2ރ0 ގު: އަ2011 ،ބަރުޓެންސެޕް

21 ،32 ރު:މްބަނަ

އަވަށްޓެރި މަލިކުދިވެހި ބަހުން ޮމށިއުޅޭ:

ާރއްޖެ އަޑިއަށް ހިނގައިާދނެތަ؟

އެޑިޓަރުގެ ނޯޓް

އެޑިޓަރު: ސިނާން އަލީ

އެގްޒެކެޓިވް އެޑިޓަރުން:

އަހުމަދު ޒާހިރު )ހިރިގާ(މުހައްމަދު އާމިރު ފަރެސް

ޑިޕިއުޓީ އެޑިޓަރު: މުންޑޫ އާދަމް ހަލީމް

އެސިސްޓެންޓް އެޑިޓަރު: އަލްއުސްތާޒު އަހުމަދު މާޖިދު

ލިޔުންތެރިން:

އަބްދުهللا އަޒްމީންއިޔާޒު ނަސީމް

ކަނީރު ޢަބްދުއްރަޙީމްޢަލީ ޚާލިދު

ޢަބްދުهللا ޝިނާންމިންނު

ޮކލަމިސްޓުން:ސިކުނޑީގެ ތޫފާން: ސީނާ އަހުމަދު ޒާހިރު

ކެޮޔނިރު: މުހައްމަދު ބުޝްރީފަސްމަންޒަރު: އަހުމަދު ޒާހިރު )ހިރިގާ(އަޅުގަނޑުމެންގެ މާހައުލުން: މީމުޒަވިޔަނި

އުޑުދަށުން: މުހައްމަދު ގާސިމްދިޔަތިކި: އަބްދުهللا ފާރޫގު ހަސަން

ސިއްކަ: ސިއްކަގޭ މުހައްމަދު ނަސީމް ދިޔަވަރު: މުހައްމަދު އާމިރު ފަރެސް

ރަންދެލި: މުންޑޫ އާދަމް ހަލީމްފަންވަތް: އިމާދު ލަތީފުޮކމާޯކޅި: ސިނާން އަލީ

މާކެޓިން:

ސަން އެފްއެމް މާކެޓިން ޓީމް

ކަލަސަޕެރޭޝަން އެންޑް ޕްރިންޓިން: ޮނވެލްޓީ ޕްރިންޓާސް އެންޑް ޕަބްލިޝާސް ޕްރައިވެޓް ލިމިޓެޑް

"ސަން" އަކީ 14 ޖުލައި 2010ން ފެށިގެން "ސަންއެފްއެމްގެ މެނޭޖްމަންޓުގެ ފަރާތުން މަހަކު ދެ ފަހަރު ނެރޭ މަޖައްލާއެކެވެ.

ސަންގެ އިދާރާ: ގ. ވިޔަވަތި، ކަށިމާ ހިނގުން / މާލެއީމެއިލް:

ވެބްސައިޓް: ޯފނު: 3312747، ފެކްސް: 3343789

sun@sun.mvwww.sun.mv

އަދަދު: 32 21 ސެޕްޓެންބަރު 2011

ސިނާން އަލީއެޑިޓަރު

"ސަން" މަޖައްލާގެ 32 ވަނަ އަދަދު ވިދާޅުވަމުން ގެންދަވާ ހުރިހާ ކިޔުންތެރިންނަށް

ހޫނު މަރުހަބާއެއް ދަންނަވަމެވެ. ސަންގެ 31 ވަނަ އަދަދަށް ދެއްވި ހޫނު ތަރުހީބު އުފަލާ އެކު ފާހަގަ

ޮކށް ޝުކުރު އަދާ ކުރަމެވެ.މި މަހުގެ ނުވަ ވަނަ ދުވަހަކީ ރާއްޖެ

ދުށް ކަޅު ދުވަހެކެވެ. އެއީ ގައުމީ ހިތާމައިގެ ދުވަހެކެވެ. ކ. ހުރަޔަށް ދަތުރުޮގސް، މޫދަށް އެރި އުޅުމުގެ ތެރޭގައި ގެނބިގެން ހިރިޔާ ސްކޫލުގެ ހަތަރު ދަރިވަރުން މަރުވެ، ޕްރިންސިޕަލް

ނިޔާވި ހާދިސާ އަކީ އެތައް ޮގތަކުން ފާހަގަ ކުރެވިގެންދާ ހާދިސާ އެކެވެ. ހުރާގެ ހިތާމަވެރި ހާދިސާގެ ވާހަކަ ދައްކާ އިރު އެންމެ ޮބޑަށް ފާހަގަ ޮކށްލަން ޖެހޭ

އެއް ކަމަކީ ސަލާމަތީ ކަންކަމެވެ. ސްކޫލު ދަރިވަރުން ޮގވައިގެން މި ފަދަ ދަތުރުތައް ދާ އިރު، ރައްކާތެރި ކަމުގެ ޮގތުން އަޅަން ޖެހޭ ފިޔަވަޅު ތައް އެންމެ ފުރިހަމަޔަށް އަޅާފައި

ހުރުމަކީ ޮކންމެހެން ބޭނުންތެރި ކަމެކެވެ. އެހެން ނަމަވެސް ހިރިޔާ ސްކޫލުގެ މި ދަތުރުގައި މި ކަންކަން އެންމެ ރަނގަޅަށް ފުރިހަމަ ކުރެވިފައި ނުވާކަން އެއީ ގަބޫލު ކުރަން ޖެހޭ ހަގީގަތެކެވެ. އޭގެ ފަހަތުގައި އަދި ޮކންމެ ފަދަ ސަބަބު ތަކެއް ހުރި ނަމަވެސް، ކަން

ހިނގާފައި ޮއތީ މި ދެންނެވި ޮގތަށެވެ. ސްކޫލު ދަރިވަރުން ޮގވައިގެން މި ފަދަ ދަތުރުތައް ދާ އިރު، އަމުދުން މޫދަށް އެރި އުޅޭ އިރު ސަމާލު ވާން ޖެހޭ ކަންކަން ގިނަ އެވެ. ފުރަތަމަ ކަމަކީ މި ފަދަ ދަތުރު

ތަކުގައި ބެލެނިވެރިންގެ ބައިވެރިވުން އަބަދުވެސް ބޭއްވުމެވެ. މޫދަށް އެރި އުޅޭ ވަގުތު ތަކުގައި ދިމާވެދާނެ ހިތާމަވެރި ހާދިސާ އަކަށް ސަމާލު ވުމުގެ ޮގތުން ޮބޑެތި ގްރޫޕު ތަކުގެ ބަދަލުގައި ކުދި ގްރޫޕު ތަކަށް ބަހައިލައިގެން މޫދަށް އެރުމާ އެކު، ޮކންމެ ގުރޫޕަކާ އެކު ވެސް ފަތަން ދަންނަ، ބެލެނިވެރިން ނުވަތަ ޮބޑެތި މީހުން ވަކި އަދަދަކަށް ތިބުން އެއީ އަސާސީ ކަމަކަށް ހެދިދާނެ އެވެ. ޮކންމެހެން ބޭނުން ޖެހިއްޖެ ހާލަތެއްގައި ނޫނީ އިސްޮކޅު ނުޖެހޭ ހިސާބަށް ދަރިވަރުން ގެންދިޔުން ނުވަތަ ދިޔަ ދީގެން ނުވާނެ އެވެ. ފުން ތަނަކަށް އެރޭ ނަމަ ލައިފް ޯބއީއެއް ބެހެއްޓުމުގެ އިތުރުން ސަލާމަތީ އެހެން ކަންކަން ވެސް ވަރުގަދަ ކުރެވިދާނެ އެވެ. ދެން ޮއތީ ސްކޫލު ދަރިވަރުންގެ މި ފަދަ ބޭނުން ތަކަށް ޚާއްސަ ސަރަހައްދުތައް ގާއިމު ކުރުމެވެ. ހަމަ ގައިމުވެސް ގަބޫލު ކުރަން ޖެހޭ ހަގީގަތަކީ މި ހިތާމަވެރި ހާދިސާ ހިނގި ހުރާގެ ކޭމްޕް ސައިޓަކީ މި ފަދަ ކަމަކަށް އެކަށީގެންވާ ތަނެއް ނޫން ކަމެވެ. ސަލާމަތީ

އެއްވެސް ކަމެއް ނެތެވެ. ލައިފް ޯބއީ އެއް ލައިފް ގާޑެއް ނުވަތަ ރެސްކިޔު ފަދަ އެއްވެސް ކަމެއް އެ ތަނަކު ނެތެވެ، ސިއްހީ ފަރުވާ އާއި އަވަސް ފަރުވާ ދެވޭނެ ވަސީލަތެއް އަދި

ސިއްހީ އެހީތެރިޔަކު ވެސް ނެތެވެ. މޫދަށް އެރި އުޅެން ޮއތް ސަރަހައްދަކީ ދަރިވަރުންގެ އެ ފަދަ ބޭނުމަކަށް ހަދާފައި ޮއތް ތަނެއް ނޫނެވެ. އެހެން ނޫން ނަމަ މޫދުގެ އެކި ހިސާބުގައި

ވެސް ފުން މިން އެނގޭނެ ޯބޑުތައް ވެސް ބެހެއްޓިދާނެ އެވެ. މި ފަދަ ކަންކަން ފުރިހަމަޔަށް ގާއިމު ކުރެވިފައި ޮއންނަ ތައްޔާރީ ތަންތަން ދަރިވަރުންގެ މި ފަދަ ދަތުރު ތަކުގެ ބޭނުމަށް ހުރުމަކީ މުހިންމު ކަމެއް ކަމަށް އަޅުގަނޑަށް ފާހަގަ ކުރެވެ އެވެ. ކަމާ ބެހޭ ދާއިރާ ތަކުން

މި ކަމަށް ވިސްނުމެއް ދެއްވުމަކީ އަޅުގަނޑު އެދޭ ކަމެކެވެ. މި ފަހަރު ވެސް ތިޔަ ބޭފުޅުންގެ މަގުބޫލު ލިޔުންތެރިންގެ ލިޔުންތައް އެތެރޭގައި ހުންނާނެ އެވެ. އެ ޮގތުން ކަނީރު ޮދންބެ ލިޔުއްވާފައިވާ ރިޯޕޓާއި ޝިނާން ލިޔުއްވާފައިވާ

ރިޯޕޓު އަދި ސިއްކަ ނަސީމު ލިޔުއްވާފައިވާ ރިޯޕޓަކީ މި ފަހަރުގެ އަދަދުން ފާހަގަ ޮކށްލަން ޖެހޭ މުހިންމު ލިޔުން ތަކެވެ.

މީގެ އިތުރުން މި ފަހަރުގެ އަދަދުގައި ވެސް ތިޔަ ބޭފުޅުންގެ ފޭވަރިޓް ޮބލީވުޑް ޕޭޖާއި އަދަބީ ޕޭޖް އަދި ބިއުޓީ ޕޭޖް ހިމަނާފައި ވާނެ އެވެ. ވިދާޅުވަމުން ގެންދަވާށެވެ.

5

ޢިބްރަތާއި ފިލާވަޅު ލިބިގަތުން

އަބްދުهللا ފާރޫގު ހަސަންދިޔަ ތިކި

ތިމާގެ ވަށައިގެންވާ ކަންކަމާއި ތަކެއްޗާ މެދު ވިސްނައި ފިކުރުކުރުމާއި އެކަންކަމުން ޢިބްރަތާއި ފިލާވަޅު ލިބިގަތުމީ

އިސްލާމްދީން ވަރަށް ޮބޑަށް ބާރުއަޅާ ކަމެކެވެ. މުސްލިމުންގެ އިސްވެޮގސްފައިވާ ސަލަފުން ވަރަށް ޮބޑަށް ސަމާލުކަން ދެއްވި

ކަމެކެވެ.ރިވާޔަތެއްގައި ވެއެވެ. ކައުސާހިބާ ޞައްލަهللا

ޢަލައިހި ވަސައްލަމަގެ ޞަޙާބީ އަބޫޛައްރުލް ޣިފާރީ ރަޟިޔަهللا ޢަންހު އަވަހާރަވީ ފަހުން ބަޞަރާގެ މީހެއް އަބޫޛައްރުގެ އަނބިކަނބަލުންގެ އަރިހަށް ޙާޒިރުވިއެވެ. އެކަލޭގެފާނު

އަޅުކަންކުރައްވައި އުޅުއްވި ޮގތާ ބެހޭޮގތުން މަޢުލޫމާތު ޯހދުމަށެވެ. އަބޫޛައްރުގެ އަނބިކަނބަލުން އުއްމު ޛައްރު ވިދާޅުވިޮގތުގައި

އެކަލޭގެފާނުގެ އެންމެ ޚާއްސަ އަޅުކަމަކީ ވަށައިގެންވާ ކަންކަމާމެދު ފިކުރުފުޅު ކުރެއްވުމެވެ. އެކަންކަމުން ޢިބްރަތާއި

ފިލާވަޅު ޯހއްދެވުމެވެ. ހަމައެފަދައިން އަބުއްދަރްދާއު ރަޟިޔަهللا

ޢަންހުގެ އަނބިކަނބަލުންނާ ވެސް މީހަކު ވަނީ މިމޭރުމުން ސުވާލުޮކށްފައެވެ. އޭނާ ސުވާލުކުރިއެވެ. އަބުއްދަރްދާއުގެ

އެންމެ ހެޮޔކަން ޮބޑު ޢަމަލަކީ ޮކބައިޯތއެވެ. އުއްމުއްދަރްދާއު ޖަވާބުދެއްވިއެވެ. ވިސްނައިވަޑައިގަތުމާއި ޢިބްރަތް

ޙާޞިލުކުރެއްވުމެވެ. ކުރީންވެސް ދެންނެވި ފަދައިން ވިސްނައި ފިކުރުކުރުމަކީ

ކީރިތި ޤުރްއާނުގައި ވެސް ވަރަށް ޮބޑަށް ބާރުއަޅުއްވައިފައިވާ ކަމެކެވެ. ތިމާގެ ވަށައިގެންވާ ކަންކަމާއި ތަންތަނާމެދު ވިސްނައި

ފިކުރު ކުރުމަކީ މުއުމިނުންގެ މުސްތަޤިއްލު ސިފައެކެވެ. އިންސާނާގެ ކުރިމަތީގައި މާތްهللا މަޢުރިފާކުރުމުގެ ޮދރު ހުޅުވިގެން ދަނީ ވެސް ވިސްނައި ފިކުރުކުރުމުގެ ޒަރީޢާއިންނެވެ. ވިސްނައި ފިކުރުކުރުމުން މުއުމިނުންގެ އީމާންކަން އިތުރުވެއެވެ. އޭނާއަށް

އިޙްސާންކަމުގެ ދަރަޖަޔަށް ވާޞިލުވެވެއެވެ. މާތްهللا އަށް އަޅުކަން ކުރުމާ ބެހޭޮގތުން އިތުރު ސާހިބާގެ ޙަދީޘުފުޅެއްގައި އިރްޝާދު ދެއްވައިފައިވަނީ އިޙްސާންކަމުގެ ދަރަޖައިގައި އަޅުކަންކުރުމަށެވެ. މުސްލިމުންނަކީ އިވޭހާ އަޑަކާއި ބަޔަކު ދައްކާ ޮކންމެ ވާހަކައެއް ފިކުރެއް ޚިޔާލެއް ނެތި ޤަބޫލުކުރާ ބަޔަކަށް ވެގެން

ނުވާނެއެވެ. މުސްލިމުން ވާން ޖެހޭނީ ޮލލާއި ކަންފަތުގެ ބޭނުން ހިފާ ބަޔަކަށެވެ. ހިތާއި ސިކުނޑީގެ ތިލަފަތުގައި ކަންކަން

ވަޒަންކުރާ ބަޔަކަށެވެ. ކީރިތި ޤުރްއާނުގައި ވަޙީކުރައްވައިފައި ވެއެވެ.

"ފަހެ އެއުރެން ބިމުގައި ދަތުރުފަތުރުޮކށް ނުއުޅެނީ ހެއްޔެވެ؟ އެހެންނަމަ އެއުރެން، އެއިން ވިސްނައި ހަދާނޭ ހިތްތަކެއް އެއުރެންނަށް ވީހެވެ. ނުވަތަ އެއިން އެއުރެން އަޑުއަހާނޭ ކަންފަތްތަކެއް )އެއުރެންނަށް( ވީހެވެ. އެހެނީ

ހަމަކަށަވަރުން، ޯލތައް ކަނުވަނީއަކީ ނޫނެވެ. އަދި ކީއްހެއްޔެވެ! ކަނުވަނީ މޭގައިވާ ހިތްތަކެވެ."

އިންސާނާގެ ޢަމަލުތަކަކީ އޭނާގެ ވިސްނުމާއި ފިކުރުގެ ނަތީޖާއެވެ. އޭނާގެ ފިކުރާއި ވިސްނުން ފުންވިވަރަކަށް އޭނާގެ މަސައްކަތް ހަރުދަނާވެއެވެ. ނަތީޖާ ޮފނިވެއެވެ. އިންސާނާގެ

ފިކުރާއި ޚިޔާލު ހިންގުމުގެ ޤާބިލިއްޔަތު އިތުރުވިވަރަކަށް އޭނާގެ ސިކުނޑީގައި "ނިދާފައިވާ ބައިބައި" ޙަރަކާތްތެރިވެއެވެ.

މުސްލިމުންނަކީ އަބަދު ޮޅސް އުނޯދއްޔަށް ލެވޭ ބަޔަކަށް ވެގެން ނުވާނެއެވެ. އެއް ހަރަކުން ތާއަބަދު ކަށިޖެހޭ ބަޔަކަށް ވެގެން ނުވާނެއެވެ. ވަޢުދުތަކާއި ޢަހުދުތަކުގެ އެހީގައި ޮމޔަހެއްދޭ ބަޔަކަށް ވެގެން ނުވާނެއެވެ. ވިސްނުމެއް ފިކުރު ހިންގުމެއް ނެތް ބަޔަކީ ޖަނަވާރުންނާ އެއްފަދަ ބަޔަކަށް

ވާތީއެވެ. ޝައްކެއް ނެތެވެ. އިސްލާމީ ދިރިއުޅުމެއްގެ ޢިމާރާތް

ބިނާވެފައި ވަނީ މި ދެންނެވި ޝުޢޫރުގެ ހޭލުންތެރިކަމުގެ ބިންގަލުގެ މަތީގައެވެ. މަތީ ފެންވަރުގެ އީމާންތެރިކަމެއް

ލިބިގަނެވޭނީ ވެސް ހޭލުންތެރި ބަޔަކަށެވެ. ދިރުންހުރި ޮގތެއްގައި އަޅުކަން ކުރެވޭނީ ވެސް ހޭލުންތެރި މީހުންނަށެވެ. ރައްބާނީ

ޝަޚްޞިއްޔަތުތަކަށް ވުމުގެ އެކަށޭނަކަން ލިބިގެން ވަނީ ވެސް ހޭލުންތެރި މީހުންނަށެވެ. ސާލިހު މުޖުތަމަޢަކީ ހޭލުންތެރި އަފްރާދުންގެ ޖަމާޢަތެކެވެ. އިސްލާމީ އުސޫލުގެ ބިންގަލުގެ މަތީގައި ޙަޤީޤީ ނިޒާމެއް އުފެއްދުމުގެ ހަކަތައާއި ބުންވަރު

ލިބިގެންވަނީ ވެސް ހޭލުންތެރި ރައްޔިތުންނަށެވެ.

6

އިބްނުއްނަީދާމއި އަލްފިހްރިސްތުއިސްލާމީ ހަޒާރަތުގެ ކުރީން ވެސް ދުނިޔޭގައި ޮފތްތެރިކަން

ޮއތެވެ. އިންސާނީ ތާރީހުގެ އެންމެ ކުރީ ޒަމާންތަކުގައި ވެސް އިންސާނުންގެ ކިބައިގައި ޮފތަށް ޯލބި ކުރުމުގެ ރިވެތި ސިފަ ހުއްޓެވެ. އެހެންކަމުން އެ

ހަޒާރަތެއްގައި ޮކންމެވެސް މިންވަރަކަށް ޮފތްތައް ނުލިޔެވޭ ހަޒާރަތެއް ދުނިޔޭގެ ތާރީހުން އަޅުގަނޑުމެންނަކަށް ނުފެނެއެވެ.

ނަމަވެސް އެއްވެސް ޮއޅުމެއް ނެތް ޮގތުގައި ޮފތްތެރިކަމާއި އިލްމުވެރިކަމުގެ ބިންގަލުގެ މަތީގައި އުފެދުނު ފުރަތަމަ ހަޒާރަތަކީ އިސްލާމީ ހަޒާރަތެވެ. ދުނިޔޭގެ ފުރަތަމަ "ޮފތްތެރި ހަޒާރަތް" ކަމުގައި ބަލަން ޖެހެނީ

އިސްލާމީ ހަޒާރަތެވެ. އިންސާނީ ތާރީހު އެންމެ ފުރަތަމަ ދުށް ހަގީގީ މާނައިގައި "އިންޓެލެކްޗުއަލް" )އިލްމީ( އަދި "ރޭޝަނަލް" )އަގުލީ( ހަޒާރަތަކީ

އިސްލާމީ ހަޒާރަތެވެ. ޮފތްތެރިކަމުގެ ޮރނގުގައި އިސްލާމީ ހަޒާރަތް ކުރިއަރައި ދިޔަ ހައިރާން ކުރުވަނިވި ހިސާބު ދައްކައިދޭ އެންމެ މުހިއްމު އެއް ހެއްކަކީ

މީލާދީން 900 އިގެ އަހަރުތަކުގައި އުޅުއްވި އިސްލާމީ އިލްމުވެރިއެއް ކަމަށް ވާ އަބުލް ފަރާޖް މުޙައްމަދު ބިން އިސްޙާޤުއްނަދީމް ނުވަތަ އިބްނުއް ނަދީމް

އެކުލަވައިލެއްވި "ކިތާބުލް ފިހްރިސްތު" އެވެ. "ކިތާބުލް ފިހްރިސްތު" ގެ ތައާރުފުގައި އިބްނުއްނަދީމް ލިޔުއްވާފައި

ވެއެވެ. "މިއީ ހުރިހާ ގައުމުތަކެއްގެ، ޢަރަބީންނާއި ޢަޖަމީންގެ ޮފތްތަކުގެ

އަލްއުސްތާޛު އަޙުމަދު މާޖިދު

އައްރުާބޢިާޔތު

"އައްރުބާޢިޔާތު" އަކީ ޢުމަރު ޚައްޔާމަށް ނިސްބަތް ކުރެވޭ ޅެންތަކެއް އިނގިރޭސި ބަހަށް ތަރުޖަމާ ކުރެއްވުމަށް ފަހު، އެ ޅެންޮފތަށް އެ ޮފތުގެ މުތަރުޖިމް

އެޑްވަރޑް ފިޓްޒްޖެރަލްޑް ދެއްވި ނަމެވެ. އެ ޅެންތަކުގެ އަސްލު ހުރީ ފާރިސީ ބަހުންނެވެ. ފިޓްޒްޖެރަލްޑް ތަރުޖަމާ ކުރެއްވި ޅެންތަކުގެ އަދަދު ގާތްގަނޑަކަށް ހާހަކަށް އަރައެވެ. ފިޓްޒެޖެރަލްޑްގެ ތަރުޖަމާ ޝާއިއު ކުރެވުނީ 1800 އިގެ އަހަރުތަކުގައެވެ.

ތަރުޖަމާ ކުރެވުމާ އެކު އެ ޅެންތައް ޔޫރަޕުގައި ވެސް ނުހަނު ޮބޑަށް މަޝްހޫރު ވެގެން ދިޔައެވެ.

ޢުމަރު ޚައްޔާމުގެ ޅެންތަކަކީ އެ ޅެންތަކުގެ ފުންކަމާއި ޝާއިރީ ފެންވަރަށް ބަލާ އިރު ދުނިޔެ ދެކެފައި ވާ އެންމެ ޮމޅު ޅެންތަކުގެ ތެރޭގައި ހިމެނޭ ޅެންތަކެކެވެ.

އެއާއެކު އެ ޅެންތަކަކީ ތަފާތު އެކި ޮގތްޮގތަށް މާނަ ޮކށް، ޝަރަހަ ކުރެވިދާނެ ޅެންތަކެކެވެ. ބައެއް މީހުން އެ ޅެންތައް މާނަ ކުރަނީ ޢުމަރު ޚައްޔާމަކީ ދީނާ ދެޮކޅު

ބޭފުޅެއް ކަން ދެއްކޭނޭ ޮގތަށެވެ. ބައެއް ބޭފުޅުން ހަމަ އެ ޅެންތައް ޝަރަހަ ކުރައްވަނީ އޭނާއަކީ މުސްލިމް ޞޫފީ ޚިޔާލާތުގެ ބޭފުޅެއްކަން ދޭހަ ވާ ފަދަ ޮގތަކަށެވެ. ހިތްޕުޅުގެ

އަޑީގައި ވަރުގަދަ ޢަޤީދާއެއް ޮއތް ބޭފުޅެއްކަން ދޭހަވާ ފަދަ ޮގތަކަށެވެ. ޢުމަރު ޚައްޔާމުގެ ޅެންތަކުގެ ޙަޤީޤި މާނަ ޮއންނާނީ އޭނާގެ "ބަނޑުފުޅުގައޭ" ދަންނަވާލިޔަ ދެއްވާށެވެ. އެ ޅެންތައް އެކި މީހުން އެކި ޮގތްޮގތަށް އަބަދުވެސް ޝަރަހަ ކުރާނެއެވެ. ޔަގީނުން އެނގޭ ކަމަކީ "އައްރުބާޢިޔާތު" ގައި ހުރި ޅެންތަކަކީ ދުނިޔޭގެ

ޅެންވެރިކަމުގެ ބަގީޗާގައި އެކަހަލަ ދެވަނަ މާތަކެއް ނެތް ފަދަ މާތަކެއް ކަމެވެ.

ތެރެއިން ޢަރަބި ބަހާއި ލިޔުމުން ހުރި ހުރިހާ ޮފތްތަކެއްގެ ފިހްރިސްތެކެވެ. މި ފިހްރިސްތުގައި އިލްމުގެ ހުރިހާ ޮގފިތަކެއްގެ ޮފތްތައް ހިމެނޭނެއެވެ. އެ

ޮފތްތަކުގެ މުސައްނިފުންނާ ބެހޭ މައުލޫމާތު ހިމެނޭނެއެވެ. އެ މުސައްނިފުންނަކީ އިލްމީ ޮކންޮކން މައިދާންތަކެއްގައި ހަރަކާތްތެރި ވެވަޑައިގަންނަވާ

ބޭފުޅުންކަން ބަޔާން ކުރެވިފައި ވާނެއެވެ. އެބޭފުޅުންގެ ނަސަބާއި ޙަސަބާއި އުފަންވެވަޑައިގެންނެވި އަދި އަވަހާރަ ވި ތާރީހާއި ވަޒަނާއި އެބޭފުޅުންގެ ރަނގަޅު ސިފަތަކާއި އުނިކަންތައް ފަދަ މައުލޫމާތުތައް ވެސް ބަޔާން

ކުރެވިފައި ވާނެއެވެ. ފެށުނީއްސުރެ އަޅުގަނޑުމެންގެ މި ޒަމާނާ ހަމަޔަށް، އެއީ ހިޖުރައިން 377 ވަނަ އަހަރާ ހަމަޔަށް، އިންސާނުން ޯހދައިފައި ވާ ޮކންމެ

އިލްމެއްގެ ޮފތްތަކާ މައުލޫމާތު މި ފިހްރިސްތުގައި ހިމެނޭނެއެވެ." އިބްނުއްނަދީމަކީ ޢައްބާސީ ޚިލާފަތުގެ ބަލިކަށިކަމުގެ ދުވަސްވަރު

ބަޣްދާދުގައި އުޅުއްވި ބޭފުޅެކެވެ. އޭނާ ކުރައްވައި އުޅުއްވި މަސައްކަތަކީ ޮފތް ވިއްކެވުމާއި، ޮފތް ނަކަލު ކުރެއްވުމުގެ މަސައްކަތެވެ. ނަމަވެސް އޭނާއަކީ ފަލްސަފާއާއި އަދަބިއްޔާތާއި ތާރީހުގެ އިތުރުން ދީނީ އިލްމުތަކުގެ ތެރެއަށް ވެދެވަޑައިގެން ހުންނެވި ބޭފުޅެކެވެ. އޭނާއަކީ ޝީޢީއަކަށް ވުމާއެކު، އޭނާގެ ލިޔުއްވުމުން ސުންނީންނާ ދެޮކޅު ތައައްސުބު ފެނެއެވެ. މިކަން ޮކންމެ

ޮގތަކަށް ޮއތަސް، އޭނާއަކީ އިސްލާމީ ހަޒާރަތުގެ "ރަން ދަރީން" ގެ ތެރެއިން ބޭފުޅެއް ކަމާ މެދު އެއްވެސް ޝައްކެއް ނެތެވެ. އަދި އޭނާގެ "ކިތާބުލް

އަދަބާއި ފަންނު

ފޮތުގެ ދުނިޔެއިން

7

ޢުމަރު ޚައްޔާމަކީ ކާކު ހެއްޔެވެ؟ އިސްލާމީ ސަގާފަތާއި ތާރީހާއި ފަންނުވެރިކަމުގެ ތެރެއަށް ޝައުގުވެރިކަން

ދޫޮކށްލައިފި ޮކންމެ މީހަކަށް މި ސުވާލުގެ ޖަވާބު ޮއންނާނީ ލިބިފައެވެ. ޢުމަރު ޚައްޔާމަކީ ހުރިހާ މާނައެއްގައި ވެސް "ޔުނިވަރސަލް ޮޕލިމެތް"

އެކެވެ. އިސްލާމީ ހަޒާރަތުން ދުނިޔެއަށް ކުރި އެންމެ އަގުޮބޑު އެއް ހަދިޔާއަކީ އޭނާއެވެ. އޭނާއަކީ ދުނިޔެ ދުށް އެންމެ ޮމޅު ހިސާބު އިލްމުވެރީންގެ ތެރޭގައި ހިމެނިވަޑައިގަންނަވާ

ބޭފުޅެކެވެ. ދުނިޔޭގެ އެންމެ ހިކުމަތްތެރި ފަލްސަފާވެރީންގެ ތެރެއިން ވެސް ކުރީ ސަފުގައި ގުނާލެވޭނޭ ބޭފުޅެކެވެ. އާދަޔާ ހިލާފު ގާބިލިއްޔަތެއް ލިބިވަޑައިގެން ހުންނެވި ފަލަކީ އިލްމުވެރިއެކެވެ. ދުނިޔެ ދުށް އެންމެ ޮމޅު ޅެންވެރީންގެ ތެރޭގައި އަމީރެއްގެ ދަރަޖަ ލިބިވަޑައިގެން ވާ ބޭފުޅެކެވެ. އޭގެ އިތުރަށް މެކޭނިކްސް، ޖިޮއގްރަފީ، އަދި

މިޔުޒިކް ފަދަ ދާއިރާތަކުގައި ވެސް އޭނާއަކީ އުސްތާޒެކެވެ.އިސްލާމީ ޢަޤީދާއާއި ޝަރްޢީ ޢިލްމުތަކުގެ އެންމެ ފުންނާބު އުސް އެއް ޢިލްމުވެރިޔާ އައްޒަމަޚްޝަރީ، ޢުމަރު ޚައްޔާމް ސިފަކުރައްވާފައި ވަނީ "ދުނިޔޭގެ

ފަލްސަފާވެރިޔާ" ގެ ޝަރަފުވެރި ލަގަބުންނެވެ. ޢުމަރު ޚައްޔާމް އުފަންވެވަޑައިގެންނެވީ ފާރިސްކަރައިގެ ނިޝާޕޫރުގައެވެ. އެއީ މީލާދީން 1048 ވަނަ އަހަރުއެވެ. އަވަހާރަވީ މީލާދީން 1131 ވަނަ އަހަރުއެވެ. އޭނާ ތައުލީމް ހާސިލު ކުރެއްވީ ސަމަރުޤަންދުންނާއި ބުޚާރާއިންނެވެ. އޭނާ އެންމެ

ޝައުގުވެރިކަމާއެކު އުނގެނިވަޑައިގަތް ފަލްސަފީ ފިކުރުތަކުގެ ތެރޭގައި އިބްނު ސީނާގެ ފަލްސަފާ ހިމެނެއެވެ.

ބެލެވޭ ޮގތުގައި އިރުމަތީގެ ޅެންވެރީންގެ ތެރެއިން ހުޅަނގުގެ ގައުމުތަކުގައި އެންމެ މަޝްހޫރު ޅެންވެރިޔަކީ ވެސް ޢުމަރު ޚައްޔާމެވެ. އޭނާއަށް އެ މަޝްހޫރުކަން

ލިބިވަޑައިގެންފައި ވަނީ އޭނާ އެކުލަވައިލެއްވި، "އައްރުބާޢިޔާތު" ގެ ނަމުން މަޝްހޫރު ވި ޅެންތަކުގެ ސަބަބުންނެވެ.

ފިހްރިސްތު" އަކީ އިސްލާމީ ހަޒާރަތުގެ ފަހުރެއް ކަމާ މެދު ވެސް ޮއޅުމެއް ނެތް މެއެވެ.

"ކިތާބުލް ފިހްރިސްތު" ބެހިފައި ވަނީ މައިގަނޑު ދިހަ މަޤާލާއަކަށެވެ. ޮކންމެ މަޤާލާއެއްގައި ހިމެނެނީ އިލްމުގެ ވަކި ބާވަތެއްގެ ޮފތްތަކާ ބެހޭ މައުލޫމާތެވެ. އެ ދިހަ މަޤާލާއަކީ ސަމާވީ ތިން ދީނުގެ މުޤައްދަސް ޮފތްތަކާއި ޙަދީޘް، ބަހުގެ ޤަވާޢިދާއި ފިޮލޮލޖީ، ތާރީހާއި

ހަޔާތުނާމާއާއި ނަސަބުގެ އިލްމު ފަދަ އިލްމުތައް، ޅެންވެރިކަން، ޢިލްމުލްކަލާމް، ޝަރީޢާ، ފަލްސަފާއާއި ދުނިޔަވީ އިލްމުތައް، ޚުރާފާތާއި ފުޯލކާއި ސިހުރާއި ޖާދޫ، ސަމާވީ ދީންތައް ފިޔަވައި އެހެން ދީންތަކުގެ އިލްމުތައް، އަދި އަލްކީމިޔާ މިއެވެ. މި މަޤާލާތައް ބައްސަވައިފައި ވާ

ޮގތަށް ބަލައިލުމުން ވެސް އަޅުގަނޑުމެންނަށް ފެންނަނީ އެއިރު އިސްލާމީ ދުނިޔޭގައި އިލްމުވެރިކަން ޮއތީ ފުރިހަމަޔަށް ތަސައްރަފު ފުދިފައި ކަމެވެ. މިއިން ޮކންމެ މަޤާލާއެއް އިތުރަށް ބައި ކުރައްވާފައި ވަނީ ބާބުތަކަކަށެވެ.

ޮކންމެ ބާބެއްގައި ވެސް ހިމެނެނީ ވަކި މައުޒޫއެއްގެ ޮފތްތަކާ ބެހޭ މައުލޫމާތެވެ.

"ކިތާބުލް ފިހްރިސްތު" އެކުލަވައިލެއްވުމުގައި އިބްނުއްނަދީމް މަސައްކަތް ކުރެއްވީ ބަޣްދާދުގެ ކުތުބުހާނާތަކުގައެވެ. އެހެންކަމުން އޭނާގެ

ޮފތަކީ އެއިރު ބަޣްދާދުގެ ކުތުބުހާނާތަކުގެ "ކެޓަޮލގް" އެއްގެ ޮގތުގައި ވެސް ބެލިދާނެއެވެ. ނަމަވެސް ހަގީގަތުގައި އެއީ އެފަދަ "ކެޓަޮލގް"

އަކަށް ވުރެ މާ މުހިއްމު، ދާއިރާ މާ ފުޅާ މަސައްކަތެކެވެ. އެއްޮގތެއްގައި ބަލަންޏާ އެއީ އިންސާނުން ޯހދައި އެއްޮކށްފައި ހުރި އިލްމުތައް އަގުލީ އުސޫލުތަކެއް ބޭނުން ޮކށްގެން އެކި ބާވަތްތަކަށް ބަހައިލައި "މެޕް" ކުރުމަށް ކުރެވުނު އެންމެ ފުރަތަމަ މަސައްކަތެވެ. އެއިގެ ފަހުން

ހުޅަނގުގައި އެކުލަވައިލެވުނު "ޑިވެއި ޑެސިމަލް ކްލެސިފިކޭޝަން" ފަދަ ކްލެސިފިކޭޝަންތަކުގެ އެންމެ މުސްކުޅި ޮމޑެލެވެ.

ޢުމަރު ޚައްާޔމް

އިޔާޒު ނަަަސީމް

8

އަވަށްޓެރި އިންޑިާޔގެ މަލިކުއަވަށްޓެރި އިންޑިާޔގެ މަލިކު

މަލިކަކީ، އިދާރީ ޮގތުން އިންޑިޔާގެ ޔޫނިއަން ޓެރިޓަރީ ޮއފް ލަކްޝަދްވީޕް ނުވަތަ

ލަކްޝަދީބުގައި ހިމެނޭ ރަށްތަކުގެ ތެރެއިން އެންމެ ދެކުނަށް ޮއތް ރަށެވެ. އިންޑިޔާގެ ހުޅަނގު ދެކުނު އިމަކީ މިއެވެ. މަލިކު ޮއތީ އުތުރު ޢަރުޟުން ″42′16°8 )އަށް

ޑިގިރީ، ޯސޅަ މިނެޓު، ސާޅީސް ދެ ސިކުންތު( އާއި އިރުމަތީ ޠޫލުން ″46′2°73 )ހަތްދިހަ ތިން ޑިގިރީ، ދެ

މިނެޓު، ސާޅީސް ހަ ސިކުންތު( އާ ބައްދަލުވާ ނުކުތާގައެވެ. )Minicoy( "ިއިނގިރޭސީން މަލިކަށް ކިޔައި އުޅެނީ "މިނިޯކއ

އެވެ.މަލިކުގެ ދެކުނުން އެންމެ ކައިރީގައި ޮއތް ހިކި ފަސްތަނަކީ

ދިވެހިރާއްޖޭގެ ރަށްތަކެވެ. މަލިކާއި ދިވެހިރާއްޖެއާ ދެމެދު ޮއތް ކަނޑަކީ އަށް ޑިގިރީ ކަނޑެވެ. ދިވެހިރާއްޖޭގެ އެންމެ އުތުރުގައި ޮއތް ތުރާކުނާއި މަލިކާ ދެމެދު ހުރީ ގާތްގަނޑަކަށް 70 ޯނޓިކަލް މޭލެވެ. ލަކްޝަދީބު ޖަޒީރާގައި ހިމެނޭ އެހެން ރަށްތަކުގެ ތެރެއިން މަލިކާ އެންމެ ކައިރީގައި ޮއތް ކަލްޕޭންޏާއި މަލިކާ ދެމެދު ހުރީ

114 ޯނޓިކަލް މޭލެވެ. ލަކްޝަދީބުގެ ވެރިކަން ކުރާ ރަށް ކަމުގައިވާ ކަވަރައްތި )ކަވަރައްދޫ( އާއި މަލިކާ ދެމެދު ހުރީ 136 ޯނޓިކަލް މޭލެވެ. މަލާބާރުގެ ޝަހަރެއް ކަމުގައިވާ ކާލީޯކޓާއި މަލިކާ ދެމެދު ހުރީ 240 ޯނޓިކަލް މޭލެވެ. އިންޑިޔާގެ ކެރެލާ ސްޓޭޓުގެ ބަނދަރުމަތީ ޝަހަރެއް

ކަމުގައިވާ ޮކއްޗޭ ނުވަތަ ޮކޗިން އާއި މަލިކާ ދެމެދު ހުރީ 215 ޯނޓިކަލް މޭލެވެ. ދިވެހިރާއްޖޭގެ ވެރިރަށް މާލެ އާއި މަލިކާ ދެމެދު ހުރީ 250 ޯނޓިކަލް މޭލެވެ. މަލިކާއި އަދި ލަކްޝަދީބުގެ އެހެން ރަށްތަކަކީ ވެސް ދިވެހިރާއްޖޭގެ ރަށްތައް ހުންނަ ޮގތަށް މުރަކައިން އުފެދިފައިވާ ޖަޒީރާ

ރަށްތަކެކެވެ.ތަބީއީ ޮގތުން ބަލާއިރު މަލިކު އަޮތޅުގައި ޮއތީ ދެ ރަށެވެ. އެއީ އަޮތޅުގެ ނަން އެރަށަކަށް ނިސްބަތްވާ މަލިކާއި ވިރިނގިލި މިނަން

ކިޔާ ކުޑަކުޑަ ރަށަކާއެވެ. މީގެ އިތުރުން އަޮތޅުގެ ހުޅަނގު ފަރާތު ފަރުމަތީގައި ރަށްގަނޑޭ ކިޔާ ކުޑަ ހުރައެއް ވެސް ޮއވެއެވެ. މަލިކަކީ ބިމުގެ ޮގތުން ބަލާއިރު، 4.4 އަކަކިޯލމީޓަރުގެ ޮބޑު ރަށެކެވެ. ރަށުގެ

ދިގުމިނުގައި 10.6 ކިޯލމީޓަރު ހުންނައިރު، ރަށުގެ އެންމެ ފުޅާ ހިސާބުގައި ހުންނަނީ ގާތްގަނޑަކަށް 820 ވަރަކަށް މީޓަރެވެ. ލަކްޝަދީބުގެ ރަށްތަކުގެ

ތެރެއިން ދެވަނައަށް އެންމެޮބޑު ރަށަކީ ވެސް މަލިކެވެ.މަލިކު ފަޅަކީ ވަރަށް ޮބޑު ފަޅެކެވެ. ދިގު މިނުގައި 10

ވަރަކަށް ކިޯލމީޓަރު އަދި އެންމެފުޅާ ހިސާބުގައި 5 ކިޯލމީޓަރު ހުރި، މި

ޮބޑު ފަޅަށް ވަދެވޭ 4 ނެރެއް ޮއވެއެވެ. އެއީ އަޮތޅުގެ އުތުރު ބިތުގައި ޮއންނަ “ސާލުމަގު” އާއި “ކަނޑިންމަމަގު”ގެ އިތުރުން “ނެރުމަގު” އާއި، ވިރިނގިއްޔާ ދިމާލުން ޮއންނަ “ޯޗރުމަގު” ނުވަތަ “ޯޕޗަންޯޗރު މަގު”

މިއެވެ. ނެރުމަގާއި ޯޗރު މަގަކީ ފެން ތިލަ ދެ މަގެވެ.

މަލިކުގައި ޮއންނަނީ އެގާރަ އަވަށެވެ. މި އެގާރަ އަވަށަކީ އުތުރުން ފެށިގެން ދެކުނަށް، ކެނޑިފާޓީ، ފަލެއްސޭރި،

ކުދެހި، ފުންހިޯލޅު، އަލޫޑި، ސޭޑިވަޅު، ރަށްމެދު، ޮބޑުއަތިރި، އައުމަގު، އަދި ބާޑަ އެވެ. މީގެ އިތުރުން ފަހުން އުފެދުނު

ދެކުނު ބަންޑާރައެވެ. ބައެއް މީހުން ޮބޑުއަތިރީގެ އެއް ބަޔަކީ ވަކި އަވަށެއް ކަމަށް ބަލައި އައު ޮބޑަތިރިއޭ ވެސް ކިޔައެވެ. މިޮގތުން ބަލާނަމަ މަލިކުގެ އަވަށްތަކުގެ ޖުމްލައަކީ

މިހާރު ބާރަ ކަމުގައި ބުނެވިދާނެއެވެ.މަލިކުގައި ޯގތިތައް ހުންނަނީ ކައިރިކައިރީގައި ވަރަށް ގަޓާ ޮކށެވެ. މަގުތައް ހުންނަނީ ވަރަށް ހަނިޮކށެވެ. އަވަށްތެރޭގައި ހިމެނޭ އެންމެ މުހިއްމު

މަގުތަކަކީ މައިމަގާއި ލޭނު މަގެވެ. ޮކންމެ އަވަށެއްގައިމެ ބައިމެދަށް ޮގވުމަށާއި، އަވަށު އެއްޗެހިތައް ބެހެއްޓުމަށް އަވަށުގެ ގެތައް ހަދާފައި ހުރެއެވެ. އަވަށު ގޭގެ

ހަވާލުވެރިއަކީ އަވަށު "ޮބޑު ކާކަ"އެވެ. އަވަށުގެ އަންހެނުންގެ ކަންތައް ބަލަހައްޓަނީ "އަވަށު ޮބޑުދައިތަ"އެވެ. މަލިކުގައި އުމުރުގެ ޮގތުން އަވަށްއަވަށުގައި މީހުން ބައިބަޔަށް

ބެހިފައިވެއެވެ. އެއީ ޅަވިލިކުދީން، އަތިރިކުދީން، އަދި ބައިމެދެވެ. އަވަށް ކަހައި ސާފުކުރުމާއި ބައިމެދަށް، ޮގވުމަކީ އަތިރިކުދީންގެ ކަމެކެވެ. އަތިރިކުދީން އަވަށް

ކެހުމުން ކުނި އުކައިލާނީ ޅަވިލިކުދީންނެވެ. އަވަށުގައި ޮކންމެ މުހިއްމު ކަމެއްގައި ފަހު ނިންމުން ނިންމާނީ ބައިމެދެވެ. ޮބޑުކާކަަޔަށް ޯބލެނބުމީ އަވަށު އެންމެންގެ

ވާޖިބެކެވެ.މަލިކާއި ލަކްޝަދީބުގެ ގަދީމީ ތާރީހަށް ބަލާއިރު، މަލިކުގެ އިތުރުން މުޅި

ލަކްޝަދީބާއި، ދިވެހިރާއްޖެ އެއް ވެރިކަމެއްގެ ދަށުގައި ޮއތް ދުވަސްވަރެއް ވެސް ދިޔަކަން ފާހަގަކުރެވެއެވެ. އޭގެ ފަހުން ކަންނަންނޫރުގައި އަރައްކަލް ދަރިޮކޅުގެ

ވެރިކަން ފެށި، މަލިކާއި ލަކްޝަދީބުގެ ރަށްތައް ކަންނަންނޫރު ރާޖާއިންގެ ވެރިކަމުގެ ދަށަށް ދިޔައެވެ.

މީލާދީން 1573 ވަނަ އަހަރު، ޮބޑު ތަކުރުފާނު ޯޕޗުގީޒުންނާ ހަނގުރާމަ ކުރެއްވި ދުވަސްވަރު ވެސް މަލިކު ޮއތީ ކަންނަންނޫރު ރާޖާއިންގެ ދަށުގައެވެ.

ޯޕޗުގީޒުންނާ ދެޮކޅަށް ހަނގުރާމަ ކުރެއްވުމަށް ޮބޑުތަކުރުފާނުމެން ނުކުންނެވިއިރު އެތަކުރުފާނުމެންގެ އާއިލާތަކުގެ ރައްކާތެރި ކަމަށް ޓަކައި، ހިމާޔަތް ޯހއްދެވީ

9

މަލިކުންނެވެ. އަދި ޮބޑުތަކުރުފާނުގެ ދަރިކަލުން ކަލާފާނު އުފަންވެވަޑައިގަތީ ވެސް މަލިކުގައެވެ. ޮބޑުތަކުރުފާނުގެ އާއިލާގެ ބޭފުޅުން މަލިކުގައި ތިއްބެވި

“ދިވެހިގަނޑުވަރު” އަދިއަދަށް ދާންދެންވެސް މަލިކުގައި އެބަހުއްޓެވެ. ބައެއް ފަހަރު، މަލިކު ދިވެހިރާއްޖޭގެ ވެރިކަމުގެ ދަށުގައި ޮއތް

ކަމުގައި ވިޔަސް، ގިނަ ފަހަރަކަށް މަލިކު މީހުންގެ މައްޗަކަށް ދިވެހިރާއްޖޭގެ ވެރީންގެ އަމުރެއް ނުހިނގައެވެ. ކުރީގައި މަލިކު އަބަދު ވެސް ޮއތީ ދެ ފަރާތަށް

ކިރިކިރި ޮއންނަ ރަށެއްގެ ޮގތުގައެވެ. އެންމެފަހުން ދިވެހިރާއްޖޭގެ ވެރިކަމުގެ ދަށަށް މަލިކު ގެންނެވީ މީލާދީން 17 ވަނަ ގަރުނުގައި ދިވެހިރާއްޖޭގައި

ރަސްކަން ކުރެއްވި އިސްކަންދަރު ރަސްގެފާނެވެ. އެހެންނަމަވެސް މި ޮގތުގައި މަލިކު ޮއތީ ކުޑަ ދުވަސްޮކޅަކުއެވެ. ދެން 1752 ވަނަ އަހަރުން ފެށިގެން

އަނެއްކާ ވެސް މަލިކު ޮއތީ ކަންނަންނޫރުގެ ރާޖާއިންގެ ވެރިކަމުގެ ދަށުގައެވެ. 1875 ވަނަ އަހަރު ކަންނަންނޫރު ޢަލީރާޖާގެ އަތްމަތިން ބްރިޓިޝް އީސްޓް

އިންޑިޔާ ޮކމްޕެނީގެ ވެރިކަމުގެ ދަށަށް ޮގސް 1905 ވަނަ އަހަރު ބްރިޓިޝް އިންޑިޔާގެ ވެރިކަމުގެ ދަށަށް މަލިކު ދިޔައެވެ. އަދި

ބްރިޓިޝް ވެރިކަމުން 1947 ވަނަ އަހަރު އިންޑިޔާއަށް މިނިވަންކަން ލިބުމަށްފަހު، 1956 ވަނަ އަހަރު

މަލިކު ރައްޔިތުންގެ މެދުގައި ނެގި ފެންނަނުފެންނަ ޯވޓަކުން

މަލިކު މީހުން އިންޑިޔާއާ ގުޅުމަށް ނިންމުމާ ގުޅިގެން ފުރިހަމަ މާނައިގައި މަލިކު އިންޑިޔާގެ ރަށަކަށްވިއެވެ. އިންޑިޔާ ފަދަ

ބާރުހުރި، ޮބޑު ގައުމެއްގެ ރައްޔިތުން ކަމުގައި ވުމަކީ މަލިކު މީހުން ވަރަށް ޮބޑަށް ފަހުރުވެރިވާ ކަމެކެވެ. މަލިކު މީހުންގެ ހިތުގައި

އިންޑިޔާގެ ގައުމީ ޯލބި ވަރަށް ވެސް ވަރުގަދައެވެ. އިންޑިޔާގެ

ރަށެއްގެ ޮގތުގައި މަލިކު ޮއތުމަކީ މަލިކުގެ ރައްޔިތުންނަށް އެންމެ ފައިދާ ޮބޑު ޮގތް ވެސްމެއެވެ. ތައުލީމާއި ސިއްހަތު ފަދަ އަސާސީ ހިދުމަތްތައް

ލިބި ގަތުމަށް ދިވެހިރާއްޖޭގެ ހުރިހައި ރަށެއްގެ މީހުން ބަޯރސާވާން ޖެހިފައި ޮއތީ މާލެއަށެވެ. މާލެއިން ނުލިބޭ ހިދުމަތްތައް ޯހދުމަށާއި، މާލެއިން ލިބޭ

ހިދުމަތްތަކަށް ވުރެ ފެންވަރު ރަނގަޅު ހިދުމަތްތައް ޯހދުމަށް ގިނަ ދިވެހިން ދަނީ، އަދި ދާން ޖެހިފައިވަނީ އިންޑިޔާއަށެވެ. މާލެއަށް ވުރެ މަލިކާ ކައިރީގައި ޮއތީ އިންޑިޔާއެވެ. ދިވެހިންގެ އެތައް ބަޔަކު ގިނަގުނަ ހިދުމަތްތަކެއް ޯހދުމަށް މިސްރާބު ޖަހާ ޮކއްޗޭ ނުވަތަ ޮކޗިން އާއި މަލިކާ ދެމެދު 215 ޯނޓިކަލް މޭލު ހުރި އިރު، ދިވެހިރާއްޖޭގެ ވެރިރަށް މާލެ އާއި މަލިކާ ދެމެދު 250

ޯނޓިކަލް މޭލު އެބަ ހުއްޓެވެ. އެހެންކަމުން ދިވެހިރާއްޖޭގެ އުތުރުގެ ރަށްތައް މަލިކާ ކިތަންމެ ކައިރިއަކަސް، ހިދުމަތް ޯހދުމުގައި މާލެއަށް ބަޯރސާވާން ޖެހޭ ފަދަ ކަމެއް މެދުވެރިވެއްޖެ ނަމަ، އެކަން ވެގެންދާނީ މަލިކުގެ ރައްޔިތުންނަށް

ތަހައްމަލުކުރަން ދަތި، އުނދަގުލަކަށެވެ. ފެންވަރު ރަނގަޅު ހިދުމަތްތަކަށް ފަސޭހެކަމާއެކު ވާސިލުވުމުގެ ފުރުސަތު މަލިކުގެ ރައްޔިތުންނަށް ލިބިފައިވުމަކީ، މަލިކަށް ހެޮޔ އެދޭ ޮކންމެ މީހަކު ހިތުން ރުހުމުން ބަލައިގަންނާނެ ކަމެކެވެ. އެހެންކަމުން ހެޮޔ ވިސްނޭ އެއްވެސް މީހަކު އިންޑިޔާގެ ރަށެއްގެ ޮގތުގައި

މަލިކު ޮއތް ޮއތުމަކާ ދެޮކޅެއް ނަހަދާނެއެވެ.

މަލިކު މީހުންގެ ދޫދޫމަތިން ކިޔަމުން އަންނަ ޮގތުންނަމަ މަލިކުގައި މިހާރު ތިބީ، ދިވެހިރާއްޖެއިން އެރަށަށް ހިޖުރަކުރި ކަނޯބރަނިންނާއި ޮކޮހރަތުކަމަނާ

އާއި އެބައިމީހުންނާއެކު އައި މީސްމީހުންގެ ދަރިދަރިޮކޅެވެ. މަލިކު މީހުންގެ އިޖްތިމާއީ ގިންތިތައް ބެހިފައި ޮއންނަޮގތުން ކަނޯބރަނިންގެ ދަރިޮކޅުން

އައިމީހުންނަކީ ރަށުގެ ޮބޑުންނެވެ. ދެވަނަ ދަރަޖައަކީ ނިޔަމީންނެވެ. ތިންވަނަ ދަރަޖައިގެ މީހުންނަކީ ކަލާސީން ނުވަތަ މެދުކެނބީންނެވެ. ހަތަރުވަނަ ދަރަޖަ

ނުވަތަ އެންމެ އާދައިގެ މީހުންނަކީ ރާވެރިންނެވެ. ނަމަވެސް ޒަމާންތައް ފާއިތުވަމުން އައިސް މިހާރު މަލިކު މީހުން މިފަންތިތަކަށް މާޮބޑު ފަރުވާލެއް

ނުބަހައްޓައެވެ.މަލިކުގައި ވާހަކަ ދައްކަނީ މަހަލް )ދިވެހި( ބަހުންނެވެ. )މަޙަލްދީބު،

މިއީ ދިވެހިރާއްޖެއަށް ކިޔައި އުޅުނު ނަންތަކުގެ ތެރެއިން ނަމެކެވެ(. ދިވެހިރާއްޖޭގެ މަޝްހޫރު ތާރީހު އިލްމުވެރިޔާ އަލްއުސްތާޒު އަލްމަރްޙޫމް މުޙައްމަދު އިބްރާހީމް

ލުޠްފީ، "މުޚްތަޞަރު ތާރީޚް ދީބާމަޙަލް" މި ޮފތުގައި ދިވެހި ބަހުގެ ނަމާ މެދު ލިޔުއްވައިފައި ވަނީ "މި ބަހަށް ކުރީ ޒަމާނުގައި ކިޔައި އުޅުނީ 'މަހަލް' ބަހެވެ." މިފަދައިންނެވެ. މަލިކުގައި ވާހަކަ ދައްކާ ބަހުރުވައަށް ބަލާއިރު، އެ ބަހުރުވައާ އެންމެ އެއްޮގތްކަން ޮބޑީ، ދިވެހިރާއްޖޭގެ ޮބޑު ތިލަންދުންމަތީގެ ރަށްރަށުގެ

ބަހުރުވަތަކެވެ. ޮކންމެ ބަހަކުން ވާހަކަ ދައްކާ މީހުންގެ ތެރޭގައި ވެސް، މިޮގތަށް އެކި ސަރަހައްދުތަކުގައި ވާހަކަ ދައްކާ ބަހުރުވަ ތަފާތުވުމަކީ ތަބީއީ ކަމެކެވެ.

އެހެން ނަމަވެސް ދިވެހިރާއްޖޭގެ އެންމެ ދެކުނުގައި ޮއތް އައްޑު އަޮތޅާއި ފުވައްމުލަކާއި ހުވަދު އަޮތޅުގައި ވާހަކަ ދައްކާ ބަހުރުވަތަކަށްވުރެ، މަލިކުގައި ވާހަކަދައްކާ ބަހުރުވަ ނުވަތަ މަލިކު ބަސް ދިވެހިރާއްޖޭގެ އާންމު ބަހުރުވައާ މާ އެއްޮގތްކަން ޮބޑެވެ. ދިވެހިބަހުން ވާހަކަ ދައްކާ ބަޔަކު ދިރިއުޅޭ ރަށެއްގެ

ޮގތުގައި އަބަދުވެސް މަލިކު ޮއތުމަކީ ޮކންމެ ދިވެއްސަކު ވެސް އުފާވާނޭ ކަމެކެވެ. ދިވެހިރާއްޖެ ނޫންތަނެއްގައި މާދަރީ ބަހެއްގެ ޮގތުގައި ދިވެހި ބަހުން ވާހަކަ ދައްކާ

ބަޔަކު ތިބުމަކީ ޮކންމެ ދިވެއްސަކަށްމެ އުފާވެރި އިހްސާސްތަކެއް ގެނެސްދޭނެ ކަމެއްކަން ޔަގީނެވެ.

މަލިކު ފިޔަވައި ޔޫނިއަން ޓެރިޓަރީ ޮއފް ލަކްޝަދްވީޕުގައި ހިމެނޭ އެހެން ރަށްރަށުގެ މީހުން ޮމށިއުޅެނީ ހިންދުސްތާނުގެ މައި ކަރައިގައި އެންމެ ދެކުނަށް ޮއތް ކެރެލާ އިސްޓޭޓުގައި ނުވަތަ މަލިކު މީހުން ކިޔާ ޮގތުން ނަމަ

10

ދިގު ކަރައިގައި ޮމށިއުޅޭ ބަސް ކަމުގައިވާ ޮހޅި )މަލަޔާޅަމް( ބަހުގެ އާއިލާއަށް ނިސްބަތްވާ ބަހެއް ކަމުގައިވާ ޖަޒަރީ ބަހުން )ދްވީޕް ބާހޝާ އިން / ދީބު ބާހޝާ އިން( ނެވެ. މި ނަމަށް ބަލާއިރު މީގެ ލަފްޒީ ތަރުޖަމާ އާއި، "ދިވެހި ބަސް" މި ނަމުގެ ލަފްޒީ ތަރުޖަމާއާ އެއްޮގތް ކަމެއް ހުރިކަން ފާހަގަ ކުރެވެއެވެ. މި ހުރިހައި

ނަމަކުން ވެސް ދޭހަވަނީ ޖަޒީރާތަކުގައި ވާހަކަ ދައްކާ ބަހެއް ކަމެވެ.އިންޑިޔާގެ އެކި ސަރަހައްދުތަކުގެ މީހުންގެ ބަހާއި ސަގާފަތް ރައްކާތެރި ކުރުމަށް ސަމާލުކަން ދޭ ފަދައިން، މަލިކުގެ ސަގާފަތާއި މަލިކު ބަސް އުވިޔަނުދީ

ދެމެހެއްޓުމަށް ވެސް، އިންޑިޔާގެ މަރުކަޒީ ސަރުކާރުން ހާއްސަ ސަމާލުކަމެއްދެއެވެ. މަލިކުގެ އިސްކޫލުތަކުގައި މާއްދާއެއްގެ ޮގތުގައި މަހަލް ބަސް ކިޔަވައިދެއެވެ. މި

ޮގތުން މިހާރު ކިޔަވައިދެވެނީ ހަތަރުވަނަ ގްރޭޑާ ހަމަޔަށް ކަމުގައި ވިޔަސް، އިތުރު މުދައްރިސުން ތަމްރީނުޮކށް، މަތީ ކިލާސްތަކުގައި ވެސް މަހަލް ބަސް ކިޔަވައިދޭ

ޮގތަށް ހަމަޖެހިފައިވާ ކަމަށް މައުލޫމާތު ލިބެއެވެ.މަލިކު މީހުންނަކީ މަލިކު ބަހަށާއި އެމީހުންގެ ސަގާފީ ކަންކަމަށް

ވަރަށް ޮބޑަށް ޯލބި ކުރާ ބައެކެވެ. ޮގތުގައި ބަލާއިރު ދިވެހީންނަށް ވުރެ ވެސް ޮބޑަށް މަލިކު މީހުން މާދަރީ ބަހަށް ސަމާލުކަންދެޔޭ ބުނުމަކީ ޮދގަކަށް ނުވާނެއެވެ.

ދިވެހިރާއްޖޭގެ ގައުމީ ބަހަކީ ދިވެހި ބަސް ކަމުގައި ދިވެހިރާއްޖޭގެ ގާނޫނު އަސާސީގައި ކަނޑައެޅިގެން ބަޔާންވެފައިވުމާއެކު ވެސް، ދިވެހިރާއްޖޭގެ ރަސްމީ މުއައްސަސާތަކުގެ ނަންޯބޑުތަކުގައި ދިވެހިބަހުން ނަން ލިޔެފައި ނުހުންނަކަން

ފާހަގަކުރެވެއެވެ. މި ދެންނެވީ މުއައްސަސާތަކުގެ ނަންތައް، ދިވެހި ބަސް ލިޔުމަށް ބޭނުންކުރާ އަކުރު ކަމުގައިވާ ތާނައިން ލިޔެފައި ނުހުންނަ ވާހަކައެއް ނޫނެވެ. ތާނައިން ލިޔެފައި ހުރެއެވެ. އެކަމަކު ދިވެހި ބަހަކުން ނޫނެވެ. އެހެން

ނަމަވެސް އަވަށްޓެރި އިންޑިޔާގައި ދިވެހި ބަހުން ވާހަކަ ދައްކާ މަލިކުގެ ރަސްމީ މުއައްސަސާތަކުގައި ތާނައަކުރުން ލިޔެފައި ހުންނަނީ އެމީހުންގެ މާދަރީ ބަހެވެ. ބޭރު ބަހެއް ނޫނެވެ. އެކަން މީގައި މިވާ މަލިކު ހަސްފަތާލު )މަލިކު ބަހުން

"އަސްފަޓާލު"( ގެ ޮފޯޓއިން ވެސް އެނގޭނެއެވެ. މަލިކު މީހުންގެ ހެދުން އެޅުމަށް ބަލާއިރު، ދާދި ފަހަކާ ޖެހޭންދެން މަލިކު ފިރިހެނުންގެ އާއްމު ހެދުމެއްގެ ޮގތުގައި ބޭނުންކުރަމުން އައިސްފައިވަނީ ކަކުލުގެ ތިރިއާ ހަމައަށް ޮއންނަވަރުގެ ކަޅުހަރުވާޅަކާއި އޭގެ މަތިން އަންނަ

ހުދުޮފށައެކެވެ. ފޫޅުން މަތި ހުންނަނީ ހާމަޔަށެވެ. މި ޮގތަށް ހެދުން އަޅާއިރު ބައެއް ފަހަރަށް ޮބލުގައި ރަތްރުމާލެއް ނުވަތަ ހުދުޮފށައެއް އަޅައެވެ. މިހާރު މަލިކުގެ ދުވަސްވީ ފިރިހެނުންގެ ހެދުމަކީ މުންޑާއި ގަމީހެވެ. ޒުވާނުން ލައި

އުޅެނީ ފަޓުލޫނާއި ގަމީހެވެ. އަދި ޓީޝާޓާއި ޖީންސެވެ. ކުރީގައި މަލިކު އަންހެނުން ލައި އުޅުނީ ރަތް ލިބާހޭ ކިޔޭ ޒާތުގެ ލިބާހެކެވެ. މި ޒަމާނުގައި މަލިކު އަންހެނުންގެ އާއްމު ހެދުމެއްގެ ޮގތުގައި ބޭނުން ކުރަމުން އަންނަނީ މައުލިބާހާއި މައުޮދޅިއެވެ. މިދެންނެވި މައުލިބާހާއި މައުޮދޅިއަކީ 1940 ގެ އަހަރުތަކުގައި ތައާރަފުވި ހެދުމެކެވެ. ޒުވާން އަންހެނުން ޯދޕައްޓާ ހެދުން

ވެސް ބޭނުން ކުރެއެވެ.އިގްތިސާދީ މަސައްކަތްތަކަށް ބަލާއިރު، މަލިކު ފިރިހެނުންގެ

މައިގަނޑު މަސައްކަތަކީ ޯބޓު ދަތުރުކުރުމެވެ. މިޮގތުން މަލިކުގެ ފިރިހެނުންގެ ތެރެއިން 80 އިންސައްތަ މީހުން ދުނިޔޭގެ އެތަންމިތަނުގެ ޯބޓު ފަހަރުގައި

މަސައްކަތް ކުރެއެވެ. ދިވެހިރާއްޖޭގެ ވަރަށް ގިނަ ޯބޓުފަހަރުގައި ވެސް މިފަހަކަށް އައިސް މަލިކުގެ ވަރަށް ގިނަ ޒުވާނުން މަސައްކަތްކުރަމުން

އެބަދެއެވެ. މަލިކު މީހުންގެ މައިގަނޑު އަނެއް މަސައްކަތަކީ މަސްވެރިކަމެވެ. މަލިކަކީ ދިވެހިރާއްޖެއެކޭ އެއްފަދައިން ޮދށީގެ މަސްވެރިކަމަށް ކުޅަދާނަ

ރަށެކެވެ. ދަޅުގައި މަސް ބަންދުކުރާ ކާރުޚާނާއެއް ވެސް މަލިކުގައި ހުރެއެވެ. މަލިކު އަންހެނުންނަކީ ވެސް މުޖުތަމައަށް ފައިދާހުރި ގިނަ މަސައްކަތްތަކެއް

ކުރާ ބައެކެވެ. ޯރނު ވެށުމުން ފެށިގެން ޮޑކްޓަރީކަމާ ހަމައަށް މަލިކުގެ މުޖްތަމައަށް މަލިކު އަންހެނުންގެ ހިދުމަތް ދަނީ ލިބެމުންނެވެ.

ސަގާފީ ކުޅިވަރުތަކަށް ބަލާއިރު، އެއުރެންގެ ހާއްސަ ދުވަސްދުވަހުގައި ނަށާ ނެށުންތައް ފާހަގަ ކުރެވެއެވެ. މިޮގތުން އެންމެ ފާހަގަ ކުރެވޭ ނެށުމަކީ ފިރިހެނުން 2 ސަފަކަށް ތިބެ ހާއްސަ ހެދުމެއް ލައިގެން ކަރުގައި ބެރު އެލުވައިގެން ތިބެ ބެރު ޖަހަމުން، އެޔާ އެއްވަރަށް ފައިހަމަ ކުރަމުން ރައިވަރާއި ފަރިހި ކިޔަމުން ނަށާ ނެށުމެކެވެ. މަލިކު ބަހުރުވައިން

ރައިވަރަށް ކިޔަނީ ތައިވަރެވެ. މީގެ އިތުރުން ދަނޑި ޖެހުމާއި، ތާރަ ޖެހުމާއި، ބަނޑިޔާ ޖެހުމާއި، ފުޅި އާއި އަށިމަތީ ބެރު ފަދަ ނެށުންތައް ހިމެނެއެވެ. ހަމައެފަދައިން ޖަހާ ޯދނި ދުއްވުމަކީ ވެސް މަލިކު މީހުންގެ ސަގާފަތުގައި

11

ހިމެނޭ ވަރަށް ފުރިހަމަ ކުޅިވަރެކެވެ.މަލިކު މީހުންގެ ކާޯބތަކެއްޗަށް ބަލާއިރު، ދިވެހިންގެ ކާޯބތަކެއްޗާ އެއްވެސް ތަފާތެއް ނެތެވެ. މިއަދު ދިވެހިރާއްޖޭގެ ބަދިގެތަކުގައި ކައްކާއިންގެ ޮގތުގައި ބިދޭސީން ގިނަވަމުން އަންނަ އިރު، ދިވެހީންގެ ކާޯބތަކެތީގެ އަސްލު ރަހަތައް ދަނީ ދިވެހީންނާ އަލްވަދާއު ކިޔަމުންނެވެ. ދިވެހިރާއްޖޭގައި އަމިއްލަ ބަހާއި ސަގާފަތަށާއި އަމިއްލަވަންތަ ހުރިހައި ކަމަކަށް ފުރަގަސް ދިނުމުގެ ޮއއިވަރެއް ޮއތެއް ކަމަކު، އިންޑިޔާއަކީ ބަހާއި ސަގާފަތަށް ވަރަށް ޮބޑަށް

އިސްކަންދޭ ގައުމެއް ކަމުން އަމިއްލަވަންތަ ކަންކަމަށް ޯލބި ކުރުމުގެ ރޫހު މަލިކު މީހުންގެ ކިބައިގައި އެބަހުއްޓެވެ. ޖަހާ ޯދނި ދުއްވުން ފަދަ ސަގާފީ ކުޅިވަރުތަކާއި، ކާޯބތަކެތީގައި ހުރި އަމިއްލަ ރަހަތައް ދިވެހީންނާ އަލްވަދާއު

ކިޔާފައިވާ އިރު، އެ ހުރިހައި ރަހައެއް އޭގެ އެންމެ ފުރިހަމަ ޮގތުގައި އަދިވެސް އަވަށްޓެރި މަލިކުން ލިބެން އެބަހުއްޓެވެ.

މަލިކު މީހުންނާއި ދިވެހީންނަކީ ދެ ގައުމެއްގެ ރައްޔިތުން ކަމުގައި ވިޔަސް، އެއް ސަގާފަތެއް ހިއްސާ ކުރާ އަދި އެއް ނަސްލަކަށް ނިސްބަތްވާ ބައެއް ކަމުން، ޒަމާނުއްސުރެ މި ދެބައިމީހުންގެ މެދުގައި ޮއތް ގާތްގުޅުން

ކެނޑިގެންދާކަށް އެއްވެސް ބަޔަކު ނޭދެއެވެ. އަދި ދެ ގައުމެއްގެ ރައްޔިތުންގެ ޮގތުގައި ތިބުމާއެކު ވެސް، ސަގާފީ ގުޅުންތައް ނުބޭއްވޭންވީ ސަބަބެއް

ނެތެވެ. އެއް ބަހަކުން ވާހަކަ ދައްކާ، އަދި އެއް ނަސްލަކަށް ނިސްބަތްވާ ބަޔަކަށް ދެ ގައުމެއްގެ ރައްޔިތުންގެ ޮގތުގައި ތިބެމެ، ސަގާފީ ގުޅުންތައް ކިތަންމެ ފުރިހަމަޮކށް ވެސް ދެމެހެއްޓިދާނެއެވެ. މިސާލަކަށް، ޔަމަނާއި

މިސްރާއި އުރުދުން އަކީ ވެސް މިނިވަން މުސްތަގިއްލު ތިން ގައުމެވެ. އެހެން ނަމަވެސް ނަސްލަށާއި މާދަރީ ބަހަށް ބަލާއިރު، މި ތިން ގައުމުގައި ވެސް ތިބީ،

އަރަބީންނެވެ. ވާހަކަ ދައްކަނީ އަރަބި ބަހުންނެވެ. އެހެން ކަމުން އެއް ސަގާފަތަކާއި އެއް ބަހެއް ހިއްސާ ކުރުމަކީ ވަކިވަކި ދެ ގައުމުގެ ޮގތުގައި ޮއތުމަކަށް ހުރަސް އަޅާ ކަމެއް ނޫންކަން އެނގެއެވެ. ބައިނަލްއަގްވާމީ އިންތައް ނުވަތަ ޯބޑަރުތައް

ކަނޑައަޅަނީ ބަޔަކު ހިއްސާ ކުރާ ސަގާފަތަކާއި ބަހަކުންނެއް ނޫނެވެ.ނަސްލުގެ ޮގތުން ބަލާއިރު ދިވެހީންގެ ނަސްލަކީ ވެސް އިންޑިޔަން

ސަބްޮކންޓިނެންޓަށް ނިސްބަތްވާ ނަސްލެކެވެ. ދިވެހިރާއްޖޭގެ އަސްލު ވަޒަންވެރީން އައިސްފައިވަނީ އިންޑިޔާ އާއި ޝްރީލަންކާއިން ކަމަށް ވެފައި، ޝްރީލަންކާ މީހުންގެ އަސްލު ވެސް ފެށެނީ އިންޑިޔާއިން ކަމަށް ވާއިރު، ދިވެހީންނާއި އިންޑިޔާގެ ގުޅުމަކީ

އެހެން ގައުމަކާ ދިވެހީންނާ ދެމެދު ނެތް ފަދަ ގާތް ގުޅުމެކެވެ. ބަހަށް ބަލާއިރު ވެސް އިންޑިޔާގެ ގިނަ ބަސްތަކެކޭ އެއްފަދައިން ދިވެހި ބަހަކީ ވެސް ސާންސްކްރިތު

ބަހުން އުފަންވި ބަހެކެވެ. ބަހާއި ސަގާފަތާއި ނަސްލާ، މި ހުރިހައި ކަމެއް އޭގެ އެންމެ ފުރިހަމަ ޮގތުގައި ދިވެހިންނާ ހިއްސާ ކުރާ ހަމަ އެކަނި ގައުމަކީ

އިންޑިޔާއެވެ. ސިޔާސީ ޮގތުން ވަކީން ޮއންނަ ދެ ގައުމެއްގެ ގުޅުން އެންމެ ޮބޑަށް ބަދަހިވެގެންދަނީ ވެސް ދެބައިމީހުން އެކުގައި ހިއްސާ ކުރާ މިފަދަ ކަންތައްތަކުގެ

ސަބަބުންނެވެ. މި އުސޫލުން ބަލާއިރު، މަލިކުގެ އަހުލުވެރީންނާއި ދިވެހީންގެ ގުޅުން، ބަހާއި އަދަބާއި ސަގާފީ ޮގތުން ކުރިއަރައިގެން ދިޔުމަކީ، އިންޑިޔާ އާއި

ދިވެހިރާއްޖެއާ ދެމެދުގައިވާ ޒަމާންވީގާތްކަންވެސް އިތުރަށް ބަދަހިވެގެންދާނެ ކަމެކެވެ. އަދި މިއީ މިދެގައުމަށް ވެސް އޭގެ ލާބައާއި މަންފާ ލިބޭނެ ކަމެއްކަން ކަށަވަރެވެ.

12

ފޮއިދުވަސް

ގައްޒާފީގެ ސަރުކާރު ވެއްޓުނު ފަހުން އެންމެ ފުރަތަމަ ފަހަރަށް އިނގިރޭސި ޮބޑުވަޒީރު ޑޭވިޑް ކެމެޮރން އާއި ފަރަންސޭސި ރައީސް ނިޮކލައި ސަރޯކޒީ

ލީބިޔާއަށް ވަޑައިގެންފިއެވެ. ދެބޭފުޅުން ވަކިވަކިން ލީބިޔާއަށް ވަޑައިގެންނެވިއިރު ޓްރިޮޕލީ އެއަރޯޕޓުން އެދެބޭފުޅުންނާ ބައްދަލުކުރެއްވީ ލީބިޔާގައި މިހާރު ވެރިކަންކުރާ އިންތިޤާލީ މަޖިލީހުގެ ރައީސް މުސްތަފާ ޢަބްދުލްޖަލީލެވެ. މީގެ އިތުރުން ތުރުކީގެ

ޮބޑުވަޒީރު ރަޖަބް ތައްޔިބު އުރުދުޣާންވެސް ވަނީ ލީބިޔާއަށް ވަޑައިގެންފައެވެ. އުރުދުޣާން ލިބިޔާއަށް ވަޑައިގަންނަވަނީ ލީބިޔާއެކޭ އެއްޮގތަށް ދާދިފަހުން ރައްޔިތުންގެ އިންޤިލާބުތަކުގައި ވެރިކަން ބަދަލުވި ޢަރަބި ދެޤައުމު ކަމަށްވާ މިސްރަށާއި ތޫނިސްއަށް

ޒިޔާރަތް ކުރެއްވުމަށްފަހުގައެވެ.

ލީބިޔާގެ ކުރީގެ ޒަޢީމް ކާރނަލް މުޢައްމަރުލްޤައްޒާފީއަށް ޙިމާޔަތް ދޭން ތައްޔާރަށް ޮއތްކަމަށް ހުޅަނގު އެފްރިކާގެ ޤައުމެއް ކަމަށްވާ ގިނީ ބިސާޮއއިން

ބުނެފިއެވެ. މިކަން ހާމަކުރައްވަމުން ގިނީ ބިސާޮއގެ ޮބޑުވަޒީރު ކާރޮލސް ޖިންޔޫރު ވިދާޅުވީ ގައްޒާފީ އެދިވަޑައިގެންފިނަމަ ގައްޒާފީއަށާއި އޭނާގެ ޢާއިލާއަށާއި އެހީތެރިންނަށް ގިނީ ބިސާޮއއިން ޙިމާޔަތްދޭނެ ކަމަށެވެ. އެހެން ނަމަވެސް ގައްޒާފީގެ މިފަދަ އެއްވެސް

ކަމަކަށް އެދިވަޑައިގެންފައި ނުވާ ކަމަށް ޖިންޔޫރު ވިދާޅުވިއެވެ. ހުޅަނގު އެފްރިކާގެ ކުޑަ ޤައުމެއް ކަމަށްވާ ގިނީ ބިސާޮއއަކީ ގައްޒާފީގެ ވެރިކަމުގައި ލީބިޔާއިން ޮބޑެތި

އެހީތަކެއްވެދީފައިވާ ޤައުމެކެވެ.

މިސްރުގައި ހުންނަ އިސްރާއީލުގެ އެންބަސީގެ ތެރެއަށް މިސްރު ރައްޔިތުންގެ ބަޔަކު ގަދަކަމުން ވަދެގަނެ އެތާނގައިވާ ލިޔުންތަކުގެ ތެރެއިން އެތަށް ހާސް ލިޔެކިޔުންތަކެއް އެޢިމާރާތުގެ ކުޑަޮދރުތަކުން ނާއި ބެލްކަނީ ތަކުން ބޭރަށް

އުކާލައިފިއެވެ. ފަލަސްތީނުގެ ރައްޔިތުންނާމެދު އިސްރާއީލުން ހިންގާ ނާޒީ ސްޓައިލްގެ އަނިޔާވެރި ޢަމަލުތަކާމެދު ރުޅިއައިސްފައިވާ މިސްރު ރައްޔިތުންގެ ތެރެއިން އެތަށް

ބަޔަކު އިސްރާއީލުގެ އެންބަސީއަށް އަރައިގަތީ އެއެންބަސީގެ ކުރިމަތީގައި އިސްރާއީލުން ބިނާޮކށްފައިވާ ޮކންކްރީޓް ފާރާއި އިލެކްޓްޯރނިކް ސެކިއުރިޓީ ގޭޓް މަރުތޭލާއި ދަގަނޑު ޮހޅި ބޭނުންޮކށްގެން ހަލާކުޮކށްލުމަށްފަހު ގައެވެ. މިސްރު ސަރުކާރުންވަނީ މިމައްސަލަ

ތަޙްޤީޤް ކުރާނެކަން ހާމަޮކށްފައެވެ.

ރަޝިޔާގެ ފަސިންޖަރު މަތިންދާޯބޓެއް ވެއްޓި އެއިން ދަތުރުކުރި 45 މީހުންގެ ތެރެއިން 44 މީހުން މަރުވެއްޖެވެ. ރަޝިޔާގެ ކުއްލި ކަންތައްތަކާބެހޭ ވުޒާރާ ބުނިޮގތުގައި ކުރީގެ ޮސވިއެޓް ޔުނިޔަންގައި އުފައްދާފައިވާ "ޔާކް 42"

މަރުކާގެ މިޯބޓު ދަތުރުކުރީ ރަޝިޔާގެ ހުޅަނގުގައިވާ ތުނޫޗާ އެއަރޯޕޓުން ފުރައިގެން އަވަށްޓެރި ބެލަރޫސް އަށް ދިޔުމަށެވެ. މިޯބޓު ވެއްޓިފައިވަނީ އެއަރޯޕޓުން ނައްޓާލިތާ

ކުޑައިރުޮކޅެއްގެ ތެރޭގައެވެ. ރަޝިޔާއަކީ މަތިންދާޯބޓުވެއްޓުމު ޙާދިޘާތައް ގިނަ ޤައުމެކެވެ. މިޮގތުން މިދިޔަ ޖޫން މަހުގެތެރޭގައިވެސް ރަޝިޔާގެ ފަސިންޖަރު

މަތިންދާބޯޯޓެއްވެއްޓި އެއިން ދަތުރުކުރި 47 މީހުން މަރުވެފައިވެއެވެ.

16 ސެޕްޓެންބަރު 2011 – އިނގިރޭސި، ފަރަންސޭސި، ތުރުކީ ވެރިން ލީބިޔާގައި

12 ސެޕްޓެންބަރު 2011 – ގައްޒާފީއަށް ހިމާޔަތް ދިނުމަށް ހުށަހަޅައިފި

10 ސެޕްޓެންބަރު 2011– މިސްރުގައި އިސްރާއީލު އެންބަސީއަށް އަރައިގެންފި

08 ސެޕްޓެންބަރު 2011– ރަޝިޔާގެ ޯބޓެއް ވެއްޓި 45 މަރު

ދުނިޔޭގެ ޚަބަރުތަކަށް ކަޅިއެއް ...

13

ސަން މާފާނު

އަރްކީތާސްއަކީ ގަދީމީ ޔޫނާނުގެ ފަލްސަފާވެރިއެކެވެ. ހިސާބުގެ އިލްމުވެރިއެކެވެ. ފަލަކީ

އިލްމުގެ އާލިމެކެވެ. ސިޔާސީއެކެވެ. ގައުމެއްގެ ވެރިއެކެވެ. އިސްތިރާޖީއެކެވެ. މީގެ އިތުރުން އޭނާއަކީ ޕައިތަގަރަސްގެ ފިކުރުގެ ސައިންވެރިއެކެވެ. އަރްކީތާސްއަކީ "މެތެމެޓިކަލް މެކޭނިކްސް"ގެ ބާނީއެވެ. އޭނާއަކީ ޔޫނާނުގެ މަޝްހޫރު ފަލްސަފާވެރިޔާ އަފްލާޠޫންގެ ގާތް އެކުވެރިއެއް ވެސް މެއެވެ. އަރްކީތާސް ދުނިޔޭގެ އަލިކަން ދެކެވަޑައިގަތީ

އީސާއީ މީލާދުގެ 428 އަހަރު ކުރީން، ދެކުނު އިޓަލީގެ ތާރަންތޫމްގައެވެ. ދުނިޔޭގައި އެންމެ ފުރަތަމައަށް

އިންސާނަކު އުފެއްދި އުދުހޭ އުޅަނދަކީ އަރްކީތާސްގެ އުފެއްދުމެކެވެ. ދޫންޏެއްގެ ސިފަޔަށް ހަދާފައިވާ މި

އަޅުގަނޑުމެން އެ ސަރަހައްދަކަށް ނިސްބަތް ވާ ދެކުނު އޭޝިޔާ ސަރަހައްދަށް

އަހުލުވެރި ވެ، އާންމު މައުލޫމާތު މުއްސަނދި ކުރުމަށް ޓަކައި، ހުށަހަޅާ

ލިޔުންތަކުގެ މި ސިލްސިލާގައި މި ފަހަރު ބަލައިލާނީ އިންޑިޔާގެ

ސްޓޭޓުތަކުގެ ތެރެއިން އާސާމް ވާދީ ނުވަތަ އާސާމަށެވެ. މަހާބާހރަތުގައި

އާސާމް ފާހަގަ ކުރެވިފައި ވަނީ "ޕްރަގްޖްޯޔތިޝާ" ގެ ނަމުގައެވެ.

އަދި ފުރަތަމަ ސާސްކަފުގައި އާސާމަށް ކިޔާފައިވާ ނަމަކީ "ކާމަރޫޕާ"އެވެ. މި ސަރަހައްދުގެ ނަން އާސާމް މި ނަމަށް ބަދަލުވެގެން ދިޔައީ މިތަނުގައި ވެރިކަން ކުރި ޝާން ގަބީލާގެ މީހުންނަށް

ނިސްބަތް ޮކށެވެ.އާސާމަކީ އިންޑިޔާގެ އިރުއުތުރަށް ނިސްބަތްވާ ސްޓޭޓެކެވެ. މިއީ

އިންޑިޔާގެ ސްޓޭޓުތަކުގެ ތެރެއިން ސަގާފީ ޮގތުންނާއި ޯޖގްރަފީ ޮގތުން އެންމެ ތަފާތުތައް ޮބޑު އެއް ސްޓޭޓެވެ. ދުނިޔޭގައި ޯކރެއްގެ ތެރޭގައި ހިކިފައި ޮއތް އެންމެ ޮބޑު ޖަޒީރާ ކަމުގައިވާ މާޖޫލީ ޖަޒީރާ ވެސް ޮއތީ އާސާމް ސަރަހައްދުގައެވެ. މިއީ މަޝްހޫރު ބްރަހްމަޕުއްތްރަ ޯކރުގެ ތެރޭގައި ޮއތް ޖަޒީރާއެކެވެ. އާސާމާއެކު ބައިނަލްއަގުވާމީ އިން ހިއްސާ ކުރާ ދެ ގައުމު

އެބަޮއތެވެ. އެއީ ބަންގާޅާއި ބޫޓާނެވެ.

އުޅަނދު 200 މީޓަރަށް އުދުހުނު ކަމަށް ވެއެވެ. އަފްލާޠޫންގެ ފަލްސަފީ ލިޔުންތަކުން ފެންނަ

"ފަލްސަފާވެރި ރަސްގެފާނު"، މިއީ އަރްކީތާސްގެ ވެރިކަން ކުރެއްވުމުގެ ހަމަތަކާއި ޮގތްތަކަށް އިޝާރާތް ކުރާ ލިޔުންތަކެއް ކަމަށް ބައެއް

މުހައްގިގުން ވިދާޅުވެއެވެ. "ޑިޮއނީސޫސް 2 ވަނަ ފަދަ ނުބައި ވެރީންގެ ބަދަލުގައި އަރްކީތާސް

ފަދަ ރަނގަޅު ވެރީން ޯހދުމުގައި މުޖުތަމައުތަކުގެ އަމަލު ބަހައްޓަން ޖެހޭ ޮގތު"ގެ މައްޗަށް

އަފްލާޠޫން ބައްލަވައިފައި ވުމުން ވެސް މިކަން އިތުރަށް ސާބިތުވާ ކަމަށް މި ފަދަ ބޭފުޅުން ވިދާޅުވެއެވެ. އަރްކީތާސް އަވަހާރަވީ އީސާއީ

މީލާދުގެ 347 އަހަރު ކުރީންނެވެ.

އަރްީކާތސް

އިޔާޒު ނަސީމް

ބުއްދީގެ ފުރާގު "އިލްމު ޯހދުމާއެކު ފިކުރު ނުކުރާ މީހާ ވަނީ ޖާހިލުކަމުގެ ތެރެއަށް ގެއްލިފައެވެ.

އިލްމު ޯހދުމެއް ނެތި ވިސްނާ މީހާ ވަނީ ޮބޑު ނުރައްކަލެއްގެ ތެރެއަށް ގެނބިފައެވެ."

- ޮކންފޫޝާ

ާއާސމްއާސާމް ހިމެނޭ ޮގތުން އިރުމަތީ އިންޑިޔާގެ ހަތް ސްޓޭޓަކަށް "ހަތް އުހުތުން"ގެ ނަން ދެވިފައިވާ އިރު، އެހެން ހުރިހައި ސްޓޭޓަކާ އެކު އާސާމުން

އިން ހިއްސާ ކުރެއެވެ. އާސާމުގެ އިތުރުން "ހަތް އުހުތުން"ގެ ތެރޭގައި ހިމެނޭ ހަ ސްޓޭޓަކީ އަރޫނާޗަލްޕްރަދޭޝް އާއި، ނާގާލޭންޑާއި، މަނިޕޫރާއި،

މިޯޒރާމާއި، ތްރިޕޫރާ އާއި، މޭގާހލަޔާއެވެ. މި ހަތް ސްޓޭޓާއި އިންޑިޔާގެ ދެން ޮއތް ބައި ގުޅިފައިވަނީ ވެސްޓް ބެންގާލް ސްޓޭޓުގައި ޮއންނަ ހަނި ބިން

އަރިއަކުންނެވެ. މި ތަނަށް ކިޔަނީ ސިލިގޫޅި ޮކރިޯޑ ނުވަތަ ކުކުޅު ކަރެވެ.

އާސާމްގެ ވެރި ރަށަކީ ދިސްޕޫރެވެ. މި ސްޓޭޓުގެ އެންމެ ޮބޑު ޝަހަރަކީ ގުވާހާޓީއެވެ. އާސާމްގެ ރަސްމީ ބަހަކީ އާސާމީ ބަހެވެ. މީގެ

އިތުރުން ބަރަކް ވާދީ ސަރަހައްދުގައި ބަންގާޅީ ބަހަށް ރަސްމީ ހައިސިއްޔަތު ލިބިފައިވާ އިރު ޯބޯޑލޭންޑް ސަރަހައްދުގައި ޯބޯޑ ބަހަށް ރަސްމީ ހައިސިއްޔަތު ލިބިފައިވެއެވެ. އާސާމްގެ އާބާދީއަކީ 32 މިލިޔަނެވެ. އާބާދީގެ ޮގތުން ބަލާއިރު އާސާމް އަންނަނީ އިންޑިޔާގެ ސްޓޭޓުތަކުގެ ލިސްޓުން 14 ވަނައަށެވެ. ބިމުގެ ޮގތުން ބަލާއިރު 16 ވަނައަށެވެ. އިދާރީ ޮގތުން އާސާމް ބަހާލެވިފައިވަނީ 27

ޑިސްޓްރިކްޓަށެވެ.

14

މަރުޒޫގު ކިއައިދިނެވެ; "ކާބަފައިންގެ ކަންތައްތަކަކީ އެއްދަރިޮކޅުން އަނެއްދަރިޮކޅަށް ވާރުތަވަމުން

ދިރެމުން ކުރިއަރަމުން އަންނަކަންކަމޭ ބުނެދީފައިޮއވެއެވެ. އެކަމަކު އެފަދަކަންކަމާއިމެދު ވިސްނާލައި ހެދިފައިނެތުމުގެ ސަބަބުން

ދާދިފަހަކާ ޖެހެންދެންވެސް އެ ބުނުމުގެ އެއްވެސް ޔަގީންކަމެއް ޮއތީ ނުލިބިއެވެ. އެކަމަކު ދިމާވިޮގތަކުން ކުރެވުނު

މަސައްކަތްތަކެއްގެ ނަތީޖާއެއްގެ ޮގތުން

މިހާރުމިވަނީ އެވާހަކައިގެތެދުކަން ޝައްކަކާނުލައި ޔަގީންކުރެވި ހެޮޔހިތުން ގަބޫލު ކުރެވިފައެވެ. އެއީ

ތެދެކެވެ. އެކިލެގެފާނާއި އަނެއް ކިލެގެފާނަކީވެސް

ފާހަގަޮކށްލެވޭވަރުގެ ތަނަވަސްކަމެއްގައި

ވެއަތުކުރެއްވި އިއްޒަތްތެރިންކަމުގައި އެނގެން އެބަޮއވެއެވެ.

އެ ގަނޑުވަރުމަނިއްޕުޅާއި އަނެއްރަށު ރަދުންވެސް އެބޭބޭފުޅުންގެ ވަށައިގެން

"ދީލަތި"ވެވަޑައިގަތޭބުނެލަންކެރޭވަރަށް އެވާހަކަތައް އެބަސާބިތުކުރެވެއެވެ. އޭގެފަހުން ކަލޭގެފާނުންތަކުގެ ދުވަސްވަރުގައިވެސް އަތްމަތި އަނބުރާލެއްވިކަމުގައި ގަބޫލުކުރެވޭހާ ނިސާންތަކާއި

ހެކިތައް ލިބެއެވެ. ޮކންމެއަކަސް މިފަދަ ޮކންމެ ވާހަކައެއްގެ ފަހަތުގައި ސުވާލުތަކެއް އެބަ ހުރެއެވެ. ބައެއްކަހަލަ ހަރުމީހުން އެސުވާލުތައް ޮކށްހަދައެވެ. އަނެއްބަޔަކު

އެތެރެއަށް ހިންދާލައިގެން އަމިއްލައަށް ހަމަޖެހިލައިގެން ތިބީއެވެ. ސުވާލަކީ ހަމަ މިފަހަކަށް އައިސް މިހާރުވެސް އެތަކެއްމީހުން ކުރަމުންގެންދާ ސުވާލެވެ. އެސުވާލެއްގެ ސަބަބުން އަހަރެންގެ ވެސް މުޅި

ދިރިއުޅުމާއި ވިސްނުން ބަދަލު ކުރަންޖެހުނު ޮބޑު ސުވާލެވެ. އާނއެކެވެ. އެފަދަ ކިލެގެ،މަނިއްޕުޅު،ކަލޭގެފާނުން ތަކާއި އަދިއެހެނިހެން ބޭބޭފުޅުންނަށް އެ މުއްސަނދިކަން ލިބުނީ ކިހިނެއް ކަމާއިމެދު އުފެދިފައިވާ ސުވާލެވެ. މިހާރު އަހަންނަށް ވަރަށްރަނގަޅަށް

އެސުވާލެއްގެ ޖަވާބު އެނގި ފެނި ލިބިފައިވާ ސުވާލެވެ.އަހަންނަކީ އެއްމެއާދައިގެ އާއިލާއަކަށް އުފަން ވަރަށްއާދައިގެ

މީހަކީމެވެ. މާރަނގަޅު ކިއެވުމެއްވެސް ނުކިއެވި ޮބޑުވެ ޒުވާންވެގެން އައިދުވަސްވަރު ކިތަންމެފަހަރަކު އަމިއްލަހިތާހިހިތުގައި މުއްސަނދި އާއިލާއަކުން އައުދެވުނު ނަމައޭ ހިތާ އެކަމާ ދެރަވެ ވެއެވެ. ވިސްނާފިކުރު ކުރެވެވެއެވެ. އޭރުއެކުގައި ކުޅެ ދުވެ ހަދަންއުޅުނު

ދެތިން ހަތަރު ކުދިންނަކީ ވެސް އަހަންނެކޭ އެއްކަހަލަ ނިކަމެތި އެކުވެރިންނެވެ.

އެއީވާނެޮގތްވެސްމެއެވެ. ގުޅިގެން އެކުގައި އުޅެވޭނީ އެއްފެންވަރެއްގެ ބައަކަށެވެ. މުއްސަނދި ކަމާއި ފަގީރު ދެރަ ނިކަމެތި ކަމަކާ ނުގުޅެވޭނެއެވެ. އެކުދިންގެ

ތެރެއިންވެސް އައްޑޫއަލީ އަކީ އެއްމެ ބަލިކަށި ދެރަ ކުއްޖާއެވެ. އެއިރު އަހަރެމެން ދެތިންކުދިންގެ ހިއްވަރުން ވަޒީފާވެސް ޯހދައިފީމެވެ.

އެމީހަކަށް ލިބުނުވަޒީފާއެއްގައި އުޅެމުންގެންދިޔައީ ވަރަށް އެކުވެރި އުފާވެރި ޮގތަކަށެވެ. މަސައްކަތްނިމުމުން އެއްމެން ބައްދަލުޮކށްލައި ގުޅުންބަދަހިކުރަމުންނެވެ. ކުރިމަގުގެ

ރޭވުންތަކާމެދު އެކަކުއަނެކަކާ

ވާހަކަ ދައްކާ މަޝްވަރާކުރަމުންނެވެ. މަޑުމަޑުން އަހަރެމެންގެ

ހާލަތުބަދަލުވެ ތަނަވަސްވެގެން އަންނާނެ ކަމުގެ

ހުވަފެންތައްދެކެމުން މެއެވެ. އަހަރެއް

ދެއަހަރެއްވީއިރުވެސް އަހަރެމެންގެ އެކުވެރިކަމާއި

ގާތްކަމަކަށް ބުރުލެއް ޮލޅުމެއް

ނާރައެވެ. ލިބޭ މުސާރައިން

ދެޮކޅުޖެހެމުން ނުޖެހެމުން އެކަމަކު ދިރިއުޅުމުގެ ތެރެއަށް ނިކުމެވެމުން ދިޔައެވެ. ތަފާތު އުއްމީދެއް ހިތުގައި

ތާޒާވަމުން ހެދެމުން އައެވެ. އަހަރެމެން ތިންމީހުންނަށްމެ އެދުވަސްވަރު މަސައްކަތްކުރާތަން ބަދަލުވެ

އެކަކު އަނެކަކާ ދުރުވެގެންދާން މަޖުބޫރު ވިއެވެ. އަހަންނާއެކު ސަލީމްވެސް ދާންޖެހުނީ ދެކުނަށެވެ. އަހަރެންނަށް ދާންޖެހުނީ މަސްފެކުޓަރީއަކަށެވެ. ސަލީމު ދިއައީ އެހިސާބުގައި

ޮއންނަ އެހެން ރަށެއްގައި ހުންނަ އިންޖީނުގެއެއްގެ މަސައްކަތަށެވެ. އައްޑޫއަލީ ހުރިޮގތަށް އޭނާގެ ވަޒީފާގައި ހުރީއެވެ. "

މިހާތަފުސީލުޮކށް ކިއައިދެންޏާ ވަރަށްދިގުވެދާނެކަމުގައި ބުނެފައި މަރުޒޫގު އެހިސާބުން ހިސާބަކަށް ކުރުޮކށްލިއެވެ.

" ދުވަސްތަކެއްގެ ފަހުން އަހަރެން ޗުއްޓީއެއްގައި މާލެއައިމެވެ. އެއިރު އަހަރެމެންގެ ކުރީގެ ގުޅުން މަޑުމަޑުން ކެނޑި ޚަބަރެއްވެސް ނުކުރެވި، ނުވެސްލިބޭތާ ކުޑަދުވަސްޮކޅެއްވެދާނެއެވެ. އަހަރެންހުރީ އެއީ ވާނެޮގތްކަމުގައި ގަބޫލު ޮކށްގެންނެވެ.

މަށަށްވެސް މަގޭ ކަންތައްތަކައިގެން އުޅެފައި ވަގުތުނުވާކަން އިހުސާސްކުރެވޭތީ އެވެ. އެއްމެފަހުން ލިބުނުޚަބަރުތަކުގައި އެދެމީހުންމެ ކައިވެނިވެސްޮކށްފިއެވެ. އައްޑޫއަލީއަށް

ދަރިފުޅަކުވެސް ލިބިފައެވެ. އެއިރު އަހަރެންވެސް އައީ ކައިވަންޏަކަށް ޮދންކުރަމުންނެވެ. ޮކންމެއަކަސް ލިބޭ މުސާރަޮކޅުން އެޮގތަކަށް މިޮގތަކަށް ދެޮކޅު

ޖައްސައިގެން އެއްކުރެވުނު ހަހާހެއްހާ ރުފިޔާހިފައިގެން މާލެއައީ ކައިވަންޏަށް ތައްޔާރުވެ

ފައިާސގެ ބަނޑު ކޮށްލަންީވ ބޮޑުކަީނރު އަބުދުއް ރަީހމް

15

ލައިރައްޓެހިންދެކެލުމުގެ ބޭނުމުގައެވެ. އަންނަވާހަކަ އެކަކަށްވެސް ނާންގަމެވެ. އަހަރެންއައިޯބޓުން ފައިބައިގެން އެއްގަމަށް ހިނގައިގަތްތަނާ ކުރިމަތިން ފެނުނީ

ވަރަށް ހެޮއވަރުގެ ރީތިރީތި ކުޑަކުޑަކާރެކެވެ. ކާރުގެކުލައާއި ވައްތަރު ކަމުދިޔަވަރުން ބަލަހައްޓައިގެންހުރެވުނީ އަހަންނަކީ ވަރަށް ކުރިއްސުރެ ކާރެއް ލިބޭނެނަމަ ކިހާ

ރަނގަޅުހޭ ހިތަށްއަރާ މީހަކަށް ވާތީކަމަށްވުން ކައިރިއެވެ. ކުއްލިއަކަށް އެއްމެ މިހާރުގެ މުއްސަނދި ބޭފުޅަކު، ޒުވާނަކު އައިސް ކާރުހުޅުވާލައިގެން އަރާއިށީނދެއްޖެއެވެ. ހިތަށްއެރިއެވެ. އަޅެ! މަޮގވައިގެން ދާނެނަމައެވެ. ދެން ކުއްލިއަކަށް މަގޭދެޯލ ޮބޑުޮކށްލެވުނެވެ. ސިއްސައިގެން ޮގސް ތެޅިލެވުނެވެ. އެއީކާކުކަން ޔަގީންވީ

އޭގެފަހުންނެވެ. އެއީ އައްޑޫ އަލީ އެވެ.

ގެއަށް ޮގސް ދަބަހާއި ޮފށި ބަހައްޓާފައި ސަލީމު ޯހދަންދެވުނީ އައްޑޫއަލީ ގެ ވާހަކަ އަހާނުލައި ކެއްނުކުރެވިގެނެވެ. ސަލީމާއި ބައްދަލުވެ ވަނަވަރު އަހާޮއޅުންފިލުމުން ތަލިންކުޅުހިއްކާލި އެވެ. ދެޯލމުދުނަށް އަރައިގެން ދިޔައެވެ. ސަލީމު ބުނާޮގތުން މިހާރު އައްޑޫއަލީ އަކީ މާލޭގައި އެއްމެ މުއްސަނދި ޮކށް އުޅޭ ޒުވާނުންގެ ތެރޭން އެކެކެވެ.

ރީތި ކުޑަކުޑަ ކާރަކާއިއިސްޕީޑުލާންޗެއް ގެންގުޅެއެވެ. ޮފނިކަމާއި، ދުރުހެލިކަމުން، މިހާރަކު ސަލީމަކާވެސް ގުޅުމެއްނެތް

ކަމަށްބުންޏެވެ. ސަލީމުމާލެއަށް ބަދަލުވީއިރުވެސް އައްޑޫއަލީ އަކީ

ވަރަށް ޯފރައިގެން ހަމަޖެހިގެން އުޅޭ މީހެޯކލައެވެ. އަދި މިހާރު އޭނާގެ ޯފރުންތެރިކަން ވަރަށްޮބޑުކަމަށާއި

އަދި މިފަހަރު އެހެރީ ކައުންސެލަރަކަށްވެސް ޮހވިފައޭ

ކިޔައިދިނެވެ. އެރޭ އަހަންނަކަށް

ނުނިދުނެވެ. ތާކަށްދާހިތެއްވެސް ނުވިއެވެ. ޮއޯށވެ ޮއވެޮއވެ ފޫހިވެއްޖެއެވެ. އައްޑޫއަލީ އަށް އެފަދަބަދަލެއްއައިސް

މުއްސަނދިވެގެން ދިޔައީ ކިހިނެއް ޮކންޮގތަކަށް ކީއްވެގެންބާވައޭ ހިތަށް އަރާފައިބަމުން ދިޔަލެއް

ގިނަކަމުންއެއްމެފަހުން ތެދުވީއެވެ. ޮކންމެ ޮގތަކުންވެސް އައްޑޫއަލީ

އާއި ބައްދަލުޮކށް އެވާހަކަ އަޙާލަން ނިންމައިގެން އެގެއަށް ދިޔަ އީއެވެ. ސަލީމުގެ ފަރާތުން އެނގިފައިވާ

ޮގތުގައި މިހާރު އައްޑޫއަލީ މާލޭގައި އުޅެނީ ވަރަށްމަދުންނެވެ. ދަރިފުޅު ލިބުނީވެސް އަންހެނުންނާއިއެކު ސިންގަޕޫރުގައި

އުޅެނިޮކންނެވެ. މާލެއައިސް އުޅެނީ ވަޒީފާގެޮގތުންކަމުގައި ވިއަސް ޗުއްޓީގައި މުޅިންވެސް އުޅޭނީ ބޭރުގައި ކަމަށް ބުންޏެވެ. ޮކންމެއަކަސް އެގެއަށްޮގސް ވަދެ

ބަލައިލިއިރު މީހަކުފެންނާކަށް ނެތެވެ. ސަލާންޮގވާޮގވާޖަވާބެއްނުލިބުނެވެ. އައްޑޫއަލީ އަކީ ގާތްރައްޓެއްސެއްކަމުގައި ވާތީ މަޑުމަޑުން އެތެރެއަށް ވަންނަމުން ދިޔައީއެވެ. ތަޅަންމަތި

ފަރާތަށް ނުކުމެވެން ހުރިޮދރާއި ހަމައަށް ދެވުނު ތަނާ ކުޑަޮދރަކުން ކުކުރުމެއްގެ އަޑު އިވުނުހެންހީވެގެން ކަންފަތްދީ އެއަޑުރަނގަޅަށް އަހާލިއިރު، އެއީ ހަމަކުކުރުމެއްގެ އަޑެވެ. އިންސާނުންގައި ހުންނަ އަޑަށްވުރެ ބިއްލޫރިކަން ގަދަ ޮގތެއްހުރިކަންފާހަގަ

ކުރެވުނުކަމުގައި ވިއަސް އެއީހަމަ ކުކުރާ އަޑުކަން ކަށަވަރުވިއެވެ." މިހިސާބަށް ކިޔާދީފައި މަރުޒޫގު ހީލިއެވެ. ދެން އެވަގުތު އެއަޑާއި ގުޅިގެން އޭނާގެ ހިތަށްއެރި ލާނެތް ޚިޔާލުތަކުގެ ވާހަކަ ސިއްރުސިއްރުން ބުނެލާފައި ހަމަބާރަށް ހީގަތެވެ.

އެއަށްފަހު ވާހަކަ ކުރިޔަށްގެންދިޔައެވެ. " އެހިސާބުން މިއަޑަކާ މިވާޮގތެއް ޮކންމެހެންވެސް ބަލަން ގަސްތު

ކުރެވުނީއެވެ. ވަރަށްމަސައްކަތުން އެޮކޓަރީގެ އަނެއް ފަރާތުގައި ހުރި ޮދރަކާހަމައަށްދެވިއްޖެ އެވެ. ނަސީބުރަނގަޅުކަމުން ޮދރުފަތުގައި ހުރިތަޅުގެ

ތަޅުދަނޑިވަޅުން އެދިމާ އެތެރެ ފެންނަން ޮއތެވެ. އެވަގުތު އެޮކޓަރީގެ އެތެރެފެނުމާއެކު އަހަންނަށްވީޮގތް ކިޔާދޭކަށްވެސް ނޭނގޭނެއެވެ. މީހާ ގަނޑުވިއެވެ. ނޭވާވެސް ލާން

ނޭގިފައިހުރެވުނޭ ބުންޏަސް ޮދގަކަށްނުވާނެ އެވެ. އެތެރޭގައި ހުރީ އައްޑޫ އަލީ އެވެ. އަތްމަތިއަވަސްޮކށް އެނދުގެ ފައިލާޮކޅުން ނޫޓުތައް އެއްޮކށް ގުނާފައި ބަންޑެލި

ކުރަނީއެވެ. ފިސާރި ރަނގަޅަށް ދެޯލ ޮބޑުޮކށްފައި އެނދަށް ބަލައިލުމުން އެވާޮގތް ފެނި އެނގުނެވެ. ގަބޫލުކުރިއަސް ނުކުރިއަސް އަހަރެންނަށްފެނުނީ އެނދުގައި

ބާއްވާފައިޮއތް 500 ރުފިޔާގެ ނޫޓެކެވެ. އޭނޫޓުގެ މެދާއި ދިމާލުން ޮއތީ އުފުލި ބަނޑެއް ހެން ފުފިފަ އެވެ. އެއިވޭ ކުކުރާލާ އަޑަކީ އެ ނޫޓުން ނިކުންނަ އަޑެކެވެ. ދަތި ޮގތަކަށް އު އު އޫނ އަޅުވާލާ ޮކންމެފަހަރަކު ތިރީޮކޅުން ފައިބައިގަންނަނީ ހުސް ފައްސަތޭކައިގެ ނޫޓެވެ. އައްޑޫ އަލީ އިރުއިރުޮކޅާ ހެންއެނދުގައި ބާއްވާފައިޮއތް އެނޫޓުގެ ބަނޑުގައި އަތްފިރުމާލައެވެ. އެއިރު ކައިރީގައި ހުރިމޭޒެއްގެ މަތީގައި

ބަންޑެލިޖަހާފައިހުރިނޫޓުތައް ހުއްޓެވެ. ލަފާކުރެވޭ ޮގތުގައި ތިންހަތަރުސަތޭކައެއްހާ ޮބނޑި އޭރުވެސް ހުންނާނެއެވެ.

އައްޑޫ އަލީ ނޫޓުގެ ފޫޅުމައިކަން ކުރަމުންގެންދާ މިމަންޒަރު ފެނުމުން އަހަރެންގެ ކުރިމަތީގައި އެހާތަނަށް ޮއތް ހުރިހާ ސުވާލުތަކުގެ ޖަވާބު އަހަންނަށް

ލިބުނުކަހަލައެވެ. އެކިލެގެފާނުމެން، މަނިއްޕުޅުން،ކަލޭފާނުންތަކާއި އަދިމިއުޅުއްވާ އެކިވަކި ބޭބޭފުޅުން ނާއި ދޭތެރޭ ކުރެވުނު ޚިޔާނަތްތެރިވެގެން ފައިސާޯހދާ ކަމުގެ ކުށްހީ

މުޅިންފިލައި ދިޔައެވެ. އެވާޮގތަކީ އެފަދަ ފަރާތްތަކަށް ނޫޓުވިއްސަން އެނގެނީއެވެ. އޭގެ ބަނޑުޮބޑުކުރަން ދަންނަނީއެވެ. ދެން ފޫޅުމައިކަންވެސް އެނގިގެން އެނޫޓުތައް

ވިއްސަނީއެވެ. އެއީ ސަރުކާރުގެ ޚަޒާނާއިން ނުހައްގުން ވަގަށްނަގާފައިސާ އެއްނޫންކަން މިހާރު އަހަންނަށް ކަށަވަރެވެ. އައްޑޫ އަލީ ވެސް އެހެދިޮގތަށެވެ. މިހާރުދެން ނޭނގި

ޮއތީ ހަމަ އެއްމެ ކަމެކެވެ. އެއީ 500 ރުފިޔާގެ ނޫޓު ބަނޑުޮބޑުކުރަން ހަދާޮގތެވެ. މިހެންއުޅެނިޮކށް އުޅެނިޮކށް އެކަންކުރަން މަށަށްވެސް އެނގިދާނެ ޯތއްޗެކެވެ. " އެއަށްފަހު ޮބޑުމާސިންގާ ޯދ! އެއްމަށަށްދެމުން މަރުޒޫގު

ނިކުމެގެން ދިޔައީއެވެ.

18

ރައްޔިތުންގެ މަޖިލިހުގެ މެންބަރަކަށް ވުމުގެ ޝަރުތުތަކުގެ ތެރޭގައި 5 ކަމެއް ގާނޫނު އަސާސިގެ 73 ވަނަ މާއްދާގެ )ހ( ގައި ފާހަގަކުރައްވާފައިވެއެވެ.

އެއީ:

1 - ދިވެހި ރައްޔިތކަށް ވުން2 - ބޭރުޤައުމެއްގެ ރައްޔިތަކަށް ނުވުން

3 – މުސްލިމަކު ކަމުގައިވުމާއި، ސުންނަތް ޖަމާއަތުގެ މީހަކު ކަމުގައިވުން-4 އުމުރުން އަށާރަ އަހަރު ފުރިފައިވުން

5 - ބުއްދި ހަމައަށް ހުރި މީހަކު ކަމުގައިވުން

ދުނިޔޭގެ އެހެން ބައެއް ގައުމުތަކުގެ ގާނޫނު އަސާސީއަށް ބަލާލާއިރު މިޝަރުތުތަކުގެ ތެރޭގައި ވަރަށް މުހިއްމު އެހެން ޝަރުތެއް ޮއންނަތަންފެނެއެވެ.

އެޝަރުތު އެހެން ޮއންނަނީ "ރެޕްރެސެންޓޭޝަން" ނުވަތަ ރައްޔިތުން ތަމްސީލްކުރުން ވީހާވެސް ހަރުދަނާ ޮގތެއްގައި ދެމެހެއްޓުމަށްޓަކައި ކަމުގައި ގަބޫލްކުރެވެއެވެ. އެމާއްދާއަކީ އެމީހަކީ، އެމީހަކު އިންތިހާބުވި ދާއިރާއެއްގައި

ދިރިއުޅޭ ނުވަތަ އެދާއިރާގެ ރައްޔިތުންނާއި ގާނޫނުގައި ބަޔާންޮކށް ފައިވާ ޮގތެއްގެ މަތިން އެދާއިރާތަކަށް ޮގސް ރައްޔިތުންނާއި ބައްދަލުޮކށް އެދާއިރާއެއްގައި ވަކި ވަގުތެއް ހޭދަކުރާ ޮގތަށް ބުނެ ފައިވާ މާއްދާއެވެ. އެޮގތުން އެމެރިކާގެ ގާނޫނު

އަސާސީއަށް ބަލާލަމާހިނގާށެވެ. އެމެރިކާގެ ގާނޫނު ހަދާ މަތިގޭގެ މެންބަރުކަމަށް ކުރިމަތިލާ

ފަރާތްތަކުގެ ޝަރުތަކުގެ ތެރޭގައި އެމީހަކީ، އެމީހަކު މެންބަރުކަމަށް އިންތިހާބުވާ ދުވަހުންފެށިގެން އެ ދާއިރާއެއްގައި )އަޮތޅެއްގައި( "ދިރިއުޅޭ" މީހެއްކަމުގައިވާން

ޖެހެއެވެ. މިޮގތުން 2000 ވަނަ އަހަރު ބިލް ކްލިންޓަންގެ އަނބިކަނބަލުން، މިހާރުގެ އެމެރިކާގެ ހާރިޖީ ވަޒީރު، ހިލަރީ ކްލިންޓަން ނިއުޯޔކް ގެ ސެނެޓްގެ

ޮގޑިއަށް ވާދަކުރަން ނިންމައި ނިއުޯޔކުން ގެއެއް ބަލަވައިގަނެ އެކަމަނާގެ

ދިރިއުޅުން ނިއުޯޔކަށް ބަދަލުކުރިއެވެ. އަދި ހަމަ އެޮގތަށް އެމެރިކާގެ ގާނޫނު ހަދާ މަޖިލިހުގެ ތިރިގޭގެ ޮގނޑިއަށް ކުރިމަތިލާ ބޭފުޅުންގެ ޝަރުތުތަކުގެ ތެރޭގައި އެމީހަކީ އެމީހާ އިންތިހާބުގެ ދުވަސްވަރުން ފެށިގެން އެއިންތިހާބްވި ދާއިރާއެއްގައި

ނުވަތަ "އަޮތޅެއްގައި" "ދިރިއުޅޭ" މީހެއްކަމުގައި ވާންޖެހެއެވެ.އާޖެންޓީނާގެ ގާނޫނު ހަދާ މަޖިލިހުގެ މަތިގޭގެ ޮގޑިއަށް ކުރިމަތިލައްވާ

ބޭފުޅުންގެ ޝަރުތުތަކުގެ ތެރޭގައި އެމީހަކީ އެމީހަކު ކުރިމަތިލާ ދާއިރާއަކަށް އުފަން ނުވަތަ އެދާއިރާއެއްގައި )އަޮތޅެއްގައި( މަދުވެގެން 2 އަހަރު އުޅެފައިވާ މީހެއްކަމުގައި ވާންޖެހެއެވެ. އާޖެންޓީނާގެ ގާނޫނު ހަދާ މަޖިލިހުގެ ތިރިގެއަށް

ކުރިމަތިލުމުގައިވެސް މިޝަރުތު ފުރިހަމަ ވާންޖެހެއެވެ.ޖަޕާނުގެ ގާނޫނު އަސާސީގައިވެސް އެގައުމުގެ ގާނޫނު ހަދާ މަޖިލިހުގެ

މަތިގެއަށާއި ތިރިގެއަށް ކުރިމަތިލާ މީހަކަށް އެމީހަކު ކުރިމަތިލި ދާއިރާއެއްގައި ނުވަތަ )އަޮތޅެއްގައި( ޖެހިޖެހިގެން 3 މަސްދުވަހު އުޅެފައިވުން ޝަރުތުކުރެއެވެ. ނަމަވެސް އަޅުގަޑުމެންގެ މިކުޑަކުޑަ ގައުމުގައި ރައްޔިތުން ކަންކަމަށް

މިހާ ބޭނުންވެފައިވާ އިރެއްގައި، މަޖިލިހުގެ ބައެއް މެންބަރުން އެބައިމީހުންގެ ޒިންމާތަކާއި މަސްއޫލިއްޔަތު ހަރުދަނާ ކުރުން އެއްފަރާތްޮކށް އެވެރިންގެ

އަންޮބނޑި ޮބޑު ކުރުމަށް ފޫގަޅައި މަސައްކަތް ކުރަމުން ދާ ދިއުމަކީ ހިތާމަހުރި ކަމެކެވެ. ލަދުވެތި ކަމެކެވެ. ނުވަތަ މި ޮގތަށް އަޑުތައް ފެތުރިގެން ދިޔުމަކީ

ކަންޮބޑުވާން ޖެހޭ ކަމެކެވެ.މިވޭތިވެ ދިޔަ ގާތްގަނޑަކަށް 7 ވަރަކަށް އަހަރު ތެރޭ މެންބަރުންގެ

މުސާރަ 7000 )ހަތް ހާސް ރުފިޔާ( ރުފިޔާއިން 62500 )ފަސްޮދޅަސް ދެހާސް ފަސް ސަތޭކަ ރުފިޔާ( ރުފިޔާއަށް ޮބޑުވެގެން ހިނގައްޖެއެވެ. އެބޭފުޅުންނަށް

ހައްގުވާކަމަށް މެންބަރުން ދައުވާ ކުރައްވަމުން އެގެންދަވާ 20000 )ވިހި ހާސް ރުފިޔާ( ގެ އިނާޔަތާއި އެކު މެންބަރުންގެ މުސާރަ 82500 )އައްޑިހަ ދެހާސް

ފައްސަތޭކަ ރުފިޔާ( އަށް އެރީއެވެ. މި ޮއތް ތަހުޒިބު ޒަމާނުގައި މެންބަރުން އެބައިމީހުންގެ "އަންޮބނޑި"

ޮބޑު ކުރުމުގެ ބަދަލުގައި އެބައިމީހުންގެ ޒިންމާ އާއި މަސްއޫލިއްޔަތު ހަރުދަނާކުރުމަށް ތަރައްގީވެ ކުރިއަރާފައިވާ ޮބޑެތި ޑިޮމކްރެޓިކް ގައުމުތަކުގެ ގާނޫނު އަސާސީގައި ލިޔެ ބަޔާން ކުރައްވާފައިވާ ފަދަ އިސްލާހެއް ގާނޫނު އަސާސީ އަށާއި ގާނޫނުތަކަށް ގެންނަން ފަސްޖެހުމުން ބައެއް މެންބަރުންގެ

މަޖިލިހުގެ މެންބަރުން ޒިންާމކުރެވީޭނ ާގނޫނު އަާސީސ އިސްާލހު ކޮށްގެންއަބްދުهللا ޝިާނން

19

އިޙްލާސްތެރިކަމާއިމެދު ސުވާލު އުފެދެއެވެ. މިއަދު ގިނަ ކަންކަން ބަދަލު ވެއްޖެއެވެ. މެންބަރުންގެ ހަމައެކަނި

ވާޖިބަކީ ސަރުކާރު ރުއްސުންކަމުގައި ދެކި ދެން ޮކންމެ ކަމެއްވެސް އެމެންބަރަކަށް ފެނިލައްވާ ޮގތަކަށް ކުރެވިދާނެކަމަށް ހީކުރެވުނު ދުވަސް މާޒީވެ

ހިނގައްޖެއެވެ. ރައްޔިތުން މިއަދު ބޭނުންވަނީ ރައްޔިތުންގެ ކަންކަމުގައި

ގިނަވަގުތަ ތައް ހޭދަކުރެވޭ އަދި އެބައިމީހުންގެ ދަތިތަކާއި އިޙްސާސްތައް ރަނގަޅަށް ދަންނަ ބޭފުޅުން އެބައިމީހުންގެ މަންދޫބުންނަށް އިންތިހާބުކުރާށެވެ.

ވަގުތުނެތިގެން އަބަދު "ބިޒީވެ" އުޅެން ޖެހިފައިވާ ބޭފުޅަކު މަޖިލީހުގެ ޮގނޑިއަށް އިންތިހާބް ޮކށްގެން ކުރާނެ ފައިދާއެއް މިއަދަކު ޯނންނާނެއެވެ.

މެންބަރު ކަމުގެ ގިނަ ވަގުތު ސަރުކާރު ރުއްސުމުގައި، ނުވަތަ ޕާޓީގެ ޕްޮރޯމޝަން މަސައްކަތުގައި ހޭދަ ކުރާ މެންބަރުންގެ ހަގީގީ މަންފާ އަކީ

ޮކބައިޯތ އެވެ؟ މިއަދު ދިވެހިން ވިސްނުންގެންގުޅެންވާނީ ޕާރްޓް ޓައިމް މެންބަރަކު

ޯހދުމަށް ވުރެ ފުލްޓައިމް މެންބަރަކު ޯހދާށެވެ. ޕާރްޓްތައިމޭ އަޅުގަނޑު މިދަންނަވަނީ ރައްޔިތުންގެ ކަންކަމުގައި މަޝްވަރާ ކުރަން ޮއފީސް ހުޅުވައިގެން

ތިބެންބޭނުންނުވާ މެންބަރުންނަށެވެ. މެންބަރުންގެ ތެރެއިން ރައްޔިތުންގެ ކަންކަމަކީ 2 ވަނަ ދަރަޖައިގެ ކަންކަމުގައި ދެކޭ ބޭފުޅުންނަށެވެ. އަމިއްލަ

ވިޔަފާރި ކުރައްވާ ބޭފުޅުންގެ ތެރޭގައި ވެސް ރައްޔިތުންނާ ވަރަށް ގާތް ގުޅުން ޮއންނަ އަދި ރައްޔިތުންނާ ބައްދަލު ވާނެ އިންތިޒާމުތައް، އެކަމަށް ޚާއްސަ މުވައްޒަފުން ލައިގެން ރައްޔިތުންގެ ކަންކަން ގެންދާ މެންބަރުން ވެސް

މަޖިލީހުގެ ތެރެއިން އަޅުގަނޑުމެނަށް އެބަ ފެނެ އެވެ. މެންބަރަކު ވެއްޖެއްޔާ އެމީހަކު ރައްޔިތުންނާ ބައްދަލު ކުރާނެ

ޮއފީހެއް ހުންނަން ވާނެއެވެ. ރަސްމީ ގަޑީގައި ބައްދަލު ވާނެ ދުވަސްތަކާއި ވަގުތުވެސް އެދާއިރާއެއްގެ ރައްޔިތުންނަށް އެނގޭނެ ޮގތަކަށް ޮއންނަންވާނެއެވެ. މެންބަރުގެ ފަރާތުން ރައްޔިތުންނަށް ކަންކަން ފަހި ޮކށް ދިނުމުގައި މަސައްކަތް ކުރާނެ ބަޔަކު ތިބެން ވާނެ އެވެ. އެ މީހަކާ ރައްޔިތުންނާ ގުޅުން ޮއންނާން ވާނެ އެވެ. މިޮގތަށް ރައްޔިތުންގެ ކަންކަން ނުކުރެވޭނަމަ އެޮގނޑިތަކަށް

ކުރިމަތި ނުލައްވާށެވެ.

މާމިގިލީ ދާއިރާގެ މެންބަރ ގާސިމް އިބްރާހިމާއި ބައްދަލު ނުވެގެން ވިލާ ޮއފީސްޮދށަށް ނުވަތަ އެބޭފުޅާ ދިރިއުޅުއްވާ ގެޮކޅަށް ދާން ޖެހިއްޖެ

ނަމަ އެ ވާނީ ހިތާމަ ހުރި ކަމަކަށެވެ. ކެޮޔދޫ ދާއިރާގެ ރައްޔިތުން އަބްދުهللا ޝާހިދުގެ ފައިންޕުޅު ނުފެނިގެން އެދާއިރާގެ ރައްޔިތުން ޮފށި ތަންމަތި ހިފައިގެން ދިގުދަތުރެއްޮކށް އެބޭފުޅާ އުޅުއްވާ ގެއަށް ދިއުމުން މިހާރު ހުންނެވީ އިނގިރޭސި ވިލާތުގަ ކަމަށް ވެގެން އަނބުރައި ދާނެ ޖެހޭ ފަދަ ހާލަތެއް އައިސްގެން ނުވާނެ

އެވެ. ހުޅުހެންވޭރު ދާއިރާގެ ރައްޔިތުން މޫސާ މަނިކާއި ބައްދަލު ނުވެގެން އެބޭފުޅާގެ ވިޔަފާރި ކުންފުނި ހެވީޯލޑުގެ ޮއފީހަށް ނުވަތަ އެބޭފުޅާގެ ގެއަށް

ދާންޖެހޭ ޮގތް މެދުވެރިވުމަކީ މިހާ ތަހުޒީބު ދުވަސްވަރެއްގައި ހަމަ ގަބޫލު ކުރަން ދަތި ކަމަކަށް ވާނެ އެވެ. މިހާ ތަހުޒީބު ދުވަސްވަރެއްގައި މިނޫން ޮކންމެވެސް

ހައްލެއް މި ފަދަ ކަންކަމަށް ޯހދަންވާނެއެވެ. އެކަމަކު ބައެއް މެންބަރުން މިކަމަކަށް ވަކަލާތު ކުރާތަނެއް ނުފެނެއެވެ.

އެމްޑީޕީގެ ރައީސަކަށް ހުންނަވައި ގާނޫނު އަސަސީ ދިރާސާޮކށް ޑްރާފްޓް ކުރައްވާ ޮކމެޓީގެ އޭރުގެ މުގައްރަރު އިބްރާހިމް އިސްމާއިލް ގިޔާސުއްދީން ސްކޫލްގައި ބަރުލަމާނީ ނިޒާމެއްގައި ސަރުކާރު އަވަސްއަވަހަށް ވެއްޓިދާނެ ކަމުގެ ބިރު ޮއންނަކަމަށް ބައެއް ފަރާތްތަކުން ބުނާތީ އެކަމަށް އިޝާރާތް ކުރައްވައި ވާހަކަދައްކަވަމުން ވިދާޅުވިއެވެ. "ރައްޔިތުން ބޭނުންކަމުގައި ވަނީނަމަ ދުވާލަކު އެއްފަހަރު ވެރިކަން ބަދަލުވި ކަމުގައިވިޔަސް މައްސަލައަކީ ޮކބައިހެއްޔެވެ؟"

އެހެންކަމުން އަޅުގަނޑު ދަންނަވާނީ ހަރަދު ޮބޑުވިޔަސް މިހާރު މިޮއތީ މިކަން ބަދަލު ކުރާންވީ ވަގުތު އައިސް ޖެހިފައި ކަމުގައެވެ. ތެދުފުޅެކެވެ. މިއީ ހަރަދު ޮބޑު މަސައްކަތެކެވެ. މިހާރު މެންބަރުން އަމަލު ކުރަމުން ދާޮގތް ބަދަލު ވެއްޖެނަމަ ރައްޔިތުންނާއި ގައުމަށް ފައިދާ ކުރާނެކަން ޔަގީނެވެ. އެހެންކަމުން އެކަން ނުކުރާންވީ ސަބަބެއްނެތެވެ. މުޅި ބަޖެޓުއެކީ އެކަމަށް ހަރަދު ކުރާން

ޖެހުނަސް ރައްޔިތުން ބޭނުންނަމަ އެކަން ނުކުރާންވީ ސަބަބެއްނެތެވެ.

މެންބަރުންނަށް ބައެއްކަހަލަ ގުރުބާނީތައް ވާން މަޖްބޫރުވުން

ފުރަތަމަ މެންބަރުންގެ ހިތުގައި އުފެދޭނެ ސުވާލަކީ މިހާރު މިވަނީ ގުރުބާނީއެއް ނޫންހެއްޔެވެ. މިއަށް ވުރެ ޮބޑު ގުރުބާނީއެއް ދެންވާނީ ކިހިނެއް ހެއްޔެވެ.

މަޖިލިހުގެ މެންބަރުން ޒިންާމކުރެވޭީނ ާގނޫނު އަާސީސ އިސްާލހު ކޮށްގެން

20

ތެދުފުޅެކެވެ. 82500 ރުފިޔާ ނަންގަވައިގެން ރައްޔިތުންގެ ހައްގަށް މަސައްކަތް ކުރުމުގެ ބަދަލުގައި އަމިއްލަ މަސްލަހަތު ހިމާޔަތް ކުރުމުގައި ދެމިތިބެއެވެ. މަޖިލިހުގައި ސިދާ ވިޔަފާރި ނުކުރާ މެންބަރަކު މަދުވާނެއެވެ. މެންބަރުންގެ ގިނަވަގުތު ހެދަކުރެވޭނީ އަމިއްލަ ކަންކަމުގައެވެ. ސަރުކާރު ދިފާއު ކުރުމަށް

މަސައްކަތް ކުރުމުގަ އެވެ. ތިމާ ނިސްބަތްވާ ޕާޓީ ޕްޮރޯމޓު ކުރުމުގެ މަސައްކަތުގަ އެވެ. އެ ޕާޓީއަށް މެންބަރުން އިތުރު ކުރުމުގެ މަސައްކަތުގަ

އެވެ. އެހެންކަމުން މިއީ ކިހާ ޮބޑު ގުރުބާނީ ތަކެއް

ހެއްޔެވެ؟ނަމަވެސް

އިހު ބަޔާންކުރި ފަދަ އިސްލާހެއް

މެންބަރަކަށް ވުމުގެ ޝަރުތުތަކުގެ

ތެރެއަށް ހުށައަޅައި ފާސްވެއްޖެނަމަ

ޮކންމެ މެންބަރަކަށް ވެސް ޖެހެނީ އެމެންބަރަކު ކުރިމަތިލި

ދާއިރާއަކަށް ނުވަތަ އިންތިހާބްވި

އަޮތޅަކަށް ގާނޫނުގައި ބަޔާންކުރާ މުއްދަތަކަށް

ދިރިއުޅުން ބަދަލު ކުރާށެވެ. ނުވަތަ

ވަކި ވަރަކަށް ދަތުރު ކުރާން ލާޒިމު

ވާނެ އެވެ. ނުވަތަ އެ ދާއިރާއެއްގައި ވަކި މުއްދަތެއް ވާންދެން އުޅެ

ތަޖުރިބާ ލިބިފައިވާ މީހަކަށް މެންބަރު ވާނެ އެވެ. މިއީ

މެންބަރުންނަށް ވަރަށް ޮބޑު ޮގންޖެހުމަކަށް ވާނެއެވެ. ސަބަބަކީ

އަޮތޅެއްގައި، ހާއްސަޮކށް ތަރައްގީގެ

އަސަރެއް އެއްޮގތަކަށް ވެސް ނެތް އަޮތޅެއްގައި ދިމާވާނެ އުދަގުލާއި ދަތިތައް ތަޖްރިބާކުރުން ވެސް އެއީ ފަސޭހަ ކަމަކަށް ނުވާނެތީ އެވެ.

އެހެންނަމަވެސް އެއުނދަގުލާއި ދަތި ތަޖްރިބާ އަމިއްލައަށް ކުރެވުމުން އެކަމުގައި ދެއްކޭނެ ވާހަކަތަށް ގިނަވާނެއެވެ. މަދިރިޔާއި، ތައުލީމާއި،

ސިއްހީ ހިދްމަތްތަކާއި، ވަޒީފާގެ ފުރުސަތުތަކާއި، ނަރުދަމާ ނިޒާމާއި، ލަފާ ފުރުމުގެ ދަތިކަން ހުދު މެންބަރުން އަމިއްލަފުޅަށް ރަށުގެ އެހެންރައްޔިތުންހެން ތަޖްރިބާކުރަން ޖެހުމުން އެކަމުގެ ހުރިވޭނާއި ކެކުޅުން އިޙްސާސްކުރެވޭނެ އެވެ. އޭރުން މިހާރު މެންބަރުން މަޖިލީހުގައި ވާހަކަ އެދައްކަވާ ރޫހަށް ވުރެ މާވަރުގަދަ ރޫހެއްގައި އެކަންކުރެއްވޭނެއެވެ. އެހެންނަމަވެސް މިހާރުގެ

ޤާނޫނު އަސާސިގައި އެ ޮއތްޮގތުންނަމަ މެންބަރަކަށް އިންތިހާބްވުމުން ނިމުނީއެވެ.

މެންބަރުކަމަށް ކުރިމަތިލާން ކެންޕެއިންކުރާ ދުވަސްވަރު

މުޅިއަޮތޅުގައި އުޅޭނެ އެވެ. އިންތިހާބަށް ފަހު ދެންވާޮގތެއް ނޭނގޭނެއެވެ. އެންމެކުޑަމިނުން އުޅޭތަނެއް ވެސް ނޭނގޭނެއެވެ. މިރާއްޖޭގައި އިއްޒަތްތެރި ރައްޔިތުންގެ މަޖިލިހުގެ ބައެއް މެންބަރުންގެ ހާލަތަކީ މިއީއެވެ. މިޮގތަށް

މަޖިލިހުގެ މެންބަރުންގެ ޒިންމާތަށް ޮއތް ގައުމެއް މިނޫނީ މިއުޑުދަށުގައި ވާކަމެއް އަޅުގަނޑަށް އެނގިފައެއް ނުވެއެވެ.

މެންބަރުން ރައްޔިތުންނާއި ބައްދަލުކުރަން ޖެހުން

މިޮގތަށް އެދާއިރާއަކުން އިންތިހާބްވި މެންބަރުން ގާނޫނުގައި ބުނާ ޮގތެއްގެ

މަތިން އެއަޮތޅެއްގައި ވަގުތު ހޭދަކުރަން

ލާޒިމްވާނަމަ އެއަޮތޅެއްގެ ރައްޔިތުންނާއި

އެމެންބަރަކު ބައްދަލު ކުރަން މަޖުބޫރު ވާނެއެވެ.

އެޮގތުން ރަސްމީ ސިފައެއްގައި ބައްދަލު ކުރުމުގެ ކަންތައްތައް ހަމަޖައްސަންވެސް ޖެހޭނެއެވެ. އާހިރު ނަތީޖާއަކަށް ވާނީ

މެންބަރުންގެ ޮއފީހެއް އެޅި އެ ޮއފީހުގައި

ރައްޔިތުންނާއި ބައްދަލު ކުރުމެވެ.

މެންބަރުގެ ޮއފީސްޮކޅު ހުޅުވިފައި ހުންނާނެ ދުވަސްތަކާއި ވަގުތު

ދާއިރާގެ ރައްޔިތުންނަށް އެނގޭނެއެވެ.

މިހާރު އަމަލުކުރާ ނަމޫނާ ގާނޫނު އަސަސީގެ

ދަށުން ރައްޔިތުން މިވަނީ އެހައްގުން

މަހުރޫމު ވެފައެވެ. ބައެއް މެންބަރުން އުޅެނީ އުޅޭނެތަނެއްގައެވެ.

މެންބަރުން ރައްޔިތުންނާއި ބައްދަލު ކުރާނެ ޮއފީހެއް

ނުހުރެއެވެ. ކެންދޫ ދާއިރާގެ ރައްޔިތުން ތަސްމީނުއާއި ބައްދަލު ކުރައްވަން ދަތުރު ހަދައި ޮފށި ތަންމަތި ހިފައިގެން އަންނަން ޖެހޭނީ ތަސްމީނު ޗުއްޓީ ހޭ ދަކުރައްވަން އުޅުއްވާ ފަޅުރަށަށް ހެއްޔެވެ؟ އެއީ އެމެންބަރު އިންތިހާބުވި

ދާއިރާގެ ޮއފީސް ޮކޅުހެއްޔެވެ؟ ދިއްގަރު ދާއިރާގެ ރައްޔިތުން އެދާއިރާގެ މެންބަރު ނާޒިމާ ބައްދަލުކުރައްވަން ދަތުރު ހަދައިގެން އަންނަން ޖެހޭނީ އެބޭފުޅާގެ ވިޔަފާރި

ކުންފުނި ހިންގަވާ ނަމީރާގެ ޮއފީހަށް ހެއްޔެވެ؟ އެއީ އެބޭފުޅާ އިންތިހާބުވި ދާއިރާގެ ޮއފީސް ހެއްޔެވެ؟ މުލަކު ދާއިރާގެ މެންބަރު އަބްދުهللا ޔާމީނާއި

ބައްދަލު ކުރައްވަން އެދާއިރާގެ ރައްޔިތުން ދާންޖެހެނީ އެބޭފުޅާގެ ޕީއޭގެ ޮއފީހަށް ނުވަތަ ގެއަށް ހެއްޔެވެ؟ އެއީ އެމެންބަރު އިންތިހާބުކުރި އިއްޒަތްތެރި މެންބަރުގެ

ދާއިރާގެ ޮއފީސްޮކޅު ހެއްޔެވެ؟ ނޫނެކެވެ. ރައްޔިތުންނާ ބައްދަލު ކުރައްވަން މެންބަރުން ރަށްރަށަށް ދާން ޖެހޭނެ އެވެ. ޯފނުން ގުޅެން ވެސް ޖެހޭނެ އެވެ. ރައްޔިތުންނާ ގުޅޭނެ ފަސޭހަ ނިޒާމުތައް ހަމަޖެހިފައި ހުންނާން ވެސް ޖެހޭނެ

21

އެވެ.

މެންބަރުން ކަންޮބޑުވަނީ އެބައި މީހުންނާއި ބައްދަލު ކުރަން ރައްޔިތުން ޮކންމެ ޮކންމެ ގަޑިއެއްގައި އަންނާތީ ހެއްޔެވެ؟ ތެދު ފުޅެކެވެ. އުނދަގޫވާނެއެވެ. ނަމަވެސް ޮއފީހެއްހުރެފައި ވަކި ދުވަސްތަކަކާއި ގަޑިތަކަކާއި ކަނޑައެޅިފައިވާ ނަމަ ރައްޔިތުންގެ މަންދޫބުން ފެންވަރަން ހުންނަވަނިޮކށް މީހުން ބައްދަލްކުރަން ދާކަށް ނުޖެހޭނެއެވެ.

އާއިލާއާއެކު ވަގުތު ހޭދަކުރައްވަން އިންނަވަނިޮކށް ބައްދަލުކުރަން ދާކަށް ނުޖެހޭނެއެވެ. ފަރިއްކުޅުވާން އިންދާ ބައްދަލުކުރާކަށް ދާކަށް ނުޖެހެނެއެވެ. މަގުމަތިން ދަނިޮކށް ހުއްޓުވާ ޝަކުވާކުރާކަށް ވެސް ނުޖެހޭނެ އެވެ. އެކަމަކު އެހެންނުވާ ނަމަ

ގެއަށް ވެސް ދާނެއެވެ. މަގުމަތިން ހުއްޓުވަން ވެސް ޖެހޭނެއެވެ. ފާރުގާ އެބެފުޅުންގެ ޯޕސްޓަރު ހަރުޮކސް ޮފޯޓވެސް ހަރުކުރާނެ އެވެ. ގުޅޭނެ ނަންބަރު ވެސް އާންމު

ކުރާނެއެވެ. ރައްޔިތުންގެ ހާއްސަ މަޖިލިހުގައި ގާނޫނު އަސާސީ އިސްލާހުކުރެވެމުން ދިޔައިރު ރައްޔިތުންގެ މަޖިލިހުގެ ބާބަށް އިސްލާހު ހުށައަޅައި ބައެއް މާއްދާތައް ފާސްވެ އަނެއްބައި މާއްދާތައް ފެއިލްވެގެން ދިޔައެވެ. މި ބާބުން 15 މާއްދާ ފެއިލްވިއިރު 22 މާއްދާ ވަނީ ފާސްވެގެން ޮގސްފަ އެވެ. މި ބާބުގެ ބައެއް މާއްދާތައް ފެއިލްވަމުން ދިއުމުން މެންބަރުންވަނީ އެހެން ބައެއްމެންބަރުނަށް

އިޝާރާތްކުރައްވައި މަޖިލީހުގެ ބާރު ކަނޑުވައިލެއްވުމަށް މަސަތްކަތްކުރައްވާ ކަމުގެ އިޝާރާތްކުރައްވާފައެވެ.

17 އަހަރުން އިސްލާހް ކުރި ގާނޫނު އަސާސީން ހުރިހާ ބާރެއް ޖަމާ ކުރެވިފައި ވަނީ އެންމެ ފަރާތަކަށެވެ. އެއީ ވެރިކަން ހިންގާ ފަރާތަށެވެ. ރައީސުލްޖުމްހޫރިއްޔާ އެވެ. އެޮގތް ކަމުނުޮގސްގެން އާ ގާނޫނު އަސާސީއެއް

ގެނެވުނީ އެވެ. ރައްޔިތުން ވަރަށް ޮބޑު އަގެއް ދައްކައިގެނެވެ.މިހާރު ގާނުނު އަސާސީ ވަނީ އިސްލާހް ކުރެވިފައެވެ. ކުރިން

ވެރިކަމުގެ ފަރާތަށް ޮއތް ބާރުތައް އެފަރާތުން ވަކިޮކށް އެގެތެރެއިން ޮބޑު ބައެއް ވަނީ މަޖިލީހުގެ އަތްމައްޗަށް ގެނެސްފައެވެ. އޭރުގެ ގާނޫނު އަސާސީން ވެރިކަމުގެ ފަރާތަށް ލިބިފައިވާ ހައްދެއް ނެތް ބާރުތައް ނުވަތަ "ހުދުމުހްތާރު ޮކށް" ވެރިކަން

ހިންގުމަށް ލިބިދީފައި ހުރި ސިފަތައް ވަނީ އެފަރާތުން ވަކިކުރެވި މަޖިލީހުގެ އަތްމައްޗަށް ގެނެސްފައެވެ. އެހެންކަމުން މިހާރު މިފެންނަނީ ކުރިން ފެނުނު މަންޒަރާ

ހިލާފް މަންޒަރެކެވެ.

ކުރިން ރައްޔިތުންގެ މައްޗަށް ހުދުމުހްތާރުޮކށް ވެރިކަމުގެ ބާރު ހިންގުމަށް ފުރުސަތު ލިބިދީފައިވަނީ ހަމަ އެކަނި ވެރިކަމުގެ ފަރާތަށެވެ.

އެއީ އެންމެ ފަރާތެކެވެ. ނަމަވެސް މިހާރު ތަފާތެވެ. މިހާރު އަލަށް އިސްލާހުކުރެވުނު ގާނޫނު އަސާސީން ރައްޔިތުންގެ މައްޗަށް ހުދުމުހްތާރު ވެރިކަމެއް ހިންގަނީ އެންމެ ފަރާތަކުންނެއް ނޫނުވެ. މިހާރު ރައްޔިތުންގެ

މަޖިލީހުން ވެސް މި ކަން ބައެއް ހާލަތު ތަކުގައި ނަމަވެސް ފެންނަނީ އެވެ.

އޭގެ ހައްދުފަހަނަ އަޅާފައިވާ އަދި ހުދުމުހްތަރު ކަމުގެ ނިހާޔަތަށް މަޖިލިސް ބައެއް މެންބަރުންގެ އަމަލުތައް ޮގސްފިކަން ރަމްޒުޮކށްދޭ މިސާލަކީ

މަސްވެރިންނަށް ދޫކުރަން ނިންމާފައިވާ ސަބްސިޑީ ދޫނުކުރުމުން ސަރުކާރަށް ފިއްތަން ޖެހޭ މިންވަރަށް ނުފިއްތުމެވެ. އަދި ސިވިލްސާވަންޓުންގެ

މުސާރައިން އުނިކުރެވުނު ބައި ދޫކުރުމަށް ޯކޓުން އަމުރު ނެރެފައި ވާއިރު އެކަމަސށް ޕްރެޝަރ ނުކުރައްވައި އެބޭފުޅުން ޮކމެޓީ އެލަވަންސްގެ

ފައިސާގެ ޮގތުގައި މިމަހު ޖެނުއަރީ މަހުން ފެށިގެން ޖުލައިގެ ނިޔަލަށް 7 މަހަށްވާ އެލެވެންސްގެ ޮގތުގައި 140000 )އެއްލައްކަ ސާޅީސް ހާސްރުފިޔާ(

ޮކންމެ ބޭފުޅަކަށް ދެއްވުމަށް ފާސްކުރި ކުރެއްވުމަށް ރައީސުލްޖުމްހުރިޔާ ތާއީދުކުރައްވައި އަދި ފައިނޭންސް މިނިސްޓަރު އިހު ބުނެވުނު ރައްޔިތު މީހާގެ

ފައިސާޮކޅު ދޫނުކުރައްވައި މަޖިލިސް މެންބަރުންންގެ ފައިސާ ލިބޭނެކަމުގެ ފެހި ސިގްނަލް ދެއްވުމުން މިކަން ވަރަށް ސާފުޮކށް އެނގެއެވެ.

އެހެންކަމުން މަޖިލީހު މެންބަރެއްގެ މިހާރުގެ މުސާރައަކީ 62500 )ފަސްޮދޅަސް ދެހާސް ފައްސަތޭކަ ރުފިޔާ( އެވެ. ޮކމެޓީ އެލަވަންސަކީ

20000 )ވިހި ހާސް ރުފިޔާ( އެވެ. މަހަކަށް މުޅި ޖުމްލަ 82500 )އައްޑިހަ ދެހާސް ފައްސަތޭކަ ރުފިޔާ( އެވެ. އަހަރަކަށް ޮކންމެ މެންބަރަކަށް މުސާރަ އާއި އިނާޔަތުގެ ޮގތުގައި 990000 )ނުވަ ލައްކަ ނުވަދިހަ ހާސް( ރުފިޔާ އެވެ. އާންމު މީހާއަށް މުޅި މަހު ގަނަތެޅިގެން މަހަކު ޖެހެނީ 6000 )ހަ ހާސް ރުފިޔާ( އެވެ. ހާރަކަސް ތަރާވީހަކަސް އާންމު މީހާއަށް އެވްރެޖް

ޮކށް އަހަރަކަށް ލިބޭވަރު 72000 )ހަތް ދިހަ ދެހާސް ރުފިޔާ( އަށް ވެސް ނާރާނެއެވެ. މިއީ މަޖިލީހުގެ މެންބަރެއްގެ މިހާރުގެ އެއްމަސް ދުވަހުގެ މުސާރައާއި އެލަވަންސަށްވާ 82500 ރުފިޔާއަށް ވުރެ ކުޑަ އަދެދެކެވެ.

22

ހިނގާ، ސައުތު ޕެސިފިކް އެޕްލައިޑް ޖިޯއސައެންސް ޮކމިޝަން )އެސްޯއޕީއޭސީ( ގެ "އެންވާރަމަންޓް ވަލްނަރެބިލިޓީ އިންޑެކްސް" )އީވީއައި( ގައި ދިވެހިރާއްޖެ ޮއންނަނީ ތިމާވެށީގެ މައްސަލަތަކުގައި އެންމެ ނާޒުކު، އަދި ނުރައްކަލަށް އެންމެ ޮބޑަށް ހުރަޮހޅިފައިވާ ގައުމުތަކުގެ ތެރޭގައެވެ. "އެކްސްޓްރީމްލީ ވަލްނަރަބަލް"

ފަންތީގައެވެ. ލަންޑަނާއި ކޭންކަންގައި އެ ޖަމާއަތެއްގެ މައި މަރުކަޒުތައް ގާއިމު ކުރެވިފައި ވާ "ކްލައިމެޓް ވަލްނަރެބިލިޓީ ޮމނިޓަރ" ގެ ލިސްޓުގައި ރާއްޖެ ހިމަނާފައި ވަނީ ވެސް އެންމެ ނާޒުކު ގައުމުތަކުގެ ތެރޭގައެވެ. އެ ޖަމާއަތުގެ

މިންގަނޑުން "އެކިޔުޓް" ފަންތީގައެވެ. ތިމާވެށީގެ ޮގތުން އެންމެ ނާޒުކު ގައުމުތަކުގެ ތެރޭގައި ރާއްޖެ

ހިމެނުމުގެ އެންމެ ޮބޑު އެއް ސަބަބަކީ ރާއްޖެއަކީ ބިން ތިރި ގައުމަކަށް ވުމެވެ. "ސީއައިއޭ ޯވރލްޑް ފެކްޓްބުކް" ގައި ޮއންނަ ޮގތުން ރާއްޖޭގެ 1192 ރަށުގެ

ތެރެއިން 80 އިން ސައްތަ ރަށުގެ ބިން، ކަނޑުގެ ސަތުހުން މައްޗަށް އުފުލިފައި ވަނީ އެއް މީޓަރަށެވެ. ނުވަތަ އެއަށް ވުރެ ވެސް ކުޑަޮކށެވެ. ރާއްޖޭގެ ރަށްތަކުގެ އެވްރެޖް އުސްމިނަކީ ހަތަރު ފޫޓެވެ. އެންމެ އުސް ހިސާބުތަކުގައި ހުންނަނީ އަށް

ފޫޓެވެ. ރާއްޖެއަކީ ދުނިޔޭގެ އެންމެ ތިރި ގައުމެވެ. އެހެންކަމުން، ދުނިޔޭގެ ކަނޑުގެ ޮލނުގަނޑު ތިންހަތަރު ފޫޓަށް އުފުލޭ އިރު ދިވެހި ރާއްޖޭގެ ޮބޑުބައެއް ޮއންނާނީ

ކަނޑުގެ އަޑީގައެވެ. އެއަށްވުރެ މައްޗަށް ތިންހަތަރު ފޫޓަށް ޮލނުގަނޑު އުފުލުމުން، ރާއްޖޭގެ ބާކީ ޮއތް ނަމަ ޮއތް ތަންޮކޅެއް ވެސް އިންޑިޔާ ކަނޑުގެ އަނދިރި،

ބިރުވެރި ފުންކަމުގެ ތެރެއަށް ގެނބި، ނެތިގެން ހިނގައިދާނެއެވެ. އަލިރަސްގެފާނާއި ޮބޑުތަކުރުފާނާއި ޮދންބަންޑާރައިންގެ ދަރީންގެ ތާރީހު

އެއިރުން ޖެހޭނީ މުޅީން އައު ބާބަކުން ފަށާށެވެ. އެ ބާބެއްގައި ކުރަހައިލެވޭ ޗާޓުގައި ވިލިނގިއްޔެއް އުތީމެއް ތަކަންދުވެއް ޯނންނާނެއެވެ. "ޮކންފަދަ

ނަސީބެއްޯތއެ މީ، ޮދންވެލި ބިމެއްގައި ލެއްވުމީ" ފަދަ ޅެންތައް ދެން ވެގެން ދާނީ ދިވެހީން ހިތާމައިގެ ހިމޭންކަމުގައި ތިބެ، ތާށި ވެފައި ވާ ނޭވާތަކަކާ އެކު، ފިތިފައި

"ދިވެހިރާއްޖެއަކީ ކުދި ޤައުމުތަކުގެ ތެރެއިން ޤައުމެއް. ދުނިޔޭގައި ކަންތައްތައް ހިނގަމުންދާ މިސްރާބު ބަދަލު ޮކށްލެވޭ ފަދަ މަގާމެއްގައެއް ނޫން އަޅުގަނޑުމެން މި ތިބީ. ނަމަވެސް ތިޔަ ބޭފުޅުން މިއަދު ކުރައްވާ ނުވަތަ ނުޮކށް ދޫޮކށްލައްވާ ކަމެއްގެ ސަބަބުން އަޅުގަނޑުގެ ރައްޔިތުންގެ

މުސްތަގުބަލުގެ ނިޔާ ކަނޑައެޅޭނެ." މިއީ 1997 ވަނަ އަހަރުގެ ޑިސެންބަރު މަހު، ޖަޕާނުގެ ކިޯޔޯޓގައި ބޭއްވުނު ޔުނައިޓެޑް ނޭޝަންސް ފްރޭމްވާރކް

ޮކންވެންޝަން ޮއން ކްލައިމެޓް ޗޭންޖްގެ ޮކންފަރެންސުގައި، ދިވެހިރާއްޖޭގެ އެއިރުގެ ރައީސުލްޖުމްހޫރިއްޔާ އަލްއުސްތާޛު މައުމޫން ޢަބްދުލްޤައްޔޫމު ވިދާޅުވި

ބަސްފުޅުތަކެކެވެ. އެއިރުއްސުރެ މިއަދާ ހަމަޔަށް ވެސް ދިވެހީންގެ ނާރުތަކަށް އެންމެ

ބާރު ކުރުވާ، ދިވެހީންނަށް އެންމެ ހައްސާސީ އެއް މައްސަލައަކީ ދުނިޔޭގެ މޫސުމަށް އަންނަ ބަދަލުތަކާއި ޚަލަލުތަކުގެ ސަބަބުން ދިވެހިރާއްޖެއަށް

ލިބިދާނެ ގެއްލުންތަކެއްގެ މައްސަލައެވެ. ދިވެހިރާއްޖޭގެ މިހާރުގެ ރައީސް އަލްފާޟިލް މުޙައްމަދު ނަޝީދު

ވެރިކަމާ ހަވާލު ވެވަޑައިގަތުމަށް ފަހު އެންމެ ސީރިއަސް އެއް މައްސަލައެއްގެ ޮގތުގައި ނަންގަވާފައި ވަނީ ވެސް ތިމާވެއްޓަށް ލިބޭ ގެއްލުންތަކުގެ ސަބަބުން

ދިވެހިރާއްޖެއަށް ކުރާނެ އަސަރުތަކުގެ މައްސަލައެވެ. ރައީސްކަމުގެ ހުވާ ކުރެއްވިތާ ހަފްތާއެއްގެ ތެރޭގައި، އިނގިރޭސި ވިލާތުގެ "ގާރޑިއަން" ނޫހަށް ދެއްވި ބަސްދީގަތުމެއްގައި ރައީސް ނަޝީދު ވިދާޅުވީ ދިވެހިރާއްޖެ އަޑިޔަށް ހިނގައިދާނެތީ، އިންޑިޔާ ނުވަތަ ސްރީ ލަންކާ ނުވަތަ ޮއސްޓްރޭލިޔާއިން

ދިވެހީންނަށް ބިން ގަތުމާ މެދު ވިސްނާވަޑައިގަންނަވާ ކަމަށެވެ. "ދިވެހިރާއްޖެ" އަޑިޔަށް ހިނގައިދާނެ ކަމަށް ވިދާޅުވެ ރައީސް ނަޝީދު ދައްކަވާ ވާހަކަތަކާ މެދު ހޫނު ބަހުސްތަކެއް ހިނގައެވެ. ބައެއް މީހުން ދެކެނީ އެއީ އެމަނިކުފާނު ދައްކަވާ "ތާކުންތާކު ނުޖެހޭ، ގައުމަށް ގެއްލުން ހުރި" ވާހަކަތަކެއް ކަމަށެވެ. އެފަދަ ވާހަކަތަކުގެ ސަބަބުން ރާއްޖޭގައި އިންވެސްޓު ކުރަން ބޭރުގެ އިންވެސްޓަރުން ބިރުގަންނާނެ

ކަމަށެވެ. ނަތީޖާއެއްގެ ޮގތުން ދިވެހީންގެ އިގުތިސާދު ހަލާކު ވެދާނެ ކަމަށެވެ. އަނެއްޮކޅުން، ބައެއް މީހުން ދެކެނީ ރައީސް ނަޝީދު އެ ވިދާޅުވާ އެއްޗަކީ އަޑު އަހަން ފަސޭހަ ނޫނަސް ހަގީގަތެއް ކަމަށެވެ. އެމީހުންގެ ސުވާލަކީ، އިންވެސްޓަރުން ބިރުގެންފާނެ ކަމަށް، ބައިނަލްއަގުވާމީ ޕްލެޓްޯފމުތަކުގައި މައްސަލައިގެ ވާހަކަ ނުދައްކައި ހައްޕު ކިޔައިގެން ތިއްބައި، ދުނިޔޭގެ ކަނޑުތައް އުފުލި ރާއްޖޭގެ ރަށްތައް ކަނޑުގެ އަޑިޔަށް ދިޔުމުން، ދެން

ރާއްޖެއަށް އަންނާނީ ޮކން އިންވެސްޓަރުންނެއް ހެއްޔޭ މިއެވެ.

ދިވެހި ރާއްޖެ އެންމެ ނާޒުކު ގައުމުތަކުގެ ތެރޭގައި

ޔުނައިޓެޑް ނޭޝަންސް އެންވާރަމަންޓް ޕްޮރގްރާމުގެ ދަށުން

ދިވެހި ާރއްޖެ އަޑިއަށް ހިނގައިާދނެތަ؟އަލްއުސްާތޛު އަޙުމަދު ާމޖިދު

ގްރީންލޭންޑްގެ ޖެކެބްޯޝވްން ސަރަހައްދުގައި، އައިސްގަނޑު ވިރި ކުޅިތަކެއް ހެދެން ފަށާފައި:

2002 ވަނަ އަހަރު އެންޓާރކްޓިކްގައި، ލާރސަން ބީ. އައިސް ޝެލްފް ވިރިގެން ދިޔުމުގެ ކުރީން އެ އައިސްގަނޑުގައި ވެސް

އުފެދުނީ މިފަދަ ކުޅިތަކެއް

23

ވާ އަޑުތަކަކުން އިއްވާ އާހުތަކަކަށެވެ.

ޮބޑު ސުވާލު!

ރާއްޖެ ފަދަ ގައުމުތައް ކަނޑުގެ އަޑިޔަށް ދާ ވަރަށް ދުނިޔޭގެ ކަނޑުތަކުގެ ޮލނުގަނޑު އުފުލިދާނެ ބާވައެވެ! ސައިންސީ ޮގތުން ބަލާ އިރު އެފަދަ ޮގތެއް ވުމުގެ އެކަށޭނަކަން ހުރީ ކިހައި މިންވަރެއްގައި ބާވައެވެ! މި ސުވާލާ މެދު ދުނިޔޭގެ ސައިންސްވެރީން އެތައް ދިރާސާއެއް ކުރައްވާފައި ވެއެވެ. އެފަދަ ދިރާސާތަކުގެ އަލީގައި، މި ސުވާލަށް އެންމެ ފުރިހަމަޔަށް ޖަވާބު ދެއްވި އެއް ބޭފުޅަކީ އެމެރިކާގެ ކުރީގެ ނާއިބު ރައީސް އަލްބަރޓް

އާރޯނލްޑް ޯގރ، ނުވަތަ އަލްޯގރ އެވެ. އެއީ ދުނިޔެ ހޫނުވުމާއި، އޭގެ ސަބަބުން ލިބޭނެ ގެއްލުންތަކާ މެދު އޭނާ ތައްޔާރު ކުރައްވައި، ދުނިޔޭގެ

އެތައް ތަނެއްގައި ހުށަހެޅުއްވި ޕްރެޒެންޓޭޝަންތަކެއްގެ ޒަރީއާއިންނެވެ.

އަލްޯގރއާއި "އޭން އިންޮކންވީނިއެންޓް ޓްރުތް"

އަލްޯގރގެ ޕްރެޒެންޓޭޝަންތައް، "އޭން އިންޮކންވީނިއެންޓް ޓްރުތް" މި ނަން ކިޔާ ޮޑކިޔުމެންޓްރީ ފިލްމެއްގެ ޮގތުގައި 2006 ވަނަ

އަހަރު ނެރެވިފައި ވެއެވެ. 2007 ވަނަ އަހަރު އެމެރިކާގެ އެކަޑަމީ އެޯވރޑުގައި އެއްވަނަ ޮޑކިޔުމެންޓްރީ ފިލްމުގެ އެޯވޑު ލިބުނީ މި ފިލްމަށެވެ.

އަލްޯގރ ވިދާޅުވާ ޮގތުގައި ދުނިޔެ ހޫނު ވަމުންދާ ކަމަށް ސައިންސުގެ އަލީގައި ޔަގީނީ ހެކި ލިބެއެވެ. އޭނާ ވަނީ އިންސާފުން ވިސްނާ ޮކންމެ މީހަކު އޭނާގެ ބަސްފުޅު ގަބޫލު ކުރަން މަޖުބޫރު ވާ

ވަރަށް ހެކި ދައްކަވައިފައެވެ. އެތައް ލައްކަ އަހަރު ކުރީއްސުރެ ދުނިޔޭގެ ތިމާވެއްޓާއި ފިނިހޫނުމިން ޮއތް ޮގތާއި،

އެ ކަންކަމަށް ވެއަތު ވެދިޔަ ސާޅީހަކަށް އަހަރުގެ ތެރޭގައި އައިސްފައި ވާ ޮބޑެތި ބަދަލުތައް ކިޔައިދެއްވާފައެވެ. މިޮގތުން

އަންނަ ޮބޑެތި ބަދަލުތަކާ ވިދިގެން ދުނިޔޭގެ އުތުރު ތަނޑިޔާއި، ދެކުނު ތަނޑިޔާއި، ގްރީންލޭންޑް ފަދަ ސަރަހައްދުތަކުގައި ހުރި ޮބޑެތި އައިސްގަނޑުތައް ވިރިގެން

ދުނިޔޭގެ ކަނޑުތަކަށް އެޅިގެން ދާނޭ ޮގތް ދައްކަވައިފައެވެ.

އަލްޯގރގެ ޕްރެޒެންޓޭޝަނުގައި އެ ހާދިސާއެއްގެ ވާހަކަ ބަޔާން ކުރައްވާފައި ވާ އެއް ހާދިސާއަކީ 2002 ވަނަ އަހަރު ހިނގި

ހާދިސާއެކެވެ. އެއީ ދުނިޔޭގެ ދެކުނު ތަނޑީގައި، އެންޓާރކްޓިކުގައި ވާ އައިސްގަނޑުގެ ތެރެއިން "ލާރސަން ބީ. އައިސް ޝެލްފް" ގެ ނަން ދެވިފައި ވާ އައިސްގަނޑުން 500 ބިލިއަން

ދިވެހި ާރއްޖެ އަޑިއަށް ހިނގައިާދނެތަ؟ޓަނުގެ ބައެއް ތިރީހަކަށް ދުވަހުގެ ތެރޭގައި ވިރިގެން ކަނޑުގެ ޮލނުގަނޑާ އެކުވެގެން ދިޔަ ހާދިސާއެވެ. އެ ހާދިސާއާ ގުޅިގެން ދުނިޔޭގެ ކަނޑުގެ ޮލނުގަނޑުގެ އުސްމިނަށް

ބަދަލެއް އައިސްފައެއް ނުވެއެވެ. ސަބަބަކީ ވިރިގެން ދިޔަ އައިސްގަނޑަކީ "ސީ-ބޭސްޑް" އައިސްގަނޑަކަށް ވުމެވެ. ސައިންސް ބުނެދޭ ޮގތުގައި ކަނޑުގެ

ޮލނުގަނޑު އުފުލެނީ ހަމައެކަނި "ލޭންޑް-ބޭސްޑް" އައިސްގަނޑުގަނޑު ވިރި ކަނޑަށް އެޅުމުންނެވެ.

ނަމަވެސް މި ހާދިސާއަކީ އިންޒާރުގެ ނުހަނު އަޑު ހަރު ރަނގަބީލެކެވެ. އެހެނީ ލާރސަން ބީ އައިސް ޝެލްފާ 20 ނުވަތަ 25 ވަރަކަށް މޭލު ދުރުގައި ދެން ޮއތީ "ލޭންޑް-ބޭސްޑް" އައިސްގަނޑުތަކުގެ ސިލްސިލާއެކެވެ. ހަމައެފަދައިން،

ދުނިޔޭގެ އުތުރުތަނޑިޔާ ކައިރީގައި ޮއންނަ ގްރީންލޭންޑުގައި ޮއންނަ ބިޔަ އައިސްގަނޑަކީ ވެސް "ލޭންޑް-ބޭސްޑް" އައިސްގަނޑެކެވެ. މި އައިސްގަނޑުތައް ވިރި، ކަނޑަށް އެޅުމުގެ ހުރިހާ ނިޝާންތަކެއް ދަނީ ފެންނަމުންނެވެ. މިހާރުވެސް ވެސްޓް އެންޓާރކްޓިކްގެ ލޭންޑް-ބޭސްޑް އައިސްގަނޑުގެ ބައިތައް ދަނީ މަޑުމަޑުން

ވިރި، ކަނޑަށް އެޅެމުންނެވެ. ހަމައެހެންމެ، ލާރސަން ބީ. އައިސް ޝެލްފް ވިރިގެން ދިޔުމުގެ ކުރީން އެ އައިސްގަނޑުގައި އުފެދުނު ފަދަ ކުދިކުދި ކުޅިތަކެއް

ގްރީންލޭންޑުގެ އައިސްގަނޑުގައި މިހާރު ވަނީ އުފެދިފައެވެ. "އިންޓަރގަވަރންމެންޓަލް ޕެނަލް ޮއން ކްލައިމެޓް ޗޭންޖް"

)އައިޕީސީސީ( ގެ ދިރާސާތަކުން ދައްކާ ޮގތުގައި، ގްރީންލޭންޑުގެ ސަރަހައްދުގެ ހޫނުމިން މަތިވަމުން އަންނަނީ ދުނިޔޭގެ އެހެނިހެން ސަރަހައްދުތަކުގެ ހޫނުމިން

މަތިވާ މިންވަރަށް ވުރެ ވެސް ގާތްގަނޑަކަށް ދެތިން ގުނަ ބާރަށެވެ. މީގެ ސަބަބުން ގްރީންލޭންޑުގެ ލޭންޑް-ބޭސްޑް އައިސްގަނޑު ވިރިގެން ދިޔުމުގެ އަލާމާތްތައް ފެންނަން

ފަށާފައި ވާ އިރު، އެކަމާ ބެހޭޮގތުން، އިނގިރޭސި ވިލާތުގެ ކުރީގެ ޮބޑުވަޒީރު ޯޓނީ ބްލެއަރގެ ޗީފް ސައިންސް އެޑްވައިޒަރ ސަރ ޑޭވިޑް ކިންގ، ބްލެއަރަށް

ލަފާ ދެއްވާފައި ވަނީ "ގްރީންލޭންޑުގެ ތިމާވެއްޓަށް އަންނަ ބަދަލުތަކުގެ ސަބަބުން ދުނިޔޭގެ ޗާޓު އަލުން ކުރަހަން ޖެހިދާނެ" ކަމަށް ވިދާޅުވެއެވެ.

އަލްޯގރގެ ޕްރެޒެންޓޭޝަނުގައި ވިދާޅުވެފައި ވަނީ ގްރީންލޭންޑުގެ އައިސްގަނޑުން ދެބައިކުޅަ އެއްބަޔާއި، ވެސްޓް އެންޓާރކްޓިކް އައިސްގަނޑުން

ދެބައިކުޅަ އެއްބައި ވިރިގެން ހިނގައްޖެ ނަމަ ދުނިޔޭގެ ކަނޑުތައް ގާތްގަނޑަކަށް 20 ފޫޓަށް އުފުލޭނެ ކަމަށެވެ. މިއީ ހީނުކުރާހައި އަވަހަށް ވެސް ވެދާނެ

ކަމެކެވެ. އެހެން ވެއްޖެ ނަމަ، އެމެރިކާގެ ފްޮލރިޑާ، ސެން ފްރާންސިސްޯކ، އަދި މެންހާޓްންއާއި، ނެދަރލޭންޑާއި، އިޓަލީގެ ވެނިހާއި، ޗައިނާގެ ބެއިޖިންގ، އަދި ޝެންގހާއީ ސަރަހައްދާއި، އިންޑިޔާގެ ކަލްކަތާއާއި، ބަންގްލަދޭޝް ފަދަ

ސަރަހައްދުތަކުގެ ޮބޑު ބައެއް ޮއންނާނީ ކަނޑު އަޑީގައެވެ. މާރޝަލް އައިލެންޑާއި، ފިޖީއާއި، ކިރިބަތީއާއި، ތުވާލޫއާއި، ވަނުއާޓޫއާއި އަޅުގަނޑުމެންގެ ދިވެހިރާއްޖެ ފަދަ ކުދި ޖަޒީރާ ގައުމުތައް އެއިރު ޮއންނާނީ ފުން ކަނޑުގެ ފައިތަޅާއަށް ފައިބައިގެން ޮގސްފައެވެ. މިއިން ތާކު ގައުމުގެ "މަހާނަގާ" ބަހައްޓާނޭހައި ތަންޮކޅެއް ވެސް

ފެނުން މައްޗައް ހިކިފައެއް ޯނންނާނެއެވެ.

މާދަމަޔާ މެދު ވެސް އިތުބާރެއް ނެތް!

ހާލަތުގެ ނާޒުކުކަން އިތުރުކުރާ ކަމަކީ، ދުނިޔޭގެ މޫސުމަށް އަންނަ

24

ބަދަލުތަކަކީ "ޮނންލީނިއަރ" ބަދަލުތަކަކަށް ވާކަމެވެ. "ޮނންލީނިއަރ" އޭ މި ދަންނަވަނީ އެ ބަދަލުތައް ހީ ވެސް ނުކުރާ ޮގތްޮގތަށް، ސައިންސުގެ

އަލީގައި ކުރެވޭ އަންދާޒާތަކާ މުޅީން ހިލާފަށް، ކުއްލި ކުއްލިޔަށް އަތުވެދާނެ ވާހަކައެވެ. އެ ބަދަލުތަކަކީ ކުރެވޭ ލަފާތަކާ މުޅީން އެއްޮގތަށް، މަޑުމަޑުން އަންނަ ބަދަލުތަކެއް ކަމުގައި ނުވާ ވާހަކައެވެ. މިހެން ވަނީ، އެ ބަދަލުތައް

އަންނަން މެދުވެރި ކުރުވާ ސަބަބުތައް ގިނަ ވުމާއި، އެ ސަބަބުތަކުގެ ހަރަކާތްތައް ހުންނަ ޮގތުންނެވެ. މިކަން 2002 ވަނަ އަހަރު އެންޓާރކްޓިކްގެ

އައިސްގަނޑު ވިރިގެން ދިޔަ ހާދިސާއިން ވެސް ފެނުނެވެ.2000 ވަނަ އަހަރާ ހަމަޔަށް އައި އިރު، ސައިންސްވެރީން

ގަބޫލު ޮކށްގެން ތިބީ، އެންޓާރކްޓިކް ސަރަހައްދުން ވިރުނު ލާރސަން ބީ. އައިސް ޝެލްފް، ފަހަކަށް އައިސް ދުނިޔެ ހޫނު ވަމުންދިޔަ ރޭޓުގައި ވެސް، ގާތްގަނޑަކަށް ސަތޭކަ ވަރަކަށް އަހަރު ވަންދެން ސަލާމަތުން ދެމިޮއންނާނެ

ކަމަށެވެ. ނަމަވެސް 2002 ގެ ޖަނަވަރީ މަހުގެ 31 ވަނަ ދުވަހުން ފެށިގެން އެ އައިސްގަނޑު ވިރެން ފެށި ޮގތަށް، ތިރީހަކަށް ދުވަހުގެ ތެރޭގައި

އެމެރިކާގެ ޯރޑް އައިލެންޑް ވަރުގެ ސަރަހައްދެއް ފެނަށް ވެ، ކަނޑުގެ ޮލނުގަނޑާ އެކުވެގެން ދިޔައެވެ. މި ހާދިސާއާ ވިދިގެން ސައިންސްވެރީން

ތިބީ ބަސް ހުއްޓިފައެވެ. އަލްޯގރ ވިދާޅުވީ، "ސައިންސްވެރީން ތިބީ ހައިރާން ވެ އަންތަރީސް ވެފައި. އެހައި އަވަހަށް އެ އައިސްގަނޑު ވިރިގެން ދިޔައީ ޮކންފަދަ ސަބަބަކާ ހުރެ ޯތ މި ސުވާލަށް ދޭނެ ހަމަ އެއްވެސް ޖަވާބެއް

އުޑުދަށަކުން އެމީހުންނަކަށް ނުފެނުނު" މިހެންނެވެ. ކަން މިހެން ޮއތުމާއެކު، ގްރީންލޭންޑާއި ވެސްޓް އެންޓާރކްޓިކްގެ

ލޭންޑް-ބޭސްޑް އައިސްގަނޑުތައް ވިރޭނީ ޮކން އިރަކު ކަން އެނގޭނެ ޮގތަކީ ޮކބައިބާވައެވެ! ކުރީންވެސް ދެންނެވި ފަދައިން މި އައިސްގަނޑުތައް ވިރިގެން ދިޔުމުގެ ހުރިހާ ސައިންސީ ނިޝާންތަކެއް މިހާރު ވަނީ ފެނިފައެވެ.

އައިޕީސީސީގެ 2010 ވަނަ އަހަރުގެ ރިޯޕޓުގައި، މިއީ ވުން އެހައި ކައިރި ކަމެއް ނޫން ކަމެއް ކަމަށް ބުނެފައި ޮއތަސް، މޫސުމީ ބަދަލުތަކަކީ "ޮނން-ލީނިއަރ" ބަދަލުތަކަކަށް ވެފައި، ލާރސަން ބީ. އައިސް ޝެލްފުގެ

ތަޖުރިބާއިން ލިބޭ ފިލާވަޅުތަކަށާއި، ގްރީންލޭންޑުގެ އައިސްގަނޑުތަކަށް އަންނަ ބަދަލުތަކަށް ބަލައިފައި ދަންނަވަން ޖެހެނީ މާދަމާ ވާނެ ޮގތަކާ މެދު ވެސް

ހަގީގަތުގައި އިތުބާރެއް ނެތް ކަމަށެވެ.

ފެންނާން ޮއތް ހަގީގަތްތައް

ކަނޑުގެ ޮލނުގަނޑު އުފުލުގެ ސަބަބުން ކަނޑަށް ގެނބިގެންދާ ފުރަތަމަ ބިން ކަމުގައެއް ދިވެހި ރާއްޖޭގެ ބިން ނުވާނެއެވެ. ޕެސިފިކް ކަނޑުގައި ޮއންނަ ދިވެހި ރާއްޖެ ފަދަ ޖަޒީރާ ގައުމެއް ކަމަށް ވާ ކިރިބަތީގެ ދެ ރަށެއް 1999 ވަނަ އަހަރު ވަނީ ކަނޑުގެ

ޮލނުގަނޑު އުފުލުމުގެ ޝިކާރައަށް ވެފައެވެ. ކަނޑުގެ ޮލނުގަނޑު އުފުލުގެ ނަތީޖާއެއްގެ ޮގތުން 2005 ވަނަ އަހަރު ޕަޕުއާ ނިއު ގިނީގެ ރަށްތަކަކުން މީހުން ބާލަން ޖެހުނެވެ. ހަމައެފަދައިން،

2005 ވަނަ އަހަރު ވަނުއާޓޫގެ ޓެގުއާ އިން ވެސް މީހުން ބާލަން ޖެހުނެވެ. އެއީ ވެސް ޮލނުގަނޑު އުފުލުމުގެ ނަތީޖާއެއްގެ ޮގތުންނެވެ. ބަންގްލަދޭޝްގެ އައްސޭރިފަށުގައި ޮއންނަ "ސައުތު ތަލްޕައްތީ" އެވެ ކިޔޭ ރަށެއް ވެސް ދާދި ފަހުން ވަނީ ކަނޑުގެ ޮލނުގަނޑުގެ

ތެރެއަށް ގިރިގެން ޮގސްފައެވެ. އޭގެ އެއް ސަބަބެއް ކަމަށް ސައިންސްވެރީން ބުނެފައި ވަނީ ކަނޑުގެ ޮލނުގަނޑު އުފުލުމެވެ.

ދުނިޔޭގެ ތިމާވެށި ހަލާކު ޮކށް، ދުނިޔެ ހޫނުވުން ފަދަ ކަންތައްތަކަށް މަގުފަހިކުރާ އަމަލުތައް ހުއްޓުވުމަށް ކުދި ގައުމުތަކުން ދުނިޔޭގެ ޮބޑެތި ބާރުތަކަށް އާދޭސް ކުރާތާ އެތައް އަހަރެއް ވެއްޖެއެވެ. ނަމަވެސް އަޅުގަނޑުމެންގެ ކުރީގެ ރައީސުލްޖުމްހޫރިއްޔާ އަލްއުސްތާޛު މައުމޫނު

ޢަބްދުލްޤައްޔޫމު ވިދާޅުވި ފަދައިން އަޅުގަނޑުމެން މިތިބީ އެކަން އަމިއްލަޔަށް ކުރެވޭ ފަދަ މަގާމެއްގައެއް ނޫނެވެ.

އެހެންކަމުން "އެލަޔަންސް ޮއފް ސްޯމލް އައިލެންޑް ސްޓޭޓްސް" އާއި ދާދި ފަހުން، ދިވެހި ރާއްޖޭގެ ރައީސުލްޖުމްހޫރިއްޔާ މުޙައްމަދު ނަޝީދު އިސްވެ

ހުންނަވައިގެން އުފެއްދެވި "ކްލައިމެޓް ވަލްނަރަބަލް ޯފރަމް" ފަދަ ކުދި ގައުމުތަކުގެ ޖަމްއިއްޔާތަކުގެ މަސައްކަތުގެ

ނަތީޖާ ނިކުންނާނީ ކިހިނެއް ކަމެއް ނޭނގެއެވެ. އަލްޯގރ އޭނާގެ ޕްރެޒެންޓޭޝަނުގައި ވިދާޅުވެފައި ވާ ފަދައިން ދުނިޔެ ހޫނުވަމުން ދާ ކަމުގެ ހަގީގަތަށް ފަސް

އަޅައި، އެ ހަގީގަތް ޮފރުވައިލަން ބަޔަކު މީހުން ގަސްތުގައި މަސައްކަތް ކުރެއެވެ. އެއީ ތިމާވެއްޓަށް ގެއްލުން ލިބޭ ފަދަ ސިނާއަތްތައް ހިންގާ ޮބޑެތި ސިނާއަތްތެރީންނެވެ. ތިމާވެށި

ރައްކައުތެރި ކުރުމުގެ ހަރަކާތްތަކާއި ސިޔާސަތުތަކުގެ ސަބަބުން އެ ބައެއްގެ މާލީ އަދި އިގުތިސާދީ މަސްލަހަތުތައް ގުރުބާން ޮކށްލަން ޖެހޭނޭ މީހުންނެވެ. އެމެރިކާ ފަދަ ގައުމުތަކުގައި އެމީހުންގެ ބާރު އެހެން އެންމެންގެ ބާރަށް ވުރެ ވަރުގަދައެވެ. އެމީހުންނަކަށް ކުދި ގައުމުތަކުގެ "ވޭނާއި ކެކުޅުން" ދެނެއެއްނުގަނެވެއެވެ.

މާދަމާ ވެސް ތިމާމެންގެ ފައިޮދށުގައި ޮއތް ބިންޮކޅު ކަނޑުގެ ފުންކަމުގެ ތެރެއަށް ގިރިގެން ހިނގައިދާނެ ކަމަށް ޓަކައި ބިރު ގަންނަ މީހުންގެ އިހުސާސް ދެނެއެއްނުގަނެވެއެވެ.

ދެނެއެއްނުގަނެވޭނެތާއެވެ! އެބައިމީހުންނަށް އެހެން ހުރިހާ ކަމަކަށް ވުރެ މުހިއްމީ މިއަދު ޖީބަށް ވަންނަ ފައިސާފުންޏެވެ. އަޕްޓަން ސިންކްލެއަރާ ހަވާލާ ދެއްވައި އަލްޯގރ ވިދާޅުވި ފަދައިން "މީހަކަށް ލިބޭ މުސާރަ ބިނާ ވެފައި ވަނީ އެމީހަކަށް ވަކި ކަމެއް ނޭނގުމުގެ މައްޗަށް ނަމަ،

އެކަން އެ މީހަކަށް އަންގައިދިނުން ވާނީ ވަރަށް ވެސް އުނދަގޫ ކަމަކަށެވެ." އަޅުގަނޑުމެންގެ ރައީސުލްޖުމްހޫރިއްޔާ، ދިވެހިރާއްޖެ އަޑިޔަށް ދިޔުމާ ބެހޭ ޮގތުން

ދައްކަވާ ވާހަކަފުޅުތަކާ ބެހޭޮގތުން، ބައެއް މީހުން ބުނަނީ "އެއީ ޮމޔަ ވާހަކަފުޅުތަކެކޭ، ތާކުންތާކު ނުޖެހޭ ވާހަކަފުޅުތަކެކޭ، އެފަދަ ވާހަކަފުޅުތައް ދެއްކެވުމުން އިންވެސްޓަރުން

ގަންނާކުރައްވާ ބިރުން ރާއްޖެއާ ކުއްތަން ނުވާން ހުވައި ޮކށްފާނެޔޭ" މިހެންނެވެ. މިފަދަ ބުނުންތަކާ މެދު ނިޔާ ކަނޑައަޅާކަށް އަޅުގަނޑު ނެތީމެވެ. ސައިންސުގެ އަލީގައި އަޅުގަނޑު

ގަބޫލު ކުރާ ކަމަކީ، ޮކންމެ ބީދަޔަކުން ޮކންމެ ޮގތަކަށް ނަމަވެސް ރައީސް ނަޝީދު އެ ވިދާޅުވަނީ ރަނގަޅު ވާހަކަފުޅެއް ކަމެވެ. އެއީ ތެދު ކަމެވެ. ދުނިޔޭގެ މޫސުމާ މެދު

މިހާރު ކުރެވިފައި ޮއތް އިހުމާލު ދެމިގެންދާ ނަމަ، ދިވެހިރާއްޖެ ފަދަ ގައުމުތައް ދުރު ނޫން މުސްތަގުބަލެއްގައި ކަނޑުގެ އަޑިޔަށް ގިރިގެން ދިޔުމަކީ މުސްތަހީލު ކަމެއް ނޫން ކަމެވެ. އެއީ

ވަރަށް ހަގީގީ ބިރެއް ކަމެވެ.

އެންޓާރކްޓިކުން ވިރުނު ލާރސަން ބީ. އައިސް ޝެލްފަކީ އެމެރިކާގެ ސްޓޭޓެއް ކަމަށް

ވާ ޯރޑް އައިލެންޑާ ދާދި އެއްވަރުގެ ސަރަހައްދެކެވެ.

25

26

އުޑުދަށުން

ޮކންމެ މީހަކުވެސް އެމީހެއްގެ ދަރިއަކު ގެންގުޅެ ޮބޑުކުރަނީ ވަރަށް

ޯލބިންނެވެ. އެއިން ކުއްޖެއްގެ ގައިގައި މީހަކު ނުކިއްސަރު ޮގތަކަށް އިނގިލި

ކުރި ޖައްސާލަންވެސް ނޭދެ އެވެ. ލިބުނު އެންމެ ރަނގަޅު ކައިއެއްޗެއް

ކާންދީގެން، އަގުޮބޑު ރީތި ހެދުން ލައްވައިގެން ގެންގުޅެ ޮބޑުކުރަނީ

އެކުދިންނަށް ރަނގަޅު މުސްތަގުބަލެއް ޯހދައިދޭށެވެ. އެހެންނަމަވެސް އާޚިރުގައި

ކަން ނިމެނީ ކިހިނެއްހެއްޔެވެ؟ ޯލބިން ޮބޑުކުރަމުން ގެންދިޔަ ދަރިފުޅު،

ނޭނގި ހުއްޓާ ނުބައި ޯގޅިއެއް އަޅައި، މައިންބަފައިންގެ އަތް ނުޯފރާ ފަށަށް

ދަތުރުކުރަނީ ޮކންމެވެސް ސަބަބަކާ ހުރެއެވެ.

ދިރާސާތަކުން ދައްކާޮގތުގައި އިންސާނާގެ ހަޔާތުގައި އެންމެ

ނުފޫޒުގަދަ އެއްބަޔަކީ ރައްޓެހިންނެވެ. އޭނާ ހަމަމަގުގައި ބެހެއްޓުމާއި ހަމަ

މަގުން ކަސިޔާރު ކުރުމުގައި ރައްޓެހިންގެ ދައުރު ވަރަށް ޮބޑެވެ. އެހެންކަމުން

ތިމާ ޯލބިން ގެންގުޅެ ޮބޑުކުރި ދަރިފުޅު، އެކުވެރިއަކު އިޚުތިޔާރު ކުރާއިރު،

ވިސްނަންޖެހޭ ކަންކަން ކުރިއާލައި ބުނެދެވިފައި ޮއތުމަކީ ވަރަށް މުހިންމު

ކަމެކެވެ. ޚިޔާރުކުރެވޭ އެކުވެރިއެއްގެ ސަބަބުން، ތިމާގެ ދަރިފުޅު ކަށިކުނބުރު

ޖަންގައްޔަކަށް ގެންޮގސް ވައްދަފާނެ އެވެ. މާމަލުގެ ބަގީޗާއަކަށް ވެސް

ގެންޮގސްފާނެ އެވެ.

އަޅުގަނޑުމެންނަކީ އިސްލާމްދީނުގެ މަތިވެރި ނިޢުމަތުން ނިޢުމަތް

ލިބިފައިވާ ބަޔެކެވެ. އެހެންކަމުން ޮކންމެ ދިވެހި ދަރިއަކުވެސް އެކުވެރިއަކު

ޚިޔާރުކުރާއިރު، މިކަމަށް ވަރަށް ޮބޑު ސަމާލުކަމެއް ދޭން އެބަޖެހެ އެވެ.

ދީނަށް ޯލބިކުރާ، ދީނީ ކަންކަން ބާރާބަރަށް ފުރިހަމައަށް އަދާކުރާ ކުއްޖަކު،

އެކުވެރިއެއްގެ ޮގތުގައި ހެދިއްޖެނަމަ، އޭނާ ދަތުރުކުރާނީ ރަނގަޅު މަގުންނެވެ.

ވިޔާނުދާ ކަންކަމުގެ ތެރެއަށް ވަދެ މުންކަރާތްތަކަށް އަރައިގަތުމުގެ ފުރުޞަތު

ހަނިވެގެން ދާނެ އެވެ. ދީނީ ކަންކަން ބަރާބަރަށް އަދާކުރުމުގެ ރޫޙު ހަށީގައި

އަށަގަނެ، ކުރިމަގު ރަނގަޅު ޮގތުގައި ބައްޓަންވެގެން ދާނެ އެވެ. އެހެންކަމުން

މިވާހަކަ ދަރިފުޅުގާތު ބުނާށެވެ.

މިއަދު މި މުޖުތަމަޢަށް ކުރިމަތިވެފައިވާ އެންމެ ނުރައްކާތެރި އެއް

ބައްޔަކީ، ރީތި އަޚުލާގުން ހެދުން އަޅައިގެން ތިބި ދަރިން ގައުމުގައި މަދުވުމުގެ

ސަބަބުން އަށަގެންފައިވާ ބަލިމަޑުކަމެވެ. އެހެންކަމުން އެކުވެރިއަކު ޯހދާއިރު،

ރީތި އުޅުމެއް ހުންނަ ބައިވެރިއަކު ޯހދުމަކީ ވަރަށް މުހިންމު ކަމެކެވެ. އަހިވަކާ

ޖެހި އަހިވައް ފާވާ އުޞޫލުން، އުޅުން ޯގސް މީހަކު އެކުވެރިއެއްގެ ޮގތުގައި

ބަލައިގަނެވިއްޖެނަމަ، ތިމާގެ އުޅުން ވެސް ބައްޓަންވެގެން ދާނީ، ހަމަ އެ

ދަށުދަރަޖައިގެ އުޞޫލަށެވެ. މަގުމަތީގައި ޯހޯބލަވަމުން ދުވާ، އެތައް ބަޔެއްގެ

ނަފުރަތުގެ ތޫނުކަޅި އަމާޒުކުރެވެމުންދާ ކުއްޖަކަށް، ތިމާގެ ދަރިފުޅު ވެގެން

ހިނގައިދާނެ އެވެ. އެހެންކަމުން ދަރިފުޅުގެ ސަމާލުކަމަށް މިކަން ގެންނާށެވެ.

ހީވާގި ކަމާއި މުރާލި ކަމަކީ ހަރުދަނާ، ބާއްޖަވެރި ދިރިއުޅުމަކަށް ވަރަށް

މުހިންމު ކަމެކެވެ. ކަންނެތްކަމުގެ ތަންމަތީގައި ޮއންނަން އާދަވެފައިވާ

މައިން ބަފައިން ކިާޔާލށެވެ!

މުހައްމަދު ގާސިމް

މީހެއްގެ ދިރިއުޅުން ޮއންނާނީ ގިނަ ފަހަރަށް ޮބއްސުންލާފަ އެވެ. އެހެންކަމުން

މި ނުރައްކާތެރި ސިފައިން ސަލާމަތްވެ ތިބުމަކީ، ޮކންމެ މީހެއްގެ މައްޗަށް ވެސް

ޮއތް ވާޖިބެކެވެ. ދުނިޔެއާއި އާޚިރަތުގެ ބާއްޖަވެރިކަން ޯހދުމަށެވެ. މި ސިފަ

އަށަގެންނެވުމަށްޓަކައި މުރާލި، ހީވާގި ރައްޓެއްސަކު ޯހދުމަކީ މުހިންމު ކަމެކެވެ.

އެކުވެރިޔާ ހީވާގި އުޅުމެއް އުޅޭނަމަ އެކުއްޖަކަށް ވެސް އެމަގު ޚިޔާރުކުރަން

ޮއންނާނީ މަޖުބޫރުވެފަ އެވެ. ކަންނެތްކަމުގެ ކަސްޮތޅުގައި ހައްޔަރުވެފައިވާ ކުއްޖެއް

ނަމަވެސް، ދުވަސްޮކޅަކުން އެކަމުން މިންޖުވެ، ހީވާގިކަމުގެ ޖައްވަށް ނޭވާލާން ފަށާނެ

އެވެ. އެހެންކަމުން ދަރިފުޅަށް މިވާހަކަ ކިޔަިއދޭށެވެ.

ރައްޓެއްސަކު ކަނޑައެޅުމުގައި އަމިއްލަ އެދުމަށް ވުރެ، އަނެކާގެ

ކަންކަމަށް އިސްކަންދޭ ކުއްޖަކު އިޚުތިޔާރުކުރުމަކީ ވެސް މުހިންމުކަން ކުޑަކަމެއް

ނޫނެވެ. ތިމާއަށް ހެޮޔއެދޭ، ރަނގަޅު ޮގތް ބުނެދީ، އެފަދަ ޮގތްޮގތް ޯހދައިދޭން

މަސައްކަތްކުރާނީ މިފަދަ ރައްޓެއްސެކެވެ. މީގެ އިދިޮކޅު ސިފަ ހުރި ކުއްޖަކު

އެކުވެރިއަކަށް ހެދިއްޖެނަމަ، އެ އެކުވެރިޔާގެ ކިބައިން ކިތަންމެ ވަރުގަދަ

ޮބނޑިއެއްވެސް ލިބިދާނެ އެވެ. ސަބަބަކީ އޭނާ އަބަދުވެސް އިސްކަދޭނީ އޭނާގެ

އަމިއްލަ މަސްލަޙަތަށެވެ. ކުރިއެރުމަށެވެ. ޮކންމެ ހާލަތެއްގައިވެސް މަސައްކަތް

ކުރާނީ ތިމާގެ ޮބލުގައި އަތް އަޅާ ޮއބާލާފައި ނަމަވެސް އޭނާގެ ދަތްޮދޅި

އުފުލައިލެވޭޯތ އެވެ. ނަތީޖާއަކަށްވާނީ ތިމާގެ ކުރިމަގު ބަނަވެ އަނދިރިވުމެވެ. މިކަން

ދަރިފުޅަށް ވިސްނައިދޭށެވެ.

ކަންކަމާމެދު ދުރަށް ވިސްނާ ޮގތް ކަނޑައެޅުމަކީ ގިނަމީހުންނަށް

ފަސޭހަކަމަކަށް ނުވެ އެވެ. ކުރަން އުޅޭ ކަންކަން ގިނަ ފަހަރަށް ޮބއްސުންލައިގެން

ދަނީ މިހެންވާތީ އެވެ. ދުރުވިސްނޭ އެކުވެރިއަކު ޯހދިއްޖެނަމަ، ތިމާގެ

ދިރިއުޅުމަށްޓަކައި އެ ޯހދުނީ އަގުޮބޑު ޖަވާހިރަކަށް ވުރެވެސް އަގުހުރި

ރައުސުލްމާލެކެވެ. ދިރިއުޅުމުގެ ބުރަ ހަނގުރާމައަށް ތިމާ ނިކުމެ އުޅޭއިރު،

އަމިއްލައަށް ޮގތް ނިންމަން ދަތި އެތައް ދަނޑިވަޅުތަކެއް ކުރިމަތިވާނެ އެވެ.

އެހެންކަމުން ތިމާއަށް ހެޮޔއެދޭ، ދުރުވިސްނޭ ކުއްޖަކަށް ރައްޓެހިންގެ ލިސްޓުން ޖާގަ

ދިނުމަކީ ޮކންމެހެން ކުރަންޖެހޭ ކަމެކެވެ. މި ފިކުރަށް ދަރިފުޅުގެ ސިކުނޑިން ޖާގަ

ޯހދައިދޭށެވެ.

އަދުގެ މުޖުތަމަޢު އެއްދުވަހުން އަނެއް ދުވަހަށް ޯގސްވަމުން ހަލާކުވަމުން

މިދަނީ ވަގުތު ޮއއްވާ މިފަދަ ކަންކަމަށް ދަރިން ސަމާލު ނުކުރެވޭތީ އެވެ. މިކަމާމެދު

މައިންބަފައިންނާއި ބެލެނިވެރިން ފުންޮކށް ވިސްނަން އެބަޖެހެ އެވެ. ދަރިފުޅު

އިޚުތިޔާރުކުރާ އެކުވެރިއަކީ ހެޮޔލަފާ، ދީންވެރި، ކުއްޖެއްޯތ ބަލާށެވެ. ރަނގަޅު މަގު

ދައްކާ، ހެޮޔނުބައި ބުނެދޭނެ އެކުވެރިއެއްޯތ ބަލާށެވެ. ހީވާގި ކެރޭ، ވިސްނުން ތޫނު

ބައިވެރިއެއްޯތވެސް ބަލާށެވެ. އުޅުން ޯގސް ރަޙުމަތްތެރިއަކު ޮހވައިފިނަމަ ވީ އެންމެ

އަވަހަކަށް އެކަމުން ދަރިފުޅު މިންޖުކުރުމަށް ކަމަރު ބަންނާށެވެ. ޮކންމެވެސް ވަރެއްގެ

"ހަނގުރާމައެއް" ކުރަން ޖެހިދާނެ އެވެ. އެހެންނަމަވެސް އެކަމަށް ފަސްނުޖެހޭށެވެ.

26

27

ކުރު ގޮތަކަށް ބްލެކް ބެީރ

އެީއ ފޯނެއްގެ އިތުރުން ހިދުމަތެއް އަދި ޓެކްނޮލޮީޖއެއް

ބްލެކްބެރީއަކީ

ފަހަރެއްގައިވެސް ދިވެހިންނަށް

ބީރައްޓެހި ނަމެއް ނޫނެވެ. ޮނކިއާ އާއި، އެޗްޓީސީ

އަދި އައިޯފނުތައް ފަދައިން

ބްލެކްބެރީއަކީވެސް ދިވެހިންގެ މެދުގައި މަޝްހޫރު ޯފނެކެވެ. ނަމަވެސް އެހެން ސްމާޓްޯފނުތަކާއި

ޚިލާފަށް ބްލެކްބެރީއަށް ލިބިގެންވާ

ޓެކްޮނޮލޖީގެ ކުޅަދާނަކަމާއި، އެއަށް ޚާއްސަ

ޚިދުމަތްތަކަކީ ދިވެހިންނާއި ތަންޮކޅެއް ބީރައްޓެހި ކަންތައްތަކެވެ. ނަމަވެސް ވަތަނިއްޔާ ޓެލެޮކމް ރާއްޖޭގެ މުވާސަލަތީ ސިނާއަތުގައި

ފައި ހަރުޮކށްލުމާއެކު، ދިވެހިންނަށް މީގެކުރިން ހުވަފެނުންވެސް ފެނިފައި ނުވާ ޮމބައިލް ޯފނާއި ގުޅޭ އެތައް ޚިދުމަތެއް އަންނަނީ ތަޢާރަފްވަމުންނެވެ.

ރާސްޓަސްއާއި، ޮމބައިލް ބްޯރޑްބޭންޑާއި، ރީތިޓިއުންސްއާއި ތްރީޖީފަދަ ޚިދުމަތްތަކުގެ ތެރެއަށް އެންމެފަހުން އިތުރުވެގެން މިދިޔައީ ބްލެކްބެރީގެ

ޚިދުމަތެކެވެ. ބްލެކްބެރީ ޚިދުމަތާއެކު ބޭނުންވަރަކަށް ހިލޭ އެހެން ބްލެކްބެރީ ޯފނު ގެންގުޅޭ ފަރާތްތަކަށް މެސެޖާއި ޮފޯޓ، ވީޑިޯއ އަދި އެހެނިހެން ފައިލް ޮފނުވުމުގެ

މަގުފަހިވެގެން ދާނެއެވެ. އަދި ޮކންމެތާކު ހުރެގެންވެސް ޮއފީހުގެ މެއިލްތައް ޗެކްޮކށް އެއަށް ޖަވާބުދާރީވުމުގެ ފުރުސަތު ލިބި ބްލެކްބެރީ ޕްލެޓްޯފމްގައި

ކުރެވޭ މުޢާމަލާތްތައް ތިންވަނަ ފަރާތަކަށް ނުބެލޭހާ އޭގެ ރައްކާތެރިކަން އިތުރުވުމަކީ ދުނިޔޭގައި ބްލެކްބެރީ މަޤްބޫލު ޚިދުމަތަކަށްވުމުގެ މައިގަނޑު

އެއް ސަބަބެވެ. މީގެއިތުރުން ޑޭޓާ ޮކމްޕްރެޝަންގެ ފެންވަރު ރަނގަޅުކަމުން އެހެން ސްމާޓްޯފނުތަކަށްވުރެ ބްލެކްބެރީ މެދުވެރިޮކށް ކުރެވޭ ޑޭޓާގެ

މުޢާމަލާތްތައް އަގު ހެޮޔވެފައި އަވަސްވެގެން ދެއެވެ. ޯރމިންގައި އުޅުއްވާ ފަރާތްތަކުގެ އެންމެ ގާތްއެކުވެރިއަކަށް ބްލެކްބެރީވަނީ މި ސަބަބާހުރެއެވެ. މިހާރު ދުނިޔޭގައި 150 މިލިޔަނަށްވުރެ ގިނަ ހޭންޑްސެޓް ވިކި،

އެތައް މިލިޔަން ކަސްޓަމަރުންނެއްގެ އިތުބާރު ލިބިފައިވާ ބްލެކްބެރީގެ ޚިދުމަތް ދިވެހިންނަށް ލިބިގެން ދިއުމަކީ ހަމަ ޔަޤީނުންވެސް ރާއްޖޭގެ މުވާސަލަތީ ޚިދުމަތުގެ ތާރީޚްގައި ރަންއަކުރުން ފެވިގެންދާނެ ކަމެކެވެ.

ހަންގަނޑު ޑްރައި ވުމަކީ އެ ކަމުގެ ސަބަބުން އެންމެނަށް ވެސް ވަރަށް

ޮބޑަށް އުނދަގޫ ވާ ކަމެކެވެ. އެއީ މޫނު ނުވަތަ ގައިގެ ހަން ޑްރައި )ހިކިފަ( ހުންނަ ނަމަ އެތަން އެންމެނަށް ވެސް ފެންނާނެތީ އެވެ. ހަންގަނޑު ހުންނާނީ ޮތށި ލާފައެވެ. އެއްވެސް ކަހަލަ ރީތި، އުޖާލާކަމެއް ހަމަކުން ނުފެންނާނެ އެވެ. ހަންގަނޑު ޑްރައިވާން ދިމާވާ އެކި އެކި ސަބަބު ތައް ހުރެ އެވެ. އޭގެ ތެރޭގައި ހަމުގައި ހިމެނޭ ޮއއިލް ގްލޭޑްސް އިން ހަންގަނޑު ރަނގަޅަށް ޮމއިސްޗަރައިޒް ނުޮކށްދޭތީ ހަންގަނޑު ޑީހައިޑްރޭޓް ވުން ހިމެނެއެވެ. މޫސުމުގެ ސަބަބުން ވެސް

ހަން ޑްރައިވާން ދިމާވެއެވެ. ބައެއް މީހުންގެ ހަން ފިނި މޫސުމުގައި ޮބޑަށް ޑްރައިވެއެވެ. އަދި ބައެއް މީހުންގެ ހަން ހޫނު ގަދަ ވެގެން ވެސް ޑްރައިވެ އެވެ. ކާ އެއްޗެހީގެ ސަބަބުން ހަށިގަނޑުގެ އެތެރޭގެ ވަރަށް ގިނަ ކަންތައްތަކަށް

އެކި ކަހަލަ ބަދަލު އާދެއެވެ. އެޮގތުން ވިޓަމިންސް ހިމެނޭ ކާނާ މަދުން ކެވި

ފެން މަދުން ޮބވޭ ކަމަށް ވާ ނަމަ ހަން ޑްރައިވާނެއެވެ. އަދި މީގެ އިތުރުން ބޭނުން ކުރެވޭ މޭކަޕް ޕްޮރޑަކްޓްސް ނުވަތަ ރީތި ވުމަށް ބޭނުން ކުރެވޭ ޕްޮރޑަކްޓްސް ގެ

ސަބަބުންވެސް ހަން ޑްރައިވާން ދިމާއެވެ. ހަންގަނޑު ޮމއިސްޗަރައިޒްޮކށް ރީތިޮކށް

ބަހައްޓަން އެންމެން ވެސް ބޭނުން ވެއެވެ. އަދި ހަން ޑްރައިވާން ދިމާވާ ސަބަބުތައް

އެނގުމުން ހައްލު ޯހދަން ފަސޭހަ ވާނެއެވެ. މި އާޓިކަލް ގައި ބަލާލާނީ

މިކަންތައްތަކަށެވެ.

ފުރަތަމަ ކަމަކަށް، އިހްތިޔާރު ކުރާ ފެނަށް ވިސްނާލައްވާށެވެ. .1މިޮގތުން އާދައިގެ ފެނުން މޫނު ޮދވުމުގެ

ބަދަލުގައި މިނެރަލް ފެން ބޭނުން ކުރައްވާށެވެ. އަދި އާދަޔާ ހިލާފަށް ހަން ޑްރައި ކަމަށް ވާ ނަމަ ޮކންމެ ދުވަހަކު

ފެންވެރުމުގެ ބަދަލުގައި ދެދުވަހުން އެއްދުވަހު ފިނި ފެނުން ފެންވަރާށެވެ.

އަބަދުވެސް ރަނގަޅު .2

ޮމއިސްޗަރައިޒިން ޯލޝަނެއް ބޭނުން ކުރާށެވެ. އަދި ބޭރަށް ދާއިރު ދަބަހަށް ލައިގެން ވެސް ޮމއިސްޗަރައިޒަރ އެއް ގެންގުޅުއްވާށެވެ. އަދި ހަންޑްރައިވާހެން

ހީވާން ފެށުމުން ޯލޝަން ހާކަން އާދަކުރައްވާށެވެ.

ޑްރައި ހަމެއް ހުންނަ ނަމަ، .3ރީތިވާން ބޭނުން ކުރާ ޕްޮރޑަކްޓްސް އިހްތިޔާރު ކުރުމުގައި އޭގައި ގުދުރަތީ

މާއްދާ އެކުލެވޭޯތ ބަލަންޖެހެއެވެ. ހައިޯޕއެލަރޖެނިކް ޕްޮރޑަކްޓްސް ޯތ

ބަލަން ޖެހެއެވެ. އަދި މީގެ ޕްޮރޑަކްޓްސް ތެޮޔހަމުގައި ވެސް އަދި ބިހި ނަގާފައި ހުންނަ މޫނަކަށް ބޭނުން ކުރުން ޮބޑަށް

ރަނގަޅެވެ.

ގިނައިން ތަރުކާރީ އާއި މޭވާ .4ކާށެވެ. އަދި ފައިބަރ ހިމެނޭ ކާނާއާއި ގިނައިން ފެންވެސް ޯބށެވެ. ހަންގަނޑު

ޒުވާންޮކށް އުޖާލާޮކށް ބެހެއްޓުމަށް ކެއުމަށް ވަރަށް ޮބޑަށް ބަލަން ޖެހެއެވެ. އަދި ވިޓަމިން އޭ ހިމެނޭ މޭވާ ވެސް

ގިނައިން ކާށެވެ.

ރެސްޓް ކުރައްވާށެވެ. ރޭގަނޑު އެހާ ދަންވަންދެން ހޭލަ .5ނުހުއްނާށެވެ. ރަނގަޅަށް ނިދުމަކީ ހަމަށް ލިބޭ ވަރަށް ޮބޑު ފަރުވާ އެކެވެ.

އެއީ ނިދާފައި ޮއންނަ ގަޑީގައި ހަމުގެ ހަލާކުވެފައި ހުންނަ ސެލް ތައް

މިންނު

28

ޑްރައި ސްކިން އަށް އޮތް ހައްލަީކ ކޮާބ؟

29

ތާޒާވެ މަރުވެފައި ހުންނަ ސެލްތައް އަލުން ދިރޭތީ އެވެ.

ޮކންމެ ދުވަހަކުވެސް ކަސްރަތެއް ކުރައްވާށެވެ. އޭރުން .6ހަށިގަނޑުގެ ބައްޓަން ރީތި ޮކށްދިނުމުގެ އިތުރުން ހަންގަނޑުވެސް

ރީތިޮކށްދޭނެ އެވެ. ކަސްރަތުގެ ސަބަބުން ހަށިގަނޑުގެ ލޭ ދައުރުވުން ރަނގަޅު ޮކށްދެއެވެ.

ހާބަލް ސައި ބުއިމަށް އާދަ ކުރައްވާށެވެ. އެއީ ހަން .7އުޖާލާ ޮކށްދޭ ބުއިމެކެވެ.

އެވަކާޯޑ މާސްކަކީ ޑްރައި ހަމަށް ވަރަށް ފައިދާ ކުރާ .8މާސްކް އެކެވެ. އެންމެ ބޭސިކް އެވަކާޯޑ މާސްކެއް ހަދަން ބޭނުން ނަމަ ޮދންވެފައި ޮއތް އެވަކާޯޑއެއް ފަޅައިގެން އެތެރޭގައި ޮއންނަ ޮއށް ނަގާށެވެ. އަދި އެވަކާޯޑގެ ޮތށި މަށާފައި ރަނގަޅަށް ޗަސް

ޮކށްލައްވާށެވެ. ދެން މޫނުގައި ހާކާފައި 30 މިނިޓް ފަހުން އައިސް ފެނުން ޮދންނާށެވެ.

ބިއުޓީ ޓިޕްސް

އަލުވި ޮކށާފައި ޯލމަތީ އަޅާލާށެވެ. •އޭގައި ހިމެނޭ ޕްޓޭސިއަމްގެ ސަބަބުން ޯލކައިރި

ކަޅުވެފައި ހުންނަ ތަން އަލިޮކށްދެއެވެ. އިސްތަށިގަނޑަށް އެންމެ ފައިދާހުރި •

ޮކންޑިޝަނަރ އެއްގެ ޮގތުގައި އެއްޗެހި ޮދންނަން ބޭނުން ކުރާ ޮސފްޓްނާރ އިހްތިޔާރު ކުރާށެވެ.

ޮސފްޓްނަރ އަކީ ވަރަށް ބާރުގަދަ އަދި އިސްތަށިގަނޑު އެތެރެއަށް ފަސޭހައިން ވަންނާނެ ޯޖޑު އެއްޗެކެވެ. މިޮގތުން އެއް ޯޖޑު ފެނަށް ½

ޮސފްޓްނާ އެޅުމަށް ފަހު އިސްތަށިގަނޑުގައި ޮކންޑިޝަނަރ އެއްގެ ޮގތުގައި ބޭނުން ކުރާށެވެ. އަމިއްލަ އަށް ލިޕް ގްޮލސް އެއް •ހަދާލަން ބޭނުން ނަމަ، ބޭނުންވާ ކުލައެއްގެ ލިޕްސްޓިކެއް ވެސްލިން އާއި އެކު ބޭނުން

ކުރާށެވެ. ރަތް ނުވަތަ ޮއރެންޖެ ކުލަ ތުންފަތުގެ •

މެދުގައި ހޭކުމުން ތުންފަތް ޮބޑު ކަމަށް ފާޅުވާނެއެވެ.

ހަން ތެޮޔޮކށް ޮމއިސްޗަރައިޒް ޮކށް •ހުރުމުން ސެންޓް ވަސް ޮބޑަށް ހަމުގައި ހިފާނެއެވެ. އެހެންވެ ސެންޓް ޖެހުމުގެ ކުރިން ވެސްލިން ނުވަތަ

ޮބޑީ ބަޓަރ އެއް ބޭނުން ކުރައްވާށެވެ. އޭރުން ގިނައިރު ވަންދެން ސެންޓްގެ ވަސް ހަށިގަނޑުން

ދުވާނެއެވެ.

)ކުރީގެ އަދަދާ ގުޅޭ(

ރަޝާޤާއާ ދިމާނުވެ ގިނަދުވަސް ވުމުން އިހުސާންގެ ރުޅި ހުރީ އައްޑިހައަށް އަރާފަ އެވެ. ރަޝާޤާއަށް ޖެހުނީ އެންމެ

ފުރަތަމަ އިހުސާންގެ ރުޅި މައިތިރި ކުރުވޭޯތ ބަލާށެވެ."ރުޅިއެއް މަޑެއް ނުވާނެ! މަށާ ހަމައަށް ރަޝާއަށް ނާދެވޭތާ

ދެރޭ ވެއްޖެ. ވީ ޮގތެއް އަންގާލެވުނީއެއްނޫން!" އިހުސާންގެ ރުޅި މަޑުވާޮގތެއް ނުވެއެވެ.

"އިހޫ! އަޅެ ތި ރުޅި މަޑުޮކށްފަ މަށަށް ލަފައެއް ދީބަލަ! އެހެންނޫނީ އަހަރެން ޮމޔަވެދާނެ!" ރަޝާޤާއަށް ޮރވިއްޖެ

އެވެ."ކިހިނެއްވީ؟" އިހުސާން ޮކންމެވެސް ވަރަކަށް މައިތިރި

ވެއްޖެ އެވެ. އޭނާ ހުރީ ކަޅި ޖަހާނުލައި ރަޝާޤާގެ މޫނަށް ބަލަހައްޓައިގެންނެވެ.

"އިހޫ! ރަޝާޤާ ޮރމުން އިހުސާންގެ މޭގައި ޯބ އަޅައިލި އެވެ. "މަންމައާއި ބައްޕަ އުޅެނީ....... އަހަރެން ޒައިދާ

ދެވަން.....! ދެން.... ކިހިނެއް.....""ރަޝާ...!" ރަޝާޤާގެ ކަންކަށި މައްޗަށް އިހުސާންގެ

އަތުގެ ހޫނު އެތިފަހަރެއް އަރައިފި އެވެ. މުޅި ހިސާބުގައި ގުގުމައިގަތީ އިހުސާންގެ ވަރުގަދަ އަޑެވެ. "ރުޅިއެއް މަޑެއް ނުވާނެ! މަށާ ހަމައަށް ރަޝާއަށް ނާދެވޭތާ ދެރޭ ވެއްޖެ. ވީ ޮގތެއް އަންގާލެވުނީއެއްނޫން!" އިހުސާންގެ ރުޅި މަޑުވާޮގތެއް

ނުވެއެވެ.

30

ވަކި ނުވިނަމަ

މުހައްމަދު ާގސިމް، އއ. މަތިވެރި

"އިހޫ! އަޅެ ތި ރުޅި މަޑުޮކށްފަ މަށަށް ލަފައެއް ދީބަލަ! އެހެންނޫނީ އަހަރެން ޮމޔަވެދާނެ!" ރަޝާޤާއަށް ޮރވިއްޖެ އެވެ.

"ކިހިނެއްވީ؟" އިހުސާން ޮކންމެވެސް ވަރަކަށް މައިތިރި ވެއްޖެ އެވެ. އޭނާ ހުރީ ކަޅި ޖަހާނުލައި ރަޝާޤާގެ މޫނަށް ބަލަހައްޓައިގެންނެވެ.

"އިހޫ!" ރަޝާޤާ ޮރމުން އިހުސާންގެ މޭގައި ޯބ އަޅައިލި އެވެ. "މަންމައާއި ބައްޕަ އުޅެނީ....... އަހަރެން ޒައިދާ ދެވަން.....! ދެން....

ކިހިނެއް.....""ރަޝާ...!" މުޅި ހިސާބުގައި ގުގުމައިގަތީ އިހުސާންގެ ވަރުގަދަ

އަޑެވެ. އެއާއެކު ރަޝާޤާގެ ކަންކަށި މައްޗަށް އިހުސާންގެ އަތުގެ ހޫނު އެތިފަހަރެއް އަރައިފި އެވެ. ރަޝާޤާގެ މޫނުމައްޗަށް އަނދިރިވެގެން ދިޔަ އެވެ. ބާރަށް ޮރއިގަނެވުނެވެ. އެއާއެކު އެ ހުރިތަނަށް ތިރިވެއްޖެ އެވެ.

"ދެވަނަ ފަހަރަށް މަގޭ ކަންފަތަށް ތިކަހަލަ އަޑެއް ނީއްވައްޗޭ! މަރާލާނަން." އިހުސާން ތުރުތުރު އަޅައެވެ. އޭނާގެ މުޅިގައިން ދާތިކިތައް

އުފުލެއް ފަށައިފި އެވެ. އޭރު އޭނާގެ ތޫނު ނަޒަރު އަމާޒުވެފައި ހުރީ ބިންމަތީ އުޑުފައިން އިށީނދެ ޯރން އިން ރަޝާޤާއާ ދިމާއަށެވެ.

އިރުޮކޅަކުން ފެނުނީ އިހުސާންގެ މޫނުމަތީގެ ކުލަވަރު ބަދަލުވާންފެށި ތަނެވެ. ރުޅިއައިސް ރަތްވެފައި ހުރި މޫނުމައްޗަށް ހިތާމައިގެ އަސަރު

ވެރިވާން ފަށައިފި އެވެ. ރަންކަނި ބުރަ ބުރާ ހުރި ދެޮލލަށް ކަރުނައިގެ ތެތްކަން ވެރިވާން ފަށައިފި އެވެ. އޭނާ މަޑުމަޑުން ކުރިއަށް ފިޔަވަޅެއް

އެޅި އެވެ. ރަޝާޤާ ގާތަށް ޮގސް ހުއްޓުނެވެ. ގުދުވެ ރަޝާޤާގެ ދެއަތުގައި ހިފާ ޮކޅަށް ނެގި އެވެ. ރަޝާޤާގެ ރަތްވެފައިވާ ދެޮލލަށް ބަލައިލުމާއެކު

އިހުސާންގެ ދެޮލލުންވެސް ކަރުނަ ޮއހިގެންފި އެވެ."ރަޝާ!" އިހުސާންގެ އަޑު ތުރުތުރު އަޅައިގަތެވެ. "ޮސރީ..

31

ރަޝާ! އަހަރެން ރަޝާދެކެ ވަރަށް ޯލބިވޭ! ވަރަށް ޮބޑަށް ޯލބިވޭ!" އިހުސާން ޯރންފެށި އެވެ. ރަޝާޤާގެ ގައިގައި ބައްދައިގަތެވެ. ޮމޔައަކު

ފަދައިން ޮރއި ޮރއިފައި ރަޝާޤާގެ ގައިގައި ޮއޅުލަނީ އެވެ."ރަޝާ!" އިރުގަނޑަކަށް ފަހު ރަޝާޤާގެ މޫނަށް އަނެއްކާވެސް އިހުސާން ނަޒަރު ހުއްޓާލި އެވެ. އޭރުވެސް އޭނާގެ ޮލލުން ޮއހޭ

ކަރުނައަކަށް ބަދަލެއް ނާދެ އެވެ. އަޑުގައި ހުރި ރިހުމަކަށް ލުޔެއް ނުލިބެ އެވެ. "ދެން ތިކަހަލަ ވާހަކަ ނުދައްކައްޗޭ! އަހަރެން

ޮމޔަވެދާނެ!"ރަޝާޤާގެ ޮލލުން އަނެއްކާވެސް ކަރުނަ ޮއހިގެންފި އެވެ.

އޭނާ ހުރީ ޮގތް ހުސްވެފައި ހުރި މީހަކު ފަދައިން އިހުސާންގެ މޫނަށް ބަލާށެވެ. އޭނާ އެވާހަކަ އިހުސާން ގާތު ބުނީ ރަނގަޅު ލަފައަކަށް އެދޭށެވެ. އަމިއްލަ ސިކުނޑިން ޮގތެއް ނިންމަން

ދަތިވެގެންނެވެ. އެހެންނަމަވެސް މިވީ މުޅިން އެހެން ޮގތެކެވެ. އިހުސާންގެ ފަރާތުން އޭނާއަށް އެ ލިބުނީ ޮބޑު އަނިޔާއެކެވެ.

"ރަޝާ! މަންމަ ބުންޏަސް، ބައްޕަ ބުންޏަސް އެހެން މީހަކާ ނިންނައްޗޭ! އަހަރެން ރަޝާދެކެ މިވާ ޯލބި ވެވޭނެ އެހެން މީހަކު މިދުނިޔެއަކު ނުހުންނާނެ!" އިހުސާން ދެ ޯލ ޮފހެލި އެވެ.

"ރަޝާ! ބުނޭ ނީންނާނަމޭ! ބުނޭ އެހެން މީހަކާ ނީންނާނަމޭ! ދުވަހަކުވެސް އަހަރެން ނޫން މީހަކާ ނީންނާނަމޭ!" އިހުސާނަށް އަނެއްކާވެސް ޮރވިއްޖެ އެވެ. ރަޝާއަށް ވެސް ޮރވިއްޖެ އެވެ.

ދެމީހުން އެކަކު އަނެކެއްގެ ގައިގައި ޮއޅުލައިގަތެވެ. "އަހަރެން ނުބުނަމެއްނު އެހެން މީހަކާ އިންނާނަމެކޭ!" ރަޝާޤާގެ އަޑު ތުރުތުރު އަޅަ އެވެ. "އެކަމަކު އިހޫ ވިސްނާނުލައި

އަހަރެންގެ ގައިގައި ތިޖެހީ.." ރަޝާޤާގެ ރިހުން އެކުލެވިފައިވާ އަޑު ކަންފަތުގައި

ޖެހުމާއެކު، އިހުސާންގެ ހިތުން ލޭކަރުނަ ޮއހިގަތް ކަހަލަ އެވެ. މޭފިތިގެން ދިޔަ ކަހަލަ އެވެ. ދެޮލލުން ޯހސްލާފައި ކަރުނަ

ޮއހިގެންފި އެވެ. "އަހަންނަށް..... އަހަންނަށް.... ޮކންޓްޯރލް ނުކުރެވުނީ..." އިހުސާނަށް ވާހަކަ ދައްކާކަށް ފަސޭހައެއް ނޫނެވެ. "އައި ލަވް ޔޫ

ރަޝާ...."އިހުސާނާއި ރަޝާޤާ އެއް ހިޔަނީގެ ސިފައިގައި ފެންނަން ތިބިއިރު ތަންޮކޅެއް ދުރުގައި ޒައިދު މިމަންޒަރު ބަލަން ހުއްޓެވެ.

އޭނާގެ ދެޮލލުގައި ވަނީ ކަރުނަ އެވެ. ހިތުގައި ވަނީ ރިހުމެވެ. އޭނާ މަޑުމަޑުން ހިނގައިގަތީ އަތިރިމައްޗާ ދިމާއަށެވެ. މާޔޫސްވެފައި ހުރެ

އެވެ. ރަޝާޤާ ޮއތީ ޮކޓަރީގަ އެވެ. ދެޮލލުން ކަރުނަ

ޮއހެމުން ދިޔައިރު ސިކުނޑި ބަރުވެފައިވަނީ ކުރިމަތީގައި ޮއތް ޮބޑު އިމްތިހާނާމެދު ކުރެވޭ ފިކުރުތަކުންނެވެ. އޭނާއަކަށް ޒައިދާ

އިނދެވޭކަށް ނެތެވެ. މަންމަ ބުންޏަސް ބައްޕަ ބުންޏަސް

އެކަމައިގެން ކުރިއަށް ދެވޭކަށް ނެތެވެ. އިހުސާން ޮމޔައެއް ފަދައިން ރަށުތެރޭ އެނބުރޭތަން ދެކޭކަށް އޭނާއަކަށް ނެތެއް ނުވާނެ އެވެ. އޭނާ އެހެން މީހަކާ ކައިވެނި ކުރާދުވަހުން ފެށިގެން އިހުސާން ޮމޔަވާނޭކަން އެނާއަށް ޔަގީނެވެ.

ރަޝާޤާއަކަށް ޮގތެއް ނުނިންމާކަށް ނޭނގުނެވެ. ޚިޔާލެއް އަހާލަން ހުރީ ރަޝްފާ އެވެ. ރަޝްފާއަކަށް ވެސް އިހުސާން ކަމަކު ނުދެ އެވެ. ޚިޔާލެއް ދޭނީވެސް އިހުސާނާ ދޭތެރޭ އޭނާ ހިތްހަމަޖެހޭނަމަ ތާއެވެ. އޭނާ ވެސް

ބޭނުންވަނީ މަންމަމެން ބޭނުންވާ ޮގތެވެ. ޒައިދާ ކައިވެނި ކުރާށެވެ.ރަޝާޤާ ތެދުވި އެވެ. އޭނާ އެންމެ ފަހުން ޮގތެއް ކަނޑަ އެޅީ އެވެ.

މަންމަގާތަށް ދާށެވެ. މަންމަމެންގެ ނިންމުން ބަދަލުކުރޭޯތ ވާހަކަ ދައްކާށެވެ. ޮރއި އާދޭސްޮކށް ސަލާން ޖަހައިގެން ނަމަވެސް އެކަން ބަދަލުކުރޭޯތ

މަސައްކަތް ފަށާށެވެ. "މަންމަގެ ތި ހުށައެޅުން ބަދަލުޮކށްފާނަންތަ؟" ރަޝާޤާގެ ދެޯލ ހުރީ

ފެންކަޅިވެފަ އެވެ."ކީކޭ ކިޔަން ދަރިފުޅު ތިއުޅެނީ؟" ސިތާރާގެ ފަރާތުން ކުރިމަތިވީ

ސުވާލެކެވެ."އަހަރެން.... ޒައިދާ އިންނަހިތެއް ނުވޭ!" ރަޝާޤާ ވަރަށް ހިތްވަރު ޮކށްފައި

ބުންޏެވެ."ދަރިފުޅާ! އައިސްބަލަ!" ރަޝާޤާގެ އަތުގައި ހިފައިގެން ސިތާރާ ހިނގައިގަތެވެ. ޮގސް ވަނީ ޮކޓަރިއަށެވެ. އެނދުގައި ބޭންދި އެވެ. ރަޝާޤާގެ ގާތުގައި ސިތާރާ ވެސް އިށީނދެއްޖެ އެވެ. އެއަށްފަހު ވަރަށް ޯލބިން ވާހަކަ

ދައްކަންފެށި އެވެ. "ދެން ތި ކިޔާ އެއްޗެއް ކިޔާބަލަ!""މަންމާ!" ރަޝާޤާއަށް ޮރވުނެވެ. މަންމަގެ ޮކނޑުގައި ޯބ އަޅައިލި

އެވެ. ކުޑަ ކުއްޖަކު ފަދައިންނެވެ."މަންމައަށް އެނގޭ ދަރިފުޅަށް ތި ވަނީ ކިހިނެއްކަން. ދަރިފުޅަށް އެނގޭތަ؟ ހުރިހާ އެއްޗަކީ ޯލތްބެއް ނޫނޭ! ޯލބި ދީގެން ނުގަނެވޭ އެތައް އެއްޗެއް ހުންނާނެ. މަންމަ އެވާހަކަ ދެއްކީ ފަހަރެއްގައިވެސް މަންމަގެ

އަމިއްލަ ފައިދާއަކަށް ނޫން! އެއީ ހަމަ އެކަނި ދަރިފުޅުގެ ދިރިއުޅުން އުފާވެރި ކުރެވޭޯތ ދެއްކި ވާހަކައެއް. ކަންކަން ކުރިމަތިވީމަ ވިސްނާނީ ސިކުނޑީގެ އެއްފަޅިއަކުން ނޫން ދަރިފުޅާ! ނިކަން ފުންޮކށް ވިސްނާލަބަލަ! ދަރިފުޅަށް ހެޮޔ ވިސްނުން އައިމަ މަންމަގެ މި ވާހަކަ ދަރިފުޅަށް ގަބޫލުކުރެވޭނެ. މިތާ

މަޑުމަޑުން އިނދެގެން ފުންޮކށް ވިސްނަބަލަ!" ސިތާރާ ތެދުވި އެވެ. "މަންމަ މިދަނީ ބަދިގެ ފަރާތަށް." ސިތާރާ ހިނގައިގެންފި އެވެ.

ސިތާރާ ނިކުތުމާއެކު ރަޝާޤާ ޮރއިގެންފައި އެނދުމައްޗަށް ވެއްޓިގަތެވެ. އޭނާގެ ސިކުނޑިއަކު އިތުރަށް ވިސްނާނޭހަައި ހަކަތައެއް ނެތެވެ. މަންމަ ކިތަންމެ ޯލބިން ވާހަކަ ދެއްކިނަމަވެސް އޭނާއަކަށް އެކަމަކަށް ހިތުން

ރުހުމުން އެއްބަހެއް ނުވެވޭނެ އެވެ.އެރެއަކު ރަޝާޤާއަކަށް ނުނިދެ އެވެ. ދެޮލލުން ކަރުނައެއް ނުހިކެ

އެވެ. އަބަދު ވިސްނެނީ އިހުސާނާ ދޭތެރޭގަ އެވެ. އިހުސާންދެކެ އޭނާ އިންތިހާއަށް ޯލބިވެ އެވެ. އެ ޯލބި ގުރުބާން ކުރުމަކީ އޭނާއަކަށް ފަސޭހަ ކަމެއް ނޫނެވެ. އޭނާއަށް ޮކންމެ ކަމެއްވެސް ކުރެވިދާނެ އެވެ. ނުނިމޭ(

32

)ކުރީގެ އަދަދާ ގުޅޭ( އަޅުގަނޑު ކުރިންވެސް ދެންނެވި ފަދައިން މުހައްމަދު އަމީން ދީދީ މިހާރު ހުންނެވީ ދޫނިދޫގައި ދައުލަތުގެ ފަރާތުން ބަންދުކުރައްވާފަ

އެވެ. އާދެ، ތިޔަ ހީފުޅުކުރައްވަނީ ރަނގަޅަށެވެ. އެއްވެސް ޝަރީޢަތެއް ކުރެއްވުމަކާ ނުލައެވެ. މިހުންނެވި ހުންނެވުމުގައި ހޭދަވީ ހަތަރު މަސްދުވަހެވެ.

މި ހަތަރު މަސް ދުވަހާ ބެހޭޮގތުން އަޅުގަނޑަށް ލިބިފައިވާ ކުޑަނަމަވެސް މައުލޫމާތު ޮކޅެއް ލިޔެލަން ގަސްތު ކުރަމެވެ.

އާދެ، މުހައްމަދު އަމީނު ދޫނިދޫގައި ބަންދުކުރެވުނު ދުވަހު ވަރަށް ހަވީރު މުހައްމަދު އަމީނުގެ ޯނކަރަކަށް ކުރިންސުރެ އުޅެމުން އަންނަ މާބަނޑޭރިގޭ އިބްރާހިމް މަނިކުވަނީ ދޫނިދޫ އަށް ގެންދެވިފައެވެ. އެކަމާބެހޭ

ބައެއްވާހަކަ މިހާރު އަޅުގަނޑަށް ވާނީ ލިޔެވިފައެވެ. އެހެންވީމާ މުޅި އެ ހަތަރު މަހާ ބެހޭޮގތުން އަޅުގަނޑަށް ލިބިފައި ހުރި މައުލޫމާތު ޮކޅު މިލިޔެލަނީއެވެ. އާދެ، މުހައްމަދު އަމީނު ދޫނިދޫ ގައި ހުންނެވި އިރު އަތިރީގޭން ބޭނުންފުޅުވާ ބައެއް ޮފތް ލިބިވަޑައިގަންނަވާނެ ޮގތް ސަރުކާރުން މެދުވެރިޮކށްދެއްވި އެވެ.

މުހައްމަދު އަމީނު ވެލާނާގޭ އިބްރާހިމް ދީދީ އަރިހުގައި ދަންނަވަންވާ ވާހަކައެއް ވިދާޅުވަނީ އިބްރާހިމް މަނިކު ކައިރީގައެވެ. އެޮގތުގެ މަތީން އިބްރާހިމް ދީދީ

އަށް ދަންނަވައިގެން އަތިރީގޭން ގެނެވުނު އެއް ޮފތަކީ ކީރިތި ރަސޫލާގެ ހަދީސް ފުޅު ތަކުގެ މަޝްހޫރު އެއްޮފތް ކަމުގައިވާ "ބުޚާރީ" ހަދީސް ޮފތެވެ. އަދި

އެޮފތާއެކު އިސްކޫލު ޮފތް ޑަޒަނަކާ ފަންސުރާ މިބާވަތުގެ ލިޔެކިއުމަށް ބޭނުންވާ ތަކެތި ލިބިވަޑައިގަތެވެ. އެއަށްފަހު މުހައްމަދު އަމީނު ކުރެއްވި އެންމެ ޮބޑު އެއް މަސައްކަތަކީ ބުޚާރީ ހަދީސް ޮފތް ދިވެހި ބަހަށް ތަރުޖަމާ ކުރެއްވުމުގެ މަސައްކަތެވެ. ހިތާމަޔަކީ އެޮފތްތައް މިއަދު ފެންނަން ނެތްކަމެވެ. އެއަގުހުރި

ޮފތްތަކަށް ވީޮގތެއް ނުވެސް އެނގެއެވެ. މުހައްމަދު އަމީނު މާލެ ވަޑައިގަތުމުގެ ޮބޑު ހާދިސާ އާ ގުޅިގެން އެޮފތްތަކަށް ވެސް ވީޮގތެއްވެ ނިމުނީ އެވެ.

ހަމަގައިމު ވެސް އަޅުގަނޑުމެންނަކަށް އެއިން ޮފތެއްގެ ހިލަންވަޅެއް ނުވެއެވެ. އެނގޭ ކަމަކީ ވަރަށް ޮބޑު ބައެއް ބުޚާރީން ތަރުޖަމާކުރެއްވި ކަމެވެ. އަޅުގަނޑު ހިތަށް އަރައެވެ. މުހައްމަދު އަމީނަކީ އިނގިރޭސި ތަޢުލީމުގެ މަތީ ދަރަޖައިގެ ބޭފުޅަކަށް ވުމާއެކު އެތަރުޖަމާ ހާދަހާ ރަނގަޅުވާނޭ އެއީ ދެބަހަށް ޮމޅު މީހުން

ކުރާ ތަރުޖަމާ ހަޤީޤަތުގައި ވެސް ޮމޅުވާނެ އެވެ. ނަމަވެސް އެ އަގުހުރި ތަރުޖަމާ ވަނީ ގެއްލިފައެވެ. ނުވަތަ ނައްތާލެވިފައެވެ. އަޅުގަނަޑުމެންނަށް އެނގޭ

ކަމަކީ މުހައްމަދު އަމީނު ބުޚާރީ ހަދީސް ޮފތުގެ ޮކންމެވެސް މިންވަރެއް ތަރުޖަމާ ކުރެއްވިކަމެވެ. މިމައުލޫމާތު އަޅުގަނޑަށް ލިބެނީ މާބަނޑޭރި އިބްރާހިމް

މަނިކުގެ ފަރާތުންނެވެ. އޭނާވެސް މިއަދު ވަނީ ނިޔާވެފައެވެ. ދޫނިދޫގައި މުހައްމަދު އަމީނު ހުންނެވި ދުވަސްވަރު ދިރިއުޅުއްވުން ހުރީ ވަރަށް ދީންވެރި

ޮކށެވެ.

ފަޟީލަތުއް ޝެއިޙް އަލީ ހުސެއިން ދީދީ އާއި ފަޟީލަތުއް ޝެއިޙް މުހައްމަދު ޖަމީލު ދީދީ އަލްއަޒްހަރީ އާއި ދެ ޢިލްމުވެރިން ދޭތެރެދޭތެރެއިން ދޫނިދޫ އަށް ގެންދަވައެވެ. އެއީ ދީނީ މައުލޫމާތު

ޮއޅުންފިލުއްވުމަށްޓަކަ އެވެ. އަޅުގަނޑުމެންނަށް އެމަންޒަރުތައް ފެނުނެވެ. އެބޭފުޅުން ދޫނިދޫ އަށް ވަޑައިގަންނަވަނީ އަތިރީގޭ ފާލަމުން ފުރާވަޑައިގެން

ޖައްރާފު ޯދނީގައެވެ. އެއީ އަޅުގަނޑުމެން ގޭ ޮދށްކަމަށް ވުމާއެކު އެމަންޒަރު ވަރަށް ރަނގަޅަށް ދެކެމެވެ. ދިރިއުޅުއްވުން ހުރިޮގތަކީ ބަރާބަރަށް

ފަރުލު ފަސްނަމާދު ކުރެއްވުމުގެ އިތުރަށް ގިނައިން ހުންނަވަނީ ޯރދައަށެވެ. ޤުރުއާން ކިޔަވާ

ވިދާޅުވެއެވެ. އިބްރާހިމް މަނިކު އަޅުގަނޑު ކައިރީ ބުނި ޮގތުން މުހައްމަދު އަމީނަށް އެޮބޑު

އަނިޔާ ލިބިވަޑައިގެން ދުވަހުވެސް ހުންނެވީ ޯރދައަށެވެ. )މާތްهللا މުޙައްމަދު އަމީނުގެ

ފާފަތައް ފުއްސަވައި ރަޙުމަތް ލައްވާށިއެވެ( އަދި އަރާމުކުރެއްވުމަށްޓަކައި ބޭރުގައި ފަތްޖެހި އެނދު ބަހައްޓަވައިގެން އެނދުގައި ޮއންނަވަން ބޭނުންފުޅުވިޔަސް މާލެ ފެންނަ ޮގތަށް އެނދު

ނުބަހައްޓާށޭ އިބްރާހިމް މަނިކު ކައިރީގައި ވިދާޅުވިއެވެ.

މުހައްމަދު އަމީނު ދޫނިދޫގައި ހުންނެވި ދުވަސްވަރު މުހައްމަދު އަމީނު

ފެނޭޯތ އަޅުގަނޑުމެން އާދެ، ސިއްކަގޭ ކުދިން ދޫނިދޫ ކައިރިއަށް ޮގސް އުޅެމެވެ. ދޫނިދޫއަށް ވަނުމަކީ މަނާ ކަމެކެވެ. ނަމަވެސް ކަނޑުތެރޭ އެސަރަހައްދުގައި އުޅުމަކީ މަނާކަމެއް ނޫނެވެ.

އަޅުގަނޑުމެން މިހެން ކުރާ ދަތުރުގައި ބައެއްދުވަސް ދުވަހު ވަރަށް ކައިރންވެސް

މުހައްމަދު އަމީން ދެކެމެވެ. އެއީ ފަރު ތަންޮކޅެއް ހަނި ދިމަދިމާލުންނެވެ. ހުންނަވަނީ މުންޑު އަނދެވަޑައިގެން ބުޝް ގަމީހުގައި އިސްތަށި ފުޅުގައި ޮފށާ ޮއޅުއްވައިގެންނެވެ. މިޮގތުން ވަރަށް ކައިރިން ވަރަށް

ގިނަ ދުވަސް ދުވަހު ދެކެމެވެ. ނަމަވެސް އަތްޕުޅު އުފުއްލަވާ ސަލާމް ކުރެއްވުން ފަދަ ކަމެއް ދުވަހަކުވެސް ނުކުރައްވަ އެވެ. އަޅުގަނޑުމެންނަށް ވިސްނޭ ޮގތުގައި އެބާވަތުގެ ކަމެއް ނުކުރައްވަނީ އަމީން ދީދީ ހުންނަވަނީ

ސިފައިންގެ ބެލުމުގެ ދަށުގައި ކަމަށްވާތީ އެވެ. މުހައްމަދު އަމީނު މާލެއަށް ވަޑައިގަންނަވަން ކައިރިވެގެން އައި

ރަީއސް އަީމންގެ ވެރިކަމުގެ ސިއްކަސިއްކަގޭ މުހައްމަދު ނަސީމް )ނ.ދ.ޝ.ޢ(

33

ދުވަސްވަރު ދޫނިދޫގައި ތިބޭ ސިފައިންގެ ވެރިންނާ ވަރަށް ގިނަ އިރު ޮކޓަރިޮކޅު ކައިރީގައި ވާހަކަ ދައްކަވަން ހުންނަވާކަމަށް އިބްރާހިމް މަނިކު ބުނުއްވައެވެ. ކުރިންވެސް އަޅުގަނޑު ދެންނެވި ފަދައިން މިދުވަސްވަރަކީ

އަމީނާގެ ސިޓީ ގެ ނަމުގައި މުހައްމަދު އަމީނަށް ސިޓީތައް ލިބުނު ދުވަސްވަރެވެ.

އެސިޓީ ގެންނަނީ ދޫނިދޫގައި ހުންނަ ފަރިއްޮކޅު ކައްކާ މީހާއެވެ. ޮކންމެއަކަސް

މިހެންލިބެމުންދިޔަ ސިޓީތަކުގެ އާޚިރު ނަތީޖާ ވަރަށްވެސް ހިއްޗެވެ. އެ ހަތަރު މަސް ދުވަހުގެ ފަހުޮކޅު

ސަރުކާރުން ގަސްދުކުރި ޮގތް މިހާރު ޮއންނާނީ އަޅުގަނޑަށް ލިޔެވިފައެވެ.

އެއީ އަމީންދީދީ ފުވައްމުލަކަށް ޮފނުވާލުމުގެ ވާހަކައެވެ. އެދުވަސްވަރަކީ

މޫސުމުގެ ދަތުރުކުރާ ދުވަސްވަރެވެ. ދެކުނު މީހުން ކިޔާޮގތުން ނަމަ އެއީ ބަދުރުވާ މޫސުމެވެ. ޮއޑިފަހަރު ހުރީ ފުރަން ތައްޔާރުވެފައެވެ. ނަމަވެސް

ތަޤުދީރުގައިވާޮގތަކާ ޚިލާފަށް އެއްވެސް ކަމެއް ނުހިނގާނެތީ މުހައްމަދު އަމީނު ފުވައްމުލަކަށް ޮފނުއްވުމުގެ ކަންތައް

ހިނގުމުގެ ކުރިން އެހެން ޮގތަކަށް ކަން ނިމިދިޔައީއެވެ.

މުހައްމަދު އަމީނު ދޫނިދޫގައި ހުންނަވާފައި މާލެއަށް ވަޑައިގަނެވުނީ ޤަވާއިދާ ޚިލާފަށެވެ. ވަރަށް ޮބޑަށް

ޮއޅިވަޑައިގެން ހުންނަވައެވެ. އިބްރާހިމް ހިލްމީ މުހައްމަދު އަމީނަށް ޔަޤީން ޮކށް އަރުވާފައިވަނީ މުޅި މާލެ ޮއތީ

މުހައްމަދު އަމީނަށްކަމަށެވެ. އެހެންކަމުން އެބޭފުޅުންގެ އެހީތެރިކަމުގައި އެބޭފުޅުންގެ އަތިރީ ފަނޑިޔާރުގޭގައި ގެންގުޅުއްވާ ޯނކަރުންގެ އެހީތެރިކަމުގައި އިބްރާހިމް ހިލްމީއާއި

ޝަމްސުއްދީނު ހިލްމީއާއި ދެބޭފުޅުންގެ ރޭއްވެވުމުގެ މަތީންނެވެ. މިހިސާބަށް ކަންދިޔައިރު ޝަމްސުއްދީނު ހިލްމީވަނީ މުހައްމަދު އަމީނުގެ ހުންނެވި ހަމަ އެކަނި ދަރިކަނބަލުން އައްނަބީލާ އަމީނާ މުހައްމަދު އަމީނާއި ކައިވެނީގެ ޮގތުން ގުޅިވަޑައިގެންފައެވެ. މިކައިވެނީގެ ވަލީދެއްވަން މުހައްމަދު އަމީނަށް

ޖެހިވަޑައިގަތީ ދޫނިދޫގައި ހުންނަވައިގެންނެވެ. އެއީ ވަރަށް އަސަރު

ހުރި ވާހަކައެކެވެ. އާދެ، ކަންވާންވީ ޮގތަށް ނިދިޔައީމާ ދެން ދައްކާނޭކަ މާޮބޑުވާހަކައެއް ޯނންނާނެއެވެ.

އަމީންދީދީ މާލެއަށް ވަޑައިގަތީ ނުވަތަ ގެނެވުނީ ދޫނިދޫގައި ހުންނަވާތާ ބަރާބަރު ހަތަރުމަސްވީތަނާއެވެ. މުހައްމަދު އަމީނު ދޫނިދޫގައި ބަންދުކުރެވުނީ 1372 ވަނަ އަހަރުގެ ހައްޖުމަހުގެ 24 ވަނަ ދުވަހުއެވެ.

މިވެރިކަން އިންގިލާބަކުން ބަދަލުކުރެވުނީ ހައްޖުމަހުގެ 11 ވަނަ ދުވަހު )އެއަހަރުގެ ވަޅު ޢީދު ދުވަހުއެވެ( އޭރު އަމީން ދީދީ ހުންނެވީ

ސިޯލނުގައެވެ. މުހައްމަދު އަމީނު ދޫނިދޫއިން މާލެއަށް ވަޑައިގަތީ އޭގެ ހަތަރު މަސްދުވަސް ފަހުން ރަބީޢުލް އާޚީރު މަހުގެ 24 ވިލޭރެއެވެ. އެހެންކަމުން އެދޭތެރޭގައި ވަނީ ބަރާބަރު ހަތަރު މަސްދުވަހެވެ. މުހައްމަދު އަމީނު މާލެ ވަޑައިގަތުމުން ކަންހިނގާދިޔައީ އެބޭފުޅުން ހީފުޅުކުރެއްވި ޮގތަކަށް ނޫނެވެ. އެކަން ވެގެންދިޔައީ ޮބޑު ހައިޖާނަކަށެވެ. އަޅުގަނޑުމެން އެތަންބަލާކަށް ނުދަމެވެ. ނަމަވެސް ތިބީ ސިއްކަގޭ ޮދރާށި ޮދށަށް ނުކުމެއެވެ. އެއީ

ރޭގަނޑުގެ މެންދަމެވެ. އެޒަމާނުގައި މާލޭގައި ހުންނަ ކަރަންޓެއް ރޭގަނޑު އެގާރަޖަހާއިރު ކަނޑާލައެވެ. އެހެންކަމުން އެއީ ކަޅުޮފއެ މޫސުމަށް ވެފައި

ޮބތްކެއްހާ ހިސާބުވެސް ނެތުމުން ރެޔަކީ މާ ކަޅުއަނދިރި ރެއެކެވެ. އަޅުގަނޑުމެންނަށް ކަމެއްވާކަން އެނގުނީ އިސްލާމަކު ހުރީވިއްޔާ ގުޅަކުޅޭ ފަސްގަނޑަށް އަންނާށޭ ޮގވާ އެކި ފަރާތް ފަރާތުން ހަޅޭލަވާ އަޑަށެވެ.

މުހައްމަދު އަމީނު ފަސްގަނޑުގައި އެބަހުންނެވިއޭ ޮގވާއަޑުވެސް އިވެއެވެ. އޭރު އަޅުގަނޑުމެންނަށްވުރެން ޮދށީ އަޅުގަނޑުމެންގެ ބޭބެމެންވީ އޭރު އެތަނަށް ޮގހެވެ. އަޅުގަނޑުމެން ކުޑަކަމުން ތަނަކަށް ދާންނުކެރި ޮދރުއަށި ޮދށުގައި

ތިބީއެވެ. ކުޑައިރުޮކޅެއްގެ ތެރޭގައި ޮބކިތައް ދިއްލި ރަށުތެރެ އަލިވެއްޖެއެވެ. އެކަމަކު ގަންނާ ކުރައްވާ ބިރުން މިހިސާބު ދޫޮކށް ދާކަށް ނުކެރުނެވެ.

އެކަމަކު ގޭތެރެއަކަށް ނުވަންނަމެވެ. ތިބީ މަގުމަތީގައެވެ. އެހެންނަމަވެސް ވަރަށް އަވަސް އަވަހަށް ތަފާތު ޚަބަރުތައް ލިބެއެވެ. މިޮގތުގައި ފަތިސްވެ

އަލިވިލެން ކައިރިވެއްޖެއެވެ. އަޅުގަނޑުމެން ތިބީ ހަމަ އިރު ނާރައިގެންނެވެ. ހަމަ އިރުއެރުމާއެކީ އަޅުގަނޑުމެން ދުއްވައިގެންފީމެވެ. މިގެއަކީ ކުދިންވެސް

ވަރަށް ގިނަ ގެއަކަށްވާތީ އަޅުގަނޑުމެން އެއްއުމުރުގެ ކުދިން ދިޔައީ އެކީގައެވެ. ގުޅަކުޅޭ ފަސްގަނޑުން ލާފައި އަޅުގަނޑުމެން މިސްރާބުޖެހީ

އުތުރުފަރާތު އަތިރިމައްޗަށެވެ. އޭރު އެހިސާބުގައި ވަރަށް މީހުން މަދެވެ. އޭރު އިރުއަރާ ފަނަރަވަރަކަށް މިނެޓު ވެދާނެހެންހީވެ އެވެ. ވަރަށް ރަތް އައްޔެއް ރަށުތެރެއަށް ޮއތީ ފެތުރިފައެވެ. ވައިވެސް ވަރަށް މަޑެވެ. އަޅުގަނޑުމެން އަތިރިމައްޗަށް ފައިބަން ޮއންނަ ޮބޑު ޮދރާށިން ނުކުތް އިރު ވުޒާރަތުއް ދާޚިލިއްޔާ )މިނިސްޓަރީ ޮއފް ޯހމް އެފެއަރޒް( ގެ މައި ޮދރު

ކުރިމަތީގައި މިވަގުތު ދައުލަތް ހިންގަވަން އިސްވެ ހުންނެވި އަލްފާޟިލް ވެލާނާގޭ އިބްރާހިމް މުޙައްމަދު ދީދީ ހުންނެވިއެވެ. ދައުލަތުގެ އަނެއްވެރިޔާ އިބްރާހިމް ފާމުލަދޭރި ކިލެގެފާނު އޭރު ހުންނެވި ސިޯލނުގައެވެ. )ނުނިމޭ(

ރަީއސް އަީމންގެ ވެރިކަމުގެ ސިއްކަ

34

"ރުހޭ މީހާ ހަދާ ޮދގަކީ

ހުއްދަ ޮދގެވެ. އެއީ އޭނާގެ

ބުއްދިވެރިކަމެވެ. ނުރުހޭ މީހާ

ހަދާނީ ހަރާމް ޮދގެވެ. އެއީ

އޭނާގެ ނުބައިކަމެވެ."

ޑާލް އެންޑް ޮޕޓޭޯޓ ޕެޓީސް

ޑާލް އެން ޮޕޓޭޯޓ ޕެޓީޒް ބޭނުންވާތަކެތި

2 ޯޖޑު މުގު ) ޮލނުޮކޅެއްލައިގެން ފެނުކައްކާފައިހުރި މުގު(2 ޮލނުމެދު ) ގާނާފައި(

2 ހިކަނދިފަތް ) ހިމުންޮކށް ޮކށާފައި(1 ގިތެޮޔމިރުސް ) ހިމުންޮކށް ޮކށާފައި(

2 ފިޔާ ) ގާނާފައި(2 ލުނޯބ

3 އަލުވި ) ފެނުކައްކާފައި(1 ސައިސަމުސާ މުގުރިއަސޭމިރުސް

1 ޯޖޑު ފާޮރށިކުނޑި3 ބިސް ) ގިރާފައި(

2 /1 ސައިސަމުސާ އަޖިނަޮމޯޓ2 /1 ޯޖޑު ފަސްމީރުމަސް

1 މޭޒުމަތީ ސަމުސާ ކުދީނާފަތް ) ވަރަށް ހިމުން ޮކށްޮކށާފައިހުރި(ޮލނުޮކޅެއް

ތައްޔާރުކުރާނެޮގތްމުގުޮކޅުން ފެން ފެލާލާފައި ބަހައްޓާށެވެ، ބިހާއި ފާޮރށިކުނޑި ފިޔަވައި ބާކީހުރި ހުރިހާ

ބާވަތްތައް އެއްޮކށް ގުޅަވެށޭވަރަށް ޮމޑެލާށެވެ. އަތުންފަތާޮކށް މަސްޮރށިޮގތަށްޖަހާލާފައި ބިހުގެ ތެރެއަށްލާފައި ބޭރުގައި ފާޮރށި ކުނޑި ހާކާފައި ބަހައްޓާށެވެ. ދެން ތަވާ އުނދުންމައްޗަށް

އުދާލާފައި ތެޮޔކެކިގަތީމާ ޕެޓީޒްތައް އަޅާފައި ތެލުލާށެވެ. -- ޖުވޭރިޔާ ވަޖުދީ