Tracks. Geographesch gesiversichen ech Kënschtler aus allen Ecke vun derWelt virzestellen: z.B. Äthiopien, England, de States,Polen, der Belsch, Däitschland, Dänemark, a Serbien. Wie vu Summer a vu Musek schwätzt,schwätzt indirekt vu Festivalen. Zu Lëtzebuergwieren dat ë.a. RAF, End-of-Season, an d’Congés annulés. Mee och international Festivale si betraff,wéi Meakusma Festival, a Bozar Electronic Arts Festival. Nieft den Artisten, déi do optrieden, wéiltech och e puer Labele virstellen: dem Mike Paradinassäi Planet Mu, wou zënter dem Ufank vum Joernëmme ”Bommen” erauskommen! Oder nach demKieran Sande säi Blackest Ever Black Label. E ganzspezifesche Genre, mat deem ech mech dëse Sum-mer méi ausféierlech befaassen, ass de ”Balearic”.

Ass haut musikalesch wierklech alles erlaabt?

R.H.: Ech denken, datt een haut richteg vill Fräiheeten als Museker huet. Der Kreativitéit sikeng Limitte gesat. Hautdesdaags ass techneschvill méiglech an et kann ee mat ganz wéinegen, bëllege Mëttel relativ gutt Resultater erreechen. Et gi Kënschtler, déi mat Kichegeschir Musekmaachen, anerer benotzen déi deierste Synthesizer.Do muss jidderee fir sech dat Richtegt fannen.

Wat haalt Dir vun den Handy-Synthesizer: ass etméiglech, domat qualitativ Musek ze produzéieren?

R.H.: Ech produzéiere selwer keng Musek, dofirkann ech just de Feedback vun anere Kënschtlerweiderginn. Handy-Synthesizer si praktesch, fir molséier eng Melodie oder eng Iddi festzehale wanneen ënnerwee ass. D’Resultat ass eng Aart Skizz,déi als Ausgangspunkt vun eppes méi Groussembenotzt ka ginn. Et gi sécherlech och Kënschtler,déi prinzipiell just mat esou Synthesizer schaffen,well dat Ganzt zum Recht vun hirem Setup passt,

oder well et vläicht einfach een Tick méi”cheap” kléngt - een Effekt, dee jo ochgären an der elektronescher Musekgesicht a gebraucht gëtt.

Elektronesch Musek entsteet meeschtens umComputer. Ass dat e Prozess, bei deem deMuseker eleng ass, wéi fréier de Kënschtler asengem Atelier, oder ginn et och hei SuccesStorys vun intensiven Zesummenaarbechten?

R.H.: Virun e puer Wochen hat ech engskandinavesch Grupp virgestallt, déi sechaus sëlleche Produzenten, Komponisten aLabel Besëtzer zesummegestallt huet. Anengem vun hire seelenen Interviews hu siverroden, datt hir Debut LP net wierklecheng Kollaboratioun wier, mee éischter engJam Session, zu där jiddereen iergendeenInstrument konnt matbréngen. Dat Ganzthätt de verschiddene Kënschtler nach méi Fräiheete ginn, soudatt si sech op Territoirë konnten trauen, op déi si elengvläicht nimools gaange wieren. Op däranerer Säit ginn et och weiderhin nach déisougenannte ”Bedroom producers”, déieffektiv eleng an hirer Kummer virunhirem Laptop grandios Musek produ-zéieren. Perséinlech fannen ech et méiflott, wann een zu e puer ass an ee sengExperienzen deelen an direkt konstruktivKritik kann ëmsetzen. Ëmsou méi frousinn ech dann, wann de ”Bedroom producer” seng Kummer verléisst, fir sechop enger klenger Bühn ze performen.

Generator am CongéLive aus de Rotonden

Eklektesch, faarweg a frësch: dee ganzenAugust iwwer kënnt d’Emissioun Generatorlive aus de Rotonden. Op der Terrass goufd’100,7-Bühn installéiert, wou MusekerIn-nen a Gruppe Live Sessions proposéieren.D’Maxi Pesch an den Yves Stephany iwwer-droen d’Live-Energie an Äre Radio. Donieftënnerhale si sech mat ArtistInnen, déi umFestival optrieden, spannenden, kuriéisena verrécktenen Invitéen aus Kultur, Politika Gesellschaft. All Woch proposéiert ee Mataarbechtervum radio 100,7 eng Selektioun aus sen-gem Plackeregal.Congés Annulés - d’Summerprogramma-tioun vun de Rotonden - ass e guddeGrond, fir am August doheem ze bleiwen.Besicht eis bei der 100,7-Bühn, lauschtertlive um Radio oder an der Mediathéik.

© R

oton

des

/ Sve

n Be

cker

© R

oton

des

/ Sve

n Be

cker

Mëttwochs um 15:00

20.7. Pianist Gabriel Tacchino 27.7. Pianist Ivan Ilic

3.8. Geiistin Isabelle Faust 10.8. Dirigent Ivan Fischer

17.8. Multiperkussionist Christoph Sietzen 24.8. Cellist Jacob Shaw

31.8. Sopranistin Felicity Lott 7.9. Pianist Mario Häring

Perséinlechkeeten aus der klassescher Musek

Museker am Gespréich

© w

ikip

edia

by

Mic

helle

Blio

ux©

Mar

co B

orgg

reve

8 9

Am Gespréich mam Rémy Franck.

MU

SEK

MU

SEK

De Best-Of vun den Internationale Summerfestivalen

EBU Highlights - nëmmen um radio 100,7!All Sonndeg um 20:00

17.7. Kissinger SommerInspiratioun vun enger Spréif: wéi de W.A.Mozart säi 17. Pianosconcerto a sol ma-jeur, KV 453, schreift, erënnert e sech unde Gesank vun enger Spréif. E Concertmam Orchester vum BR aus dem Herkules-saal zu München. Piotr Anderszewski,Piano; Sir J.E. Gardiner, Direktioun.

24.7. Festival de Radio France etMontpellierOrientalesche Flair: mat der Aladdin-Suite vum Carl Nielsen a Schéhérazadevum Maurice Ravel si mir matten am Zauber vun Dausend an enger Nuecht.Gespillt vum Orchestre National Montpellier Languedoc-Roussillon. Michael Schønwandt: Direktioun.

31.7. BBC Proms - LondonVery British: dem Edward Elgar säi Cellosconcerto gehéiert zu deene bedeitendste Wierker aus dem Reper-toire. Aus der Royal Albert Hall mat BBC National Chorus of Wales, The BBC Symphony Chorus a BBC Symphony Orchestra. Sakari Oramo: Direktioun.

7.8. Verbier FestivalE Kënschtlerliewen: an der Symphoniefantastique erzielt den Hector BerliozEpisoden aus sengem Liewen. Concertvum Verbier Festival Orchestra, geleetvum Dirigent Charles Dutoit.

14.8. Salzburger FestpieleRussesch Spéitromantik: dem Sergei Rachmaninoff säin 2. Pianosconcerto an domineur versprécht grouss Romantik: herrlechMelodien, brilliant Virtuositéit a grouss Leidenschaft, mam ORF-Symphonieorchester.Lorenzo Viotti: Direktioun.

21.8. BBC Proms - LondonEng Première: 2014 komponéiert de MarkSimpson Israfel. Mat BBC Philharmonic; Johannes Moser, Cello; Juanjo Mena, Direktioun.

28.8. Lucerne FestivalSymphonie der Tausend: a senger 8. Symphonie a mi mineur mobiliséiert de GustavMahler all méiglech musikalesch Ressourcen:8 Gesangssolisten, 3 Chéier an ee gigan-teschen Orchester. Mam Lucerne Festival Orchestra. Riccardo Chailly: Direktioun.

4.9. Bregenzer FestspieleSchicksalsmelodie: La Forza del Destino vumGiuseppe Verdi a Messa da Requiem vum Gaetano Donizetti - zwee Meeschter vun deritalienescher Oper mat hirem Bléck opd’Liewen. Mat de Wiener Symphoniker an dem Dirigent Enrique Mazzola.

11.9. Robeco Summernights AmsterdamFranséisch Romantik: mam Camille Saint-Saëns sengem 1. Cellosconcerto a lamineur. Concertgebouw Orchester Amsterdam. Daniele Gatti: Direktioun.

Spektakulär Naturkulissen, spannend Programmer an héichkaräteg Besetzungen:Summerfestivale setze ganz op d’Kombinatioun vu Vakanzefeeling, Entspanung aflottem Kulturerliefnis. Sief dat um Bord vum Bodensee op der Séibühn vun de Bre-genzer Festpiller, beim Lucerne Festival mam Bléck op d’Schwäizer Alpen oder ënnertden Ae vum W.A. Mozart an der imposanter Festung bei de Salzburger Festspiller.

De radio 100,7 hëlt Iech dëse Summer op dës Plaze mat. Mir sinn am Languedocbeim Festival Radio France Montpellier, deen ënnert dem Motto “L’Orient” steet. TrotzBrexit maache mir een Ofstiecher bei dee wuel populäerste Summerfestival, d’BBCProms zu London. Eng weider Etapp ass ee vun deene bedeitendsten europäescheConcertssäll, de Concertgebouw zu Amsterdam, mat senge Summernights.

Musikalesch Visitekaart

24.7. Erna Hennicot-Schoepges 31.7. Danielle Igniti

7.8. Gast Waltzing 14.8. Danièle Wagener

21.8. Sylvia Camarda 28.8. Jeannot Waringo

4.9. Nico Helminger 11.9. Lisa Berg

Portraite vun Invitéë mat Hëllef vun der Musek, déi si lauschteren

Sonndes um 11:05M

USE

KDe Weltall an der Hitparad

De Weltall ass stomm, mee d’Museker kenne keng Grenzen

MU

SEK

Wat gouf net alles schokomponéiert, gesongen amusizéiert iwwert deWeltall. De Fred Medernach huetan d’Hitparaden an d’Juke-boxen eragelauschtert asech e puer populär Liddererausgepickt.

26.7. Ground control to Major TomDe berühmtesten Astronautan der Rockgeschicht ass justmat Virnumm an Déngscht-grad bekannt: dem DavidBowie säi Major Tom. Hien asszënter 1969 ënnerwee, ier-gendwou am Weltall. Erschafvum englesche Rockstar DavidBowie, deen de Major gläichzweemol a sengem Repertoirehuet: an de Lidder Space Oddityan Ashes To Ashes. Mee och endäitsche Popsänger verhëlleftdem Tom zu enormer Popu-laritéit.

Dënschdes, Donneschdes, Samschdes um 11:10

30.7. Flying Saucers Rock’n’ Roll

An de fofzeger Jore brécht engZort Féiwer um Himmel aus:nodeems Politik an Industriesech verstäerkt mam SujetWeltall beschäftegen, gi paral-lel d’Meldungen iwwer UFOenan d’Luucht. Kee Wonner, datt”fliegende Untertassen” a gréngMännercher vu frieme Planéi-ten net laang brauchen, fir anden Jukeboxe vertrueden zesinn. An den Texter sinn derPhantasie keng Grenze gesat,erzielt gi meeschtens skurilGeschichten, déi dem Zäit-geescht voller Angscht an Zwei-wel duerchaus entspriechen.

28.7. Telstar: e Satellit méchtMusekEt kann ee mat alles Musek aGeld maachen: den englescheKomponist Joe Meek schreift epuer Deeg nom Lancementvum Satellit Telstar am Sum-mer 1962 eng instrumentalPopnummer, déi och ron-derëm d’Welt geet. Si gëtt vunder onbekannter Grupp TheTornados agespillt a verkeeftsech eng 7 Millioune Mol. ELëtzebuerger Sänger bestelltdoropshin en däitschen Text firop déi einfach Melodie zeleeën a kënnt mat Telstar (Irgendwann Erwacht Ein NeuerTag) an déi däitschsproochegHitparaden.

10 11

All Dënschdeg, um 09:40

19.7. Heroes - David Bowie

26.7. To Know Him Is To Love Him - Phil Spector and The Teddy Bears

Lidder, déi Geschicht gemaach hunn

Magic Songs

De Marc Clement an de Mike Tock kucken hannert d’Kulisse vun derMuseksgeschicht, a verroden d’Geheimnisser vun de gréissten Hits.

2.8. Da Da Da Ich Lieb Dich Nicht - Trio

9.8. Ballade de Melody Nelson -Serge Gainsbourg

16.8. Hotel California - Eagles 23.8. Bohemian Rhapsody - Queen

6.9. Sexmachine - James Brown

© w

ikip

edia

by

Clau

de T

ruon

g N

goc

© w

ikip

edia

12 13

Musikalesch gesi mécht de radio 100,7 iwwert deSummer keng Vakanz. Wat fir Iwwerraschungekommen op eis Nolauschterer am Jazz-Beräichduer? *Spoiler Alert*

M.R.: Mir schwätzen iwwert déi verschidden Jazzconcerten am Land - beispillsweis d’Apéros-concerten an Abtei Neimënster - an an derGroussregioun, wéi iwwert d’Jazzfestivalen.Nach um Programm: nei CD Produktiounen, sief et vu groussen Nimm aus dem Jazz, oder vu méi Onbekannten. Alles ënnert dem Motto”Qualitéit”, och wann dee Critère subjektiv ass.Interviewe gehéieren natierlech dozou.

E geheimen Jazz Album-Tip?

M.R.: Fir easy Jazz Listener, den neie GregoryPorter, verschidde Big Bands vum WDR, NDR anSWR Alben. Mee och Sängerinnen, wéi CarmenSouza, Norma Winstone an nach anerer, déi mir net esou kennen. Méi dozou ëmmer amNew Cotton Club all Sonndeg um 15:00 Auer.Fir déi méi ”hard core” Jazz Listener: lauschtertden Jazz, deen zu Lëtzebuerg gemaach gëtt. Deeléisst sech weisen! Sief et Reis/Demuth/ Wiltgen,Maxime Bender, Paul Fox Collective, Laborier aweider Museker. Et geschitt vill bei eis! Watmech dobäi nach méi frou mécht, ass, datt eisLëtzebuerger ganz vill mat Museker aus derGroussregioun an och doriwwer ewech schaffen.

Den Jazz war vun Ufank un ëmmer eng Geschichtvu ”Fusion”. Trëfft dat 2016 méi zou wéi virdrun?

M.R.: Allgemeng ass fest geluecht, datt den Jazzals Begrëff aus dem New Orleans ëm 1910-1915entstane soll sinn. Dat ass just eng Richtlinn.D’Originne si kloer aus dem Gesank vu deSklaven ze fannen, also onofhängeg traditionell a populär Museksstiler, déi dunnevoluéiert hunn, mat och Aflëss vun euro-päesch-amerikanesch Influenzen. Hispano-kreolesch Rhythme komme spéider dozou, woude renge Genre - aus dem New Orleans - sech

LIVE Sendungen iwwert de ganze Summer

Blue Note

Joerzéngte wéi e Bam mat Äscht a verschidde Richtungen entwéckelt huet. Den Jazz ass séier eng Saach vu Fusion ginn,wéi all Museksrichtung. A wou leie schonn d’Grenzen tëscht Klassik, Jazz a populärMusek? Déi genee Grenze kann een netdefinéieren a bleiwen, wéi an den impressionistesche Biller, nëmme verschwomme Konturen. Dat ass 2016 netanescht wéi virdrun.

Stëmmt et, datt den Jazz méi eng Fro vu Stilass, wéi vu Kompositioun? Heescht dat, datt eenegal wéi ee Lidd méi ”jazzy” kéint gestalten?

M.R.: Deem stëmmen ech net zou. Jazz asseng Saach vu Kompositioun, a Stil an derKompositioun! Analyséiert een d’Jazzmusekvun egal wéi engem Stil a Richtung, bleiwendefinéiert Schemaen a Regelen. E Lidd méi”jazzy” ze gestalte kënnen der vill, mee mat Stil a Raffinement, dat kann net jiddereen. Dat ass den Talent vun engemArrangeur an immens erfuerene Museker.

En Interview mam Manuel Ribeiro, Museksredakter beim radio 100,7.

Méindes um 20:00 a samschdes um 15:00

Portrait chinois:

Disk oder Vinyl? Déi zwee - mee keen mp3!

Den Jazz an engem Wuert?Zwee Wierder: Disziplinéiert Fräiheet

Lieblingsjazzmuseker?Kee speziell, et wären der ze vill30.8. Summertime - George Gershwin

MU

SEK

MU

SEK

All Dënschdeg, um 13:30 an 19:30Musek fir ze kucken

Wat wier Star Wars ouni den ImperialMarch? Filmmusek ass vum Film netewech ze denken. Och zu Lëtzebuerg huMuseker d'Filmlandschaft entschee-dend geprägt. Wéi kléngt dës Musek, wéiass se entstanen, wat stécht dohannert?An 12 Deeler presentéiert d'IsabelleWiltgen Filmmusek made in Luxem-bourg. An Zesummenaarbecht mat derFLAC (Fédération Luxembourgeoise desAuteurs et Compositeurs).

Filmmusek made in Luxembourg

19.7. um 13:30 Ufäng vun der Lëtzebuerger Filmmusek 19.7. um 19:30 Jeannot Sanavia 26.7. um 13:30 Claude Pauly 26.7. um 19:30 Anselme Pau 2.8. um 13:30 David Ianni / Lisa Berg 2.8. um 19:30 Gast Waltzing 9.8. um 13:30 Lëtzebuerger Filmpräis 2014 - Kategorie Musek 9.8. um 19:30 Serge Tonnar

16.8. um 13:30 Pierre Funk 16.8. um 19:30 Arthur Stammet 23.8. um 13:30 Claudine Muno 23.8. um 19:30 Filmmusekanalys mam Damien Sagrillo

Eng Zeen aus Nuits d’ArabieMusek: Jeannot Sanavia

Eng Zeen aus D’Symmetrie vum PaiperlekMusek: Jeannot Sanavia

Thierry van Werveke Le club des chômeurs

Musek: Serge Tonnar

De BauerebluesMusek: Claude Pauly, Maxime Bender

George and the DragonMusek: Gast Waltzing

Avant l’hiverMusek: André Dziezuk

Musek fir ze kucken

14 15

MU

SEK

MU

SEK

NOTTURNO

Vun 22:15 bis 06:00

Musek um 100,7 - och nuets fir Iech do

Ambient Afrobeat Bebop Big Bands Chicago Blues Psychedelic Rock Chanson Free Jazz KammermusekSymphonie Concerto Romantik Spéitromantik Barock Klassik

All Samschdeg, um 13:30 an 19:30

Disken, déi Museksgeschicht geschriwwen hunn

Déjà Vu Déjà Vu

Mat en etleche Joren Ofstandhuelen de Manuel Ribeiro an deFred Medernach dës Wierkernach emol ënnert d’Lupp, kom-mentéiere se, natierlech inklu-siv hire grousse musikalescheMomenter.

20.8. Hotel California - Eagles

30.7. Déjà Vu - Crosby, Stills, Nash & Young

23.7. The Dark Side Of The Moon - Pink Floyd

23.7. Abraxas - Santana

30.7. Chicago Transit Authority - Chicago

13.8. Brothers in Arms - Dire Straits

6.8. The Wall - Pink Floyd

6.8. The Songs of Leonard Cohen - Leonard Cohen

13.8. The Doors - The Doors

20.8. A Night at the Opera - Queen

3.9. Sgt. Pepper's Lonely Hearts Club Band - The Beatles

27.8. Revolver - The Beatles

27.8. Perfect Strangers - Deep Purple

10.9. The Freewheelin' - Bob Dylan

3.9. Blue - Joni Mitchell

10.9. Aja - Steely Dan

16 17

MU

SEK

MU

SEK

Säitespronk

Iwwert Komponisten, Geiebauer, Erfinder an Interpreten

Mëttwochs um 13:30 an 19:30Säitespronk

Gestrachen oder gezupfte Säiten:d’Gei huet sech als Instrumentzënter Amati, Guarneri a Stradivarikaum verännert. An enger Serievun 11 Emissiounen zeechent deGeorges Kohnen e Portrait vumpopulären Instrument, dat schoGeneratioune vu Schüler verzwei-welt, mä och vill Virtuosen ervir-bruecht huet.

20.7. um 13:30 D'Virfuere vun der Gei: Rebec a FidelD’Gei geet an hirer aktueller Form virun allem aus zwee mëttelalterlechen Instrumenter ervir. Engersäits d’Rebec,oder Rubeba, e sakraalt Instrument,dat am Héichmëttelalter iwwer Spuenien an Europa koum, an anerersäits d’Fidel, e populäertSträichinstrument, dat schonn am 11. Joerhonnert nogewise gouf.

20.7. um 19:30 Viola da braccio a Viola da gamba Dräi Famille vu Sträichinstrumentersinn am 16. Joerhonnert aus Fidel aRebec ervirkomm: Lira, Viola da braccio(ital. fir Aarm) a Viola da gamba (ital. firBeen), déi respektiv am Aarm odertëschent de Knéie gespillt ginn.

27.7. um 13:30 Déi italienesch Geiebautraditioun Bis haut nach si sech d’Experten eens:déi beschte Geie goufen am 17. an 18. Joerhonnert zu Cremona an Italien vu Geiebauer wéi Amati, Guarneri aStradivari gebaut. Hir Instrumenter sinnhaut Millioune wäert, an et gëtt gerät-selt, firwat hire Klang esou gutt ass.

27.7. um 19:30D'Gei als Soloinstrument D’Barockzäit war den Héichpunkt vunder Kompositioun fir Solo-Gei. Lues alues huet sech d’Gattung vum Geiecon-certo aus dem barocke Sträichorchestereraus entwéckelt, mat Torelli, Vivaldioder nach Bach. Och d’Wiener Klassikeran déi grouss romantesch Meeschterhu Concerti fir Gei geschriwwen.

3.8. um 13:30 Paganini an aner Geievirtuosen Schonn zu Liefzäite war den Niccolò Paganini duerch säin Optrieden a virtuostSpill eng Legend. E Portrait vun engemaussergewéinleche Museker, a vun epuer méi zäitgenëssesche Virtuosen.

3.8. um 19:30 D’Kinnigin vun der Kammermusek Kaum e Kammermusekswierk kënntouni Geien aus: tëschent Violinsonat,Sträichtrio, Quartett, Quintett an esouguer Sextett, gëtt d’Roll vun der ”éischter Gei” analyséiert.

10.8. um 13:30 Violinpädagogik Dem Leopold Mozart säi Versuch einergründlichen Violinschule (1756) gëllt alsdat wichtegst pädagogescht Wierk fird’Gei, a gëtt och nach haut Opschlossiwwer d’Opféierungspraxis am 18. Joer-honnert. Mee och z.B. Tartini, Telemann,oder méi rezent Spohr, Bériot oderSuzuki si wichteg Geiepädagogen.

10.8. um 19:30D’Gei: dat wichtegst Solo-Instrument Nieft dem Piano ass d’Gei dat wichtegstSolo-Instrument vun der Klassik iwwer d’Romantik bis an d’Modern. All grouss Komponisten hu Wierker fir d’Instrument geschriwwen, vu Mozartbis Stravinsky. D’Gei war an ass aweroch eent vun de wichtegsten Elementervun engem Symphonie- oder Philharmonieorchester.

17.8. um 13:30 D’Gei an der Danzmusek Och an der Danzmusek huet d’Gei zënter dem 17. Joerhonnert eng wichtegRoll gespillt, wéi hir Virleefer. An der Period vum Biedermeier war si de Kärvun den ”Tanzkapellen”, an de JohannStrauss a seng Zäitgenosse goufendacks mat enger Gei an der Handduergestallt.

17.8. um 19:30 D’Gei als globaalt Instrument D’Geiefamill ass net nëmmen an der europäescher Klassik doheem. Och opanere Kontinenter, wéi zum Beispill an Indien, gëtt et eng staark Geientradi-tioun. D’Gei an der Welt - en Iwwerbléckiwwert d’Evolutioun vun engem quasiglobalen Instrument.

24.8. um 13:30Technologesch Verännerung vun der Gei Och wann déi meescht Geien haut nachfundamental esou ausgesinn, wéi viru400 Joer, gouf et bei dësem Instrumenttechnologesch Verännerungen. Si ginnoch massiv vu Crossover-Museker agesat, oder am Folk, Jazz, Rock oder esouguer Metal.

18 19

Andr

eann

a M

oya

Phot

ogra

phy

via

Visu

al h

unt

MU

SEK

MU

SEK

Romantik

Romantik a romantesch sinn zweeërlee

All Donneschdeg, um 13:30 an 19:30Romantik

De Jean-Paul Bettendorff ënnersicht e Konzept, eMuseksgenre, eng Gemittsbeweegung, en Zäitgeescht.

21.7. Wat ass romantesch, a wat ass Romantik?Wéi, a wéini ass d’Wuert “romantesch“ fir d’éischt opkomm? Eng Aféirung an degeschichtlechen a sozialen HannergrondEnn 18. Joerhonnert - Ufank 19. Joerhon-nert, deen dat romantescht Zäitalter fird’éischt an der däitscher Literatur be-grënnt huet.

21.7. Dat däitscht Identifikatiouns-GefillD’Zäitalter vun der Romantik erfaasst Literatur - Molerei - Architektur - a Musek.Déi däitsch-romantesch Literatur entsteetals Reaktioun géint déi franséisch Besatzung duerch den Napoleon. Aus deranti-franséischer Stréimung, déi d’Be-freiungskricher an Däitschland ervirruffen,schielt sech en däitscht Identifikatiouns-Gefill eraus.

28.7. D’Oper an DäitschlandDeen éischte Musek-Genre, dee vun derRomantik erfaasst gëtt, ass d’Oper anDäitschland - mam E.T.A. Hoffmann andem Carl Maria von Weber als Schlëssel-Figuren. Den däitschen Nationalismus gëtt e Bestanddeel vun der Kultur am Allgemengen.

28.7. Schubert, Mendelsohn a SchumannDéi grouss Zäit vun der Musek am klengeKader: d’Lied an de Piano. Dëst ass d’Zäitvum Biedermeier - nom Wiener Kongress -an där d’Bierger sech an hir Privatsphärzreckzéien, well si enttäuscht sinn iwwertdem Metternich seng reaktionär Restauratiounspolitik.

4.8. Déi romantesch OperAn Däitschland komponéiert de RichardWagner - a senger éischter Schaffens-period seng véier éischt romanteschOperen. An Italien ass déi al Opera seriaaus dem 18. Joerhonnert ausser Moudkomm, a mat hir de barocke Belcanto.De Rossini, Bellini an Donizetti erfannenen neie Stil a liwweren e lescht Feier-wierk vu Belcanto.

4.8. Déi franséisch RomantikA Frankräich exterioriséiert den Hector Berlioz, gréisste romanteschenIdealist, seng turbulent Gemittsbewe-gungen, a revolutionéiert de sinfone-sche Stil vu Grond op. Duerch sengverkläerten a verënnerlecht Mystik stelltde César Franck déi ganz aner Säit vumfranséische Romantismus duer.

11.8. Paräis, kulturell Haaptstad vun EuropaParäis zitt de Chopin aus Polen un an de Liszt aus Ungarn, deen en neieMusekgenre aféiert: d’Programm-Musek. D‘individuellt Virtuosentumkënnt op - mam Liszt um Piano an dem Paganini op der Gei.

11.8. D’National-Romantiker Wagner a VerdiA senger zweeter Schaffensperiodkreéiert de Richard Wagner d’Gesamt-Konschtwierk. Den Giuseppe Verdibegeeschtert duerch säi Realismus asengen Operen, deen d‘Plaz vum Belcanto anhëlt. De Richard Wagner an den Giuseppe Verdi ginn National-figuren an hire respektive Länner,Däitschland an Italien. Mam Puccini geetde Realismus an de Verismus eriwwer.

18.8. Romantesch Musek am nationalistesche FrankräichA Frankräich entstinn an der zweeterHalschent vum 19. Joerhonnert déi zwou weltbekannt Opere Faust vum Charles Gounod a Carmen vum Georges Bizet. De Jules Massenet kompletéiert dës franséisch Operen-Triad. Iwwerdeems trount de Camille Saint-Saëns iwwert der franséischer Sinfonik - mat Leit wéiChabrier, Lalo, Delibes a Chausson.

18.8. National- a Panslawismus an derromantescher MusekDe Jacques Offenbach begrënnt déi fran-séisch Opéra Bouffe. De musikaleschenNationalismus verbreet sech a ganzEuropa. De Mikhail Glinka begrënnt déirussesch-romantesch Musek a bereet deWee fir Komponiste wéi Modest Mous-sorgski, Alexander Borodin an NikolaïRimski-Korsakov vir. Dee bekanntesterussesche Komponist Piotr Tchaikovskyinternationaliséiert déi russesch Museka mécht se an Europa bekannt.

25.8. Romantik an Nationalismus anNord-, Ost- a Süd-EuropaA Russland gëtt den Tchaikovsky deegréisste russesche Komponist. An Norwegen an a Finnland setzen

Edvard Grieg, Jean Sibelius an anerer,déi schéi Landschaften an déi düsterSeeche vun hire respektiven Heemechtena Musek. An Tschechien komponéiereBedřich Smetana an Antonín Dvořáksinfonesch Musek an national Operen.Den national-spuenesche Stil a Folklorkomme mat Enrique Granados an Isaac Albéniz zu Éieren.

25.8. Wat gëtt aus der Sinfonie nomBeethoven?Déi 9 Beethoven-Sinfonië bilden e richtegen Himalaya, deen der nächster Generatioun de Courage geholl huet,och an deem Genre ze schreiwen. Dem Schubert seng 9. Sinfonie ass eng Ausnam. 40 Joer no him fannen de Johannes Brahms an den Anton Bruckner de Wee, déi gréisste Sinfoniennom Beethoven ze komponéieren.

1.9. Ass d’Romantik mam 20. Joerhonnert eriwwer?D’Spéitromantik geet ongeféier ëm 1880un a bis an d’20. Joerhonnert eran. Hugo Wolf, Jean Sibelius, Gustav Mahlera Richard Strauss sinn d’Haaptvertrieder.Déi atonal Zwieleftoun-Musek aus demUfank vum 20. Joerhonnert ass enAusleefer vun der Romantik, déieigentlech ni opgehalen huet.

20 21

Franz Schubert

MU

SEK

MU

SEK

23

KULT

UR

Original oder just richteg falsch?Mëttwochs, vum 17.8.-7.9., um 09:40

”De Van Megeren huet, fir d’uelech Faarf schnell dréchnen

ze loossen, seng Biller quasigebak, an duerno op enger

grousser Trommel opgespaant, fir d’Craqueluren ze provozéieren.”

Auteur: Christian Mosar, Episod ”Den Han Van Meegeren”

GANGSTER11.8. Chicago13.8. Bankiwwerfall16.8. Mafia18.8. Entfouert

um 11:10

STORY

De Christian Mosar erzielt iwwert Fiktioun a Wourecht ande Gangstergeschichten.

radi

o 10

0,7

Woc

heni

ww

erbl

éck

Sum

mer

2016

Noriichten

Noriichten

06:00 + 06:30

MéINDEG DËNSCHDEG MËTTWOCH DONNESCHDEG FREIDEG SAMSCHDEG SONNDEG

Noriichten Noriichten07:0007:2007:3007:5008:00

08:3008:35

Moies-PanoramaPresserevue / Dossier vum Dag

Invité vum DagKultur

Moies-Panorama

NoriichtenKultur

Moies-Panorama

Moies-Panorama

NoriichtenKultur

Nationale Wochespigel

09:1509:40

10:0010:05

Noriichten

Classic Moment

11:1011:3012:0012:15

KomponistIn vun der Woch

Mëttes-PanoramaKultur

12:2012:3012:3513:0013:10

KulturNoriichten

Kultur

NoriichtenEen Album lëtz. Gedichter

16:00

17:30

18:0018:2018:30

Réckbléck op den DagOwes-Panorama

Panorama (R)

NOTTURNO

08:20

10:1510:40

Noriichten

Multitalent Papier

Noriichten

NUETSPROGRAMM NUETSPROGRAMM

Noriichten

Owes-Panorama

Noriichten

NUETSPROGRAMM NUETSPROGRAMM NUETSPROGRAMM NUETSPROGRAMM NUETSPROGRAMM

Noriichten

08:00

10:00

12:00

12:20

16:00

18:0018:20

22:00

11:00

Noriichten

VIRUM DAG VIRUM DAG VIRUM DAG VIRUM DAG VIRUM DAG06:00 - 09:00

14:00

15:00

07:30

Presserevue / Dossier vum Dag (R)

Récital / Oper / Al Musek / Symphonie

Kultur

19:00

11:00

22:00

Presserevue / Dossier vum DagInvité vum Dag

Kultur

Presserevue / Dossier vum Dag (R)

Noriichten

Classic MomentSchrëftstellerIn vun der Woch

Noriichten

Mëttes-PanoramaKultur

KulturNoriichten

Kultur

NoriichtenEen Album lëtz. Gedichter

Feature

Kultur

Réckbléck op den Dag

Noriichten

Panorama (R)

NoriichtenMoies-Panorama

Moies-Panorama

NoriichtenKultur

Presserevue / Dossier vum DagInvité vum Dag

Kultur

Presserevue / Dossier vum Dag (R)

Noriichten

Classic MomentKomponistIn vun der Woch

Noriichten

Mëttes-PanoramaKultur

KulturNoriichten

Kultur

NoriichtenEen Album lëtz. Gedichter

Multitalent Papier/Das gönn ich mir!

Noriichten

Owes-Panorama

Kultur

Réckbléck op den Dag

Noriichten

Noriichten

Panorama (R)

NoriichtenMoies-Panorama

Moies-Panorama

NoriichtenKultur

Presserevue / Dossier vum DagInvité vum Dag

Kultur

Presserevue / Dossier vum Dag (R)

Noriichten

Classic MomentSchrëftstellerIn vun der Woch

Noriichten

Mëttes-PanoramaKultur

KulturNoriichten

Kultur

NoriichtenEen Album lëtz. Gedichter

Feature

Noriichten

Noriichten

Owes-Panorama

Kultur

Réckbléck op den Dag

Noriichten

Panorama (R)

NoriichtenMoies-Panorama

Moies-Panorama

NoriichtenKultur

Presserevue / Dossier vum DagInvité vum Dag

Kultur

Presserevue / Dossier vum Dag (R)

Noriichten

Classic MomentKomponistIn vun der Woch

Noriichten

Mëttes-PanoramaKultur

KulturNoriichten

Kultur

NoriichtenEen Album lëtz. Gedichter

Multitalent Papier/Das gönn ich mir!

Noriichten

Noriichten

Owes-Panorama

Kultur

Réckbléck op den Dag

Noriichten

NoriichtenPresserevue / Dossier vum Dag (R)

Noriichten

Classic MomentSchrëftsteller op der Sich nom Gléck

Noriichten

KulturFeature

BLUE-NOTE (R)Noriichten

Owes-Panorama

Kultur

Réckbléck op den Dag

Panorama (R)

Noriichten

Noriichten

Mëttes-Panorama

Noriichten

Impulser

Rendez-Vous

NEW COTTON CLUBNoriichten

Impulser (R)Owes-Panorama

Panorama (R)

Symphonie

09:05 MOIES-MAGAZIN MOIES-MAGAZIN MOIES-MAGAZIN MOIES-MAGAZIN MOIES-MAGAZIN

11:05 KULTUR-MAGAZIN KULTUR-MAGAZIN KULTUR-MAGAZIN KULTUR-MAGAZIN KULTUR-MAGAZIN KULTUR-MAGAZIN

13:30 SEQUENZA MUSEK FIR ZE KUCKEN14:00 CD KLASSIK MËTTES-CONCERT

ROMANTIKMËTTES-CONCERT

SymphonieCLASSIC IN CONCERT

Backstage (R)

MOIES-MAGAZIN

VIRUM DAG

MUSICA SACRA

MËTTES-CONCERT (R) 12:30

JAZZ UNLIMITED 16:05

GROOVE-Club 17:05

10:05Usiichten

15:00 KLASSIKTHEMA Museker am Gespréich

16:05 SPEKTRUM SPEKTRUM SPEKTRUM SPEKTRUM SPEKTRUM ROCKULTURNoriichten Noriichten 17:0017:00 Noriichten Noriichten Noriichten Noriichten Noriichten

19:30 SEQUENZA SäITESPRONK/CHAMP.’S LEAGUE v.d. MUSEK

19:30MUSEK FIR ZE KUCKEN ROMANTIK JAZZ UNREVEALED DéJà VU

22:15 22:15

Panorama (R)

uschléissendNOTTURNO

uschléissendNOTTURNO

uschléissendNOTTURNO

uschléissendNOTTURNO

uschléissendNOTTURNO

METAL MELTDOWN

SäITESPRONK

ËNNERWEE17:05 ËNNERWEE ËNNERWEE ËNNERWEE ËNNERWEE ËNNERWEE

GENERATOR

JAZZ UNLIMITED BLACK & WHITE BLUES21:00

18:35 TIME OUT TIME OUT TIME OUT TIME OUT TIME OUT

TIME OUT TIME OUT TIME OUT TIME OUT TIME OUT19:05

18:30

uschléissendNOTTURNO

Konferenzen / Liesungen

BLUE NOTE SYMPHONIC WINDS20:00

20:00

Actar / Camerata / Rising Stars /Apéro OPL / Conservatoire /

Festivalen

OPL - OCL - SEL

E staarkt Stéck KlassikGeheim Leidenschaften

Tanz über Gräben

21:00

11:05MUSIKALESCH VISITEKAART

EARLY BIRD 08:05

Mëttes-Panorama

Een Album lëtz. GedichterDéJà VUWANN D’MUSEK SCHWäTZT

OPL -OCL Solistes Européens

09:00 Noriichten 09:00Noriichten Noriichten Noriichten Noriichten Noriichten Noriichten

09:05

KULTUR-MAGAZIN KULTUR-MAGAZIN KULTUR-MAGAZIN KULTUR-MAGAZIN KULTUR-MAGAZIN KULTUR-MAGAZINKultur

uschléissendNOTTURNO

OWES-CONCERTSummerfestivaler

SOUNDCHECKE-LODIE

BACKSTAGE

OWES-CONCERTRécital / Oper / Al Musek /

Symphonie (R)

MOIES-MAGAZIN MOIES-MAGAZIN MOIES-MAGAZIN MOIES-MAGAZIN MOIES-MAGAZIN MOIES-MAGAZIN

Rubrik Substanzen Rubrik Mikro a Macro Rubrik Café scientifiqueAus der Geschichte der

Schallplatte / Physik vun der Akustik

Magic SongsKënschtler am Exil /

Original oder just richteg falsch?Vum Neandertaler bis haut /

Geschichten, Erzieljen, MémoireArtificial Intelligence /

D’Geschicht vun den IddienPhysik vun der Akustik

Mixtape

SOIRéE PHILHARMONIQUE

Humanities Talk / Voix d’auteurs

Kultur

Kultur

13:30

26 27

Impulsersonndes um 12:20 an 18:20

Die Zeit ist reif für eine machtvolle innere Emigration. Korrektes Geplauderauf langweiligen Parties war noch nie mein Ding. Kunst und Kultur darfnicht korrekt sein. Im Gegenteil: sie muss entlarven, entdecken und immerauf der Hut sein.

Deshalb, lieber Neffe Bernt, würde ich mich sehr freuen, wenn Du mirregelmäßig einen Brief schreibst, in dem Du freie Gedanken äußerst.Erzähle mir interessante Geschichten. Aber langweile mich bitte nicht.

Gerne können wir auch ab und zu telefonieren. Aber ein Brief ist für mich etwas Bleibendes. Sie kommen dann in meine Sammlung.

KULT

UR

Radio-Präis

Thema fir 2016:

Vun den Twitter Revolutioune bis zu Instagram,WhatsApp, Snapchat, den obligate Selfies ande permanenten Updates op eise Facebook accounts, eppes ass sécher: social media huetd’Welt an eist Verhalen an der Welt an nëm-men 10 Joer fundamental verännert.

Mir si ronderëm d’Auer vernetzt, iwwerall ze fannen an transparent. Eis Likes a Shares gi vermaart, wéi och eis virtuell Profiler a perséinlech Informatiounen. D’Muecht vun de Konzerner, déi mat den digitalen IdentitéiteBusiness dreiwen, ass enorm. Hir Algorithmefannen als éischt eraus, wann eng Epidemieoptrëtt. Si wëssen och dacks virun eis, wat miram Fong wëlle soen, kafen, brauchen, wéinimir wouhi wëllen. Hir Reklamme schwätzen eiscibléiert un. Sozial Medie beaflossen eis soziaaltVerhalen, eisen Dagesoflaf, eis Gewunnechten.

Appel un Auteuren zu Lëtzebuerg an aus der Groussregioun

Sei herzlich umarmt, von Deiner Tante Frieda

100,7 Radio-Präis am Zeeche vu soziale Medien

Mee wéi genee, a firwat? Kommunizéiere mirelo anescht wéi virdrun? Wat fir nei Forme vunOfhängegkeet hunn déi sozial Medie mat sechbruecht? A wat fir Risiken? Sinn nei Forme vuKommunikatioun a Wëssensvermëttlung anZukunft méiglech?

Reecht äre Manuskript virum 1. Oktober2016 eran a gewannt bis zu € 3500. Dat bescht Hörspill gëtt zousätzlech pro-duzéiert an op eiser Antenn diffuséiert.

D’Reglement vum Radio-Präis kënnt Dir eroflueden opwww.100komma7.lu

Weider Informatioune kritt Dir vum Claude Mangen:+352 44 00 44 802cmangen@100komma7.lu

Mein lieber Neffe, lieber Bernt! Mallorca, im Herbst 2009

Du sollst es zuerst erfahren: Nach Jahren eines unsteten Lebens, mal in N.Y., mal unruhig im schönen St. Petersburg, wo meine wunderbare Mutter geboren wurde und auch immer wieder in Luxemburg - ich mussjetzt zur Ruhe kommen.

Mallorca, wo mein Lieblingskomponist Chopin lebte, scheint mir geeignetzu sein, um jetzt ganz für meine Bücher, meine Sammlung klassischerMusik und meine Korrespondenz mit vielen lieben Menschen da zu sein.

Ich möchte auch ganz ehrlich sein zu Dir.

Mallorca wird mir auch den Abstand zur Welt geben, den ich jetzt inmeinem Alter brauche. Mich langweilt der weltweit übliche Mainstream.Die dümmlichen Gesichter der Stars in den Zeitschriften. Die maßloseUngebildetheit der Politiker, die Abkehr vieler Eliten von Kunst und Kultur.

Was für ein armseliges Leben ...

Nein, ich möchte in meinen Gedanken, in meinen Erinnerungen noch mal all die rebellischen Gedanken, großartigen Romane und Helden ummich herum haben, die ich meiner Erziehung verdanke. Maler, Schriftstellerinnen, Schauspielerinnen, gerne auch Machos aus den großen Filmen und viel Philosophie.

KULT

UR

Konditioune fir matzemaachen:

De Radio-Präis ass en Hörspill-Concours,dee vum radio 100,7 ausgeschriwwe gëtt.Eng international besate Jury priméiert datbescht Hörspill-Manuskript. Erlaabt sinn allliteraresch Stiler: Science-Fiction, Satir,Krimi oder recherchéiert Dokumentatioun.D’Manuskripter kënnen op Lëtzebuergesch,Däitsch, Franséisch an Englesch redigéiertsinn a musse bis spéitstens den 1. Oktober2016 agereecht ginn. De Concours ass opfir all Auteure vu Lëtzebuerg an aus derGroussregioun. Och Kollektiv-Aarbechtesinn zougelooss.

De Radio-Präis ass mat 3 500 Euro dotéiert.D’Präis-Iwwerreechung ass am November2016 am Kader vun de Walfer Bicherdeeg.

28 29

18.7. Tit Schroeder, Um Stee19.7. Auguste Liesch, Den Taucher20.7. Roger Manderscheid, a méngem zëmmer21.7. Michel Rodange, Dem Bauer säi Schaz22.7. Michel Lentz, Wat d’Heemecht ass23.7. Edmond de la Fontaine, De Volléksdichter25.7. Willy Goergen, De läschte Gank26.7. Nik Gonner, Ons nei Hémecht27.7. Marcel Reuland, Am Walzwierk28.7. Nik Guelf, Wanterowend doheem29.7. Pir Kremer, Un e Cabaretist30.7. Dicks, Eng Däiwels-Ausdreiwung an der Katedral

1.8. Michel Lentz, De Schéierschlëffer2.8. Roger Manderscheid, wéi op kuelen3.8. Michel Rodange, E Luew op d’Bunn4.8. Tit Schroeder, E Mënscheliewen5.8. Jean-Baptiste Nau, E Stuerm um Mier6.8. Antoine Meyer, D’Porzeläin an d’ierde Schierbel8.8. Willy Goergen, Bauer, gëf!9.8. Putty Stein, Nationalmarsch

10.8. Marcel Reuland, Al Haiser11.8. Joseph Keup, Honger am Kazett12.8. Auguste Liesch, Um Tram13.8. Wilhelm Weis, Méng Mamm / Léif Mamm16.8. Jean-Michel Treinen, dee mat der rat17.8. Putty Stein, Vu Paräis erëm18.8. Robert Bruch, D’Musel19.8. Michel Rodange, Dem Rénert séng Filosofi20.8. Mathias Schou, Zu Arel op der Knippchen22.8. Jean-François Gangler, De Scharribarri23.8. Marcel Reuland, Zwee Gedichter fir Kanner24.8. Nik Welter, De Wilhelmus25.8. Nik Hein, Mäi Wéngert26.8. Roland Harsch, Et geet elo duer27.8. Roger Manderscheid, Zwee Vakanze-Gedichter29.8. Gollo Steffen, Amerika läit just virun Ëlwen30.8. Tit Schroeder, Dobaussen an der Natur31.8. Serge Tonnar, De Klasse-Clown

1.9. Jean-François Gangler, De Mound an d’Sonn2.9. Toni Bastian, De göldene Preiss3.9. Michel Lentz, De Béifchen a säi Peiass5.9. Fernand Hoffmann, New Orleans Jam Session6.9. Guy Rewenig, Schlecht Gefill bei enger Dichter-Liesung7.9. Jean-Michel Treinen, Meng Sprooch

Een Album lëtzebuergesch Gedichtervu méindes bis samschdes um 13:10

KULT

UR

KULT

UR

EEN ALBUMLËTZEBUERGESCH

Vu méindes bis samschdes um 13:10

Mam Mars Klein

GEDICHTER

Kënschtler am Exil Mëttwochs, um 09:40

Wat fir en Afloss huet den Exil opd’Kreatioun? De Brecht wollt eigentlechnäischt vu senger Exilheemecht Däne-mark wëssen, den Thomas Mann hatd’Amerikaner als grouss Kanner defi-néiert, huet awer, knapps war hien do,hire modernen a konsumorientéierteLiewensstil guer net méi sou schlechtfonnt. Säi Brudder Heinrich gouf do-matter net sou gutt eens. Anerer, wéide Walter Benjamin oder de StefanZweig, hunn hiren Exil net iwwerlieft.Den Zweig huet sech ëmbruecht aniwwert dem Benjamin säi Selbstmordgëtt bis haut diskutéiert.

Vu Berlin op Babylon: Exil-Literatur aus den 30er Joren

20.7. Konscht am Niemandsland - Kurt SchwittersDe Kurt Schwitters war eng ganzaussergewéinlech Figur vun der Konschtan der Weimarer Republik. Well hien offi-ziell net zu der Dada Bewegung gehéierthuet, huet de Schwitters mat Merz sengganz eege Versioun vun der neier Konschtnom Éischte Weltkrich entwéckelt. Nach 1932 war de Schwitters an d’SPDagetrueden. 1937 hunn d’Nationalsozia-listen hien als entartet diffaméiert. Et warZäit ze goen. Fir d’éischt an Norwegen andunn an England. An der norwegescherIsolatioun huet de Kurt Schwitters engganz nei Molerei ugefaangen, e Stilbrochmat sengem Wierk vu virdrun, fir dathien haut nach berühmt ass.

27.7. Architekten am Exil: Walter Gropius a Mies van der Rohe Däitschland huet zwee vu senge wichtegstemodernen Architekte verdriwwen. Zweemodern Architekten, déi an hirem Aar-bechtsfeld Pionéier waren. Allen zwee warese och Direkter vum Bauhaus, an allen zweesi se schlussendlech an d’USA emigréiert. De Walter Gropius ass 1934, no Ugrëff vun denNazien op d’Bauhaus op Harvard gaangen,de Mies van der Rohe huet ufanks probéiert,mat dem neie Regime eens ze ginn. De Mies van der Rohe ass 1938 definitiv and’USA ausgereest a krut do 1944 déiamerikanesch Nationalitéit.

3.8. Wo ich bin ist Deutschland - Heinrich Heine / Thomas MannNach an den 20er Joren huet den ThomasMann iwwert d’Amerikaner geschriwwen, si wieren ”ein schönes, energisches und zivilisiertes Kindervolk”: 1944 ass hienAmerikaner ginn. Säi Brudder Heinrich waroch do am Exil, an hien huet et esou beschriwwen: ”Die Emigration allein darf Tatsachen und Zusammenhängeaussprechen. Sie ist die Stimme ihresstumm gewordenen Volkes.” (HeinrichMann, Aufgaben der Emigration, 1933).

10.8. Flucht a Verzweiflung - Walter Benjamin / Stefan ZweigDe Walter Benjamin war scho 7 Joer am franséischen Exil, wéi hie sech op sengerDuerchrees op Lissabon a Katalaniend’Liewe geholl huet. Hie wollt an d’USA, mähuet et net gepackt. Alles wat haut nach existéiert, ass en Abschiedsbréif, deen hienun den Theodor Adorno adresséiert hat.Och de Stefan Zweig huet sech, vuschwéieren Depressioune geplot, d’Liewenam Exil geholl.

De Christian Mosar beliicht d’Exilerfahrunge vu grousse Figurevum 20. Joerhonnert.

30

KULT

UR

32 33

Schrëftsteller op der Sich nom GléckSchrëftsteller op der Sich nom Gléck All Samschdeg um 10:40

”Happiness in intelligent people is the rarestthing I know.” Ernest Hemingway, The Garden of Eden

D’Gléck ass wahrscheinlech dat banaalst Wuert vun eiser west-lecher Kultur, sief et an der Litera-tur oder am alldeeglecheGespréich, an de Medien oder anden offizielle Rieden. D’Gléck assd’Thema vu ville Bicher an derPhilosophie, Soziologie, Psycholo-gie, Psychanalyse. Bicher iwwertEthik a Lifestyle proposéiereRezepter, fir e glécklecht Liewenz’erreechen. Mee firwat begëtt eesech op d’Sich nom Gléck?

Dacks geet d’Initiativ vun engerFeststellung aus: d’Distanz tëschtdem Mënsch sengen Erwaardun-gen an der batterer Realitéit, déiganz anescht ausgesäit. Déi mënschlech Fäegkeet sech engideal, besser Existenz virzestellen,huet vill Schrëftsteller a Philoso-phen dozou motivéiert, fir sech opd’Sich nom (verluerene) Gléck zemaachen.

D’Serie Les auteurs à la recherche dubonheur vum Franck Colotte illus-tréiert dës dausend Joer al Sich.

23.7. Seneca - De vita beataDem Seneca säin Traité De vita beata(”Iwwert dat glécklecht Liewen”) ass een Dialog mat engem fiktive Gespréichspartner,deen de Seneca 58 v. Chr. geschriwwenhuet. Säin Haaptzil ass ze weisen, dattd’Gléck net materiell ass, mee datt et ausengem Liewen entsteet, dat sech mat derDugend a mam Verstand accordéiert. E Mode d’Emploi no wat mir siche sollen a wéi mir et am séierste erreeche kënnen.

30.7. Tchekhov - Oncle VaniaOncle Vania ass ouni Zweiwel ee vun deschwaarzste Stécker vum russeschen Dramaturg Tchekhov. Dësen Drama iwwertd’Liewen um Land, mat sengen zwee Heldendem Professer Sérébriakov a senger jonkerFra Eléna, hëlt jidderengem, deen op derSich nom Gléck ass, seng Hoffnungen, sengFrustratiounen a seng Regreten ewech. Et gesäit een, wéi si eng lescht Aspiratiounfir d’Gléck hunn, déi mat engem Verzichtofgeschloss gëtt. D’Stéck ass eng Invitatioun,fir un dat, wat am richtege Liewen en Obstakel ass - wat dës Sich nom Gléckugeet, ze denken.

6.8. Le Clezio - Le Chercheur d’orDe Jean-Marie Le Clezio ass vun Nice bis anNigeria gereest, zréck bei d’Mëttelmier, vunNice bis op Paräis, dann op Bath, a vuFrankräich bis a Mexiko, duerch Thailand,Marokko, an d’Wüst, a schlussendlech NewMexiko. Alexis, den Held vum Le Chercheurd’or ass genee wéi hien: verjot vum Paradäisvun der Kandheet. Hien zitt duerch d’Welt,ëmmer weider, op der Sich nom verluereneGléck vun der Kandheet, vum Erwuessenen,ewech vun deem, wat hien am gaangen assze ginn. De Schatz, deen hien um Enn entdeckt, ass vläicht net deen, mat deem hie gerechent hat.

13.8. Marguerite Duras an de ”gai (dés)espoir”War d’Schrëftstellerin Marguerite Duraspessimistesch? Déi Thematiken, déi a priori an hirer literarescher Produktioundeprimant sinn - Gewalt, Péng, Verrécktheet - favoriséieren a Wierklech-keet eng nei Approche zu der Welt, déiheelsam soll sinn: dat alles Ewechloossevu sech selwer.

20.8. Philippe Delerm an d’Gléck vunde KlengegkeetenPublizéiert 1982, virum Buch La Premièregorgée de bière et autres plaisirs minuscules – wat den Delerm bekanntgemaach huet, besteet Le Bonheur:tableaux et bavardages aus der Hëtzt vuBruges, Spadséiergäng op norman-nesche Weeër voller Zauber an aus demvergänglechen Atelier vu senger FraMartine. D’Wuert ass gesot: dat Vergänglecht, d’Liicht, déi ënnerbrachenZäit, d’Zäit, déi ophält. DuerchGespréicher, déi mat deenen Tableauenalternéieren, probéiert den Delerm, datGléck ze definéieren, dat mat engem duusse Waarden, Melancholie, engerdagdeeglecher Mäerchewelt vermëschtass.

27.8. Erri de Luca - Jour avant le bonheurAss de Jour avant le bonheur e Roman? Eng deguiséiert Autobiografie? Eng Bildungserzielung? E Buch fir d’Erzéiung vum Häerz? Et besteet aus all deene Kompo-nenten. Dem Erri de Luca säin Erzieler ass ejonkt Weesekand, dat an engem klengen Appartement an enger Geeschterstad wunnt:Napoli nom Zweete Weltkrich. Wat hie gäremécht, ass Futtball a Scopa ze spillen, op deVesuvio klammen, an haaptsächlech mamConcierge klaatschen, dem Don Gaetano, engZort Tiresias am italienesche Stil.

3.9. François Lelord - Le Voyage d’Hector oula recherche du bonheurLe voyage d’Hector ass d’Geschicht vun engem jonke Psychiater, deen eng Weltrees ënnerhëlt, fir z’entdecken, wat Gléck bedeit. Den Hector freet sech, firwat hien et netfäerdeg bréngt, als Psychiater d’Leit glécklechze maachen. Dofir hëlt hien d’Décisioun, firduerch d’Welt ze reesen, a schreift sech dobäi seng Erkenntnisser a sengem Notizbuch néier.

10.9. Chateaubriand - RenéKann ee glécklech sinn, wann ee Romantikerass? De Roman René vum berühmte fran-séischen Auteur Chateaubriand beschreift déivillsäiteg Melancholie vum René, den Archetypvu Generatiounen a Generatioune vu jonkeLeit, déi grad wéi hien ënnert der ”vague despassions“ gelidden hunn. Gëtt eis d’Romantik,als vläicht onerreechbare Liewensmodell, engPerspektiv, glécklech ze sinn?

KULT

UR

KULT

UR

34 35

Multitalent PapierMultitalent Papier Méindes, mëttwochs, freides, um 11:10

Papier ist ein wahrer Alleskönner undtrotz der Konkurrenz durch dieNeuen Medien immer noch ein festerBestandteil unseres Alltags. Die Sende-reihe von Angelika Thomé beleuchtetdie Anfänge und Entwicklung der Papierherstellung, den Boom und diePapiernot nach der Erfindung derDruckkunst, die verschiedenen Berei-che, in denen das Multitalent Anwen-dung findet, sowie die Rolle desPapiers in Religion und Politik.

Eine Zeitreise vom alten China bis in die moderne Recycling-ära

18.7. Die Welt des PapiersVor über 2.000 Jahren begann derSiegeszug des Papiers. Als Bild- undSchriftträger eroberte es sich einenfesten Platz in der Welt, es hat sichals Zahlungsmittel, Baustoff undGestaltungselement etabliert undzog als Verpackungsmaterial undHygienepapier in den Alltag ein. Erstseit Beginn des digitalen Zeitaltersschrumpft die Welt des Papierswieder.

20.7. SchriftträgerIn Stein gemeißelt, in Tontafelngedrückt, auf Bambus gepinseltoder auf Papyrus und Pergamentgeschrieben – schon lange vor derErfindung des Papiers kommu-nizierte man schriftlich, hielt Infor-mationen für die Nachwelt fest undlegte Bibliotheken an. Papier hatschließlich alle anderen Schriftträgerverdrängt, selbst diejenigen, die vonNatur aus langlebiger sind.

22.7. Die weiße KunstDer Ursprung der “weißen Kunst“ liegt in China.Hier wurde das erste Papier geschöpft, von Handbeschrieben und schließlich sogar bedruckt. DieKunst der Papierherstellung verhalf dem Reichder Mitte zu einem enormen Vorsprung vor demRest der Welt, denn durch das Papier wurde derAustausch von Wissen und Informationen erleichtert und das Bildungswesen boomte.

25.7. Der lange Weg nach EuropaVon der Erfindung des Papiers in China bis zurGründung der ersten Papiermühle in Europavergingen rund 1.400 Jahre. Auf ihrem langenWeg über den arabischen Raum in den Westenwurde die Kunst der Papierherstellung weiterverbessert. Doch das Papier hatte es anfangsschwer in Europa. Skepsis und Vorurteile verhinderten die Verbreitung des innovativenBeschreibstoffes.

27.7. Die schwarze KunstDie weiße Kunst des Papiermachens erhielt Aufschwung, als die schwarze Kunst, die Kunstdes Druckens, erfunden wurde, sowohl im Ursprungsland China wie auch in Europa. Dortmachte sich Johannes Gutenberg Gedankendarüber, wie man die mühsame Arbeit derMönche in den Scriptorien vereinfachen könnte,und stürzte mit seinen Erfindungen das Wissensmonopol der Kirche.

29.7. Not macht erfinderischÄgyptische Mumien, Lumpenschmuggler und besessene Tüftler trugen dazu bei, daß die Papiernot, die nach der Verbreitung des Buchdrucks ausbrach, gelindert wurde. Die stetig wachsende Nachfrage nach Papier und der Mangel an Rohstoffen stellte die Papiermühlenvor harte Anforderungen. Eine Kurzgeschichteüber die ungewöhnlichen Mittel, zu denen die Papierhersteller griffen.

1.8. Papier. Macht. Politik.Papier und Druck öffneten der Massen-kommunikation ab dem 15. JahrhundertTor und Tür. Doch nicht alles, was kommu-niziert wurde, behagte denjenigen, die dasSagen hatten. Weltliche und geistlicheMachthaber versuchten, die Verbreitungvon missliebigen Inhalten zu unterbinden,indem sie unerwünschte Schriften zen-sierten, indizierten oder gar verbrannten.

3.8. Religion und RitualeGesang- und Gebetbücher gehörten einstzur Grundausstattung jedes christlichenHaushalts - und die Bibel natürlich. Papierund Buchdruck machten es möglich, daßGottes Wort bis in die ärmste Hütte vor-drang und in die entlegensten Regionen.Bei der Verbreitung von Religionen hat Papier eine zentrale Rolle gespielt und eskommt bis heute in Asien bei einer Viel-zahl von religiösen Ritualen zum Einsatz.

5.8. Falsche Fuffziger und neueZwanzigerWie wird aus einem Stück Papier einZahlungsmittel? Wer kam überhaupt aufdie Idee, Papier in Umlauf zu bringen? Und wie hat es sich bewährt? Papiergeld erleichtert im wahrsten Sinnedes Wortes den Zahlungsverkehr, denn esersetzt bei größeren Transaktionen dieverhältnismäßig schweren Münzen. Dochseine Einführung vor 1.200 Jahren in Chinastieß, ebenso wie später im Orient und inEuropa, auf große Vorbehalte in derBevölkerung. Denn Papier ist vergänglichund sein “wahrer Wert“ fragwürdig. Infla-tionen haben dem Image des Papiergeldesimmer wieder geschadet und das Bemühen um Fälschungssicherheit hatseine Entwicklung entscheidend geprägt.

8.8. Papier im AlltagPapier bereichert unser Leben auf vielfältigeWeise. Viele innovative Produkte aus Papier,wie Pappbecher oder Taschentücher, fanden im Laufe der Zeit breite Akzeptanz.Nicht so im Bereich der Kleidung. Dabei istdie Idee, Kleider aus Papier herzustellen,fast so alt wie die Papierproduktion. Sie hatsich jedoch trotz vielfacher Anläufe bis heutein unseren Breiten nicht bewähren können.

10.8. Gestalten mit PapierPapier lässt sich knicken und falten, beschriften und bedrucken. Von der Skizzeüber den Plan bis zum dreidimensionalenModell - Papier nimmt als Schrift- undBildträger in Architektur, Design und Kunsteine Schlüsselrolle ein. Aber nicht nur in derEntwicklungsphase von Gebäuden und Ob-jekten ist Papier mit von der Partie, sondernauch als Basismaterial für Endprodukte.Zum Beispiel im Bereich Bauen und Wohnen.Hier gehören Tapeten, Trennwände undDachpappe schon lange zum Standard. In-zwischen ergänzen Möbel und sogar ganzeHäuser aus Pappkarton die Produktvielfalt.

12.8. PerspektivenDie Idee des Recyclings wurde bereits in denfrühen Tagen der Papierherstellung geborenund ist ein fester Bestandteil des Umwelt-schutzes. Durch die Wiederverarbeitung von Altpapier werden die Holz-Reservengeschont, die seit 150 Jahren als Basis für die Papierherstellung dienen. Doch nicht allePapierprodukte wandern in die Altpapier-Tonne. Denn noch ist Papier unser wichtigs-ter Schriftträger. Aber Papier ist vergänglich.Insbesondere der Erhalt der Bücher, die inder ersten Phase der Herstellung von Papieraus Holz entstanden, bereitet weltweit vielenBibliotheken große Sorgen.

© V

isua

l hun

t

KULT

UR

KULT

UR

36 37

Rendez-VousAll Sonndeg, um 14:00

Am Gespréich mat Zeie vun der Zäitgeschicht

24.7. Serge Kollwelter 31.7. Marc Fischbach 7.8. Guy de Muyser

21.8. Jang Linster

14.8. François Biltgen

4.9. Sylvie Bisdorff 28.8. Marcel Gillander 11.9. Jean-Pierre Friedrich

© S

ourc

e: S

IP

Auteur: Christian Mosar, Episod ”Ritterfilm”

Vu Sandalen a bleche Schwäerter Den 2.8., 4.8., 6.8., 9.8., um 11:10

”Et war eng Welt vun de Männer an de Knappen. Et war awer

och renge Kostümsfilm, bei deem et méi ze kucken, wéi ze denke gouf.”

KULT

UR

KULT

UR

WAT ENG 20.8. Vu Grimassen a Masken

23.8. La Bosse du crime25.8. Gueules cassées

27.8. Portrait an der Géigewaartskonscht

Eng kleng Kulturgeschicht, wéi zënter dem 19. Joerhonnert d’Gesiicht duergestallt gouf, verzielt vum Christian Mosar.

Eng Serie vum Marc Clement

D’GESCHICHTVUN DEN IDDIEN

Freides, um 09:40um 11:10

SCHNËSS!

38 39

Mixtape All Sonndeg, um 09:05

Meetup: Musik und Literatur

Musik und Literatur kommen zusammen. Im Mittelpunkt der Sendungstehen Autoren und Bücher, Songwriter, Lyrics und literarische Texte,die mit Musik vom Jazz bis zum Schlager ergänzt werden. Eine Sendereihe von Angelika Thomé.

24.7. Hund, Katze, MausIn der Novelle Herr und Hund setzteThomas Mann seinem treuen BegleiterBauschan ein literarisches Denkmal, imFaust entpuppt sich Mephisto als “desPudels Kern“ und bei E.T.A. Hoffmannfungiert ein gebildeter Kater namensMurr als Ich-Erzähler. Die Beziehungenzwischen Schriftstellern und ihrenHaustieren.

31.7. Sonne, Mond & SterneDie Menschen haben Sonne, Mond undSterne als Götter verehrt, sie in Sagen,Liedern und Geschichten gepriesen unddavon geträumt, einmal in die fernenWelten vorzustoßen und sie zu erkun-den. In dieser Sendung über alte undmoderne Mythen geben sich u.a. derMann im Mond, kleine grüne Marsmännchen und Major Tom einStelldichein.

7.8. Das Reich der TräumeDie Welt der Träume ist fremdartig undrätselhaft, denn das nächtliche Kopfkinoeröffnet phantastische Erlebniswelten.Und genau das macht das Reich derTräume für Schriftsteller so ungemeinreizvoll. Etliche haben in ihren Werkendem Traum nachgespürt, seine Mecha-nismen stilistisch aufgegriffen und dieErkenntnisse der Traumforschung inihre Texte einfließen lassen.

14.8. Der Mörder ist immer der GärtnerDer Kriminalroman erlaubt dem LeserEinblick in fremde Milieus, beleuchtetOpfer und Täter, Jäger und Gejagte. AmEnde siegt (meist) die Gerechtigkeit.

Doch bis es soweit ist, bestimmen Verwicklun-gen und falsche Fährten den Fortgang derGeschichte. Kriminalromane leben von derSpannung, von überraschenden Wendungen,vom Nervenkitzel - und von ihren Helden.Charaktere wie Sherlock Holmes, Miss Marple,Maigret und Kurt Wallander haben sich zu erfolgreichen Serienhelden gemausert.

28.8. Der WaldSchön ist der Wald und schaurig zugleich. Ganz so wie die vielen Geschichten, die sich umihn ranken. Denn kaum ein Landschaftsele-ment hat die Phantasie der Geschichtenerzäh-ler so sehr beflügelt wie der Wald. Erst vor rund200 Jahren wurde der Wald von zivilisations-müden Dichtern als Gegenwelt entdeckt. DieFurcht vor dem “wilden Draussen“ verwandeltesich in “Waldeslust“.

4.9. Music was my first loveMitreissende Rhythmen sprechen die Men-schen an. Doch was wäre die Musik ohneLyrics? In dem Begriff “Lyrik” spiegelt sich dieenge Verbindung von Literatur und Musik bisheute: Gedichte wurden ursprünglich zumKlang der Lyra vorgetragen. Umgekehrt wurden Tanz und Musik schon bald inGedichten und Lyrics besungen.

11.9. Reif für die Insel?Als idyllischer Sehnsuchtsort und abgeschirm-ter Zufluchtsort hat die Insel einen festen Platzin der Literatur. Von Homer bis Houellebecq,von Atlantis bis zur Schatzinsel, vom verlorenenParadies bis zur Dystopie reicht das Spannungs-feld. Ob Robinson Crusoe, Der Graf von MonteChristo oder Der Herr der Fliegen - die einsameInsel ist ein Ort der Prüfung und Erkenntnis.

UsiichtenAll Sonndeg, um 10:05

De Luxus ze denken

Philosophesch, weltanschaulech a reliéis Froen an der Diskussioun.Philosophe vun haut an hir Thesen.

Eng Serie vum Claude Schmit a Julie-Suzanne Bausch.

24.7. Brauche mir nach Helden?Sinn d’Helden an och d’Legenden an eiserentzauberter, pragmatescher Welt netiwwerlieft an demodéiert? Versti mir siiwwerhaapt nach? Solle mir hinnen erëmméi nolauschteren? Am Buch Helden undLegenden vun de Philosophen HolgerZaborowski a Martin Ramb, ginn eng 30Auteuren aus Literatur, Konscht, Wëssen-schaft, Relioun a Politik op dës Froen an.

31.7. Iwwer Verloscht, Trauer an TrouschtDem Besoin, getréischt ze ginn, sinnd‘Mënschen ëmmer nokomm: iwwerGesank, Ritualer, Fester, an och einfachmol stëll do sinn. Trouscht fir mat derPéng eens ze ginn, déi esou wéi deet,wann eis eppes feelt. Et gëtt och e spezifesch philosopheschenTrouscht, seet de Michaël Foessel a sengem Buch: Le temps de la consolation.

7.8. Schéinheet an eiser digitaler ZäitAss dat Schéint nach ze retten? Si ass datästhetescht Gesiicht vum Konsum amKapitalismus. Jiddereen ass gestylt. Alles muss gefalen.Mir erliewen eng Pornographiséierungvun deem Schéinen, mengt de süd-koreanesche Philosoph Byung-Chul Han a sengem Essay: Die Errettung des Schönen.Dogéint versicht hien eng Ethik vun deemSchéinen ze begrënnen - Schéinheet als ePhänomen vun der Wourecht.

14.8. Also sprach Yoda”A long time ago in a galaxy far, far away ...” An da geet et lass mam Mix vuFantasy a Science Fiction, Bibel a Western,Mäerchen a Mythologie, mam Kampftëschent Jedi a Sith, Gutt a Béis. Klasseschphilosophesch Theme wéi Relioun, Politik,

Identitéit, Technik a Fräiheet ginn a StarWars pop-kulturell opgemëscht. KanneregSchäispiritualitéit oder seriö Philosophie?Dës Fro stellt sech de Gilles Vervisch a sen-gem Buch Star Wars, la philo contre-attaque.

21.8. Islam a ModernitéitAss de Westen islamophob? Ass den Islamkompatibel mat Laizismus an Demokratie?Huet den Islam en historesche Retard? De franséisch-tunesesche Geléierten Abdelwahab Meddeb beäntwert dës Froena sengem Buch: Face à l’Islam, iwwer all Ignoranz a Fantasmen eraus.

28.8. D’Opklärung an den IslamD’Welt ass op der Kopp. Wie sech haut opd’Opklärung berifft, wann et ëm den Islamgeet, gëllt gär als Reaktionär an Islamophob.Héiert Extraiten aus dem Buch Penser l’Islamvum Philosoph an Atheist Michel Onfray. A fannt eraus, ob dee Virworf stëmmt.

4.9. Maach eppes aus denger ZäitSi mécht souwéisou eppes mat Dir, mengtde Rüdiger Safranski a sengem Buch Zeit. Zäit mam Bléck op en Ufank an op en Enn,an der Musek, an der Wirtschaft, an de Me-dien, an der Langweil, an der Leidenschaft,op der Auer an an der Éiwegkeet, amLiewen an am Weltraum.

11.9. Brauch d’Zukunft eis nach?Ginn d’Mënschen net lues a lues iwwer-flësseg? Wa Bio- an Nanotechnologien,kënschtlech Intelligenz a Robotik den Tounuginn, brauche mir dann net e Posthuma-nismus, deen och Déieren, Roboter a Cyborgs mat aschléisst? Dozou e puerDenkustéiss aus dem Buch Demain lesposthumains vum Jean-Michel Besnier.

KULT

UR

KULT

UR

40 41

WËS

SEN

WËS

SEN

Eine kulturelle Chronik von Geschmackserleb-nissen, Binsenweisheiten, Protesten und Tabus

Méindes, mëttwochs a freides um 11:10Das gönn ich mir!

Vom luxuriösen Statussymbol zur billigenMassenware, vom Heilmittel zum gesund-heitsgefährdenden Suchtmittel: das Imagevon Genussmitteln hat sich stark gewan-delt. Doch aufgrund ihres Geschmacks undihrer Wirkung sind sie immer noch heißbegehrt beim Konsumenten. Und nicht nurda. Wenn der Handel floriert, spülen Zölleund Steuern Geld in die Staatskassen.Genussmittel haben im Laufe ihrer langenGeschichte deutliche Spuren hinterlassen.Sie markieren den Beginn des Fernhan-dels, haben politische Konflikte ausgelöstund die Tischkultur geprägt. Sie waren dieZielscheibe von Verboten und Mittelpunktgeselliger Runden.

Eine Sendereihe von Angelika Thomé.

17.8. Von heiß begehrt bis heimlich verzehrt

19.8. Bier - das Brot der Armen

22.8. Wein - Trink, trink Brüderlein trink!

24.8. Geschüttelt, nicht gerührt

26.8. C-A-F-F-E-E,trink nicht zu viel Kaffee

29.8. Abwarten und Tee trinken

31.8. Oh, so sweet!

2.9. Ich will lieber Schokolade

5.9. Die richtige Würze

7.9. Nichts als Rauch

En Interview mam Kerstin Thalau, Kultur- a Wëssenschaftsjournalistin beim radio 100,7.

Café scientifiqueAll Samschdeg um 09:15

Ze fréi fir "Brain drain-brain gain" Rechnungen

Kanns du eis de Prinzip vum Café scientifiquevirstellen?

K.T.: Mir besiche lokal Chercheuren an hireLaboen a werfe mat hinnen zesummen eBléck op hir Fuerschung an hir Biografien. Déimeescht sinn héich qualifizéiert, hiren Alldagass ongewéinlech - ofgesinn dovunner, datt sisech mat temporairen Aarbechts-Kontrakterduerch d’Liewe ploe mussen -, an dach on-bekannt. Dat wëlle mir hëllefen, z’änneren.Gutt fir eis: d’Wëssenschaftler vun haut huLoscht, hir Projete méi bekannt ze maachen,hiert Wëssen ze deelen. An zwar duerchausnet just op Fachchinesesch.

Wéi kann een net Initiéierter fir d’Wëssenschaftinteresséieren?

K.T.: Bei där Fro si mir fein eraus: si stellt sechzu Lëtzebuerg dacks net. Eng nei Uni muss erfollegräich Nische bedreiwen, fir sech enNumm ze maachen; also fokusséiert se sechop nei Thematiken, op d’mannst op aner Perspektiven, aner Aarbechtsmanéieren ... D’Fuerschercommunautéit beschäftegt secham Grand-Duché mat Recherchen, déi eissouwisou alleguerten eppes uginn, déi aktuellsinn: sief dat elo Parkinson an Alzheimer, deKlimawandel, d’Economie vun der Aarmut.

Wéi geet de radio 100,7 mat Sujeten aus derFuerschung ëm?

K.T.: D’Fuerschung, d’Wëssenschaft am Allgemengen, huet en héije Stellewäert beim100,7, hu Vetrieder vum FNR, dem Fonds National de la Recherche, och confirméiert.Schliisslech zerwéiere mir jo net just regelméisseg e Café Scientifique. Eis

wëssenschaftlech Mataarbechter huele fir Iechd’Akustik, d’Mathematik, d’Medezin an anererausenaner; an der Serie Eppur si muove hunn ePhysiker an e Kënschtler de Lien tëscht Konscht an Technik an hir géigesäiteg Aflëssstudéiert.

D’Zesummenaarbecht tëscht de Fuerschungs-institutiounen an den Entreprisen huet sech fundamental verännert. Gëtt méi nom Return oninvestment gekuckt?

K.T.: Zu Lëtzebuerg gëtt extrem vill duernogekuckt. D’Fuerscher reagéieren ënner-schiddlech dorop. Verschidde Chercheure begréissen d’Proximitéit, well se hir eegen theoretesch Exercicer um Pabeier direkt an derPraxis testen, an duerno eventuell a Produk-tioun goe kënnen. Dat bedeit, datt si e reellenImpakt op d’Gesellschaft hunn. Anerer fille sech esouwuel vun der Politik, wéi vun derIndustrie iwwerwaacht a kontrolléiert. Eng Uni brauch awer eng gewëssen Autonomie, e Spillraum fir eegen Experimenter.

D'Fuerschung ass deier. Ass Lëtzebuerg bei deenen, déi vum "Brain drain" profitéieren?

K.T.: Et ass nach e bësse fréi fir ”Brain drain-brain gain”-Rechnungen ze maachen. De FondsNational de la Recherche versicht effektiv intensiv, déi hellste Käpp aus dem Ausland mat spezielle Boursen op Lëtzebuerg ze kréien,fir datt de Grand-Duché e wéineg vun hiremGlanz profitéiert, an an Zukunft vun der Kaartvun de renomméierte Fuerschungsplazen netméi ewech ze denken ass. D’Fuerschung soll jooch ee vun de Piliere vun der LëtzebuergerEconomie vu muer ginn. Mee dofir muss nachvill geschéien. Mir bleiwen drun!

© v

isua

l Hun

t©

Kirt

i Pod

dar v

ia V

isua

l Hun

t

© v

isua

l Hun

t

© v

isua

l Hun

t©

ow

zey

via

Visu

al H

unt

© V

isua

l Hun

t ©

Vis

ual H

unt

42 43

Déi spannend Geschicht vun - aGeschichten aus - der Wëssenschaft. Kuerzweileg presentéiert vumClaude Wangen.

Mikro a Macro All Donneschdeg, um 09:15

21.7. Den Newton an d’OptikD’Luucht an hir Eegeschaften hunn denIsaac Newton e Liewe laang beschäftegt.Hien huet net nëmmen erausfonnt, datt wäiss Luucht aus alle Faarwe vumReebou besteet, mee huet och säiWëssen iwwert d’Optik praktesch ugewannt, fir eng nei a verbessert ZortTeleskop ze bauen.

28.7. Den Newton an d’MathematikAm Mëttelpunkt steet eng grouss Innova-tioun: d’Differentialrechnung an d’Fro,wien dës Method als Éischten opgestallthuet: den Englänner Newton oder vläichtawer den Däitsche Leibniz?

4.8. Mechanik beschreift d’Welt: dem Newton säin HaaptwierkOb him wierklech fir d’éischt en Apel opde Kapp gefall ass oder net - den IsaacNewton huet als Éischte kënne weisen,datt d’Kraaft, déi den Apel op de Buedemfalen deet, déi selwecht ass, déi ochd’Äerd op hirer Bunn ëm d’Sonn hält. An d’Grondprinzipien, déi den Newtonopgestallt huet, goungen duer, fir op deMound an zréck ze fléien.

11.8. Den Isaac Newton an d’AlchemieWéi dem Newton seng Pabeieren no sengem Doud duerchgekuckt goufen,waren d’Archiviste schlecht drun. Well

nieft de Schrëften iwwert d’Natur-wëssenschaften hu se och eng HellewullTexter iwwer Alchemie fonnt. Mä fir d’Reputatioun vum grousse Mann zeschützen, goufe se laang ignoréiert,oder bewosst op der Säit gelooss. Réischt am leschte Joerhonnert goufugefaangen, dës Facette vum Newtonobjektiv ze beliichten an opzeschaffen.

18.8. Den Isaac Newton: e Genie, en Outsider, e Granzert?Oder einfach nëmmen, wéi hie selwer sot,een deen d’Chance hat, méi wäit ze gesiwéi déi aner, well en op de Schëllere vuRise stoung?

25.8. James Clerk Maxwell: Theory of EverythingËnnert de Physiker gëllt hien als ee vunde gréisste Wëssenschaftler: mat sengerTheorie iwwert den Elektromagnetismuskonnt hien als Éischten zwee eigentlechgetrennte Beräicher vun der Physik verbannen. Donieft huet hien och nach d’Natur vun der Luucht selwer erkläert an d’Grondsteng geluecht fir e gudden Deel vun eiser moderner Welt, vun derMikrowell an der Kiche bis zum Satellittefernseh. Mä wie war de Mannhannert dëse Leeschtungen, a firwat ass hien eigentlech sou onbekannt bliwwen?

Revolutiounen aus der Wëssenschaft ouni Jargon an ouni Virwëssen

WËS

SEN

WËS

SEN

1.9. Steven Weinberg am InterviewWat ass während den éischte Momenternom “Big Bang” geschitt? 1977 hat denamerikanesche Physiker an Nobelpräis-Gewënner Steven Weinberg e Buch erausginn, dat laang als Standardwierk zumThema Big Bang gegollt huet: The First ThreeMinutes war e Versuch, den absoluten Ufankvun allem z’erklären. Mä an deene knapp 40Joer zanterhier huet sech eist Wëssen ëmden Urknall an d’Zäit direkt duerno rasantentwéckelt. Wéi gesinn d’Fuerscher hautd’Chronologie vun den éischte Momenter? En Interview mam Steven Weinberg.

8.9. Däischter Matière, däischter EnergieDen aktuelle Modell vum Universum seet,datt den allergréissten Deel - eng 95% -vun dësem Universum net siichtbar ass.Nieft de Galaxien, Stären, Planéite géif etalso eng onsiichtbar “däischter” Matièreginn, déi zwar nach net bewisen ass, mäouni déi, déi meescht Theorien netopginn. Dofir gëtt och aktiv no dëser mysteriéiser Matièreform gesicht. Watwësse mir haut iwwert dës vermësste95%? A wéi kann een no eppes sichen, wat vun Natur aus verstoppt ass?

Mikro a Macro

PHYSIK VUNDER AKUSTIK

All Samschdeg um 09:40Méindeg, den 29.8. a 5.9. um 09:40

Zwee Physiker - Carol Eicher an André Mousset -

ënnerhale sech iwwer den naturwëssenschaftlechen Aspekt

vun der Musek.

Alles iwwert déi komplex Produktioun vun den Téin

44 45

De Marc Clement beliicht, wéi denDram vun enger artifizieller Intelligenz

entstanen ass, a wéi wäit datt d’Fuerschung komm ass, fir sech

dësen Dram z’erfëllen.

ARTIFICIALINTELLIGENCE

Vum 22.7.–19.8.Freides, um 09:40

WËS

SEN

WËS

SEN

Mä e gutt Basiswëssen an déi richteg Doséierung maachen de ganzen Ënnerscheed, mengt de Steve Clement.

Substanzen All Dënschdeg um 09:15

Alles ass Gëft

19.7.Bewosstsënn: ”wie sinn ech, a wajo, wéi vill?”Eis bewosst ze sinn, datt et eis als Individuum gëtt, schéngt engem netgroussaarteg spannend. Geet eenawer philosophesch e bësse méi wäit,kommen eng Rëtsch Froen op, déid’Wëssenschaftler an d’Philosophebeschäftegen. D’Froen, déi den AlanTuring sech gestallt huet, wéi z.B. obMaschinne fillen an denke kënnen,sinn net méi z’ignoréieren.

26.7.Diméthyltryptamine (DMT), d’Molekül vum BewosstsënnDMT ass eng psychoaktiv Substanz,déi den Ament erëm en Opschwonkam Beräich vun der Psychopharma-cology erlieft. An Europa ass dës amBeschte bekannt duerch en eth-nesche Brauch, deen a Verbindungmam Ayahuasca Konsum steet. Ochzu Lëtzebuerg gëtt dës Substanz, net ouni Risiken, konsuméiert.

2.8.Dr. Albert Hofmann an den Zoufall vun der 25. SubstanzDen Dr. Albert Hofmann war eSchwäizer Wëssenschaftler, dee beimVersuch eng Kreeslaf-stimuléierendSubstanz ze synthetiséieren, quasiduerch Zoufall, op Lysergseier Diethylamide (LSD), gestouss ass. An den Entschloss gefaasst huet, firdéi dunn nach onbekannte psycho-aktiv Substanz u sech selwerauszeprobéieren. Mat all de Vir- anNodeeler!

9.8.MindfulnessMindfulness ass e Sënneszoustand, andeem ee sech ka befannen, wann ee sechdem Elo bewosst ass. Dësen Zoustandvun Opmierksamkeet fënnt een a ver-schiddene spirituelle Ritualen zréck, aweroch an der Léier vun der Meditatioun. Op der Sich no Erklärungen zu dësenZoustänn, probéiere Wëssenschaftler am Beräich vun der psychadelecher Fuerschung déi verschidde geeschtlechZoustänn ënner Afloss vu Psychedelikamat Mindfulness ze vergläichen.

16.8.Droge-Märercher an aner UrbanMythenEt gi vill Geschichten iwwer Drogenerzielt, fir ze verhënneren, datt, zemoolsJonker, op d’Iddi kommen, se ze konsom-méieren. Am Beräich vun der Präven-tioun ass awer schonn zënter längeremgewosst, datt dat méi Gefore mat sechbréngt, wéi et hëlleft, viru geféierlecheSubstanzen ze schützen. De Centre dePrévention des Toxicomanies kläertiwwer all dës Mythen op, an de SteveClement verréit, ob Ecstasy Lächer and’Gehir mécht.

23.8.Wat ass a menger Tiitchen?Obwuel Cannabis, Heroin, Amphetamin-nen an aner synthetesch Substanzen zuLëtzebuerg verbuede sinn, ginn dësregelméisseg am Lëtzebuerger Nuets- aFestivalsliewe konsuméiert. Duerch denillegale Status vun dëse Substanzebesteet keng Qualitéitskontroll oder sosseng Regulatioun zur Zesummesetzung

vun dësen Drogen. Datt dat fatal Konse-quenze kann hunn, ass evident, geet etdem illegale Maart dacks nëmmen ëmeng héich Marge. Mä et besteet e Projet,D.U.C.K - zesummegeruff vum Gesond-heetsministère, vum Parquet an der Police -, deen nieft enger professionellerOpklärung zur Consommatioun och d’Substanz an der Tiitchen test.

30.8.Drogepolitik vun der ZukunftDe Richard Nixon huet 1971 den Drogende Krich ugesot. Net laang duerno hunndéi éischt Kritiker den Effort als ver-luerene Krich deklaréiert. Wat deemoolseinfach mat Platituden aus dem Wee geraumt konnt ginn, ass 2016 mat all de Beweiser vun dëser dramatesch

schlechter Drogepolitik net méi esou einfach aus der Welt ze wënschen. DenDrogekrich huet vill Doudeger kannt a verschidden Experte schwätze mat Bezuchop Mexiko vun engem verfeelte Staat.

6.9.Opioiden, vu Codein bis HeroinOpioide kënnt aus dem Griicheschen a bedeit ”dem Opium ähnlech”. Dacks huelemir Medikamenter mat Opiaten, ouniwierklech uecht ze ginn, datt dës Substanzam Medikament ass. Codein fënnt eeregelméisseg erëm a wierkt ähnlech wéianer Opiaten. D’Ofhängegkeetspotentialass net ze vernoléissegen an net ëmmergëtt een iwwer dës Tatsaach richteg informéiert.

Substanzen

46 47

WËS

SEN

31.7. Atlantis: D’Schrëftstellerin Clara Viebig- Mars Klein

7.8. L’Aventure du Canal de Meuse et Moselle à travers les Ardennes, il y a 185 ans - Un souterrainpour bateaux sous la frontière luxembourgeoise - Géry de Pierpont

14.8. 1815: Gebuertsstonn vum Groussherzogtum?- Guy Thewes

KONFERENZEN

Sonndes, um 18:30

21.8. Les implications du partage de 1839 sur les questions de nationalité - Denis Scuto

28.8. Visionen und Inszenierungen Europas nach 1815 - - Claude D. Conter

4.9. E Schréck op de Lëtzebuerger Parnassus - Roger Muller

11.9. Wëssenschaftsflüchtlingen ou Tous les grands Belges ont été des Luxembourgeois - Gast Mannes

WËS

SEN

Am Ufank ware: Kommunikatioun, Wuert a Mythen.D’Schrëft a Literalitéit entstinn a ginn no dausende Jore verbreet, wann Drockschrëft a Buchd’Welt revolutionéieren. Vun do u geet et séier. Zemol wéi am 20. Jh. Computer a weltwäitenInternet en ”neie” Mënsch konditionéieren a quasi all säin historescht an heitegt Wëssen opengem nanogrousse Chip späicheren.

De Roger Seimetz proposéiert eng kulturhistoresch Entwécklung vu Kierper a Geescht.

Vum Neandertaler bis haut Donneschdes, um 09:40

21.7. Am Ufank war d’WuertAm Ufank ware mýthos a Mythen, geeschtegKreatiounen, du Schrëft a Literalitéit.Dotëscht, gëtt ugeholl, louche Joerhonnert-dausenden. Bewisen ass, datt de Mënschscho viru sengem éischten ”orale Wuert”kommunizéiert huet. Well virum Koseng Neandertaler. Déi all knapp wéi mir ausgesinn hunn.

29.7. Kierper a Geescht erueweren hiertËmfeldMaterial a Methodekenntnësser ziele vun denéischten Héichkulturen eng nei Mënsche-Geschicht, bis bei d’Griichen an d’Réimer.Deenen hire Kierper ass een aneren a si ginnoch anescht mat der Sexualitéit ëm. De Mënsch wëll verstoen, wien hien ass a wuer egeet. D’Chrëschtentum dreift et op d’Spëtzt …net ëmmer zum Kierper sengem Gudden.

4.8. Mënschlech Muecht a SchéinheetEt kënnt déi ”nei Zäit”, wou de Mënschseng individuell Schéinheet weist a senggeeschteg Produktioun primordial gëtt.Kierperlechen a geeschtege Chemine-ment a Konscht a Literatur, Musek an Architektur ginn duerch Drockschrëft aBuch revolutionéiert. De Geeschterkennt eng mënschlech Onstierflech-keet: Muecht.

11.8. Homo NanoDe Mënsch am onendlech Klengen.Spéngelskappgrouss Kameraen erfuer-schen - a mikrometresch Seeë sezéieren- dat Allerbannegst vum Kierper. An Industrie, an de Konsumtempel, esouguer am Stot, ersetzen hominoid akreativ Maschinne Mënschen ausFleesch a Geescht.

Op kee Fall huet de Mënsch ausgesinn, wéi mir haut. Oder dach?