RILINDASIRILINDASIRILINDASIRILINDASIRILINDASIVVVVViti II - Nr:iti II - Nr:iti II - Nr:iti II - Nr:iti II - Nr:36 E diel, 9 shtator 2012E diel, 9 shtator 2012E diel, 9 shtator 2012E diel, 9 shtator 2012E diel, 9 shtator 2012

NJE JETE ME DHE PA DORINXhuli Keko: Sekretet e ëmbla të dashurisë tonëXhuli Keko: Sekretet e ëmbla të dashurisë tonëXhuli Keko: Sekretet e ëmbla të dashurisë tonëXhuli Keko: Sekretet e ëmbla të dashurisë tonëXhuli Keko: Sekretet e ëmbla të dashurisë tonë

E-mail:E-mail:E-mail:E-mail:E-mail: rilindasi@gmail.com

Na ndiqniedhe

onlinewww.shqiptarja.com

Suplementi i së dielës te SHQIPTARJA.com

Kryeredaktore:Kryeredaktore:Kryeredaktore:Kryeredaktore:Kryeredaktore: Admirina PEÇI

10 vjet mungesë, copëza shënimesh e fragmente krijimtarie që dalin në dritë si një

amanet ‘i harruar’ diku, rrëfimetë panjohura, “sekrete” familje,një dimension tjetër nga portretii Teodor Kekos, shkrimtar enjeri... Xhuli Keko, na rrëfen sotnë këtë 10 vjetor të humbjes së sh-krimtarit dhe gazetarit të njohur,mëngjeset e tij mes dorëshkri-meve, ndërsa fëmijët flinin e qetë-sia mbizotëronte në shtëpi, mar-rëdhëniet me familjen, ngjarje epersonazhe që ai i rrëfente nëbisedat me të, e deri tek ditët edhimbshme të ndarjes, sëmund-ja, amanetet, dëshirat, tekat eëmbla, kujdesin e tij për të moslënë dhimbje në shpirtin e saj...Kyrrëfim ekskluziv për Rilindasin,na zbulon shumë anë të panjohu-ra të marrëdhënies së tyre e tëjetës së shkrimtarit...

Pas 10 vjetësh jemi sërish nëPas 10 vjetësh jemi sërish nëPas 10 vjetësh jemi sërish nëPas 10 vjetësh jemi sërish nëPas 10 vjetësh jemi sërish nëTTTTTiranë duke folur për Dorin. Moriiranë duke folur për Dorin. Moriiranë duke folur për Dorin. Moriiranë duke folur për Dorin. Moriiranë duke folur për Dorin. Morititullin ‘Mjeshtër” nga Presiden-titullin ‘Mjeshtër” nga Presiden-titullin ‘Mjeshtër” nga Presiden-titullin ‘Mjeshtër” nga Presiden-titullin ‘Mjeshtër” nga Presiden-ti e një ceremoni me miq e tëti e një ceremoni me miq e tëti e një ceremoni me miq e tëti e një ceremoni me miq e tëti e një ceremoni me miq e tëafërm në përkujtim të 10 vjetoritafërm në përkujtim të 10 vjetoritafërm në përkujtim të 10 vjetoritafërm në përkujtim të 10 vjetoritafërm në përkujtim të 10 vjetorittë ndarjes së tij nga jeta. Si ndi-të ndarjes së tij nga jeta. Si ndi-të ndarjes së tij nga jeta. Si ndi-të ndarjes së tij nga jeta. Si ndi-të ndarjes së tij nga jeta. Si ndi-het Xhuli e fëmijët?het Xhuli e fëmijët?het Xhuli e fëmijët?het Xhuli e fëmijët?het Xhuli e fëmijët?

Së pari dua t’ju falenderoj përmundësinë që më dhatë të shpre-hem në këtë intervistë. Ndihemdisi e konfuzuar. Dori erdhi prapëpas 10 vitesh, ishte prapë me nepardje. Gjithë këto dy javë që kamqenë në Shqipëri kemi qenë bash-kë. Kam një peng, të dy fëmijëtnuk janë këtu dhe nuk e panë dotmegjithëse e kanë ndjekur në me-dia dhe nga bisedat telefonike qëkemi pasur sepse ndihen krenarëpër babain që kanë.

Si u njoh xhuli me Dorin?Si u njoh xhuli me Dorin?Si u njoh xhuli me Dorin?Si u njoh xhuli me Dorin?Si u njoh xhuli me Dorin?Unë fillova studimet në Fakul-

tetin Gjuhë Letërsi në vitin 1979.Dori erdhi dy javë me vonesë nëshkollë, dhe ne në fakt të gjithëprisnim që të...

○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○

vijon në faqen 14-15vijon në faqen 14-15vijon në faqen 14-15vijon në faqen 14-15vijon në faqen 14-15

Nga Nga Nga Nga Nga Anila BashaAnila BashaAnila BashaAnila BashaAnila Basha

Rikthimet e NënëRikthimet e NënëRikthimet e NënëRikthimet e NënëRikthimet e NënëTTTTTerezës,qortim qiellorerezës,qortim qiellorerezës,qortim qiellorerezës,qortim qiellorerezës,qortim qiellordhe frymëzime toksoredhe frymëzime toksoredhe frymëzime toksoredhe frymëzime toksoredhe frymëzime toksore

Ajo vazhdimisht rilind siAjo vazhdimisht rilind siAjo vazhdimisht rilind siAjo vazhdimisht rilind siAjo vazhdimisht rilind sifrymë dashurie dhe duke qenëfrymë dashurie dhe duke qenëfrymë dashurie dhe duke qenëfrymë dashurie dhe duke qenëfrymë dashurie dhe duke qenëgruaja më e njohur e planetit,gruaja më e njohur e planetit,gruaja më e njohur e planetit,gruaja më e njohur e planetit,gruaja më e njohur e planetit,përsëri fama e saj rritet. Nukpërsëri fama e saj rritet. Nukpërsëri fama e saj rritet. Nukpërsëri fama e saj rritet. Nukpërsëri fama e saj rritet. Nuk

është thjesht famë, por shenjtëriështë thjesht famë, por shenjtëriështë thjesht famë, por shenjtëriështë thjesht famë, por shenjtëriështë thjesht famë, por shenjtëri

Art dhe spiritualitetArt dhe spiritualitetArt dhe spiritualitetArt dhe spiritualitetArt dhe spiritualitetnë Shënnë Shënnë Shënnë Shënnë Shën

Kostandinin ShqiptarKostandinin ShqiptarKostandinin ShqiptarKostandinin ShqiptarKostandinin ShqiptarIkonat kanë një domethënie tëIkonat kanë një domethënie tëIkonat kanë një domethënie tëIkonat kanë një domethënie tëIkonat kanë një domethënie tëmadhe teologjike. madhe teologjike. madhe teologjike. madhe teologjike. madhe teologjike. Ato janë vAto janë vAto janë vAto janë vAto janë v

endndodhja hyjnore, përfaqësojnëendndodhja hyjnore, përfaqësojnëendndodhja hyjnore, përfaqësojnëendndodhja hyjnore, përfaqësojnëendndodhja hyjnore, përfaqësojnënjë dritare ndaj misterit të mishërimit dhenjë dritare ndaj misterit të mishërimit dhenjë dritare ndaj misterit të mishërimit dhenjë dritare ndaj misterit të mishërimit dhenjë dritare ndaj misterit të mishërimit dhe

afrojnë njerëzit drejt kuptimit të Zotit...afrojnë njerëzit drejt kuptimit të Zotit...afrojnë njerëzit drejt kuptimit të Zotit...afrojnë njerëzit drejt kuptimit të Zotit...afrojnë njerëzit drejt kuptimit të Zotit...○ ○ ○ ○

faqe 16-17faqe 16-17faqe 16-17faqe 16-17faqe 16-17○ ○ ○ ○

faqe 20faqe 20faqe 20faqe 20faqe 20

Atdhetari në altarin e baballarveAtdhetari në altarin e baballarveAtdhetari në altarin e baballarveAtdhetari në altarin e baballarveAtdhetari në altarin e baballarvetë kombit. Disa ndodhi e faktetë kombit. Disa ndodhi e faktetë kombit. Disa ndodhi e faktetë kombit. Disa ndodhi e faktetë kombit. Disa ndodhi e fakte

të reja nga jeta e atdhetarittë reja nga jeta e atdhetarittë reja nga jeta e atdhetarittë reja nga jeta e atdhetarittë reja nga jeta e atdhetaritDom Nikollë Kaçorri, të mbetunaDom Nikollë Kaçorri, të mbetunaDom Nikollë Kaçorri, të mbetunaDom Nikollë Kaçorri, të mbetunaDom Nikollë Kaçorri, të mbetuna

deri tashti në erresinë deri tashti në erresinë deri tashti në erresinë deri tashti në erresinë deri tashti në erresinë

○ ○ ○ ○

faqe 18-19faqe 18-19faqe 18-19faqe 18-19faqe 18-19

Dom Nikolle KaçorriDom Nikolle KaçorriDom Nikolle KaçorriDom Nikolle KaçorriDom Nikolle Kaçorridokumentat e rejadokumentat e rejadokumentat e rejadokumentat e rejadokumentat e rejanë arkivin e Vjenësnë arkivin e Vjenësnë arkivin e Vjenësnë arkivin e Vjenësnë arkivin e Vjenës

Në vazhdim të shkrimit tim për Imzot Ni-

kollë Kaçorrin në suple-mentin Rilindasi të datës17 Qeshor 2012, po sjelldisa ndodhi e fakte të rejanga jeta e atdhetaritDom Nikollë Kaçorri, tëmbetuna deri tashti nëerresinë. Së pari due meperforcue fjalët e autoresMaria Amelie Freiin vonGodin e cila ne librin esaj: Aus dem neuen Al-banien të vjetit 1914, (do-kumenti 1) tue përshkrueatmosferën e ditëve tëshpalljes së pamvarsisëtë Shqipnisë, të cilen eperjetoj vetë, përshkruenpersonalitetin e Imzot Ni-kolle Kaçorrit me ktofjalë:

Don Nikollë Kaçorri, i

cili në nji farë mase ndanme Ismail Kemal Bey-n,presidencën e qeverisë sëparë shqiptare, ka mbaruenë Shkodër mësimet e parandër Jesuitë. I mendshëm,i arsimuem, i shkathët, idashtun e largpamës, kapunue ky burrë pa u lodhunpër Shqipni, gjithshkamuejti dhe unë besoj, qëAtdheu i qendron ma afërzemrës së tij se kisha, prel-at i të ciles ai asht……

Pra, mendoj se ashtshumë e randësishme qëkëtë personalitet mos tashohim vetëm si figurën, enji prifti katolik, por në njivështrim ma të gjanë e mareal: si një punëtor të pal-odhun e patriot, intelektu-al liridashës, si burrë trime të papërkulun në çdo sit-uate qi i asht krijue, tuj upërleshë me forcë...

Nga Pjetër LogoreciNga Pjetër LogoreciNga Pjetër LogoreciNga Pjetër LogoreciNga Pjetër LogoreciNga VNga VNga VNga VNga Visar Zhitiisar Zhitiisar Zhitiisar Zhitiisar Zhiti

15 vjet më parë në 5 shtator Nënë Tereza

mbylli sytë përgjithmonënë Indinë e largët,ndërkohë qenia e saj eshenjtë sikur nuk pra-nonte të shplodhej, seedhe pas vdekjes ajo nd-jehet dhe vepron si egjallë duke i dhënë poro-sira botës, të vlefshme,nga ato që i duhen çdoditë dhe përjetësisë sënjerëzimit. Ajo vazhdim-int rilind si frymë dashu-rie dhe duke qenë gruajamë e njohur e planetit,përsëri fama e saj rritet.Nuk është thjesht famë,por shenjtëriKëto ditë në një anketëbotërore, një revistë emadhe prestigjioze nëSHBA jepte lajmin se Ajo

futej në 100 njerëzit më tëshquar të botës në të gjithakohërat, e katërta pasKrishtit. Ajo ka aftësinërilindjes kështu.Dhe vërtet 10 ditë më parëishte ditëlindja e saj realedhe ndër shqiptarë sikurplotësohej dëshpërueshëmnjë nga kredot e saj, kurporosiste që të mos mer-reshin me të duke e lavdëru-ar, por të donin njëri-tjetrinsiç dinte të donte dhe ajo padallim, të krishterë, mysli-manë, induiste, etj. Dhe nuku përkujtua nga ne si duhej,as nga institucionet dhe asnga media, 26 gushti shkoisi ditët e tjera të zakon-shme. Por në Maqedoninëngjitur, ku ata që nuk janëshqiptarë ngjanë si antish-qiptarë ndonjëherë, e kujtu-an Nënë Terezen, datëlind-jen e 102-të të...

RREFIM PER NJOHJEN, DASHURINE, FRREFIM PER NJOHJEN, DASHURINE, FRREFIM PER NJOHJEN, DASHURINE, FRREFIM PER NJOHJEN, DASHURINE, FRREFIM PER NJOHJEN, DASHURINE, FAMILJEN AMILJEN AMILJEN AMILJEN AMILJEN DHE DITET E FUNDIT NE JETE TE SHKRIMTDHE DITET E FUNDIT NE JETE TE SHKRIMTDHE DITET E FUNDIT NE JETE TE SHKRIMTDHE DITET E FUNDIT NE JETE TE SHKRIMTDHE DITET E FUNDIT NE JETE TE SHKRIMTARITARITARITARITARIT

Në foto:XhulidheTeodorKeko

www.shqiptarja.com E diel, 9 shtator 201214

SUPLEMENT JAVOR I

RILINDASIRILINDASIRILINDASIRILINDASIRILINDASISHSHSHSHSH.....comcomcomcomcom INTERVISTA

...vinte djali i Xhanfizesë dheEndrit dhe kishim kuriozitet. Kurerdhi në klasë nuk pata ndonjëimpakt të madh, pra si të thuash,nuk ishte një dashuri me shikimtë parë, por ishte një miqësi meshikim të parë. U bëmë shumëmiq, punonim bashkë në detyrate klasës, si një skuadër shumë emirë. Erdhi gjithçka gradualisht.Në vitin e dytë, ka qenë 18 dhje-tor, dhe datën e mbaj mend sepsegjithmonë e kemi festuar, më tele-fonoi dhe më kërkoi të dilnim përnjë shëtitje.

Pra ishte si një takim dashu-rie...

Po ky ishte takimi i parë në 18dhjetor 1981.

Nga sa e njohim, Dori kishte njëNga sa e njohim, Dori kishte njëNga sa e njohim, Dori kishte njëNga sa e njohim, Dori kishte njëNga sa e njohim, Dori kishte njënatyrë rebele, si u bind Xhuli tënatyrë rebele, si u bind Xhuli tënatyrë rebele, si u bind Xhuli tënatyrë rebele, si u bind Xhuli tënatyrë rebele, si u bind Xhuli tëmerrte këtë udhëtim jete me Dormerrte këtë udhëtim jete me Dormerrte këtë udhëtim jete me Dormerrte këtë udhëtim jete me Dormerrte këtë udhëtim jete me Dor-----in?in?in?in?in?

Unë i besoj thënies “Nukdashuroj as unë as ti, por dashu-ronte dashuria”. Nuk u binda, er-dhi kaq natyrshëm gjithçka.

Megjithatë Xhuli unë ju kamMegjithatë Xhuli unë ju kamMegjithatë Xhuli unë ju kamMegjithatë Xhuli unë ju kamMegjithatë Xhuli unë ju kamparë shumë aktive në rrjete so-parë shumë aktive në rrjete so-parë shumë aktive në rrjete so-parë shumë aktive në rrjete so-parë shumë aktive në rrjete so-ciale, me fotografitë e Dorit, meciale, me fotografitë e Dorit, meciale, me fotografitë e Dorit, meciale, me fotografitë e Dorit, meciale, me fotografitë e Dorit, mepoezitë e tij, me kontaktet mepoezitë e tij, me kontaktet mepoezitë e tij, me kontaktet mepoezitë e tij, me kontaktet mepoezitë e tij, me kontaktet memiqtë. Çfarë po ndodh me ju? Nukmiqtë. Çfarë po ndodh me ju? Nukmiqtë. Çfarë po ndodh me ju? Nukmiqtë. Çfarë po ndodh me ju? Nukmiqtë. Çfarë po ndodh me ju? Nukdo ta lini për asnjë çast?do ta lini për asnjë çast?do ta lini për asnjë çast?do ta lini për asnjë çast?do ta lini për asnjë çast?

Herë herë nuk e besoj dot qënuk është më me ne. Unë vazhdojtë besoj se ai është këtu. Më duketkrejt normale kjo që bëj. Dori ësh-të ende, nuk ka ikur.

Kam përshtypjen që ju keniKam përshtypjen që ju keniKam përshtypjen që ju keniKam përshtypjen që ju keniKam përshtypjen që ju keniqenë ndër të parat që shihnitqenë ndër të parat që shihnitqenë ndër të parat që shihnitqenë ndër të parat që shihnitqenë ndër të parat që shihnitdorëshkrimet e tij. Kur e eviden-dorëshkrimet e tij. Kur e eviden-dorëshkrimet e tij. Kur e eviden-dorëshkrimet e tij. Kur e eviden-dorëshkrimet e tij. Kur e eviden-tuat se kishit nisur udhën me njëtuat se kishit nisur udhën me njëtuat se kishit nisur udhën me njëtuat se kishit nisur udhën me njëtuat se kishit nisur udhën me njënjeri që do të ishte një shkrimtarnjeri që do të ishte një shkrimtarnjeri që do të ishte një shkrimtarnjeri që do të ishte një shkrimtarnjeri që do të ishte një shkrimtar,,,,,publicist dhe gazetar i madh, edhepublicist dhe gazetar i madh, edhepublicist dhe gazetar i madh, edhepublicist dhe gazetar i madh, edhepublicist dhe gazetar i madh, edhepse e quanim “Dori i Vpse e quanim “Dori i Vpse e quanim “Dori i Vpse e quanim “Dori i Vpse e quanim “Dori i Vogël”?ogël”?ogël”?ogël”?ogël”?

Kam përshtypjen që kur botoilibrin “Lajmëtarja e vdekjeve” aishpërtheu, pavarësisht se gjatëgjithë kohës Dori shkruante. Ish-te libri që botoi pasi përfunduamfakultetin dhe ishte një nga libratme të cilët edhe vetë Dori u dashu-rua. Unë e shikoja Dorin kur shk-ruante, por nuk është e vërtetë qëunë isha e para që e lexoja atë qëshkruante sepse Dori kishte frikëse mos i bëja vërejtje edhe për sh-kak të gjuhës që përdorte nëtregimet e tij. Nganjëherë përdorte“Dirty ëords” (fjalë të pista) dheunë si grua e si nënë nuk ishashumë dakord. Unë e dija për ç’kashkruante sepse vetë ai më flistepër atë që shkruante. Letrat e tijaty ishin në tavolinë, sepse Doripunonte shumë herët, çohej që nëorën 5.00. Ne jetonim në një shtë-pi të vogël dhomë e guzhinë, dheDorit i duhej të çohej herët për tëpunuar, sepse pastaj zgjoheshinfëmijët që ishin të vegjël, në shtë-pi bëhej rrëmujë, kështu që gjith-monë e konsideroja si një “morn-ing person”. Kur zgjohesha unë në

Nga Nga Nga Nga Nga Anila BashaAnila BashaAnila BashaAnila BashaAnila Basha

vijon nga faqja 13

PPPPPËRËRËRËRËRVJETORIVJETORIVJETORIVJETORIVJETORI SHKRIMTSHKRIMTSHKRIMTSHKRIMTSHKRIMTARIARIARIARIARI

NJE JETE ME DHE PA DORINXhuli Keko: Sekretet eëmbla të dashurisë tonë

Rrëfim për njohjen, dashurinë, familjen dhe ditët e fundit në jetë të shkrimtaritRrëfim për njohjen, dashurinë, familjen dhe ditët e fundit në jetë të shkrimtaritRrëfim për njohjen, dashurinë, familjen dhe ditët e fundit në jetë të shkrimtaritRrëfim për njohjen, dashurinë, familjen dhe ditët e fundit në jetë të shkrimtaritRrëfim për njohjen, dashurinë, familjen dhe ditët e fundit në jetë të shkrimtarit

mëngjes nga ora 7 apo 8, Doribënte kafen e mëngjesit dhe mëpas nuk shkruante më. Në shtëpifillonte rrëmuja.

Ja këtu dua të ndalem. A kandodhur ndonjëherë në atë shtëpitë vogël kur pa dashje mund tëkeni marrë ndonjë dorëshkrim tëtij dhe ta keni hedhur, apo fëmijëttë kenë prishur ndonjë nga punëte tij?

Në përgjithësi unë isha shumëfanatike për letrat që Dori lintenëpër shtëpi. Nga unë asnjëherënuk ka humbur gjë. Por një ditëndodhi një gjë e papritur dhe ekujtoj si tani: Dëgjoj një ulërimëqë vinte nga poshtë pallatit sepsene banonim në katin e nëntë, “oXhuliiiii”. Ishte Dori, i cili kishtegjetur në oborrin e pallatit gjithç-ka që ai kishte shkruar atëmëngjes. Fëmijët i kishin bërë atoaeroplanë dhe i hidhnin nga dri-tarja. E natyrisht fajin e kishaunë...

Nga sa pamë edhe në dokumen-Nga sa pamë edhe në dokumen-Nga sa pamë edhe në dokumen-Nga sa pamë edhe në dokumen-Nga sa pamë edhe në dokumen-tarin e transmetuar në Ttarin e transmetuar në Ttarin e transmetuar në Ttarin e transmetuar në Ttarin e transmetuar në TeatrineatrineatrineatrineatrinKombëtarKombëtarKombëtarKombëtarKombëtar, pamë një marrëdhënie, pamë një marrëdhënie, pamë një marrëdhënie, pamë një marrëdhënie, pamë një marrëdhënietë veçantë të Dorit me Martinintë veçantë të Dorit me Martinintë veçantë të Dorit me Martinintë veçantë të Dorit me Martinintë veçantë të Dorit me Martinindhe Elion. Sa e kanë ndihmuar atadhe Elion. Sa e kanë ndihmuar atadhe Elion. Sa e kanë ndihmuar atadhe Elion. Sa e kanë ndihmuar atadhe Elion. Sa e kanë ndihmuar ata

Dorin apo edhe anasjelltasDorin apo edhe anasjelltasDorin apo edhe anasjelltasDorin apo edhe anasjelltasDorin apo edhe anasjelltas?Dori ka qenë shumë i lidhur me

familjen, pavarësisht nga jeta disiboheme që ka bërë. Ai më ka ndi-hmuar shumë, unë isha arsimtare,punoja në shkollë nate dhe ishteDori ai që kujdesej për fëmijët. Ajoqë unë nuk arrita ta bëj kurrë edhepas humbjes së Dorit është se aiishte shok me fëmijët. Nuk iu bër-tiste asnjëherë. Veç kësaj ai gjith-monë i merrte me vete, fliste ebisedonte me ta, pra krejt një mar-rëdhënie tjetër nga ajo që kishaunë. Këto 10 vite që Dori nuk ësh-të me ne, jam munduar shumë tarealizoj dhe unë një marrëdhënietë tillë, por fëmijët nuk e besojnë.Pra nuk e besojnë kurrë që unëmund të jem shok me ta sepse kambërë gjithmonë nënën, nënën e tëtreve.

Dhe tani që djemtë janë rriturDhe tani që djemtë janë rriturDhe tani që djemtë janë rriturDhe tani që djemtë janë rriturDhe tani që djemtë janë rritur,,,,,si e shikoni, kush vjen më afërsi e shikoni, kush vjen më afërsi e shikoni, kush vjen më afërsi e shikoni, kush vjen më afërsi e shikoni, kush vjen më afërDorit, Martini apo Elio?Dorit, Martini apo Elio?Dorit, Martini apo Elio?Dorit, Martini apo Elio?Dorit, Martini apo Elio?

Në natyrë, absolutisht i ngjanMartini ndërsa asnjëri nga fëmijëtnuk shkruan fatkeqësisht. Në hu-mor i ngjan Elio. Di të them qëfëmijëve u mungon shumë Dori,secilit në mënyrën e tij. Familjatani ka marrë pamjen e një torte

që i mungon një pjesë dhe asn-jëherë nuk do të duket siç ishte.

Dua të të pyes për diçka tjetërDua të të pyes për diçka tjetërDua të të pyes për diçka tjetërDua të të pyes për diçka tjetërDua të të pyes për diçka tjetërqë pak vetë e njohin: Dori nëqë pak vetë e njohin: Dori nëqë pak vetë e njohin: Dori nëqë pak vetë e njohin: Dori nëqë pak vetë e njohin: Dori nëkuzhinë. Mesa mbaj mend ka qenëkuzhinë. Mesa mbaj mend ka qenëkuzhinë. Mesa mbaj mend ka qenëkuzhinë. Mesa mbaj mend ka qenëkuzhinë. Mesa mbaj mend ka qenënjë kuzhinier i mirë, po sa të ndi-një kuzhinier i mirë, po sa të ndi-një kuzhinier i mirë, po sa të ndi-një kuzhinier i mirë, po sa të ndi-një kuzhinier i mirë, po sa të ndi-hmonte ty aty?hmonte ty aty?hmonte ty aty?hmonte ty aty?hmonte ty aty?

Ishte një kuzhinier shumë imirë. Por nuk ishte Dori që ndih-monte Xhulin sepse nuk ndodhteqë do ikja nga shtëpia e qetë sepsedo gatuante Dori. Ai gjithmonëgatuante për kënaqësinë e vet epër kënaqësinë e të gjithëve ne.Bënte gjëra të vogla, gjëraspeciale...dhe gjithmonë thoshte senjë burrë është kuzhinier më imirë, një specialist më i mirë nëkuzhinë. Sepse në fakt ka kohë,gruaja do të bëjë disa punë njëko-hësisht. Ndërsa ai, dhe nëkuzhinë, i merrte gjërat qetë qetë,me shumë dëshirë dhe pasion. KurDori merrej me këtë gjë, merrejvetëm me gatimin, pastaj duhet tëpastroja unë. Ndodhte që ma-jdanozi ndonjëherë gjendej edhe nëdhomën e gjumit sepse kishte sh-kuar aty të merrte diçka...Por atoqë bënte të kënaqnin. Sidomosgatimet me bazë peshku i bënte të

mrekullueshme. Më kujtohet kurgatuante qofte me kallamarë,bënte një pjatë të bukur, rrinte meorë të tëra për ta përgatitur.Ndërkohë që ne e kishim përfund-uar drekën apo darkën ai ulej qetënë tavolinë për të shijuar gatimine tij dhe fëmijët shkonin e ia ha-nin (qesh) dhe Dori mbetej pa gjë.Dhe kjo ndodhte shpesh.

Dua të kaloj në një aspekt tjetërDua të kaloj në një aspekt tjetërDua të kaloj në një aspekt tjetërDua të kaloj në një aspekt tjetërDua të kaloj në një aspekt tjetëri dhimbshëm, por që është pjesë ei dhimbshëm, por që është pjesë ei dhimbshëm, por që është pjesë ei dhimbshëm, por që është pjesë ei dhimbshëm, por që është pjesë ejetës. Kur e morët vesh se Dorijetës. Kur e morët vesh se Dorijetës. Kur e morët vesh se Dorijetës. Kur e morët vesh se Dorijetës. Kur e morët vesh se Dorivuante nga sëmundja e pa-vuante nga sëmundja e pa-vuante nga sëmundja e pa-vuante nga sëmundja e pa-vuante nga sëmundja e pa-shërueshme?shërueshme?shërueshme?shërueshme?shërueshme?

Dori gjithmonë ka vuajtur ngastomaku. Nuk e mbaj mend asn-jëherë që të mos ketë vuajtur.Kishte një ulçer që iu agravua mekalimin e viteve dhe ai vetë kaqenë i pakujdesshëm. Merrte ilaçeaty për aty por nuk kontrollohej.Mbase kjo ishte një nga arsyet qëDori nuk është më mes nesh. Kurkonstatuam sëmundjen ajo kishtekaluar në mëlçi dhe nuk kishteasnjë kthim pas. Ishte këshilltar ikryeministrit Meta dhe kishteshumë dhimbje stomaku. Miku itij Vasillaq Kureta e çon në spitaldhe doktori i kishte thënë që nukishte mirë. U kthye në shtëpi dhesi Dori, që i kalonte lehtë gjërat mëthotë: kisha ca njolla në mëlçi ponuk është gjë. Pasdite më thërra-sin Flora Nikolla dhe Zana Nikollanë kafe. Zana ishte doktoreshë dhekishte qenë gjatë kontrollit në spi-tal të Dorit. Dhe Zana më tregoi senuk ishte mirë dhe sëmundja ishtee rëndë. Të nesërmen kam shkuarnë punë dhe prapë nuk isha e qartëse çfarë po ndodhte. Më thërretministri i Shëndetësisë zoti Solisdhe më tha të vërtetën sesi qën-dronte puna. Të pasnesërmen jeminisur në Greqi, doktor Solis ka qenëi mrekullueshëm, na ndihmoishumë dhe menjëherë e urgjent fil-luan analizat. U konstatua shumëshpejt që kanceri ishte metastatikdhe nuk kishte shpëtim. Mjekja mëthirri dhe më tregoi të vërtetën:Nuk duhet të shpresosh, nësesëmundja bashkëpunon me ne, kavetëm një vit jetë.

Çfarë mendove në ato momente?Çfarë mendove në ato momente?Çfarë mendove në ato momente?Çfarë mendove në ato momente?Çfarë mendove në ato momente?Të gjitha, në kokë të vijnë shumë

gjëra. Nuk ishte vetëm humbja eDorit. Ishin edhe fëmijët që duhettë rriteshin dhe të tregohem ako-ma më e sinqertë mendova se Dorinë atë periudhë ishte në momen-tin e pjekurisë si shkrimtar dhe me

Xhuli dhe Teodor Keko

SHSHSHSHSH.....comcomcomcomcom 15www.shqiptarja.comE diel, 9 shtator 2012SUPLEMENT JAVOR I

RILINDASIRILINDASIRILINDASIRILINDASIRILINDASI INTERVISTAvinte shumë keq që po ikte në atëmoment. Dhe ishte gati një humb-je e madhe që ai nuk do të mund tëshkruante më. Ai shkruajti gjatëgjithë vitit të mbetur, por mendoipër të ardhmen. Mendoi se kishteardhur një moment pjekurie nëletërsinë e Dorit.

Po vetë Dori si e përballoi këtëPo vetë Dori si e përballoi këtëPo vetë Dori si e përballoi këtëPo vetë Dori si e përballoi këtëPo vetë Dori si e përballoi këtëgjë sapo e mori vesh?gjë sapo e mori vesh?gjë sapo e mori vesh?gjë sapo e mori vesh?gjë sapo e mori vesh?

Për mua ka qenë një hero. Unëu mundova gjithë vitin që t’ia fshi-hja sadopak realitetin, por sigur-isht që Dori e mori vesh. Kurdikush bën kimioterapi e hyn 7 orënë operacion e kuptoi se çfarësëmundje ishte. Asnjëherë nuk edha veten. Gjithmonë e trajtoi si“Dori i vogël, me një kancer tëvogël”...Por po të lexosh të plotëletrën amanet që i ka lënë Eliospara se të hynte në operacion nëjanar, e kupton se ai ishte koshientpër gjithë sa po ndodhte. Pasi kamlexuar atë letër mendoj se kam rënëpër herë të dytë në dashuri me të.

Pse?Pse?Pse?Pse?Pse?Po sepse ka lënë amanete kaq

të bukura, ishte kaq qytetar...nuke di, nuk besoj se ndokush mund tëshkruante ashtu. Unë nuk jam eautorizuar nga Elio të tregoj seçfarë shkruhet në atë letër. Marti-ni në atë kohë studionte në Hol-landë, Dori shkoi e takoi dhe meMartinin foli ballazi. Ndërsa Elioishte shumë i vogël dhe ai nuk ebënte dot me të, atë bisedë që kish-te bërë me Martinin. Ndaj zgjidhjaqë Dori bëri ishte t’ia linte gjithëç’kishte për ti thënë në formë le-tre.

Pra po flasim për një letër tëPra po flasim për një letër tëPra po flasim për një letër tëPra po flasim për një letër tëPra po flasim për një letër tëshkruar nga Dori e cila nuk ështëshkruar nga Dori e cila nuk ështëshkruar nga Dori e cila nuk ështëshkruar nga Dori e cila nuk ështëshkruar nga Dori e cila nuk ështëpublikuarpublikuarpublikuarpublikuarpublikuar...............

Dhe nuk ka për t’u publikuar...

Asnjëherë?Asnjëherë?Asnjëherë?Asnjëherë?Asnjëherë?...

Në këtë letër ka mesazhe vetëmNë këtë letër ka mesazhe vetëmNë këtë letër ka mesazhe vetëmNë këtë letër ka mesazhe vetëmNë këtë letër ka mesazhe vetëmpër familjen, apo dhe për shumëpër familjen, apo dhe për shumëpër familjen, apo dhe për shumëpër familjen, apo dhe për shumëpër familjen, apo dhe për shumëgjëra të tjera? Pse keni vendosurgjëra të tjera? Pse keni vendosurgjëra të tjera? Pse keni vendosurgjëra të tjera? Pse keni vendosurgjëra të tjera? Pse keni vendosurpër të mos e publikuar?për të mos e publikuar?për të mos e publikuar?për të mos e publikuar?për të mos e publikuar?

Mesazhet janë për familjen.Eshtë dëshira e Elios për të mos ebotuar. Një pjesë e saj e vogël ësh-të publikuar gjithsesi, atë pjesë kuai kishte lënë amanet që librin e tijtë fundit tia redaktonte Andi Bejt-ja. Ka lënë amanet se kush duhetta varroste. Por ndërkohë letra nëdosje u gjet me vonesë, pasi kishinpërfunduar procedurat e cere-monisë së varrimit. Tani nuk kamdëshirë t’i nxjerr këto gjëra, Doriishte i të gjithëve. Nuk kam dëshirënë këtë moment të them se Doridëshironte vetëm këta katër njerëztë kujdeseshin për varrimin e tij.Ata ishin miqtë e tij më të afërt dheai donte që këta persona të mer-reshin me gjithë ceremonialin.

Ju e mbani mend takimin tuajJu e mbani mend takimin tuajJu e mbani mend takimin tuajJu e mbani mend takimin tuajJu e mbani mend takimin tuajtë fundit me Dorin. Mesa mbajtë fundit me Dorin. Mesa mbajtë fundit me Dorin. Mesa mbajtë fundit me Dorin. Mesa mbajtë fundit me Dorin. Mesa mbajmend ju keni qenë të gjithë në Hol-mend ju keni qenë të gjithë në Hol-mend ju keni qenë të gjithë në Hol-mend ju keni qenë të gjithë në Hol-mend ju keni qenë të gjithë në Hol-landë...landë...landë...landë...landë...

Po ne ishim të gjithë në Hol-landë. Unë kisha filluar punën nëambasadë. Kishim 12 ditë që ishimbashkë. Ishte hera e parë që dorido udhëtonte pa mua. Por atje ish-te Stiliani dhe ishte një mik i yni imrekullueshëm. Nuk e di pse elashë vetëm. Më vjen shumë keq.Atë natë, një ditë para se të nisej,dolëm, shëtitëm, hëngrëm nga njëpicë, dhe në mëngjes, Dori ishte

shumë mirë kur e përcolla nëaeroport. Pasi arriti në Greqi, mëmori në telefon e më tha se kishtembërritur mirë, e se do të shkontetë pinte një kafe me Stilianin e mëpas do nisej drejt spitalit. Mun-dohej gjithmonë ta shtynte orën evajtjes në spital. Më kujtohet qëkalonin anësh spitalit, kur sh-konim një ditë para si gjithmonëdhe e kthente kokën në anën tjetër.Më thosh: më duket sikur ky spitalështë arkivoli, të lutem kur tëkalojmë më thuaj. Gjithmonë don-te ta shtynte kontaktin e tij me spi-talin edhe pse kishte shumë besimte mjekja që e trajtoi. Dori pati njëlidhje shumë të veçantë me të dhekam përshtypjen që edhe shpresoishumë te mjekja. Ishte koshientpër atë që po ndodhte. Por nëse tëmbaron shpresa, atëherë kembaruar. Por se çfarë ndjente për-brenda, dua të jem shumë e sin-qertë asnjëherë nuk e mora vesh

sepse që të dy në një farë mënyre“gënjenim” njëri-tjetrin. Unë qëmundohesha ta fshihja realitetindhe ai që ndonjëherë më gjenteduke qarë dhe më thoshte: mos umërzit, unë nuk do vdes, sepse nukdua të të lë, sepse e di që do ta keshshumë të vështirë në këtë jetë,shumë vështirë me fëmijët. Dhesinqerisht gjithmonë më thoshte:po ti ke miqtë e mi që nuk do tëlënë vetëm dhe realisht janë miqtëe Dorit që më janë gjendur gjith-monë pranë.

Rikthehem te ajo natë e fundit,Rikthehem te ajo natë e fundit,Rikthehem te ajo natë e fundit,Rikthehem te ajo natë e fundit,Rikthehem te ajo natë e fundit,cilat ishin bisedat që bëtë bashkë?cilat ishin bisedat që bëtë bashkë?cilat ishin bisedat që bëtë bashkë?cilat ishin bisedat që bëtë bashkë?cilat ishin bisedat që bëtë bashkë?

Ishte një darkë e zakonshme,nuk kishte shumë të veçanta. SepseDori kishte planifikuar që të shkon-te në Greqi edhe njëherë tjetër paskësaj dhe biseda u përqendrua nëfaktin që Dori donte të vinte edhenjëherë në Shqipëri të merrte lap-topin që e kishim lënë të rregullo-hej e të merrte një pikturë të ZihniVeshit që është në shtëpinë tonë epa të cilën nuk punonte dot. Unë evlerësoj shumë Ziniun si piktorë,është një ndër miqtë tanë të mirë

dhe mua ajo pikturë nuk më thoshndonjë gjë të madhe. Po Dori ishtei dashuruar me atë pikturë dhe nukpunonte dot pa të. Fëmijët i vininrrotull, nuk i gëzoheshin dot, sepseishte shumë mirë. Gjatë gjithë 12ditëve që ishim në Hagë, unë shko-ja në punë dhe Dori nuk pushoi sëbleri ato gjëra që i duheshin sh-tëpisë, nga kartat e telefonit, tegotat, televizori...gjithçka. 12 ditëai dhe fëmijët janë marrë me rreg-ullimin e shtëpisë. Më kujtohet senga shteti në shtëpi kishim një TVdhe kur u ktheva në shtëpi e gjejnjë të dytë, siç jemi ne gratë i theme alarmuar: Dori po nuk na duhet,na duhen financat. Dhe Dori që mëthotë: këtë TV e bleva ta kesh ti,fëmijët do të ta marrin shpirtinduke parë programet e tyre në atëTV. Një ditë tjetër kishte blerë njëekspres kafeje. E njëjta histori. DheDori që thotë: Do të vijnë njerëz përmua, është kollaj, një sustë do të

shtypësh. Natyrisht që mërziteshashumë se mendoja që nuk do tëndodhte kurrë. Por ja që Dori kish-te të drejtë.

Po kush të lajmëroi që ai nukPo kush të lajmëroi që ai nukPo kush të lajmëroi që ai nukPo kush të lajmëroi që ai nukPo kush të lajmëroi që ai nukjetonte më?jetonte më?jetonte më?jetonte më?jetonte më?

Dori më mori në telefon nga Se-laniku dhe më tha se kish mbërri-tur mirë e do të pinte një kafe meStilianin. Stiliani nuk më mori dotnë telefon, nuk po guxonte. Gjysëmore më vonë, më merr një mike-sha ime nga ATSH, sepse Stilianikishte marrë në telefon FrrokÇupin që ishte mik i yni i përbash-kët. As frroku nuk guxonte të mëmerrte mua në telefon. Kur mëtelefonoi Rudina më pyet sesi ësh-të Dori. I them se ishte mirë, sekisha folur me të në telefon dhekishte mbërritur mirë. Më tha: Mëduket se nuk është mirë, një gjëka ndodhur. Merrja pa pushimDorin në telefon dhe nuk mëpërgjigjej. Më pas mora Stilianin.Ai doli në telefon dhe sërish s’poma thosh. “Po çfarë të të them mojXhuli” përgjigjej. Dhe në një mo-ment i bërtita: të lutem ma thuaj.

Mezi ma tha. Pastaj mora në tele-fon Ilirin, të vëllain, sepse as unënuk guxova që të merrja në tele-fon mamanë e Dorit. Dhe teta Xh-ano e mori vesh nga televizioni,sikurse e ka deklaruar edhe vetë.

Por ja rikthehemi me një libërPor ja rikthehemi me një libërPor ja rikthehemi me një libërPor ja rikthehemi me një libërPor ja rikthehemi me një libërtë ri të 365 ditëve të fundit të tij.të ri të 365 ditëve të fundit të tij.të ri të 365 ditëve të fundit të tij.të ri të 365 ditëve të fundit të tij.të ri të 365 ditëve të fundit të tij.Cila është më e veçanta e këtyreCila është më e veçanta e këtyreCila është më e veçanta e këtyreCila është më e veçanta e këtyreCila është më e veçanta e këtyredorëshkrimeve?dorëshkrimeve?dorëshkrimeve?dorëshkrimeve?dorëshkrimeve?

Pothuajse një vit kemi qëndru-ar në Greqi. Gjithmonë sipër gjun-jëve të Dorit kishte fletë formati A4ku ai bënte korrigjimet e atyre qëkishte shkruar në laptop që kur ish-te në Shqipëri. I printonte dhe mëpas i korrigjonte. Para se tëniseshim në Hollandë, Dori shkoinë zyrën e tij dhe pastroi shumëgjëra nga zyra. Disa nga dorëshk-rimet kanë mbetur. Ato që Dori imendoi të arsyeshme i kishte mar-rë me vete. Kishte edhe disa diske-ta që ne nuk i hapëm dot atëkohë.

Libri “Amaneti” që ne botuam trevjet më parë, të gjitha tregimet ish-in pa titull dhe me korrigjimet eDorit. Dhe së bashku me Moza Bi-mon i shkruam edhe njëherë dhebëmë korrigjimet. Dori nuk i përm-bahej rregullave gjuhësore kur sh-kruante dhe gjithmonë e bënimkëtë bisedë. Dhe unë i bëja gjith-monë vërejtje, por Dori i vintesikurse i mendonte ai. Ndaj ekisha vështirë të ndërhyja nëshenjat e pikësimit. Edhe tregimetishin pa tituj dhe më shumë iavura ato tituj për ti dalluar nganjëri tjetri. Dhe më vonë që bise-dova me Andi Bejten, sepse Andisikurse la amanet Dori do të mer-rej me atë libër për ta redaktuarmë tha se nuk kishte shumë vendpër redaktim pasi unë kisha bërëpjesën më të madhe të punës.

Të kalojmë te Dori gazetarTë kalojmë te Dori gazetarTë kalojmë te Dori gazetarTë kalojmë te Dori gazetarTë kalojmë te Dori gazetar, Dori, Dori, Dori, Dori, DoriPedagog, Dori politikan. Unë perPedagog, Dori politikan. Unë perPedagog, Dori politikan. Unë perPedagog, Dori politikan. Unë perPedagog, Dori politikan. Unë per-----sonalisht e kam pasur oponent tësonalisht e kam pasur oponent tësonalisht e kam pasur oponent tësonalisht e kam pasur oponent tësonalisht e kam pasur oponent tëtemës time të diplomës në fakul-temës time të diplomës në fakul-temës time të diplomës në fakul-temës time të diplomës në fakul-temës time të diplomës në fakul-tetin e gazetarisë. Si e keni parëtetin e gazetarisë. Si e keni parëtetin e gazetarisë. Si e keni parëtetin e gazetarisë. Si e keni parëtetin e gazetarisë. Si e keni parëju këtë aspekt të jetës së tij dhe saju këtë aspekt të jetës së tij dhe saju këtë aspekt të jetës së tij dhe saju këtë aspekt të jetës së tij dhe saju këtë aspekt të jetës së tij dhe sae keni mbështetur?e keni mbështetur?e keni mbështetur?e keni mbështetur?e keni mbështetur?

Ndaj të thashë në fillim që nukmë linte ti shihja dorëshkrimet.Ishte si puna e asaj nënës që nukdo tia kritikosh fëmijën edhe psee di dhe vetë se ku i ka defektet.Unë jam natyrë më e përmbajtur,politika nuk më pëlqen. Nuk emirëkuptova dot faktin që Dori pomerrej me politikë, isha e dashu-ruar me Dorin si shkrimtar.

Por të gjithë e vlerësojnë publi-Por të gjithë e vlerësojnë publi-Por të gjithë e vlerësojnë publi-Por të gjithë e vlerësojnë publi-Por të gjithë e vlerësojnë publi-cistikën dhe fjalimet e Dorit nëcistikën dhe fjalimet e Dorit nëcistikën dhe fjalimet e Dorit nëcistikën dhe fjalimet e Dorit nëcistikën dhe fjalimet e Dorit nëparlament...parlament...parlament...parlament...parlament...

Unë si bashkëshortja e tij, nukmendoj se mund të flas për këtë.Ndërsa si pedagog dua të tregoj njëdetaj: kur ishim në vit të tretë nëfakultet, bënim praktikën nëpërgjimnaze, dhe të dy, sikurse nuk undamë asnjëherë, shkuam tëbëjmë praktikën në gjimnazin“Partizani”. Mësimin e dhamë nëtë njëjtën klasë. Ra zilja dhe Dorivazhdonte të shpjegonte. Të nesër-men dhashë edhe unë mesim. Tëpasnesërmen kur duhet të jepjaunë mësim, gjimnazistët mëkërkuan që shpjegimin ta bënteDori dhe jo unë. Kishte një aftësitë jashtëzakonshme të fliste menjerëzit dhe për më tepër me pa-sion për letërsinë. Do ishte një ped-agog shumë i mirë. Po ta shihje,dhe në mënyrën sesi fliste me fëm-ijët i merrte për dore, rrinte e dia-logonte për orë të tëra me ta, kish-te një komunikim të jashtëzakon-shëm. Do të kisha preferuar Dor-in edhe në fushën akademike, pa-varësisht se edhe fjalimi i tij nëparlament mbetet një pjesë shumëe vlefshme e oratorisë parlamen-tare.

Në shtëpinë tuaj, ka ndonjë gjëNë shtëpinë tuaj, ka ndonjë gjëNë shtëpinë tuaj, ka ndonjë gjëNë shtëpinë tuaj, ka ndonjë gjëNë shtëpinë tuaj, ka ndonjë gjëtjetër të pabotuar që ne do të du-tjetër të pabotuar që ne do të du-tjetër të pabotuar që ne do të du-tjetër të pabotuar që ne do të du-tjetër të pabotuar që ne do të du-het ta presim në vitet në vijim dhehet ta presim në vitet në vijim dhehet ta presim në vitet në vijim dhehet ta presim në vitet në vijim dhehet ta presim në vitet në vijim dheXhuli po e ruan me fanatizëm?Xhuli po e ruan me fanatizëm?Xhuli po e ruan me fanatizëm?Xhuli po e ruan me fanatizëm?Xhuli po e ruan me fanatizëm?

Bashkë me Ilirin jemi duke për-gatitur publicistikën e Dorit që dota botojmë në një të ardhme jo tëlargët. Eshtë edhe pjesa e dytë epoemës ‘E të tjera, e të tjera...”.Unë si grua e kujdesshme që jamnuk kam dashur ta botoj sepseDori ishte i lirshëm të përdorteemra...Mbase një ditë...Shumëvonë...Ka njerëz që unë i kam miqqë më janë gjendur në këto 10vjet...Nuk e di, dyzoj në botim dhenuk e di nëse do ta botoj apo jo. Evetmja gjë që kam ruajtur me fa-natizëm janë letrat që Dori më kadërguar. Janë personale e i kampër vete. Ndërkohë që vitin e fun-dit biseduam me Dorin për botimine kolanës së tregimeve të Dorit nënjë format të njëtrajtshëm. Dhegjatë vitit që Dori ishte sëmurë, nënjë formë a në një tjetër i kërkojatë përcaktonte se cilat ishintregimet që ai donte të botonte.Dhe mundohesha të nxirrja ngaDori se cilat kishte ai përzemër.Por asnjëherë nuk arrita ta bëjakëtë dhe ti kem të sakta ato qëduheshin. Di që ‘Lajmëtarja e Vde-kjeve” është botuar tre herë dheishte dashuria e tij.

Dhe unë dua ta mbyll me njëDhe unë dua ta mbyll me njëDhe unë dua ta mbyll me njëDhe unë dua ta mbyll me njëDhe unë dua ta mbyll me njëvarg të poezisë së tij, Dori “ndërvarg të poezisë së tij, Dori “ndërvarg të poezisë së tij, Dori “ndërvarg të poezisë së tij, Dori “ndërvarg të poezisë së tij, Dori “ndër-----mend e ka të të dojë prapë”...mend e ka të të dojë prapë”...mend e ka të të dojë prapë”...mend e ka të të dojë prapë”...mend e ka të të dojë prapë”...

E sigurt.

Xhuli të falenderoj për këtë in-tervistë në suplementin “Rilinda-si”, një rrëfim kaq emocional në 10vjetorin e vdekjes së Teodor Ke-kos...

Falemnderit ju.

Xhuli dhe Teodor Keko, studentë 1985

www.shqiptarja.com E diel, 9 shtator 201216

SUPLEMENT JAVOR I

RILINDASIRILINDASIRILINDASIRILINDASIRILINDASISHSHSHSHSH.....comcomcomcomcom PERVJETORISSSSSHENTORJAHENTORJAHENTORJAHENTORJAHENTORJA SSSSSHQIPËRIAHQIPËRIAHQIPËRIAHQIPËRIAHQIPËRIA

Rikthimet e Nënë Terezës,qortimqiellor dhe frymëzime toksore

Nga VNga VNga VNga VNga Visar Zhitiisar Zhitiisar Zhitiisar Zhitiisar Zhiti

15 vjet më parë në 5 shtator Nënë Terezambylli sytë përgjithmonë në Indinë elargët, ndërkohë qenia e saj e shenjtë sikur

nuk pranonte të shplodhej, se edhe pas vdekjesajo ndjehet dhe vepron si e gjallë duke i dhënëporosira botës, të vlefshme, nga ato që i duhençdo ditë dhe përjetësisë së njerëzimit. Ajo vazh-dimisht rilind si frymë dashurie dhe duke qenëgruaja më e njohur e planetit, përsëri fama e sajrritet. Nuk është thjesht famë, por shenjtëri

Këto ditë në një anketë botërore, një revistë emadhe prestigjioze në SHBA jepte lajmin se Ajofutej në 100 njerëzit më të shquar të botës në tëgjitha kohërat, e katërta pas Krishtit. Ajo kaaftësinë rilindjes kështu.

Dhe vërtet 10 ditë më parë ishte ditëlindja esaj reale dhe ndër shqiptarë sikur plotësohejdëshpërueshëm një nga kredot e saj, kur poro-siste që të mos merreshin me të duke e lavdëru-ar, por të donin njëri-tjetrin siç dinte të dontedhe ajo pa dallim, të krishterë, myslimanë, in-duiste, etj. Dhe nuk u përkujtua nga ne si du-hej, as nga institucionet dhe as nga media, 26gushti shkoi si ditët e tjera të zakonshme. Pornë Maqedoninë ngjitur, ku ata që nuk janë sh-qiptarë ngjanë si antishqiptarë ndonjëherë, ekujtuan Nënë Terezen, datëlindjen e 102-të tëshkupianes së famshme, po kështu dhe Indiainduiste, ku ajo punoi dhe shkriu jetën si njëqiri, por dha dritë dhëmbshurie kundër gjithëerrësirërave, sa do të largëta, natyrisht dhe tëasaj që po davaritej mbi dheun amë.

Por përse na ndodh të harrojmë çka nuk du-het harruar? Dihet dhe nuk dyshohet më kur-rkund që Nënë Tereza është shqiptare, e ka thënëdhe ajo vetë me plot gojën, madje sa më shumë irritej fama, aq më shumë e përsëriste, vëren sh-typi i huaj, por më rëndësi ka se sa janë shqiptarëttë Nënë Terezës, - shtoj unë, - të asaj dashurieqiellore, që kërkon të regullojë punët mbi tokë?

Nuk ka dyshim se Nënë Tereza u duhet sh-qiptarëve dhe e duan, por ne duhet të mësojmëtë duam më mirë, veten dhe të tjerët, dashuriaktive dhe dinjitoze. Institucioni i kujtesës tonëkolektive nuk duhet ta lërë kalemdarin e vetqë ta mbulojë pluhuri. Ne jemi ajo që kujtojmë,thotë një poet i madh europian. Por ne jemi dheajo që harrojmë, shtoj unë me dëshpërim.

Të dijmë ta mbajmë Nënë Terezën. Asaj imjafton bota, ku natyrisht i dhimbej dhe e don-te veçmas dheun e saj. Atyre që u duket ndry-she le të kujtohen se ishte atdheu i saj që nukia hapi portat e bunkerta për një gjysmë shek-ulli, por ne duhet ta kuptojmë se nuk jemi aq tëmjaftë pa Nënë Terezën, madje, duke e paturdhe duke e harruar, i krijojmë vetes një bosh tëndjeshëm ndërsa në imazh krijojmë një zbehjetë panevojshme para botës.

Nënë Tereza jep edhe duke mos qenë, porduhet të dish të marrësh prej saj dhe ne, bash-katdhetarëve të saj, na takon më shumë, metë drejtë.

SHENJTORJA MODERNESiç dukej Zoti ndjeu nevojën e përsëdytjes së

Krishtit mbi tokë, na pëlqen të mendojmë dhezgjodhi një grua për barazi. Caktoi një shqiptare,s’dihet për ç’shpërblim ndaj kombit tonë të mar-tirizuar dhe solli kështu në jetë Gonxhen e vogëlmë 26 Gusht 1910, ndoshta sërisht në kohëapokaliptike, pas të cilave Shqipëria do të ribëhej.

Familja e saj, Bojaxhinjtë, me tradita patri-otike, kishin ikur nga Prizreni në Shkup. Thu-het se të parët e saj, më herët, kishin ardhurnga viset e Shkodrës. Mbase është dëshira qëNënë Tereza të jetë nga kudo, nga çdo copë etruallit shqiptar, nga çdo pjesë zemre.

Duke qenë e një atdheu të pushtuar, i paran-dolli vetes një mision kryqi. Duke parë mjerime,ideoi brenda vetes që jo vetëm t’i dojë tënëpërkëmburit nga fati mbrapshtë, por dhe t’upërkushtohet atyre me përdëllimin më të qash-

tër kudo në botë.Në rrugën e shenjtë që do të merrte, nuk e

çoi ndonjë kompleks apo mangësi, përkun-drazi. Gonxhja ishte e bukur si emri i saj, sifëminia, gjithmonë me libra në dorë apo memandolinën, merrte pjesë në kor, në grupin epoezisë, të teatrit.

I ati, Kolë Bojaxhiu, ishte themeltar i teatrittë qytetit, të cilin do ta helmonin si veprimtar tëçështjes kombëtare. Të mbetur jetimë, fëmijëtdo t’i rriste dhe edukonte nëna Drande. Ajo, vërtetajo, ishte e shenjtë, do të thoshte Nënë Tere-za, që e frymëzoi në ardhmërinë e saj.

Studioi në Irlandë për t’u bërë mision-are, murgeshë. 18 vjeçare vete në Indi, kudhe diplomohet në Universitetin e Kalkutësdhe do të punojë si mësuese dhe më pas sidrejtoreshë e Shkollës Superiore e Bijavetë Santa Anës.

Zgjedh emrin Tereza në nderim tëTerezës së vogël franceze dhe e shkruanemrin si të shenjtores së lavdishme të shek-ullit XVI, spanjolles Shën Tereza e Avilesdhe mbase vetëndjehej si rimishërim i tyre,sepse ngjante, me njërën nga shtati dhe metjetrën nga dashuria e pafundme ndaj Kri-juesit, në vetëflijimin absolut. Ndoshta nëthellësi të qenies kishte dhe Rozafën, motrëne saj mitike të murosur në përjetësi. Plagëtdo të bëheshin atdheu i saj, nga që plagëtqë nuk kanë atdhe.

NATA E SHPIRTITNdërkaq Ajo guxoi të futet thellë në atë që

quhet “nata e shpirtit” dhe guxoi të tregojëpër dyshimin e saj, sepse nuk e deshi dhuratëbesimin te Zoti si pjesa më e madhe e njerëz-imit që beson, por kërkoi ta zbulojë vetë dhearriti përndritjen, duke mos u trembur, atjeku të tjerët druhen aq shumë.

Nëse do të jem e shenjtë ndonjëherë, do tëjem Shenjtore e errësirrës, thoshte Nënë Tereza.

Pikërisht meditimi i thellë, stepjet dhe hovi,e bëjnë edhe më të çmuar personalitetin e saj, poaq sa siguria shenjtërore.

Dhe kështu gruaja e brishtë, shqiptarja ngaShkupi, i përkushtohet vuajtjes, po ngrinte sh-tëpi të misionit të saj bamirës, në ndihmë të jetës,kudo nëpër botë, me qindra, si me magji.

Do të kishte dashur të ngrinte shtëpi të sëmirës edhe atje, në vendet e mbyllura, ende mediktaturë. Po dyert s’hapeshin ashtu si dikurnë vendin e saj. Trokiste Ajo nëpër ambasadate Shqipërisë komuniste, trokiste e trokiste, ash-tu si zemra, por nuk i thanë: mirsevjen. Mbësh-teste mbi kangjella kokën e dëshpëruar. A do tashihte dot nënën? Motrën? Ishin atje, në Tiranë.Në atdheun e saj, i vetmi në botë zyrtarishtateist, kishin dënuar dhe Zotin.

Kur perandoria komuniste po binte, e lejuantë vijë. Vuri lule mbi varrin e nënës në Tiranëdhe të motrës Age aty pranë. Ajme, dhe mbivarrin e diktatorit lule! Që i bënin shumë më tëpakuptimta ligësitë dhe mizorinë e tij. Ka qëbesojnë se ajo u thirr për ekzorcizëm, varri iEnverit dridhej dhe duhej larguar qoftëlargunga ky vend. Dhe ajo erdhi.

Paqe tani dhe mëshirë, amen!Ajo do t’i gëzohej atdheut që po hapej, që e

thirri prapë Zotin, që po ribënte ëndrrën, pokërkonte liri dhe po bëhej pjesë e Europës, porimëkëmbte mirëqenien. Së pari atë shpirtërore.

* * *Ka të tjerë që medojnë se Nënë Tereza është

përtej dhe jashtë kulturës shqiptare, pa një tra-

ditë paraprirëse. Madje e gjejnë si tëpavemëndëshme ndaj Shqipërisë dhe sh-qiptarëve. Po ajo, duke qenë shpirt dhe mendjeuniversale, është e pamundur që të mos ketë dhevendin e saj në atë univers si pjesë të tij. Botaështë atdheu i gjithë dhe atdheu është bota epërmbledhur, që janë dhe duhet të jenë në har-moni dhe dashuria e vërtetë nuk është alterna-tivë e njërës apo tjetrës. Vendin tënd mund tagjesh dhe në vendet e tjera dhe njerëzit e tu isheh dhe në të tjerë.

Marrëdhëniet e Nënë Terezës me Shqipërinënuk ka nevojë të trillohen, ato janë një realitetdhëmbshurie. Dhe është kënaqësi të dëshmohendhe këtu.

Vërtet ka kultura që nxjerrin personalitetetë pritshëm, por ka dhe personalitete që prijnëkultura dhe krijojnë traditë, atje ku dukej se nukishte. Këta janë gjenitë. E tillë është dhe NënëTereza.

Nënë Tereza e fliste shqipen,do të merrte dhe pasaportë shqiptare

Nënë Tereza shqipen e kishte gjuhë familjaredhe e fliste normalisht atë. Mësimin fillor e morinë gjuhën amtare. Këndonte këngë shqip, p.sh.,ato të kompozitorit tonë Lorenc Antoni, “Mbikodrat mbi liqen”, por dhe lexonte poezi të NdreMjedës, që do të bëhej poeti i rinisë së saj të parë.Ia jepte vëllai i poetit, Lazër Mjeda, e kishte më-sues dhe mik të familjes. I dëshmon biografi i sajmë i mirë, don Lush Gjergji nga Kosova.

Pastaj Nënë Tereza do ta vijonte shkolliminnë serbo-kroatisht dhe anglishtja do të bëhej gju-ha e saj e përditëshme. Por një mbesë e NënëTerezës në Siçili tregon, se kur vinte halla, pra,Nënë Tereza, apo “kur shkonim ta takonim, ajome babin flisnin shqip pa ndërprerje”.

- Shumë po vepron Qoftëlargu si në Kosovë sinë Shqipëri, - do t’i thoshte fjalë për fjalë NënëTereza priftit të arkidioqezës së Shkup-Prizren-it.

Ndërkohë shqiptarët e Amerikës kujtojnëmesha shqip me Nënë Terezën. Lutjet në vet-minë e thellë i vinin gjithnjë në gjuhën amtaresiç ia kishte mësuar e ëma në fëmijëri. Edherrëfimin ritual ashtu e bënte, në shqip përherë.Shtypi i huaj këto ditë po e pohën këtë fakt.

Kurse në ditën kur mori çmimin Nobël, shk-roi një lutje shqip për shqiptarët, faksimilja e sëcilës është riprodhur shpesh nëpër botime. Edhenë Indi i kërkonte fjalorë të shqipes don LushGjergjit, se donte ta fliste mirë e më mirë.

Edhe kur erdhi përsëri në Tiranë, ndërkaqajo kishte pasaportë shqiptare, diplomatike, nënjë takim të hapur në Pallatin e Kongreseve,lutjen hyrëse e bëri në shqip bashkë me Presi-dentin e vendit, zotin Sali Berisha.

Iu afrova dhe unë më pas. Kam përkthyernga lutjet e Tua, i thashë.

- Mir’ ke ba! - m’u bë se m’u përgjigj. Kaq.Ndërkaq Nënë Tereza besonte se ëngjël-

li i saj udhërrëfyes ishte shqiptar dhe ia kish-te dërguar Zoja e Këshillit të Mirë nga Shko-dra, kështu dëshmohet.

…një mozaik ndodhish të mrekullueshmeme Nënë Terezën:1. 1. 1. 1. 1. Mbretërve, presidentëve po se po, sun-

dimtarëve, kujdo Nënë Tereza guxon, dukemos e ndjerë si guxim, t’u drejtohej secilit me“ti”. Ajo beson te natyrshmëria, te barazia,vetvetja është e mjaftë. Madje edhe vetë JezuKrishtit dhe të mrekullon vizioni i saj për të,edhe toksor e i prekshëm, i kudogjendshëm, izbritshëm nga qiejt në baltë si hero, si burrë,si bashkëshort.

Ja, ç’do t’i thoshte ajo Mbretit të Norveg-jisë, Ollavi V, një ditë përpara ceremonisë, kurdo t’i jepej çmimi “Nobel” për Paqe më 1979.

- … po sikur të mos vij nesër? – i kishte ai.- E pse? – ia ktheu Nënë Tereza sh-

kujdesshëm.- Që të mos jem unë në qendër të vë-

mendjes, - kishte buzëqeshur Mbreti.- E ke gabim, në qendër s’jemi as ti, as unë,

- e ndërpreu, - por Zoti...Ndërkaq pas xhamave përflakeshin pish-

tarë me mijëra, i mbanin ndër duar banorët eOslos, që dyndeshin drejt hotelit, ku kishte buj-tur ajo, Nënë Tereza. Donin ta shihnin.

2. 2. 2. 2. 2. Papa polak Vojtila, ai që do të jepte ndih-mesën e madhe në shëmbjen e Murit të Berlinitdhe të perandorisë komuniste, erdhi të vizitojëShqipërisë e pas diktaturës.

Sa zbriti nga avioni, Shenjtëria e Tij ra mëgjunjë dhe puthi tokën tonë. Ishte e fundmja.

Bashkë me personalitetet me të larta e pristedhe Nënë Tereza. E thamë, kishte dalë si çupa eshtëpisë, e ndjente për detyrë të priste Atin.

Dhe pikërisht ky aeroport, që kishte nisur tëndërtohej nga të burgosurit politikë, kundërsh-tarë të diktaturës, do të merrte emrin “Nënë Tere-za”. Duket sikur Ajo vetë do t’u dilte përpara tëgjithëve që do të vinin nga bota në vendin tonë edo t’u thosh: urdhëroni! Dhe ëndrra e të burgo-surve do të shtrohej si qilimi i mikpritjes.

Aty do të vendosej dhe shtatorja e saj e bronz-të, e ngjashme me një kryq të gjallë, që bashkonqiellin me tokën…

3.3.3.3.3. Autori i asaj vepre, skulptori nga Prishti-na Luan Mulliqi, tregon se kur do t’ia dhuroninPresidentit të SHBA, Bill Klintonit, statuetëne Nënë Terezës si shenjë mirënjohje për atë akttë madh që ndaluan masakrën në Kosovë e uarrit pavarsia, ai do të thoshte: ...ia kisha dhënëfjalën Nënë Terezës, se më kishte thënë “ndih-moje popullin tim.” Dhe ashtu bëmë. Firmosandërhyrjen ushtarake të NATO-s...

Dhe e vdekur Nënë Terza kishte patur fuqita lëviste botën.

4. KANUNI, SHENJTORJA, REGJISORIJAPONEZ, ETJ.

Duket sikur nuk i bashkon asgjë Kanunin e

Nënë Tereza një autograf Visar Zhitit

SHSHSHSHSH.....comcomcomcomcom 17www.shqiptarja.comE diel, 9 shtator 2012SUPLEMENT JAVOR I

RILINDASIRILINDASIRILINDASIRILINDASIRILINDASI PERVJETORILekë Dukagjinit, Nënë Terezën dhe regjisorinjaponez Shigeki Çiba. Kohë të ndryshme e tëlargëta, vende të ndryshëm e të largét, misionetë ndryshme e të largët. Por të vazhdojmë.

“Duke jetuar me Nënë Terezën” titullohetfilmi i regjisorit japonez Shigeki Çiba. E xhiroime rastin e 100 vjetorit të lindjes së Shenjtorestonë dhe e projektoi si premierë në Shkup më26 gusht. Qysh në titull kuptohet se humanist-ja e madhe, Nënë Tereza jonë, është kuptuarmë së miri dhe aq larg, në Japoni. Kujtoj sejaponezët edhe Kanunin tonë e kanë përkthy-er dhe e kanë vlerësuar atë si homerik. Profe-sor Kazuhiko Yamamoto përveç kësaj ka gje-tur ngjashmërira dhe me anitkitetin japonez,kur ne (kupto trashëgimitë akademike nga dik-tatura) pothuaj kemi bërë të kundërtën me Ka-nunin tonë, e kemi keqkuptuar, denigruar dheflakur.

Dua të dal se ka një fill lidhëz e përvijuesmes Kanunit monumental të shqiptarëve dheNënë Terezës tonë, Zoti, shtëpitë e tij, që ipërkushtohen dhe tjetrit, mikut, të duash e tënderosh këdo dhe pastaj veten. Nënë Terezashtëpitë e Zotit, tempujt e fesë, nuk i donte përt’u mbyllur në to, por të dilte e të vepronte gjith-andej, se shtëpi e Zotit ishte kudo. Kështu ajobëri profesion dashurinë, duhet të jetojmë mekëtë profesion, me këtë art, siç thotë ErikFromi. Dhe regjisori japonez Shigeki Çiba sot,më 5 shtator, do të shfaqë filmin e dytë të tij“Nënë Tereza dhe bota e saj”. E qartë porosia:bota duhet të jetë me Nënë Terezë patjetër,është rregull, Kanun. Lidhjet e pa këputuratë Nënë Terezës me botën dhe njerëzimin janëtë shumta dhe magjepsëse dhe ka shembuj tëtjerë plot. Kur u botua Nënë Tereza në Itali,RAI, para edicionit të lajmeve, lexonte një ngalutjet e saj, deri sa e mbaroi librin, best-sellernë shumë vende të botës. Dita e lumturimit tëNënë Terezës është festë zyrtare dhe në Indi.

Dashuria e Nënë Terezës është aktive derinë agresivitet të dobishëm. Studiuesi nëmërgim, Mërgim Korça, ka gjetur se Padre Pio,Nënë Tereza dhe Baba Rexhepi në Teqenë eDetroit, luteshin për të dashur armikun e tyre.Kjo dashuri ka arritur të bëjë mrekullira, tëndalë dhe luftra siç ka bërë Nënë Terza kur kaikur në Irak...

5. Mbetet magjia e buzëqeshjes:Dhe kur shekulli i Nënë Terezës bënte statis-

tikat e prodhimeve, të ushqimeve, makinave,etj., por dhe të armëve dhe krimeve, ajo llog-ariste buzëqeshjet, luftonte që të shtoheshin.Ky ishte shqetësimi i shtëpive të saj të bam-irësisë.

Si një sfidante e madhe, ajo u quajt nëpërmetropole si “investitore e dashurisë”. Public-itetin e bënte bota, ajo risillte shenjtërinë.

Për vite me radhë, teologë, shkencëtarë, so-ciologë, mjekë, dëshmitarë të ndryshëm ngabota mbushën dosjet me prova të mrekullivetë Nënë Terezës, se si ajo u kthentebuzëqeshjen dhe atyre që nuk kishin buzëqe-shur kurrë, se si i ringjallte kufomat e rrugëve,se si u bë “industrialistja më e madhe emëshirës”. E ndjemë për shenjtore qysh nëgjallje, pa pritur të shpallet. Se ajo sikur riv-uri në provë gjithçka e cilindo: sa dashuri jep.

“Ungjilli i gjallë” e kanë cilësuar, “pena eZotit”, “specialistja e plagëve të botës”, kursenderimet për të janë të gjithanshme, nga gjith-kund.

Tani vendi i saj, Shqipëria, jep çmime dhedekoron me emrin “Nënë Tereza”. Të tillë ebëri dashuria e tepërt, megjithëse dashurianuk është e tepërt kurrë.

Modeste skajshmërisht, e varfër po aq ska-jshmërisht, por dinjitoze gjithmonë, Nënë Tere-za, Shenjtorja moderne, pa asnjë lloj biznesi,pa shpikur asgjë, pa udhëhequr asnjë vend e,(nëse ka personalitete që futen në histori medhunë, duke bërë plojë të madhe e dalin prejandej duke i zvarritur statuja), pra, pa zbulu-ar ligje të fizikës, megjithese rizbulon zjarrin eshpirtit me shkencën e mrekullisë, pa shkruarepopera, veç lutej me mërmërima, duke inves-tuar dhëmbje, Ajo u bë e përbotëshme, u bë vetëbotë.

Epilog, qilimi shqiptar i Nënë Terezës:A e dini që në Katedralen e Shën Palit në

Tiranë është qilimi i Nënë Terezës? I vogël, memotive popullore. Po, po, ia dhuruan në një ngavizitat gra bashkatdhetare.

E mori me vete në Indi. Dhe lutjet po i bëntembi të qilim. Donte të prekte Shqipëri, që diçdo t’i përcillte patjetër te gjunjët e dobët e dot’i kalonte në gjak, te kockat, në shpirt. Por ajoe kishte Shqipërinë gjithmonë brenda vetes.

Motrat e Nënë Terezës e kthyen këtë qilimnë atdhe, ia dhuruan arkipeshkvit tonë, imzot

NE SHQIPERI PERNE SHQIPERI PERNE SHQIPERI PERNE SHQIPERI PERNE SHQIPERI PERHERË TË PHERË TË PHERË TË PHERË TË PHERË TË PARËARËARËARËARË

Shqipërianuk është ëndërr.Njerëzit e mi kanë vdekur atje.Po unë kam marrë Krishtin prej doret’ia çoj fisit tim,të ringremë tempujt e fesëme misionarët që ishin burgjeve.Dua të shkoj te nëna ime,të takoj dhe motrën,bashkë flenë pranë e pranënë dy varrenë rrethinë të Tiranës.Lule të verdha të hedh,përzier me gjethe dafine,me gjethe kujtimesh e dhembjeje.Të përkëdhel gurëtdhe të lutem,të lutem shqip.

Dua të hap një shtëpi timen,do vë kryqinmbi gjakun tim prej shqiptareje…Më gëzon shtëpia ime,po të varfërit janë kudo,në Tiranë, Nju-Jork, Romë,India nuk është vetëm në Indi.

Gjithkushi është krijuarpër t’u bërë i shenjtë,që të duam dhe të na duan.Dashuria e vërtetëduhet të shkaktojë dhembje.

Me shenjtorë të gjallëështë mbushur bota.

1989 - 19911989 - 19911989 - 19911989 - 19911989 - 1991

Gjithë këta njerëzkanë humbur tokë dhe shtëpie shpesh janë braktisurnga dhembshuritë aq të vyera.

Më jep forcë, i Gjithëfuqishëm,më gjunjë të biepër ta pranë Atite patjetër t’u himnizoj veprimete të lutem, të lutem.

LUTJE PERLUTJE PERLUTJE PERLUTJE PERLUTJE PERREFUGJAREFUGJAREFUGJAREFUGJAREFUGJATËTTËTTËTTËTTËT

O Zot,të falënderoj për myslimanët dhe induistëtdhe për të gjithë miqtë e mi të shtrenjtë mes tyre.Sa herë që të takojmënëpër lutje,ti na bën të krishterë edhe më të mirë,myslimanë edhe më të mirë,induistë edhe më të mirë.Jepna të gjithë nevedhuratën e besimit,që të dimë të kuptohemi.

LUTJE PERLUTJE PERLUTJE PERLUTJE PERLUTJE PERMYSLIMANËTMYSLIMANËTMYSLIMANËTMYSLIMANËTMYSLIMANËT

DHE INDUISTËTDHE INDUISTËTDHE INDUISTËTDHE INDUISTËTDHE INDUISTËT

E SHKRUAR SHQIPE SHKRUAR SHQIPE SHKRUAR SHQIPE SHKRUAR SHQIPE SHKRUAR SHQIPNNNNNEEEEE DIT DIT DIT DIT DITEEEEEN E MARRJESN E MARRJESN E MARRJESN E MARRJESN E MARRJESSË ÇMIMIT “NOBEL”SË ÇMIMIT “NOBEL”SË ÇMIMIT “NOBEL”SË ÇMIMIT “NOBEL”SË ÇMIMIT “NOBEL”

Gjithmonë kam në zemërpopullin tim shqiptar.Zotin lut shumë,që Paqja e Tijtë vijë në familjet tona,në zemra dhe botë.

Lutunipër fukarenjtë e mi,për motrat e miadhe për mua.

Për ju lutem unë...

Oslo, 10.12.1979Oslo, 10.12.1979Oslo, 10.12.1979Oslo, 10.12.1979Oslo, 10.12.1979

DUA TDUA TDUA TDUA TDUA TEEEEE KTHEHEM KTHEHEM KTHEHEM KTHEHEM KTHEHEMNË SHQIPËRINË SHQIPËRINË SHQIPËRINË SHQIPËRINË SHQIPËRI

Si shumë po vepron Qoftëlargu në anët tona!12 shatorre me figura shenjtëshdo të doja të kisha në Shqipëri,patjetër dhe në Kosovë 12 të tjera,të luteshin murgeshat e miapër të larguar të keqennga atdheu im.

Dua të kthehem në Shqipëri,t’u shërbejmë të varfërve të të varfërvetë gjakut tim.Dhe në nderimtë kujtimit të prindërve dua të kthehem,pranë tyre të mbyll sytë.

Ta dimë,secili nga ne është krijuarpër të bërë vepra të mëdha.

27 gusht 1997,27 gusht 1997,27 gusht 1997,27 gusht 1997,27 gusht 1997,pak ditë para vdekjes.pak ditë para vdekjes.pak ditë para vdekjes.pak ditë para vdekjes.pak ditë para vdekjes.

* * *

Kam një lumturiqë nuk mund të ma marrin kurrë,sakrificat e mia nuk më shkaktojnë dëshpërim

Dyshimi të shqetëson,dyshimi ta heq lirinë,e dimë ne, që bëhemi vetja e dytëe njëri-tjetrit.

Armiku më i madhështë varfëria.Dhe sëmundja më e rëndë,kur nuk të do njeri.

Qielli e tregon madhështinë e tijduke përdorur dhe asgjënë,por unë, kur shoh boshllëk,dua ta mbush përherë.

Thelbësorja nuk është ajo që themi.T’i bësh më të mirë ata që të afrohen,kjo është dhunti.

Më keni quajtur të shenjtë…Unë vetëm po buzëqesh,rrugët e Zotit janë pa fund.

PPPPPEEEEER SHQIPR SHQIPR SHQIPR SHQIPR SHQIPEEEEERINRINRINRINRINEEEEE TIME TIME TIME TIME TIMEE tronditur jam,se u trondit gjithë vendi imi mrekullueshëm.Më dhemb zemrapër jetët e humbura.Plagë më hapinplagët e njerëzve.

I kuptoj andrrallatkur humbin paratë,por unë ju përgjërohem:mos i sillni vuajtje edhe mënjëri-tjetrit!

E di pse s’kemi paqe tani?Kemi harruar të shohimtek tjetri vetveten.

Që armët dhe bombattë jenë të panevojshme,te fqinji ynë të zbulojmëZotin.

Mars, 1997Mars, 1997Mars, 1997Mars, 1997Mars, 1997

PO PO PO PO PO AAAAATE DITE,TE DITE,TE DITE,TE DITE,TE DITE,GAZETGAZETGAZETGAZETGAZETAREVE:AREVE:AREVE:AREVE:AREVE:

Me gjak dhe prejardhje jam shqiptare.Kam dhe nënshtetësinë indiane.Jam një murgeshë katolike.Vokacioni im: t’i përkas botës mbarë.Në zemër: jam tërësishtZemër e Krishtit.

Befas e lashë qytetin tonë,befas, por jo verbërisht.E shenjtë ishte nëna ime,por nuk donte të më humbte,u mbyll në dhomë gjithë ditëndhe në mbrëmjen tjetër më tha:“Po ta jap lejen, shko.Vëre dorën mbi dorën e Jezusitdhe vështro përpara.Kurrë mos shih pas.

Përpara vetëm!”Dhe ashtu bëra.Mirënjohje vështirësive.Unë nuk të harroj…

Të kam gdhendurnë pëllëmbën e dorës sime.Të kam thirrur me emër.Mua më përket.Më e çmuara e syve të mi.Të dua.E bindur jam,që sa herë themiZotynë,Duart e veta këqyr Zoti.

Të kam gdhendur në pëllëmbëne duarve të miadhe na gjen atje.

NE SHKUPNE SHKUPNE SHKUPNE SHKUPNE SHKUP, DIKUR, DIKUR, DIKUR, DIKUR, DIKUR

I zgjodhi dhe iI zgjodhi dhe iI zgjodhi dhe iI zgjodhi dhe iI zgjodhi dhe ipërgatiti Vpërgatiti Vpërgatiti Vpërgatiti Vpërgatiti Visar Zhitiisar Zhitiisar Zhitiisar Zhitiisar Zhiti

Rok Mirditës.Ashtu si në sindonen e famshme, në çarça-

fin që mbështolli Krishtin, që e vizitojnë memiliona veta dhe shkencëtarët kërkojnëpërhitjen e kurorës së përgjakur gjithë gjem-ba mbi ballin e martirit, plagët, ndryshkun egozhdëve, në qilimin e Nënë Terezës ne gjejmëvegimin e saj, këmbët e zbathura, ikjen larg përtë qenë sa më afër. Fërgëllimi dhe ngrohtësia,të mbetura përgjithmonë aty, mërmërimat eshenjta, i kalojnë dyshemesë së Katedrales,

themeleve pastaj, që e shpërndajnë nëpër tokë.Dhe nga të çarat e tokës, mes gurëve apo mespllakave në bulevard, ashtu siç dalin fijet e bar-it, do të rindjehen mërmërimat e saj: Ti, kush-do qofsh, duaj më shumë.

…prandaj do të doja që nëpër rrugët mbi tro-tuaret tona të vihen patjetër pllaka: këtu ka ecurNënë Tereza.

NGANGANGANGANGA LUTJET E NËNË TEREZËS PËR SHQIPËRINË DHE SHQIPT LUTJET E NËNË TEREZËS PËR SHQIPËRINË DHE SHQIPT LUTJET E NËNË TEREZËS PËR SHQIPËRINË DHE SHQIPT LUTJET E NËNË TEREZËS PËR SHQIPËRINË DHE SHQIPT LUTJET E NËNË TEREZËS PËR SHQIPËRINË DHE SHQIPTARËTARËTARËTARËTARËT

www.shqiptarja.com E diel, 9 shtator 201218

SUPLEMENT JAVOR I

RILINDASIRILINDASIRILINDASIRILINDASIRILINDASISHSHSHSHSH.....comcomcomcomcom ARKIVPPPPPERSONAZHIERSONAZHIERSONAZHIERSONAZHIERSONAZHI FFFFFAKTEAKTEAKTEAKTEAKTE

Nga Pjetër LogoreciNga Pjetër LogoreciNga Pjetër LogoreciNga Pjetër LogoreciNga Pjetër Logoreci

DOM NIKOLL KAÇORRIAtdhetari në altarin e baballarve të kombit. Disa ndodhi e fakte të reja nga jetaAtdhetari në altarin e baballarve të kombit. Disa ndodhi e fakte të reja nga jetaAtdhetari në altarin e baballarve të kombit. Disa ndodhi e fakte të reja nga jetaAtdhetari në altarin e baballarve të kombit. Disa ndodhi e fakte të reja nga jetaAtdhetari në altarin e baballarve të kombit. Disa ndodhi e fakte të reja nga jeta

e atdhetarit Dom Nikollë Kaçorri, të mbetuna deri tashti në erresinëe atdhetarit Dom Nikollë Kaçorri, të mbetuna deri tashti në erresinëe atdhetarit Dom Nikollë Kaçorri, të mbetuna deri tashti në erresinëe atdhetarit Dom Nikollë Kaçorri, të mbetuna deri tashti në erresinëe atdhetarit Dom Nikollë Kaçorri, të mbetuna deri tashti në erresinë

Dokumentat e reja në arkivin e VjenësDokumentat e reja në arkivin e VjenësDokumentat e reja në arkivin e VjenësDokumentat e reja në arkivin e VjenësDokumentat e reja në arkivin e Vjenës

(Lart) Dokumenti 4(poshtë) Dokumenti 5

Në vazhdim të shkrimit timpër Imzot Nikollë Kaçorrinnë suplementin Rilindasi të

datës 17 Qeshor 2012, po sjell disandodhi e fakte të reja nga jeta e atd-hetarit Dom Nikollë Kaçorri, të mbe-tuna deri tashti në erresinë. Së paridue me perforcue fjalët e autoresMaria Amelie Freiin von Godin e cilane librin e saj: Aus dem neuen Al-banien të vjetit 1914, (dokumenti 1)tue përshkrue atmosferën e ditëve tëshpalljes së pamvarsisë të Shqipnisë,të cilen e perjetoj vetë, përshkruenpersonalitetin e Imzot Nikolle Kaçor-rit me kto fjalë: Don Nikollë Kaçor-ri, i cili në nji farë mase ndan me Is-mail Kemal Bey-n, presidencën eqeverisë së parë shqiptare, kambarue në Shkodër mësimet e parandër Jesuitë. I mendshëm, i ar-simuem, i shkathët, i dashtun e larg-pamës, ka punue ky burrë pa ulodhun për Shqipni, gjithshka muej-ti dhe unë besoj, që Atdheu i qendronma afër zemrës së tij se kisha, prel-at i të ciles ai asht……

Pra, mendoj se asht shumë erandësishme që këtë personalitetmos ta shohim vetëm si figurën, enji prifti katolik, por në nji vështrimma të gjanë e ma real: si një punëtortë palodhun e patriot, intelektual li-ridashës, si burrë trim e të papërku-lun në çdo situate qi i asht krijue,tuj u përleshë me forcë me zaptijet eTurkisë me mbrojtë nderin evet e të shqiptarit”, si mësuese reformues i gjuhës tonë sh-qipe, si poet e mbledhës folk-lorit, e si organizator eudhëheqës i paepun i kryeng-ritjeve të malsorve të Krujëspër vite me radhë…..

Në librin monografik të zot-ni Hajredin Isufit “Feja dhe Fl-amuri: Dom Nikollë Kaçorri”,në kreun 6-të, ndarjen IV –Apelimi (faqe 210), autori shk-ruen: “Për qëndrimin e Kaçor-rit në rezidencë nuk kemi tëdhëna. Po ashtu nuk dimë nëseu bënë përpjekje të tjera për lir-imin e tij nga atdhetarët, apondoshta nga Vjena. Kemi vetëmlajmin e lirimit, mbas 10 mua-jsh burgimi.” Për periudhën eburgimit të tij, në burgun e Dur-rësit si edhe të izolimit të tij (ar-rest shtëpie) në “Konak”, nëqelën e kishës, flasin disa doku-menta që i gjeta në Arkivën eministrisë së jashtme austriaketë periudhës së denimit te Kaçor-rit. Dokumentat bajnë fjalë përpërpjekjet e diplomacisë austri-ake që në kuadrin e Kultuspro-tektoratit në Shqipni, baheshinpër të “zbutun” dënimin e pa-triotit klerik, për të ba rish-ikimin e vendimit, që autorite-tet vendore turke të lejonin qëImzot Kaçorri të kryente dën-imin e mbetun në ambientet eipeshkevisë së Durrësit.

Në një letër (dokumenti 2)

që Imzot Prenk Bardhi, ar-qipeshkvi i Durrësit, me 29nandor 1910, i dergon Konsul-latës Austriake në Durrës,Konsullit Alfred Rappaport sidhe ministrisë së jashtme tëAustrisë, mbasi i tregon përbiseden me prokurorin e sh-tetit Mydei dhe komandan-tin e bimbashëve Haki Bey nëDurrës, për ti mundësue Im-zot Kaçorrit nji qeli ma tëpranueshme se ajo ku ishtenë burgun e qytetit, kerkon

ndihmën e diplomatëveaustriakë në kuadrin e Kul-tusprotektorat për të lejueardhjen e Kaçorrit nëdhomat e arqipeshkvisë.

Këtu po sjellë telegramin(dokumenti 3) që KonsulliZambaur nga Shkodra, me3 korrik 1910 i dërgonVjenës dhe Romës, për ndë-rhymjet e tij tek Valiu i Sh-kodrës, i cili i ka dhanë fjalënqë çështja Kaçorri të mos shi-het me aq ashpërsi dhe tëdelegohet në Konstantinopelku do të ketë mundësinë euljes së dënimit.

Dokumenti tjetër (doku-menti 4) mbanë datën Shkod-er, me 22 Korrik 1911. Kon-sulli von Zambour i dërgon

Vjenës informacionin e ndërhymjessë tij pranë Valiut të Shkodrës për tëba lirimin e Imzot Kaçorrit me am-nesti.

Mbas transferimit të Imzot Ni-kollë Kaçorrit nga qelitë burgut tëqytetit, për të vazhdue dënimin nëdhomat famullisë tij, vjen nji peri-udhe shumë e veshtirë ekonomikesi për të burgosunin ashtu edhe përImzot Prenkë Bardhin i cili, në sta-tusin që kishte Kaçorri si i denuem

nuk mund të pretendonte të merrtefonde shpërblimi të rrogës për të.

Me një letër – kërkesë (dokumen-ti 5) Imzot Bardhi i drejtohet au-toriteteve të Austrisë që të mundë-sojnë ndihmë ekonomike për të bur-gosunin Kaçorri për të gjithë peri-udhën e dënimit deri sa ai të rifillojë

të punojë në liri. Letra asht në gju-hën italiane i drejtohet nënkonsullitaustriak Rudnay dhe mban datën,Durazzo me 8 Tetor 1910:

“Kanë kalue tashma 3 muej egjysë, qyshse famullitari i Durrësitasht prangue padrejtësisht ngagjykata lokale, e nga ajo ditë deri mësot, jashtë forcave të mia ekonomikeasht mbajtë nga xhepi im i vobektë.Tue marrë në konsideratë mundësitëe mia ekonomike si dhe ato të fam-

ullitarit, i cili bile ka edhendonji borgj, më lejoni qëme ardhjen e koncension-it të aprovuem nga min-istria për famullitarin e riqi do vijnë, të kërkoj edhedërgimin ditor të 3 Ko-ronave për mbajtjen e fa-mullitarit (ushqim, pije,cingare, ngrohje) të bur-gosun deri në lirimin etij.”

Telegrami i datës 19Janar 1911, (dokumenti6) që Konsulli i DurresitHalla i dërgon ministrisësë jashtme të Austrisë,mbas kërkesës së ImzotBardhit flet për akordi-

min e ndihmës ekonomike Imzot Ni-kollë Kaçorrit. Menjëherë arqipesh-kvisë së Durrësit, Imzot Bardhit, juaprovue kjo ndihmë e cila i ashtdhanë rregullisht për të ndihmue nëplotisimin e nevojave të përditëshmejetësore të Dom Nikollë Kaçorrit.

Në këtë dosje në arkiv gjinden të

Dokumenti 1 Dokumenti 2Dokumenti 3

Autori ishkrimitPjetërLogoreci,ditën enxjerrjes sëeshtrave tëDom NikollëKaçorrit nëvarrezenqëndrore tëVjenës

SHSHSHSHSH.....comcomcomcomcom 19www.shqiptarja.comE diel, 9 shtator 2012SUPLEMENT JAVOR I

RILINDASIRILINDASIRILINDASIRILINDASIRILINDASI ARKIV

Kola, që shërben për besimtarët ka-tolikë të Kosovës në Vjenë, që munditë identifikojë varrin e Dom NikollëKaçorrit… Përpjekjet e priftit koso-var në Vjenë nuk qenë të lehta. Atijiu desh të kërkojë me ngulm për trevjet radhazi në dokumentet e Bash-kisë së kryeqytetit austriak së bash-ku me të afërmit e tij.”

Për mue si pjestar aktiv i këtij ko-muniteti në Vjenë, e që jam marrëdirekt me nxjerrjen dhe riatdhes-imin e eshtnave të atdhetarit Kaçor-ri, faktet janë krejt ndryshe. Së pari:Cdo njeri (edhe z.Majko) mundet qënga tryeza e tij e punës, të gjejëvarrin e cdo personit të dashtun i

cili asht varrosun në varrezat eVjenës nëpermes faqes zyrtare tëadministratës së varrezave. Mjaftonvetëm emri, mbiemri, apo data elindes / varrimit për të identifukueme saktësi cdo varr qysh nga vitet eluftës së parë botnore, si në rastin eImzot Kaçorrit. Së dyti: Don PrenKola nuk asht prifti i besimtarëvekatolike kosovarë në Vjenë, por i cdoshqiptarit katolik, pa kufij..... Setreti: një ish komunist si z. Majko,nuk mund të bajë apunën e pendim-it me një artikull të shkruem mbiNikollë Kaçorrin, mbas cka kandodhë me klerin nga demonët ko-munistë edhe pse ai i përket një

brezi tjetër. Ai nuk mund të anko-het për lanien në harresë të Kaçor-rit, kur vete Majko ishte në krye tështetit shqiptar dhe mund ta riatd-hesonte arkitektin e pamvarsisë. AsMajko e as klerikët shqiptar që sotjanë në majet e hierarkisë së kishëskatolike shqiptare, që punuen në di-aspore (perfshirë ktu edhe Don PrenKolën) nuk u kujtuen për 94 vjet përta riatdhesue ktë Liberator edhe psei kishin mundësitë ekonomike tëshpenzojnë 2.600€ (të gjithë shpen-zimet e nxjerrjes e të ekstradimit tëeshtnave) për këtë akt.

Por ishte kambëngulja e ime, embështetun financiarisht nga aus-

triaku Dr. Bernhardt Stillfried qëbane të mujtun që Imzot NikollëKaçorri të prehet në kishën kupunoj e jetoj. Kushdo mundet përkëtë, me pasë informacionet e sak-ta nga dosja me dokumentat origji-nale të ekstradimit të Imzot Kaçor-rit të cilat ja kam dhurue bashkëme fotot dhe një film nga dita enxjerrjes, bibliotekës franceskanenë Shkodër.

PPPPP.S..S..S..S..S.Dokumentat e perdorun ne kteDokumentat e perdorun ne kteDokumentat e perdorun ne kteDokumentat e perdorun ne kteDokumentat e perdorun ne kte

shkrim jane gjete ne shkrim jane gjete ne shkrim jane gjete ne shkrim jane gjete ne shkrim jane gjete ne Arkiven e Sh-Arkiven e Sh-Arkiven e Sh-Arkiven e Sh-Arkiven e Sh-tetit ne Vjene, Ptetit ne Vjene, Ptetit ne Vjene, Ptetit ne Vjene, Ptetit ne Vjene, PA, A, A, A, A, Albanien.Albanien.Albanien.Albanien.Albanien.

Ëien, me 19 gusht 2012Ëien, me 19 gusht 2012Ëien, me 19 gusht 2012Ëien, me 19 gusht 2012Ëien, me 19 gusht 2012

gjitha Quietanzat – vertëtimet emarrjes së shumave të firmosunanga Imzot Bardhi, Dom Frano Gjinie Imzot Nikollë Kaçorri. Ka edhe njëkërkesë tjetër të Konsullit Halla tëdatës 30 Korrik 1911, për zgjatjen endihmës deri sa Imzot Kaçorri të fil-lojë përsëri punën e tij baritore, mbasdënimit, ndihmë që edhe kjo ju apro-vue nga ministria e jashtme e Aus-trisë. Këtu po vendos disa nga Qui-etanzat – vertëtimet (dokumenti 7,8, 9) për shumat e marruna në ndi-hmë të Imzot Kaçorrit, si dhe njëletër falënderimi (dokumenti 10) tëcilën Imzot Nikollë Kaçorri ja dërgonnga Durrësi ministrisë së jashtme tëAustrisë me datën 14 Janar 1911.

Tuj shpresue që kam ndriçuendopak këtë periudhë të padoku-mentueme të jetës së Titanit Liber-ator Nikollë Kaçorri, dishroj metregue edhe nji pasazh për këtë per-sonalitet madhor nga Baronesha vonGodin në librin e saj Aus dem neuenAlbanien (dokumenti 11):

...është Don Kaçorri një burrë i pa-tundun dhe i pandryshueshëm nëndershmërinë që reflekton, e që meforcë e guxim zyrtarisht e përfaqë-son. Vetëm ai ka karakterin e fortëtë kundërshtojë Ismail Qemalin, i cilidhe pranon mendimet dhe idetë e tij,atij që në qeverinë e parë provizoreështë perfaqësuesi i denjë i drejtë-sisë ... unë jam e bindun që ky burrë,i cili megjithëse në fushën e besimitasht shumë konsekuent, asht njëkarakter shumë tolerant, sepse përndryshe në Shqipni nuk do të kishtenjë përparim të pritshëm në fushate tjera, megjithë optimizmin e tij, aidin të jetë realist që të shohë gjanate përditëshme me kambë në tokë etë mos ike nga realiteti.

Edhe atdhetari Hilë Mosi, ngamergimi, j´a kushton kto vargje (do-kumenti 12) në nderim për atdheta-rizmin e përkushtimin, Imzot Ni-kollë Kaçorrit në librin e tij me vjer-sha Zani Atdheut në 1910-ten.

* * *Së fundit për sqarim të disa ga-

bimeve në shkrimin: Dom NikollKaçorri, ky njeri i jashtëzakonshëmi lënë në harresë, në gazetën Tematë 3 korrikut 2012, ku z. PandeliMajko shkruen:

“Ishte prifti kosovar Dom Pren

Dokumenti 6

Dokumenti 7

Dokumenti 8

Dokumenti 10

Dokumenti 9

Dokumenti 11 Dokumenti 12

www.shqiptarja.com E diel, 9 shtator 201220

SUPLEMENT JAVOR I

RILINDASIRILINDASIRILINDASIRILINDASIRILINDASISHSHSHSHSH.....comcomcomcomcom SPECIALE

Ndërtesa të shenjta dhe me forcëshpirtërore e njëkohësisht përmbajtëse

vlerash artistike shumë të mëdha.Në Shën Kostandinin Shqiptar, në qendër tëfshatit, mirëseardhjen duke shfaqur nga largkëmbanën që, nga sheshi, duket akoma edhemë e madhërishme, e jep Kisha Mëmë, dedi-kuar shenjtëve Kostandin dhe Elena. Ndërte-sa i përket fillimit të viteve 1600 dhe ështënë stil barok me tre salla. Ndër shekuj kapësuar ristrukturime dhe modifikime tëndryshme. Në vitin 1845 janë realizuarqeramikat e vendosura në pjesën ballore, qëpërfaqësojnë Shën Kostandinin (në qendër),Shën Pjetrin (majtas), Shën Palin (djathtas).Nuk janë të pakta transformimet që struk-tura ka pësuar përgjatë shekujve.

Ndërtuar sipas ritualit roman, ka pësuarndryshime në vitet Pesëdhjetë të ShekullitXX, kur prezbit-eri, i ndërtuar si-pas ritualit latin,u përshtat me rit-ualin bizantin.Me punimet për-forcuese të mbyl-lura më 1998 ësh-të ndërtuarikonostasi qëndan kishën nëdy pjesë: ajo e al-tarit dhe pjesatjetër ku ndodhenstolat për be-simtarët. Altari ndahet nga pjesa tjetër ekishës nga një mur i stolisur me ikona e ipërbërë nga tre dyer. Nga dera kryesore, equajtur “Porta Reale” mund të dalë vetëmprifti i mbuluar nga veshjet e shenjta. Dyertanësore përdoren nga Dhjaku. Spikasin pam-jet e Shën Kozmait, Damiano-s, Jovan Batis-tit, Shën Nikolës, Shën Kostadinit të Madh,Shën Barbarës dhe ikonat e Shën Mërisë qëlutet dhe e fytyrës së Krishtit.

Ikonat kanë një domethënie të madheteologjike. Ato janë vendndodhja hyjnore,përfaqësojnë një dritare ndaj misterit tëmishërimit dhe afrojnë njerëzit drejt kuptimittë Zotit. Ikonostasi është vepër e artizanëvevendas. Pikturat dhe ikonat e stilit bizantinmodern janë realizuar nga piktori shqiptarJosif Droboniku.

Mariapaola VMariapaola VMariapaola VMariapaola VMariapaola Vergallitoergallitoergallitoergallitoergallito

Edifixhe të shëjtë, lloke pljotëspiritualitete që ruanjenë

rrëkica artistike shumë tëkërkuara.

Sh’kostandin., në qendrin ekatundin, na jep mirëardhjen, tuebuthtuar kamanarin e saj, që, kaqaca, duket edhe më pljot memadhëri, Kljisha “Madre”, e dedi-karturë shëjtvet Kostantini e El-ena .

Edifixhi u stis në 1600 e stiliështë barok me tri navata. Gljatësekusljivet u ristruturua e u ndruadisa herë. Në 1845 u bë façata memajolike, ku janë te simbolizuarëShën Kostandini në mest, ShëhPietri (ka manxhinta) e Shen Pau-li (ka djathta) Nëk janë pak ndry-shimet që u bënë me motin që sh-konei.

Pas që kjle e stisurë sipas sti-lin e ritit ljëtirë, u ndrua në vitratPesdhietë të sek. XX, kur presbit-eri, i stisur për ritin ljëtirë, shkoime ritin bixantin. Kur beri terre-moti, u forcuanë struturat njera

Mjeshtërsi E Spiritualitet Në Sh’kostandinMjeshtërsi E Spiritualitet Në Sh’kostandinMjeshtërsi E Spiritualitet Në Sh’kostandinMjeshtërsi E Spiritualitet Në Sh’kostandinMjeshtërsi E Spiritualitet Në Sh’kostandinnë 1998 e u bë Ikonostasia, njëstruturë linjamje e mirë me tri dyer,që ndan autarin ku prifti thotmeshën me navatën ku janë bangete kishtervet.

Ikonostasia ndan santuarin kakljishën të tërezë si një mur drurime tri dyer të bukuruara me iko-na. Ka dera në mest “Porta Reale”mënd të dalj e të hynj vetëm krei-prifti. Të tjerat dya janë për dja-konët. Tek dërrasat të ekspozuarabienë në sy Shëjtëtë Cozma e Dami-ano, Shën Njanji Batista, ShenKuloi, Shën Kostandini i Madhi,Sanda Barbara e iconat e ShërMërisë që thot urata e faqja ZotitKrisht.

Ikonat kanë një vljerë teoloxhikee madhe. Ato janë vendi i pamjes sëPerendisë, janë dritësorja e Mister-it të të vënurit ndë jetë, e qasnjenënjerzit Tën Zoti. Ikonostasia ëshjtëart e arxhanëvet të vendit. Kuadrete iconat bizantine moderne janë bëraka pitori shqiptar Josif Droboniku.Përktheu: Pietro Përktheu: Pietro Përktheu: Pietro Përktheu: Pietro Përktheu: Pietro AbitanteAbitanteAbitanteAbitanteAbitante

Art dhe spiritualitet nëShën Kostandinin ShqiptarIkonat kanë një domethënie të madhe teologjike. Ikonat kanë një domethënie të madhe teologjike. Ikonat kanë një domethënie të madhe teologjike. Ikonat kanë një domethënie të madhe teologjike. Ikonat kanë një domethënie të madhe teologjike. Ato janë vendndodhja hyjnore, përfaqësojnëAto janë vendndodhja hyjnore, përfaqësojnëAto janë vendndodhja hyjnore, përfaqësojnëAto janë vendndodhja hyjnore, përfaqësojnëAto janë vendndodhja hyjnore, përfaqësojnë

një dritare ndaj misterit të mishërimit dhe afrojnë njerëzit drejt kuptimit të Zotit...një dritare ndaj misterit të mishërimit dhe afrojnë njerëzit drejt kuptimit të Zotit...një dritare ndaj misterit të mishërimit dhe afrojnë njerëzit drejt kuptimit të Zotit...një dritare ndaj misterit të mishërimit dhe afrojnë njerëzit drejt kuptimit të Zotit...një dritare ndaj misterit të mishërimit dhe afrojnë njerëzit drejt kuptimit të Zotit...

Ikonostasia ndan santuarin kaIkonostasia ndan santuarin kaIkonostasia ndan santuarin kaIkonostasia ndan santuarin kaIkonostasia ndan santuarin kakljishën të tërezë si një mur drurikljishën të tërezë si një mur drurikljishën të tërezë si një mur drurikljishën të tërezë si një mur drurikljishën të tërezë si një mur drurime tri dyer të bukuruara me ikoname tri dyer të bukuruara me ikoname tri dyer të bukuruara me ikoname tri dyer të bukuruara me ikoname tri dyer të bukuruara me ikona

Pikturat dheikonat e stilitbizantinmodern janërealizuar ngapiktori shqiptarJosif Droboniku

TTTTTRADITRADITRADITRADITRADITAAAAA VVVVVLERALERALERALERALERA