SURİYELİ GİRİŞİMCİLER STRATEJİ PLANI SYRIAN … · HAZIRLAYAN Tezer Palacıoğlu Hakan Arca YAYIN NO: 001 İstanbul, Mayıs 2019 SURİYELİ GİRİŞİMCİLER STRATEJİ PLANI

SURİYELİ GİRİŞİMCİLERSTRATEJİ PLANISYRIAN ENTREPRENEURSSTRATEGY PLAN

HAZIRLAYANTezer Palacıoğlu

Hakan Arca

YAYIN NO: 001İstanbul, Mayıs 2019

SURİYELİ GİRİŞİMCİLERSTRATEJİ PLANI

SYRIAN ENTREPRENEURSSTRATEGY PLAN


Hakan Arca




KAPAK TASARIMMod Ajans Reklamcılık ve Tic. Ltd. Şti.

Tel: (212) 227 63 50 - www.modajans.com

BASKI, CİLTBayko Matbaa ve Yayıncılık Hiz. San. Tic. Ltd. Şti

Tel:(212) 567 64 41 - www.baykomatbaa.com

ISBN 978-605-81080-8-0 (Basılı)ISBN 978-605-81080-9-7 (Elektronik)

Tel : (212) 455 63 30Faks : (212) 520 10 26E-posta : [email protected]İnternet : www.ito.org.trAdres : Reşadiye Caddesi 34112

Eminönü - Fatih / İstanbul

İTO/İDA Trend İzleme yayınları için ayrıntılı bilgiİDA ile İTO Ekonomik ve Sosyal Araştırmalar Müdürlüğü’nden alınabilir.

İTO Bilgiyi Ticarileştirme ve Araştırma Vakfıİstanbul Düşünce Akademisi

İTO Çağrı Merkezi Tel: 444 0 486

Tel: (212) 455 47 57www.istda.org

Copyright © İstanbul Ticaret Odası (İTO) / İstanbul Düşünce Akademisi (İDA)

Tüm haklar saklıdır. Bu yayının hiçbir bölümü, İTO/İDA’nın önceden yazılı izni olmaksızın mekanik olarak, fotokopi yoluyla veya herhangi bir şekilde çoğaltılamaz. Eserin bazı bölümleri veya paragrafları, sadece araştırma veya özel çalışmalar amacıyla, yazarın adı ve İTO/İDA birlikte belirtilmek suretiyle kullanılabilir. İstanbul Kalkınma Ajansı tarafından desteklenen “İstanbul Bilgiyi Ticarileştirme ve Araştırma Mekanizmalarının Kurulumu Projesi” kapsamında hazırlanan bu yayının içeriği İstanbul Kalkınma Ajansı veya T.C Sanayi ve Teknoloji Bakanlığı ile İTO ve İDA’nın görüşlerini yansıtmamakta olup, içerik ile ilgili tek sorumluluk İTO Bilgiyi Ticarileştirme ve Araştırma Vakfı’na aittir.


Hakan Arca




KAPAK TASARIMMod Ajans Reklamcılık ve Tic. Ltd. Şti.

Tel: (212) 227 63 50 - www.modajans.com

BASKI, CİLTBayko Matbaa ve Yayıncılık Hiz. San. Tic. Ltd. Şti

Tel:(212) 567 64 41 - www.baykomatbaa.com

ISBN 978-605-81080-8-0 (Basılı)ISBN 978-605-81080-9-7 (Elektronik)

Tel : (212) 455 63 30Faks : (212) 520 10 26E-posta : [email protected]İnternet : www.ito.org.trAdres : Reşadiye Caddesi 34112

Eminönü - Fatih / İstanbul

İTO/İDA Trend İzleme yayınları için ayrıntılı bilgiİDA ile İTO Ekonomik ve Sosyal Araştırmalar Müdürlüğü’nden alınabilir.

İTO Bilgiyi Ticarileştirme ve Araştırma Vakfıİstanbul Düşünce Akademisi

İTO Çağrı Merkezi Tel: 444 0 486

Tel: (212) 455 47 57www.istda.org

Copyright © İstanbul Ticaret Odası (İTO) / İstanbul Düşünce Akademisi (İDA)

Tüm haklar saklıdır. Bu yayının hiçbir bölümü, İTO/İDA’nın önceden yazılı izni olmaksızın mekanik olarak, fotokopi yoluyla veya herhangi bir şekilde çoğaltılamaz. Eserin bazı bölümleri veya paragrafları, sadece araştırma veya özel çalışmalar amacıyla, yazarın adı ve İTO/İDA birlikte belirtilmek suretiyle kullanılabilir. İstanbul Kalkınma Ajansı tarafından desteklenen “İstanbul Bilgiyi Ticarileştirme ve Araştırma Mekanizmalarının Kurulumu Projesi” kapsamında hazırlanan bu yayının içeriği İstanbul Kalkınma Ajansı veya T.C Sanayi ve Teknoloji Bakanlığı ile İTO ve İDA’nın görüşlerini yansıtmamakta olup, içerik ile ilgili tek sorumluluk İTO Bilgiyi Ticarileştirme ve Araştırma Vakfı’na aittir.

TEZER PALACIOĞLU1968 Samsun doğumludur. Samsun Maarif Koleji’nin ardından lisans eğitimini

Marmara Üniversitesi İİBF İngilizce Uluslararası İlişkiler bölümünde tamamladı. Mezuniyet sonrası çalışmaya başladığı İstanbul Ticaret Odası’nda (İTO) Dış İlişkiler Şubesinin ardından, Ekonomik ve Sosyal Araştırmalar ile Dış Ticaret Şubelerinde çeşitli kademelerde ve yönetici olarak (1991-2013) görev yaptı. Genel Sekreter Yardımcılığı görevinin ardından (2013-2016) sürdürdüğü Müşavirlik hizmeti yanında İTO tarafından yeni kurulan İstanbul Düşünce Akademisi Direktörlüğü (2017) görevine getirildi.

Yüksek lisans eğitimini Uluslararası Ticaret alanında İstanbul Ticaret Üniversitesinde tamamladı. (2010-13). Halen bu üniversitede Doktora eğitimi sürmektedir.

Çok sayıda yerli ve yabancı yayını mevcuttur.

HAKAN ARCA1975 Üsküdar, İstanbul doğumludur. Ortaokul ve liseyi İstanbul Özel Ortadoğu

Koleji’nde okuduktan sonra ön lisans eğitimini University of Glamourgan (Galler), lisans eğitimini Bilkent Üniversitesi Bankacılık ve Finans bölümünde tamamladı.

Finans piyasalarında ve farklı Sivil Toplum Kuruluşlarında farklı görevlerde bulundu. Özel sektörde bir süre idareci olarak görev aldı ve farklı sektörlerde yer alan şirketlere danışman olarak hizmet verdi.

Farklı sektörlere ilişkin finansal analiz raporları ve sektör analizleri yönünde çalışmaları mevcuttur.

İÇİNDEKİLER

TEZER PALACIOĞLU-İSTANBUL DÜŞÜNCE AKADEMİSİDİREKTÖRÜ: .......................................................................................................... 9

ELİF TÜRKMEN ELBİRLER- HAYATA DESTEK DERNEĞİ ....................... 12

SAİD SABBAGH- ARAP AKADEMİSYENLER DERNEĞİ YÖNETİMKURULU ÜYESİ .................................................................................................... 14

PROF. DR. MOHAMMAD SUHEİL DROUBİ- ARAPAKADEMİSYENLER DERNEĞİ ........................................................................ 17

ABDELMAJED ALNKDLEY ............................................................................... 18IMAD SHANAN-SURİYELİ İŞ ADAMI ............................................................. 19ABDULAZIZ AL-KHALİD ................................................................................... 21ALPER IŞIK-İSTANBUL VALİLİĞİ GÖÇ İDARESİ ....................................... 33NECLA UZ- ULUSLARARASI İŞGÜCÜ GENEL MÜDÜRLÜĞÜ ................. 44KERİM BİLİR- İSTANBUL TİCARET ODASI KOSGEB TEMSİLCİSİ ....... 55

İSTANBUL DÜŞÜNCE AKADEMİSİ SURİYELİ GİRİŞİMCİLEREYLEM PLANI ...................................................................................................... 64

PREFACE ................................................................................................................ 70

WORKSHOP ON THE INTEGRATION OF SYRIAN REFUGEES TOTHE ECONOMY .................................................................................................... 72

TEZER PALACIOĞLU- DIRECTOR OF ISTANBUL IDEA ACADEMY ...... 72

ELİF TÜRKMEN ELBİRLER- SUPPORT TO LIFE ASSOCIATION ............ 75

SAİD SABBAGH- MEMBER OF THE BOARD OF DIRECTORS, WORLD ASSOCIATION OF ARAB ACADEMICIANS.................................................... 77

PROF. DR. MOHAMMAD SUHEIL DROUBI- WORLD ASSOCIATION OF ARAB ACADEMICIANS ...................................................................................... 80

ABDELMAJED ALNKDLEY - SYRIAN BUSINESSMAN ............................... 81

IMAD SHANAN- SYRIAN BUSINESSMAN ...................................................... 82

ABDULAZIZ AL-KHALID- WORLD ASSOCIATION OF ARABACADEMICIANS................................................................................................... 83

ALPER IŞIK - PROVINCIAL DIRECTORATE OF MIGRATIONMANAGEMENT .................................................................................................... 96

NECLA UZ - DIRECTORATE GENERAL OF INTERNATIONAL LABOR FORCE................................................................................................................... 107

KERİM BİLİR- ISTANBUL CHAMBER OF COMMERCE KOSGEB (SMALL AND MEDIUM INDUSTRY DEVELOPMENT ORGANIZATION) REPRESENTATIVE ............................................................................................ 118

SYRIAN REFUGEES ACTION PLAN BY İSTANBUL IDEA ACADEMY .. 127

SUNUŞİkinci Dünya Savaşı sonrasında nüfus hareketleri oldukça fazlalaşmış

ve gerek sınırlar içinde gerekse sınırlar ötesi olmak üzere göç hareketleri toplumları etkilemeye başlamıştır. BM Nüfus Bürosunun tanımına göre göç «kişinin köken yerinden başka bir yere giderek orada kalıcı yerleşmesi ve böylece ikamet yerinin değişmesi» olarak tanımlanmaktadır. Bu bağlamda; ölüm, yıkım ve kayıplarla mücadele eden nüfus grupları, kendilerine güvenli alanlar oluşturmak için ortak dil, din ve kültür yapılarına haiz topraklara doğru bir hareketlilik oluşturmaktadır.

Sınırlar ötesi gerçekleştirilen göç hareketlerinin temel nedenlerinden biri de ülkelerin iç ve dış politikalarıdır. Farklı ülkeler tarafından uygulanan farklı göçmen kabulüne ilişkin temel nedenler bulunmaktadır. Bazı ülkeler nüfus azlığını telafi etmek ve işgücü açığını kapama güdüsüyle göçmen kabul ederken bazı durumlarda, nüfus fazlası olan gelişmekte olan ülkelerde olduğu gibi işsizlik ve döviz sorununu hafifletmek için de geçici işçi gönderilmesi mümkündür.

Türkiye sahip olduğu coğrafi ve stratejik konum nedeniyle birçok dönemde kitlesel sığınma hareketlerinin bir durağı olmuştur. En son göç dalgası ise Nisan 2011’den bu yana Suriye’de yaşanan iç karışıklıklar nedeniyle yaklaşık 3,6 milyon kişinin Türkiye’ye gelmesi ile ortaya çıkmıştır. Türkiye, yaklaşık 4 milyon ile dünyada ard arda 4 yıldır en fazla sığınmacı barındıran ülkedir. Açık ara önde yer alan ülkemizin ardından Pakistan 1,4 milyon ile ikinci sırada iken yaklaşık 1’er milyon kişi ile İran ve Uganda, 800 bin kişi ile Etiyopya diğer önemli ev sahibi ülkelerdir. Almanya, Fransa ve İsveç hariç AB ülkelerinin çoğunun en 1.000 kişi civarı veya altında rakamlarda sığınmacı-mülteci kabul ederek çok gerilerde yer aldığı görülmektedir.

Yıllardır bölgede süren savaş ortamı dolayısıyla, Türkiye içinde çok önemli boyutlara ulaşan Suriyeli sığınmacıların -dünyanın gözlerini, kulaklarını kapadığı bir ortamda- yük olmaktan çıkarılmaları için yapılan çalışmalara destek olmak lazımdır. Geçici koruma statüsü tanınarak eğitime, sağlığa ve iş gücü piyasasına erişim hakkı verilerek, katma değer yaratmasına yardımcı olmak, sosyal entegrasyonlarına katkıda bulunmak ve seslerini

duyurmak, görmezden gelinemeyecek bir mesele olup Akademimizin de çalışmaları arasındadır.

Konuyla ilgili olarak hazırlanan “Suriyeliler, AB ve Türkiye Özelinde Mülteciler” ile “Suriyeli Sığınmacılar ve İstanbul’daki Girişimleri” adlı iki araştırmanın dışında Akademimiz tarafından ilgili Suriyeli akademisyenler, işadamları yanında, ilgili kamu kurumları temsilcilerinin de katılımıyla bir Çalıştay düzenlenmiş ve elde edilen bulgular ışığında Strateji Eylem Planı oluşturulmuştur.

Girişimciliğin teşvik edilmesi amacıyla bu yönde yoğun çalışan kurumlar ile ortak çalışmalarda bulunulması ve Türk ve Suriyeli vatandaşlar arasındaki yardımlaşmanın arttırılması ile Suriyeli sığınmacıların katma değer yaratması yönünde yapılan Temel Girişimcilik Eğitimi ve Yaratıcı Fikir Yarışması gibi faaliyetlerle desteklenecek olan bu strateji planının, ülkemiz adına önemli bir katkı sağlayacağı umut edilmektedir.

Doç. Dr. Nihat Alayoğlu Genel Sekreter

9SURİYELİ GİRİŞİMCİLER STRATEJİ PLANI - SYRIAN ENTREPRENEURS STRATEGY PLAN

SURİYELİ GİRİŞİMCİLER EYLEM PLANI ÇALIŞTAYI (12.11.2018) Katılımcılar: Tezer Palacıoğlu - İstanbul Düşünce Akademisi Direktörü Elif Türkmen Elbirler - Hayata Destek Derneği Said Sabbagh - Arap Akademisyenler Derneği Yönetim Kurulu Üyesi Prof.Dr. Mohammad Suheil Droubi - Arap Akademisyenler Derneği Imad Shanan - Suriyeli İş Adamı Alper Işık - İstanbul Valiliği Göç İdaresi Necla Uz - Uluslararası İşgücü Genel Müdürlüğü Kerim Bilir - İstanbul Ticaret Odası KOSGEB Temsilcisi

TEZER PALACIOĞLU-İSTANBUL DÜŞÜNCE AKADEMİSİ DİREKTÖRÜ:Bu seminerin temel amacı, Suriyeli sığınmacıların ülkemizde bulundukları

süre içerisinde ekonomiye yük olmaktan çıkarılarak, entegrasyonu konusunda bir yol haritası belirlemektir. Ev sahipliğini yapan İstanbul Ticaret Odası, Türkiye’nin en büyük sivil toplum kuruluşlarından birisidir ve 137 senelik geçmişe sahip İstanbul Ticaret Odası’nın kayıtlı üye sayısı 420 binden fazladır. Ticari faaliyetine başlamak isteyen işletmelerin İstanbul Ticaret Odası’na veya eğer çok küçük boyutta iseler Esnaf Oda’larından birine kayıt yaptırması gerekir. İstanbul Ticaret Odası bünyesinde kurulmuş olan İstanbul Düşünce Akademisi, İstanbul Ticaret Üniversitesi ile ortak olarak İstanbul Ticaret Odasının bir girişimi olarak kurulmuş ve İstanbul Kalkınma Ajansının da desteği alınarak hayata geçirilen bir düşünce kuruluşu olarak faaliyetine başlamıştır.

İstanbul Düşünce Akademisi, kuruluşundan itibaren 22 adet sektörel çalışmaya ve birçok sektörel rapora imza atmış ve yapılan çalışmalar kapsamında İstanbul’da girişimcilik nasıl artırılabilir konusu ile ilgili olarak Girişimcilik

10 İSTANBUL TİCARET ODASI / İSTANBUL DÜŞÜNCE AKADEMİSİ

endeksi oluşturma yönünde çalışmalarda bulunmuştur. Ayrıca, Akademi tarafından yapılan çalışmalar arasında Suriyeli sığınmacıların Türk ekonomisine entegrasyonu konusu yer almaktadır.

Dünyada gerçekleşen göç hareketleri incelendiğinde dünya üzerinde göç etmek zorunda kalan 66 milyon insan olduğu ve bu rakamın 40 milyona yakın kısmının kendi ülkeleri içinde göç etmek zorunda kaldığı görülmektedir. Özetle her 113 kişiden birinin mülteci durumuna düşmektedir. Suriyeli sığınmacıların genel durumu incelendiğinde ise Mayıs 2018 tarihi itibariyle dünya üzerinde 108 farklı ülkede yaşayan 5,5 milyon Suriyeli göçmen bulunmaktadır. Bu kişilerin yüzde 87’si komşu ülkelerde bulunmaktadır. Suriyeli sığınmacılara ek olarak başka ülke vatandaşı olan sığınmacıların varlığı da yadsınamayan bir gerçektir. Diğer ülke uyruklu sığınmacılar incelendiğinde Kolombiyalı sığınmacıların sayısının 7,7 milyon, Afgan mültecilerin sayısının 4,7 milyon, Iraklı mültecilerin sayısının 4,2 milyon, , Sudan ve Güney Sudan uyruklu mültecilerin sayısının ise 6,2 milyon olduğu görülmektedir. Ayrıca; dünya üzerinde 2,6 milyon Somalili, 2,5 milyon Nijeryalı, 2,1 milyon Ukraynalı ve 2,1 milyon Yemenli sığınmacı bulunmaktadır.

Mültecilerin Türkiye’deki durumu incelendiğinde dünyada son 4 yıldır art arda en fazla sığınmacı barındıran ülkenin 4 milyon sığınmacı ile Türkiye olduğu ve Türkiye’den sonra en fazla mülteci barındırılan ülkelerin 1,4 milyon mülteci ile Pakistan ve 1 milyon mülteci ile İran ve Uganda olduğu görülmektedir. Mülteci sayısının nüfusa olan oranına göre incelendiğinde bu oranın ise Lübnan’da 1/6 ve Ürdün’de ise 1/11 olduğu görülmektedir. Türkiye’de her 28 kişiden birisi mülteci durumundadır. Türkiye’de bulunan Suriyeli sığınmacı sayısı ise yaklaşık 3,6 milyon civarındadır. Türkiye’de yaşayan Suriyeli sığınmacıların demografik dağılımını irdelendiğinde şu sonuçlara erişmek mümkündür:

• Yüzde 46’sı 18 yaşından küçük. 0-4 yaş arası• 5-9 yaş arası 500 bin kişi• 30 yaşından genç olanların oranı yüzde 71,1

İllere göre dağılımı incelendiğinde ise şu sonuçlara ulaşmak mümkündür:


• 560 bin kişi İstanbul’da yaşıyor• İstanbul’da yaşayan Suriyeli sığınmacı sayısı Türkiye’de

mevcut 36 şehirden daha yüksek bir nüfus• Hatay’da bulunan Suriyeli sığınmacı sayısı 32 şehirden

daha fazla • Kilis’te her 100 Kilisliye 96 tane Suriyeli denk gelmekte• Suriyeli sığınmacılar, İstanbul’da %86 ile başta Küçükçekmece, Bağcılar

ve Sultangazi ilçeleri olmak üzere Avrupa yakasında yoğunlaşmış durumda

Suriyeli misafirlerimizin Türk ekonomisine olan uyumunu incelersek 2012 yılı baz alındığında Türkiye’de 10 bin civarı Suriyeli firma kurulduğunu ve bu firmaların 100 bin kişiye istihdam sağladığını görebiliriz. Buna göre, Türkiye’de kurulan her 100 şirketten 8’inin Suriye uyruklu kişilerce kurulmuştur. Suriyeliler tarafından kurulan şirket sayısı, 2015’te 800’e, 2016’da 1.200’e ve 2017’de ise 2.700 seviyelerine ulaşmıştır. 2018 yılı verilerine bakarsak Suriyeli sığınmacılar tarafından Ekim 2018 tarihi itibariyle toplamda 6.477 adet firmanın kurulduğunu görmekteyiz.

Kurulan şirketler, çoğunlukla 1300 firma ile toptan ve dış ticaret üstüne yoğunlaşmaktadır. Faaliyet alanları incelendiğinde ise 700 adet emlak komisyoncusu işletmesinin, 281 tane restoranın, 250 civarında yolcu taşıma işi yapan firmanın kurulduğu görülmektedir. Ayrıca, toptan gıda, temizlik, perakende ticaret, ilaç, medya ve bilgi teknolojisi alanlarında faaliyet gösteren 140-200 firma arası yer almaktadır. Ayrıca, Suriyeli sığınmacılar tarafından kozmetik, telekomünikasyon ve kuyumculuk alanında faaliyet gösteren şirketler de dikkat çekmektedir.

Söz konusu şirketlerin kurulmuş olduğu semtleri incelediğimizde ilk sıralarda 6.500 firma ile Fatih ve Esenyurt ilçelerinin yer aldığını diğer bir ifadeyle üç firmanın birinin Fatih ilçesinde ve her 8 firmadan da bir tanesinin ise Esenyurt’ta açıldığını görmekteyiz.


ELİF TÜRKMEN ELBİRLER- HAYATA DESTEK DERNEĞİDerneğimiz 2005 yılında kurulmuş olan sivil toplum kuruluşudur ve insan eli

ya da doğal yollarla oluşmuş afetlerden etkilenen topluluklar hakkında çalışmalar yapmaktadır. Bu bağlamda; hem acil yardım, hem mülteci destek, hem mevsimlik tarımda çocuk işçilik, hem de kapasite geliştirme çalışmaları yürütmekteyiz. Genel kapsamda gerçekten İstanbul’daki Suriyeli mültecilerin yaşam kapasitelerinin geliştirilmesi, genç yetişkin grupların güçlendirilmesi ve İstanbul üzerinden iş hayatına kazandırılması üzerine bir proje yürütmekteyiz. Temel amacımız, söz konusu kişilerin iş yaşamına uyum sağlaması ve hazırlanması ile hem staj istihdam imkânı sağlamaya çalışmak, hem de Türk ve Suriyeli gençler bir arada olduğu için akran uyum çalışmaları yürütmek yönündedir.

Yaptığımız çalışmalar arasında 24 yaş üstü yetişkinler için hem eğitim danışmanlık, mesleki eğitim, dil kursları, bilgilendirme oturumları ve ayni yardımlar gibi hizmetler yer almaktadır. Türkiye’de bulunan mültecilerin karşılaştıkları en önemli sorunun kayıt dışı istihdam ve düşük ücretler olduğunu gördük. Kendi görev bölgemizde en çok karşılaştığımız durumlardan biri de çocuk işçiler. Diğer sorunları ise uygun işe erişimde zorluklar, fazla saatler ve düşük ücretli çalışma ile yasal süreçlerin fazlalığı olarak özetlemek mümkündür. Kayıt altına alınmayan Suriyeliler için herhangi bir işe yerleştirilememe ya da kayıtlı olduğu ilde çalışma zorunluluğu gibi unsurların oldukça sıkıntı yarattığı görülmektedir. Ailesiyle farklı sebeplerle farklı illere göç etmiş insanlar için kayıtlı bulunduğu yerde iş arama gerekliliği ortaya çıkmaktadır. Suriyeli mültecilerin karşılaştığı bir diğer sıkıntının ise çalışma izni başvurusu yapıldığı takdirde sosyal uyum yardımı kesilmesi gibi yasal süreçlerin varlığıdır.

Kadınların ve genç bireylerin iş hayatına katılması ortak talep niteliği taşımaktadır. Karşılaştığımız durumlar incelendiğinde sığınmacı kadınların önündeki en büyük engelin çocuklarını bırakacakları güvenli alanlar olmadığı için istihdam süreçlerine dahil olamamaları ve çocukların bakımıyla ilgilenmek durumunda kalmaları olduğunu gördük.


İstihdam süreçlerinde karşılaşılan bir diğer sorun da Suriyeli mülteci çalıştırmanın tercih edilmemesidir. Bu bağlamda; mevzuatta iyileştirme ve kayıt dışı istihdamda denetim mekanizmalarının güçlendirilmesi hem yerel halk hem de göçmenler açısından uygun olacaktır.

Girişimciliğin teşvik edilmesi adına girişimcilik tecrübesi olan ve bu yönde yoğun çalışan kurumlar ile ortak çalışmalarda bulunulması da önemli bir faktördür. Kamu özel sektör ve sivil toplum arasındaki iş birliği alanlarının açılması ve genişletilmesinin bu istihdam sürecindeki engellere çözüm olabilecek başlıklar olarak düşünmekteyiz. İstihdam ile ilgili olarak özel sektörün teşvik edilmesi için meslek odalarının aslında çok daha yakın temas halinde çalışması gereklidir. Aslında, meslek odalarının konuyla ilgili ciddi bir tecrübesi, sivil toplum örgütlerinin ise bu gruplara ulaşma tecrübesi bulunmaktadır. Yerel otorite ve kamu kurumlarıyla iş birliğinin artırılması ve ortak akılla düşünmenin tüm taraflar için hayatı kolaylaştıran bir unsur olacağını düşünüyoruz.

Mardin Yeşilli Kaymakamlığı-Kızıltepe Halk Eğitim Merkezi ve Hayata Destek Derneği ortaklığında sürdürülen çalışma kapsamında 6 aylık süre içinde gastronomi ve halı dokumacılığı kursunu tamamlayan 25 Türkiyeli ve 30 Suriyeli kadın KOSGEB girişimcilik sertifikası aldı. Ayrıca, proje katılımcılarının maddi teşvik ve halk eğitim merkezlerinden dil kursu aldılar ve katılımcılara psikososyal destek ve çocuklar için kreş imkânı sağlandı.

Suriyeli sığınmacıların yaşadığı bir diğer sorun da dil uyumsuzluğu. Kalifiye, çok farklı alanlarda uzmanlıkları olan birçok insanın dil bariyeri sebebiyle girişimcilik hikayeleri ya da istihdam süreçleri tamamlanamamaktadır. Eş zamanlı dili destekleme ve güçlendirme üzerine de çalışmalar yapılması önemlidir. Bu yönde yapılan çalışmalar kapsamında Mersin ilinde bağımsız çalışanlara yönelik bir araştırma yapıldı. Bu çalışma kapsamında üç ayda üç ayrı Suriyeli mültecinin iş yerlerinin ruhsatlandırılması ve iş yeri sahiplerine harç ödeme desteği sağlandı. Ayrıca, Küçükçekmece’de 6 ayda 197 Suriyeli mültecinin çalışma izni harç ödemesi gerçekleştirildi.


SAİD SABBAGH- ARAP AKADEMİSYENLER DERNEĞİ YÖNETİM KURULU ÜYESİTemel amacımız akademisyenleri bir araya getirmek, yardımcı olmak ve

çalışma alanında fırsatlar tanımak. Ancak, bu konuyla ilgili olarak yeterince destek bulamadık. Suriyeli mültecilerin durumunu kavramak için Almanya Başbakanı Helmut Kohl’ün “buradaki mültecilere karşı çıkanlara karşı tarih size bir fırsat verdi, Almanya’yı yeniden inşa edebiliriz.” şeklindeki ifadesini unutmamak gerekir. 7 yıldır Türkiye’de bulunan mültecilere yardım eden Türk halkına müteşekkiriz. Ancak, ayakta kalma yönünde çalışmalarda bulunulması gerektiğini düşünüyoruz. Suriye’nin kuzey tarafından gelenlerin devamlı olarak Türkiye ile iş birliği içerisinde hayatlarını sürdürdüklerini görüyoruz. Aslında Suriye’de sürdürülen hayat şekli Türkiye’nin Mersin, Gaziantep ve hatta kısmen de olsa İstanbul şehrinde sürdürülen hayata da benziyor. 2017 yılında fazla sayıda kişinin Almanya’ya göç ettiğini ancak halen kimlik kaydı olan diğer kayıtlar olduğunu görmekteyiz. Bu noktada, kimliklerin yenilenmesi durumunda nispeten daha net bilgilere erişilebilecektir.

Türkiye’ye gelen binlerce akademisyenin iş bulamadığı ve YÖK denkliği ile ilgili sıkıntı yaşadığını tespit ettik. Bu kişiler, bu nedenle Avrupa’ya göç etmektedir. Almanya’da Suriyeli sayısının resmi rakamlara göre 800 bin olduğunu ancak aslında bu rakamın 1,4 milyon olduğunu bilmekteyiz. Bu ülkede bulunan Suriyelilerin çoğu doktor, akademisyen ya da başka işlerle iştigal eden profesyonel kişiler.

Ancak, Türk ve Suriyeli vatandaşlar arasındaki yardımlaşma yeterli seviyede değil. Yeteri kadar yardımların olmaması ve Türk vatandaşlarının Suriyeli sığınmacılara neden bu kadar fazla para harcandığına dair oluşturdukları ön yargının ikili ilişkiler açısından oldukça olumsuz faktörleri de beraberinde getirdiğini görmekteyiz. Türkiye’de halihazırda bine yakın akademisyen, 50 bin doktor, eczacı, mühendis ve değişik uzmanlık kollarında kişilerin bulunmaktadır. Akademisyenlerin karşılaştığı en önemli sorunlardan biri de YÖK tarafından denklik verilmemesidir. Bu bağlamda, YÖK tarafından yapılan açıklamaya göre Türkiye Büyükelçiliği ile herhangi bir bilgi alışverişi bulunmamaktadır. Üniversite denkliği konusunda bazı çalışmalar yapılması gerekli. Üniversitelerle sözleşme


yapan akademisyenlerin Türk vatandaşı statüsü kazandığında işten çıkarılabilir yönünde endişe taşıdığını ve bu nedenle bazı mevzuat değişikliklerinin elzem olduğunu görmekteyiz.

Tarih boyunca birçok konuda toplumların birbirine destek olduğunu ve hatta 1300 sene önce Eyyüb el Ensari’nin İstanbul’un fethine destek vermeye geldiğini vurgulamak isterim. Ancak, tarihten gelen bu destek halihazırda sürmemekte ve Türkiye’nin Suriyelilere dil eğitme gibi bir büyük projesi bulunmamaktadır. Suriyeliler ise YouTube’dan ya da başka platformlardan Türkçeyi öğrenmeye çalışıyorlar. Sağlık sistemi ile ilgili olarak ise Suriyeli mültecilerin Türkiye’de yaşamış olduğu zorlu koşullar nedeniyle alerjik hastalıklar ya da diğer hastalıklara yakalandıklarını ve bu yönde herhangi bir yardım alamadıklarını görüyoruz. Türkiye normlarında Türk öğrenciler nasıl sağlam eğitim alıyorlarsa, bu normları Suriye okullarına da uygulayıp en azından, eğer eğitmenleri Türk vermeyeceklerse bari yöneticiyi Türk verip, Türkiye’deki eğitim sistemine adaptasyon açısından bu eğitimi çocuklara takdim etmek açısından yardımcı olabilirler. Suriyeli mültecilerin eğitim aldıkları okullar, UNICEF tarafından kurulan okullar ve aslında oldukça yetersiz okullar.

Almanya’da yaşanan örneklere baktığımızda konuyla ilgili bir örnek vermek isterim: Aile içi şiddet konusu ile ilgili havaalanına gelen Suriyeli bir aileye destek olmaya çalışan sorumluların, kadına “kocan şiddet uyguluyorsa bize hemen söyle, seni koruma altına alalım” şeklinde destek olduğunu gördük.

Suriyeli sığınmacılar ile ilgili olarak yaşanan bir diğer problem de Türkiye’deki politik yaşam içinde var olan muhalefet ile ilgili. Türkiye’de muhalefet partileri Suriyeliler hakkında gerçek dışı hikayeler anlatarak Suriyeliler konusunu seçim propagandalarında kullanmakta ve Suriyeliler ile Türkler arasında ayrımcılık yapmaları ile gerginlik oluşmaktadır. Başta İstanbul olmak üzere büyükşehirlerde bulunan Suriyeli sığınmacıların tamamının yeterli destekleri alamadığını, oysa birçok Suriyeli sınır illerinden ya da kamplardan İstanbul’a çalışmak için geldiğini görmekteyiz. Sınır illerinde çalışacak yer olmadığı için sınır illerinden ya da kamplardan İstanbul’a çalışmak için gelmektedir.


Bir diğer konu da Türkiye’de bulunan sığınmacıların yüzde 60’ının kadın ve çocuklardan oluşmakta ve bu kişiler ev ve dükkan kiralama süreçlerinde yaşanan keyfi uygulamalar nedeniyle ortaya çıkan uyumsuzluklar entegrasyon sürecine olumsuz katkıda bulunmaktadır. Aslına bakarsanız bizler de çocuk ve kadınların çalışmasına karşı görüşteyiz ve sadece ihtiyaçları olduğu zaman çalışmaları gerektiğini düşünüyoruz.

Yapılacak ortak çalışmalar kapsamında Türk akademisyenlerin Suriyeli akademisyenlere yardımcı olabilir nitelikte, nükleer fizik veya tıp gibi dallarda bazı ortak çalışmalar gerçekleştirilebileceğini ve ortak bilimsel araştırmalar ortaya koyabileceğini düşünüyoruz. Bu yönde ben de gıda kirliliği, çocuk beslenmesi ve plastik endüstrisiyle ilgili İTÜ’deki çalışmalara katıldım ve ortak hareket etme yönünde bu türlü faaliyetlerin sayısının arttırılabileceğini ve bu yönde geniş kitlelere duyurular yapılabileceğini düşünüyorum. Aslında her iki toplum da İslam topluluğuna mensup ve ortak vizyona sahip.

Türkiye’nin Suriyeli sığınmacılara olan desteğinin sürmesi halinde söz konusu ülke yatırımcıları tarafından Türkiye’ye yönelik sermaye transferi sağlanabileceğini ve bu bağlamda halihazırda Avrupa’nın birçok kentinde bulunan ve Suriyelilere ait olan sermayelerin İstanbul’a nakil edilmesi konusunda çalışmalar yapılması gerektiğini düşünüyoruz. Bu bağlamda, Körfez ülkelerindeki bazı ekonomik krizlerde araştırmalara ve çalışmalara ortak olarak katılım sağlayan bazı Suriyeli uzmanların söz konusu ülkelere katkı sağladığını görmekteyiz.

Suriyeli ve Türk düşün insanları arasında kurulacak dayanışma ile küçük ve orta ölçekli projelere destek verilebilir ve hatta ortak projeler gerçekleştirilebilir. Bu projelerde konunun uzmanı Suriyeli akademisyenlerin katkısının sağlanabilir ve birçok endüstri, ticaret odası ve sanayi odası ortaklı projeler yürütülebilir.


PROF. DR. MOHAMMAD SUHEİL DROUBİ- ARAP AKADEMİSYENLER DERNEĞİ Türkiye’de bulunan Suriyelilerin çoğu genel olarak birçok özelliğe sahip

insanlardır ve çok uzun zaman Suriye dışında yaşadıktan sonra Türkiye’ye gelen kişilerdir. Bu profesyoneller, Avrupa ülkeleri ve Amerika gibi ülkelerde fazla yurtdışı deneyimleri olmasına karşın araştırma projelerinde çalışanların Körfez ülkelerinde yapacak çok fazla projesi kalmadı. Türkiye’nin birçok eğitimli Suriyeli ile Suriyeli iş adamından faydalanamadığını görüyoruz. İlerleyen zaman içinde birçok sivil toplum örgütünün söz konusu hususla ilgili destek vermeye başladı. Bu çalıştaya ev sahipliği yapan İstanbul Ticaret Odası’nın yapacağı bir çalışma kapsamında bir heyet oluşturarak Suriyeli uzmanlarla bir proje çerçevesinde çalışması neticesinde ortaya çıkacak olan olumlu sonuçlarla ihracat rakamlarını artırabileceğini düşünüyoruz. Özellikle dış pazarda bağlantıları olan bazı Suriyeli uzmanlar, gerçekten dış pazarı çok iyi biliyor ve bu kişiler başta Arapça olmak üzere İngilizce, Fransızca ya da benzeri birçok dil bilmekte. Türkiye’de ihracat ile ilgili birimlerde çalışanlar arasında yabancı dil bilenlerin az olduğu düşünüldüğünde bu kişilerin ihracat konusunda şirketlere ve kurumlara yurtdışı temsil konusunda destek verebileceği aşikardır. Bu noktada bir diğer sıkıntı da Türklerin de Suriyelilerle çalışmak istememesidir. Çalışmayı kabul edenler ise Suriyelileri istismar etmektedir. Aslında, Suriyeli sığınmacıları, Türk vatandaşlarının bir rakibi değil ve beraber aynı doğrultuda çalışmak istiyorlar.

Suriyelilerin problemleri vatandaşlık verilince de bitmiyor ve Türk vatandaşlığı alan Suriyeliler bile şu anda çalışamamaktadır. Vatandaşlığı olmayan Suriyeliler normal işlerde çalışırken, vatandaşlık alınca işten çıkarıldığını görüyoruz. Suriyelilere ilişkin uygulamalarda sigorta yapılması ve yeterli maaş gibi birçok konuda hukuki boyut bulunmakta, vatandaşlığın verilmesi ile başka boşluklar ortaya çıkmaktadır. Bunun nedeni aslında her sektörün aynı şekilde büyümemesi. Sosyal, hukuki ve eğitimle ilgili birçok problem var.

Aslına bakarsanız Suriyeliler, tek bir topluluk halinde geldiler ve Türkiye buna hazırlıksız yakalandı. Bugüne kadar 7 seneden fazla geçti ve bu dönemde


Türkiye’de yerleşik olan Suriyelilerin koruma altında olmadığını görüyoruz. Bu noktada Türk hükümetinin burada Suriyelilerin yeteneklerini, birikimini, eğitimini, mesleki yeterliliğini araştırıp değerlendirip, mesleki yeterliliği, eğitim yeterliliği bu yapıyı akademik eğitim yapısını iyi kullanarak bunu yatırıma dönüştürmesi gerekli. Bu yatırım, sadece mali yatırım değil, topluma yönelik bir eğitim yatırımı olacaktır. Örneğin, Suriyeliler yurtdışı ihracat pazarını çok iyi biliyorlar ancak yine de bu tür uzmanlık için başka bir ülkeden daha yüksek ücretlere uzman getirip milyon dolarlar harcanıyor. Türkiye’ye birçok ülkeden sığınmacı gelmekte ve yüzyıllardan bu yana herkes bir şekilde dil öğrenip kültürle angaje olarak beraber yaşamaya başladı. Bu unsur, Suriyelilere de yapılmalı ve Suriyelilerin de dil öğrenimi sağlanması yönünde gerekli destekler verilmeli. Türkiye’de bulunan farklı sektörlerde çalışabilecek nitelikte birçok Suriyeli var aslında.

ABDELMAJED ALNKDLEY:

Şirket kurulumu açısından konuyu irdelediğimizde verilen teşvikler ve diğer bazı indirimler açısından Suriyelilerin karşılaştıkları çalışma konusunda sıkıntılara karşın, durumun Türkiye’de çok daha kolay olduğunu görüyoruz. Burada karşılaşılan sıkıntılar arasında sigorta çalışma izni ya da çalışma oturumu ya da çalışma saatleri ve izinler, yaralanma ve iş kazaları gibi problem yer almakta. Düzenlenecek bu tür toplantılar ve çalıştaylar esnasında Ticaret Odası, Göç İdaresi ve mülteciye ilgili sıkıntıların çözümünde yardımcı olabilecek kim varsa görüş bildirmeli ve bir çözüm ortamı oluşturulmalıdır. Şu andaki çalışma piyasalarına bakıldığında Suriyeli çalışan ile Türk işveren arasında özellikle İstanbul’da çok büyük bir entegrasyon bulunmakta. Bu noktada ortaya konulabilecek çözümler arasında ortak ve küçük çaplı bir ticaret odası kurmak ve ekonomideki entegrasyona katkıda bulunmak için bir komite kurmak bir alternatif olacaktır.

Genel amacımız çalışmak ve katma değer yaratmak olmasına karşın aramızda bazı hata yapanlar da var. Hata yapanların tüm toplum grubunu etkilemesi üzücü aslında. Akademisyen birinin Türkiye’yi bırakıp Mısır’a ya da Avrupa’ya gitmesi


pek tercih edilmemeli aslında. Suriyeliler arasında gerçekten kalifiye insanlar var ve bu insanların hükümet bünyesinde iş imkânı sağlanması oldukça olumlu olacaktır. Bu bağlamda düzenlenecek olan ortak toplantılarda örf adetleri ve gelenekleri tanıtmak için programlar hazırlanabilir.

Ayrıca, Suriye’den çıkıp gelen çok fazla iş adamı var ve bu kişilerin büyük getirisi olan projeleri var. Bu noktada, Türk hükümetinin bu küçük çaplı KOBİ dediğimiz müesseselere tekrar maddi destek vererek yeniden bunların o eski işlerini inşa etmesine yardımcı olması beklentilerimiz arasında yer almakta. Bu noktada Özellikle ticaret bakanlığından, Suriyeli iş adamlarını destekleme konusunda ihracat konusunda bazı destekler talep ediyoruz. Başka bir nokta da Türk basınının da Suriyeli vatandaşların yaptıkları başarısının üzerinde biraz daha ışık yakması yani odaklanması gerektiğini düşünüyoruz. Düşüncemize göre biz geldikten sonra Türkiye ekonomisi çok ciddi anlamda canlandı. Kuveyt Türk ya da Albaraka Türk gibi bazı bankaların müşterilerinin çok ciddi bir kısmı Suriyelilerden oluşmakta.

IMAD SHANAN - SURİYELİ İŞ ADAMI:

Suriyeli bir iş adamı olarak uzun süredir Suriye’nin dışındayım ve Ortadoğu, Kuzey Afrika gibi alanlarda uluslararası 10’dan fazla ülkede tecrübelerim bulunmakta.. Halihazırda çalışmakta olduğum şirketin genellikle ortak girişim (joint venture) şeklinde işleri var. İş ortaklığı kurduğumuz şirketler, hacim olarak küçük sayılmayacak şirketler ancak sadece 5 Suriyeli çalışıyor ve kalanların hepsi Türk kardeşlerimiz. Çalışan kardeşlerimiz genellikle müteahhitler ve iş birliği içerisinde olan diğer yan şirketlerin de bulunduğu 10’dan fazla şirkette çalışmakta. Aslında biz şu anda daha fazla Suriyeli çalıştırmak durumunda değiliz çünkü yönetmeliklere baktığımız zaman şu anda her bir Türk vatandaşlığı olmayan mülteci, yabancı olarak resmi olarak çalışması için her bir yabancıya karşı 10 Türk vatandaşının çalışması gerekli. Bazı Suriyeli arkadaşlarımızın da kısa dönem oturma izinleri var ya da turist oturma izinleri var ancak istihdam oranının 5 Türk çalışana karşın 1 yabancı, üstelik kalifiye yabancı, şeklinde


olması ve dolayısı ile yüksek maaş ödenmesi gerekli. Türkiye’de genel yabancı statüsüne hitap eden yönetmelikler bağlamında bazı istisnaların verilmesini arzu ediyoruz. Sığınmacıların bazı bölgelerde ya da kentlerde, sınır illerinde çalıştırılma olanakları var ancak bize göre bu doğru olmayan bir şekil ve hep negatif yanlarıyla bize yansıyor. Bizim şirketlerimiz veya diğer şirketlerde çalışan sayısı fazla olmasına karşın şu anda mevcut yönetmeliklere baktığımız zaman bir Suriyeli istihdam etmek istediğimizde bu büyüklük fazla dikkate alınmıyor.

Başka bir sorun da finansman ile ilgili. Çalıştığımız projeleri finanse edecek şekilde çok büyük sermayeleri getirtmemize rağmen bazı büyük projeler için ek bir finansman desteği istediğimizde yerli bankalar maalesef bize bu konuda destek olmamaktadır. Aslına bakarsanız pratikte direk olarak çok ciddi rakamlarla finanse edebilme tecrübemiz oluştu. Bu noktada finansman mevzuatı, yatırım yaptığınız miktarlar diğer şirketler üzerine aktarıldığı durumda o şirketler finansman alamayacağını belirtmekte. Kendi şirketimiz üzerinden finans sağlama sürecinde şirketimiz aracılığı ile gelen sermaye desteğinin diğer şirketlere aktarılması nedeniyle sermaye yeterliliği ile bazı sıkıntılar yaşadık. Biz ana şirket olarak diğer büyük miktarda paraları getirtip diğer şirketlere aktararak proje yaptırdık. Ama çok daha fazla projenin yapılmasında çok ciddi bir engel oluşturmaktadır. Bu da tabi ki daha fazla adımlar atmaya, daha fazla geliştirmeye de ciddi bir engel oluşturuyor.

Bir diğer engel de emlak geliştirme konusunda. Başka bir ülke tabiyeti olmayan Suriyeli vatandaşlar, herhangi bir mülk edinemiyor. Bu da çok ciddi bir engel, çünkü bizim kültürümüzde ya da Suriyeli yatırımcının kültüründe işyerinin belirli bir yer olması gerekiyor. Üretim tesisi, fabrika ya da kendi evi gibi. Yaşadığı yerde vatandaşlığı olmasa bile sahip olduğu mülkü edinememesi önemli bir unsur ve aynı zamanda buraya yatırılacak paraya ve de entegrasyona engel olan bir şey.


ABDULAZIZ AL-KHALİD:

Sizlerle Suriyeli çalışanlarımız hakkında bazı önemli veriler paylaşmak istiyorum. UAAD bilimsel ofisine gelen çok fazla şikâyet var bu konuda. Türk hükümeti tarafından dış yatırımcılara verilen desteğin vizyonu ve yol haritası çok iyi çizilmiş ve tasarlanmış olmasına karşın bu kapsamda çalışanlar hem de bölgeden bölgeye değişiklikler göstermekte. Bu noktada yapılması gerekenlerden biri de tekil bir vizyon ve yol haritası oluşturulmalı ve her bölgede bu şekilde uygulanmalı. Çalışanlar açısından bakıldığında en çok karşılaşılan problemlerden biri de çalışanların güvencesi ve en basit hakkını bile almaması olarak görülmekte. Örneğin, birden fazla Suriyeli çalıştıran bir restoran işletmecisi her an bu Suriyelileri, vatandaş olsun ya da olmasın, işten çıkartabiliyor. Bu noktada, Türk yetkilileri tarafından Türk vatandaşlığı alan, Türk vatandaşlığı almayan Suriyelileri birbirinden ayırarak bir liste oluşturulur ve kayıt altına alırsa Suriyeliler, çalıştıkları alanlarda hiçbir şekilde haklarını alamamaları ortadan kalkar.

Ayrıca; mali müşavirlik konusunda ve muhasebe konusunda bazı veriler paylaşmak istiyorum. Aslında bu konu hem Türk vatandaşlarını hem Suriyelileri ilgilendirmekte. Suriyelileri ilgilendiren mevzuata baktığımızda başta Ticaret Kanunu olmak üzere ceza kanunu, hukuk kanunu, medeni kanun, bunlara tabi olan kararları dahil etmemiz gerekli. Türkiye’deki sistem artık tamamen elektronikleşmiş vaziyette ve Türkiye’deki devlet dairelerinde de tamamen elektronik sistem hâkim. Ticari konularda uzlaşma, belge ve elektronik imza, yine ticari mahkeme düzeninin yenilenmesi gibi birçok mevzuat alanı uygulanmakta. New York anlaşması, New York ticaret mevzuatı anlaşması ve bu kanun, bu mevzuat ticaret mahkemesinde kullanılan bir kanundur ve halihazırda New York anlaşmasına istinaden çalışılıyor.

İflas mevzuatının güncellenmesi, bu da yine mevzuat içerisinde başka bir konu. Şirket, Türkiye’de çalışan Suriyeli bir şirketse birçok süreçten geçmek durumunda kalıyor. Amerika’da uygulanan sisteme bakarsak daha önceleri durumu kötüye giden bir şirketin durumu birçok kurtarma aşamasından sonra düzelemiyorsa bir daha ticari faaliyette bulunması engellenmekteydi. Türkiye’de


ise bir şirket iflas ederse başka bir şekilde yeniden çalışabiliyor. Bu konu, kamu malının kaybolmaması ve zarara uğramaması açısından önemli bir konu. Yine bununla beraber bankaların bu konudaki desteği de önemli. Bir diğer önemli konu da patent konusu, yani bir şirket sahibi ya da bir proje sahibi bir buluşu varsa, bir markası varsa bunun patentini almak zorunda ve patentle ilgili mevzuatın da kontrol edilebilir olması gerekli. Bu konu da bazı güzel örnekler de var. Örneğin, bir Suriyeli girişimci tarafından ortaya konulan coğrafi haritalarla ilgili patent alan bir proje vardı.

Vurgulamak istediğim bir başka tanım da ticari mevzuat ile ilgili. Birleşik Arap Emirlikleri’nde devlet sektöründe veya kamu sektörüne bağlı bir ticari kuruluşta çalışıyorsanız aslında faaliyetiniz tamamen tamamen devlete bağlıdır ve bunların tamamen kontrolü gerekmektedir. Dolayısıyla Türkiye’de de bu sistemin böyle işlediğini biliyorum çünkü Birleşmiş Milletler’in genel ekonomik Avrupa Birliğine bağlı ticari mevzuatı var, bunun Türkiye’de de olduğunu biliyoruz.

Bir diğer konu da ticari alandaki bilgilerin ifşası ile ilgili. Oluşturulacak olan birimin yapısına bakalım. Bu birim; ticari bilgilerin, ticari alandaki bilgilerin hem ticaret yapanlara hem de kamu sektöründeki ticaretle ilgilenen insanlara hem de yine hükümetteki ilgili taraflara bilgi paylaşımını yapacaktır. Öncelikle bu birim tarafından belli verilere istinaden çalışma sektörleri ayırt edilir ve ardından bu veriler paylaşılır. Limited bir şirket statüsünde ortak bir oluşum ortaya konulur ve veri paylaşımını tüm taraflara gerçekleştirir. Bu oluşumun görevleri arasında gümrük müşavirliği, ticari ve sanayi izinlerinin verilmesi istenen patent bilgilerinin derlenmesi ve gerekli birimlere sunulması gibi görevler olabilir. Bu görevler elektronik ortam üzerinden sisteme girişlerle yapılabilir ve oluşturulacak ara menülerde projeyi bitirme süresi ne kadar süreceği ve gerekli vergilerin ne kadar olması, yine projenin hangi sürede başlatılıp hangi sürede bitirileceği ve buna istinaden gerekli olan belge işlemleri gibi veri girişleri sağlanabilir. Gerçekleştirilen projelerde karşılaşılan bir başka unsur da kişilerin ödemiş olduğu vergilerin farklılık arz etmesi. Aslında yapılan işlemin aynı olmasına rağmen, net bir bilgi olmamasından dolayı farklı vergi işlendiğini görmekteyiz.


Bir diğer husus da hukuki işlemlerin yürütülmesi ile ilgili. Kişi, ticari mevzuat ile ilgili hukuki işlemleri kendisi gerçekleştiremeyecekse başkasına vekalet vermektedir. Ayrıca; muhasebeci ve mali müşavirlere verilen ticareti yasak maddeler ve ürünlere istinaden verilen izinler bazı istinai izinler var. Bu ürünler için önceden izin alınması gerekiyor. Burada belirttiğim taslak programın niteliği genel memur işlemi ya da genel memur işleyişi. Bu noktada işleyişi sürdürecek olan görevli, şirketlerde ihtisas sahibi olmasa da belli bir eğitimden geçtikten sonra bu konuda hizmet verebilir.

Noter işlemleri ile ilgili oluşturulabilecek elektronik noter işlemlerinden bahsedecek olursak evrakı elektronik olarak düzenleyebiliyorlar. Siz ücreti sisteme banka üzerinden yönlendiriyorsunuz, sonra elektronik olarak belgeyi alabiliyorsunuz. Bu sistemi geliştirmek için yine elektronik verilerin olması lazım. Bu sistemde veri girişleri ne kadar çok olursa, evrakı alacağınız çıkışlar da o kadar yoğunlukta olur. Bu elektronik belgenin çıktısını almamız için verileri elektronik olarak sisteme girmemiz gerekiyor. Örneğin, Ankara’da vekalet alma durumunda söz konusu evrak Ankara’da kaydedilmiş ise bende takip numarası olsa bile İstanbul’da bu belgeye ulaşmam mümkün değil. Aslında Türkiye’deki herhangi yerde E-devlet üzerinden düzenlediğiniz belgeyi elektronik takip numarasıyla herhangi bir yerden alabiliyorsunuz. Bu sistem tek bir sistem üzerinde toplandığında belgenin takibi de daha da kolaylaşacak aslında. Bu hizmet vekalet işlemleri için de uygulanabilir. Vekaletle alakalı bu belgedeki barkod numarasını girerek, Türkiye’nin her yerindeki noterlerde bu barkodu okutup vekaleti alan ve veren kişiyle alakalı her bilgiye ulaşmanız mümkün olabilir. Bu sistemin uygulanabilirliği ile ticari işlemler kolaylaşacak ve sahte belge düzenlemenin önüne geçilecektir.

Ticaretle ilgili bir diğer unsur da ticari uyuşmazlıkların çözümünde uzlaşma süreci. Uzlaşma, bir konu hakkındaki ticari bir konu hakkındaki husumeti bitirme amacıyla ilgili mevzuat hükümleri çerçevesinde yapılan bir arabuluculuk aslında. Bu noktada uzlaşmazlık durumunda mahkemeye gitmeden önce uzlaşma heyetine gidip uzlaşmak mümkün. Bazı özel ticari konular ve istisnai durumlarda devlet,


tarafların mahkemeye gitmeden halletmesi yönünde bir tavsiyede bulunuyor. Uzlaşma Heyeti’nden sonra Mahkemelere intikale eden durumlarda mahkeme zaten sözleşmeleri resmî gazetede yayınlanan mevzuat göre inceliyor ve yine New York anlaşmasına istinaden yapılan anlaşmalardaki sözleşmelere ya da mevzuata bakıp ona göre karar veriyor.

Uzlaşma safhasına bakarsak; uzlaşma da yine sözleşmelere istinaden yapılmakta ancak bu süreçte mahkemeden farklı unsurlar yer almakta. Uzlaşma aslında sözleşmeye istinaden sürdürülen bir süreç ancak kanuni boyutu da var. Uzlaşmada kanun seçeneklidir, mesela eğer heyet karşı tarafta, iki kişi arasında bir anlaşmazlık gördüyse bunu heyetin kararıyla uzlaşmaya gidilebilir. Bu süreç; mahkemeye gitmekten daha hızlı bir süreç ve buradaki mevzuat tamamen kişiler arasındaki husumeti bitirmeye yönelik. Dolayısıyla da karar beklenmez, süresi istenmez ve daha hızlı sonuçlanır. Genel olarak uzlaşmaya baktığımızda belli kararlar alınır ve bu kararların uygulanması gereklidir. Bazı ülkeler uzlaşma mevzuatına belli kurallar koydu. Uzlaşmanın özellikle gerçekleşmesi için heyete gidilmesi ya da uzlaşma heyetine gitmesi ve orada uzlaşması gerekiyor. Ve orada uzlaşmanın gerçekleşmezse o zaman mahkemeye gönderilir. Uzlaşma safhasında vergi ya da ek ücret ödenmediğinden dolayı mahkemeye gidildiğinde verilen ücretler burada verilmemekte. Ancak, eğer uzlaşma heyeti bu konunun sonuçlandırılmasında bir katkıda bulunamaz ise mahkemede bu süreçte bazı ek ücretler çıkabiliyor. Bir diğer önemli nokta, eğer kişiler uzlaşmazsa bütün belgeler, heyete verilen bütün belgeler dava açıldığında delil olarak kabul ediliyor ve bütün evrakların mahkemeye gönderilmesi gerekiyor.

Konuklardan Soru:

Gıda endüstrisinde çalışıyorum. Biz Türkiye’de şunu gördük, maalesef Türkiye’de her ürün çok kolay taklit ediliyor. Bir ürünü yapıyorsunuz, patentini alana kadar bir bakıyorsunuz taklit edilmiş. Ve siz bir ürünü yapıyorsunuz ve bunu başkası taklit yapıp bir kelime bile ekleyip direk bunun patentini alıp yurtdışına satabiliyor. Başka birisi geliyor, bu kelimenin önüne başka bir kelime ekleyip yine başka bir ülkeye satıyor patentini alıp. Bu sefer ilk bulanın hakkı kaybolmuş oluyor.


Başkalarının adına konuşacağım, pasaportlarımız hakkında. Bizim buradaki misafirlerimiz dünyada yaşayan herkes ülkesine süresi biten pasaportla dönebilir, kendi ülkesine. Ve Türkiye hükümeti bize şu konuda destek oldu, biz Halep’ten süresi biten pasaportlarla giriş yaptı, çok teşekkür ediyoruz, hakkı ödenmez Türk hükümetinin. Süresi biten pasaportlarla bizi kabul etti ve bizi burada misafir etti. Biz zulümden kaçarak geldik. Fakat şunu görüyoruz, şu anda bazı ülkeler bizi Suriye’ye geri dönüp belgemizi, pasaportumuzu ya da her neyse yenilememizi istiyor ya da buradaki ikamet belgelerimizi yapmamız için geri dönmemizi istiyor. Ve bu gerçekten çok büyük paralar. Eğer 5 kişi mesela bu ailenin üyesiyse, iki seneden fazla uzatmıyorlar ve uzatma ücreti de pasaportu uzatma, ikameti uzatma ücreti de 200-300 doları bulabiliyor kişi başı. Benim şu anda Türk kimliğim var, Türk pasaportum var fakat şu anda Türkiye’deki sistem ne yazık ki artık belgelerin yenilenmesi için yine ya Suriye’ye dönün ya da konsolosluğa gidin evraklarınızı yenileyin diyorlar.

Bir de diğer konu, bir kuruluş yapacağımızda, mesela Suriye tatlısı dükkânı açacağız. Türkiye bizden istiyor ki “10 kişiyi Türk çalıştır, bir tane de Suriyeli çalıştır, böylece biz sana izin verelim”. Ama Suriye tatlısı yapacağım, Türk çalışan bunu Türk usta Suriye tatlısını nereden bilsin, Ben eğer Suriye yemekleri dükkânı açacaksam, neden 10 kişiyi Türk çalıştırayım ki, bu işin uzmanını getirmez misiniz zaten? Dolayısıyla böyle bir tezat var.

Konuklardan Soru:

Suriyeli işçilerin gelirleri çok düşük. Bu noktada gerek Çalışma Bakanlığı gerek Maliye Bakanlığı tarafından yasalara göre işçi çalışmasına zorlayacak uygulamaların olması gerekiyor. İşin niteliği 7 kişi gerektiriyorsa siz kalkıp da 10 kişiyi zorunlu hale getiremezsiniz. Asgari ücretle olan bazı maaşların da makul seviyeye çekilmesi gerekli. SGK primlerinin de ödenmesinin zorunlu olması gerekiyor ve Maliye ve Çalışma Bakanlığı’nın her ikisinin de denetlemesi gerekiyor. Her şirket kuruluma gitmeden önce bunları çok iyi bilmesi gerekiyor. Üretilen ürünlerin fiyatların da makul olması ve keza o işçilere ödenen maaşların da piyasa seviyesinde olması gerekiyor. Bu planı çok iyi bir şekilde çalışılması


lazım, maliyetler, maaşlar, üretilecek ürünlerin satış fiyatları… Suriyeli işçilerle birlikte yaşı ilerlemiş olanlarla ilgili ve deneyimli kişilerle ilgili olarak, 40 yaşını geçmiş bir kişinin belli işlerde çalışamayacağı aşikar. Suriyeliler yaklaşık 8 seneden beri birçok fazla yetenek kaybettiler, tecrübe kaybettiler. Başlangıçta 25 yaşında olan birisi şu an 30’lu yaşlarda ve belli bir tecrübesi olması gerekiyor ama o savaştan dolayı tecrübeleri kazanamamış durumda.

Okul konusunda da birçok sorunlar yaşıyor. Üniversitelere kabul konusunda belirli şartlar çerçevesinde bazı istisnaların da verilmesini temenni ediyoruz. Ancak şunu da vurgulamak isterim ki Suriye eğitim sisteminde illegal şartlarda alınmış küçümsenmeyecek sayıda diploma var. Bazıları özel üniversitelere girdi. İsteyerek değil zorlayarak girdiler çünkü lise son kabul ortalamaları çok yüksekti ve ona rağmen istedikleri bölümü ve üniversiteyi seçemediler. Bunun nedenleri arasında eğitim sisteminin çok kötü olması, ticaret sisteminin çok kötü olması, belli şartlarda çalışabiliyoruz ya da eğitim alabilmekteyiz. Ve öyle diplomalara sahip olduk ki bu açık öğretim konusu başka ülkelerde kabul edilmiyor. Buraya göç ettiğimizde, Suriye’deki uygulanan açık öğretim sisteminin burada kabul olmaması ya da denklik almaması da önemli bir sorun. Hukuki konularla ilgili olarak elektronik tasdik süreçleri ile ilgili olarak uygun bir veri altyapısının da hazır olması ve denetlenmesi gerekli.

En önemli nokta ki, arkadaşımızın en son değindiği nokta, biz burada belli değerler için altında kaldığımız zulümden çıkarak buraya geldik. Belli hayallerimiz var gerçekleştirmek istediğimiz. Çok fazla kolaylıklar tanındı bize burada yıllar boyunca. Oturma izinlerimiz vardı ilk geldiğimizde ve bir sene sonra baktık ki artık bu oturma izinleri artık yenilenmiyor, bu mavi defter dediğimiz. Biz de tabi oturma izni ya da belge verildiği zaman bizim önümüze o konuyla ilgili yasalar ve yönetmelikler bize sunulmadı. Oturma izinlerimiz bitti ve yenilemeyi kabul etmediler, ilgili mercilere danıştık. Dediler ki bunlar yenilenmez ki bununla birlikte biz eğer turist ikametiyse uzatılabiliyor ama Göç İdaresi yenilemiyor, biz onların hepsini geçici koruma kimliğiyle değiştireceğiz. Geçici koruma kimlikleri verildi, bununla ilgili yönetmelikleri ve haklarımızı bilemedik. Hak


ettiğimiz, aldığımız her türlü kolaylıklara rağmen bizlere öyle ümit verildi ki bu hem kimlikler, seyahat hakkı da veriyor, birçoğumuz Suriye’nin kuzeyine gidiyor, yardım kuruluşlarında çalışmak amacıyla ve Türkiye’ye geri dönüşünde o geçici koruma kimliği artık iptal olmuş. Ve bu yıllardan sonra verilmiş, yıllardan sonra buraya gelmiş, o geçici korumayı alıyor, bilgilerini yenilemeye çalışıyor ve 2- 3 sene sonra artık bunun yenilenmez olduğunu görüyor. Ve KONUKLARDAN soruşturmalara tabi tutuluyor, sonu gelmeyecek KONUKLARDAN soruşturmalar sonucu, sınır dışı edilebilir, başka bir şey olabilir.

Konuklardan Soru:

Bir sorum olacak. Şu andaki Suriyelilerin kanuni durumları nelerdir? Şu anda mevcut bir mültecinin hakları nelerdir? Ben bir avukat olarak, ben daha çok kanuni terimleri kullanmaktan yana gideceğim. Burada oturan bir Suriyeli vatandaş gerçekten güvenli olarak hayatını sürdürebilir mi, kanun açısından? Türkiye’de yaşayan birisi olarak benim haklarım nelerdir?

Konuklardan Soru:

Kozmetik fabrikası sahibiyim, Türkiye’ye geldik 2015 senesinde. Fabrikayı kurduk ve yaklaşık 23 ülkeye ihracat yapıyoruz. Tabi çok fazla hedefimiz var Türkiye’ye geldiğimizde, Türkiye’ye gelen birçok yatırımcı gibi bu ülkede çalışmak istedik ve buradaki yatırım ortamını sevdik. Bunun da birçok sebebi var, daha çok sınai atmosferin olması, çok fazla ambalaj fabrikaları, etiket fabrikalarının olması

Aynı zamanda çok fazla sorunla karşılaşıyoruz. Bu da burada konuşmamın sebebi. Şu noktalara değinmek; birincisi, çok fazla Suriyeli yatırımcı İstanbul’da özellikle 2023 Türkiye görüşleri var, o vizyona ulaşmalılar, tabi ki biz de şu anda bu toplumun bir parçası olarak bir açıdan bakıyoruz. Suriyeli sanayiciler yeni bir sanayi alanı yarattılar.Daha önceden bazı sıkıntıları vardı, özellikle Ortadoğu pazarına girmesinde Arapça bilmediklerinden dolayı. Çünkü bu da pazarlamada çalışan Türk arkadaşlar dili bilmemelerinden dolayı ciddi sıkıntılar yaşıyordu. Suriyeliler geldikten sonra bunlar istihdam edilerek Türk yatırımcılara ve


sanayicilere, Türk üretiminin, Suriye ve Ortadoğu sahası, bazı tercüme hataları yapılıyordu ama bunların üstesinden gelebildik. Bunlardan dolayı tabi şu anda çok iyi bir yere geldik, ürünlerimiz şu anda 28 ülkeye ulaşıyor, daha önce de Türk ürünleri ulaşabiliyordu ama hep Türkçe yazıyla yazılıyordu ve çok iyi bilinmiyordu. Çoğu yerde artık gittiği ülkede tescil edilemiyordu bu ürünler, Arapça diline çevrilmediğinden dolayı.

En son yatırım kanunu çerçevesinde değişik şekillerde Türk vatandaşlığının kazanılmasıyla ilgili 250 bin dolarlık emlak alımıyla ilgili, tabi birçok arkadaşım beni aradı, Körfez bölgesinde yaşayan Suriyeli arkadaşlarım. Buraya gelip paralarıyla birlikte burada ciddi yatırımlar, yapmak isterse, orada yaşayan bir Suriyelinin mülk edinme hakkı yok, bu yönetmelik burada çıktıktan sonra, 250 bin değerinde konut elde edildikten sonra vatandaşlık hakkının kazanılmasıyla, bu çok fazla yatırımcıyı da teşvik etti ama buraya geldiklerinde baktılar ki Suriyeli bir vatandaş burada mülk edinme hakkı yoktur ki bu çerçevenin içine giremez. İkinci kaleme gitmesi lazım, o da şirketin üzerinde o konutu kazanması lazım, o da 500 bine çıktı o rakam. Ve çok fazla kişinin vazgeçmesine sebep oldu ve gelmemesine sebep oldu. 250 bin gibi bir rakam daha mantıklıydı ama 500 bin gibi bir rakam daha ağır bir rakam. Bu sorunlardan bir tanesi.

Başka bir sorum var, bu çok fazla bankaya gittiğiniz zaman ister yatırımcı olsun ister sanayici olsun, orada bir şart koyulmuş, kredi alabilmesi için Türk vatandaşlığını kazanmış olması lazım. Bu tabi genel olarak değil, sadece bankalarla ilgili bir konu. Veya şirketleri bütün şirketi 2 milyon dolarlık bir ciroya sahip olması. Bizim şirketimiz böyle bir cirosu var ve 23 ülkeye ihracat yapıyor, ekonomiye ciddi bir katkısı var. Hem bizi destekler hem de ülke ekonomisini destekler. Ama karşımıza öyle bir şey çıktı ki kesinlikle kredi kullanma zorunluluğumuz var. Teşvikten kazanma şansımız yok ki Türk vatandaşlığının olmamasından dolayı kaynaklanan şeyler. Göç idarelerine gittiğimiz zaman, istisnai vatandaşlık nasıl kazanılır diye bilgi edinmek istersek, birçok fazla yatırımcıyı görüyorsunuz, çok fazla mülkleri ve yatırımları var ama Türk vatandaşlığı yok ve belki de müsait olmayan bir oturma izni var. Ben mesela bir ay önce başvuruyu yaptım, bir buçuk ay olmasına rağmen herhangi bir cevap alamadım. Göç İdaresini aradığımda


aldığım cevap şu,” çalışma ve araştırma altındadır”. Ben 6 senedir Türkiye’deyim, 4 senedir kurulu işimiz var, 3 senedir çalışma iznim var ve bu yeni olan şey ne? Birçok arkadaşın sıkıntısı bu benim gibi, birçok fazla yatırımcının yaşadığı sıkıntılar. Ukrayna’da diyelim ki fuar var, o fuara katılamıyoruz çünkü buradaki oturma iznimi uzatamadım. Şu anda mesela Katar’da fuara katılamıyoruz çünkü oturma iznini uzatamayız. Birden fazla sıkıntı var, sizden ricam katılımcılardan da ricam, bunlara çözüm bulmak. Çok teşekkür ediyorum.

Imad Shanan:

Sadece bir noktaya değinmek istedim çünkü bazı arkadaşların istekleri var, buradaki Suriyeli işçilerle ilgili konu. Maaşların düşük olması. Tabi korkarım ki buradaki uzlaşma yapılırken başka şeyler de göz ardı edilmesin istiyorum. Çünkü bazı arkadaşların da başına gelen bir şey başka illerde. Bazı fabrikalar çok fazla Suriyeli çalıştırıyor. İlk başta çalışma izni alamadılar bu çalışanlar için, burada farklı bir politika uygulandı. Ondan sonra Çalışma Bakanlığı’ndan bir not geldi, bunların kaydını yapabiliyorsunuz, onlar da bazılarını kaydetmeye başladılar ama ücreti birazcık artırarak. Çünkü daha önceden SGK primleri ödenmiyordu ya da belki çok düşük maaşlar ödeniyordu. Bu çok iyi bir adım gerçekten. Bu bir hak, maaşlar asgari ücrete kadar yükseldi şu anda, bu çok iyi bir konu. Ama bundan sonra öyle bir şeyle karşılaştılar ki o izin verilen Bakanlık’tan gelen arkadaşlar, dediler ki o orana dayalı olan çalıştırma kanununu uygulamak zorundasınız. O da 5’e 1 ya da 10’a 1 olan. Şu anda çok zor durumda kaldılar. İlk başta kayıtsızdı bu kadar işçi ve her şey yolunda gidiyordu. Kayıt yapmaya başladıklarında daha büyük bir sorunun içinde buldular kendilerini. Ve Çalışma Bakanlığı’ndan arkadaşlar geldiler ve büyük cezalar kestiler. Ben sadece burada bir sorunu çözmeyi çalışırken, sadece bir kısmını değil, sorunun tamamına bakmamız gerekiyor ki daha farklı sorunlar çıkmasın. Mesela maaşları artırıldı, Türkiye’de bildiğim kadarıyla, orada bir asgari ücret var, o da çok iyi bir adım. Çünkü bazılarını çalıştırmaya başladığımızda, turist ikametiyle oturanları çalıştırdık. Buraya gelen bütün Suriyeliler de turist oturma izni değil, bazıları değerleri için geldi, bir kısmı turist ikametine sahip oldu, bunları çalıştırmaya başladık. Çalışma


Bakanlığı dedi ki asgari ücret yetersiz, daha yüksek bir maaş olması gerekiyor ki bunları ben çalıştırabileyim. Söylemek istediğim şu, bu konuya daha geniş bir çerçeveden bakmamız gerekiyor ki bir tarafını düzeltirken başka bir tarafı bozmayalım. Teşekkür ediyorum.

Konuklardan Soru:- Muhammed Nizar:

Vurgulamak istediğim husus şu iş sahibi insanlar, ailelerini de buraya getirmek, istiyorlar. Halihazırda burada çalışıyorum ancak eşimi, akrabalarım ve annemi de bıraktım geldim. Mesela şu anda annemin de gelmesini istiyorum ancak bu işle ilgilenen bazı ofisler çok yüksek rakamlar istiyor. Diğer bir konu kimlik konusu.. Sayılmayacak kadar sıkıntıları var, sadece kimliklerinin olmadığından dolayı çok düşük maaşlarla dağınık bir şekilde çalışıyorlar. Bu kişiler ile konuştuğum zaman öğreniyorum ki İstanbul’da kimlik alamıyorlar ve kimlik alabilmek için başka şehirlere gitmeleri gerekiyor. Çalışma konusunda çok ciddi boşluk var, Suriyeli bir iş sahibinden çalışma izni istediğinde işverenler kaçıyor. Suriyeliyi çalıştırmak istemiyorlar ya da izinsiz çalıştırmak istiyorlar.

Konuklardan Soru:

Fizik mezunuyum. Burada yaklaşık olarak 2013’ten beri Türkiye’deyim. Suriyeli arkadaşlarımız bize soruyor ki İstanbul’a niye geldiniz? İstanbul’a geldiklerinde yatırımı düşünerek geldiler ve birçok müessesenin olması, sanayi bölgesinin de olmasından kaynaklanıyor. Çok fazla Suriyeli İstanbul’a geldi ve gerçekten hepsi eğitimli ya da sermaye sahibi olan insanlardan oluşuyor. Burada, belli yönetmelikler ve kanunlar çerçevesinde hareket edecek ortak bir Odanın da açılmasını talep ediyoruz.

İkincisi, akademisyenlere ve doktorlara da çalışma izinlerinin verilmesi ve vatandaşlık kazandıklarında onların işten çıkarılmamalarını talep ediyoruz. Belirttiğiniz üzere Mersin ve Hatay gibi illerde çok iyi anlamda entegrasyon yaşandığını ancak İstanbul’da böyle olmadığını görüyoruz. Bunun nedeni buradaki yapılan faaliyetler üzerinde çok fazla vurgu yapılmamasından olabilir. Hep negatiflere bakarak, pozitiflere dikkat etmeden, biz entegrasyona zaten hazırız,


Tezer Palacıoğlu- İstanbul Düşünce Akademisi Direktörü:

Konuşmalar esnasında tespit ettiğim bazı hususları vurgulamak isterim.

Akademisyenlerle ilgili olarak, bin tane akademisyen şu anda YÖK’ten denklik bekliyor ve bu çok büyük bir sorun.

Sınır illerinden insanlar mecburen İstanbul’a geliyor çünkü iş olanakları orada sınırlı. Akademisyenler ortak çalışabilir ve küçük projelere destek olunabilir diye belirtildi. Ayrıca, belirtilen bir başka husus da Suriyelilerden faydalanalım, eğitimlim olanlardan faydalanalım şeklinde..

Türkçe eğitimlerini devletimizin daha organize bir şekilde vermesi gerektiği, Suriyelilerin kendilerinin YouTube üzerinden kendi başlarına öğrenmeye çalıştıkları söylenildi.

UNICEF’in okullarında eğitim veriliyor ama yeterli değil, koordinatörlerin liyakat usulü seçilmeleri söylendi.

Suriyelilerin seçim propagandası olarak kullanılmaması söylendi.

Çalışanların sömürülmesi, kiralara Suriyeliler söz konusu olduğunda zam yapılması söylendi. Avukatlara başvurdukları zaman ücretlerin yüksek olduğu söylendi. Yabancı kaynaklardan, Avrupa Birliği’den gelen fonlardan birlikte yararlanmamız gerekir diye söylenildi. Odamızın bir proje geliştirip ihracatı nasıl artırırım diye özellikle ihracat bilen, lisan bilen pazar bilen Suriyelileri kullanması önerisi getirildi.

Suriyeli kardeşlerimiz rakip değil birlikte çalışmak istedikleri söylendi.

Vatandaşlığı alınca sorunlarının bitmediği, hatta işlerini kaybetmeleri dolayısıyla daha da ağırlaştığı söylenildi.

Eğitimli olan Suriyelilerin, özellikle kalifikasyonları olan ve meslekleri olanların ortaya konulup bunlarla ilgili ne yapılabilir diye bakılması önerildi. Bunun için bir kurul oluşturulup oralardan takip edilmesi önerildi.

Desteklerinin olduğundan bahsettiler ama ihracat ve ticaret bakanlığında daha fazla destek olması gerektiği söylendi.


Çok önemli gördüğüm burada, bütün konuşmacılar tarafından dile getirilen, her bir yabancıya karşı 10 Türk, her bir Suriyeliye 10 Türk istihdamı şartının istisna tutulması gerektiği söylendi. Özellikleri olan işlerde bu oran bire beş olduğu söylendi. Tüm yabancılar için uygulanan bu yönetmelikte belki bir esnetme talebi var. Çünkü daha fazla Suriyeli istihdam etmek istiyorlar, bu şekilde Türkleri istihdam ettiklerinde de maliyetlerinin arttığı söylendi. Bankalarımızdan vatandaş olamadıkları için kredi kullanamadıkları şikâyeti geldi. Suriyelilerin vatandaşlığı olmadan Türkiye’den mülk edinememeleri sorunu olduğu söylendi. Oysa kültürlerinde ev, işyeri, Suriyeli kişinin adına olması gerektiği, büyük bir boşluk olduğu söylendi. Suriyelilerin istihdamında hemen herkesin işten atılabilme korkusu, tazminat alamama korkusu olduğu söylendi. Bu arada patent, ruhsat gibi işlemler için bir şirket kurulması, noter işlemlerinin elektronik kayıtlarla takibi, elektronik olarak vekalet verilmesi, bu çok ilginç noktalardan birisi. Uzlaşma konusu söylendi, patent konusunda büyük bir sıkıntı olduğu söylendi. Halep’ten, Suriye’den pasaportsuz olarak giriş, süresi biten pasaportlarla ilgili sorunlar söylendi. Belgelerin yenilenmesi konusunda sıkıntı yaşandığı ve büyük maliyetleri olduğu söylendi. Şirketlerin çalışabilmesi için bir planlama yapıldığı, 7 kişinin çalışacağı yerde 10 kişinin çalışması gibi bir şartın tutulmasının mantıklı olmadığı söylendi.

Burada 8 senedir bulunan Suriyeli kardeşlerimizin belli bir yaş noktasına geldiği, iş bulmada sıkıntı çekeceği söylendi.

Oturum izinlerinde sıkıntılar söylendi. Kuzey Suriye’ye yardıma gidenlerin dönüşte izin alamamaları konusu söylendi. Vatandaşlık vergilerinin verilmesinde keyfilik olduğu bir şekilde söylendi.

Kanunların uygulayıcısı olan kişilerin, kendi ruhuna göre de mizacına göre değil de kanuna uygun hareket etmesi gerektiği söylendi. Küçük çocuklara zihinsel eğitim veren konuğumuz dile getirdi, şirket kuramıyorlar ama eğitimci olarak da geçmiyorlar, bunlarla ilgili bir düzenleme yapılabilir mi denildi. Suriyelilerle birlikte bir Oda kurulsun.

Doktor ve akademisyenlere vatandaşlık verilsin.


Hep negatif örneklere bakmayalım, biraz da olumlu örneklere bakalım önerileri geldi. Bu hususlar altı çizilen konular olarak dile getirildi.

ALPER IŞIK-İSTANBUL VALİLİĞİ GÖÇ İDARESİ:

İstanbul Valiliği Göç İdaresi’nde 3 yıldır göç uzmanı olarak çalışmaktayım. Burada Suriyeli misafirlerimizin birtakım sorunlarını konuşmak üzere toplanmış bulunmaktayız. Ben her zaman Suriye meselesine ve sadece Suriye meselesi değil, Yemen’deki, Mısır’daki ve Filistin’deki bütün Müslüman kardeşlerin meselesine evrensel insani değerler bazında ve milletin milli beraberliği bazında yaklaşmaktayım. Öğleden önceki konuşmalara üzüldüğüm bir noktanın altını çizmek istiyorum, entegrasyon bazında birçok sorunu dile getirdiniz fakat bu problemlerin bir kısmının Türkçe olarak dile getirilmesini tercih ederdim. Çünkü kiminiz 3 yıldır, kiminiz 5 yıldır Türkiye’de bulunduğunu dile getirirken hiçbir Türkçe ifade kullanmadınız. Bu açıkçası beni biraz üzdü.

Öncelikle belirtmek isterim ki Türkiye’de Ağustos ayında yapılan araştırmaların neticesinde 3.591.574 kayıtlı Suriyeli kardeşimizin burada bulunmaktadır. Bu kişilerin 570 bini İstanbul’da ikamet etmektedir. Türkiye’de kampta kalan Suriyeli misafirlerimizin sayısı 157.515 ve Türkiye’de toplamda 10 ilde 15 tane barınma merkezi mevcut. Ben internet sitelerinde de bulabileceğiniz bilgiler bu teknik bilgileri çok fazla uzatmadan, bahsetmiş olduğunuz birtakım sıkıntılar arasından benim yetkime giren konularda sizi aydınlatmaya çalışacağım.

Oturma izni konusunda dünyanın hiçbir yerinde pasaportu olmayan kişilere oturma izni düzenlenmesi durumu söz konusu olamaz. Bu nedenle pasaportunu uzatamayan, pasaportu olmayan Suriyelilere ikamet izni düzenlememiz mümkün değildir. Onun dışında ikamet izni düzenlenmesi noktasında Suriyelilere engel oluşturabilecek bir durum bulunmamaktadur. Pasaportu olan ve yasal giriş yapmış bütün Suriyeliler ikamet iznine başvurabilir, uzatabilir, buna göre Türkiye’de izin verilen sürede kalabilir. Geçici koruma sahibi olup da Türkiye’den ayrılan Suriyelilerin tekrar dönüşüyle alakalı sıkıntılardan bahsedildi. Geçici korumanın


mantığı şu şekildedir: kendi ülkesinde savaş olan, kendi ülkesinde insanlık dışı muameleye maruz kalacak olan, ailesi, kendisi ve yakınındakiler zulüm baskı görecek olan insanlar, Türkiye’ye hiçbir kimlik kontrolü, pasaport kontrolü olmadan gelebilecekti. Ve geçici koruma statüsüne haiz oldular. Geçici koruma statüsünde olan kişilerin yurtdışına seyahat edememesi ya da kendi ülkelerine dönemeyişinin mantıklı basit sebebi var. Bu insanlar son çare bir kaçış ve çözüm olarak Türkiye’ye gelmiş bulunmaktalar ve bu nedenle eğer yurtdışına seyahat seçenekleri varsa, Türkiye’den ayrılıp insani koşullar altında yaşayabilme imkanları varsa, Türkiye haklı olarak bu statüyü sonlandırıyor. Türkiye kara sınır kapılarında hâlâ bir pasaport ve kimlik zorunlu tutulmaksızın girişler kabul edilmektedir, sadece geçici korumaya başvurdukları zaman, bir defaya mahsus olmak üzere statüleri tekrar değerlendirmeye tabi tutuluyor.

İstanbul noktasına gelecek olursak, maalesef ülkemizin ve şehirlerimizin belli kapasitesi var. Bunu sosyolojik olarak, ekonomik olarak her türlü açıdan düşünebilirsiniz. İstanbul’un günlük nüfusu 20 milyona ulaşmış durumda. Türkiye’de farklı illerde ikamet eden Suriyelilerin İstanbul’a gelmesi anlaşılabilir bir husus. Ancak, Türk vatandaşları da İstanbul’a gelmek ve yaşamak istemelerine rağmen burada yaşayamamaktadırlar. İstanbul’un ekonomik şartları ve kapasitesi bellidir. Bu nedenle bu noktada da çözüm bulunabileceğini veya alternatif bir yol izlenebileceğini düşünmüyorum.

İl nakilleri konusunda teamül olarak şöyle bir yaklaşımda bulunuyoruz, bir Suriyeli genç üniversite okuyacaksa ve İstanbul’da bir üniversite kazanmışsa, nakil yapması konusunda elimizdeki bütün imkanları kullanmaya çalışıyoruz. Eğitim hakkının önceliği ve insani durumundan dolayı yardımcı olmaya çalışıyoruz. Bunun dışında sağlık gerekçesi varsa, aile bütünlüğü söz konusuysa, bu noktada da Suriyeli kardeşlerimize elimizden gelen yardımı sağlamaya çalışıyoruz. Ancak, ortaya konulan bazı istismarlar neticesinde bazı tedbirlerin üst düzey alınması gerektiği ortaya konulmaktadır. Şu anki ortak yaklaşım Suriyeli sığınmacıların bir ensar ve muhacir olarak Türkiye’de kalmaları yönünde olmaktadır. Bu bağlamda halkın genel görüşü de Suriyelilerin burada yaşayabilmesi, istihdam


edilmesi, burada Türk vatandaşları ne kadar imkân sahibiyse aynı imkanlara haiz olması yönünde. Ancak, insanlar ekonomik açıdan zorlanmaya başladığında bu iş Suriyeli, Azerbaycanlı, İranlı, Türk vatandaşlığı temelinde de yaklaşmıyor, herkes önce kendi ailesinin telaşına düşmektedir.

Devletleri oluşturan en önemli unsur milletler olmasına karşın devletler bazen milletlerden farklı tavır alabilmektedir. Suriye’ye baktığınız zaman çok küçük bir grubun Suriye ve Müslüman halkına zulüm ettiğini görebiliyoruz. Irak’a baktığınızda küçük bir grubun halkın iradesine karşı zulümler yaptığını görebiliyoruz. Türkiye’de 3.591.000 Suriyeli mülteciden bahsediyoruz ve Türkiye’de ele alınması gereken KONUKLARDAN Bunların temel başlığı sadece Suriyeliler asla değil, yabancılar adına bakacak olursak. Türkiye’nin pek çok sınır komşusundan buraya kitleler halinde gelen ve burada geçimlerini sağlamaya çalışan pek çok milletten insan var ve bunun belli başlı sosyolojik kırılmaları olmaktadır. Bunları da kısa vadeli değil, uzun vadeli göreceğimizi düşünüyorum

Tezer Palacıoğlu-İstanbul Düşünce Akademisi Direktörü:

Çekya, yanılmıyorsam, sadece 12 tane sığınmacı almak için tartışmalar içine girdiler. Slovakya’da bu rakam 16. Bin falan değil. 12, 16. Referandum yapıyorlar 12 kişi gelsin mi gelmesin mi diye.

Konuklardan Soru:

Ben Abdullah Bayrudi, dil konusunda haklısınız. Halep asıllıyım. Bizim açımızdan evet büyük bir ihmal söz konusuydu, çok kolay bir dil Türkçe, doğru. Gerçekten bence kolay. Ama o kadar da bizim bunu kolay öğrenemeyişimizin sebebi, insanlarla ya da toplumla kaynaşamamamız. Kaynaşırsanız dili konuşabilirsiniz diye düşünüyorum.

Suriyeliler asla hiçbir ikametle ev alamıyor. İkamet geçici ikamet izni de olsa turist ikameti de olsa çalışma ikameti de olsa, hiçbir şekilde ev alamıyor. Ev alması sadece şirket kurması halinde mümkün. Hiçbir devlet; ikamet edilen yerin kendine ait olduğunu ispat etme yönünde bu kadar evrak talep etmez. Bütün


dünya ülkeleri süresi bitmiş pasaportla bile olsa kendi ülkesi vatandaşının ülkesine dönmesine izin veriyor, fakat Suriye izin vermiyor. Yani bizim pasaportumuz bitmiş olsa bile Suriye’ye geri dönemiyoruz. Dolayısıyla Türkiye’ye geldiğimizde de, Türkiye’den gitmek istediğimizde de bu evrakları yenilemek istediğimizde konsoloslukta bir sürü zorlukla karşılaşıyoruz.

Alper Işık-İstanbul Valiliği Göç İdaresi:

Geçici Koruma izni sahibi olan Suriyeliler ile Suriye pasaportu hamili yabancıların şahıs üzerinden gayrimenkul edinmeleri ile ilgili olarak hukuki engeller var. İkinci noktada pasaport konusunda sıkıntıları ben de çok net olarak biliyorum. İstanbul’un Suriye Başkonsolosluğu ne yazık ki en az 300 dolar para talep ediyor ve en az 3-5 ay da beklettiği oluyor. Oturma izni düzenlerken ekseriyetle Suriye, Yemen, Filistin gibi şu an dünyada gerçekten sıkıntı yaşanılan durumda olan ülkelerin işlemlerini yaparken birtakım kolaylıklar sağlamaya çalışıyoruz. İsteyeceğimiz evrakları en basit ve asgari düzeyde tutmaya çalışıyoruz. Örneğin, Suriye bakanlığından apostil edilmesi gereken belge talep etmiyoruz. Ancak, pasaportun hazırlanması noktasında bizim dahil olabileceğimiz veya kolaylık sağlayabileceğimiz hiçbir yetkimiz olamıyor. Bu tamamen Suriye makamlarının yetkisindeki bir konu. Suriyelilerin pasaport işlemlerini ve vize işlemlerini Bahreyn gibi, Kuveyt gibi, Birleşik Arap Emirlikleri gibi Körfez ülkelerinde rahat bir şekilde düzenleyebildiklerini ve talep edebildiklerini görüyorum.

Konuklardan Soru:

İki senelik Pasaport yenilemenin maliyeti 300 dolar örneğin. İlave olarak resmi olmayan ek ücretler var. Pasaport işlemi için Konsolosluğa girmek için de ekstra para vermek gerekiyor. Bu 300 doların dışında gayri resmî para talep edildiğini duyuyoruz. O da 800 dolardan başlıyor. Dolayısıyla pasaportu yenilemekle beraber Konsolosluktan içeri girdiğin an 1000-1200 dolar verip öyle ayrılmak gerekiyor. Türkiye’de herkes ev satın alabiliyor hatta ikameti olmayan da ev satın alabiliyor. Iraklı geçici koruma belgesine sahip Iraklı da burada ev alabiliyor ama Suriyeli alamıyor.



Pasaport konusunda çok büyük problemler yaşadığınız malum fakat bu sorunun çözümü kesinlikle Türkiye Cumhuriyeti devleti değil, Suriye devletidir. Pasaport noktasında açıkçası Türkiye makamlarından beklentinizi tam olarak anlayabilmiş değilim. Zaten yurtdışına seyahat etmesi mümkün değil, Avrupa’nın Amerika’nın herhangi bir ülkesine gitmesi mümkün değil. Pasaportu olmayan Suriyelilere gerekli statüyü de sağlıyoruz Türkiye’de kalabilmeleri için. Ekstradan pasaport alarak yapmak istediği şey yurtdışına seyahatse ya da yurtdışında yaşamaksa bunun usulleri belli. 8 Ocak 2016’dan itibaren Suriye’ye Türkiye Cumhuriyeti vize uygulamaya başladı. Pasaportuyla yasal olarak Türkiye’ye gelen Suriyelilere biz diğer hiçbir ülkeyle ayrım yapmaksızın eşit haklara haiz oturma iznini düzenleyebiliyoruz. Bu noktada pasaportsuz yapmak istediğiniz veya çözüm aramak istediğiniz konuların mercii kesinlikle Türkiye Cumhuriyeti devleti değil. Uluslararası mevzuata göre de pasaportu veya seyahat belgesi olmayan hiçbir yabancı zaten seyahat edemez. Düzeltilebilecek bir husus yok bu noktada.

Konuklardan Soru:

Bence yanlış anlaşılma var. Türk bankası, Türkiye’deki bankalar yeni olmayan pasaportları kullanmak istemiyor. Yani bizim yurtdışına, çıkış girişimiz söz konusu değil aslında. Biz sadece girip çıkmak için istemiyoruz pasaportu, buradaki bankalarla iş yapabilmek için güncel pasaportu kullanmalıyız. Giriş çıkışı olan ya da kullanılabilir olan pasaportları kullanmak istiyor banka. Süresi olan pasaportu kullanmak istiyor. Böyle bir durum söz konusu. İş ikameti olan, çalışma izni olan ya da turistik vizesi olan, burada ev alabiliyor mu, resmi olarak?

Akademisyenler için Türk vatandaşlığı konusu bir de. Bizim elimizde bir liste var, bu listede Türk vatandaşlığı isteyen akademisyenler var. Bu listeyi size şu anda verebiliyor muyuz başvurumuzun başlatılabilmesi için ya da sizin bu konuda bilgi dereceniz nedir? Bir de bununla beraber kimlik almadığımız için geçici koruma kimliğini almadığımız için bize ceza uygulandı ama aslında gecikme bizden kaynaklı değil, Türkiye’den kaynaklı bir gecikme. Bunu nasıl


çözebiliriz? Üniversiteye kaydını yaptıramadığı ya da kimliği geç kaldığı için burada kalması kanun dışı olanlar var. Hiçbir kayıt altında değiller. Ayrıca çalışma için de en az 6 ay önce kimliği almış olmak gerekli. Dolayısıyla bu kişiler, şu an ne okuyabiliyorlar ne çalışabiliyorlar.

Biz daha önce öğrencinin okul tanıtım kartını, yurtdışına çıkış girişte, başka bir yere giderken, örneğin ailesini görmeye giderken, pasaport yerine geçmesini istedik. Böyle bir şey mümkün müdür, yardımcı olabilir misiniz? Yine yurtiçinde mesela sadece öğrenci belgesiyle gidip gelebilir mi aile ziyaretine, ekstra olarak öğrenci kartıyla yine çalışma iznini bir arada tutabilir mi ya da koruma kartıyla bir tutabilir mi? Belirteceğim son husus da emniyette bir işlem yapacağımız zaman çok kötü muameleyle karşılaşmıyoruz her ne kadar şu anda iyileşmiş olduğu söylense de.


Geçici koruma statüsüne başvururken zamanlamayla alakalı herhangi bir kısıtlamamız yok. Tamamen istisnai bir statü ve diğer hiçbir yabancının tabi olmadığı bir mevzuata tabisiniz. Bu nedenle zamanlama sınırı olmaksızın Türkiye’ye girişinizden itibaren geçici koruma statüsüne başvurmanız gerekiyor. Buna geç başvurmuş olmanızdan dolayı herhangi bir cezai yaptırım uygulanmıyor. Fakat hiçbir statü sahibi olmaksızın Türkiye’de kalırsanız ya da yurtdışına çıkarsanız para cezaları mevcut tabi ki. Vatandaşlık için talebiniz var sanırım, liste hazırladınız. Burada bunların karar mercii ben de değilim açıkçası. Bunun kararı Ankara’dan geliyor, Genel Müdürlüğümüz ve Nüfus İşleri Müdürlüğü birlikte karar veriyorlar. Burada biz sadece katkılar sunmaya çalışıyoruz.

Ben İstanbul’da çalışırken de bir dönem yabancı öğrencilerden sorumluydum, İstanbul’da 57 üniversite var ve tabi ki onun dışındaki tüm okullardan. Üzerimizde gerçekten büyük bir yüktür. Oturma iznine başvuruya gelen ekseriyetle Suriyeli yüksek lisans, doktora öğrencileri yakaladığım an koridorun bir tarafına götürüp istisnai statüdeki arkadaşlarımın yanına götürüp vatandaşlık alabilmeleri için büyük bir çaba sarf ediyordum. Kanada’ya, Amerika’ya ve entegre olamayacakları birçok ülkeye gitmiş bulunmaktalar. Ülkece şu an bunun tedbirini aldık, istisnai


vatandaşlara birtakım kolaylıklar sunuluyor fakat umarım daha hızlı ilerler. Ankara’ya, Genel Müdürlüğe sunum yapabilirsiniz listeniz için siz de. Öğrenci kartıyla Suriye Türkiye arasında gidip gelmeyi sordunuz, kendi düşüncem olarak söylüyorum, benim için fiziksel sınırlar yok fakat ne yazık ki realite böyle değil. Ülkeler arasında fiziksel ve kanuni sınırlar var ve bu sınırları pasaport olmadan gidip gelmeniz mümkün olmuyor. Belli başlı ülkeler kimlik kartıyla giriş çıkışlar yapabiliyorlar, fakat yine ulusal kimlik kartıyla yapılabiliyor. Dünyanın hiçbir yerinde öğrenci kartıyla giriş çıkış yapamazsınız maalesef.

Konuklardan Soru:

Öğrenci belgesiyle iller arasında seyahat yapabiliyor mu?


Suriyeliler başvuru yaptıkları ilde ikamet etmek zorundalar. Başka ile seyahat etmek istedikleri takdirde izin sefer belgesini almak zorundalar. Fakat Türkiye’ye yasal girişi bulunan ve geçici koruma kimliği sahibi öğrencilerin oturma izni alabilmeleri hususunda ben de zamanında çok fazla çaba gösterdim çünkü bu öğrencilerin farklı şehirlerde veya ülkelerde konferansları olabiliyor, değişim çerçevesinde birtakım eğitim durumları olabiliyor. Ve bu nedenle bu öğrencilerin oturma izni alması noktasında da kolaylık sağlamaya çalışıyoruz. Oturma izni aldıkları takdirde de zaten Türkiye içerisinde istedikleri gibi dolaşabilirler. Ama geçici koruma sahibiyse ve pasaportu yoksa mecburi olarak bunu idari makamlara bildirmeleri gerekiyor. Bu konuda da işin sadece bir ensar, muhacir veya bir misafirlik durumundan ziyade güvenlik boyutu var, bir sosyolojik boyutu var dediğim gibi, nüfusla ilgili çok boyutu var. İstanbul’a gelme noktasında sadece Suriyelilere değil, en başta Türk vatandaşlarının zaten pek çok problemleri var. İstanbul’a gelmek sadece idari makamın iznine tabi değil. Şu an İstanbul yerlileri Anadolu’ya göç ediyor.

Konuklardan Soru:

Vatandaşlıkla ilgili şartlardan biri 500 bin dolar parayı bankada bloke etmek ve başka bir şart da 500 bin dolarlık yatırım yapmak. Mesela buradaki mekanizma


nedir, 500 bin dolarlık yatırım yapmanın şartları nedir? Bir şirket açmak ve 500 bin doları bankaya yatırmak mı yoksa belli bir döngü içerisinde belli rakamlarda ihracat ithalat yapmak mı veya o 500 bin doları bankaya bloke etmek mi? Göç İdaresine sorduğumda, o 500 bin doları bankaya yatırmanız lazım dediler. O zaten başka şıkta yazılmış. Diyorsunuz ki bankaya yatması gerekiyor, ilkinde yazılırdı ama bu ayrı. Birinde 500 bin dolarlık yatırım, birinde 500 bin dolarlık bloke. O 500 bin dolarlık yatırım mı, yoksa bloke mi edilecek?


Son çıkan kararnameyle beraber istisnai vatandaşlığın birtakım şartları mevcuttur. 500 bin dolar konusuna gelince, bu istisnai vatandaşlığı kazanmanın bir takım usulleri var. Bu noktada muhatap olduğunuz farklı Bakanlıklar var. Yatırım derseniz Sanayi ve Teknoloji Bakanlığıyla muhatap olursanız, bankaya yatırım derseniz bankacılık kurumundan belgeyle… 250 bin dolarlık ev alırsanız Tapu Müdürlüğüyle muhatap olursunuz. Sonrasında almış olacağınız uygunluk belgesiyle beraber bize başvuruda bulunacaksınız. Önce bu meblağları tercih edeceğiniz bir noktaya yatırım yapmanız gerekiyor. 500 bin dolar meselesine gelince, bu parayı dilerseniz 3 yıl bloke olacak şekilde kullanabilirsiniz ya da dilerseniz 500 bin dolarlık bir yatırımla beraber istisnai vatandaşlığa başvuru için süreci başlatabilirsiniz. Tamamen tercihinizce bağlı.

Konuklardan Soru:

Özellikle yüksek lisans ve doktora öğrencilerinin karşılaştığı bir konuyu vurgulamak istiyorum. Hastalık veya benzeri bir sebeple oturum iznini uzatmakta geç kaldım ve Göç İdaresindeki arkadaşlar kendilerinden giriş çıkış yapmalarını istedi. “Peki eğer giriş çıkış yaparsam, geri girdiğimde nasıl vize alabilirim?” dedim. Çözümü kendim bulmam gerektiğini söyledi. Ben bir öğrenciysem ve 6 seneden beri bilimsel araştırma da yapıyorsam, böyle bir sebepten dolayı çıkarsam, sizce bu mantıklı mıdır? Ama ben Göç İdaresiyle irtibata geçtim, yazı yazdım, buradaki Türkçeyi bildiğimden dolayı ve kendi sorunumu çözebildim. Ama bu konuda diyalog kuramayan Türkçe bilmeyen arkadaşlarımız var. Türk vatandaşlığını kazanan arkadaşlar, özel yönetmelikleri ya da haklarını destekleyecek ya da o tür bilgiyi onlara verebilecek ofis ya da merkez var mı, askerlik, SGK konusunda


yazılı talimat varsa. Vatandaşlığı kazanmış birinin hakkını hukukunu bilecek bir yönetmelik ya da mercii var mı?


Öğrencilerle ilgili bahsettiğim durumda şöyle bir açıklama yapabilirim, yabancıların oturma iznini uzatması için kanunen zaten oturma iznini 60 gün kala başlayabiliyorsunuz. İkamet izni bittikten sonra 10 günlük cezai bir süreniz var, idari hiçbir mazeret bildirmeden para cezası ödeyerek uzatabiliyorsunuz. Toplamda 70 gün. Ve burada hizmete özel, bizim zorunlu mücbir sebeplerde, sağlık problemlerinde ya da birtakım ailevi sebeplerde değerlendirebileceğimiz bir süre var. Yaklaşık 150-160 güne tekabül ediyor toplam. Bir öğrenci bu 150-160 günlük dilimde kendi üzerine düşen vazifeyi yerine getirmemişse, bununla ilgili bir araştırma yapmamışsa, bu noktada yapılabilecek bir şey kalmıyor. Bu konuda bir örnek vermek istiyorum. Filistinli bir öğrenci vardı, oturum süresine hiç bakmamış. 2,5-3 ay sonra uzatma başvurusu yapıyor. Böylesi bir umursamaz durumun telafisi oldukça zor oluyor. Hatırlatmak isterim ki yabancı kurallara ne kadar riayet ederse karşısındaki memur da o kadar mutlu ve ilgili olmaktadır.

Konuklardan Soru:

Sorum şu, içinden biri de benim olduğum 270 bin kişiyiz, istisnai vatandaşlık kazandık. Ve yaklaşık bir seneden beri, hâlâ dördüncü aşamadayız. Çok fazla soru sormak istedik emniyet makamlarına, cevap alamadık. Belki sizin de vardır, avukat tutalım dedik, tutamazsın dediler çünkü istisnai. E-mail yazdık, şu anda dördüncü aşamadasınız bir şey yapamayız. Şu anda yapabileceğimiz bir şey var mı yoksa biz hâlâ rutinin içinde miyiz?


Ankara’da ben çalışıyorken, birlikte çalıştığım tercüman arkadaşım Suriyeliydi, çalışma izni vardı ve istisnai vatandaşlık başvurusu devam ediyordu. Nüfus ve Göç İdaresine de gidiyordu. Süreç devam ettiği için vakit alıyor. Sizinki de muhtemelen o noktadadır. İstenen belgeler çok bellidir, asgari düzeyde belgeler istedik, çok fazla araştırma detaylı olarak yapılmaz. Fakat vatandaşlık


böyle bir konu değil, vatandaşta sadece Göç ve Nüfus İdaresi değil, Emniyetten, İstihbarattan, Cumhurbaşkanlığından, pek çok kurumdan görüş isteniyor, belgeler isteniyor. Menşe ülkenin araştırılması adına, aile ve coğrafyanın adına belgeler gerekiyor. Ve bunlar 1,5 ayda yapılması mümkün olmayan şeyler açıkçası. Bunu oturma izni gibi düşünmeyin, istisnai vatandaşlıkta eğer aldığınız bilgi işlemlerin devam ettiği yönündeyse gerçekten devam ediyordur.

Konuklardan Soru:

Mültecilere seyahat belgesi vize verebilir. Uzun süreli de yapılabilir bildiğimiz kadarıyla. Batıdaki bazı ülkeler bunu verebiliyor. Karşılıklılık ilkesi edeniyle Suriyeliler taşınmaz edinemezler. Suriyeli lisans mezunlarına neden Türkiye dışına çıkış yasağı uygulanıyor?


Birinci önerim aslında çok geçerli olmayan bir öneri. Türkiye’de istisnai bir statüdeler Suriyeliler ve bu statü aslında uluslararası literatürde yer almayan, sadece Türkiye’nin uyguladığı istisnai bir statü. İkinci olarak, zaten mültecilere mahsus bir seyahat belgesiyle farklı bir ülkede oturma izni alamazsınız. O ülke size bunu düzenlediyse, sizin o ülkede kalmaya ve sığınmaya ihtiyacınız vardır. Seyahat belgesi de çok acil durumlarda kullanabileceğiniz, belki aile ziyareti, sağlık durumu, o tarz durumlar için bir belge. Türkiye’de de mültecilere mahsus seyahat belgesiyle oturma izni de alamazsınız. Sözleşmeye taraf olan ülkelerin düzenlediği mültecilere seyahat belgesi oturma izni almaya haiz değil Türkiye’deki birçok Suriyeli sanatçı, akademisyen, doktor, bilim insanı birtakım bürokratik nedenler olduğunu iddia ederek gittiler ve eldeki Suriyeli kitlesini mümkün olduğunca taramaya çalışan, onlarla ilgili bilgi belge edinmeye çalışan politika uyguluyoruz.Türkiye’ye faydalı olacaksa burada kalsınlar istiyoruz.

Konuklardan Soru:

STK çalışanı olarak belirtmek isterim ki Suriyeli ailelerin karşılaştığı birçok konu var. Göç İdaresinde çalışanların da hata yaptığını görüyoruz. İletişimde bulunduğum bazı aileler var, Göç İdaresinde çalışan arkadaşlar tarafından


kimliklerde isimleri yanlış yazılmış ya da bekarken evli yazılmış. Gidip evleneceği zaman Konsolosluğa gitse de bekar olduğuna dair belge alamıyor. Çünkü çok fazla para yatırması lazım. Bir başka olayda da kişiyi, kardeşinin oğlu diye yazmışlar ve aile birbirine girmiş. Böylesi hataların düzeltme mekanizmasının daha kolay olması lazım.

İkinci noktaysa, tabi bazı istisnalar var, özellikle yeni kimliklerin kaydı için İstanbul’a yeni gelmişlerin kaydı için bazı istisnalar var. Ben birkaç sefer gittim Göç İdaresine ama kendim için gitmedim, çok kötü davranıldı, dul yetim kalmış olanlar var mesela, çok ciddi sağlık sıkıntıları var, kadınlar evde oturmuş, kocaları yok ama sadece kimlik istiyorlar ki ben o istisnanın içinde de gerekli raporları getirmeyi kabul ettik ama bunu hiçbir şekilde kabul etmediler. Bazı istisnalarda bile çocuk okuldaysa o da geçerli, onu da kabul etmediler. İllaki Göç İdaresinden. Göç İdaresine gidiyorsun Milli Eğitim’e gönderiyor. Ailesini yanına getirmek isteyenler var, vatandaşlık almış Suriyeli bile sıkıntı yaşıyor.


Maalesef empati eksikliği de var. Suriye’de 2011’de ilk bu savaş çıktığı zaman, ülkemizin politik olarak da demeçlerine dikkat edersek, psikolojik sınırımızı 100 bin olarak belirlemiştik. Fakat şu an 3,6 milyona yakın Suriyeli var. Dünyanın hiçbir yerinde bu kadar yabancı misafir ağırlayan başka bir ülke bulamazsınız. Bahsetmek istediğim konu, yabancılar sahasında çalıştığınızda, konunun sadece Suriyelilerden ibaret olmadığını, bu ülkelerden akın akın göçler olduğunu, Orta Asya’dan, Ortadoğu’dan, Afganistan’dan, Pakistan’dan her yerden göçler olduğunu unutmamak gerekiyor. Burada Göç İdaresinde çalışanlardan maruz kaldığınız birtakım tatsız hadiseler olabilir. Fakat kapasitenin çok çok üzerinde çalışan bir devlet bürokrasisi var. Dünyanın hiçbir yerinde rastlanmamış bir örneği yaşıyoruz şu an ve bir Suriyeli ailenin dramı gerçekten çok önemlidir çünkü her bir aile bir dünyadır. Fakat bir Suriyeli benim karşımdan gittikten sonra karşıma bu sefer Afgan geliyor ve en az o kadar bir trajediyle geliyor. Sonra Filistinli geliyor, Iraklı geliyor, Yemenli geliyor, Mısırlı geliyor, gerçekten bitmiyor bu örnekler. Bunların normalleşmesi adına söylemiyorum fakat eleştirileri getirirken bence biraz daha empati kurmanız gerekiyor.


NECLA UZ- ULUSLARARASI İŞGÜCÜ GENEL MÜDÜRLÜĞÜ:

Göç İdaresi’ndeki arkadaşıma teşekkür ediyorum. Bazı bilgileri gayet açık ve net söyledi. Ben uluslararası İşgücü Genel Müdürlüğü’nde uzman olarak çalışıyorum. Uluslararası projelerde, politika yapım sürecinde, çalışma izin değerlendirme süreçlerinde de çalıştım ve halen çalışıyorum. Sizlere genel olarak Suriyelilerin iş gücü piyasasına erişimleri ve nasıl olması gerektiğiyle ilgili bilgiler vereceğim. En çok şikâyet edilen konu buydu, kota, yani 1’e 10 dediğimiz kota sorunu var. Ancak bunu söyleyen kişiler, belki bunun bir de istisnası olduğunu da bileceklerdir, bilmiyorlarsa anlatacağım. Malum kriz, 2011 Nisan ayında başladı, yaklaşık 3,6 milyon Suriyeli Türkiye’de kalma hakkına sahip oldu. Bir kısmı ikamette, büyük çoğunluğu geçici koruma statüsü altında. 2014 yılında Suriyelilere geçici koruma statüsü Bakanlar Kurulu tarafından çıkarılan yönetmelik ile verildi.

Yönetmelikle birlikte geçici koruma statüsünde bulunan Suriyelilere eğitime, sağlığa ve iş gücü piyasasına erişim hakkı tanındı. Eğitim, sağlık çok temel ihtiyaçlar, olması gereken insani şeyler. Ancak iş gücü piyasasının açılması çok önemli bir adımdı. İş gücü piyasasına yönelik açılım da bu yönetmelik de gerçekleşti. Çalışma izninin ne şekilde alınması gerektiğiyle başka bir düzenleme gerekiyordu. Bu nedenle hazırlanan Geçici Koruma Sağlanan Suriyelilerin Çalışma İzinlerine Dair Yönetmelik 15 Ocak 2016 yılında yayınlandı. Yönetmeliğe göre; bulunduğunuz ilde en az 6 aylık kayıtlı olmak şartıyla bir geçici koruma kartına sahip olursanız iş bulduğunuz zaman işvereniniz çalışma izni için başvuru yapabilecektir. Bir akademisyensiniz, eğitimde, sağlıkta çalışacaksanız, ilgili bakanlıktan ya da YÖK’ten bir ön izin belgesi alarak Bakanlığımıza online başvurusu yaparak başvurabilirsiniz.

İstihdam ile ilgili en fazla dile getirilen husus çalışma izni yönetmeliğinde geçen 1’e 10 kuralı. Türkiye’deki işsizlik oranı ile ilgili en son rakam yüzde 10,2. Ortalama 3,5 milyona yakın Türk kişisinin işsiz olduğunu gösteriyor. Aynı anda 3,6 milyon da Suriyeli kişi var. 18-64 yaş arasındaki çalışabilir nüfus olarak tanımlanan Suriyelilerin sayısı 2,1 milyon kişi. Bu noktada kadınların maalesef


ki çok fazla iş gücü piyasasında olmadıklarını görüyoruz. Ortalama Suriyeli kadınların iş gücüne girme oranları yüzde 8-9 civarında. Yüzde 10 kotasını koyarken, kendi iş gücü piyasamızın tepkilerini düşünerek, 2016 yılında 1’e 10 kotası getirildi. Ancak, bu kuralın bir istisnası da vardı. Belirli bir alanda çalışacak bir Türk vatandaşının bulunmaması durumunda Bakanlığımız Çalışma ve İş Kurumu il Müdürlüklerine başvurulup aradığınız işçi ile ilgili ilan vermeniz ve 4 hafta süresi içinde aradığınız niteliklerde Türk vatandaşı bulamaz iseniz, İl müdürlüğü tarafında size verilecek belge ile çalıştığınız iş kolunda istediğiniz kadar Suriyeli çalıştırabiliyorsunuz. Burada kota durumu kalkıyor. Bu noktada biraz da Türk iş gücü piyasasının durumunu düşünmek gerekiyor. Türkiye’de çalışanların Yüzde 30’una yakını zaten kayıt dışı çalışmakta ve iş gücü piyasasında kayıtsız işgücü oranı ciddi şekilde artmış durumda. Denetim mekanizmalarımız var ama tam uygulandığı durumda herhangi bir işyeri faaliyetine devam edemez. Nadir olarak uygulanan cezalar oldukça yüksek. Kayıt dışından gelen ekonomiye can olabilir ama kayıtdışı ekonominin götürüleri de çok fazla. Eğer eğitim ve sağlık alanlarında çalışacak iseniz çalışma iznini düzenlemek için YÖK’ten veya Millî Eğitim Bakanlığından ya da Sağlık Bakanlığından bir ön izin belgesi alınması gerekiyor.

Tüm bunların yanında yalnızca Türk vatandaşlarının yapabileceği ve belli kanunlarda geçen meslekler var. Kalifiye birini bile istihdam etseniz Türk vatandaşı olmayan biri, hâkimlik, avukatlık, eczacılık, gibi meslekleri Türkiye’de yapamaz. Önceden doktorluk ve hemşirelik de bu gruba dahil edilmişti ancak 2010’daki kanunla bu kişiler doktorluk yapabiliyorlar. Ancak; kalifiye olsalar bile hakimlik, avukatlık, eczacılık yapamazlar. Normalde Türkiye’de bir yabancının çalışması için istediğimiz evraklar ve kriterler çok ağır. Bakanlık olarak daha çok iş gücü piyasasını desteklemek istiyoruz. Bir yabancının Türkiye’de çalışabilmesi için minimum asgari ücretin iki katı, dört katı gibi ücretleri bize beyan etmesi gerekiyor ve işverenlerden bunun gereğini yapmalarını bekliyoruz.. Bu noktada özel sektör piyasası bu kişinin maliyetini karşılıyorsa herhangi bir problem oluşmuyor. Ancak, aynı işi Türk kişilerden karşılıyorsa diğer kişileri tercih etmeyecektir. Ancak Suriyeliler için özellikle bazı özel sektörlerde istisnai olarak


asgari ücret getirdik. Suriyeliler dışında ülkemizde çalışacak yabancılardaev hizmetler sektörü haricinde, yabancıya verilecek ücret asgari ücretin 2 katından başlıyor. Yayınlanan yönetmelik ile aslında çok kolaylıklar getirilmiş bir sistemimiz var. Ancak, piyasada bu konuyla ilgili yoğun eleştiri var. Devlet olarak işgücü piyasasında bir dengeyi korumak zorundayız ve bu yüzden 1’e 10 kotası buradan geliyor.

Çalışma iznine nasıl başvuruda bulunacağına ilişkin bilgilendirme yapayım. Uygulanan sistem tamamen elektronik bir sistem. Öncelikle bir elektronik imza alınması gerekiyor ve bir kayıtlı elektronik posta hesabı olması gerekiyor başvurunun yapılabilmesi için öncelikle temel şart. Bunu yaptıktan sonra zaten sistem sizi yönlendiriyor, işveren olarak Suriyeliyseniz, yabancı kimlik numaranızla e-devlet kapısı üzerinden otomasyon sistemiyle birlikte başvurunuzu öncelikli bir kayıt oluşturmanız gerekiyor. İşyerinizin tescil kaydını oluşturuyorsunuz, daha sonra çalıştırmak istediğiniz yabancı için Geçici koruma seçeneğini seçiyorsunuz. Bundan sonra da çalıştıracağınız Suriyeli geçici koruma altındaki kişi ise bu kişinin bilgilerini giriyorsunuz. Kimlik numaraları ile ilgili olarak daha önce 98’le başlayan numaralar vardı ve bu numaraların 99’lu versiyonu çıkarıldı. 99’la başlayan karşılığını da Göç İdaresi müdürlüğünün ilgili biriminden sorgulayabiliyorsunuz. Yabancının eğitim bilgilerini giriyorsunuz, ne iş yapacağını giriyorsunuz, fotoğrafını ekliyorsunuz, sözleşmesini yüklüyorsunuz, elektronik imza ile imzalıyorsunuz. Temel olarak, işveren kimliğindeyseniz, işveren sadece bu bilgileri girdikten sonra bir fotoğrafını yabancının ve kontratını yüklemesi yeterli. Sonra kendi bilgilerini giriyor, şirket bilgilerini giriyor. Normalde 100 bin Türk Lirası sermaye arıyoruz yabancı çalıştırmak için ancak Suriyelilerde sermayeye bakmıyoruz. Bunu da olabildiğince esnek değerlendiriyoruz şu anda ve il müdürlüğümüzden alacağınız belge ile işleriniz çok kolaylaşacak ve kota o zaman sizin için kalkacaktır. Yeni bir kimlik kartı da gelecek size ve bu belgeyle Türkiye’de çalışma hakkına sahip olacaksınız. Geçici Koruma Sağlanan Suriyeliler için verilen çalışma izni belgesi ikamet yerine geçmiyor, sadece çalışma hakkı sağlıyor. Verilen süre içerisinde çalışmanızı sağlayan bir belge sadece. Uzatma başvuruları, pasaportlar için de ikamet izni için


de 60 gün kala başlıyor. Dolayısıyla bir yabancı işçiniz varsa, bu kişinin çalışma izni bitmeden önce uzatma başvurusunun yapılması lazım. Çalışma izni bitiminin ertesi günü başvuru yaparsanız bu uzatma kabul edilmiyor. İlk başvuru olarak değerlendiriliyor. Başka bir ülkenin vatandaşıysa o zaman ya bir ikameti var mı ona bakılır yoksa yurtdışına çıkması gerekir. Ama geçici koruma statüsündeki Suriyeliler için bu geçerli değil. İlk başvuru olarak değerlendirilir. Yayınlanan çalışma İzni yönetmeliğine göre GKSS’lere verilen çalışma izinleri 1 yıl olarak düzenlenmektedir. Yabancı ya da Suriyeli çalıştırıyor iseniz, çalıştırmaya başladıktan 15 gün içerisinde Bakanlığa bildirim yapmak zorundasınız, yoksa 475 lira cezası var.

Yönetmeliğe göre Geçici Koruma Altındaki Suriyeliler İŞKUR’un sağlamış olduğu aktif işgücü piyasası programlarından yararlanabiliyorlar. Mesleki eğitim için, işbaşı eğitim programları için kayıt yaptırabilirler. İş ve meslek danışmanlığı hizmetinden yararlanabilirler. Daha önce 2-3 sene önce İŞKUR’a gidip de aradığını bulamamış olanlar olabilir, İŞKUR sistemlerinde yenilemeye gitti, dolayısıyla İŞKUR’a kayıt olmanızda herhangi bir sıkıntı yok.

Mevsimlik tarım hayvancılık işlerine de kısaca değinmek isterim. Mevsimlik Tarım ve Hayvancılık işlerinde çalışacak olan Suriyeliler için bir muafiyet sistemi getirdik. Kayıtlı oldukları ilde çalışmak kaydıyla mevsimlik tarımda çalışacaklarsa, İŞKUR il müdürlüklerimize kimlik belgesiyle gidiyorlar, sisteme gerekli girişleri yapılıyor. Eğer ki o ilde kayıtlıysa ve o il için çalışacak ise orada hemen Çalışma ve İŞKUR il müdürlüğü temsilcimiz bir belge düzenliyor. Bu belgeyle orada çalışabiliyorlar. Bu belge ücretsiz verilen bir belge. Muafiyet kapsamında olduğunuzda bizim sistemlerimizde görünüyor. Normalde bizim yabancılardan talep ettiğimiz harç miktarı 615 lira ama geçici koruma statüsündeki Suriyeliler için 228 liraya düştü. Artı 72 lira da değerli kâğıt bedeli var, yaklaşık 300 lirayı buluyor. Bu rakamlar her sene yeniden değerleme oranında arttırılıyor. Denetimlerimizi iş müfettişlerimiz sosyal güvenlik denetmenleri tarafından yapılıyor alanda. Eğer ki siz işveren olarak bir çalışma izni olmayan yabancıyı, geçici koruma statüsündeki Suriyeliyi, herhangi bir yabancıyı çalışma izinsiz çalıştırıyor iseniz, size çalıştırdığınız kişi başına 7130 lira ceza kesilecektir.


Bu sadece çalışma izni olmadığı için, sigortasını ödemediğiniz için ayrı ceza, vergilendirmeyle ilgili ayrıca bir ceza alacaksınız. Bunun yanında artık 7 yıldır Türkiye’de bulunan Suriyeliler birçok kanunu biliyor. Çalışma izni olmaksızın çalışan yabancıya bu Suriyeli, Amerikalı, Alman fark etmez, çalıştıkları için onlar da cezalandırılıyorlar, yaklaşık 3 bin liraya yakın. Suriyelilerin durumu geçici koruma olduğu için geri gönderilemiyorlar. Onda bir sıkıntı yok. Bir Almansa, Amerikalıysa yapılan tutanakla durum Göç İdaresine bildiriliyor ve sınır dışı işlemlerini başlatıyor ve ülkeye girme yasağı alıyor bu kişiler. İzinsiz çalışma Türkiye’de çok büyük külfet, yakalanırsanız herhangi bir denetimle karşılaşırsanız işveren açısından işyerini kapatmaya gidecek kadar ceza, yabancı açısından sınır dışı edilme ve Türkiye’ye bir daha dönmemek gibi bir tehlikesi var. O yüzden önemli. Bildirim yükümlülüğünü yerine getirmeyen işveren için de 435 lira cezası var.

Konuklardan Soru:

Bu çalışma izinlerinin alınmasıyla ilgili süreçte, son dönemlerde özellikle sivil toplum örgütleri olarak bizler çalışma izni almakta zorluk yaşıyoruz. Son sekiz aydır hep olumsuz görüşler aldık. Buradan Ankara seviyesinde de görüşüyoruz. Sadece biz değil, birçok sivil toplum örgütü bunu yaşayabiliyor. Bununla ilgili aslında bir uygulama, bize gelen bilgi özellikle bu denetim vb. süreçleri çok sağlıklı bir şekilde yürütemedikleri için, birkaç kötü örnek üzerinden de incelemek istediğini biliyoruz. Orada 2-3 yıldır birlikte çalıştığımız, uzatma aldığımız, eşi Türkiye vatandaşı olan, kurum içerisinde terfi almış kişileri neden o pozisyonda Suriyeli bir arkadaşımızla çalışmak zorundayız. Gerekçelendirdiğimiz noktada yine de alamadık. Süreçle ilgili şu anda ne aşamada, onu sormak istedim. Bir de alanda farklı kurumlar duymaya başladık, aracılık yapan, bu çalışma izinlerinin alınması konusunda aracılık yapan, onunla ilgili bilginiz var mı? Süreç nasıl yürüyor? Bakanlık tarafından sizin açınızdan siz onları nasıl değerlendiriyorsunuz?

Necla Uz - Uluslararası İşgücü Genel Müdürlüğü:

STK’larla ilgili dediğiniz gibi aynı şekilde güvenlik tek bir kaynak değil, birçok kaynaktan daha önceki yaşanan tecrübeler, sınırda yaşanan faaliyetler, sınır ötesi yapmış olduğu faaliyetlerle ilgili Bakanlık birlikte çalışıyor. Karar


ortak çıkıyor. Dolayısıyla süreç devam ediyorsa devam ediyordur.

Konuklardan Soru:

Bir sorum da özellikle bu kayıt dışı istihdam sürecinde siz de bahsettiniz zaten, hakikaten kurumların üzerinde çok ciddi bir iş yükü var, çok farkındayız, kendimiz yaşayarak da görüyoruz. Özellikle İstanbul’da bu kadar büyük nüfusa hem kapasite olarak her kurum yetersiz kalıyor ister istemez hem de daha ihbarla ilerlemesi gereken bir süreç. Bu arada yapılıyor ve belki biz dâhil değilizdir bilmiyorum, aslında bakanlığın hem ilgili birimlerinin hem de bu alanda sivil toplum örgütlerinin ve kamunun bir araya gelip düzenli toplantılar yapması mümkün müdür? Belki yapıyorsunuzdur biz dâhil değilizdir. Çünkü özellikle kayıt dışı istihdam hem de özellikle çocuk işçiliği gibi biz alanda çok fazla vakayla karşılaşıyoruz. Elbette ki çocuk işçiliği olduğu zaman sosyal hizmet merkezleri aracılığıyla tedbir kararı ve bildirimi yerine getiriyoruz ama büyük çoğunluk içinde en fazla yüzde 5-10’una denk geliyoruzdur. Birlikte neler yapılabilir konuşmak adına böyle platform var mı ya da kurabilir miyiz?


Onaylanmış STK’larla zaten bir şekilde bize gelip gidiyorlar. Görüş alışverişinde bulunuluyor. Örneğin bize gelen bir STK’nın hazırlamış olduğu bir kitapçık var bilgilendirmeye yönelik, gayet faydalı bulduk, bizim yetişemediğimiz yerde STK’nın bilgilendirme yapmasına biz olumlu baktık. Ancak takdir edersiniz ki Türkiye’de birçok STK var. Hepsiyle aynı anda çalışacak bir platformumuz yok ama birebir gelindiği zaman olabildiğince görüşülmeye çalışıyor ve yönlendirme yapıyoruz. Onun dışında STK’ların görevi, alanda yardım yapmak ve bilgilendirme yapmaktır. STK’lar artık bir STK’dan çok şirketleşme yoluna gidiyor. Çalıştırmak istediği eleman sayısına bakıldığında çok fazla. STK’lar ve şirketlerin izin prosedürleri birbirinden farklı STK olarak geldiğiniz zaman, amacınızın dışında bir iş yapıyor görünüyor iseniz o zaman bütün mekanizmalar ile incelenmeye giriyorsunuz. Bir şirkete bu kadar inceleme yapılmıyor. Suriyeli bir firmaysa kota dışında, ücret dışında bir şeye bakılmıyor, iki üç tane kritere bakılıyor.


Genel olarak STK’ların amacı, Suriyelileri kendi bünyelerinde çalıştırmak istiyorlar. Siz belki çalışacağı bir işe yönlendirebilirsiniz. İhtiyaç var ise, o alanda networkünüzü kullanarak oralarda çalıştırabilmeniz için bilgi almalarını sağlayacak aracılık yapabilirsiniz. Resmi aracılık demiyorum. Kendi bünyesinde çalıştırıp maaş vermek, bu zaten sürdürülebilir bir şey değil. O STK da zaten onun ücretini bir fon ya da projeden alıyor. O bittiği zaman yine o kişi açıkta kalıyor. Ama gerçekten iş gücü piyasasına girerse, o zaman işini kaybetse de kazandığı tecrübeyle başka bir yerde işe girme ihtimali daha fazla. Bunun dikkate alınması gerekiyor.

Konuklardan Soru:

Burada bakanlıkların ve kurumların birbiriyle entegrasyonuyla sağlanabilir. Bir sıkıntı da şu, Millî Eğitim Bakanlığı daha önceki adıyla aile sosyal politikalar bakanlığı ile protokolleri olan rüştünü ispatlamış kurumlarla aslında benzeri süreçleri yaşayabiliyor. Bu her bir kuruma yeniden rüştünüzü ispat etme süreci sadece bazen çok uzun sürebiliyor. Çünkü halihazırda süregelen protokolü olan kurumlar açısından süreç biraz hızlandırılabilir.


Sivil toplum örgüleri zaten bir kamu kurumuyla ortak çalışıyor ise ve o kamu kurumundan belge getirdiği zaman izin süreci daha hızlanabiliyor. Örneğin sizin bir projeniz olursa, proje kapsamında bize geliyor ve çalışma izni başvurusu yapıyorsunuz, valiliğin kamu kurumunun, belediyenin var ise onayı, o zaman süreç biraz daha hızlanabiliyor. Ama hiçbir şey yoksa o zaman bütün mekanizmaları sokup inceleme gereği hissediyoruz, o da devlet güvenliği ile ilgili bir durum. Geçmişte de biliyorsunuz birçoğu kapatıldı. Faaliyetlerin düzenli olması gerekiyor.

Konuklardan Soru:

Hızlıca iki tane sorum olacak. Bireysel bir Suriyeli girişimci şahıs şirketini kurduğunda çalışma iznine gerek duyuyor mu? Ama olmadan da şirketini kurması durumunda müsamaha gösteriliyor mu?



6735 sayılı kanunumuz, Türkiye’de çalışmak için, staj için, şahıs şirketi, bir iş ilişkisi varsa, bir şey üretip satıyorsanız ve para alıyorsanız, bir iş ilişkisi varsa bunu çalışma olarak sayar. Türkiye’de çalışan bütün yabancıların çalışma izni alması gerekir, zorunlu. Bu açık, alması gerekiyor.

Konuklardan Soru:

İkinci sorum da çalışma izinleri için biz bu yıl 1000 kişinin çalışma iznine destek olduk dernek olarak. Ağırlıklı olarak Suriyelilerdi ve bankalarla ilerliyoruz. İlk başta banka herhangi bir ücret talep etmiyordu ama ilerleyen süreçte dekont başına 30 liraya çıktı. Ve 1000 çarpı 60 dediğimizde 60 bin liraya çıkıyor. Bankanın operasyonunu yoğunlaştıran bir şey ama hakkı var mı, biz hakkımızı nasıl arayacağız?


Aslında bahsettiğiniz husus bankanın kendi uygulaması Biliyorsunuz havale yaptığınızda bazen swift oluyor bankanın kendi iç uygulaması.

Konuklardan Soru:

Geçici koruma kapsamında tüm Türk işçilerimiz sigortaları başladı, kanuni her şeyleri ama Suriyeli işçilerimiz bir kanun var, biliyorsunuz çalışma izninde, her bir Suriyeli çalışanın karşısına beş tane Türk var, 30 işçi çalıştırıyorum, 50 kişi çalıştırmak istemiyorum, 30 kişiyle de bu yürüyor. Bunun sebebi ben değilim, kanun var. Ben Suriyelilerin hakkını tam veremiyorum, Türklerin hakkını tam vermişken.


Sizin bu 20 tane Türk’ünüz, hepsi sigortalı. 20 tane Türk vatandaşı sigortalı olarak çalışıyor sizde.

Konuklardan Soru:

Bende üç tane kimyager var mühendis, bu Suriyelilerdeki özellikler Türk


kimyagerlerde yok. Mesela boya, saç boyasında, bunlar çok güzel saç boyası üretiyor, bunlar Türk kimyagerlerde yok gibi. Bunların kanuni olmalarını istiyorum çalışırken.


Bu aradığınız özellikleri İŞKUR’a söyleyeceksiniz, İŞKUR aradığınız özelliklerde size 4 hafta içinde bir personel sağlayamaz ise size o alanda Türk Vatandaşı bulunmadığına dair bir belge verecek 4 hafta sonra. Bu belgeyi aldıktan sonra bize başvuru yaparsanız o belgeyle, diğer tüm yabancılar için çalışma izni alırsınız. Minimum asgari ücrette çalıştırmak koşuluyla.

Konuklardan Soru:

Peki bana İŞKUR eğer 10 işçiyi bulursa, bendeki işçileri ben işten mi çıkartayım bu durumda? Bulabilir mi, bulursa da işten mi çıkartayım bizde çalışanları? Şimdi siz diyorsunuz ya, bendeki 10 işçinin durumunu çözmek istiyorum ama siz diyorsunuz ki İŞKUR’a git, İŞKUR ya bulursa bana bendeki işçilerin yerine. Aynı ana probleme dönmüş oluyoruz aslında. Sonuçta yine benden çıkan işçiler başka fabrikada kanuna aykırı çalışacak. Bu sorun aslında bitmeyecek bir sorun, bende biterse başkasında başlayacak. Bence buna başka bir kanuni istisna çıkarılmalı.


Size bir yol söyledim, bunu kullanabilirsiniz. İş gücü piyasasına erişimleri var ancak biz iş gücü piyasasında dengeyi sağlamak zorundayız, 3,5 milyon Türk işsiz de var. Bir iş yeri açtığınız zaman ben tamamen Suriyeli çalıştırabilirim gibi bir opsiyonunuz yok. Zaten 20 Türk işçi çalıştırıyorsunuz, ancak İŞKUR’a gittiğinizde istediğiniz özelliklerde Türk varsa öncelikli tercihiniz o olmalı. Ama derseniz ki İŞKUR’a öyle özellikler söylersiniz ki ya da bu kişilerin illa Arapça bilmeleri gerekiyor, Arapça bilen kimyager arıyorsanız, Arapça bilen saç boyaması yapabilecek kimyager isterseniz, buna haiz olan kaç kişi var, bilmiyorum. Varsa 1-2, diğer kişileri istihdam edebilirsiniz.


Konuklardan Soru:

Sadece bir sorum var. Eğer mültecinin çalışmasına izin vermiyorsam ya da işten çıkaracaksam ona maaş vermek zorunda mıyım? İşsizlik maaşı yani. Almanya’da bir öğrenci üç aylık çalışma izni alabiliyor. Türkiye’de buna benzer bir kanun var mı?


Türkiye’de öğrenciler çalışabilirler. Yeni çıkan 2 yıl önce çıkan uluslararası iş gücü kanununda yabancı öğrencilerin çalışma izninin düzenlenmesi maddemiz var. Bu maddeye göre üniversite öğrencisi birinci yılından sonra, örgün öğretim olması gerekiyor, geçici korumalı da olsa normal ikameti de olsa kısmi süreli olarak 20 saate kadar çalışabiliyor.

Burada önemli olan kayıt. Kayıtsız olan bir Türk vatandaşı da sigorta kaydı yok ise, sigorta kaydı yok primi ödenmemiş, bu işsizlik parası nereden geliyor, Türk vatandaşlarının ödendiği paranın sigorta primi var, toplanıyor, daha sonra işsiz birine ödeniyor. Düşünün bir Suriyeli ya da Türk vatandaşı, hiçbir şekilde kaydı yok, sigorta primi işveren tarafından ödenmemiş ya da kendi namına çalışıyor ise sigorta primi ödememiş, bütün parayı almış harcamış, devlete hiçbir katkısı yok. İşi bitti, işveren çıkarttı, kendi içinde yapıyor ise hiçbir şekilde yok. Sonra devlet bana para versin, böyle bir şey olmaz. Vergi veriyorsa, çalışma izniyle çalışıyorsa, sigortası ödeniyorsa bu kişiler işten çıkarıldığı zaman işsizlik maaşı alabilirler. İŞKUR’un böyle bir engeli yok, işsizlik maaşları İŞKUR tarafından düzenleniyor. Kayıt dışı çalışan, sigortası olmayan bir Türk dahi gidip işsizlik maaşı alamaz bu şartlar altında. Mutlaka sigortalı olmak zorunda.

Konuklardan Soru:

Ben akademisyenim ve İstanbul Teknik Üniversitesinde çalışıyorum. Türk vatandaşlığı alırsam şu anda yüzde 36 gelir vergisi ödüyorum. Eğer işten çıkarılırsam, Türk oldum diye, o zaman tazminat alabiliyor muyum, işsizlik maaşı alabiliyor muyum?



Üniversitelerin durumlarından çok emin değilim. Eğer ki kayıtlı olarak çalışıyorsanız ve iş kanunu kapsamı altındaysa, işten çıkarılırsanız kıdem tazminatı alabilirsiniz, ayrıca da işsizlik fonundan, eğer ki primleriniz ödenmişse uzun vadeli, almanızda bir sıkıntı yok diye biliyorum. Ancak öğretim görevlileri için ayrı bir kanun var ancak genel kural, istifa ederseniz alamazsınız, çıkarılıyor iseniz hem tazminat hem işsizlik maaşı alabilirsiniz.

Konuklardan Soru:

Çok kısa bir sorum olacak benim. Daha çok alanda karşılaştığımız zorluklardan biri olması itibariyle İstanbul sahasında. Biliyorsunuz bir kişi çalışma izni başvurusu yapabilmesi için o ilde kayıtlı olması şartı aranıyor. O şart da İstanbul için sahada gerçekten karşımıza çıkan en büyük engellerden biri halinde ki İstanbul’un da kendi zorlukları içinde değerlendirdiğimizde ayrı bir zorluk çıkarıyor. Fakat bu yönde benim bazı iyileştirmelerin yapılabilme ihtimalleriyle de bazen duyumlarımız oluyor. Sizin bu konuda hiçbir bilginiz var mı, bu duyumlar doğru mudur? Sorum; Türkiye’nin başka ilinde kayıt olmuş, iş aramak için İstanbul’a gelmiş ve başvurusunu burada yapmak için geçerli.


İstanbul’a kayıt Göç İdaresinin sorumluluğunda. Bizim çalışma izni verebilmemiz için öncelikle Göç İdaresinden kayıt olması gerekiyor, biz ondan sonra değerlendirebiliyoruz. İş bulduktan sora burada, gidecek kayıtlı olduğu il göç müdürlüğüne giderek “ben İstanbul’da iş buldum, kontratım böyle” diye sunacak, İstanbul’a, kaydını aldıracak, ondan sonra çalışma izni için bize başvurusunu yapabilir hale geliyor. alabilir. Bu, bürokratik engelmiş gibi gözüküyor ama 3,5 milyonun mobilizasyonunu Göç İdaresi sağlamaya çalışıyor. Herkes İstanbul’a geldikçe buranın ticareti artacak ama başka şehirlerin olmayacak ve diğer şehirlerden gidildiği zaman orada ticaret olmadığı zaman yine buraya gelecek. Bu kısır döngüden çıkmamız gerekiyor.


KERİM BİLİR- İSTANBUL TİCARET ODASI KOSGEB TEMSİLCİSİ:

Merhaba. KOBİ uzmanıyım, İstanbul Ticaret Odası KOSGEB temsilciliğinde görevliyim. KOSGEB destekleriyle alakalı hızlı bir şekilde destekleri anlatacağım. Öncelikle KOSGEB’i tanıtayım, Küçük ve Orta Ölçekli İşletmeleri Geliştirme Başkanlığı’dır, Sanayi ve Teknoloji Bakanlığı’na bağlı bir kamu kurumudur. Desteklerdeki amacımız, girişimcilerin ve KOBİ’lerin desteklenmesidir. Bu anlamda Türk ticaret kanununda tanımlı olan tüm işletmeler KOSGEB desteklerinden veri tabanına kayıt olabiliyorlar, başvuru yapabiliyorlar. KOSGEB tüm sektörleri desteklemiyor, hukuk, eğlence, spor gibi konular dışarıda. Bunun dışındaki alanları, yaklaşık yüzde 90’lık kısmı KOSGEB’in desteği içindedir.

Yeni işletme kurmak isteyenlerle ilgili de desteklerimiz mevcut. Yeni girişimcilik desteklerinden bahsedeyim. Bir iş kurmak isteyen girişimcinin ilk yapacağı şey, bir girişimcilik eğitimi almasıdır. KOSGEB desteğinden yararlanması için bir girişimcilik eğitim alması gerekiyor. KOSGEB sitesinde uygulamalı girişimcilik eğitimi duyuruları diye bir alan mevcut. Bu alana girdiğinizde tüm Türkiye’de verilen uygulamalı girişimcilik eğitimiyle alakalı bilgileri alabiliyorsunuz. Hangi şehirde ikamet ediyorsanız o şehrin ilgili yerleri seçtiğinizde eğitimler karşınıza çıkacaktır. Girişimcilik eğitimini öncelikle alması gerekiyor girişimci adayının, işletme kurmak isteyen kişinin. Yaklaşık 4 günlük, 32 saatlik bir eğitim. İşletme nasıl kurulur, işletme modelleri ve bunun dışında genel işletme bilgilerinin olduğu bur eğitim veriliyor. Ve sonuç olarak da bir iş planı nasıl hazırlanır, bununla ilgili eğitimin verildiği 4 günlük bir süreç. Ardından sertifika veriliyor. Sonrasında kişi işletmesini kuruyor ve KOSGEB’e başvuru yapıyor. KOSGEB sizin bu başvurunuzu inceliyor, kurula gidiyorsunuz, değerlendirme yapıldıktan sonra destek almaya başlıyorsunuz.

50 bin liralık bir hibe desteğimiz var, 100 bin liralık da geri ödemeli destek var. 50 bin liranın içinde 2 bin lira kurulum, 18 bin lira makine teçhizat ofis, 30 bin lira da kira ve personel desteğimiz var. İşletmenizin kuruluş tarihinden itibaren 24 ay süreçteki kira ve personel giderleri de destek kapsamı içerisinde. Toplam 50 bin liralık bir destek şu an için alabiliyorsunuz. Bunun dışında imalat yapıyorsunuz


örneğin, büyük bir makine veya daha kapsamlı bir yazılıma ihtiyacınız olursa 100 bin liralık geri ödemeli desteğimiz var. Girişimci adayı işletmesini kurduğunda 150 bin liraya kadar bir destek alıyor. Bazı değişiklikler olacak önümüzdeki süreçte. İmalat yapmak isteyen işletmelere daha fazla destek alabilmelerine yönelik değişiklikler. Orta yüksek alanlarda, düşük teknolojiyle imalat yapan 100 bin TL, orta yüksek teknolojiyle işlem yapan 200 bin TL, yüksek teknolojiyle üretim yapan işletmeler 300 bin TL hibe alabilecekler. 2019 başından itibaren yeni bir programa geçiyoruz. Ama şu anki itibariyle bu program 2 bin lira kuruluş giderleri, 18 bin lira ofis makine giderleri, 18 bin lira da kira personel giderleri için de destek mevcuttur. Bütün süreçler e-devlet üzerinden yapılabilmektedir. Tamamen elektronik olarak tüm başvurular yapılabilmektedir. Bu anlattığım girişimcilik destek programı, halihazırda bir iş fikri olup da başvurmak isteyenlerin başvurabileceği program.

Bunun dışında halihazırda işletmeleri olan kişilerin da yararlanabileceği destekler var. Basit destekler olduğu gibi proje bazlı destekler de mevcut. Basit destek derken işletme olarak bir fuara gitmek istiyorsunuz örneğin. İşletmenizde yüksek lisans mezunu personel istihdam etmek istiyorsunuz veya test analiz desteği yaptırmak istiyorsunuz. Bunlarla ilgili işletme geliştirme destek programı adlı programımız var. Bu programla ilgili yine e-devlet üzerinden başvuruyu yapıp onayı aldığınızda, fuarla ilgili stant açmak istediğinizde, öncesinde KOSGEB’e başvuru yapıp onay alıyorsunuz, ardından fuara gidiyorsunuz, harcamalarınızı faturanızı KOSGEB’e e-devlet üzerinden yüklüyorsunuz. Ve ortalama yüzde 50’lik kısmı size hibe olarak geri ödeniyor. Desteklerimiz genelde bu şekilde. Yani harcamayı önce işletme yapar, bununla ilgili evrakları KOSGEB’e sunar, harcadığı kısmın yüzde 60’ı, ne harcadıysanız KDV hariç kısmının yüzde 60’ı destek kapsamındadır. Bunun dışındaki programlarda yüzde 75’e çıkacak, AR-GE inovasyon 75’e çıkacak. Bu şekilde hibe desteği alırsınız. İşletme geliştirme programı bahsettiğim program, dediğim gibi başvuru yaparsınız, onayı alırsınız, harcama yaparsınız ve ödeme alırsınız.

İşletmelerin kurumsallaşması, kapasitesinin artırılması, markalaşması


konularında KOSGEB çağrılara çıkmaktadır. Biz bununla ilgili çağrıya çıktığımızda işletmeler projeleri varsa yazarlar, yapmak istedikleri planları neyse, bununla ilgili olarak makine teçhizat talepleri olabilir, personel talepleri, tanıtım yazılım giderleri, kalıpla ilgili olabilir. Bütün taleplerinizi içeren projenizi yazıyorsunuz, KOSGEB tarafından değerlendirilir. Uygun görülürse 1 milyon TL’ye kadar destek alabiliyor işletmeler. Yılda birkaç defa biz çağrıya çıkarız, yarışma usulü şeklinde yapılır. İşletmelerden başvurular alınır, işletmeler projelerini yazdıktan sonra KOSGEB tarafından bu değerlendirilir. Ardından uygun görülen projeler başlar, işletmeler bununla ilgili harcamalarını yaparlar, üçer aylık dönemlerle yapılmış harcamalar dekontlar KOSGEB’e sunulur, harcanan kısmın yüzde 60’ı KOSGEB tarafından destek olarak iade edilir.

Diğer programımız AR-GE ile ilgili. Halihazırda yapmak istediğiniz teknik bir inovasyon, bir icat seviyesinde veya Türkiye’de olmayan yeni bir ürün, yeni bir teknoloji veya var olan bir sistemin daha seri hale gelmesi, daha mobilize, daha verimli hale gelmesine yönelik projeleri olan işletmeler AR-GE inovasyon desteğine proje yazabiliyorlar. Aynı mantıkla bir proje taslağımız var, işletmeler yapmak istedikleri projeyi teknik olarak yazıyorlar, KOSGEB’den de taleplerini ne gibi ihtiyaçları varsa talep ediyorlar. Ve KOSGEB 1 milyon TL’ye kadar destek veriyor. Makine teçhizat, yazılım, hizmet alımları, personel taleplerinizle ilgili, AR-GE projesi olduğu için AR-GE süreçlerindeki danışmanlık giderleriniz, tanıtım giderlerinizin tamamı KOSGEB tarafından destekleniyor. Harcamalarınızın yüzde 75’i destekleniyor. Fatura tutarının KDV hariç kısmı KOSGEB tarafından destek kapsamındadır. İki aşaması olur. Birincisi adı üstünde AR-GE olduğu için bir prototipin yapılmasına yönelik ilk aşaması vardır. Başarıyla tamamlanmasından sonra ikinci aşamasında seri üretime geçilmesiyle alakalı da bir proje yazması istenir. İşletmenin harcadığı kısımdan yüzde 75’e kadar destek alabiliyor.

Diğer bir program, kredi destek programları. KOSGEB belli dönemlerle işletmelere kredi destekleri veren bir kurum. En son 2 ay önce imalatçı olan işletmelerin makine teçhizat almasıyla alakalı 1 milyon TL’ye kadar giderlerinin faizleri KOSGEB tarafından desteklendiği bir program sunmuştu. İşletme


makinesini almak için bankaya başvuruyor, tutarı neyse, bankadan alıyor ama tutarı alırken ki faiz ne kadar ise o faizini KOSGEB karşılıyor. İşletme faizsiz olarak aldığı tutarı bankaya belli aralıklarla iade ediyor. Bu şekilde de kredi desteklerimiz var. Bunun dışında yine belirli aralıklarla nakit anlamında işletmelere kredi desteği veriyoruz ama son dönemde ağırlıklı olarak imalat yapan işletmelere makine teçhizat ve yerli yeni makine olması gerekiyor, bu giderler de KOSGEB tarafından destekleniyor. Desteklerimiz genel itibariyle çağrı esaslı olduğu için birçoğu, onlarla ilgili değerlendirmeler bittikten sonra uygun olanlar yayınlanıyor, ardından yeni programlar çıkıyor. Şu an için aktif olan desteklerle ilgili size bilgi verdim. Yeni çıkan program olursa yine web sitemizden bulabilirsiniz.

Konuklardan Soru:

Karşılaştığımız zorluklardan bir tanesi çalışma alanındaki engellilerle ilgili. Bir işe başlaması için bir banka hesabının olması lazım ve buradaki bankalar özellikle biz görme engelli olanlara hesap açmaktan imtina ediyorlar. Bir imza sirküsünün olması lazım ve tabi takdir edersiniz ki hatanın olması çok yüksek olasılık. Parmak izini de kabul etmiyorlar. Ama Mısır’da ve diğer ülkelerde hesap açtık ve orada parmak iziyle, elektronik parmak iziyle, bu sistem neden burada uygulanmıyor? Çünkü bu ciddi bir engel, özellikle görme engellilerle karşılaştığınız zaman. Benim kafamda Arapça yayın yapan bir yayınevi kurmak var ama bu engelden dolayı, bankaların bu engelinden dolayı bu projeyi geliştiremiyoruz. Çünkü ben KOSGEB’e bir proje sunacaksam bir banka hesabımın olması gerekiyor. Açılamadığı için o projeyi size sunamıyorum. Endirek olarak size ulaşmama engel oluyor.

Konuklardan Soru:

Destek verdiğiniz projeler arasında çok küçük çaplı, diyelim ki mesela kendiliğinden terziliği öğrenmek isteyen birisi, makine desteği veriyor musunuz ya da başka birisi belli bir konuyla ilgili montaj tekniğini, bilgisayar ya da kamera desteği verebiliyor musunuz? Buradaki girişimci o projenin fikrini size iletirse, başından sonuna kadar fizibilitesiyle, her türlü detayıyla olmak zorunda mı?


Kerim Bilir- İstanbul Ticaret Odası Kosgeb Temsilcisi:

Terzilik veya farklı iş kollarıyla alakalı olarak zaten sizin uzmanlaşmış olmanız lazım. Eğitim değil ama zaten terzi olmanız lazım veya hangi işi yapıyorsanız o işi bilen usta veya eğitiminizin olması lazım. Yapmak istediğiniz işle ilgili zaten işletmenizi kurmuş olmanız gerekiyor ve sonrasında iş planınızı yazıp KOSGEB’e başvuru yapıyorsunuz. Burada artık kuruluş giderleriniz 2 bin liraya kadar destekleniyor. Terzilikten bahsedersek, ihtiyacınız olan makine teçhizat neyse KOSGEB’den talep ediyorsunuz. Kurul tarafından uygun görülürse onu önce siz satın alıyorsunuz, sonra KOSGEB tarafından destekleniyor. Makine teçhizat değişir, farklı bilgisayarla alakalı teknik bir alansa makine teçhizat yazılım hizmet alımları, ofis donanımı, bunların hepsi destek kapsamı içerisindedir.

Konuklardan Soru:

Ben avukatım. Ama avukatlık yapmıyorum. Evde el işleriyle uğraşıyorum. Kristal, aksesuar, kadın aksesuarları üzerine çalışıyorum, boncuklarla kristal parçalarıyla vs. küpe kolye vs. yapıyorum, bilezikler yapıyorum. Evde çalışıyorum, fuarlara katılıyorum, Türkiye’de birçok yerde ama satış konusunda tabi ki sıkıntı çekiyorum. Tanıtımını yapamıyorum. Bana nasıl destek olabilirsiniz, ürünlerimi satmakta nasıl yardımcı olabilirsiniz?


Halihazırda bir işletme olmadığınız için size destek vermemiz mümkün değil. Yapmanız gereken şey önce bir KOBİ olmanız, KOSGEB’in destek verebilmesi için. KOSGEB şahıslara destek vermiyor, önce girişimci olacak, ardından KOBİ olması lazım, işletme olması lazım. İşletme olduktan sonra, imalat yapan bir işletme olduktan sonra KOSGEB için proje yazabilirsiniz. O projeler içerisinde de bu yapmak istediğiniz işi makine de talep edebilirsiniz veya tanıtım giderleriyle alakalı da Internet reklamı vermek, uluslararası alanlarda reklamlar verebilmek için projenize bunu yazabilirsiniz. KOSGEB de bunları uygun görürse bu harcamalarınızın belli bir kısmı KOSGEB tarafından desteklenir. Bunların olabilmesi için sizin bir işletme olmanız lazım her şeyden önce. Bu destekleri


yayınlandıktan sonra sizin alanınıza, sektöre de uyan programlar ise bunlarla ilgili proje yazabilirsiniz, tanıtım giderleriyle alakalı da talepte bulunabilirsiniz. Ama işletme olmanız gerekiyor.


İstanbul Düşünce Akademisi dışında bir kuruluşu daha var İstanbul Ticaret Odasının, Bilgiyi Ticarileştirme Merkezi (BTM) diye. Orada fikriniz var ama paranız yok, hiçbir şeyiniz yok. Zaman zaman dönem dönem alın fikrinizi gelin diye çağrıya çıkılıyor. O fikrinizle beraber BTM’ye başvurabilirsiniz. Zaten sizin kaydınızı da alıyoruz biz. Çünkü yapacağımız çalışmada Suriyelilerle ilgili yeni bir aşama daha olacak. Fikirler yarıştırılacak, ona bakacağız. O sırada da eğer sizinle ilgili bir şey çıkar ise mutlaka size ulaşırız siz.

Konuklardan Soru:

Çok teşekkür ediyorum. Çok akıcı bir konuşmanız vardı ve konudaki destekleriniz de çok güzel. KOBİ’ler konusunda bir durum vardı ve uluslararası boyuttaki bakış açısıydı. Şimdi KOBİ konusunda, hatta KOBİ’lerden daha küçük olan tekil projelere bakıldığında, bir diğer önemli nokta şu; küçük projelerden elde edilen ürünlerin satışı ve bu ürünlerin birbirine rekabet etmesine izin verilmemesi söz konusu. Bizim küçük işyerleri ve KOBİ’ler olarak önümüzün kapanmaması ve daha ileriye dönük projeler geliştirebilmemiz için, uluslararası boyuta taşıyabilmemiz için maddi destek çok önemli.


Bizim adım adım destek programlarımız var. Fikri olanların yararlanabileceği girişimci destek programları, ardından imalata başlayan işletme, ikinci adımda markalaşma için proje destekleri, yeni ürünler inovasyon ürünler için AR-GE inovasyon destekleri gibi desteklerimiz var. İşletmeler ilk adımdan itibaren destek kullanmaya başlarsa, adım adım onları büyütebilecek programlarımız mevcut. Destek miktarları da son dönemde epey yükseltildi. Desteklerin arttırılması gerektiğini düşündüğümüz için 2019’dan itibaren imalatçı olan işletmelere 150 bin TL’ye çıkıyor. Girişimcilik kısmı, yeni işletme kurma kısmı hassas bir dönem


olduğu için, yeni işletme kuranın karşılaşacağı problemler daha fazla olacağı için bu sorunları daha yüksek destek vermeye çalışıyoruz. Hassas dönemi geçirdikten sonra ihtiyacı olan markalaşma, kurumsallaşma alanlara da desteklerimiz mevcuttur. KOSGEB sitesinden bunları takip edebilirsiniz.

Konuklardan Soru:

Suriyelilere özel bir soru sormak istiyorum. Akademik araştırmayı nasıl, bunlara desteği nasıl sağlıyorsunuz? Ve eğer bir buluş varsa bu buluşun ilk örneğinin yapılmasına nasıl destek oluyorsunuz? Mesela enerji, elektrik üretimi vs. gibi.


Akademik araştırmaya destek derken, biz araştırma yapmanızı desteklemiyoruz. Sizin çalıştığınız bir alan vardır, örneğin makine mühendisliğidir, o alan üzerinde bir teknik problem görmüşsünüzdür veya sizin üzerinde çalıştığınız alanda yeni bir inovasyona, yeni bir teknik bilgiye haizsinizdir, bilginiz vardır. Orada verimliliği artırıcı bir bilginiz veya birikiminiz varsa, bunu projelendirirsiniz. Bu aşamada KOSGEB size destek sağlar. Örneğin bir makine vardır, bunun kapasitesi 10 birimdir, sizin yapacağınız teknik özelliklerle bunun kapasitesi 100 birime çıkıyordur. Bu bir inovasyondur, bu bir AR-GE’dir. Bu kısımla alakalı yapmak istediğiniz projeyi KOSGEB’e sunarsınız, bunu yapmak için neye ihtiyacınız var, mühendise mi ihtiyacınız var, teknik elemana mı ihtiyacınız var? Bunun dışında yazılıma, makineye veya teknik danışmana mı ihtiyacınız var, bununla ilgili giderlerinizin yüzde 75’i KOSGEB tarafından destekleniyor. Toplamda 1 milyon TL’ye kadar destek alabiliyorsunuz. Akademik araştırmaya destek derken, bu işi yapmak isteyen kişi zaten kendisi o teknik bilgiye sahip oluyor, araştırma kısmını kendi yapıyor. Sonraki aşamada teoriyi pratiğe geçirmek istiyorsa projelendiriyor, giderleri KOSGEB’den talep ediyor ve yüzde 75’e kadar destek alıyor.

Konuklardan Soru:

Benim danışmanlık şirketim var. Yine girişimcilerin eğitimi için bir merkezi


var. Ve girişim hareketi projem var Arap girişimcilere Türkçe öğretiyorum. Onlarca çalışanım var; Türk ve Arap eğitmenler, eğitim veriyorlar şirketimde. Sizin bahsettiğiniz eğitimden, 4 gün süren bir eğitimden faydalanmak istiyorsak, buna başvuracaksak büyük bir problem yaşıyoruz, dil konusuda. Çünkü mesela Arap Suriyeli ve bu eğitimi almak istiyor ama sizin çalışanlarınız ya da eğitimcileriniz Türk olduğu için anlaşma sorunu ortaya çıkıyor.


Normalde Türkçe yapılıyor, Türk Ticaret Kanunu’na göre işletme kuracaksanız. Kâr edebilmeniz için de ilk aşamada Türklerle iletişim olacağı için de bunun Türkçe olması çok doğal. Ama teknik sorunlar nasıl aşılabilir dersek, genelde eğitimler zaten sunumlar üzerinden yapılıyor. Taslaklar üzerinden devam ediyor. Dolayısıyla aslında tamamen sözlü bir irtibattan ziyade, bir sunum çerçevesinde yapıldığı için ve kısa bir eğitim olduğu için nispeten zorluğu yok. Biraz Türkçeyle ilgili bilgisi varsa kişinin, o eğitimle ilgili gerekli bilgiyi alabilir. Kaldı ki eğitim sonunda bir sınav da yapılmıyor, katıldıktan sonra kişi sertifikasını alabiliyor. Sınav olmadığı için, geçemedim sertifika alamıyorum gibi sorunlarla karşılaşmazsınız.

Konuklardan Soru:

Öncelikle bilgiler için teşekkür ediyoruz. Bu sertifikayı aldıktan sonra başvuru yapıldıktan kaç ay sonra cevap alıyoruz?


Şu anki duruma göre, sertifika aldıktan sonra sizin yapmanız gereken şey başvuru değil zaten işletmeyi kurmak. İşletmeyi kuruyor ardından iş planınızı hazırlıyorsunuz. Siz başvurunuzu yaptıktan sonra KOSGEB bir ön değerlendirme yapıyor, teknik olarak eksikler varsa bunlarla ilgili geri dönüş yapıyor. Siz hallettikten sonra artık Kurulun önüne çıkıyorsunuz. Örneğin bugün projenizi yazdınız, ortalama 1-1,5 ay içerisinde Kurulun önüne çıkıyorsunuz. 2019 yılında imalatçı olan işletmeler sadece kurulun önüne çıkacaklar. İmalatçı olmayanlar daha hızlı bir süreçten geçecekler. Ama şu an için 1-1,5 aylık süreçte kurul önüne


geliyorsunuz, bir hafta içerisinde sonuç geliyor. Bir hafta içerisinde sonucu alıyorsunuz, ardından hemen projeye başlayabilirsiniz.

Konuklardan Soru:

Yılda kaç kez oluyor genelde?


Girişimcilikle ilgili süreçte çağrı yok. Çağrı, bizim markalaşma, kurumsallaşma, kapasite artırma ile ilgili. O devamlı aktif, başvuru yapılabilir şekilde.

Konuklardan Soru:

Çok teşekkür ederiz verdiğiniz bilgiler için, ağzınıza sağlık. Eğitim kurumlarına destek, özellikle kadınlara verilen destek nasıl? KOSGEB bu tür projelere destek veriyor mu, kadın eğitim kurumuna destek veriyor mu bu tür projelere? Özellikle mesela kitaplara ya da kumaş üzerinde, kadınların el işleri üzerine yapılacak olan eğitim programlarına mesela.


KOSGEB tüm alanları desteklemiyor. Eğitim, 85 NACE kodu, hukuk faaliyetleri, eğlence sektörü, spor, sağlık, bu alanları desteklemiyoruz. Bunlarla ilgili faaliyetleri güden işletmelerin KOSGEB başvuruları olamıyor. Desteklenmeyen alan içerisinde. Ama eğitimle ilgili derken siz örneğin kitap basan bir firmaysanız bu ayrı bir şeydir.


Galiba artık sonuna geldik. Sonuna kadar ısrarla herkes kaldı, hiç 40 kişinin altına düşmedik. Burada bir fotoğraf çekilelim diyoruz artık, bir anı kalsın. Bir de anket formunu, buradaki özellikle Suriyeli kardeşlerimiz için etrafınızdakilere dağıtın. Ne kadar çok bize dönerlerse net olarak hedefimize ulaşalım istiyoruz. Burada özellikle doldurmanızı istediğimiz, sizin ne ihtiyacınız var onu verecek, bu eğitimlerle ilgili kısım Ankette soru olarak geçiyor ama devamı önemi büyük bu anketin.

Hepinize katılımınız için teşekkür ediyorum.


İSTANBUL DÜŞÜNCE AKADEMİSİ SURİYELİ GİRİŞİMCİLER EYLEM PLANITarih küresel güç politikası çerçevesinde güçlü olanın güçsüz olanı ezerek

imkanlarını ele geçirmeye çalışması örnekleri ile doludur. Peru’nun gümüşü, Çin’in ipekleri, Afrika’nın kerestesi, altını, işgücü, Ruhr bölgesinin, Ukrayna’nın kömürü nasıl bir dönem hedef oldu ise çağımızda da “petrol” öyledir.

Ülkemiz konumu itibariyle eşsiz çekici ve o oranda da sorunlu bir coğrafyaya komşudur. Doğal kaynak zengini Doğu ile (genellikle!) sömürgeci Batı arasında köprüdür. Dünya enerji kaynaklarının %72’si hemen sınırlarımız sonrasında yer almaktadır. Üstüne tarih boyunca ihtilaf ve savaş nedenlerinden biri olan semavi 3 dinin de bir arada bulunduğu topraklar bölgemizdedir.

Bu noktada mutlaka altı çizilmesi gereken bir husus da 100 yıl önce Osmanlıya dayatılan bir oyunun yeniden sahnelenme çabalarıdır. 1990’ların başından başlayarak adım adım gelinen süreçte ABD’nin işgali ile Irak fiilen 3 parçaya bölünmüş durumdadır. Son olarak Suriye’de iç savaş ve DAEŞ ile mücadele bahanesiyle Kürtlerin temsilcisi olamayacak PYD terör örgütüne alan açılmaya çalışılmasının amacı bellidir. Petrol ve petrole ulaşımı kolaylaştıracak kukla bir Devletin kurulması…

Tüm bu sorun altyapısı bir araya gelince büyük göç hareketlerinin güzergahı da ülkemizden geçmektedir. Türkiye, bulunduğu coğrafyanın sorunlu olmasına rağmen demokratik kurumlarıyla, güçlenen demokrasisi ile göç ve sığınma konusunda bulunduğu coğrafyada önemli rol oynamakta ve kendisi bizzat hedef ülke olduğu gibi, nihai hedef için geçiş noktası da olabilmektedir.

Suriye’de yaşanan iç karışıklık ve iç savaş durumuna bağlı olarak Suriye halkı göç etme ve kendileri için güvenli bir bölge bulma yönünde bir çaba içerisine girmiş ve başta Türkiye olmak üzere komşu ülkelere doğru geniş nüfus hareketleri ortaya çıkmıştır. Bu bağlamda; Mayıs 2018 tarihi itibariyle dünya üzerinde 108 farklı ülkede yaşayan 5,5 milyon Suriyeli göçmen olduğu ve Türkiye’de bulunan Suriyeli sığınmacı sayısı ise yaklaşık 3,6 milyon civarında olduğu yapılan


tespitlerde ortaya konulmuştur.

Türkiye’de yaşayan Suriyeli sığınmacıların yüzde 46’sı 18 yaşından küçüktür. Suriyeli sığınmacıların Türkiye içinde konumlandığı alanlar incelendiğinde ise 560 bin kişinin İstanbul’da yaşadığı görülmektedir. İstanbul ili içindeki dağılım incelendiğinde ise İstanbul’da %86 ile başta Küçükçekmece, Bağcılar ve Sultangazi ilçeleri olmak üzere Avrupa yakasında yoğunlaşmış durumda olduğu tespit edilmiştir.

Kısa zaman içinde oldukça fazla bir nüfus yoğunluğu oluşturan Suriyeli sığınmacıların ülkemizde bulundukları süre içerisinde, “gelişmiş ve uygar!” dünyanın çok daha azını dahi taşımaktan imtina ettiği sosyo ekonomik yükünün hafifletilmesi amacıyla çalışmalar yapılması bir zorunluluktur. Kabul etmek gerekir ki, ülkemizin “ölümden kaçan” insanlara kucak açmak konusunda gösterdiği alicenaplık her türlü takdirin üzerindedir. Bu görmezden gelinebilecek veya gözardı edilebilecek bir konu olma noktasının ötesinde bir gerçektir. 1492’de İspanya’dan kovulan Yahudilere de, Saddam’ın zulmünden kaçan Kürtlere de, Esat’dan veya DAEŞ’den kaçan Suriyelilere de kucak açan bir ulus olmak insanlık adına olumludur.

Türkiye büyük bir devlet olarak, tarihi ve kültürüne uygun, tüm dünyaya örnek olacak bir tutum sergilemiştir. İçinde bulunduğumuz noktada Suriye içerisinde süren savaşın sonuna yaklaşıldığı görülmektedir. DEAŞ unsurlarının temizlendiği ifade edilmektedir. Ülke içinde halen anlaşmazlık konusu olan pek çok konu bulunmakla birlikte insanların güven içinde yurtlarına dönebilecekleri günler uluslararası toplumun da uzlaşması halinde çok uzak olmasa gerektir. Neticede bölgenin istikrarsızlığı hiç kimsenin çıkarına değildir.

İnsani ve hukuki bir yaklaşımda esas olan Suriyeli sığınmacıların güven içinde kendi topraklarında yaşamalarıdır. Ancak bu gerçekleşene kadar da sığınmacıların bulundukları yere uyum sağlamaları herhalde en doğru yaklaşım olacaktır.

İstanbul Düşünce Akademisi olarak kurulduğumuzdan bu yana geçen 2


yıllık sürede Suriyeli Sığınmacılar sorununun boyutunu, çözüm yollarını araştıran pek çok çalışma gerçekleştirilmiştr. Sorunun taraflarının dinlenmesi ve araştırma-değerlendirmelerimiz sonunda yapılması gerekenlerle ilgili somut önerilerin yeraldığı aşağıdaki Strateji Planı oluşturulmuştur:

Sosyal bütünleşmenin en önemli bir parçası olan dil öğrenme becerisi ve niyeti ile ortaya çıkan problemler, Suriye’deki sosyo-politik durum netleşene kadar Türkiye’de kalmak durumunda olan Suriyeli sığınmacıları zorlamaktadır. 2011’den bu yana ülkemizde bulunan Suriyeli sığınmacıların bir bölümünde, aradan geçen uzun yıllar sonunda, oturma ve çalışma izni alarak Türkiye’de kalmak niyeti olduğu net bir şekilde ortaya çıkmaktadır.

Suriye’den göç etmek zorunda kalan kişiler arasında akademisyenler, doktor ve mühendisler gibi bazı nitelikli iş kolları mensupları da bulunmaktadır. Söz konusu meslek grubu profesyonelleri ile yapılan temaslarda kendilerinin Türkiye’de yaşama yönünde ortaya koydukları temel istek ve arzunun altında yatan nedenin din ve kültür yakınlığı olduğu tespit edilmiştir.

Ortada olan somut gerçekleri bu şekilde tespit ettikten sonra Ülkemiz adına yararlı olabilecek Suriyeli sığınmacıların entegrasyonu kaçınılmaz olarak ortaya çıkmaktadır. Bu açıklamalarla birlikte değerlendirildiğinde;

• Türkiye’de bulunan Suriyeli sığınmacılar, gerek geldikleri ülkenin koşullarından dolayı, gerekse de Ülkemizdeki akibetlerinin net olmaması/hareketlerini doğal olarak sınırlaması nedeniyle bazı zorluklar ile karşılaşmaktadır. Mevcut durumda Suriye’de bulunan ve mevcut rejim kontrolünde olan kamu birimleri ve devlet kurumlarının, göç eden ve başta Türkiye olmak üzere komşu ülke topraklarında geçici ikametle yerleşen sığınmacılara zaman zaman işlemlerinde gereken evrakın (pasaport, nüfus kayıtları, eğitimle ilgili belgeler gibi) tedariki yönünde kolaylık sağlamak bir yana sorun çıkarmakta olduğu ve yüksek bedeller talep ettiği belirtilmektedir.

Ülkemiz makamları tarafından da bilinen bu gerçeklik karşısında Suriyeli sığınmacılardan istenilen ancak rejim kontrolündeki Kurumlardan sağlamak


durumunda oldukları evrak sayısı ve içeriği konusunda bazı kolaylıklar sağlanması değerlendirilmelidir.

Suriyelilerin vatandaşlık haklarını aldıktan veya kayıtlı bir işe girdikten sonra aldıkları yardımların kesilmesi, bu haklarını kaybetmek istemeyen kişiler tarafından tercih edilmemekte ve kayıtdışını teşvik etmektedir. Bu itibarla, belirli ve düzenli bir gelire ulaşıncaya kadar en azından yabancı fonlardan kullandıkları yardımların sürdürülmesi düşünülmelidir.

• Başta Suriyeli sığınmacılar olmak üzere Türkiye’de bulunan yabancıların vatandaşlık işlemlerini gerçekleştiren başta Göç İdaresi olmak üzere ilgili kamu birimlerinin iş yükü, artan talebe bağlı olarak oldukça fazla olduğundan söz konusu kurumlara personel takviyesi yapılmalıdır.

• Geçmiş dönemlerde mütekabiliyet ilkesi ve muhtelif haklı gerekçeler ile Suriyelilere tanınmamış olan mülk edinme ve mülk edinmeye bağlı vatandaşlık kazanma hakkının, mevcut “defacto” durumda böyle bir çözümsüzlüğün yeni sorunlar üretme potansiyelinden hareketle; coğrafi bölge sınırlaması, asgari bedel (örneğin Cumhurbaşkanlığı Kararnamesi ile belirlenen 250 bin ABD Doları), elde tutmak için gerekli asgari sürenin uzun tutulması ve benzeri belirli kriterlere bağlı olarak yeniden değerlendirilmesi gereklidir.

• Suriyeli sığınmacıların en temel bütünleşme sorunlarından olan dil sorununu çözmek amacıyla İl Milli Eğitim Müdürlükleri koordinasyonunda ile ortak Türkçe dersi verilmesi yönünde projeler gerçekleştirilmelidir.

• Suriyeli sığınmacılara yönelik ortaya konulacak çalışmalara bu konuda kurulmuş ve güvenirlik kriterlerinden geçmiş sivil toplum örgütlerinin de dahil edilmesi ve yapılacak olan çalışmaların geniş tabana yayılması gereklidir.

• Türkiye’de bulunan göçmen ve sığınmacılarla ilgili İçişleri Bakanlığı Göç İdaresi Genel Müdürlüğü ve Afet ve Acil Durum Yönetimi Başkanlığı başta pek çok kamu ve özel sektör Kurumu faaliyet göstermekte olup takdir edilmektedir. Bununla birlikte ülkemiz için son derece önemli boyuttaki Suriyeli sığınmacıların yaşadıkları her tür sosyal ve iktisadi problemlerin çözümü ile ilgili olarak (tüm


Suriye ve kukla Devlet kurulması çabalarına karşı hassasiyet arz eden Irak, İran politikalarını da değerlendirmek üzere genişletilebilir) Bakanlıkların tamamının katkı vereceği ayrı bir Kurumsal yapılanma önerilmektedir. Avrupa ülkelerinin bir bölümünde bulunan “Göç Bakanlığı” kurulmasının yararlı ve gerekli olduğu düşünülmektedir.

Bu Kurumsal yapı çerçevesinde her ilde İl Valilikleri bünyesinde Meslek Odaları, İş-Kur, Göç İdaresi, KOSGEB, uygun görülecek STK’lar, Üniversiteler ve Emniyet Teşkilatı gibi kurumlardan temsilcilerin de katılımı ile bir Üst Platform oluşturulmalı ve bu platform belirli dönemlerde toplantı gerçekleştirmelidir.

Platformda, gizlilik arzedebilecek hususlar dışında katılım sağlayacak Suriyeli sığınmacılar adına fikir verebilecek Suriyeli temsilcilerin de bulunması önemlidir.

Platformun hızlı hareket edebilmesi ve etkin karar alabilmesini teminen ikili bir ayırım planlanabilir;

Genel Kurul şeklindeki bir yapıda tüm ilgili taraflar, örneğin tüm üniversite temsilcileri yer alabilecek iken,

Karar Değerlendirme Kurulu gibi çok daha sınırlı sayıda- gerçek anlamda katkı sağlanması amacıyla nicelik katılımının ötesinde niteliğin öne çıktığı yapı (tüm Üniversiteler yerine, Suriyeliler ile ilgili en aktif olan üniversitenin temsili gibi) ile hem tüm tarafları, hem de aktif tarafların temsilinin mümkün hale getirilmesi hedeflenmelidir.

• Suriyelilerle ilgili Kurumsal Üst yapıda ve faaliyetlerini yürüteceği Valilik bünyesindeki Platformlarda Suriyeliler için gerek Suriyeliler gerekse Suriyeliler dışı tüm paydaşlar (devlet kurumları, Türk sivil toplum kuruluşları, Türk özel sektörü, yabancı devlet ve sivil toplum kuruluşları, Birleşmiş Milletler) gerekse Suriyelilerin bizzat kendileri tarafından geliştirilecek tüm projelerin, fikirlerin ve çalışmaların tek elden koordinasyonu için bir alt yapı oluşturulmalıdır.

Mevcut durumda AFAD başta olmak üzere Göç İdaresi ve diğer pek çok kurum ve kuruluşun üstün gayretleri görülmektedir. Projelerin üretilmesi, farklı


başvuruların toplanması, verim, etkinlik, izlenebilirlik ve denetimin tek bir merkez aracılığı ile yapılmasında fayda olacağı düşünülmektedir.

• Türkiye’de bulunan Suriyeli sığınmacıların iş ve mesleki formasyonu ile ilgili bir veri tabanı oluşturulması ve bu veri tabanının paydaşlar ile paylaşılması gereklidir.

Belirtilen veri tabanı çıktıların paylaşılması ile ticari yaşamın en önemli aktörleri olan Ticaret Odaları ve ilgili kamu birimlerinin bilgilendirilmesi önemli bir veri kaynağı oluşturacaktır.

Bu çerçevede, Suriye’den göç etmek zorunda kalan nitelik işgücü grubunda (Örn. Akademisyen, doktor) yer alan kişilere yönelik ortak sosyal platform ve çalışma grubu kurulması ve ortak yapılacak çalışmalar konusunda görüş alışverişinde bulunulması önerilmektedir.


Preface

After the World War II, population movements have considerably increased, and migration movements have started to affect societies both within and across borders. According to the UN Population Division, migration is defined as follows: “a person’s movement from his/her place of origin to another one, and settling permanently there, and thus changing his/her place of residence”. In this context, the population groups struggling against deaths, destructions and losses form a movement towards those lands that have a common structure of language, religion and culture in order to create safe areas for themselves.

One of the main reasons for transnational migration movements is any countries’ domestic and foreign policies. There are basic reasons for different immigrant acceptances applied by different countries. While some countries accept immigrants as a means to compensate their underpopulation and meet their labor force deficit, it is also possible in some cases, like the developing countries with overpopulation, that they send temporary workers so as to ease their problems of unemployment and foreign exchange.

Due to its geographical and strategic position, Turkey has been one stop for massive influx movements in many periods. And the most recent migration wave has emerged with the arrival of nearly 3,6 million people at Turkey because of the internal disturbance occurred in Syria since April 2011. Turkey is such a country that hosts the most refugee seekers, approximately 4 million people, in the world for 4 consecutive years. Following our country, which is far ahead of the other ones, while Pakistan ranks second with 1,4 million refugee seekers, Iran and Uganda host about 1 million refugee seekers, and Ethiopia hosts 800 thousand refugee seekers as the other important host countries. It is seen that most of the EU countries, except Germany, France and Sweden, are far behind in accepting refugee seekers with a number of around 1.000 people or less.

Due to the war environment that has been going on in the region for years, it is necessary to support the efforts for helping the Syrian refugee seekers reaching a crucial size not be a burden any more in an environment, where the world


countries closed their ears and eyes. The following issues are those that cannot be ignored, and that are among the activities of our Academy; providing them with a temporary protection status, granting them access to education, health, and labour market, helping them create added value, contributing to their social integration and making their voices heard.

Apart from the two studies named “Syrians and Refugees Specific to the EU and Turkey” and “Syrian Refugee Seekers and Their Initiatives in Istanbul” prepared regarding this subject, a workshop was organized by our Academy with the participation of relevant Syrian academicians, businessmen as well as representatives of relevant public institutions, and then, a Strategic Action Plan is developed in light of the findings obtained.

it is hoped that this Strategy Plan to be supported with the activities, such as collaborating with institutions working hard in this direction for promoting entrepreneurship, increasing cooperation between Turkish and Syrian citizens, and Basic Entrepreneurship Training and Contest for Creative Ideas carried out in such a way that Syrian refugees create added value, will make a significant contribution on behalf of our country.

Assoc. Prof. Dr. Nihat AlayoğluSecretary General


WORKSHOP ON THE INTEGRATION OF SYRIAN REFUGEES TO THE ECONOMYSpeakers:

Tezer Palacıoğlu - Chairperson - Director of Istanbul Idea Academy

Elif Türkmen - Support to Life Association

Said Sabbagh - Member of the Board of Directors of the Association of Arab Scholars

Prof. Dr. Mohammad Suheil Droubi - Association of Arab Scholars

Abdelmajed Alnkdley - Syrian Businessman

Imad Shanan - Syrian Businessman

Abdulaziz Al-Khalid - Association of Arab Scholars

Alper Işık - Istanbul Governorship Migration Administration

Necla Uz - Directorate General of International Labor

Kerim Bilir - Representative of Istanbul Chamber of Commerce KOSGEB (Small and Medium Industry Development Organization)

TEZER PALACIOĞLU - DIRECTOR OF ISTANBUL IDEA ACADEMY:

The main purpose of this seminar is to determine a roadmap for the integration of Syrian Refugees into the economy –rather than being a burden during their stay in Turkey. The Istanbul Chamber of Commerce is one of the largest non-governmental organizations in Turkey with a history of 137, whose registered members are more than 420 thousand. Those businesses demanding to initiate their businesses must be registered in the Istanbul Chamber of Commerce, or in case they are very small, they must be registered in one of the chambers of tradesmen. The Istanbul Idea Academy established within the structure of the Istanbul Chamber of Commerce was founded as an initiative of the Istanbul


Chamber of Commerce along with the University of Istanbul, and it started its activities as a think tank realized with the support of the Istanbul Development Agency.

The Istanbul Idea Academy has signed 22 sectoral studies and many sectoral reports since its foundation, and conducted studies on how to improve entrepreneurship, within the scope of the studies, in Istanbul. Furthermore, one of the studies carried out by the mentioned Academy is the integration of Syrian Refugees into the Turkish economy.

When migration movements in the world are examined, it is observed that there are 66 million people forced to migrate and approximately 40 million of them were forced to migrate within their own countries. In summary, one out of every 113 people is a refugee. As of May 2018, there are 5.5 million Syrian immigrants living in 108 different countries in the world. 87 percent of these people are in the neighboring countries. In addition to the Syrian Refugees, the presence of other refugees, who are citizens of other countries, is an undeniable fact. The number of Colombian Refugees is 7.7 million, the number of Afghan refugees is 4.7 million, the number of Iraqi refugees is 4.2 million, and the number of Sudanese and South Sudanese refugees is 6.2 million. Furthermore, there are 2.6 million Somalian, 2.5 million Nigerian, 2.1 million Ukrainian, and 2.1 million Yemenian refugees in the world.

When the situation of the refugees in Turkey is examined, it is seen that the country with the highest number of Refugees in the world is Turkey with nearly 4 million Refugees, and the countries following Turkey with the highest number of refugees are Pakistan with 1.4 million refugees and Iran and Uganda with 1 million refugees. According to the ratio of the number of refugees to the population, this ratio is 1/6 in Lebanon and 1/11 in Jordan. In Turkey, one out of every 28 people is a refugee.

The number of Syrian Refugees in Turkey is around 3.6 million When we examine the demographic distribution of Syrian Refugees living in Turkey, it is possible to reach the following conclusions:


• 46 percent under the age of 18. 0-4 years of age;• 500 thousand people between the ages of 5-9;• 71.1 percent of young people under 30 years of age

If the distribution is examined by provinces, the following results can be obtained:

• 560 thousand people live in Istanbul.• The number of Syrian Refugees living in Istanbul is higher than those

living in 36 cities in Turkey.• The number of Syrian Refugees in Hatay is more than those living in 32

cities. • There are 96 Syrians in every 100 people in Kilis.• The Syrian Refugees are concentrated on the European side of Istanbul,

especially in the districts of Küçükçekmece, Bağcılar and Sultangazi, with 86 %.

If we examine the harmony of our Syrian guests with the Turkish economy, we can see that around 10,000 Syrian companies were established in Turkey in 2012, and these companies employ 100 thousand people. Accordingly, 8 of every 100 companies established in Turkey were established by Syrian nationals. The number of companies established by Syrians reached 800 in 2015, 1,200 in 2016, and 2,700 in 2017. If we look at the data of 2018, we see that 6,477 companies were established by Syrian Refugees as of October 2018.

The established companies, mostly 1.300 companies, concentrate on wholesale and foreign trade. When we examine the areas of activity, it is observed that 700 real estate broker operations, 281 restaurants, 250 passenger transport companies were established. In addition, there are 140-200 companies operating in the fields of wholesale food, cleaning, retail trade, pharmaceuticals, media and information technology. In addition, the companies operated by Syrian Refugees in cosmetics, telecommunications and jewelry are also attracting attention.

When we examine the districts, where these companies were established, we see that, in the first place, there are 6,500 companies at the districts of Fatih and


Esenyurt. In other words, one of the three companies is in Fatih, and one of every 8 companies was opened in Esenyurt.

ELİF TÜRKMEN ELBİRLER- SUPPORT TO LIFE ASSOCIATION:

Our association is a non-governmental organization established in 2005, and works on the communities affected by disasters generated by humans or natural means. In this context, we carry out emergency assistance, refugee support, child labor in seasonal agriculture and capacity building. In general, we are undertaking a project to improve the life capacity of the Syrian refugees in Istanbul, and strengthen young adult groups and bring them into business through Istanbul. Our main objective is to ensure that these people adapt to their work life, and provide internship opportunities as well as carry out peer adaptation studies as Turkish and Syrian youth are together.

Our activities include services, such as education consultancy, vocational training, language courses, information residences and in-kind assistance for adults over 24 years of age. In our studies, we have found that the most important problem faced by the refugees in Turkey is unregistered employment and low wages. Child workers are one of the most common situations in our region. Other problems can be summarized as difficulties in accessing an appropriate job, excessive hours and low-wage employment as well as the redundancy of legal processes. For the Syrians, who are not registered, it is seen that the elements, such as being unable to get a job or having to work in the province where they are registered, are quite troublesome. For those people immigrated to different provinces with their family due to different reasons, the need arises for searching a job where they are registered. Another problem that the Syrian refugees face is the existence of legal processes, such as social adjustment assistance in case they apply for a work permit. Participation of women and young people in business life is a common demand. When we examined the situation, we saw that the biggest obstacle faced by the women refugees was that they could not be involved in employment processes, because there were no safe places to leave their children,


and that they had to take care of their children.

Another problem encountered in the employment process is that the Syrian refugees are not preferred to work. In this context, amending the legislation and strengthening the supervisory mechanisms in unregistered employment would be appropriate for both local people and migrants.

Cooperating with institutions with entrepreneurial experience in promoting entrepreneurship and working hard in this direction are also an important factor. We consider the opening and expansion of cooperation areas between public sector and private sector and civil society as such topics that may be a solution to the obstacles in this employment process. In order to encourage the private sector in relation to employment, professional chambers should actually work in close contact. In fact, professional chambers have a serious experience on the subject, and NGOs have an experience on reaching these groups. We believe that enhancing cooperation with local authorities and public institutions, and thinking with common wisdom will be such an element that makes life easier for all parties.

Within the scope of the work carried out under the partnership of Mardin Yeşilli District Governorship, Kızıltepe Public Education Center and Life Support Association, 25 Turkish and 30 Syrian women received an entrepreneurship certificate from KOSGEB (Small and Medium Industry Development Organization), during which they completed their gastronomy and carpet weaving courses within 6 months. In addition, the project participants took a language course from material incentives and public education centers, and psychosocial support and nursery opportunities for children were provided to the participants.

Another problem faced by the Syrian Refugees is the language incompatibility. Entrepreneurial stories or employment processes cannot be completed due to the language barrier of many people, who are qualified and have expertise in many different areas. It is also important to work on supporting and strengthening the simultaneous language. Within the scope of the studies in this direction, a research was carried out in the province of Mersin for independent workers. Within the scope of this study, the Syrian refugees’ three different workplaces were


supported for three months in order for them to get a license, and the owners of such businesses were provided with a support for the payment of fees. In addition, 197 Syrian refugees’ work permit fees were paid for 6 months in Küçükçekmece.

SAİD SABBAGH- MEMBER OF THE BOARD OF DIRECTORS, WORLD ASSOCIATION OF ARAB ACADEMICIANS:

Our main goal is to bring scholars together, help them and recognize the opportunities in the field of study. However, we have not got enough support for this issue. To understand the situation of Syrian refugees, the German Chancellor Helmut Kohl’s following discourse should not be forgotten: “History has given you an opportunity against those who oppose refugees, and we can rebuild Germany”. We are grateful to the Turkish people helping the refugees in Turkey for 7 years. However, we think that we need to work to survive. We see that those, who came from the northern part of Syria, continue to live their lives in cooperation with Turkey. In fact, the way of life in Syria is similar to the one in Turkey, Mersin, Gaziantep and even the city of Istanbul. In 2017, we see that a large number of people immigrated to Germany, but we still have other records of identity registration. At this point, relatively more clear information will be available in case of renewal of identities.

We determined that thousands of academics coming to Turkey could not find work, and that they experienced difficulties related to the equivalence of HEC (Higher Education Board). These people, therefore, migrate to Europe. According to official figures, the number of Syrians in Germany is 800 thousand, but we actually know that this figure is 1.4 million. Most of the Syrians in this country are doctors, academicians or other professionals.

Furthermore, the cooperation between Turkish and Syrian citizens is not sufficient. We see that the lack of sufficient assistance and the pre-trial of Turkish citizens for the Syrian Refugees, reasons for why they spend so much money, bring about some negative factors in terms of bilateral relations. In Turkey, there


are nearly one thousand academicians and 50,000 doctors, pharmacists, engineers and individuals in various branches of expertise. One of the most important problems faced by these academicians is that they are not provided with the equivalence of HEC (Higher Education Board). In this context, according to the statement made by the HEC, there is no exchange of information through the Turkish Embassy. Some studies have to be done on the university equivalence. We see that the academicians contracted with universities are concerned that they may be dismissed when they acquire Turkish citizenship status, and therefore, some legislative changes are essential.

I would like to emphasize that, throughout history, societies supported each other, and even 1.300 years ago, Eyyüb El Ensari came to support the conquest of Istanbul. However, this support from history is not currently continuing, and Turkey has no major project, such as language training, for Syrians. The Syrians are trying to learn Turkish from YouTube or other platforms. As regards the health system, we see that Syrian refugees are suffering from allergic diseases or other ones due to the difficult conditions in Turkey, and that they cannot get any help in this regard. Just as Turkish students take solid education in Turkish norms, and at least in case the instructors will not be Turkish, they can at least depute a Turkish manager, and help them present this training to the children in terms of adaptation to the educational system in Turkey. The schools established by the UNICEF for Syrian refugees and schools are essentially inadequate.

When we look at the examples in Germany, I would like to give you an example with respect to the issue: we saw that the responsible people trying to support a Syrian family having come to the airport about domestic violence supported the woman by stating the following: “Tell us if your husband is violent towards you, then we shall get you under protection”.

Another problem with Syrian Refugees is related to the opposition in Turkey’s political life. The opposition parties in Turkey use the Syrian issue in election propaganda by telling people unrealistic stories about the Syrians, and the tension caused by discrimination between Syrians and Turkish people lead


problems. We see that all Syrian Refugees, especially in Istanbul, have not got sufficient support, and that many Syrian Refugees have come from many Syrian border provinces or camps so as to work in Istanbul. Since there is no place to work in the border provinces, they come from the border provinces or camps to Istanbul for working.

Another issue is that 60 percent of the Refugees in Turkey are composed of women and children, and these people have negative effects on the integration process because of the arbitrary practices experienced in renting a home and shop. As a matter of fact, we are against the working of children and women, and we are of the opinion that children and women should only work when they need.

We believe that Turkish academics may be able to assist Syrian academicians in joint studies, and that some joint studies can be carried out in fields, such as nuclear physics or medicine, and that joint scientific research can be carried out. In this direction, I also participated in the studies of food pollution, child nutrition and plastic industry in the ITU, and I think that the number of such activities can be increased, and announcements can be made to the masses in this direction. In fact, both communities belong to the Islamic community, and have a common vision.

We believe that if Turkey’s support for Syrian Refugees continues, capital transfers to Turkey can be provided by the investors, and in this context, studies should be carried out to transfer the Syrian capital in many cities of Europe to Istanbul. Within this scope, we see that some Syrian experts participating in research and studies in some economic crises in the Gulf countries contribute to these countries.

Thanks to the solidarity between Syrian and Turkish people, small and medium-sized projects can be supported, and even joint projects can be realized. In these projects, the contribution of Syrian academicians, who are experts of the relevant subject, can be provided, and many industrial and joint projects of the Chamber of Commerce and the Chamber of Industry can be carried out.


PROF. DR. MOHAMMAD SUHEIL DROUBİ- WORLD ASSOCIATION OF ARAB ACADEMICIANS:

Most Syrians in Turkey are people with many characteristics in general, who came to Turkey after living outside Syria for a long time. Although these professionals have extensive overseas experience in countries, such as Europe and the United States, there are not many projects to be carried out in the Gulf countries of the people working in research projects. We see that Turkey does not benefit from many educated Syrian people and businessmen. In the future, many NGOs began to support this issue. We believe that the Istanbul Chamber of Commerce, which is hosting this workshop, can generate a committee within the framework of a study, and increase the export figures with positive results as a result of working with Syrian experts within the framework of a project. In particular, some Syrian experts having connections with foreign markets know such markets very well, and these people speak especially Arabic, English, French or so many other languages. Considering that there is little foreign language knowledge among the employees in the export-related units in Turkey, it is obvious that these persons can support companies and institutions abroad in terms of export. Another problem at this point is that the Turkish people do not want to work with Syrian people. And those agreeing to work with Syrians abuse them. In fact, Syrian Refugees are not Turkish citizens’ rivals, and want to work with them in the same direction.

The problems of Syrians do not end when they have a citizenship, and even the Syrians with Turkish citizenship cannot work now. We see that when Syrians, who are not citizens, work in any normal job, they are dismissed when they have a citizenship. In Syrian-related applications, there is a legal dimension in many issues, such as insurance and adequate salaries, and other gaps arise by virtue of granting a citizenship. This is because of the fact that not every sector actually grows in the same way. There are many problems in relations to the social, legal and educational aspects.

In fact, Syrians came as a single community, and Turkey was caught


unprepared for this. As more than 7 years passed, we see that the Syrians, who settled in Turkey, are not under protection. At this point, the Turkish government needs to explore Syrian talents, accumulations, education, professional competence, and transform this structure into an investment by using the academic education structure well. This investment will not only be a financial investment, but also an educational one for the community. For example, Syrians know foreign export markets very well, but Turkey still spends millions of dollars for this kind of expertise by bringing experts from other countries with higher wages. For centuries, Refugees have come to Turkey from various countries, and learned some languages, and started to live together as an engagement with culture. The Syrians should be treated in the same way, and be given the necessary support for language learning. In fact, there are many Syrians, who can work in different sectors in Turkey.

ABDELMAJED ALNKDLEY - SYRIİAN BUSINESSMAN:

When we examine the subject of company establishment, we see that the situation is much easier in Turkey despite the difficulties faced by Syrian people in terms of incentives and other discounts. These problems include an insurance work permit or the issues, such as working hours and permits, work related injuries and work accidents. During such meetings and workshops, the Chamber of Commerce and the Migration Administration and anyone, who can help solve the problems related to Refugees, should state their opinion, and a solution environment should be generated. Looking at the current labour markets, there is a huge integration between Syrian employees and Turkish employers, particularly in Istanbul. At this point, it would be an alternative to establish a common and small-scale Chamber of Commerce, and establish a committee to contribute to the integration of the economy.

Although our overall aim is to work and generate added value, there are those among us making mistakes. In fact, it is sad that those making mistakes affect the whole community. In fact, the fact that academicians leave Turkey and go to


Egypt or Europe should not be preferred. There are really qualified people among Syrians, and the provision of jobs within the government would be very positive. In this context, programs can be prepared to promote customs and traditions at the joint meetings to be held.

Besides, there are too many businessmen coming from Syria, and they have projects that are of great benefit. At this point, we expect the Turkish government to provide financial support to these small-scale SMEs (Small and Medium Sized Enterprises), and help them rebuild their old jobs. At this point, we demand some support from the Ministry of Commerce in support of Syrian businessmen and export. Another point is that the Turkish press should focus a little more on the success of Syrian citizens. In our opinion, Turkey’s economy is enormously revived following our arrival. A great proportion of the customers of some banks, such as Kuveyt Türk or Albaraka Türk, consists of Syrians.

IMAD SHANAN- SYRIAN BUSINESSMAN:

As a Syrian businessman, I have been outside of Syria for a long time, and have experiences in more than 10 international countries in the Middle East, North Africa etc. The company that I am currently working with has usually works like joint ventures. The companies, with which we established a business partnership, may not be counted as small in volume, but only 5 Syrians are working, and all the rest are our Turkish brothers. Our working brothers usually work in more than 10 companies, including contractors and other subsidiaries. In fact, we do not have to employ more Syrians at the moment, because when we look at the regulations, 10 Turkish citizens must be employed for each foreigner in order to officially work as a foreigner. Some of our Syrian friends also have short-term or tourist residence permits, but the employment rate is in the form of 1 foreign, moreover qualified foreign, and therefore, they must be paid a high salary. We wish to make some exceptions in the context of regulations that address the general foreign status in Turkey. Refugees have the opportunity to work in some areas or cities, border provinces, but in our opinion, this is wrong, and is always reflected on us


with negative aspects. Although the number of employees in our companies or other ones is high, when we look at the current regulations, this high number is not taken into account when we want to employ a Syrian.

Another problem is related to financing. Although we have brought very large funds to finance the projects we are working for, when we want additional funding for some major projects, domestic banks are, unfortunately, not supporting us. As a matter of fact, in practice, we have a very serious experience of direct financing. At this point, the financing legislation states that if the amounts you invest are transferred to other companies, such companies shall not receive financing. We experienced some difficulties with capital adequacy due to the transfer of capital support from our company to other companies in the process of providing finance through our company. We, the parent company, have brought other large amounts of money to other companies by transferring the project. However, there is a very serious obstacle in the making of more projects. This, of course, constitutes a serious obstacle to taking further steps and further development.

Another obstacle is about real estate development. The Syrian citizens, who do not have a nationality of another country, cannot acquire any property. This is a very serious obstacle, because, in our or Syrian investors’ culture, workplace needs to be a certain place. It is like a plant, factory or home. It is an important factor that those having no citizenship cannot acquire property, and it is also an obstacle to the money and the integration to be invested here.

ABDULAZIZ AL-KHALID- WORLD ASSOCIATION OF ARAB ACADEMICIANS:

I would like to share with you some important data about our Syrian employees. There are a lot of complaints reflected on the UAAD Scientific Office. Although the vision and roadmap of the support given by the Turkish government to foreign investors have been well drawn and designed, both the employees and the region are changing. One of the things to do at this point is to generate a singular vision and road map, and apply it in every region. One of the most


common problems in terms of employees is that they do not receive even the most basic employee rights and security. For example, a restaurant operator employing more than one Syrian can fire these Syrians at any time, whether they are citizens or not. At this point, if the Syrians having Turkish citizenship by Turkish officials and those with no Turkish citizenship are separated from each other, and they are registered, the Syrians will be able to get their rights in any way in the areas they work for.

At this point, I would like to share some data on financial advisory and accounting. In fact, this issue concerns both Turkish citizens and Syrians. When we look at the legislation concerning Syrians, we need to include the provisions of the Penal Code, the law, the civil code and the decisions that are subject to them. Now, the system is completely electronic in Turkey, and the electronic system dominates in the state departments in Turkey. Many areas of legislation, such as consensus on commercial matters, document and electronic signature, and the renewal of commercial court orders, are being implemented. The New York Agreement, the New York Trade Legislation Agreement, and this law are the laws used in the Commercial Courts, and are currently utilized pursuant to the New York Agreement.

Updating the bankruptcy legislation is another issue within the legislation. The company is a Syrian company working in Turkey; many are forced to go through the process. If we look at the system applied in the United States, the situation of a company that had previously deteriorated after many recovery stages, a more commercial activity was prevented. In Turkey, if a company goes bankrupt, it can work again in another way. This is an important issue in terms of not losing public property and not being damaged. However, support of banks is also important. A patent is an invention that is made by a company owner or a project owner, and a trademark is required to be patented, and the patent-related legislation must also be controlled. There are also some good examples of this subject. For example, there was a project that received a patent on geographical maps generated by a Syrian entrepreneur.


Another the definition, what I would like to highlight is about commercial regulations. If you work in the United Arab Emirates in the state sector or in a commercial enterprise affiliated to the public sector, your activity is fully dependent on the state, and needs to be fully controlled. Therefore, I know that this system works like the one in Turkey, because the United Nations has commercial regulations attached to the general economic European Union, and we know that this is in Turkey too.

Another issue is the disclosure of commercial information. Let us look at the structure of the unit to be formed. This unit will share commercial information, to both merchants and the interested people in public sector, as well as the interested parties in the government. First of all, this unit distinguishes the working sectors based on the specific data, and then this data is shared. A joint formation is established in the status of a limited company, and the data sharing is carried out to all parties. The customs office may have the duty of collecting the patent information and submitting it to the relevant departments. These tasks can be done via electronic media and in the intermediate menus to be generated, and data entries, such as how long the project will take to be completed and how much the required taxes will be, how long the project will be started and how long the project will be completed, and accordingly the necessary document processes can be provided. Another factor encountered in the projects carried out is the difference in taxes paid by individuals. In fact, although the transaction is the same, we see that different taxes are processed since there is no clear information.

Another issue is the execution of legal proceedings. A person should give a power of attorney to another person if he/she cannot carry out the legal procedures related to the commercial legislation by himself/herself. In addition, accountants and financial advisers have some special permits for the prohibited products. These products require prior permission. The nature of the draft program I have mentioned here is the operation of the general officer or the functioning of the general officer. At this point, the employee who will continue to function may serve on this subject after passing a certain training, even if he/she does not have expertise in the companies.


If we talk about the electronic notary transactions that can be generated regarding notary transactions, they can electronically arrange the document. You direct the fee to the system through the bank, and then you can electronically receive the document. To develop this system, we need to have electronic data again. The more data entries in this system, the more intensive the output you will receive. In order to print out this electronic document, we need to electronically enter the data. For example, in the case of obtaining a power of attorney in Ankara, if the document was recorded in Ankara, even if I have a tracking number, I cannot reach this document in Istanbul. In fact, anywhere in Turkey, you can get the document that you are arranging via e-government from anywhere with the electronic tracking number. When this system is assembled on a single system, it will be easier to follow the document. This service can be also applied to proxy transactions. By entering the barcode number in this proxy document, you may be able to read this barcode in the notary publics all over Turkey, and access any information that is relevant to the person receiving and issuing the proxy. The applicability of this system will facilitate commercial transactions and prevent counterfeit documents.

Another aspect of trade is the process of reconciliation in the settlement of commercial disputes. The agreement is actually reconciliation within the framework of the relevant legislative provisions in order to end the dispute over a commercial matter. At this point, in case of disagreement, it is possible to refer to the conciliation committee, and reach a compromise before filing a lawsuit. In some specific commercial issues and exceptional cases, the state recommends that the parties settle before filing a lawsuit. In cases where the Court of Conciliation resorted to the courts after the Conciliation Committee, the court has already reviewed the contracts according to the legislation published in the Official Gazette, and again looks at the contracts or legislation in the agreements made in accordance with the New York Agreement, and decides accordingly.

If we look at the stage of reconciliation, the reconciliation is also made on the basis of agreements, but there are different elements in this process from the


court. Reconciliation is actually a process based on a contract, but it has a legal dimension. The law is optional in reconciliation, for example, if the committee determines a disagreement between two parties, it can be agreed upon by the decision of the committee. This is a faster process than the one going to court, and the legislation here is completely aimed at ending the animosity between people. Therefore, the decision is not awaited, and the results are faster. In general, when we look at compromises, certain decisions are taken that are necessary to be implemented. Some countries have set certain rules for the settlement legislation. It is necessary to go to the board or the board of conciliation, and reach a compromise. And if there is no compromise, then it will be submitted to the court. Due to the fact that no tax or additional charges have been paid during the reconciliation phase, the fees paid when going to court are not paid here. However, if the conciliation committee cannot contribute to the conclusion of this issue, there may be additional fees in the court during this process. Another important point is that if people do not agree, all the documents provided to the delegation are accepted as evidence when a lawsuit is filed, and all documents need to be submitted to the court.

Audience Comments:

I work in the food industry. We have seen in Turkey that, unfortunately, every product in Turkey is imitated very easily. You make a product, and you see that it is imitated until you get your patent. And you are making a product, and someone else can imitate it by adding a word, and get a patent for it, and then they can sell it abroad. Someone else adds another word in front of this word by getting a patent; he/she sells it to another country. Therefore, the right of real patent holder is lost.

I will speak on behalf of others on our passports. Our guests here and everyone in the world can return to their country even with expired passports, and the Turkish government supported us on this issue; so, we entered Aleppo with the expired passports, therefore, we thank you so much. The Turkish government accepted us with expired passports, and hosted us here. We came here because of escaping from cruelty. But right now, some countries want us to go back to Syria


and renew our passports. And this really costs a lot of money. If, for example, a family with 5 members do not extend the duration of their passports for more than two years, the extension fee of the passport and the extension fee of the residence are $ 200-300 per person. I have a Turkish identity, I have a Turkish passport, but at the moment, the system in Turkey is unfortunately that you are either required to return to Syria for the renewal of the documents, or renew the documents at the Consulate.

Another issue is for an organization. For example, when we are going to open a Syrian dessert shop. Turkey wants us to employ 10 Turkish people for one Syrian, and then we will get a permission. But, I am going to produce Syrian dessert, and Turkish workers do not know how to make a Syrian dessert. If I am going to open a Syrian food shop, why do I have to employ 10 Turkish people? That is why there is such a contradiction.

Audience Comments:

Syrian workers have very low incomes. At this point, both the Ministry of Labor and the Ministry of Finance need to have applications to force workers to work according to the law. If the nature of the job requires 7 people, you cannot oblige 10 people. Some salaries with minimal wages need to be at reasonable levels. The SSI premiums have to be paid, and both of them have to be audited by the Ministry of Finance and the Ministry of Labor. Every company needs to know these things very well before they make the establishment. The prices of products produced must also be reasonable, and the wages paid to those workers must also be on the market level. This plan needs to be worked very well, such as the costs, salaries, sales prices of products to be produced… etc. As regards the Syrian workers, it is obvious that a person over 40 years of age cannot work in certain jobs, with regard to those who are older and experienced. Syrians have lost many talents for about 8 years, and also lost experience. In the beginning, a 25-year-old person is now in his 30s, and has to have a certain experience, but he could not gain experience because of the war.

Many difficulties are encountered about schools. We hope that certain


exceptions will be granted to universities under certain conditions. However, I would like to emphasize that there is a number of diplomas in the Syrian education system, which were received under illegal conditions. Some of them went to private universities. They did not enter reluctantly, because their final admission scores were very high, and despite that, they could not choose the department or university they wanted. The reason for this is that the education system is very bad, and the trading system is very bad, so we can work under certain conditions, or receive education. And we have diplomas through distant training, which are not accepted in other countries. When we migrate here, it is also an important problem that the distant training system in Syria is not accepted here, or is not equated. In the case of electronic certification service providers, the electronic certification service provider shall be liable for the damage caused to the electronic certification service provider and in accordance with the provisions of this law.

The most important point is the last point mentioned by our friend. We came here from persecution we were subjected to for certain values. We have certain dreams that we want to achieve. We have been given a lot of conveniences here for years. We had residence permits when we first arrived, and we saw a year later that these residence permits were no longer renewed, what we call this blue book. We were not informed, pursuant to the laws and regulations, of the issue when the residence permit or the document was issued. Our residence permits have expired, and the relevant authorities refused to renew them, thus we consulted to the authorities. They said that they would not renew them, however, if we had a tourist residence, they would be extended, but the Immigration Administration would not renew them, we would replace them all with a temporary protection identity. We were given temporary protection ID cards, and we did not know our regulations or rights. Despite all the conveniences we achieved, we have been given such a hope that both identities would give us the right to travel, for many of us, go to the northern Syria, work in charity organizations, and return to Turkey, but the temporary protection identities have been cancelled. And after these years, such a person comes here, gets a temporary protection, tries to update his/her


information, but 2 - 3 years later, he/she recognizes that it is no longer valid. And he is prosecuted with endless investigations, and he can be deported, or something else may happen to him/her.

Audience Comments:

I have a question. What is the legal status of the Syrians at present? What are the rights of a current refugee? As a lawyer, I am going to use more legal terms. Can a Syrian citizen sitting here really live safely in terms of law? What are my rights as a living person in Turkey?

Audience Comments:

Once Syrian people came to Turkey; they were employed by Turkish investors and industrials to promote Turkish production in Syria and Middle East. During this phase, there were some translation problem and we were able to overcome these problems.

I have a cosmetics factory and we came to Turkey in 2015. We established the factory, and exported goods to nearly 23 countries. Of course, we have a lot of goals, and when we came to Turkey like many investors coming to Turkey, we wanted to work in this country, and we loved the investment environment here. There are many reasons for this; more industrial atmosphere, having too much packaging factories, label factories… etc. However, we are encountering too many problems. I am going to talk about them here. First of all, there are many Syrian investors in Istanbul. Especially 2023 Turkey vision, they should reach that vision, of course, and we are looking from a point of view as a part of this society. Syrian industrialists have generated a new industrial area. They had some problems before, especially because they did not know Arabic in the Middle East markets. Because of the fact that Turkish friends working in these markets did not know the language, they were experiencing serious problems. After the Syrians came, they were employed by Turkish investors and industrialists, and although some translation errors were made, we were able to overcome them. Because of these, of course, we have come to a very good place, our products reach 28


countries at the moment before the Turkish products reach, but the explanations on these products were always written in Turkish, which were not very well known. In most places, these products were no longer registered in the country, where they were exported, because they were not translated into Arabic. Next, documents are to be submitted to the Office and registration of the real estate should be done on the company. The requirement for real estate value raised up to 500 thousand.

According to the latest investment law, many of my friends called me about the purchase of $ 250,000 worth of property related to the acquisition of Turkish citizenship in different ways, and my Syrian friends are living in the Gulf region. If a Syrian wants to come here and make serious investments with his money, a Syrian living there does not have the right to acquire property, after this regulation has been issued, after obtaining a residence worth $ 250,000, it has encouraged a lot of investors, but when they came here, they saw that Syrian citizens do not have the right to acquire property. This means that it cannot get into that frame. He has to go to the second official authority, he needs to register the house in the name of the company, and it was increased to 500 thousand. And it caused too many people to give up, and they did not come. 250 thousand was more logical, but 500 thousand was a heavier number. This is one of the problems.

I have another question: when you go to different banks, whether you are an investor or an industrialist, there is a requirement that you should have won Turkish citizenship in order to get a loan. This is not a matter of general interest; it is just a matter of banks or the companies should have a turnover of $ 2 million for the whole company. Our company has such a turnover, and exports to 23 countries, and thus makes a serious contribution to the economy. It supports us as well as the country’s economy. But we have got something like this that we definitely have to use credit. We have no chance of winning the incentives because of the lack of Turkish citizenship. When we go to immigration authorities, if we want to learn how to obtain exceptional citizenship, you see many investors, they have a lot of property and investments, but they do not have Turkish citizenship, and maybe


they have a residence permit that is not available. I applied a month ago and although forty- five days passed, I did not get any answer. The answer I get when I call the Immigration Administration is the following: “It is under study and research”. I have been in Turkey for 6 years, and we have a job for 4 years, and I have a permission to work for 3 years, and what is new? Many of your friends face this difficulty like me and many investors. Let us say there is a fair in Ukraine, we cannot participate in the fair, because I could not extend my residence permit here. We cannot attend the fair in Qatar right now, because we cannot extend the residence permit. There is more than one problem; I ask you and the participants to find a solution for them. Thank you very much.

Imad Shanan:

I would like to point out that some of your friends have a lot of requests, especially on Syrian workers here. The salaries are low. Of course, I am afraid I would like to keep other things out of the way when we are negotiating here. Because, something happened to some of your friends in other provinces: Some factories employ too many Syrians. At first, they did not get a work permit for these employees, a different policy was applied here. After that, a note came from the Ministry of Labor, and you can record them, and they started recording some of them, but they increased the cost slightly. Because the SSI premiums were not paid previously, or perhaps very low salaries were paid. This is a very good step indeed. It is right, salaries have risen up to the minimum wage right now, and it is a very good matter. But then they came across something, the Ministry said that you had to apply the working law that is based on that ratio. That is a 5:1 or 10:1. They are in a very difficult situation right now. At first, many workers were indifferent, and everything was going well. When registration was initiated, they encounter a larger problem. And some friends from the Ministry of Labor came and charged fines on high amounts. While solving a a problem here, it is necessary to review problem as whole but not in parts so that there will not be any other problems. For example, salaries have been increased, as far as I know in Turkey, there is a minimum wage there, and it is a very good step. Because, when we started to


employ some of them, we employed those, who lived through tourist residence. All Syrians coming here did not target residence permit, some of them came for their values, some of them had a tourist residence, and we started to employ them. The Ministry of Labor stated that the minimum wage was insufficient; a higher wage should be applied so that I can get them to work. What I want to say is that we need to look at this issue from a wider perspective, so that we can fix one side and not damage the other. I want to thank you all.

Audience Comments-Muhammed Nizar:

What I want to emphasize is that these business people want to bring their families here. I already work here, but I left my wife, my relatives and my mother. For example, I want my mother to come now, but some of the offices that are interested in this job want very high figures. Another issue is the identity issue. They have too much trouble to count; they work with very low salaries because of lack of identity. When I talk to these people, I learn that they cannot get an ID in Istanbul, and they have to go to other cities to get an ID. There is a very serious gap in work; employers flee when a Syrian businessman asks for a work permit. They do not want to employ the Syrians, or they want to employ them without any permission.

Audience Comments:

I am a physics graduate. I have been here in Turkey since 2013. Our Syrian friends are asking us why we came to Istanbul. When they came to Istanbul, they came to think of their investments, and the fact that there are many institutions stem from the fact that there are industrial zones. Too many Syrians have come to Istanbul, and they are really all educated, or have financial capacity. Here, we demand the opening of a common Chamber to act within the framework of certain regulations and laws.

Secondly, we also request that academicians and doctors be granted work permits, and that they not be dismissed when they gain citizenship. As you specify, in some provinces, such as Mersin and Hatay, integration is very good, but we see


that the case is not so well in Istanbul. This may be because there is not much emphasis on the activities performed here. We always look at negatives, we do not take the positives into account, and we are already ready to integrate.

Tezer Palacıoğlu- Director of Istanbul Idea Academy:

I would like to emphasize some of the issues I have identified during the speeches;

With regard to academicians, one thousand academicians are currently waiting for equivalence from Higher Education Board, and this is a huge problem.

People from border provinces are forced to come to Istanbul, because, there are limited business opportunities there. Academicians can work together and support small projects. Moreover, another issue mentioned is that we can benefit from the Syrians and benefit from the educated ones.

that our state should provide Turkish education in a more organized way, and that the Syrians were trying to get it on YouTube by themselves.

Education is provided at the UNICEF’s schools, but is not enough, and it was told that the coordinators were to be chosen on the basis of merit.

that Syrians should not be used as a propaganda for elections.

that employees are exploited to raise rent when it comes to Syrians. It was told that the fees were high when they apply to lawyers.

that we need to benefit from foreign sources together coming from the European Union funds. It was suggested that our chamber develops a project, and it was suggested that the Syrians, who know how to increase exports, especially those who know exports, who know the language, and who know the market should be employed.

that our Syrian brothers were not to be regarded as competitors, and they wanted to work together.

that when they got their citizenship, their problems were not done, and they


became even heavier due to losing their jobs.

that the educated Syrians, especially those with qualifications and professions, should be looked at as to what can be done with them. For this purpose, a board was proposed to be established and followed.

that they had support, but it was said that they needed more support from the Ministry of Export and Trade.

Here, it was pronounced that 10 Turkish people for each foreigner and 10 Turkish conditions for each Syrians be exempted. It was said that this rate was five to one for jobs with properties. This regulation applies to all foreigners; maybe there is a request for a stretch. Because, they want to employ more Syrians, so when they employ Turkish people, they are told that their costs will be increasing. We got a complaint from our banks that they could not use credit, because they could not be citizens. It was said that the Syrians could not acquire property from Turkey without citizenship. However, in their culture, it was told that there was a big gap, and house and workplace should be in the name of Syrian people. It was told that almost everyone had the fear of being fired or the fear of not getting compensation. In the meantime, the establishment of a company for patent, licensing, follow-up of notary transactions with electronic records, electronic power of attorney, this is one of the most interesting points. We were told about the compromise, we were told that there was a big problem with patent. It was told that they have problems for entering from Aleppo, from Syria without a passport, and that they had problems with their expired passports. It was said that there was a problem with the renewal of the documents, and that they had huge costs. It was said that there was a plan for companies to work, and that it was not logical for 10 people to work in a place where 7 people would work. It was mentioned;

that our Syrian brothers, who have been here for 8 years, have come to a certain age, and that they would have trouble finding a job.

that they had problems with the residence permits. It was told that those who went to help the northern Syria could not get a permission on the return. It was


said that the issuance of citizenship taxes was arbitrary.

that the people, who are the law enforcement officers, should act according to the laws, not according to the temperament of their own soul. Our guest, who gave mental education to young children, expressed that they could not establish a company, and that they were not regarded as trainers, and it was inquired whether an arrangement could be made about them. Let a Chamber be established including the Syrians.

that PhD degree holders and academicians are to be provided citizenship right.

Let us not always look at negative side and to positive examples as well. These issues were mentioned as underlined issues.

ALPER IŞIK - PROVINCIAL DIRECTORATE OF MIGRATION MANAGEMENT:

I have been working as an immigration specialist for 3 years at the Provincial Directorate of Migration Management. We are gathered here to discuss some problems of our Syrian guests. I always approach the Syrian issue and not only the Syrian issue, but also the issue of all Muslim brothers in Yemen, Egypt and Palestine on the basis of universal humanitarian values and national unity of the nation. I would like to underline a point where I felt sorry for the previous speech, that you have expressed many problems on the integration basis, but I would prefer some of these problems to be expressed in Turkish. Because some of you have been in Turkey for 3 years, some of you have been in Turkey for 5 years and you have not used any Turkish expressions. Well, frankly, I am a little upset.

First of all, as a result of the inquiries carried out in Turkey as of August, there are 3,591,574 registered Syrians here. 570 thousand of these people reside in Istanbul. The number of Syrian guests staying in the camps in Turkey is 157,515, and there are 15 housing centers in 10 provinces in Turkey. I will try to enlighten you about the issues that fall under my authority from a number of difficulties that you have mentioned without too much extension of technical information.


There is no possibility of a residence permit being issued to persons, who do not have a passport in any part of the world. Therefore, it is not possible to issue a residence permit for Syrians, who cannot extend their passport, and who do not have a passport. Apart from that, there is no obstacle for the Syrians to obtain residence permit. All Syrians with a passport and legal entry can apply for residence permit, extend it, and stay in Turkey for the time allowed accordingly. Some of the problems related to the return of Syrians, who are temporarily protected and leave Turkey, were mentioned. The logic of temporary protection is as follows: people, who were in war in their own country, and who were subjected to inhumane treatment in their own country, their family, themselves, and others, who were subjected to persecution, could come to Turkey without any identity control or passport control. And they have temporary protection status. There is a logical reason why temporarily protected people cannot travel abroad or return to their home country. These people have come to Turkey as a last resort, and therefore, if there are alternatives to travel abroad, if they have the opportunity to leave Turkey and live under humanitarian conditions, Turkey is rightfully ending this status. Turkey is still accepting entries at land border gates without a passport and identity requirement; only once when they apply for temporary protection, they are subject to a review of their status.

As for Istanbul, unfortunately, our country and cities have a certain capacity. You can think of it in any way, sociologically or economically. Istanbul’s daily population has reached 20 million. It is understandable that Syrians residing in different provinces in Turkey came to Istanbul. However, even though Turkish citizens want to come to Istanbul and live there, they cannot live there. Istanbul’s economic conditions and capacity are evident. Therefore, I do not think that a solution can be found at this point, or an alternative path can be followed.

We, as a team, take the following approach regarding provincial transplants, and if a Syrian Young is going to study and have won a university in Istanbul, we are trying to make use of all the possibilities we have for transplantation. We are trying to help because of the priority of the right to education and the humanitarian situation. Besides, if there is a reason for health and family unity, at this point, we


are trying to provide our best support to our Syrian brothers. However, as a result of some abuses, some precautions should be taken at a high level. The current common approach is that Syrians stay in Turkey as Refugees. In this context, the general view of the public is that the Syrians can live here, be employed here, and they have the same opportunities as the Turkish citizens. However, when people start to struggle economically, this approach does not go well on the basis of Syrian, Azerbaijani, Iranian and Turkish citizenship, and everyone is concerned about his/her own family first.

Although nations are the most important elements of states, states can sometimes take different attitudes from nations. When you look at Syria, we can see that a very small group oppresses the Syrian and Muslim people. When you look at Iraq, we can see that a small group is doing atrocities against the will of the people. We are talking about 3,591,000 Syrian refugees in Turkey, and the main issue that needs to be addressed in Turkey is not only the Syrians, but also the foreigners. There are many people coming from many border neighbor countries and trying to make their livelihoods here and there, and this is the main sociological breakthroughs. I think that we will regard them as not short-term, but long-term sociological breakthroughs.


The Czech Government, if I am not mistaken, just got into the debate to get 12 Refugees. In Slovakia, this figure is 16. It is not thousands. Just for 12 or 16 people, they are doing a referendum to see if 12 people would come.

Audience Comments:

I am Abdullah Bayrudi, you are right about language. I am from Aleppo. Yes, there was a big negligence caused by us, Turkish is a very easy language, right. I really think it is easy. But, the reason why we cannot learn that easily is because we cannot blend in with people or society. I think that you can speak the language if you blend in.

Syrians never get a house with a residence permit. Whether it is temporary


or tourist residence permit, or even with a work permit, Syrians can never get a home. It is possible to buy a house only if a company is established. No state requests such documents to prove that the place of residence is its own. All the countries of the world allow their citizens to return to their country, even if they have a passport expired, but Syria does not allow them. We cannot go back to Syria even if our passports are expired. Therefore, when we come to Turkey, when we want to go from Turkey, when we want to renew these documents, we encounter a lot of difficulties at the Consulate.

Alper Işık- Provincial Directorate of Migration Management:

There are legal barriers to the acquisition of real estate by those foreigners with temporary protection permission amongst the Syrian and Syrian passport holders. At the second point, I clearly know about the difficulties in passport issues. Unfortunately, the Istanbul’s Consulate General in Syria demands at least 300 dollars, and it keeps waiting for at least 3-5 months. While arranging a residence permit, we often try to provide some convenience in the process for countries like Syria, Yemen and Palestine, which are in a really difficult situation in the world. We are trying to keep the documents that we want at the simplest and minimum level. For example, we do not request documents from the Syrian Ministry to be apostilled. However, at the point of preparation of passports, we do not have any authority to involve or provide convenience. This is an issue completely under the Syrian authorities. I see that Syrians can easily arrange and demand visa and passport transactions in the Gulf countries, such as Bahrain, Kuwait and the United Arab Emirates.

Audience Comments:

The cost of renewing a two-year passport is 300 dollars, for example. There are additional unofficial fees. To enter the Consulate for the passport process requires to pay extra money as well. We hear that there is an informal demand for money out of this $ 300. It starts at $ 800. Therefore, the moment you enter the Consulate for renewing the passport, you need to give 1.000-1.200 dollars. In Turkey, everyone can buy a house, or even the persons without residence permit


can buy a house. The Iraqis, who have a temporary protection certificate, can buy a house here, but not Syrians.


I have known a lot of problems regarding passports, but the solution to this problem is certainly not the Republic of Turkey, it is the Syrian state itself. Clearly, I do not fully understand your expectations from the Turkish authorities at the point of passports. It is impossible to travel abroad. We also provide the necessary status for Syrians, who do not have a passport to remain in Turkey. If he/she wants to travel abroad or live abroad, he/she can get extra passports too. Turkey is the key point to all of these, and there is an obvious demand. The Syrians, who legally entered Turkey with their passports, can apply for an issuance of a residence permit with equal rights without discrimination. At this point, the issuance authorities, to which you want to apply without a passport or to seek a solution, are definitely not the state of the Republic of Turkey. According to the international regulations, no foreigner can travel without a passport or travel document. There is nothing that can be fixed at this point.

Audience Comments:

I think that there is a misunderstanding in the issue. The banks in Turkey do not want to use new passports. We just do not want the passports to get in and out; we need to use the current passports in order to do business with the banks here. The banks want to use the passports that are available or that are in check-in. They want to use unexpired passports. We have a situation like this. Is it officially possible to get a residence permit here with a work permit or a tourist visa?

For academicians, Turkish citizenship is also a subject matter. We have a list of academics, who want Turkish citizenship on this list. Can we give you this list right now to start our application or what is your level of knowledge? In addition, we were also punished, because, we did not receive the identity of temporary protection, but in fact, the delay was not caused by us, but Turkey. How can we solve this problem? It is illegal for us to stay here, because we cannot register for a


university, or the I.D. is late. They are not under any record. It is also necessary to have an ID at least 6 months prior to working. So, these people can neither attend schools, nor work at the moment.

Previously, we wanted student’s school introductory cards to be regarded as a passport, on the way to another place, for example, to see his family. Something like that is possible, can you help me? Can a person, for example, go home only with a student certificate, or hold a work permit together with a student card as an extra, or hold it with a protection card? The last thing that I am going to point out is that when we make a safety transaction, we do not get very bad treatment, although it is said that the situation is better now.


We have no restrictions on the schedule when applying for temporary protection status. You are subject to an exceptional status and legislation that no other foreigner is subject to. Therefore, you should apply for temporary protection status from your arrival to Turkey without any limitation of timing. There is no criminal sanction for your late application. But, if you stay in Turkey without any status, or go abroad, there are fines, of course. I assume that you have made a list. Well, I am not the decision-making authority here, either. This decision comes from Ankara, and our General Directorate and the Directorate of Population Affairs decide together. Here, we are just trying to make contributions.

While I was working in Istanbul, I was responsible for foreign students for a period, and there are 57 universities in Istanbul, and of course, plus all other schools. It is a great burden upon us. Most of the time, I took the Syrian master’s and Ph.D. students to one side of the hall, and try to enable them to get citizenship. They have gone to Canada, the US and many other countries that they cannot integrate. We have taken precautions now, and I hope that they will move faster. You can present your list to the General Directorate in Ankara. And you have asked about travelling between Turkey and Syria with a student card. In my opinion, there are no physical boundaries, but unfortunately, the reality is different. There are physical and legal borders between countries, and you cannot go without a


passport. People can enter in and leave from some leading countries with their ID cards, anyhow people may use their national ID cards. I am afraid that you cannot enter in or exit from them with a student card anywhere in the world.

Audience Comments:

Can the students travel between provinces with their student certificate?


The Syrians have to reside in the province, where they apply. If they want to travel with someone else, they have to get a permission to travel. However, I have made a lot of efforts at the time to get a residence permit for students with legal access to Turkey and temporary protection identity, because these students can have conferences in different cities or countries, and have educational status within the framework of change. And that is why we are trying to make it easier for these students to get a residence permit. If they get a residence permit, they can already travel in Turkey as they wish. But, if they have a temporary protection but not a passport, they have to report it to the administrative authorities. There is a lot about the population, as I said, in this regard, there is a security dimension rather than just Refugees, hosts or a hospitality situation. At the point, as to Istanbul, not only the Syrians, but also Turkish citizens, at first, already have many problems. It is not only subject to the permission of the administrative authority to come to Istanbul. The natives of Istanbul are now migrating to Anatolia.

Audience Comments:

One of the conditions related to citizenship is to block 500 thousand dollars of money in the bank, and another requirement is to invest 500 thousand dollars. For example, what are the conditions for an investment of $ 500 thousand, what is the mechanism here? Is it to establish a company and deposit 500 thousand dollars into the bank, or import certain amounts in a certain cycle, or block 500 thousand dollars in the bank? When I asked the Immigration Administration, they said that you had to deposit 500 thousand dollars into the bank. It is already written in another style. You are saying that he needs to go to the bank, the first one is


written, but that is separate. One of them is $ 500,000 investment, and the other one is $ 500,000 blocked. Is that $ 500,000 an investment, or will it be blocked?


There are certain conditions of exceptional citizenship along with the final decree. As for $ 500,000, there are a number of ways to earn this exceptional citizenship. At this point, you have different Ministries. If you say investment, you are dealing with the Ministry of Industry and Technology, and if you say investment in the bank, you say that you get 250 thousand dollars from the banking institution. You will be dealing with the Land Registry Directorate. You will then apply to us with the certificate of compliance. First, you have to invest these amounts in a place, where you would prefer. As for the $ 500,000 issue, you can use it to be blocked for 3 years, or you can start the process of applying for exceptional citizenship with an investment of $ 500,000. It completely depends on your preference.

Audience Comments:

I would like to emphasize a particular issue faced by graduate and doctoral students. I was late to extend the residence permit due to illness or similar reasons, and the friends in the Immigration Administration asked them to get in and get out. “Well, if I get in and out, how can I get a visa when I get back in?” I said. He said that I had to find the solution by myself. If I am a student, and have been doing scientific research for six years, do you think that makes sense? But I contacted the Migration Administration, and wrote letters, because I knew that the Turkish language here, and I was able to solve my own problem. But we have friends not speaking Turkish. If there is an office or center that will support the rights of Turkish citizens, friends, and special regulations or provide such information to them, military service, if there is written instruction on the issue of SSI. Is there a regulation or authority to learn the rights of a citizen?



In the case that I mentioned about the students, I can make a statement as follows: pursuant to the law, you can start the application for extension within 60 days before the residence permit expires so that you can extend the residence permit. After the residence permit expires, you have a period of 10 days with fine, and you can extend it by paying the fine without making any administrative excuses, a total of 70 days. And there is a time when we can evaluate service-specific, force majeure, health problems, or some family reasons. It corresponds to approximately 150-160 days in total. If a student has not fulfilled his/her duty within this period of 150-160 days, and has not done any research on it, there is nothing to do at this point. I would like to give you an example about that. There was a Palestinian student, who never looked at the time of the residence. He applied for extension after 2.5-3 months. It is hard to make up for such indifference. I would like to remind you that the more he/she obeys the foreign rules, the happier the officer is and the more concerned he is.

Audience Comments:

My question is the following: there are 270 thousand of us including me, who have gained exceptional citizenship. And for nearly a year, we are still in phase four. We wanted to ask a lot of questions to the police. Maybe you do, too, because they said that we should hire a lawyer. We have e-mailed, but they said that you were in phase four, and we could not do anything. Is there anything else we can do right now, or are we still in the routine?


While I was working in Ankara, my colleague, with whom I worked, was a Syrian with a work permit, whose application for exceptional citizenship continued. He was on his way to the Administration of Population and Immigration. It takes time for the process to continue. Yours is probably at that point. The requested documents are very clear, and we request the minimum level of documents, and now, not much research is done in detail. However, citizenship is not such an


issue, not only Migration and Population Administration, Security, Intelligence, presidency, many institutions are asked opinion, and documents are requested. In the name of research of the country of origin, documents are required on behalf of the family and geography. And these are things that cannot be done in a month and a half. Do not consider this as a residence permit, if the information you receive in exceptional citizenship is in the direction of continuing the process is really going on.

Audience Comments:

Travel document can be issued to refugees. It can take a long time, as far as we know. Some countries in the West can give this. With the principle of reciprocity, Syrians cannot acquire real estate. Why are Syrian graduates prevented to leave Turkey?


My first suggestion is, in fact, not very valid. In Turkey, the Syrians are exceptional, and this status is actually not included in the international literature, and is only applied by Turkey. Secondly, you cannot obtain a residence permit in a different country with a travel document for refugees. If that country has arranged this for you, you need to stay and seek the refugees in that country. You can also use the travel document in case of emergency, perhaps a family visit, a medical condition, a document for that kind of situation. You cannot obtain a residence permit in Turkey with a travel document for refugees. Many Syrian artists, academicians, doctors, scientists in Turkey have gone by claiming that there were some bureaucratic reasons, and we are applying the policy of trying to scan the Syrian population as much as possible and obtaining information about them. We want them to stay here, if this situation will be beneficial for Turkey.

Audience Comments:

As NGO employees, I would like to point out that there are many issues faced by Syrian families. We see that the employees in the Immigration Administration are making mistakes. There are some families, with whom I have


been in contact, some of the friends who work in immigration, identities of which were misspelled, or who got married while they were waiting. He/she cannot get a bachelor certificate even if he/she goes to the Consulate, because, he/she has to pay a lot of money. In another case, they wrote the person as his brother’s son. The correction mechanism for such mistakes should be easier.

The second point, of course, is that there are some exceptions, especially for the registration of new identities and arrivals in Istanbul. I went to the Immigration Administration a few times, but I did not go for myself, the widow orphans were badly treated, for example, and there are very serious health problems, women sitting at home, husbands, and they only want identification that I agree to bring the necessary reports in this exception, but in no way it was accepted. In some cases, even if the child is in school, he or she did not accept it. You are going to the Immigration Management, and it sends to the National Education. There are those, who want to bring their family together, even the Syrian citizens are suffering from hardship.


Unfortunately, there is a lack of empathy. When the first war broke out in Syria in 2011, we set our psychological limit to 100 thousand people, if we pay attention to the political statements of our country. But now, there are about 3.6 million Syrians. You will not find another country anywhere in the world that welcomes such foreign guests. I want to mention that, when you work in the field of foreigners, it is important to remember that the issue is not only Syrians, but also the migrations from the following countries; Central Asia, Middle East, Afghanistan, Pakistan and everywhere. There may be some unpleasant events that you have been exposed to from the migration administration. But there is a state bureaucracy that works above its capacity. The drama of a Syrian family is really important, because each family is a world. The people from Palestine, Iraq, Yemen, and Egypt continue to come, and they really do not stop. I am not saying this for normalization, but I think that you need to build a little more empathy while making criticism.


NECLA UZ - DIRECTORATE GENERAL OF INTERNATIONAL LABOR FORCE:

I would like to thank my collegaue at the Immigration Administration. He mentioned some information quite clearly. I work as an expert at the Directorate General of International Labor Force. I have also worked in international projects, policy making, work permit evaluation, and I am still working. I will give you a general information on Syrian access to the labor market, and how it should be. This is the most grievous issue, quota, for instance, 1 to 10 as we call the quota problem. But the people, who say that, maybe they will know that this is an exception, and if they do not, I will tell you. The crisis began in April 2011 with approximately 3.6 million Syrians having the right to remain in Turkey. Some of them reside mostly under temporary protection status. The status of temporary shelter for Syrians was granted by the Council of Ministers in 2014.

Together with the regulation, the Syrians in temporary protection status were granted access to education, health and labor market. Education, health, basic needs, humanitarian things as well as the opening of labor market were a very important step. This regulation also took place in the opening for the labor market. The decision on how to obtain a work permit was required, and therefore, the regulation was published in 2016. Your employer will be able to apply for it if you have a temporary protection card provided that you are registered at least 6 months in your current city. If you are an academician, and going to work in education, health, you have to come to our Ministry and apply by obtaining a preliminary permit from the relevant Ministry or the Higher Education Board.

The mostly mentioned issue with employment is 1 to 10 rule. The latest figure for the unemployment rate in Turkey is 10.2 percent. About 3.5 million Turkish people are unemployed. There are 3.6 million Syrian people at the same time. The number of Syrian people between the ages of 18-64 is 2.1 million. At this point, unfortunately, we see that women are not in the labor market too much. The average Syrian women’s labor force penetration rate is around 8-9 percent. While putting 10 percent quota, considering the reactions of our own labor market, 1 to 10 quota was brought in 2016. However, there was an exception to this rule. If


there is no Turkish citizen to work in a specific area, you can apply to provincial directorates, and employ as many Syrians as you like. If you cannot find a Turkish citizen or a Syrian entrepreneur to work for 4 weeks, you may exceed the quota when you apply with a document from the Turkish Employment Organization. If they get this document, they will stay in the ad for four weeks, and there is no rate when they get that document. At this point, we need to think about the situation of the Turkish labor market. Nearly 30 percent of the workers in Turkey are already unregistered, and the unregistered labor force rate in the labor force market has dramatically increased. We have audit mechanisms, but in the case of full implementation, we cannot continue to operate any workplace. Rarely, the penalties are quite high. The disadvantages of the unregistered economy are too much. If you are going to work in the fields of education and health, you must obtain a work permit from the Higher Education Board or national education institutions. A preliminary permit from the Ministry of Education or the Ministry of Health needs to be obtained.

However, there are occupations that only Turkish citizens can perform, and there are some jobs mentioned in certain laws. Even if you employ a qualified person, someone, who is not a Turkish citizen, cannot perform certain professions in Turkey, such as judgeship, attorneyship, pharmacy … etc. Doctors and nurses were previously included in this group, but thanks to the law in 2010, such people can become doctors. However, even if they are qualified, they cannot be judges, lawyers, or pharmacists. Normally, the documents and criteria that we want from a foreigner in Turkey are very heavy. As the Ministry, we want to support the labor market more. In order for a foreigner to work in Turkey, he/she has to inform us twice the minimum wage and four times the minimum wage. At this point, if the private sector meets the cost of this person, there is no problem. However, it will not prefer other people if they are receiving the same job from Turkish people. However, for Syrians, we have provided exceptional minimum wages, especially in some private sectors. Normally, it starts at twice the minimum wage. In fact, it is a very easy system. However, there is an intense criticism in the market. We have to maintain a balance as a state, and that is where the quota of 1 to 10 comes from.


Let me tell you on how to apply for a work permit. The applied system is completely an electronic system. In the event that an electronic signatory or the party relying on the electronic signature suffers losses due to engaging in civil activities on the basis of the electronic signature verified by an electronic verification service, after you do this, the system directs you, as an employer, and if you are a Syrian, you need to generate a priority registration with your foreign identification number along with the automation system via e-government. You generate your workplace registration, and then you choose an international protection application for the foreigner, with whom you want to work. From now on, you enter this Syrian person’s information, who is under international protection. There were numbers beginning with 98, and 99 versions of these numbers were removed. You can also question the reward starting with 99 from the relevant unit of the Directorate of Migration Administration. You enter the training information of the foreigner, you enter what to do, you add a photograph, you install the contract, and you sign the contract with the electronic signature. Basically, if you have an employer ID, it is enough for the employer to upload the foreigner’s photograph and his/her contract only after entering this information. Then, he/she enters his/her own data, and enters the company data. Normally, we are looking for a capital of 100 thousand Turkish Liras for the foreigners to be employed, but we do not do that for Syrian people. We consider this as flexible as possible, and with that document that you will receive, your work will be very easy, and the quota will be removed from you. A new identity card will come to you, and you will have the right to work in Turkey with this document. The document does not replace the residence permit, and gives you the right to work. This document does not pass because of your status in Turkey. It is just a document that enables you to work within the given time. The application for extension starts within 60 days before the residence permit for the passports. Therefore, if you have a foreign worker, an extension application must be made before the work permit expires. If you come the next day, this extension is not accepted. We do not consider it an extension. If he/she is a citizen of another country, then he/she should go abroad if he/she has a residence. But, it does not apply to the Syrians in


temporary protection status. The first application is considered. According to the regulation, the applications for work permits for Syrians are given for 1 year. If you are a foreigner or a Syrian employee, you have to notify the Ministry of the start date of operation within 15 days, or you have to pay a fine of 475 TL.

According to the regulation, temporarily protected Syrians can also benefit from the unemployment services, and register themselves in the vocational training and on-the-job training programs. You can take advantage of job and professional counseling services. There may have been those, who could not find what they were looking for 2-3 years ago at the Turkish Employment Organization, and the Turkish Employment Organization started to refurbish its systems, so there is no problem in registering at the Turkish Employment Organization now.

I would like to briefly mention seasonal agricultural livestock business. We have brought an exemption system for Syrians to work. On the condition that they work in the province, in which they are registered, if they will work in seasonal agriculture, they go to the provincial directorates of the Turkish Employment Organization with a certificate of identity, and the necessary entries are made in the system. If he/she is registered in the province, and will work within the province, the provincial directorate representative of the Turkish Employment Organization issues a document. They can work there with this document. This document is a free document. It appears in our systems when you are exempt. Normally, the amount of fees that we demand from foreigners is 615 TL, but it is 228 TL plus 72 TL (for valuable paper) for the Syrians with temporary protection status. So, it has a total price of around 300 TL.

Our audits are carried out by the Social Security Supervisors in the field. If you are working as an employer without a work permit or a temporary protection status of foreigners, such as Syrians or any other foreigner, you shall be punished with a fine of 7.130 Turkish Liras per person, whom you have employed. Because this is not only a work permit, you will have to pay a separate penalty for not paying your insurance and a separate penalty for the taxes. Besides, the Syrians, who have been in Turkey for seven years, know many laws now. Syrian, American


and German people do not matter as to working without a work permit, they are all punished for their work with nearly 3 thousand TL. Syrians cannot be sent back, because the situation is temporary. If you are a German, the situation is reported to the Immigration Administration with a record, and the deportation proceedings are initiated for such person, who is forbidden to enter the country. There is a danger that if you encounter any inspection, you will be punished as to your workplace in terms of employers, and you will be deported from Turkey in terms of foreigners, and never return to Turkey again. It is a crucial problem. There is a fine of 435 TL for the employer, who does not fulfill his/her obligation of notification.

Audience Comments:

In the process of obtaining these work permits, we, especially as non-governmental organizations, have difficulty obtaining work permits. For the past eight months, we have had negative feedback. We also meet here at the level of Ankara. Not only us, but many NGOs can experience it. This is actually an application related to audit of information from us. We know that you want to examine some bad examples, because they cannot carry out the processes in a very healthy way. We still have not been able to get the person we worked with for two or three years, whose wife was a Turkish citizen, and who was promoted within the institution, at the point, where we justified that we had to work with a Syrian friend in that position. I wanted to ask him what stage of the process is now.

We have also started to hear about different institutions in the field, intermediaries for obtaining these work permits, do you know about them? How does the process work? How do you assess them on your part by the Ministry?

Necla Uz- Directorate General of International Labor Force:

He cannot do that without the permission of the Turkish Employment Organization, it is illegal. As you say about NGOs, security is not a single resource, but the Ministry is working together on many previous experiences, border activities, and cross-border activities. The decision is unanimous. So, if the process is going on, it is going on.


Audience Comments:

I have a question, especially in this informal employment process you have already mentioned, indeed, institutions have a very serious workload, we are aware of that. Especially in Istanbul, it is a process, in which every institution is inadequate and needs to move forward with more information. In fact, is it possible that both the relevant departments of the Ministry and the civil society organizations and the public meet and hold regular meetings in this area? Maybe you are doing it, and we are not involved. Because, we have a lot of cases in the field, especially informal employment and child labor. Of course, when child labor occurs, we are making the decision and notification for measures through social service centers, but in the majority, we are at least 5 to 10 percent. Is there a platform, or can we talk about what can be done together?


With approved NGOs, there is always a way. They are exchanging opinions. There is a book that they have made, and we have found it very useful for information, in which we could not raise NGOs to provide with the information we positively looked. However, you will appreciate that there are many NGOs in Turkey. We do not have a platform that will work with all of them at the same time, but when it comes to one-to-one relation, it is to be discussed as much as possible. Other than that, the task of NGOs, we cannot get permission on the basis of NGOs, you say, I can give you a perspective. You will get an interpreter, but when we look at the latest situation, are you a company or an NGO? If the company then comes to the Ministry under the name of the company, when it comes to the company, it is very different from the evaluation. But when you come as an NGO, when you see something other than your purpose, then you go through it like all the mechanisms, there is not going to be so much scrutiny to a company. A Syrian firm is not looking at anything other than a fee, but two or three criteria are being looked at.

This is the purpose of NGOs in general, let us employ Syrian. Maybe, you can direct him to work. There is a need to use your network in that area to get


information to work there can be mediated. I am not saying that it is official. This is already not a sustainable thing. NGOs are already taking their fees from a fund and project. When the project is finished, that person becomes unemployed again. But, if he really enters the labor market, then even if he loses his/her job, he is more likely to get a job elsewhere thanks to his/her experience.

Audience Comments:

Here, it can be achieved through the integration of Ministries and Institutions. One problem is that the Ministry of National Education, formerly known as the Family Social Policy Department, can actually experience similar processes in institutions that have proven their own protocols. This process of proving your legal status once again to each institution can only take a very long time. Because, the process can be accelerated in terms of the institutions that are currently in progress.


If NGOs are already working in partnership with a public institution, if you have a project, it comes to us within the scope of the project, the governorship, in case there is the approval of the public institution and the municipality. Then, the process can get a little faster. But, if there is nothing, then we have to examine all the mechanisms, and that is state security. Many of them were shut down in the past. The activities need to be organized.

Audience Comments:

I have two quick questions. Does an individual Syrian entrepreneur need a work permit when he/she establishes his/her company? But is it tolerated if he/she starts his/her company without it?


Our Law No. 6735 requires working in Turkey, for internship, personal company, if you have a business relationship, or produce and sell something and get money, or have a business relationship. All foreigners working in Turkey must


obtain a work permit, yeah, it is mandatory. It is clear that he/she needs to take it.

Audience Comments:

My second question is about work permits. As an association, we have supported 1000 people’s work permits this year. They were mainly Syrians, and we were moving forward with banks. At first, the bank did not charge any fees, but in the following process, we were charged with 30 Liras per receipt. And when we multiply 60 with 1.000, it corresponds to 60 thousand. It is something that intensifies the bank’s operation, but if he has got a right, how are we going to look for our rights?


In fact, the bank’s own application is sometimes Swift when you make money transfers, as you know, what you are talking about is the bank’s own internal application.

Audience Comments:

In the context of temporary protection, all Turkish workers’ insurance has started, everything is legal, but Syrian workers have a law, you know, there are five Turkish workers for each Syrian employee. I employ 30 workers, I do not want to employ 50 people. That is, because of the law.


You have 20 Turkish citizens working as insured.

Audience Comments:

I have three chemists, engineers, and the properties of these Syrians do not exist in Turkish chemists. For example, they produce very beautiful hair dye, and these features do not seem to be in Turkish chemists. I want them to be legal.


You will tell Turkish the Employment Organization the features you are looking for, and you will receive the document 4 weeks later. I cannot find the


Turkish workers in this area, please go to the ad. If those features do not exist in Turkish people, they will issue a document to you. If you apply to us with that document, you will get a work permit for all other foreigners. Provided that you employ at a minimum wage; Temporary protection IDs were arranged for Istanbul, Weren’t they?

Audience Comments:

So, if the Turkish Employment Organization finds 10 workers, shall I lay off my workers? Shall I get them out of work? Now you say, I want to solve the situation of 10 workers, but you tell me to go to the Turkish Employment Organization, if Turkish Employment Organization finds instead of the workers at us? We are actually going back to the same main problem. As a result, the workers will work against the law in another factory. It is an endless problem, and if I end it, it is another one. I think that there should be another legal exception.


I told you a way that you can use. They have access to the labor market, but we have to maintain the balance in the labor market. There are 3.5 million Turkish unemployed people. When you open a workplace, you do not have an option like “I can completely employ Syrian”. You are already employing 20 Turkish workers, but when you go to the Turkish Employment Organization, if you have Turkish workers, they must be your preference. But if you say the Turkish Employment Organization such features that you say, “These people need to know Arabic.” You narrow by saying that the chemist who knows Arabic, who can paint your hair, I do not know how many people there are, who have these features. There may be 1-2 persons, you can employ other people.

Audience Comments:

I just have a question. Do I have to pay him/her if I do not let the refugees work, or if I am going to get him fired? I mean unemployment. A student in Germany can obtain a three-month work permit. Is there a law similar to this in Turkey?



Students can work in Turkey. In the new international labor force law, which came out two years ago, we have the article to regulate work permit for foreign students. According to this article, after the first year of the university student, formal education is required, temporarily protected, even if the normal residence, he can work for up to 20 hours in a partial period.

The important thing here is the record. Where does this unemployment benefit come from, and is there an insurance premium for the money paid by the Turkish citizens, collected from them, and then paid to unemployed people? If you are a Syrian or Turkish citizen, there is no record, the insurance premium is not paid by the employer, or if you are working on your behalf, the insurance premium is not paid, all the money has been spent, and the government has no contribution. Then, the government will give me money, that is not going to happen. If he/she is working with a work permit, paying his/her insurance, these people can get unemployment benefits when they are dismissed. The Turkish Employment Organization does not have such an obstacle, and unemployment wages are regulated by the Turkish Employment Organization. Even a Turkish person, who works off the record, without insurance, cannot go there and get unemployment pay under these conditions. People have to be insured.

Audience Comments:

I am an academician, and work at the Istanbul Technical University. I am currently paying 36 percent income tax if I get Turkish citizenship. If I get fired, just because I am a Turkish person, can I get compensation or unemployment salary?


I am not so sure about the situation of universities. I know that if you are registered under the scope of the labor law, you can get severance pay if you are dismissed, and also from the unemployment fund, if you have paid premiums, there is no problem in getting them for a long term. However, if there is a separate


law for the Faculty, you should look at it. However, the general rule is that if you resign, you can get both compensation and unemployment benefits if you are dismissed.

Audience Comments:

I have a very short question. As one of the challenges we face in more areas, it is related to Istanbul. You know that a person is required to be registered in the province in order to apply for a work permit. It is one of the biggest obstacles that we face for Istanbul, which is a separate difficulty considering Istanbul in its own difficulties. But in this direction, we sometimes have a sense of such a possibility that some of my improvements can be made. Do you know anything about this, is it true? My question is this; a person is registered in other provinces of Turkey, and then came to Istanbul to search for a job, and has an application here.


Registration at Istanbul is under the responsibility of the Immigration Administration. In order to allow us to work, we need to register from the Immigration Administration, and then we can evaluate it. After finding a job, he/she will be present here, where he is to go, where he is to be registered, saying, “I have found a job in Istanbul, and this is my contract.” He/she will come to Istanbul with a road permit, and have his registration here. Then, he/she can get a work permit. It seems that bureaucratic interference is continuing, but the migration administration is trying to provide the mobilization of 3.5 million people. As everyone gathers here, the trade will increase, but there will be no other cities, and when there is no trade, they will come again. We have to get out of this vicious circle. 570 thousand were told, only 700 thousand remained in Istanbul. A lot of Iraqis, Egyptians, Afghans, Somalis are unregistered, and there is nothing that can be done in terms of legislation.


KERİM BİLİR- ISTANBUL CHAMBER OF COMMERCE KOSGEB (SMALL AND MEDIUM INDUSTRY DEVELOPMENT ORGANIZATION) REPRESENTATIVE:

Hello, I am an expert in Small and Medium Sized Enterprises, and work in the Istanbul Chamber of Commerce KOSGEB representative office. I will quickly explain the support of KOSGEB. First of all, let me introduce to you KOSGEB, the head of the Development of Small and Medium Enterprises, it is a public institution affiliated with the Ministry of Industry and Technology. Our goal in supporting is to support entrepreneurs and SMEs. In this sense, all enterprises defined in the Turkish Commercial Code can register in and apply to the database from KOSGEB. KOSGEB does not support all sectors, for example law, entertainment, sports are excluded. Other than that, 90 percent of the areas are within the support of KOSGEB.

We also have support for those, who want to initiate a new business. Let me talk about new entrepreneurial support. The first thing for an entrepreneur wanting to start a business is to take entrepreneurship training. An employee needs to receive entrepreneurship training to benefit from the support of KOSGEB. The website of KOSGEB has an area called “applied entrepreneurship education announcements”. When you enter this field, you can get information about applied entrepreneurship training in Turkey. When you select the part of the city you live in and the relevant places of the city, the training will come to you. Entrepreneurship education should be firstly received in order to establish a business. It is about 4 days, totally 32 hours of training. How to set up a business, business models and apart from that, information about the general business, are given at training. And as a result, how to prepare a business plan is a four-day process, by which training is provided. Then, the certificate is issued. Later on, the person starts his/her business, and applies to KOSGEB. KOSGEB examines this application, and you go to the board, and after the evaluation, you start to receive support.

We have a grant of 50 thousand Liras, and 100 thousand Liras with refund. 50 thousand Liras in 2 thousand Liras installation, 18 thousand Liras machinery


equipment office, 30 thousand liras rent and personnel have support. Rental and personnel expenses in the 24-month period from the date of establishment of your business are within the scope of support. A total of 50 thousand liras of support can be received. For example, if you need a large machine or more comprehensive software, we have a 100,000-Liras support with refund. When an entrepreneur candidate sets up his/her business, he/she receives up to 150 thousand Liras of support. There will be some changes in the process ahead. Changes in the ability to get more support for businesses who want to manufacture; Medium high areas, low-tech manufacturing will receive a grant of 100 thousand TL, and medium high-tech processing will receive a grant of 200 thousand TL, and high-tech manufacturing enterprises will receive a grant of 300 thousand TL. Starting by the beginning of 2019, we are moving to a new program. But as of now, this program has support for the establishment expenses of 2 thousand liras, office machinery expenses of 18 thousand liras, and rent personnel expenses of 18 thousand liras. All processes can be done through e-government. All applications can be electronically made. This is an entrepreneurial support program, which is currently a business idea, and anyone who wants to apply can apply.

Besides, there is also support for the people, who already have businesses. Simple supports are available as well as project-based supports. For example, you would like to go to a fair as a business as simple support. You want to employ graduate personnel in your business, or have test analysis support. We have a program called “Business Development Support Program”. When you apply via e-government and receive approval about this program, and want to open the stand about the fair, you apply to KOSGEB and get approval, then you go to the fair, and charge your expenses over the e-government to KOSGEB. And an average of 50 percent is paid back as a grant. Our support is usually in this way. In other words, the company makes the expenditure first, presents the related documents to KOSGEB, 60 percent of the portion spent, 60 percent of the portion of the VAT except what you spent are covered by the support. In addition to this, R & D innovation will increase to 75 percent. By this way, you receive grant support. The business development program that I mentioned, as I said, you apply, you receive


approval, you spend, and finally you receive payment.

KOSGEB calls for institutionalization, capacity building and branding of enterprises. When we call about this, companies have projects, and authors have plans to make, and machinery equipment demands may be related to this, personnel demands, promotional software costs may be related. If you are writing your project containing all your requests, it is evaluated by KOSGEB. Businesses can receive support up to 1 million TL if deemed appropriate. We call a few times a year; the competition is done in the form of a procedure. Applications are received from the enterprises, and this is evaluated by KOSGEB after the enterprises write their projects. Then, for the projects that are deemed appropriate, enterprises make their expenditures related to this, quarterly periods of spending receipts are presented to KOSGEB, and 60 percent of the portion spent is refunded by KOSGEB (as a support).

Our other program is about R & D. Companies with a technical innovation you want to make, a new product, a new technology or an existing system that is not in Turkey or at the level of an invention, are able to be written as projects in R & D innovation support, those of which aim at becoming more mobile, efficient and productive. With the same logic, we have a project draft, businesses for the project they want to make technically, and demand requests from KOSGEB as much as needed. And KOSGEB supports up to 1 million TL. Since machine equipment, software, service purchases and personnel requests are R & D projects related to your demands, all of your consulting expenses in R & D processes are supported by KOSGEB. 75 percent of your expenses are supported. The portion of the invoice amount excluding VAT is covered by the support of KOSGEB. There are two stages. The first is called R & D, so there is a prototype for the first stage. After a successful completion, the relevant person is asked to write a project in the second phase related to the introduction of serial production. Up to 75 percent of the business spendings can receive support.

Another program is the credit support programs. KOSGEB is an institution that gives credit support to businesses at certain periods. 2 months ago, KOSGEB


had presented a program supported by KOSGEB with interest rates of up to 1 million TL related to the purchase of machinery equipment by the manufacturers. The relevant person applies to the bank to get the machine, whatever the amount, but the relevant person receives the amount from the bank, but KOSGEB meets the interest. The business returns the amount it receives without interest to the bank at regular intervals. In this way, we provide with the credit support. In addition, we also provide credit support to enterprises in the sense of cash at regular intervals, but recently, mainly manufacturing businesses need machinery equipment and domestic new machinery, and these costs are supported by KOSGEB. As our support is generally call-based, many of them are published after their evaluation, and then new programs are released. I have informed you about the support that is currently active. You can find the new program again at our website.

Audience Comments:

One of the challenges we face is related to the disabled in the workplace. You have to have a bank account to start a work, and the banks here are specifically refusing to open an account to blind people. You have to have a signature circular, and of course, you will appreciate that it is very likely that you have made a mistake. They do not accept fingerprints. But, we opened accounts in Egypt and other countries, and there is a fingerprint, an electronic fingerprint, why is this system not applied here? Because it is a serious hurdle, especially when you are dealing with blind people, and I have a publishing house in my head that broadcasts in Arabic, but because of this obstacle, we cannot develop this project due to the banks. Because, if I am going to submit a project to KOSGEB, I have to have a bank account, and I cannot offer you that project, because the account cannot be opened. It is preventing me from reaching you indirectly.

Audience Comments:

Among the projects you support are small-scale, for instance, for someone who wants to learn about tailor, do you support the machine or the assembly technique, the computer or the camera on a particular subject? If the entrepreneur here sends you the idea of that project, does he have to be in all the details with it


from the beginning to the end?

Kerim Bilir- Istanbul Chamber of Commerce KOSGEB Representative:

You should be already specialized in tailoring or different branches of business. It is not training, but you need to be a tailor or master, who knows what work you are doing, or you need to receive training. You need to have already set up your business, and then write down your business plan and apply to KOSGEB. Here, your organization costs up to 2 thousand Liras are supported. If we talk about tailoring, you demand from KOSGEB whatever machine equipment you need. If approved by the board, you buy it first, and then it is supported by KOSGEB. Machine equipment varies, machine equipment software service purchases, office equipment, all of these are within the scope of the support.

Audience Comments:

I am a lawyer. But I am not working as a lawyer. I work at home. I am working on crystal, accessory, female accessories, earrings, beads, crystal pieces, earrings, etc. I make bracelets, and work at home, and participate in fairs in many places in Turkey, of course, and suffer from sales difficulties. I cannot advertise. How can you support me, and how can you help me sell my products?

Kerim Bilir- Istanbul Chamber of Commerce KOSGEB (Small and Medium Industry Development Organization) Representative:

If you are not already a business, there is no way to support you. What you have to do is to be a SME first to get support from KOSGEB. KOSGEB does not support entrepreneurs, first, there will be an entrepreneur, and then there should be an SME business. You can write a project for KOSGEB after you become a business and a manufacturing enterprise. In those projects, you can also request the machine for the work you want to do, or you can write this in your project in order to give internet advertising and advertising in international fields. If KOSGEB considers these to be appropriate, a certain portion of your expenditures are supported by KOSGEB. For this to happen, you have to be a business, first of all. After the publication of this support, you can write a project about the


programs that suit your area and the sector, and request for promotional expenses. But you need to be a business.


The Istanbul Chamber of Commerce has another organization, which is different than the Istanbul Idea Academy, namely the Commercialization Center for Information (BTM). You have an idea there, but you have no money, you have nothing. From time to time, the term is called to get the idea of innovation. You can apply to BTM with your opinion. We are already taking your record. Because, there will be a new phase in the study of the Syrians. Ideas will be competing, and we will look at them. And if anything comes up about you, we will surely reach you.

Audience Comments:

Thank you very much. You had a very fluent conversation, and your support is very good. There was a situation about SMEs, and it was an international perspective. Now, looking at individual projects that are smaller than SMEs, the other important point is that the products obtained from small projects are not allowed to compete with each other. Financial support is very important for us to move to the international dimension so that we can develop projects that are more forward-looking, and that our small businesses and SMEs will not be closed.


We have step-by-step support programs. We have support, such as entrepreneurial support programs that those with ideas can benefit from, then the business that started to produce, project support for branding in the second step, and R & D innovation support for new products. If businesses start to use support from the first step, we have programs that can grow them step by step. The amount of support has been greatly increased recently. Since we think that support needs to be increased, starting from 2019, it increases up to 150 thousand TL for manufacturers. Since entrepreneurship is a sensitive period, we are trying to provide higher support for these problems as the problems to be faced by new


business will be more. After passing the sensitive period, we also support the areas of branding and institutionalization that are needed. You can follow them from the website of KOSGEB.

Audience Comments:

I would like to ask a special question to the Syrians. How do you support academic research? And if there is an invention, how do you support the making of the first example of this invention? For instance, energy, electricity production etc.


When we say support for academic research, we do not support research. There is an area where you are working, for example, mechanical engineering, you have seen a technical problem on that area, or you have a new innovation in the area you are working on, and you have a new knowledge of technical knowledge. If you have any knowledge or experience that increases productivity there, you can project it. At this stage KOSGEB will support you. For example, there is a machine, its capacity is 10 units with the technical features you will make, and its capacity is increasing up to 100 units. This is an innovation, and it is an R & D. You present the project you want to do with this part to KOSGEB, what do you need to do with it, do you need an engineer, or do you need a technician? In addition, you need software, machinery or technical advice, 75 percent of your expenses are supported by KOSGEB. The total support is up to 1 million TL. When you talk about a support for academic research, the person who wants to do this job already has the technical knowledge, and does his/her own research part. In the next stage, if he/she wants to put a theory into practice, he/she projects it, and demands expenses from KOSGEB, and receives support up to 75 percent.

Audience Comments:

I have a consulting firm. Again, there is a center for the training of entrepreneurs. And, I have an initiative movement project, and teach Arabic entrepreneurs Turkish. I have dozens of employees, Turkish and Arab trainers, and training in my company. If we want to take advantage of the training you


are talking about, the 4-day training, we have a big problem if we are going to apply for it. Because, for example, the Arab Syrians want to take this training, but because your employees or trainers are Turkish, the dealing problem is emerging.


Normally, it is carried out in Turkish according to the Turkish Commercial Code once you establish a business. For the first stage of communication with the Turkish people and to be able to profit, it is very natural that this is in Turkish. But how to overcome technical problems? General training is already done through presentations. It goes on through the drafts. Therefore, it is not relatively difficult since it is done in the framework of a presentation, and it is a short education rather than a purely verbal communication. If the person has some knowledge of Turkish, he/she can get the necessary information about the training. Moreover, at the end of the training, there is not a test, and after joining, the person can receive the certificate. As there is no exam, you will not encounter any problem like “I cannot get the certificate”.

Audience Comments:

First of all, thank you for the information. At how many months we get answer after the application has been done?


According to the current situation, once you have obtained the certificate, all you have to do is set up the business, not the application. You start the business, and then you prepare your business plan. After you apply, KOSGEB makes a preliminary evaluation, and if there are any technical deficiencies, the relevant person returns about them. After you are done, you are in front of the board. For example, you have written your project today, on average, you are in front of the board within 1-1,5 months. In 2019, manufacturers will only be in front of the board. Those, who are not manufacturers, will go through a faster process. But right now, you are in front of the board for a period of 1-1,5 months, and the result is in a week. You get the results within a week, and then you can start the project right away.


Audience Comments:

How many times does it happen a year?


There is no call in the process of entrepreneurship. The call is about our branding, institutionalization, and capacity building. It is constantly active so that the application can be made.

Audience Comments:

Thank you very much for the information you have provided. How is the support given to educational institutions, especially to women? Does KOSGEB support such projects, or does it support women’s educational institutions? Especially on books or on fabric, for example, training programs for women on handicrafts.


KOSGEB does not support all fields. Education, 85 Nace Code, Law activities, entertainment sector, sports, health, we do not support these areas. KOSGEB applications cannot be related to the activities of enterprises. Within the unsupported area; But when you say about education, for example, if you are a book-based firm, it is a different thing.


I guess this is the end. We have never fallen under 40. Let us take a picture here, let us just leave it for a moment. And distribute the survey form to the people around you, especially for our Syrian brothers here. As much as they return to us, we want to clearly achieve our goal. The importance of the continuation of this survey is great.

Thank you all for all your participation.


SYRIAN REFUGEES ACTION PLAN BY İSTANBUL IDEA ACADEMYHistory is full of examples of the strong in the framework of the global

power politics trying to conquer the weak by crushing it Just as Peru’s silver, China’s silk, Africa’s lumber, gold, labor, Ruhr region’s and Ukraine’s coal were targets of a specific period, so is the ‘’oil’’ in our age.

Our country is a neighbor to a unique attractive and problematic geography in terms of its location. It is the bridge between the colonialist West and the East (usually!) enriched with natural resources. 72% of the world’s energy resources are located close to our borders. The region of 3 religions, one of the reasons for conflict and war throughout history, is in the territory of our region.

At this point, one thing that must be underlined is the re-staging efforts of a game imposed on the Ottoman Empire 100 years ago. Iraq is actually divided into three parts by the occupation of the USA, starting with the beginning of the 1990s. Finally, on the pretext of fighting the Civil War and the DAEŞ in Syria, it is obvious that the aim is to try to open a space for the PYD terrorist organization, which would not be representative of the Kurdish people. The establishment of a puppet state to facilitate the access to oil is ongoing.

When all this problem state unites together, the route of major migrations is also passing through our country. Although the geography is problematic, Turkey plays an important role in the geography with its democratic institutions, its strengthened democracy, and migration and refugee policy, and it can be a transit point for the ultimate goal as well as the target country itself.

As a result of the civil conflict in Syria and the situation of civil war, the Syrian people have made an effort to emigrate and find a safe area for themselves, and broad population movements towards neighboring countries, in particular Turkey, emerged. In this context, as of May 2018, there are 5,5 million Syrian immigrants living in 108 different countries, and the number of Syrian Refugees living in Turkey was found to be around 3.6 million.

46 percent of the Syrian Refugees living in Turkey are under 18 years of age.


When the Syrian Refugees in Turkey are reviewed it is to note that 560 thousand people live in Istanbul. When their distribution was examined in the city of Istanbul, it was found that they are concentrated on the European side, especially in the districts of Küçükçekmece, Bağcılar and Sultangazi with 86 % in Istanbul.

It must be agreed that the magnanimity that our country has shown to the people having fled by opening its arms is above all the admiration. This is a fact beyond the point of being a subject that can be ignored or overlooked. With regard to humanity, it is good to be a nation that embraced the Jewish people expelled from Spain in 1492 and the Kurdish people, who fled from the persecution of Saddam, and the Syrians who fled from Bashar al-Assad.

As a great state, Turkey has taken an attitude, as an example to the whole world, that is in line with its history and culture. At this point, it is seen that the end of the war in Syria is approaching. It is stated that the elements of ISIS have been defeated. Although there are many issues that are still subject to dispute within the country, the days when people can safely return to their homes should not be too far away if the international community compromises. As a result, the instability of the region is not in the interest of anyone.

The main element of a humanitarian and legal approach is that Syrian Refugees live on their own territory in confidence. However, until this happens, it will probably be the right approach for Refugees to adapt to their location.

Since we were founded as Istanbul think tank academy, many studies have been carried out, investigating the size of Syrian Refugees problem and their solution ways. The following strategy plan has been prepared to provide concrete suggestions on what needs to be done at the end of our research and evaluation:

The problems that arise with the language learning skills and intention, which are the most important part of social integration, are forcing Syrian refugees to stay in Turkey until the socio-political situation in Syria is clarified. As for some of the Syrian Refugees, who have been in our country since 2011, it is clear that at the end of many years, they intend to stay in Turkey with a residence permit and work permit.


Among those forced to emigrate from Syria are members of some qualified business branches, such as academicians, doctors and engineers. The reason underlying the basic desire for living in Turkey was found to be close to religion and culture.

The integration of Syrian Refugees, who can be useful for our country after determining the concrete facts in the middle, inevitably emerges. When evaluated together with these statements;

• Syrian Refugees in Turkey face some difficulties due to the conditions of the country, from which they came, as well as the lack of clarity of their trends in our country and the natural limitation of their movements. It is stated that in the current situation, the public units and state institutions under the control of the current regime in Syria provide the necessary documents (passport, population records, documents related to education) to the refugees, who migrated and settled temporarily in the territory of the neighboring countries, especially Turkey, in order to provide the necessary documents (such as passports, population records, education-related documents). Under the fact that this reality known by our country’s authorities, the number and content of documents required by Syrian Refugees but required to provide from regime-controlled institutions should be evaluated.

• After Syrians take their citizenship rights or enter a registered job, their aid is cut off. Therefore, this method is not preferred by people who do not want to lose their rights. and informal transactions are encouraged. For this reason, at least until a certain and regular income is reached, contunity of foreign aid should be considered.

• Since the work load of the relevant public units, especially the migration administration, is considerably higher in Turkey, especially for Syrian Refugees, due to the increasing demand, personnel should be added to these institutions.

• The right to acquire property and acquire citizenship, which was not recognized to Syrians through reciprocity principle and various justifications in


the past, in the current “defacto” case, based on the potential of generating new problems for such a solution, the geographical region limitation, the minimum amount (for example, 250 thousand US dollars determined by the presidential decree), the minimum period required.

• Projects should be carried out in order to solve the language problem, which is one of the most basic integration problems of Syrian Refugees, with the coordination of the Provincial Directorate of National Education.

• The activities to be undertaken for Syrian Refugees should be included in the civil society organizations that have been established and passed the reliability criteria and the work to be done should be widely spread.

• The Directorate General of Migration Administration, the Ministry of Interior, and the Disaster and Emergency Management in Turkey have many public and private sector activities, and are appreciated. However, in relation to the solution of all the social and economic problems experienced by Syrian Refugees, which are extremely important for our country, a separate institutional structure is proposed which will contribute to all of the Ministries (which can be expanded to evaluate Iranian policies in Iraq, which is sensitive to all efforts to establish Syria and puppet state). It is thought that the establishment of the “Ministry of Migration” in some of the European countries is beneficial and necessary.

Within the framework of this institutional structure, a top-level platform should be established with the participation of those representatives from vocational Chambers, the Turkish Employment Organization, Migration Administration, NGOs, universities and security organizations in each province within provincial governorships, and this platform should be held at certain periods.

• It is important to have Syrian representatives, who can state their opinions on behalf of the Syrian Refugees, who will participate in the platform apart from the issues that may be subject to confidentiality.

• A dual distinction can be planned so that the platform can move quickly, and make an effective decision;


• In a meeting of the General Assembly, all interested parties, for instance, may take part in.

• The representation of both all parties and the active parties possible with the more limited number of decision-making bodies, such as the Council of Evaluation, as well as the structure, in which the quality stands out beyond quantified participation (rather than all universities, such as the representation of the most active university in relation to Syrian people) should be noted.

• For Syrian people, a substructure should be established for all stakeholders (state institutions, Turkish non-governmental organizations, Turkish private sector, foreign and non-governmental organizations, United Nations) as well as all projects, ideas and studies to be developed by Syrians themselves in the platforms of the governorship to carry out their activities.

In the current situation, the Migration Administration and many other institutions and organizations, especially AFAD, have made great efforts. It is thought that the production of projects, collection of different applications, efficiency, effectiveness, traceability and control will be beneficial in making it through a single center.

• A database of Syrian Refugees in Turkey related to job and vocational formation needs to be generated and shared with stakeholders.

The information of the Chambers of Commerce and the relevant public units, which are the most important actors of commercial life, will constitute an important data source with the sharing of specified database outputs.

Within this context, it is recommended to establish a common social platform and working group for the people in the labor force group (for instance academicians, physicians … etc.), who were forced to migrate from Syria and to exchange views on joint works.


İSTANBUL DÜŞÜNCE AKADEMİSİ ÇALIŞMALARI 15.05.2019

1) DIŞARIDAN HİZMET ALIMI İLE GERÇEKLEŞTİRİLEN

A) Özel Talep İle Kurum-Kuruluşa Özel Çalışmalar 1-KızılayMadenSularıStratejikKararAnalizi(Prof.M.İ.Yener) 2-Türkiye’deYatırımOrtamınınİyileştirilmesi(Dr.C.F.Gürlesel)

B) Yayımlanan Çalışmalar 21*29 Boyutunda Basılanlar 3-Türkiye’deFilmEndüstrisi(Prof.RıdvanŞentürk) 4-Türkiye’deKağıtSektörüveRekabetGücününDeğerlendirilmesi (Yr.Doç.M.Adıgüzel) 5-TürkiyeKırtasiyeSektörüveRekabetGücününDeğerlendirilmesi (Yr.Doc.R.Küçükçolak-Prof.M.Kasımoğlu)

16,5*23,5 Boyutunda Basılanlar 6-GözlükçülüğünTarihselGelişimiveTürkiye’deGözlükSektörü (Yr.Doç.E.Özdemir-Opt.S.Kabak) 7-İstanbul’daEkmekçilikSektörü,SorunlarveÇözümÖnerileri (Prof.Ö.Azabağaoğlu-Doç.G.Unakıtan) 8-TürkiyeKonfeksiyonYanSanayiSektörü:Vizyon2030(Prof.B.Özipek) 9-EmlakVergiSistemininDeğerlendirilmesiVeYeniDüzenlemeÖnerileri (Doç.E.Kurt)

Elektronik Ortamda Yayımlanan 10-İstanbul’daGirişimcilikEkosistemininGeliştirilmesi/GirişimcilikAlgısı (ArimaAraştırma-TezerPalacıoğlu)

C) Matbaa Aşaması Çalışmalar 11-MakineSanayiÜlkelerinGelişmişliğindeRolüveKonumu (KontrolAşaması-Dr.C.F.Gürlesel) 12-EndüstriyelReklamcılıkSektörü (YazımAşaması-Prof.İ.Kırçova-Prof.N.SarıSezer)

55

2) İDA BÜNYESINDE GERÇEKLEŞTİRİLEN

A) Kitap Olarak Yayımlanan Çalışmalar 16,5*23,5 Boyutunda Basılanlar 13-Suriyeliler,ABveTürkiyeÖzelindeMülteciler(T.Palacıoğlu) 14-HiçBirŞeyTesadüfDeğildir:JaponyaÖrneğindeDünyaTicaretTarihi (T.Palacıoğlu) 15-PerşembeninGelişi;BugününDünyasında2008KüreselKriziEtkileri (T.Palacıoğlu) 16-Türkiye’ninHamMaddeİthalatı(T.Palacıoğlu) 17-DTÖTürkiye’nindeTarafOlduğuAnlaşmazlıklarınÇözümü (T.Palacıoğlu) 18-SuriyeliSığınmacılarStratejiPlanı (H.Arca-T.Palacıoğlu/Türkçe-İngilizce-Arapça)

A5 Boyutunda Basılanlar 19-MeslekiEğitimdeYeniDüzenlemeİhtiyacıBirModelÖnerisi (T.Palacıoğlu-R.Dayıoğlu)) 20-DövizKurlarındaSonGelişmeler(T.Palacıoğlu) 21-Türkiye’dePikDemirİhtiyaci(T.Palacıoğlu-H.Arca) 22-BankaTeminatMektupları(T.Palacıoğlu)

B) Elektronik Ortamda Yayımlanan Makaleler 23-MutlakÜstünlükveBazıDışTicaretTeorileri(T.Palacıoğlu) 24-İTOTahkimMerkezi(T.Palacıoğlu) 25-TrumpvsDünya:2018TicaretSavaşları(T.Palacıoğlu) 26-SuriyeliSığınmacılarveİstanbul’dakiGirişimleri(T.Palacıoğlu) 27-TürkveDünyaBankacılıkSistemindeBatıkKredilerleİlgiliGenel Değerlendirme(T.Palacıoğlu) 28-TürkveDünyaİmplantDışTicaretiGenelDeğerlendirme(L.Çakır)

Sunumlar 29-Türkiye’deYatırımOrtamınınİyileştirilmesi–(T.Palacıoğlu) 30-JaponyaÖrneğindeDünyaTicaretTarihi(T.Palacıoğlu) 31-Türkiye’ninHammaddeİthalatıKısaDeğerlendirme(T.Palacıoğlu) 32-TrumpVersusDünya2018TicaretSavaşları(T.Palacıoğlu) 33-TürkiyeEkonomikDurumYatırımOrtamıveZüccaciyeSektörüPazar Değerlendirmesi(T.Palacıoğlu) 34-SuriyeliSığınmacılarveİstanbul’dakiGirişimleri(T.Palacıoğlu)

Sonuç Raporları (Kurum içi Rapor) 35-Türkiye’deYatırımOrtamınınİyileştirilmesiÖneriler(T.Palacıoğlu) 36-TürkMakineSektörüGelecekVizyonuAramaKonferansıRaporu (T.Palacıoğlu-H.Arca)

D) Diğer Çalışmalar

Gerçekleştirilen 37-İstanbulDüşünceAkademisiStratejiÇalıştayı(31.07.2017)

38-BilgiEkonomisindeTrendlerÇalıştayı(24.01.2018)

39-İstanbul’daGirişimcilikEndeksiHazırlıkÇalıştayı(08.08.2018)

40-SuriyeliGirişimcilerEylemPlanıÇalıştayı(12.11.2018)

41-BilgiEkonomisindeİhracatınArtırılmasıÇalıştayı(08.12.2018)

42-SektörlerinGelecekVizyonuDeğerlendirmeÇalıştayı(20.01.2019)

43-SuriyeliGirişimciAdaylarınaEğitimVerilmesi

(20-22Şubatve2-3Mart2019)

44-GirişimcilikEndeksiDeğerlendirmeÇalıştayı(29.03.2019)

45-SuriyeliGirişimciAdaylarıİşFikirleriveProjeYarışması(18.04.2019)

Gerçekleştirilecek 46-ElektrikEkipmanSektörüRusyaPazarAraştırması

54

نـییروـسلا نـیئـجاللا نع ةباین يأرلا ءادبإ نوعیطتسی نویروس نولثمم كانھ نوكی نأ مھملا نم .ةیرس نوكت دق يتلا رومألا ءانثتساب ، ةصنملا يف نوكراشیس نیذلا ؛ ةلاعف تارارق ذاختاو ةعرسب كرحتلا نم ماظنلا نیكمتل جودزملا زییمتلا طیطخت نكمی يلثمم لثم ،ةكراشملا ةلصلا تاذ فارطألا عیمجل زوجی ،ةماع ةیعمج ةرادإ سلجم لكش يف ، ،تاعماجلا عیمج يف ةیاغ ددعب ىنعملا ةریدج ةمھاسم نامض ضرغب نایكل نیوكت وھ : ماكحألا مییقت سلجم عم اطاشن تاعماجلا رثكأ لیثمت لثم ( ةیمكلا باسح ىلع ةیولوألا يف ةدوجلا عضی ةیدودحملا )تاعماجلا لك لیثمت نم الدب نـییروـسلا تقولا تاذ يف ةلعافلا ةطشنلا فارطألا لیثمت عم فارطألا لك لیثمت نم اننیكمتل فدھیو نمض يرجت يتلا تایلاعفلا يفو نییروسلل ةبسنلاب ھتاجرد ىلعأ يف يسسؤملا لكشلا بجوتسی ● لجأ نم نییروس ریغ وأ نییروس ءاوس ،ةیالولا وأ ةظفاحملا ةیلكیھ يف لـمـعلا تاصنم عاطقلاو ةیكرتلا يندملا عمتجملا تامظنمو ةلودلا تاسسؤم ( ءاكرشلا ةفاك نم نـییروـسلا نییروسلل نكمأ ولو )ةدحتملا ممألاو ةیموكحلا ریغ تامظنملاو ةیبنجألا ةموكحلاو يكرتلا صاخلا .لامعألاو راكفألاو عیراشملا عیمج قیسنتل يعرف لكیھ ءاشنا مھسفنأ نـییروـسلا لبق نم تامظنملاو تاسسؤملا نم دیدعلاو ةرـجـھلا ةرادإل ةقئافلا دوھجلا يف رظنلا متی ،يلاحلا عضولا يف ئراوطلا تالاح ةرادإو ثراوكلاو ةلجاعلا تامزألل ةماعلا ةیریدملا .AFAD امیس الو ،ىرخألا مكحتلاو عبتتلاو ریثأتلاو ةءافكلاو ةیجاتنإلاو ةفلتخملا تاقیبطتلا عمجو عیراشملا جاتنإ نأ دقتعیو .دحاو زكرم لالخ نم متیس نـییروـسلا نیئجالل لامعألاو ينھملا نیوكتلا لوح تانایبلا ةدعاق ءاشنإ يرورضلا نم ● .ةبولطملا ةحلصملا باحصأ ءاكرشلا عم هذھ تامولعملا ةدعاق مساقتو ایكرت يف نیدجاوتملا ةماعلا تادحولاو ةراجتلا فرغ راطخإ نوكیس ،ةروكذملا تانایبلا تاجرخم ةكراشم لالخ نم .تانایبلل اماھ اردصم ، ةیراجتلا ةایحلا يف رصانعلا مھأ يھ يتلاو ،ةلصلا تاذ ةینواعت لامعأو لمع ةعومجمو كرتشم ةیعامتجا ةصنم جمانرب ءاشنإب ىصوی ،راطإلا اذھ يفو ةصرف داجیإ عم )نیبیبطلاو نییمیداكألا لثم( ةیوبخنلا ةلماعلا ىوقلا ةعومجم يف صاخشألا نم . ایروس نم ةرـجـھلا ىلع اوربجأ نیذلا كئلوأ حلاصل كرتشملا لامعألا لوح رظنلا تاھجو لدابتل

53

اھرادصتسا تالماعم يف باذعلا مھموسی ماظنلا اذھ نأ نیبت ،نـیئـجاللا رقتسا ثیح ةتقؤملا .ةظھاب ةیزیجعت موسرب مھبلاطیو تاقوعملا مھل عضیو

ضعب ریفوتل عضولا مییقت بجوتی ،اندلب تاطلس لبق نم فورعملا عقاولا اذھ ةھجاوم يفو نم ردصتست يتلاو نـییروـسلا نیئجاللا نم بـلـطت يتلا قئاثولا ىوتحمو ددعل تالیھستلا .ماظنلا اھیلع رطیسی لازی ال يتلا تاسسؤملا دیازت اھایعأ يتلا ةروكذملا تائیھلل ةیرشبلا دراوملاو يفیظولا رداكلا زیزعتو دیوزت بوجو● لامعأ ذیفنت و قیقحتب ةمئاقلا صوصخلا ھجو ىلع ةرـجـھلا ةرادإب ةقلعتملا لامعأ ءبعو بـلـطلا .نـییروـسلا نیئجتلملا امیسال بناجألل ةنـطاوـملا ةیسنجلا ىلع لوصحلا يف قحلا نإف ،ةفلتخملا ةرربملا بابسألاو لثملاب ةلماعملا أدبم ىلإ ادانتسا● عضولا يف ،تاكلتمملا ةزایحب ةقلعتملا ةیسنجلا ىلع لوصحلا يف قحلاو نییروسلل ةحونمملا ریغ ،ةیفارغجلا ةحاسملا دیدحت ةدیدج لكاشم دیلوت ةیناكمإل الح لثمی ال ،)يلعفلا عضولا ( يلاحلا دحلاو ،)يسائرلا موسرملا اھددحی يكیرمأ رالود فلأ 250 ،لاثملا لیبس ىلع(رعسلل ىندألا دحلاو .ةلثامم رییاعمو ،ةلیوط ةرتفب ظافتحالل ةمزاللا ةرتفلل ىندألا نیئجالل ةیساسألا جامدنالا لكاشم رثكأ نم ةدحاو دعت يتلا ةغللا ةلكشم لح لجأ نم ● تایریدم نم قیسنتب ةكرتشم ةیكرت ةغل تارود ءاطعإ لجأ نم عیراشملا ذیفنت يغبنی ،نـییروـسلا .ةعطاقملا يف ةینطولا میلعتلاو ةیبرتلا يتلاو عوضوملا اذھ نأشب اھؤاشنإ مت يتلا يندملا عمتجملا تامظنم كارشإ يرورضلا نم ● ىلع عوضوملا اذھ لوح اھؤارجإ متیس يتلا تاساردلا رشن يغبنیو ةیقوثوملا رییاعم تزاتجا .عساو قاطن ةیلخادلا ةرازول ةعباتلا ةرجھلاو ءوجلل ةماعلا تایریدملا اھب ينعت يتلا ةثیثحلا دوھجلا نإ ● ثراوكلاو ةلجاعلا تامزألل ةماعلا ةیریدملاو ایكرت يف نـیئـجاللاو نیرجاھملا نأشب ،ةیكرتلا ماعلا عاطقلا تاسسؤم نم دیدعلا بناجب لوألا ماقملا يف لمعت يتلاو ئراوطلا تالاح ةرادإو .ریدقتلاو نافرعلا عضوم اھلك صاخلاو ةددعتم ،نـییروـسلا نیئجاللا نم انتوخإل ةیعامتجالاو ةیداصتقالا تالكشملا لحل ھنإف كلذ عم تالكشم ( تارازولا ةفاك عم مھاست ةلصفنم ةأشنم قلخب يصون ،انتمأل ةیمھألا ةغلاب داعبألا لصح املثم ،يجراخ فرط دی يف ةیمدلا ةموكحلا مایقل يدصتلاو ،ةدحوملا ایروس يھ نـییروـسلا ةرازو مساب ةلصفنم ةصصختم ةرازو ابوروأ يف دجوت ،)ةیناریإلا ةیقارعلا ةیسایسلا تاقالعلا يف .ایرورضو ادیفم نوكیس اھلثم ءاشنإ نأ ضرتفیو ،نیتئجاللاو ةرجھلا لثم تاسسؤم نع نیلثمم ةكراشمب ایلع ةصنم ءاشنإ يغبنی ،يسسؤملا لكیھلا اذھ راطإ يف معد ةئیھ بتكمKOSGEB و ةرـجـھلا ةرادإو لـمـعلا بتكمو ةینھملا رئاودلاو ةیباقنلا فرغلا لخاد نمألا تایریدمو تاعماجلاو ةیندملا عمتجملا تامظنملاو ةریغصلاو ةطسوتملا تاعورشملا .ةمظتنم تارتف يف لیكشتلا اذھ عمتجی نأ يغبنیو ةظفاحم لك يف تاعطاقملا تاموكح

52

دھشنس ثیح ،ملاعلل الاثم نوكیس فقوم اھیدل ةمأ ،ةفاقثو اخیرات ،ةریبك ةلود اھنوكب ایكرت نإ .اھترؤب لخاد انسفنأ اندجو يتلا ایروس يف برحلا ةیاھن بارتقا نم دیدعلا كانھ نأ نم مغرلا ىلع ،شعاد رصانع نم ضرألا ریھطت مت دق ھنأ تانایبلا تدافأ ىلإ ةدوعلا صاخشألل اھیف نكمی يتلا مایألا نأ الإ ،دالبلا لخاد عازن لحم لازت ال يتلا ایاضقلا .ةیوستلا لبقی رمألا اذھ نأ يلودلا عمتجملا ربتعا اذإ ادج ةدیعب نوكت نأ يغبنی ال نامأب مھلزانم .دحأ ةحلصم يف بصی ال ةقطنملا رارقتسا مدع نإف ،كلذ ةصالخو يف نامأب نویروسلا نوئجاللا شیعی نأ وھ ينوناقلاو يناسنإلا جھنلل يساسألا أدبملاو لصألا عم فیكتیو قفاوتی نأ ءوجللا سمتلمل حیحصلا جھنلا نوكی امبر كلذ ققحتی ىتحو ھنأ الإ ،مھضرأ .ءوجللا ةرتف يضقی ثیح ھعقوم ثحبت نییضاملا نیماعلا يف تاساردلا نم دیدعلا ءارجإ مت ،ركفلل لوبـنطسا ةیمیداكأ ءاشنإ ذنم يتلاو ،ةیلاتلا ةیجیتارتسالا ةطخلا عضو مت دقل ،اھلح لبسو نـییروـسلا نـیئـجاللا ةلكشم داعبأ فارطأ عامتساو انیدل مییقتلاو ثحبلا ةیاھن يف ھب مایقلا بجی ام نأشب ةددحم تایصوت تنمضت .ةلكشملا عضولا حبصی ىتح كلذو ،ایكرت يف ءاقبلا ىلإ نورطضی نیذلا نـییروـسلا نـیئـجاللا ةلاح يف تالكشملا عم اھنم دصقملاو ةغللا ملعت تاراھم لظتس ،احضاو ایروس يف يسایسلا يعامتجالا نم ةدیدع تاونس دعب مث 2011 ماع نم ارابتعا ،يعامتجالا لماكتلا قایس يف ءزج مھأ ةزرابلا ءاقبلا ةین يھ ةماقإلا نوذأو لمع حیرصت ذخأ نم ةدوصقملا ةینلا نأ حضاو لكشب تزرب ،ةشیعملا .نیحلا كلذ ذنم اندالب يف نیدوجوملا نـییروـسلا نـیئـجاللا نم ءزج يف ،ایكرت يف ةینھملا عورفلا ءاضعأ ضعب اضیأ كانھ ایروس نم ةرـجـھلا ىلإ نورطضی نیذلا كئلوأ نیب نم ةئفلا عم لصاحلا لصاوتلاو سامتلا تالاح يف ،نیسدنھملاو ءابطألاو نییمیداكألا لثم ةقوفتملا يف ةشیعملا هاجت مھنیعأ بصن هوعضو وھ يساسأ بـلـطم مھل ةبسنلاب راص دقل ةروكذملا ةینھملا .كارتألا عم ينیدلاو يفاقثلا براقتلا نم مھققحت اھنطاب ةبغرو ،ایكرت نأ دعب ھنم رفم ال رمأ ،ایكرت اندلب حلاصل ادیفم نوكی دق يذلاو ،نـییروـسلا نـیئـجاللا جمد نإ ؛فصولا اذھ عم نارتقالاب اھیف رظنلا دنع ،ةقیرطلا هذھب ةسوململا قئاقحلا انددح ءارج نم تاقوعملاو بعاصملا ضعب مھھجاوت ایكرت يف نیدجاوتملا نـییروـسلا نـیئـجاللا نإ● مدع ھنم قشو ،اھنم اوءاج يتلا ةیلصألا مھدالب يف ةلصاحلا فورظلا ھببس اھضعب ةیعیبط دویق . ھیلع ءانب كرحتلاو ریصملا حوضو نھارلا عضولا ىلع ھتضبق مكحی يذلاو ایندلا عاقب يف تاتشلل ھنطو ءانبأ ضرع يذلا ماظنلا نإ ،يلاحلا ماظنلا ةرطیس تحت عقت تلازال يتلا ،ةلودلا تاسسؤمو ةیعمتجملا تاسسؤملاو ةیروس يف لثم ،دیلاوملا تالجس ،رفس زاوج( ةمزاللا قئاثولا جارختسا ھینـطاوـم ىلع لھسی نأ نم الدب ةماقإلا میلقإ يف ةرواجملا نادلبلا يف امیس الو ،رجھملا عمتجملل ) ةیساردلا تاداھشلاو قئاثولا

51

رسجلا ھنإ ،تالكشملاب ةلفاح ایفارغج يذ عقوم ھنأ امك ،ھعقومل ةبسنلاب ھعون نم دیرف اندلب نإ يف ةقاطلا دراوم نم ٪ 72 .يرامعتسالا برغلاو )!ةداع( ةیعیبطلا دراوملاب ينغلا قرشلا نیب رادم ىلعو ،برحلاو عارصلاب انفادھتسا بابسأ دحأ نأ امك ،اندودحل ةمخاتم ةرشابم ملاعلا .انضرأ ىلع ةثالثلا ةیوامسلا نایدألا دحأ دوجو وھ ،خیراتلا

ةیروطاربمإلا ىلع تضرف ةیحرسم ضرع ةداعإ دوھج ىلع دیكأتلا نم دب ال ،ةلحرملا هذھ يف ةثالث ىلإ قارعلاو يكیرمألا لالتحالا مسقنا ،تاینیعستلا ةیادب ذنم ،ماع 100 لبق ةینامثعلا نوكت نأ نكمی ال يتلا ةیباھرإلا PYD ةمظنمل ةحاسم حتف ةلواحم فدھلا نإف ،اریخأو ،ءازجأ ةلود ءاشنإو ،ةحضاو تدغ شعاد ةبراحمو ةیلھألا برحلا ةعیرذ تحت ایروس يف داركألل الثمم ..ھنع بیقنتلا نـطاوـمو طفنلا ىلإ لوصولا لیھست اھنأش نم يتلا ةیمد ربع ةیسیئرلا ةرـجـھلا تاكرح قفدت قیرط تقولا سفن يف رمی ،لكاشملا هذھ لك عمتجت امنیبو ایفارغجلا مغرب ءوجللاو ةرجھلا ةیضق نأشب اھتیفارغج يف اماھ ارود بعلت ایكرت نإ ،اندالب افدھ تراص دلبك ،ناكرألا ةززعملا اھتیطارقمیدو ةیطارقمیدلا اھتاسسؤمب ةنیعتسم ةبرطضملا .ةیئاھن ةھجو وحن اھل روبع ةطقن وأ تارجھلل ،ایروس يف ةیلھألا برحلاو يلخادلا بارطضالاو عارصلا ةلاحل اعبت ،يروسلا بعشلا قفدت دقل ةریفغلا هدوشح تكرحتف ،ھل ةنمآ ةقطنم سؤبلا نم ةلحر يف ادجوم لیحرلاو ةرجھلا امزاع 2018 رایأ ویام رھش نم ارابتعاو ،قایسلا اذھ يفو .ایكرت امیسالو ھناریج وحن صوصخلاب لوح ةفلتخم ةلود 108 يف نیرثتنم يروس ناسنإ نویلم 5.5 يرارطضالا هرجھم يف برتغا 3.6 يلاوحل تمدق يتلا ریراقتلا يف اھیلع ایكرت يف نـییروـسلا نـیئـجاللا دادعأ ریدقت متو ،ملاعلا .ناسنإ نویلم نود راغص مھایكرت يف نوشیعی نیذلا نـییروـسلا نـیئـجاللا نم )%46( ةئاملاب نیعبرأو ةتس نإ يف نوشیعی يروس يجال فلأ 560 نیطوت حسملا تایلمع ترھظأو ،مھرامعأ نم رشع ةنماثلا لوبنطسا نم يبوروألا بناجلا ىلع مھزكرت دیدحت مت ،اھدحو لوبنطسا ةنیدم يف يكرتلا لخادلا .يزاغ ناطلسو رالیجغابو ھجمكش كوجوك تاعطاقم يف امیس ال ٪ 86 ةبسنب نیئجالل يداصتقالا يعامتجالا ءبعلا نم فیفختلا ضرغب تالواحم ءارجإ يرورضلا نمو مھ يتلا ةرتفلا يف ، نمزلا نم ةریصق ةرتف يف ةیلاع ةیناكس ةفاثك مھیدل تدلوت نیذلا ،نـییروـسلا ھب ملسملا نم . "رضحتملاو ندمتملا" ملاعلاب ىمسی ام ھلمحت نع سعاقت يذلا ءبعلا ،اندلب يف اھیف .ریدقتلا لك قوف يھ كالھلا نم نیرافلا سانلا ناضتحا يف اندلب ھتلذب يذلا ءاخسلا مجح نأ مت نیذلا دوھیلل ةبسنلاب ،ھلھاجت وأ ھنع يضاغتلا نكمی اعوضوم نوكی نأ نم دعبأ نأشلا اذھ توربج نم نیرافلا وأ مادص عئاظف نم اورف نیذلا داركألاو ،1492 ماع يف اینابسإ نم مھدرط دجوت نأ يباجیإلا نم حبصی انھ ،شعاد ماشلاو قارعلاب ةیمالسإلا ةلودلا تایشیلیم وأ دسألا ماظن .ةیناسنإلا مساب مھنضتحت ةمأ

50

:ةودنلا فویض دحأ نم لاؤس ؟مومعلا يف ةیونسلا تارملا ددع مك ةطسوتملاو ةریغصلا تآشنملا ةیمنت ةیریدم ( KOSGEB ةمظنم لثمم -ریلیب میرك/دیسلا :لوبـنطساب ةراجتلا ةفرغل ةعباتلا )معدلا ةرادإو تاسسؤملاو انیدل ةیراجتلا تامالعلا نأشب قلعتت ةوعدلا ،لامعألا ةدایر تایلمعل تاوعد دجوت ال . امئاد بـلـطلا میدقت نكمی ثیحب رارمتساب طشن عضو ھنإ ،تاردقلا ءانبو :ةودنلا فویض دحأ نم لاؤس كحرط امیس الو ،ةیمیلعتلا تاسسؤملا معد . كناسل ملسی اھمدقت يتلا تامولعملا ىلع الیزج اركش ةأرملا میلعت تاسسؤم معدیو ،عیراشملا هذھ لثم KOSGEB معدی لھ ؟ةأرملا معد ةیفیك ةلأسمل جماربلا يفو ،سبالملا وأ بتكلا يف لاثملا لیبس ىلع ،صوصخلا ھجو ىلع ؟عیراشملا هذھل .ةیئاسنلا ةیودیلا فرحلل ةیبیردتلا ةطسوتملاو ةریغصلا تآشنملا ةیمنت ةیریدم( KOSGEB ةمظنم لثمم -ریلیب میرك/دیسلا :لوبـنطساب ةراجتلا ةفرغل ةعباتلا )معدلا ةرادإو عیمج معدت ال ،معدلا ةرادإو ةطسوتملاو ةریغصلا لامعألا ریوطت ةسائر KOSGEB نإ ھیفرتلا ةعانص الو ةینوناقلا ةطشنألا معدت الو )، NACE 85 هزمرو میلعتلا (تالاجملا ىلإ KOSGEB تابـلـط میدقت نكمی ال ،تالاجملا هذھ معدن ال نحن ةحصلا ةضایرلا ،الثم میلعتلا لثم ،ھمدقن يذلا معدلاب لومشم ریغ لاجملا نوكی نأ نكمم .اھب ةطبترملا تاكرشلا موقت ةكرش تنك اذإف ،لاثملا لیبس ىلع ،ةیسردمو ةیمیلعت بتك ةعابط ةكرش كانھ نوكی نكل .لصفنم ءيش اذھف ،بتكلا ةعابطب

:لوبـنطساب ركفلا ةیمیداكأل ماعلا قسنملا - ولغوأ يجالاب رزت دیسلا 40 نع انددع لقی مل ،ةیاھنلا ىتح رارصإب عیمجلا يقب دقل ،انتودن ةیاھن ىلإ انلصو اننأ دقتعأ ىلع انعم اھوعزو ءاجر نایبتسا ةرامتسا انھ اھو ،ةظحلل ءاقبلا اوجرأ انھ طقتلنس ،اصخش اذھ ،انھ اھ صخألاب اھوئبعت نأ مكنم دیرن ،كانھ نـییروـسلا انتوخإ لجأل فارطألاب روھمجلا عالطتسالا اذھ ماود نكلو ،رمتس حسملا ةلأسم ،ھنوجاتحت ام لك مكحنمیس تابیردتلا نع ءزجلا .ةریبك ةیمھأ وذ .مكتكراشم ىلع اعیمج مكل اركش

نـییروـسلا نـیئـجاللا لمع ةطخ قحس لالخ نم ةطلسلا ىلع ءالیتسالا لواحت يتلا ةیملاعلا ةوقلا ةسایسل ةلثمأب ءيلم خیراتلا ةلامعلاو بھذلاو ةیقیرفألا باشخألاو ينیصلا ریرحلاو ، نیصلا يف ةضفلا ةصق اھنإ .فعضألا يف نآلا "طفنلا" حلطصم مث يناركوألا محفلاو محفلا جارختساب ةروھشملا ایناملأب رورلا ةقطنمو .انرصع

49

يذلا بیردتلا نم ةدافتسالا يف بغرن انك اذإف .يتكرش يف يبیردتلا طاشنلا نومدقی كارتأو برع ةلأسمب ، اذھل ابـلـط مدقنس انك اذإ ةریبك ةلكشم ذئنیح يناعنس ، مایأ 4 ةدمل رمتسی يذلاو هومتركذ جتنت انھو ،میلعتلا اذھ ىلع لوصحلا نودیریو برع نویروسلا ، لاثملا لیبس ىلع ھنأل ،ةغللا .كارتألا نم مھ كیملعم وأ كیفظوم نأل قافتالا ةلكشم ةطسوتملاو ةریغصلا تآشنملا ةیمنت ةیریدم( KOSGEB ةمظنم لثمم -ریلیب میرك/دیسلا :لوبـنطساب ةراجتلا ةفرغل ةعباتلا )معدلا ةرادإو ،يكرتلا يراجتلا نوناقلل اقفو يراجت لمع ءاشنإب موقتس تنك اذإ ، ةیكرتلا ةغللاب ةداع كلذ متی ةمھم ةیكرتلا ةداجإ نأ ىلوألا ةلحرملا نمو ادج يعیبطلا نم نوكیس ، حبرلا قیقحت لجأ نمو نم ةداع بیردتلا متی ،ةینفلا تالكشملا ىلع بلغتلا نكمی فیك انلق اذإ نكلو .كارتألا عم لصاوتلل .ةیمیدقتلا ضورعلا لالخ لاصتا يف سیلو يمیدقت ضرع يف ھمیدقت ایبسن بعصلا نم ،كلذل ،تادوسملا لالخ نم رمتسیو ذخأ ھنكمیف ،ةیكرتلا ةغللاب ةفرعملا ضعب ھیدل ناك نمف ،ریصق بیردت ھنألو ،تحب يظفل نكمیو بیردتلا ةیاھن يف ناحتما دجوی ال ،كلذ ىلع ةوالع .میلعتلا اذھ لوح ةمزاللا تامولعملا ال ثیح لكاشم ىلع لوصحلا كنكمی ال ،رفوتم ریغ رابتخالا نأل .ھتداھش ىلع لوصحلا صخشلل .ةداھشلا ىلع لوصحلا يننكمی :ةودنلا فویض دحأ نم لاؤس رظتنن ارھش مك ،بـلـطلا میدقتو ةداھشلا هذھ مالتسا دعب ،تامولعملا ىلع اركش ءدب يذ ئداب ؟باوجلا ىلع لصحنل ةطسوتملاو ةریغصلا تآشنملا ةیمنت ةیریدم ( KOSGEB ةمظنم لثمم -ریلیب میرك/دیسلا :لوبـنطساب ةراجتلا ةفرغل ةعباتلا )معدلا ةرادإو ةراشإلا نم الدب يراجتلا طاشنلا دادعإ كیلع بجی ، ةداھشلا مالتسا درجمب ، يلاحلا عضولل اقفو میدقت دعب ،كلمع ةطخ دادعإ مث لامعألا دادعإب موقت تنأ .ھب مایقلا كیلع نیعتی يذلا ءيشلا ىلإ ،اھنأشب كتعجارم متتسف ،ةینف بویع كانھ تناك اذإو ،ایلوأ امییقت KOSGEB يرجی ،كبـلـط .سلجملا مامأ احورطم ترص ،كلذب مایقلا كمامتإ درجمبو ىلإ رھش نم طسوتملا يف ةرادإلا سلجم مامأ حرطتو ،مویلا كعورشم بتكت ، لاثملا لیبس ىلع نیعنصملا ریغ .ةرادإلا سلجم ىلإ ةعنصملا تاكرشلا يتأتس ، 2019 ماع يف .فصنو رھش ةرتف لالخ ةرادإلا سلجم ىلإ اھیف يتأت يتلا ةظحللا يف نكل .عرسأ لكشب ةیلـمـعلا رمت فوس نوضغ يف ةجیتنلا ىلع لصحت .عوبسأ نوضغ يف جئاتنلا يتأت ،رھشلا فصنو رھش نیب حوارتت .روفلا ىلع عورشملا أدبا مث ،عوبسأ

48

ىلإ دیزی ھنإف ، ادعاصف 2019 ماع نم اءدب ، معدلا ةدایز ىلإ ةجاح كانھ نأ دقتعن اننأ امبو ةساسح ةرتف شیعی امسق "لامعألا ةدایر" مسق دعیو ،ةیعینصتلا لامعألل ةیكرت ةریل فلأ 150 لواحتس ،رثكأ نوكتس دیدجلا لـمـعلا بحاص اھھجاوی يتلا لكاشملا نألو ،ةدیدج لامعأ ءاشنإل .تالكشملا هذھ يف نوعلا دی دمل ربكأ لكشب موھفمو ةیراجتلا تامالعلا تالاجمل معد اضیأ انیدل ،ةكرشلا رمع يف ةساسحلا ةرتفلا رورم دعب .KOSGEB عقوم نم اھتعباتم كنكمیو اھنوجاتحت يتلا ةیسسؤملا

:ةودنلا فویض دحأ نم لاؤس اذھ يف ةدناسملا مدقت فیكو ،ةیمیداكألا ثاحبألا يھ فیك ،نـییروـسلا صخی الاؤس كلأسأ نأ دیرأ ىلع ؟يلاحلا عارتخالا نم لوألا جذومنلا معدت فیك ،عارتخا وأ فاشتكا كیدل ناك اذإو ؟لیبسلا ..اھوحنو ءابرھكلا دیلوت ،ةقاطلا ،لاثملا لیبس ةطسوتملاو ةریغصلا تآشنملا ةیمنت ةیریدم( KOSGEB ةمظنم لثمم -ریلیب میرك/دیسلا :لوبـنطساب ةراجتلا ةفرغل ةعباتلا )معدلا ةرادإو لمعت صصختم لقح كیدل تنأف ،كثحب معدن ال نحنف ةیمیداكألا ثوحبلا معد نع ثیدحلا دنع ھیلعو ،لاجملا اذھ يف ةینف ةلكشم تیأر دق نوكت امبر ،ةیكیناكیملا ةسدنھلا لاثملا لیبس ىلعف ،ھیف .ھیف لمعت يذلا لقحلا يف ةدیدج ةینقتب كیدل ةفرعمو ،ھلجأ نم دیدج راكتبا كیدل .عورشمك ھتجمربو كلذ میمصت كنكمی ،ةیجاتنإلا زیزعتو ،ةیفرعملا ةیاردلا كیدل تناك اذإ

،ةنیكام دوجو انضرف ول لاثملا لیبس ىلع ،ةلحرملا هذھ يف معدلا KOSGEB ةسسؤم رفوت .ةدحو 100 ىلإ لصت اھلعجتس تنأ اھعنصتس يتلا ةینقتلا تازیملا عم تادحو 10 اھتعسو ھب مایقلا دیرت يذلا عورشملا میدقت كنكمی ،ریوطتلاو ثحبلا وھ اذھو ،عارتخالاو راكتبالا وھ اذھ ىلإ جاتحت لھ ،سدنھم ىلإ جاتحت لھ ، كلذب مایقلا ىلإ جاتحت اذام ، KOSGEB ىلإ مسقلا اذھب متی ثیح ،ةینقت ةراشتسا وأ ةلآ وأ جمانرب ىلإ ةجاحب تنأف ،كلذ نع رظنلا فرصب ؟ينقت مقاط ىلع لوصحلا كنكمی ىتح .KOSGEB ةسسؤم ةطساوب كتاقفن نم ةئاملا يف 75 لصی معد .عومجملا يف ةیكرت ةریل نویلم 1 ىلإ لصی معد ةفرعملا لعفلاب ھیدل لـمـعلا اذھب مایقلا دیری يذلا صخشلاف ،يمیداكألا ثحبلا معد نع انملكت نأ عضوم ةیرظنلا عضو دارأ اذإ ةیلاتلا ةلحرملا يف ،ھسفنب يثحبلا ءزجلاب موقیو ،ھمزلت يتلا ةینقتلا لصی امعد ىقلتیو KOSGEB نم تاقفنلا بـلـطب موقی وھف ،ھعورشمل امیمصت عضوو قیبطتلا .٪75 ىلإ : ةودنلا فویض دحأ نم لاؤس ةدایرلا ةكرحل عورشم يدلو ،لامعألا لاجر بیردتل زكرم اضیأ كانھ ،ةیراشتسا ةكرش يدل نوبردم ،نیفظوملا تارشع يدل ،ةیكرتلا ةغللا برعلا لامعألا لاجر سیردتب موقأو ةردابملاو

47

ام كمیدقت كنكمی وأ ھب مایقلا دیرت يذلا لـمـعلا نئاكم بـلـط اضیأ عیراشملا هذھ نمض كنكمی لجأ نموأ تنرتنإلا ىلع نالعإلا لجأ نم عورشملا نع جیورتلاو فیرعتلا فیراصمب قلعتی .انل كلذ ةباتك لالخ نم ةیلودلا قطانملا يف تانالعإ میدقت انیعم اءزج مكحنمب مكمعدت اھ نإف ،بسانملا وحنلا نوریست KOSGEB ةسسؤم مكتربتعا اذإ .كلذب مایقلا ىلع ةرداق نوكتل ةیراجت ةكرش نوكت نأ ىلإ جاتحت ءدب يذ ئداب ،مكتاقفن نم يف طیشنتلا جماربو مكلاجمب ةقلعتم عیراشم ةباتك مكنكمی ،معدلا لاكشأو تادناسملا هذھ رشن دعب جیورتلاو ةیاعدلا فیراصم بـلـطت نأ كلو ةلصلا تاذ عیراشملا ةباتكو ھنوفرتحت يذلا عاطقلا .ةیراجتلا لامعألا نوكت نأ كیلع نكلو : لوبـنطساب ركفلا ةیمیداكأل ماعلا قسنملا - ولغوأ يجالاب رزت دیسلا زكرم ،لوبـنطسا ةراجت ةفرغ ىمست ىرخأ تامظنم دجوت ،ركفلل لوبـنطسا ةیمیداكأ بناج ىلإ .(BTM) ةیراجتلا تامولعملا .ءيش كیدل سیل نمك تنأف لاملا كیدل سیل نكل ةركفلا كیدل نوكت امدنع هذھ كراكفأب ، "لاعتو كعم كراكفأ رضحأ " ءادنلا قالطإ دیعن ةرتفل ةرتف نم و رخآل تقو نم صاخلا لجسلا ىلع لعفلاب انلصح دقل ،ةیراجتلا تامولعملا زكرم . BTM عم لصاوتلا كنكمی لخدت فوس ،اھیرجن يتلا ةساردلا يف نـییروـسلا انتوخإل ةدیدج ةلحرم كانھ نوكتس ھنأل .كب لصاوتنسف كنع ءيش يأ كانھ ناك اذإ بسانملا تقولا يفو ،اھیلإ رظنن فوسو ،ةقباسملا راكفألا .كعم :ةودنلا فویض دحأ نم لاؤس ةرضاح ةلاح كانھ ناك ،ةیاغلل ادیج كمعد ناكو ةقالط لكب كثیدح تمدق دقل ،ادج كركشا ،ةلأسملل يلود دعبو روظنم ةمث ناكو ةطسوتملاو ةریغصلا تاكرشلل

كانھف ، ةطسوتملاو ةریغصلا تاكرشلا نم رغصأ نوكت يتلا ةیدرفلا تاعورشملا ىلإ رظنن امدنع ریغو ،ةریغصلا عیراشملا نم اھیلع لوصحلا مت يتلا تاجتنملا عیب :يھ ىرخأ ةمھم ةطقن نم نكمتن ىتح انل ةبسنلاب ةیاغلل امھم يلاملا معدلا دعیو ،ضعبلا اھضعب عم سفانتلاب اھل حومسملا ریوطتو ةطسوتملاو ةریغصلا ةیراجتلا لامعألا فاقیإ نم نكمتن ال ىتح يلودلا دعبلا ىلإ لاقتنالا .ةیلبقتسملا تاعورشملا نم دیزملا ةطسوتملاو ةریغصلا تآشنملا ةیمنت ةیریدم( KOSGEB ةمظنم لثمم -ریلیب میرك/دیسلا :لوبـنطساب ةراجتلا ةفرغل ةعباتلا )معدلا ةرادإو اھمادختسا نكمی يتلا عیراشملا معد جماربك معد انعمو ،ةوطخب ةوطخ ةیجیردت ةدناسم جمارب انیدل معدن ةیناثلا ةوطخلا يفو ،رشابملا جاتنإلاب ةئدابلا يتلا لامعألا مث ،راكفأ مھیدل نیذلا كئلوأ لبق نم لاكشأ انیدل عارتخالا تاجتنمو ةدیدجلا تاجتنملا راكتبا معدلو ، ةیراجتلا ةمالعلا عنصل اعورشم نم معدلا مادختسا يف تاكرشلا تأدب اذإف ،ریوطتلاو ثحبلا ماسقأ تاراكتبا زیزعتل معدلا نم يف ریبك لكشب معدلا غلابم تداز امك ،ةوطخب ةوطخ اھیمنت نأ نكمی جمارب انیدلف ،ىلوألا ةوطخلا .ةریخألا ةرتفلا

46

:ةودنلا فویض دحأ نم لاؤس نأ دیری صخش ، لاثملا لیبس ىلع ادج ریغص وھ ام ، لوقن انعد ، اھمعدت يتلا عیراشملا نیب نم ھمعد متی نأ رخآ صخشل نكمی لھ وأ ،ةطایخلا ةنیكام نومعدت لھ ،ةصصختملا ةطایخلا ملعتی ؟اریماكلا وأ يلآلا بساحلا وأ جاتنوملاو بیكرتلا ةینقت لثم ةددحم عیضاوم يف نم ىودجلا لیصافت لكب نوكی نأ بجی لھف ، عورشملا ةركف انھ عورشملا بحاص كل لسرأ اذإو ؟ةیاھنلا ىلإ ةیادبلا

ةطسوتملاو ةریغصلا تآشنملا ةیمنت ةیریدم( KOSGEB ةمظنم لثمم -ریلیب میرك/دیسلا :لوبـنطساب ةراجتلا ةفرغل ةعباتلا )معدلا ةرادإو نكلو ابیردت سیل ھنإ ،ةفلتخملا لامعألا عورف وأ ةطایخلا يف اصصختم اریبخ نوكت نأ انمزلی .اھب موقت يتلا ةفیظولا ةفرعمل ابردم وأ ىطسأ نوكت نأ بجی وأ افرتحم اطایخ نوكت نأ بجی كلمع ةطخ ةباتكب موقت مث ،اھب مایقلا دیرت يتلا ةمھملل كلمع دادعإب لعفلاب تمق دق نوكت اذكھ ىلإ لصی امب كتسسؤم سیسأت فیلاكت نآلا معدلا يطغی مث ،.KOSGEB ىلإ بـلـطلاب مدقتلاو ،ةیمسرلا سیسأتلا فیراصم ةیكرت ةریل يفلأ )2( جاتحت يتلا ةطایخلا ةنیكام تادعم KOSGEB نم بـلـطت تنأف ،ةطایخلا نع ثدحتت تنك اذإ .KOSGEB لبق نم كمعد متی مث الوأ ھیرتشت تنأف ابسانم كلذ ةرادإلا سلجم ىأر اذإف ،اھیلإ اھلكو ةیبتكملا تادعملاو تالآلا تازیھجت تایجمرب تامدخ تایرتشم ،تانیكاملا تادعم فلتخت .معدلا قاطن نمض عقت :ةودنلا فویض دحأ نم لاؤس ىلع لمعأ ،لزنملا يف ةیودی تالوغشم عنصأ انأ .ایلاح ةاماحملاب لمعأ ال يننكل ،ماحم انأ عطقو زرخلاب عیصرتلاب موقأ ، ةیئاسنلا ةنیزلا تاراوسسكإو ،تایلامكلاو راوسسكإلاو لاتسیركلا نم لمعأ ،لاخلخلاو رواسألا غوصأ امك اھوحنو ةدالقلاو قلحلاو طارقألا عنصأو لاتسیركلا .ضراعملا يف كراشأو لزنملا عیطتسأ الو ،بعاتملا عیبلا عم ينیقالت عبطلاب نكلو اھعیبب موقأ ،ایكرت يف نكامألا نم ریثك يف ؟يتاجتنم عیب يف يتدعاسم كنكمی فیك ،يتدعاسم كنكمی فیك ،اھل جیورتلاو فیرعتلا

.كمعد اننكمی الف لعفلاب لمعت ةیراجت ةكرش تسل كنأل ارظن ىلع لوصحلا نم نكمتت نأ لبق مجحلا ةطسوتم وأ ةریغص ةكرش نوكت نأ وھ ھب مایقلا كیلع ام ةرادإو ةطسوتملاو ةریغصلا تآشنملا ةیمنت ةسسؤمف KOSGEB ةسسؤم نم مدقملا معدلا فینصت نم كتكرش نوكت نأ بجی مث ، الوأ لامعأ لجر نك ، دارفألا معدت ال KOSGEB معدلا سرامت ةكرش حبصت نأ درجمب .لـمـعلا رشابت نأ يغبنی مث ، ةطسوتملاو ةریغصلا تاكرشلا .KOSGEB ةسسؤمل كعورشم ةباتك ذئنیح كنكمی ،عینصتلا

45

متی ، ریوطتلاو ثحبلا عورشمو نیفظوملا تابـلـطتمو تامدخلا ءارشو تایجمربلاو تادعملل ارظن ةطساوب ریوطتلاو ثحبلا تایلمع يف جیورتلا تاقفنو تاراشتسالا فیراصم عیمج معد

KOSGEB. ةروتافلا غلبم نم ءزج ةیطغت متی .كب صاخلا قافنإلا نم ةئملا يف 75 معد متی .KOSGEB ةطساوب ةفاضملا ةمیقلا ةبیرض ءانثتساب ىلوألا ةلحرملا مسا ىلع ریوطتلاو ثحبلا لامعأل ةیسایق ةیدیلقت ةیلمع كانھ ،الوأ ،ناتلحرم كانھ بـلـطی عورشملل مخضلا جاتنإلا نم ةیناثلا ةلحرملا نم حاجنب ءاھتنالا دعب مث ،يلوألا جذومنلا نم ةئملا يف 75 ىلإ لصی امعد ينجت نأ نكمی . ،ةعرسبو ةلصلا تاذ عورشملا لیصافت ةباتك كنم .ةكرشلا ھقفنت يذلا غلبملا نم تاسسؤملل ينامتئالا معدلا مدقت ةسسؤم يھف KOSGEB .نامتئالا معد جمارب وھ رخآ جمانرب ةیكرت ةریل نویلم 1 ىلإ لصت يتلا دئاوفلا تاعوفدم KOSGEB تمعد دقو ،ةنیعم تارتف يف .نییضاملا نیرھشلا يف تالآلا تادعم ءارشب قلعتی امیف ذخؤی ، كنبلا نم بولطملا غلبملا ناك ایأو ،لـمـعلا ةنیكام ءارش لجأل كنبلل بـلـطلاب مدقتلا متی .غلبملا ىلع ةدئافلا غلبم KOSGEB تعفد ةیكنبلا ةدئافلا تردقت اذإف كنبلا نم غلبملا .نامتئالا معد انیدل نحنف ةقیرطلا هذھب ،ةمظتنم تارتف ىلع كنبلا ىلإ ةدئافلا عاجرإب ةكرشلا موقت ةریخألا ةرتفلا يف نكلو ، دقنلا ثیح نم تاكرشلل اینامتئا امعد اضیأ مدقن نحن ، كلذ ىلإ ةفاضإلاب ةدیدج ةیلحم ةیلآب زھجت نأو ةیلآ تازیھجت نأ ىلإ يسیئر لكشب تالآلا عینصت تاكرش جاتحت ، .KOSGEB اھمعدت تاقفنلا هذھو تامییقتلا لامتكا دعب اھنم ریثكلا رشن متی ، لاصتالا ىلع امومع دمتعی انب صاخلا معدلا نأل ارظن كانھ ناك اذإ .ایلاح طشنلا معدلا لوح تامولعم كل تمدق دقل .ةدیدج جمارب رادصإو ةلصلا تاذ .انعقوم ىلع ھیلع روثعلا كناكمإب لازی الف ، دیدج جمانرب :ةودنلا فویض دحأ نم لاؤس .ةساردلا ةقطنم يف ةقاعإلا يوذ صاخشألاب اھھجاون يتلا تایدحتلا دحأ طبتری ةصاخ ، باسح حتف انھ كونبلا ضفرتو ، يفرصم باسح ىلإ ةجاحب تنأف ، يراجت لمع ءدبل .رصبلا فعض نم نوناعی نیذلا كئلوأل لامتحا كانھ نأ ردقن فوس ، لاحلا ةعیبطبو ، عیقوتلا ةحص تابثإ جذومن كیدل نوكی نأ بجی .عباصألا تامصب نولبقی ال مھو .أطخلا نم ةیاغلل ریبك ،ةینورتكلإ ةمصب كانھو ،ةیدیلقت عباصأ ةمصب كانھو ىرخأ نادلبو رصم يف اباسح انحتف نكل ؟انھ ماظنلا اذھ قیبطت متی ال اذامل رشنلا لاجم يف يسیئر بتكم يدل .رصبلا فاعض نوكت امدنع ةصاخ ، ةریطخ ةبقع هذھ نأل .ةبقعلا هذھ ببسب عورشملا اذھ ریوطت اننكمی ال ، ةبقعلا هذھ ببسب نكل ، ةیبرعلا ةغللاب اذھ میدقت يننكمی الو يكنب باسح ىلإ ةجاحب انأف KOSGEB ىلإ اعورشم مدقأس تنك اذإ ھنأل لوصولا نم ينعنمی اذھ راص رشابم ریغ لكشبف ،يكنبلا باسحلا حتف نكمی ال ھنأل عورشملا .ةیاھنلا يف مكیلإ

44

.تاكرش لعفلاب مھیدل نیذلا صاخشألا لبق نم ھمادختسا نكمی معد كانھ ،كلذ نع رظنلا فرصب ىلإ باھذلا دیرت تنأف ،اطیسب امعد لوقت امدنع .عیراشملا ىلع مئاق معد كلذكو طیسب معد كانھ يف بغرت تنك وأ كلمع يف ایلعلا تاساردلا يجیرخ فیظوت يف بغرت تنك .يراجت ضرعم ."لامعألا ریوطت معد جمانرب" ىمسی جمانرب انیدل .رابتخالا لیلحت معد ىلع لوصحلا ىلع لصحتو e-devlet ةینورتكلإلا ةموكحلا ربع جمانربلا ىلع لوصحلل بـلـطب مدقتت امدنع ةتفال عضت نأ لبق نأ لبق ةقفاوملا ىلع لصحتو KOSGEB ىلإ بـلـطب مدقتت كنإف ،ةقفاوملا ىلإ كب ةصاخلا ریتاوفلا لیمحتب موقتو ضرعملا ىلإ بھذت مث ،ام ضرعم يف ضرع

KOSGEB ةدرتسم ةحنمك طسوتملا نم ةئاملا يف 50 دادس متیو .ةینورتكلإلا ةموكحلا ربع، ىلإ مدقت قاروأ نم رمألاب قلعتی ام لكو الوأ أدبی لـمـعلا رخآ ىنعمب .ةقیرطلا هذھب ةداع وھ انمعد

KOSGEB )نم ٪60 ةیطغت متی ،)معدلا ةرادإو ةطسوتملاو ةریغصلا تآشنملا ةیمنت ةیریدم اھیطغی ةفاضملا ةمیقلا ةبیرض ءانثتساب فرصنملا ءزجلا نم ٪60 يأ ھقافنإ متی يذلا ءزجلا راكتبالا تاصصخم دیزتس ثیح ، % 75 ىلإ معدلا ھفتری نأ نكمی كلذ ىلإ ةفاضإ.معدلا يف ھنع تثدحت يذلا جمانربلا .حنملا معد ىقلتت فوس ،ةقیرطلا هذھب .٪75 ىلإ ریوطتلاو ثحبلاو مث فیراصملا فلكتتو ،ةقفاوملا ىلع لصحتو ،بـلـطب مدقتت ، تلق امك ،لامعألا ریوطت جمانرب .عفدلا ىقلتت عباطلا ءافضإ ىلإ وعدت KOSGEB معدلا ةرادإو ةطسوتملاو ةریغصلا تآشنملا ةیمنت ةیریدم نإ اذھب ءادنلا ىلإ بھذن امدنع .ةیراجتلا تامالعلا نیطوتو اھتردق ةدایزو ،تاسسؤملا ىلع يسسؤملا ةزھجأب بلاطم اھل نوكی دقو اھذیفنت دوت تاططخمو اھعیراشم تاكرشلا ىدل ناك اذإف ،رمألا قلعتملا بلاقلاو ،ةیجیورتلا جماربلا تاقفن وأ ،نیفظوملاو ةیرشبلا دراوملا نم تابـلـطتمو تالآو .ططخلا هذھب نكمی .KOSGEB ةطساوب ھمییقت متیو ، كتابـلـط عیمج ىلع يوتحی يذلا كعورشم بتكت بیجتسن اننأ امك .ابسانم كلذ ناك اذإ ةیكرت ةریل نویلم ىلإ لصی معد ىلع لوصحلا تاكرشلل مییقت متیو ،تاكرشلا نم تابـلـطلا اھیف ذخؤت ةقباسم لكش يف ،ةنسلا يف تارم ةدع مكئادنل .مھعیراشم ةباتك دعب KOSGEB لبق نم تاكرشلا میدقت متیو ،كلذب ةقلعتملا تاقفنلا دادسب ةسسؤملا موقت ثیح ، لـمـعلا يف ةلھؤملا عیراشملا أدبت مث ةطساوب تاقفنلا نم ةئاملاب 60 عاجرإ متیو KOSGEB ىلإرھشأ ثالث لك ةیلصفلا تاقفنلا

KOSGEB. ىوتسمك ،ھمیدقت نودیرت يتلا ينقتلا راكتبالاو ،ریوطتلاو ثحبلا عاطق لوح رودی رخآلا انجمانرب رثكأ تارادصإ ھیلع ىرجت مئاق ماظن وأ ةدیدج ةینقت وأ ،ایكرت يف سیل دیدج جتنم وأ عارتخا حبصت نأ ىلإ فدھت يتلا عیراشملا عم تاكرشلاو ،ةیجاتنإ رثكأ وأ ،ءاوتحاو كارح رثكأ ،ةعرس . عورشملا اذھل راكتبالاو ثحبلاو ریوطتلا معد ،معدلا ھبـلـطل ةباتكلا مكعسوب ةءافك رثكأ ، ھلامعأب مایقلا دیرت يذلا عورشملل ةینفلا لیصافتلا بتكن ،عورشملل ةدوسم انیدل ، قطنملا سفنب ةسسؤم مدقت اھدنع .KOSGEB ةسسؤم نم تناك ایأ انتاجایتحاو انبلاطم بـلـطنو

KOSGEB لوصألا بسح امعد ةیكرت ةریل نویلم 1 ىلإ لصی ام.

43

90 نم برقی ام ،اذھ فالخب ،ةضایرلاو ھیفرتلا تاسسؤمو نوناقلاو ةاماحملا بتاكمو تاكرش .KOSGEB يف معدلا يقلت اھنكمی ةطشنألا و تالاجملا نم ةئملا يف معد نع ثدحتأ نأ يل اوحمسا ،دیدج يراجت لمع ءدب يف نوبغری نیذلا كئلوأل معد اضیأ انیدل میلعت ىلع لوصحلا وھ يراجت لمع ءدب دیری لامعأ لجر مزلی ءيش لوأ ،دیدجلا لامعألا ةدایر .لامعألا ةدایرب صاخ بیردتو عقوم ىلع دجویو ،لامعألا ةدایر ىلع بیردتلا مزلی ، KOSGEB معد نم ةدافتسالا لجأ نم

KOSGEB لاجملا اذھ نولخدت مدنعو ،ةیقیبطتلا لامعألا ةدایر ىلع بیردتلا تانالعإل لاجم .ایكرت يف يلـمـعلا عیراشملا میظنت ىلع بیردتلاب ةقلعتملا تامولعملا لك ىلع لوصحلا مكنكمی يف ھترتخا يذلا بیردتلا عاونأب ةلصلا تاذ نكامألا دجتسف اھیف میقم تنأ يتلا ةنیدملا تناك ایأ حشرملا صخشلا لوألا ماقملا يف لامعألا ةدایر تابیردت ىقلتی نأ بجی ،ةنیدملا يف كلوانتم يف بغری يذلا صخشلا وھو ،لامعألا ةدایر سسؤی نأ يونی يذلا صخشلاو ،ةدایرلا لامعأل جذامنو ،لـمـعلا دادعإ ةیفیك ریفوت متی .ةعاس 32 ، مایأ 4 ةدم بیردتلا قرغتسی ،ةكرشلا سیسأت ، لـمـعلا ةطخ دادعإ ةیفیك ىلع بیردلا متی كلذل ةجیتنو ،ةماعلا لـمـعلا تامولعم كلذكو ،لیغشتلا ءانب ةداھشلا رادصإ متی مث .بیردتلا ریفوت اھلالخ متی مایأ 4 اھتدم تقرغتسا يتلا ةیلـمـعلا يھو موقتف .KOSGEB ةسسؤم ىلإ میدقتلا بـلـط مدقیو ةكرشلا سیسأتب صخشلا موقی مث .اھیلع

KOSGEB ءارجإ دعب معدلا ىلع لصحتو ،سیسأتلا ةیلمع يف يضمتو ، كبـلـط ةساردب .مییقتلا فلأ 50 نیسمخلا معد ، ةریل فلأ 100 غلبمب معد كانھو ، ةریل فلأ 50 اھردق معد ةحنم انیدل ثاثألا فیراصم ةریل فلأ 18رشع ةینامث و ،سیسأتلا فیراصمل ةریل يفلأ ىلإ فنصتی ةریل عقت .نیفظوملاو ةلامعلا معدو راجیإلا ةیطغتل ةریل فلأ 30 ىقبت و ،تالآلاو تادعملاو يبتكملا كنكمی .معدلا قاطن يف كلمع ءاشنإ خیرات نم ارھش 24 ةدمل نیفظوملاو راجیإلا فیراصم وأ ریبك زاھج ىلإ ةجاحب تنك اذإ .يلاحلا تقولا يف ةریل فلأ 50 ھعومجم ام ىلع لوصحلا .دادرتسالل لباقلا معدلا نم ةریل فلأ 100 انیدلف ،الومش رثكأ جمانرب فلأ 150 غلبی معد ىلإ ھلامعأ سیسأت دنع لامعألا ةدایرل حشرملل معدلا لصی نأ نكمی نیكمتل تارییغت ،ةمداقلا ةیلـمـعلا يف تارییغتلاو تالیدعتلا ضعب لصحتس ھنأ مكربخأو ،ةریل .معدلا نم دیزم ىلع لوصحلا نم ایعینصت اجاتنإ يونت يتلا تاكرشلا امنیب ،ةیكرت ةریل فلأ 100 ةضفخنملا ایجولونكتلا عینصتو ،ةقئافلاو ةطسوتملا تالاجملا يف معدلا ةیلاع جاتنإلا تاكرشل نكمیو ، ةیكرت ةریل فلأ 200 ةلوادتملا ةیلاعلا ةطسوتملا ایجولونكتلا ،معدلل دیدج جمانرب ىلإ لقتننس 2019 ةیادب عم .ةحنم ةیكرت ةریل فلأ 300 ىلع لوصحلا ةینقتلا فلأ 18و سیسأتلا فیلاكتل ةریل يفلأ 2 حنمی جمانربلا اذھ لازامف ،يلاحلا تقولاب ارابتعا نكلو ةأشنملا يفظوم تاقفن ةیطغتل ةریل فلأ 18 و ،بتاكملا ثاثأو تالآلاو تازیھجتلا تاقفنل ةریل ةینورتكلإلا ةموكحلا عقوم ربع ةیئارجإلا تایلـمـعلا عیمج ءارجإ نكمی.معدلا نمض راجیإلاو

e-devletوھ ،لامعألا ةدایر معدل جمانربلا اذھف ،لماكلاب اینورتكلإ تابـلـطلا عیمج میدقت نكمیو .جمانربلا ىلإ مدقتلا يف نوبغری نم لعفلاب ھل مدقتی نأ نكمی لامعأ ركف

42

:ةودنلا فویض دحأ نم لاؤس ةلاح يف ،قطانملا نم دیدعلا يف اھھجاون يتلا تایدحتلا نم ةدحاو اھنوك .ةیاغلل ریصق لاؤس يدل مدقتلا لجأ نم ةنیدملا كلت يف الجسم نوكی نأ صخشلا نم ابولطم لظی نوملعت امك ،لوبـنطسا .لمع حیرصت ىلع لوصحلل بـلـطب لاكشأ ىلإ فیضت لوبـنطسا يف اینادیم اھھجاون يتلا تابقعلا ربكأ نم دحاو وھ طرشلا اذھ ضعب يف نكل .انتلاح مییقت يف ةفلتخم ةبوعص قلختو ،لوبـنطسا يف يتلا ىرخألا ةاناعملا .هاجتالا اذھ يف تانیسحتلا ضعب ءارجإ ةیناكمإ عم سیساحألا ضعب انیدل نایحألا نع لاؤسلاو ؟حیحصلا اھعضوم يف سیساحألا هذھ لھو ،كلذ نع تامولعم يأ مكعم لھ لھ ،لمع صرف نع ثحبلل لوبـنطسا ىلا ءاجو ،ایكرت يف ىرخألا تاظفاحملا يف نیلجسملا .لوبـنطسا يف انھ بـلـطلاب مدقتلا ھل زوجی : ةلماعلا ىوقلل ةماعلا ةیلودلا ةرادإلا - زوأ ءالجن / ةدیسلا ي ،لمع حیرصت مكایإ انحنم لجأ نمو ،ةرـجـھلا ةرادإ ةیلوؤسم تحت لوبـنطسا يف لیجستلا عقی ،ھمییقت اننكمی مث نمو ،ةرـجـھلا ةرادإ ىدل الوأ لجست نأ بج عضولا ةناخ يف بتكتو ،ھیف كلیجست مت يذلا ناكملا ىلإ بھذت ،انھ ةفیظو ىلع كروثع دعب بـلـطلا میدقت متیس ةقیرطلا هذھبو " يدقع وھ اذھ ،لوبـنطسا يف المع تدجو دقل" ،يلاحلا .لـمـعلا حیرصتل حیرصت ىلع لوصحلا نكمی مث .انھ كلیجست دیق ذخأت ،لوبـنطسا ىلإ مودقلل قیرطلا حیرصت عم املثم ،ةرـجـھلا ةرادإل نویلم 3.5 دشح ریفوت لواحت اھنكلو ،ةمئاد ةیطارقوریب ةبقع اھنأ ودبی .لمع كانھ اوتأ املكو ،ىرخأ ندم يف جورت نل اھنكل ،ناكملا اذھ يف ھتراجت جورت انھ عیمجلا يتأی .ةغرفملا ةقلحلا هذھ نم جورخلل ةجاحب نحن ،ىرخأ ةرم انھ نوتأی ةراجت دجوت الو ،يسیئر لكشبو ةرشابم اھیلإ بھذا ،لوبـنطسا يف اوقب نم مھ فلأ 700 طقف ، فلأ 570 لیق عسوب سیل ،نییلاموصلاو ناغفألاو نییرصملاو نییقارعلا نم ریثكلاك لجسم ریغ وأ الجسم .ائیش لعفت نأ نیناوقلا ةطسوتملاو ةریغصلا تآشنملا ةیمنت ةیریدم( KOSGEB ةمظنم لثمم -ریلیب میرك/دیسلا :لوبـنطساب ةراجتلا ةفرغل ةعباتلا )معدلا ةرادإو لثمم يننأ امك مجحلا ةطسوتمو ةریغصلا تاعورشملل ةیعارلا ةئیھلا ) KOBİ( ریبخ انأ .ابحرم ةرادإو ةطسوتملاو ةریغصلا تآشنملا ةیمنت ةیریدم ( KOSGEB ةسسؤمل لوبـنطسا ةراجتلا ةفرغ ، ءدب يذ ئداب ، .KOSGEB ةطساوب مدقملا معدلا نع قلعتت ةلاجع يف مكربخأ فوسو ،)معدلا ةسسؤم يھو ، ةطسوتملاو ةریغصلا تآشنملا ةیمنت ةیریدم ، KOSGEB نع افیرعت مدقأ نأ دوأ .ایجولونكتلاو ةعانصلا ةرازول ةعبات ةماع نكمی ىنعملا اذھبو ةطسوتملاو ةریغصلا تاكرشلاو لامعألا داور ةدناسم وھ معدلا يف انفدھ معد لالخ نم تانایبلا ةدعاق يف لیجستلا يكرتلا يراجتلا نوناقلا يف ةددحملا تاسسؤملا عیمجل

KOSGEB معدی ال نكل ،انتامدخ بـلـطب مدقتلا اھنكمیو KOSGEB لثم تاعاطقلا عیمج

41

: ةلماعلا ىوقلل ةماعلا ةیلودلا ةرادإلا - زوأ ءالجن / ةدیسلا نوناق داوم اندیب تراصو نیماع لبق لمعلل دیدج نوناق ردص ،ایكرت يف لـمـعلا بالطلل نكمی ،ةداملا اذھل اقفو ،يلودلا ةلماعلا ىوقلا نوناق يف بناجألا بالطلل لمع حیراصت بترن اھبجومب ،ةیعماجلا ةساردلا نم ىلوألا ةنسلا دعبو يمسرلا يعماجلا يلاعلا میلعتلا ىوتسم يف نوكی نأ بجی ةیداع ةماقإ ھعم وأ ةتقؤملا ةیامحلا تحت ناك ءاوسو ،يمسرلا میلعتلا ةموظنم يف نوكی نأ مزلیو .ةعاس 20 ىلإ لصی يئزج ماودب لمعی نأ حومسمف ،نیمأت لجسب يلابی الو لجسم ریغ يكرتلا نـطاوـم دجوی نل ،تالجسلاب دیقلا وھ انھ مھملا ءيشلا يتأی يذلا ناكملا وھ اذھ ؟فرعتأ ةلاطبلا تاناعإ يتأت نیأ نمف ،نیمأتلل طسق دادس مدع زوجی الو ،لاومألا هذھ عمج متیو ،ماظتناب نیمأتلا طسق كارتألا نینـطاوـملل عفدی ثیح ؛ةلاطبلا قاقحتسا ھنم .لـمـعلا نع نیلطاعلل عفدت مث صاخلا نیمأتلا طسقو ،لاكشألا نم لكش يأب لجس ھیدل دجوی ال ،ایكرت وأ ایروس انـطاوـم لیخت ھلاومأ لك ددبو ،نیمأتلا طاسقأ عفدب موقی الو ،ھسفن باسحل لمعی وأ ،لـمـعلا بحاص هددسی ال ھب .تامھاسم ةیأ ةلودلل مدقی الو ،كلذ ثدحی نل ال "لاملا ةلودلا ينیطعت" لوقیو يتأی مث ،لـمـعلا بحاص ھلصف وأ ،ھلمع ىھتنا مث ،يعامتجالا مھنامض طاسقأ نوعفدیو ،لمع حیرصت بجومب نولمعیو ،مھبئارض نوعفدی اوناك نإ روكشإ ( ةسسؤم يناعت الو ،مھتمدخ تیھنأ اذإ ةلاطبلا تاقاقحتسا ىلع لوصحلا ذئنیح مھنكمی

İŞKUR- ةلاطبلا تاقحتسمو تابترم مظنت نم يھف ، ةقاعإلا هذھ لثم نم )ةیكرتلا لـمـعلا ةئیھ. ىلع لوصحلا نكمی الف ،ھیلع نمؤم ریغو ةلجسم ریغ ةفصب لمعیو ایكرت ءرملا ناك ولو ىتحو .يعامتجالا نامضلا يف انمؤم نوكی نأ بجی دیكأتلاب ،فورظلا هذھ لظ يف ةلاطبلا تاقاقحتسا :ةودنلا فویض دحأ نم لاؤس ایلاح عفدأ انأف ، ةیكرتلا ةیسنجلا ىلع تلصح اذإ ،ةینقتلا لوبـنطسا ةعماج يف لمعأو يمیداكأ انأ

يننأل ،ضیوعت ىلع لوصحلا يننكمی لھف ،يحیرست مت اذإ ،لخدلا ةبیرضك يلخد نم 36٪ ؟ةلاطبلا تاصصخم ىلع لوصحلا يننكمی لھ ،ایكرت تحبصأ : ةلماعلا ىوقلل ةماعلا ةیلودلا ةرادإلا - زوأ ءالجن / ةدیسلا نوناق تحت يمتحتو الجسم تنك اذإ نكل ،تاعماجلل ةبسنلاب ھب لومعملا عضولا نم ةدكأتم تسل تادامتعا نم اشاعم ضبقت كلذكو ،كلصف مت اذإ ةمدخلا ةیاھن ةأفاكم ىلع لوصحلا كنكمیف ،لـمـعلا كذخأ يف دجوت الف ، كب ةصاخلا نیمأتلا طاسقأ تددس دق تنك املاط يملع دحلو، ةلاطبلا قودنص نكل . ھیف رظنن نأ بجیف سیردتلا عاطقب نیلماعلل لصفنم نوناق كانھ ناك اذإ ،ھنأ الإ ،كتاقحتسمل نم لك ىلع لصحت نأ كنكمأ مھ كتمدخ اوھنأ نإ امأ ،ائیش ذخأت ال تلقتسا اذإ كنأ ،ةماعلا ةدعاقلا .ةلاطبلا بتار ىلع لوصحلاو ةمدخلا ةیاھن ضیوعتلا

40

:ةودنلا فویض دحأ نم لاؤس مدع ةجردل ةقئاف مھتءافك نویروسلا نییئایمیكلا نیسدنھملا ءالؤھو نییئایمیك نیسدنھم ةثالث يدل مھف رعشلا غبص ءالطلا تاعانص يف لاثملا لیبس ىلع .كارتألا نییئایمیكلا نیب مھریظن دجاوت نأ ریغ نم مھدیرأ انأو ،كارتألا نییئایمیكلا ىلع نوقوفتم اقح مھ ادج ةلیمج رعش ةغبص نوجتنی .نیینوناق اونوكی

: ةلماعلا ىوقلل ةماعلا ةیلودلا ةرادإلا - زوأ ءالجن / ةدیسلا ةئیھ -İŞKUR روكشإ ( ةسسؤم بتكم ىلإ اھنع ثحبت يتلا ةینھملا تافصاوملاب يلدت فوس يف يكرت لماع ىلع روثعلا عیطتسأ ال يننأ معزب ،عیباسأ 4 دعب ةقیثو ىقلتتس ،)ةیكرتلا لـمـعلا ،ةینھملا تافصاوملا هذھ كارتألا ىدل نكی مل اذإ ،كلذ نع نالعإلا ءاجرلاف ةقطنملا هذھ حیرصت ىلع لصحتسف ،ةقیثولا هذھب اقفرم بـلـطب انل تمدقت اذإف ،كلذب ةقیثو كل نوردصیسف بیترت تممتأ دق لھ ،روجألل ىندألا دحلاب لیغشتلا طرشب كلذو ،نیرخآلا بناجألا عیمجل لمع ؟كلذك سیلأ ،لوبـنطسال ةتقؤملا ةیامحلا تایوھ :ةودنلا فویض دحأ نم لاؤس ينتمزلأو لامع ةرشع ددع )ةیكرتلا لـمـعلا ةئیھ -İŞKUR روكشإ ( ةسسؤم " تدجو اذإ ، انسح روكشإ ( ةسسؤم لـمـعلا بتكم ىلإ يھذا يأ نولوقت متنأویدنع نیذلا لامعلا درطل رطضأ لھ ،مھب

İŞKUR- ةقلح اھنأك مألا ةصقلا لوأل انعجری اذھف مھنع الیدب يل تدجو نإف)ةیكرتلا لـمـعلا ةئیھ ةلكشملا هذھ ،رخآ عنصم يف ينوناق ریغ لكشب ينوكرت نیذلا لامعلا لمعیس ةیاھنلا يفو ،ةغرفم ءانثتسا كانھ نوكی نأ بجی ھنأ دقتعأ ،يریغ دنع أدبتو يدنع يھتنت يھف ،يھتنی نل يذلا عونلا نم .رخآ ينوناق

: ةلماعلا ىوقلل ةماعلا ةیلودلا ةرادإلا - زوأ ءالجن / ةدیسلا نكلو ةلامعلا قوس ىلإ لوصولا ةیناكمإ مھیدل معن ،اھمادختسا كنكمی ،لحلل ةقیرط ىلع كل تلق تحتف امدنع .يكرت لطاع نویلم 3.5 اضیأ كانھف ،ةلامعلا قوس يف نزاوتلا ىلع ظافحلا نحن انیلع ،كدیب ارایخ سیل اذھ نـییروـسلا نم لماكلاب يتلامع لغشأس لوقت نأ كلمت ال تنأف كعورشم ناكم لـمـعلا ةئیھ -İŞKUR روكشإ ( ةسسؤم ىلإ بھذتس امدنع نكل ، ایكرت الماع 20 لغشت لعفلاب تنأ ،ھنم كبـلـط دجو اذإ يكرتلا رصعلل كحیجرت نوكی نأ بجی ،اھتبـلـط يتلا تافصاوملاب )ةیكرتلا نیعنصملا نویئایمیكلا نوكی نأ ينمزلی " الثم ) İŞKUR روكشإ ( بتكم ىلإ تبھذ ذإ تلق ول امأ يف تافصاوملا هذھ مھیلع قبطنت نم ددع مك ينمھفت تنأو "ةیبرعلا ةغللاب نوملاع يدل غابصألل .نیرخآ صاخشأ فیظوت عیطتست اذھبو ، 2-1 نینثا وأ دحاو ، فرعأ ال ..ایندلا :ةودنلا فویض دحأ نم لاؤس ؟ھكرت وأ لـمـعلاب ئجالل حمسأ مل اذإ ابتار عفدأ نأ يلع بجی لھ ،دحاو لاؤس ىوس يدل سیل .رھشأ ةثالث ةدمل لمع حیرصت ىلع لوصحلا ایناملأ يف بلاطلل نكمی ،ةلاطبلا تاعوفدم دصقأ ؟ایكرت يف لثامم نوناق كیدل لھ

39

نمأ ةلأسم يھف ،تایلآلا عیمج صحفو جاردإ ىلإ ةجاحلاب رعشن اننإف ، ءيش كانھ نكی مل اذإ نكلو .ةمظتنم ةطشنألا نوكت نأ بجیو .اقلغم ارمأ ناك ھنأ يضاملا يف فرعی مكنم دیدعلا ،ةلودلا :ةودنلا فویض دحأ نم لاؤس لمع حیرصت ىلإ يدرف لكشب نـییروـسلا لامعألا لاجر دحأ جاتحی لھ .ناعیرس نالاؤس يدل ھل نورھظی الأ ،حیرصتلا ىلع لوصحلا نودب ھتكرش ھئاشنإ لاح يفو ؟ةیدرف ةسسؤم میقی امدنع ؟ةحماسملا وأ لھاستلا نم اردق : ةلماعلا ىوقلل ةماعلا ةیلودلا ةرادإلا - زوأ ءالجن / ةدیسلا ناك وأ لـمـعلا لجأل لـمـعلا ناك ءاوس ایكرت يف لـمـعلا لاكشأ لك ،6735 مقر يكرتلا اننوناق يف ھجتنت ائیش ناك وأ ،لمع ةقالع لكشب لمع ،دحاو صخشب ةیدرف ةكرشلا ، بیردتلا لجأل لـمـعلا ىلع بجیو ،لمع اھمسا نوناقلا مامأ اھلك ةیراجت ةقالع كیدل ناك اذإوأ ،ھلباقم ضبقتو ھعیبتو عیمجل يمازلإ ءيشلا اذھ ،ایكرت يف اولمعیل لمع حیرصت ىلع لوصحلا بناجألا نم نیلغتشملا .لـمـعلا نذإ ىلع لوصحلا ىلإ جاتحی يبنجألا ،ھیف سبل ال حضاو رمأ اذھ ،بناجألا :ةودنلا فویض دحأ نم لاؤس ماعلا اذھ صخش 1000 لجأل لـمـعلا ةصخر انمعد دقل ،لـمـعلا حیراصتل وھ يناثلا لاؤسلاو يف ،كونبلا عم امدقت انزرحأو انلصاوت نحنو نـییروـسلا نم اساسأ اوناك .ةیمدخ ةیعامتجا ةیعمجك لاصیإ لك نع ةیكرت ةریل 30 ىلإ لصو ةیلاتلا ةرتفلا يف نكلو ،موسر يأ كنبلا ضرفی مل ،ةیادبلا .يصخش لمع فثكی كلذ نأ فرعأ ،ةیكرت ةریل فلأ 60 نوكیس 60 يف 1000 برض لصاحل انرظن اذإف ؟انقح ىلإ ىعسن فیكو ؟كلذ يف قحلا ھل لھ نكلو ،كنبلا : ةلماعلا ىوقلل ةماعلا ةیلودلا ةرادإلا - زوأ ءالجن / ةدیسلا قیرط نع ةلاوحلا كءارجإ ھنأ فرعتو كنبلاب اصاخ اقیبطت صخت ةلأسم نع ثدحتت كنأ ةقیقح .كنبلل يلخاد قیبطت اذھو لیوحتلا مامتإل اموسر مزلتسی فراصملا :ةودنلا فویض دحأ نم لاؤس كارتألا انلامع عیمجل يعامتجالا نامضلاو تانیمأتلا ، ةتقؤملا ةیامحلا عوضوم قاطن يف يلاؤس كانھ ، نوملعت امكف ،صاخ نوناق مھیدل نـییروـسلا انلامع نكل ،ةینوناق مھئیشأ لكو لعفلاب ةئداب 50 لیغشت دیرأ دعأ مل ، طقف الماع 30 لغشأس انأ ،يروس فظوم لك لباقم كارتأ لامع ةسمخ .ةقیرطلا هذھب نوناقلا نأل اذھ ،الماع نیثالثلاب لـمـعلا ریسیسو ،الماع : ةلماعلا ىوقلل ةماعلا ةیلودلا ةرادإلا - زوأ ءالجن / ةدیسلا ایكرت انـطاوـم 20 كیدل يأ مھیلع نمؤم مھلكو ،)20( ایكرت اصخش نیرشع كیدل نأ اذھ ىنعم .تانیمأتلا عوفدم

38

؟ایوس اھؤانب اننكمی لھو ؟اعم ھب مایقلا نكمی ام نع ثیدحلل اذكھ ةكرتشم ةصنم دجوت لھ : ةلماعلا ىوقلل ةماعلا ةیلودلا ةرادإلا - زوأ ءالجن / ةدیسلا رضاح رظنلا تاھجو لدابتو ،رمتسم قیرط يف ریست لعفلاب ةدمتعملا يندملا عمتجملا تامظنم طحن مل امل ةیباجیإب انرظن ،انمالعإ ادج دیفملا نم ھنأ اندجوو ، مھنع رداص باتك انیدل ،دوجومو دیدعلا كانھف اعیمج مھرود ردقن نحن نكلو ،ةیموكحلا ریغ ةمظنملا تامولعم نم انل لصی مل امو نكلو ،تقولا سفن يف اعیمج مھعم لمعلل ةصنم انیدل سیل ،ایكرت يف ةیموكحلا ریغ تامظنملا نم .ناكمإلا ردق اھتشقانم لواحنس بسانملا تقولا انعمجی كنكمی ال ھنأ اھدافم رظن ةھجو میدقت يھ يندملا عمتجملا تامظنم ةمھم نإف ، كلذ نع رظنلا ضغبو .ةیموكحلا ریغ ةمظنملا ساسأ ىلع ھب فیظوتلاب موقت نذإ ىلع لوصحلا ،ةكرش تنأ لھ ،ةیاھنلا يف فقوملا ىلإ رظنت امدنع نكل ،الثم امجرتم فظوتس كنأ الثم ضرفنل ةكرش لثم ودبتس ةرازول ناوید ىلإ يتأتس امدنعف ةكرش تنك نإ ؟ةیموكح ریغ ةمظنم تنأ لھ ادبو ،ةیموكح ریغ ةمظنمك يتأت امدنع نكلو ،امامت فلتخم لكشب اھمییقتل ةكرش مسا تحت ةلثام جراخ ءيش اھنأ ىلع كیلإ رظنی اھدنع ،ھلجأل ةمظنملا ترھشا يتلا ضرغلا جراخ ءيشك لـمـعلا .قیقدتلل كیدل تایلآلا عیمج عضخت انھو ،كب صاخلا ضرغلا ،صصحلا ءانثتساب ،اھیلإ رظنی ال ةیروسلا ةكرشلا ،ردقلا اذھب قیقدتل ضرعتت نل ةكرشلا .رییاعملا نم ةثالث وأ نینثا يف رظنلا متیو ،موسرلا يف رظنلا ءانثتسابو امبر ،نییروس لا لیغشتب موقن انوعد ، ماع لكشب ةیموكحلا ریغ تامظنملا نم ضرغلا وھ اذھ كانھ لیغشتلل لاجملا اذھ يف كتكبش مادختسا كنكمی ، ةجاح كانھ .،لـمـعلا ةرادإو ھیجوت كنكمأ تسیل اھنا .ةیمسرلا ةطاسولا لوقأ ال انأ .ءاطسو لعجل تامولعم ىلع لوصحلا يف كتدعاسمل .قالطالا ىلع ةمادتسم حبصی ،عورشم دئاوع نمو لیومت قودنص نم اھروجأ لعفلاب ذخأت ةیموكحلا ریغ ةمظنملا هذھ قوس لعفلاب ناسنإلا لخد اذإ نكلو ،لیومتلا اذھ دافن تقو اددجم ءارعلا يف ادرشم ناسنإلا ناكم يف ةفیظو ىلع ھلوصح لامتحا دیزی اذھو ،ةربخلا حبری نكلو ،ھتفیظو دقفی دقف ،لـمـعلا .رخآ

:ةودنلا فویض دحأ نم لاؤس ةلكشم ،قیسنتو جامدناو لماكتب اندوزتو تاسسؤملاو ةماعلا تائیھلاو ةیكرتلا كونبلا انھ انل مدقت دوھشم تاسسؤمو تائیھ ةیلوكوتورب تاكارشب تلماعت ةینطولا میلعتلاو ةیبرتلا ةرازو نأ يھ ةدحاو اضیأ نكمی .ةیعامتجالا تاسایسلاو ةرسألا ةرازوب اقباس ىمسی ناك ام عم لمعت تناك طابضنالاب اھل نكمی ھنأ الإ ،ةرم لك يف الیوط اتقو ةسسؤم لكل كتیزوھجو كجضن تابثإل ةیلـمـعلا قرغتست نأ .رمتسم لوكوتورب لعفلاب اھیدل يتلا تاسسؤملل ةبسنلاب الیلق ةیلـمـعلا عیرست

: ةلماعلا ىوقلل ةماعلا ةیلودلا ةرادإلا - زوأ ءالجن / ةدیسلا يتأت ةقیثوب رمألا قلعتی امدنع ،ةماع ةسسؤم عم لعفلاب لمعت يندملا عمتجملا تامظنم تناك اذإ قیدصت اندرو املاط عورشملا قاطن يف انیلإ يتأی ھنإف ، عورشم كیدل ناك اذإ ، ةماع ةسسؤم نم .ةیلـمـعلا عیرست ذئنیح نكمی مث ؛ةیدلب ةرئاد وأ ةیالولاب ةماع ةسسؤم نم دامتعاو

37

كانھ نوكت راطخإلا بجاوب يفی ال يذلا لـمـعلا بحاصل ةبسنلاب ،مھملا نم ھنأ يف ببسلا وھ اذھ .ةریل 435 اھردق ةبوقع :ةودنلا فویض دحأ نم لاؤس ةریخألا ةنوآلا يف ةیموكح ریغ تامظنمك دجن ، هذھ لـمـعلا حیراصت ىلع لوصحلا ةیلمع راطإ يفو ةیبلس ءارآ امئاد انیقلتو ،ةیضاملا ةینامثلا رھشألا لالخ ،لمع حیراصت ىلع لوصحلا يف ةبوعص ، ریغ تامظنملا نم دیدعلا لب اندحو نحن انسل نكلو ،ةرقنأ ىوتسم ىلع كلذ يقتلن ثیح ،كلذ ددصب يتأت يتلا تامولعملا ةصاخو ،ةلص يذ قیبطت عقاولا يف اذھ ،ءيشلا سفن يناعت نأ نكمی ةیموكحلا ةلثمألا ضعب لالخ نم ةساردلا نودیری مھنأ ملعن نحن .ارج ملھو شیتفتلاو قیقدتلا اذھ نم انیلإ .ةیاغلل ةیحص ةقیرطب تایلـمـعلا لیغشت نوعیطتسی ال مھنأل ، ةئیسلا نمم جوزت ،ةماقإلا حیرصتل دیدمت ىلع لصح ،تاونس 3-2 اعم انلمع كانھ دارفألا دحأ يعم ناك نـییروـسلا انئاقدصأ عم لمعلل ةمظنملا لخاد مھتیقرت مت صاخشأ انیدل اذامل ،ةیكرتلا ةنـطاوـملا لمحت .ةیلـمـعلا هذھ نع ھلأسأ نأ تدرأ ،ةظحللا هذھ يف ،بصنملا اذھ يف معن ،ةطاسولاب نیمئاقلاو ،لاجملا اذھ يف تاسسؤملا فلتخم نع عمسن انأدب ،كلذ ىلإ ةفاضإلاب هذھ لمعت فیك ؟نأشلا اذھب كتامولعم ام ،هذھ لـمـعلا حیراصت ىلع لوصحلل لمعی يذلا طیسولا ؟كلجأ نم ةرازولا لبق نم اھمیقت فیك ؟ةیلـمـعلا : ةلماعلا ىوقلل ةماعلا ةیلودلا ةرادإلا - زوأ ءالجن / ةدیسلا ،ةینوناق تسیل اھنأ امك ،) ةیكرتلا لـمـعلا ةئیھ -İŞKUR روكشإ ( نم نذإ نود كلذ ذیفنت نكمی ال ریغ يندملا لـمـعلا تامظنم نأشب لوقت امك ھتاذ لكشلاب نمآو نومضم دحاو ردم اھل سیلو تایلاعفو ،رداصملا ةدیدع ةقبسم ةیتایح براجت ىلع ةدمتعم نواعت يف ةرازولا لمعت ،ةیموكحلا متی يذلا رارقلاو ،دودحلا ءارو رخآلا فرطلا يف متت ىرخأ تایلاعفو ،دودحلا دنع متت ةطشنأو .اھاعسم يف ةرمتسم ةرازولاف ةرمتسم ةیلـمـعلا املاط اذھل ،اكرتشم امكح نوكی هذاختا :ةودنلا فویض دحأ نم لاؤس ءبع كانھ عقاولا يف ،لعفلاب اھتركذ يتلا ،ةلجسملا ریغ فیظوتلا ةیلمع يف امیس ال ،دحاو لاؤس ،اھلضفب نوشیعی نیذلا انسفنأ ىرن نحنو ،امامت اذھ كردن نحنو ،تاسسؤملا ىلع ةیاغلل ریطخ لمع ةسسؤم لك لظت لعجی ،ةیباعیتسالا كلذكو ،ناكسلا نم ریبكلا ددعلا اذھ لثمب ،لوبـنطسا يف ةصاخ .ةیعوتلا نم دیزملا عم مدقتلا نم دیزم ىلإ جاتحت ةیلمع ،درت مل وأ كلذ تدارأ ءاوس روصقلا يناعت نكمملا نم لھ،يردأ ال نولومشم ریغ نحن امبرو ،ءانثألا هذھ يف ءيش مت ناك اذإ ام فرعأ ال روھمجلاو ةیموكحلا ریغ يندملا عمتجملا تامظنمو ةرازولا يف رمألاب ةینعملا تادحولا نم لكل نیكراشم ریغ اننأ ریغ ،كلذ نولعفی امبر ؟ةمظتنم تاعامتجا اودقعیو اوعمتجی نأ لاجملا اذھ يف .كلذ يف لجسملا ریغ فیظوتلا عئاقو يف ةصاخو ،ةینادیملا تالاحلا نم ریثكلا ھجاونو ىدصتن اننأل كلذو ذیفنتب موقن ، لافطألل ةلامع ةعقاو انیدل نوكی امدنع ، عبطلاب .لافطألا ةلامع يف ةصاخو ،ایمسر يف ىقالتن ىمظعلا ةیبلاغلا يف نكل ،ةیعامتجالا ةمدخلا زكارم لالخ نم راعشإلاو ریبادتلاو رماوألا .٪10-5 ھتبسن زواجتت الام

36

.يبنجألا لماعلا اذھب صاخلا لـمـعلا حیرصت ةیحالص ةدم ءاھتنا لبق دیدمت ىلع لوصحلل بـلـط لـمـعلا حیرصت دیدمت مییقت رشابن نلو .يلاتلا مویلا يف ارخأتم تمدق تنك اذإ دیدمتلا ذھ لوبق متی الو ،دالبلا ةرداغم ھیلع بجتف الإو ةماقإ ھیدل نوكی نأ بجیف ىرخأ ةلود نم انـطاوـم ناك اذإف ،ذئنیح ةباثمب انھ مدقملا بـلـطلا مییقت متیو ،ةتقؤم ةیامحب نوعتمتی نیذلا نـییروـسلا ىلع قبطنی ال اذھ نكلو ةحئالل اقفو دحاو ماع ةدمل نییروسلل لمع حیرصت ىلع لوصحلا تابـلـط ءاطعإ متی ،میدقت لوأ ةرازولا غالبإ كیلع بجیف ،ایروس وأ ایبنجأ الماع تنكو كلیغشت مت اذإ .ةماعلا انتیریدم نع ةرداصلا .ةیكرت ةریل 475 كمیرغت متیسف الإو ،لـمـعلا ءدب نم اموی 15 لالخ نمو ،ةلاطبلا تامدخ نم اودیفتسی نأ ةتقؤملا ةیامحلل نیعضاخلا نییروسلل نكمی اضیأ ةحئالل اقفوو تامدخ رفوتت ،لـمـعلا ءانثأ بیردتلا جمارب يف لیجستلا كنكمی ، ينھملا بیردتلاب عافتنالا لجأ لـمـعلا ةئیھ -İŞKUR روكشإ ( ىلإ اوبھذ نیذلا كئلوأ ،ةینھملا تاراشتسالاو لامعألا تاراشتسا روكشإ ( مظن دیدجتل اوبھذ ، ھنع نوثحبی ام اودجی ملو تاونس ثالث ىلإ نیتنس لبق )ةیكرتلا

İŞKUR- ةرملا هذھ اوتأ امدنع لیجست ةلكشم اوقالی مل كلذل ، مھب ةصاخلا )ةیكرتلا لـمـعلا ةئیھ. انلخدأ دقل ،ةیناویحلا ةورثلاو ةیمسوملا ةعارزلا يف يعارزلا رامثتسالا نع راصتخاب ثدحتأ نأ دوأ مھلیجست مت يتلا ةعطاقملا يف اولمعی نأ ةطیرش عاطقلا اذھب نولمعیس نیذلا نییروسلل ءافعإ ماظن ( بتاكمل ةعطاقملا تایریدم يف نوبھذی مھنإف ، ةیمسوملا ةعارزلا يف نولمعی اوناك اذإو ،اھیف ىلع ةیرورضلا تالخدملا لاخدإ متیو ،مھتیاوھ قئاثو عم )ةیكرتلا لـمـعلا ةئیھ -İŞKUR روكشإ لمع ةقیثو كانھ نوكتسو اروف ةعطاقملا كلت يف لمعیسو ةعطاقملا كلت يف الجسم ناك نمف ،ماظنلا مھنكمیو )ةیكرتلا لـمـعلا ةئیھ -İŞKUR روكشإ ( ةیمیلقإلا ةیریدملا لثمم فرط نم ھل اھدادعإ متی كلذ رھظت ءافعإلا قاطن نمض نوكت امدنعو ،ةیناجم ةقیثو ةقیثولا هذھ ،دنتسملا اذھب كانھ لـمـعلا تحت كئلوأ امأ ةیكرت ةریل 615 ىلإ لصت موسرب ةداع بناجألا بلاطن .انتمظنأ تاشاش ىلع قیثوتلا لامعأل ةیكرت ةریل 72 ىلإ ةفاضإلاب ةیكرت ةریل 228 ىلإ تضفخف ةتقؤملا ةیامحلا فیصوت .ابیرقت ةیكرت ةریل 300 يلاوح يلامجإب يدنتسملا اذإف ،ةقطنملا يف يعامتجالا نامضلا وشتفم اھذیفنتب موقی انوشتفم اھریدی يتلا قیقدتلا تایلمع نإ ،ةتقؤم ةیامحب عتمتی ایروس الماع لغشت تنك وأ ،لمع بحاصك لمع حیرصت لمحی ال ایبنجأ تنك .ھلیغشتب تمق صخش لك نع ةیكرت ةریل 7130 كمیرغت متیس ،لمع نذإ نود لمعی يبنجأ يأو مھتانیمأت كدادس مدعل ةلصفنم ىرخأ ةمارغ كرظتنتو ،لمع حیرصت كیدل سیل ھنأل طقف ةمارغلا هذھ نویروسلا حبصأ دقو ،بئارضلا دادس نع كعانتمال ةمارغ اضیأ ىزاجتسو ،يعامتجالا مھنامضو نم لغتشی نمف زییمت ھیف سیل رمألاو ،نیناوقلا نم ادیدع تاونس ةعبس رورم دعب نوفرعی نآلا نومغیو ،قرف نود ھتازاجم متت ایناملأ وأ ایكیرمأ وأ ایروس ناك ءاوس لمع حیرصت نودب بناجألا ةلكشم الف ،ةتقؤملا ةیامحلا تحت مھف مھداعبتسا وأ نـییروـسلا لیحرت متی ال ،ةریل فالآ 3 ةبارق أدبتو ةرـجـھلا ةرادإ ىلإ ةلاحلا رضحمب غالبإلا متی ایكیرمأ وأ ایناملأ فلاخملا ناك ول امأ ،مھعم ،دالبلا لوخد مھیلع رظحیو ،دالبلا جراخ مھلیحرت تاءارجإل كھاجت تمت وأ كیلع ضبق ام ول رطاخمو ،ةقاشو ةظھاب ةفلك ھل ایكرت يف حیرصت ریغب لـمـعلا نإ متی يبنجألاو ،ھلمع لحم قالغإ متی نأ رومألا لصت لـمـعلا بحاصو ،تاقیقحتلا نم لاكشأ يأ .ةیكرتلا يضارألا لوخد نم رظحیو ھلیحرت

35

نم امك ایكرت يف بناجألا لیغشت لجأل بـلـطن ام ةداعو .ةلدیصلا وأ ةاماحملاو وأ ةیئاضقلا .ادج ةلیقثلا رییاعملاو قاروألا يبنجألا لمعی نأ لجأل ،لـمـعلا قاوسأ معد نم دیزملا میدقت يف بغرن ،ةینعم ةرازوك نحنو انملعی نأ بجی ،روجألل ىندألا دحلا فاعضأ عبرأ وأ ىندألا دحلا يفعض لصی ارجأ ایكرت يف انیدل دجوت الف صخشلا اذھ ةفلكتب يفی صاخلا عاطقلا قوس ناك اذإ ، ةطقنلا هذھ دنعو ،كلذب دارفألا نم ةمھملا سفن تیفوتسا اذإ نیرخآلا صاخشألا لضفی نل ھنإف ،كلذ عمو ،ةلكشم .كارتألا تاعاطقلا ضعب يف امیس ال يئانثتسا عضوب روجألل ىندألا دحلا انلعج ،نییروسلل ةبسنلاب ، كلذ عمو تالیھستلا نم دیدعلا ھب اماظن انلخدأ ،عقاولا يف .روجألل ىندألا دحلا يفعض نم أدبی ةداع ،ةصاخلا نزاوتلا ىلع ظافحلا انیلعو ،قوسلا يف ةیضقلا هذھل ةداح تاداقتنا كانھف كلذ عمو ،ةحارلا بابساو .كانھ نم يتأت 10 لباقم 1 ةررقملا ةصحلا نأ يف ببسلا وھ اذھو ، ةلودك ينورتكلإ ماظنلا ،لمع حیرصت ىلع لوصحلل مدقتلا ةیفیك لوح تامولعملا ضعب مكیطعأ ينوعد ينورتكلإلا دیربلا باسح بـلـط متیو ينورتكلإلا عیقوتلا يقلت متی نأ بجی ، ءدب يذ ئدابو ،لماكلاب ایئاقلت ماظنلا موقیس اذھل مكلمع دعبو ،بـلـطلاب مدقتلا لجأل ةیولوألا ھل يساسأ طرش اذھف ،لجسملا مقر عم دیق لیجست ءاشنإ ىلإ ةجاحب تنأف ، نـییروـسلا ةوخإلا نم لمع بحاص تنك اذإف ،مكھیجوتب ةموكحلل ةینورتكلإلا ةباوبلل يئاقلتلا ماظنلا قیرط نع كبـلـط میدقتب كب صاخلا يبنجألا فیرعتلا .e-devlet ةیكرتلا مث ،ھلیغشت دیرت يذلا يبنجألل ةیلودلا ةیامحلا قیبطت راتخت مث ،كلمع ناكمل دیق لجس ءاشنإ كنكمی تامولعم لخدأف ،ةیلودلا ةیامحلاب عتمتی ایروس اصخش كدنع ھفظوت يذلا صخشلا ناك اذإ ،كلذ دعب لبق تناك يتلا يھو 98 ـب أدبت ةیوھلا ماقرأ تناك اذإ ،فیرعتلا ماقرأب قلعتی امیف ،صخشلا اذھ اضیأ كنكمیف 99 نیمقرلاب ءودبملا رادصإلا نم ةیوھلا مقر ناك نإف ،99 نیمقرلاب ءودبملا رادصإلا .ةرـجـھلا ةرادإ ةیریدم يف ةینعملا ةدحولا باوجتسا ةروص ةفاضإب مقو ،كلامعأ نم ھب موقت ام لیصافت لخدأ ،يبنجألل میلعتلا تامولعم لخدأ تنك اذإ ساسألا يف ،ينورتكلإلا عیقوتلاب مقو ،ةحفصلا ىلع ھلیمحتب مقو دقعلا عفراو ،ةیصخش يبنجألا صخشلا ةروص لیمحت ةطاسبب لـمـعلا باحصأ ىلع بجیف ،لمع بحاص ةیوھ لمحت نم ةصاخلا مھتامولعم لاخدإ لـمـعلا باحصأ ىلع مث ،تامولعملا هذھ لاخدإ دعب مث ،دقعلا ةخسن و .ةكرشلا تامولعمو تانایب لاخدإو ،مھب سوؤرل رظنلا لفغن اننكل ،يبنجأ فیظوتب موقی لمعل لام سأرك ةریل فلأ 100 نع ثحبن ةداعلا يف فوس دنتسملا اذھ ىلع كلوصحبو ،ةنورملا نم ردق ربكأب رمألا اذھ مییقتب موقنو ،ةیروسلا لاومألا ةدیدجلا ةیوھلا ةقاطب مث ،ذئنیح دنع ةررقملا ةصحلا ةبقع ةلازإ متتسو ،ةلوھسب كل لمع ىلع لصحت لیدبك ةحلاص تسیل ةقیثولا ،كلذ دعب ایكرت يف لـمـعلا يف ةیقحألا لماك ریصتو ،كیلإ كلذ دعب ةیتآ يف ةماقإلا نوذأ ماقم موقت يتلا لـمـعلا حیراصتف ،لـمـعلا يف كقح كحنمت اھنكل ، ةماقإلا حیرصتل نذإلاب كل لفكتت ةقیثولا هذھو ،ةماقإك ةیراس تسیلو هذھ لـمـعلا ةقیثو لمشت ال يكرتلا فیصوتلا ،60 اموی نیتسب اھتدم ةیاھن لبق اھدیدمتل مدقتلا كنكمیو ،اھیف ةررقملا ةرتفلل لـمـعلا ةسرامم يف میدقت كیلعف ، يبنجأ لماع كیدل ناك اذإ ، كلذل ،ةماقإلا حیراصتو رفسلا تازاوج دیدجت لثم امامت

34

اذھل ةدعملا ةحئاللا رشن مت دقو ،لـمـعلا حیرصت ىلع لوصحلا ةیفیكب صاخلا رارقلا ذاختا بجی ىلع رھشأ 6 ةدمل الجسم نوكت نأ ةطیرش ةتقؤم ةیامح ةقاطب كیدل ناك اذإ .2016 ماع يف ببسلا كلوصحل بـلـطب مدقتلا لـمـعلا بحاص ناكمإب ةفیظو ىلع كروثع دنع نوكیسف ، كتعطاقم يف لقألا .لـمـعلا حیرصت ىلع نذإ ةقیثو ىلع لوصحلا كیلعف ،ةیحصلا ةیاعرلاو میلعتلا لاجم يف لمعتسو ،ایمیداكأ تنك اذإ انترازو ىلإ بـلـطلاب مدقتلاو ةیكرتلا يلاعلا میلعتلا ةئیھ سلجم وأ ةینعملا ةرازولا نم يئدبم .لـمـعلا حیرصت ىلع لوصحلل ةلماعلا ىوقلا ةرازو ( كارتأ ةرشع لك لباقم دحاولا يروسلا ةدعاق يھ فیظوتلا عم اھنع ریبعتلا مت يتلا ایاضقلا رثكأ

طسوتملا يف ثیح ،ایكرت يف ةئملا يف 10.2 تغلب ةلاطبلا لدعم نع ماقرألا رخآ نإ ،) 10 ىلإ 1 ددعو ،يروس نویلم 3.6 كانھ تقولا سفن يف ،لـمـعلا نع لطاع يكرت صخش نویلم 3.5 .ناسنإ نویلم 2.1 وھ 64-18 نیب مھرامعأ حوارتت نیذلا نـییروـسلا لدعم طسوتم غلبی ،اذھ لـمـعلا قوس يف بیصن نھل سیل فسألل ءاسنلا نأ ىرن ، ةطقنلا هذھ دنع لاخدإ مت ،2016 ماع يفو ،ةئاملا يف 9-8 يلاوح ةلماعلا ىوقلا قوس يف ةیروسلا ةأرملا طارخنا عم انب ةصاخلا لـمـعلا قوس لعف دودر رابتعالا يف ذخألا عم )10 لك نم 1 ( ةصحلا نوناق كیدل نكی مل اذإ ،ةدعاقلا هذھل تاءانثتسا كانھ تناك ،كلذ عمو ،ةئاملا يف 10 ةغلابلا ةصحلا عضو ددع ربكأ لیغشتو تاعطاقملا تایریدم ىلإ مدقتلا كنكمیف ،نیعم لاجم يف لمعلل يكرت نـطاوـم .دیرت امك نـییروـسلا نم اھدنع كعسوب عیباسأ 4 ةدم يف لماعلا داجیإ كیلع رذعت ایروس ارمثتسم وأ ایكرت انـطاوـم تنك اذإ روكشإ ( ةسسؤم ھتدعأ يذلا ةقیثولا بـلـط میدقت تممتأ اذإ ةیروسلا ةلامعلا ھتوك ةصح يطخت

İŞKUR- ةمذ ىلع عیباسأ 4 ةدمل نولظیسف ،دنتسملا اذھ كنم اوملتسا اذإف )ةیكرتلا لـمـعلا ةئیھ .دنتسملا اذھل مھمالتسا ذنم تباث ينمز لدعم مھیدل سیلو ،نالعإلا .يكرتلا لـمـعلا قوس عضو يف رظنلا يرورضلا نم ، ةلحرملا هذھ يف ،لـمـعلا يف نیدیقم ریغلا نییماظنلا ریغ نیلماعلا نم ةئملا يف 30 ةبسن وحن لعفلاب ایكرت برتقت ةباقرو فارشإ تایلآ انیدل .ةریطخ ةدایز ةلاح يف لجسملا ریغ لـمـعلا قوس يف لـمـعلا تالدعمو .نآلا دعب اطاشن لمع ناكم سرامی نلف اھدشأ ىلعو اھریفاذحب اھانقبط ول نكلو ریغلا يزاوملا داصتقالا نوكی امبر ،بجی امم رثكأ ةظھاب تراص اردان قبطت يتلا تابوقعلا اذإ ،هدئاوفو ھمعن ىطختت ھنع ةجتانلا تایبلسلاو ردھلا نأ الإ ،شاعتنالا ضعب بلج دق لجسم ةئیھ نم قبسم حیرصت ىلع لوصحلا ىلإ جاتحت تنأف ،ةحصلا وأ میلعتلا يلاجم يف لمعت تنك رادصإ لجأ نم ةینطولا میلعتلاو ةیبرتلا ةرازو وأ ةحصلا ةرازو وأ ةیكرتلا يلاعلا میلعتلا سلجم .لمع حیرصت مولعم و كارتألا نینـطاوـملا لبق نم الإ اھتسراممب حامسلا نكمی ال نھم كانھ لازت ال ھنأ الإ .ةذفانلا نیناوقلاو تاعیرشتلا نم ددع اذھ لجأل ،يلدیصلاو يماحملاو يضاقلا لثم نھم يف ایكرت انـطاوـم سیل اصخش فیظوتلل تمدختسا اذإ بطلا لبق نم جردأ ،ایكرت يف لمعی نأ عیطتسی نل وھف لـمـعلا لھؤم لمحی ناك ولو ىتح ءالؤھل نكمی راص 2010 ماع يف رداصلا نوناقلا عم نكلو ،ةعومجملا هذھ يف ضیرمتلاو ماھملاب مایقلا نوعیطتسی ال مھف كلذ تالھؤم نولمحی اوناك نإو ىتحو ؛نكلو ،بطلا ةسرامم

33

:لوبـنطسا ةظفاحمل ةعباتلا ةرـجـھلا ةرادإ نم كیشیإ ریبلأ دیسلا _ ماع يف ایروس يف رمألا لوأ برحلا هذھ تعلدنا امدنعف ،فطاعتلا يف روصق ةمث اضیأ ظحلا ءوسل

،فلأ 100 دنع ةمزألل يسفنلا فقسلا انددح دقف ،اندلبل ةیسایسلا تانایبلا ىلإ انھبتنا ام اذإ ، 2011 .يروس نویلم 3.6 يلاوح دجوی نآلا نكل يتلا ةیضقلا ،ردقلا اذھب ملاعلا يف ناكم يأ يف بناجألا فویضلاب بحرت ىرخأ ةلود يأ دجت نل بجیو ،نییروسلل طقف تسیل ةیضقلا نإف ،بناجألا لاجم يف لمعت امدنع ھنأ يھ ،اھركذأ نأ دیرأ نمو ،طسوألا قرشلا نم ،ایسآ طساوأ نم ،ملاعلا لود نم نیئجال تاقفدت كانھ نأ ىسنن ال نأ ضرعتت يتلا ةفیطللا ریغ فقاوملا ضعب كانھ نوكت دق ،ناكم لك نم و ناتسكابلا نم و ،ناتسناغفأ ةلودلا ةیطارقوریب ىطختت نیفظومك ةیباعیتساو ةردق مھیدل نأ الإ .ةرـجـھلا ةرادإ نم نیفظومل اھیف نأش يھ ةیروس ةلئاع ةاسأمو ،نآلا ملاعلا يف ىوتسم ىلع ةقوبسم ریغ ھفورظ ناكم يف شیعن نحن هذھ ينیتأت ،ينع ةیروسلا ةلئاعلا يضمت نأ دعب نكل ،ھلاحب ملاع يھ ةرسأ لك نأل ،ةیاغلل مھم ،ينمیلا هدعب مدقیو ، يقارعلا ءيجی و ،ينیطسلفلا يتأی مث ،ةیدیجارت ةمحلم عم يتأتو ، ةیناغفأ ةرملا ول نكل ،ةرـجـھلا يفظوم نع ةباین رطاوخلا بیطأ ال انأ .اقح يھتنت ال ةلثمألا هذھو يرصملا مث .مھعم فطاعتلا نم دیزملا عضت ىلإ ةجاحب كنأ دقتعأ ينإف مھداقتنا بجو : ةلماعلا ىوقلل ةماعلا ةیلودلا ةرادإلا - زوأ ءالجن / ةدیسلا ةبسنلاب ،ةیفافش لكب تلیق و ةحضاو تامولعملا ضعب تناك دقل ،ةرـجـھلا ةرادإ يف يقیدص ركشأ .ةلماعلا ىوقلل ةماعلا ةیلودلا ةرادإلا يف ةریبخك لمعأ انأ يل الو ،لـمـعلا حیراصت مییقت تایلمعو ،تاسایسلا عنص ةیلمعو ،ةیلودلا عیراشملا يف اضیأ تلمع يغبنی فیكو لـمـعلا قوس ىلإ نـییروـسلا لوصو نع ةماع تامولعم مكیطعأ فوسو ،لمعأ تلز صرف يف ةیروسلا ةلامعلا ةتوك وا ةصحلا ،ىواكشلاب ةحورطملا ایاضقلا رثكأ يھ هذھ ،اونوكی نأ .10 ىلإ 1 ةرشعلا ىلإ حاولا ةبسن اھیمسن ةتوكلا يف ةلكشم انیدل يأ ،لـمـعلا تأدب ،نوفرعی ال اوناك اذإ مھربخأسو ،ءانثتسا كانھ نأ نوملعی امبر ،كلذ نولوقی نیذلا سانلا نكل مھنم ضعبلا ،ابیرقت يروس نویلم 3.6 قح نم ایكرت يف ءاقبلا راصو ،2011 لیربأ يف ةمزألا ءارزولا سلجم ردصأ ، 2014 ماع يفو ،ةتقؤملا ةیامحلا تحت ةقحاسلا ةیبلغألاو ،ةماقإلا ھیدل .نییروسلل تقؤملا ءوجللا عضو نایب ةتقؤم ةیامحب نوعتمتی نیذلا نـییروـسلا انتوخإ فیرعتب مایقلا مت دقل ،ةیرادإلا تاھجلا عم قیسنتلاب تاجایتحالاو ةحصلاو میلعتلاف ،لـمـعلا قوسو ةحصلاو میلعتلا ىلإ لوصولا ةیناكمإ يف مھقح ناك ، كلذ عمو ،اھب میلستلا يغبنی ةیناسنإ تارورضو ةیاغلل ةماھ ءایشأو ةیلوأ تاملسم ةیساسألا حاتفنالا كلذ میظنتلاو ةرادإلا هذھ اضیأ تققح دقو ،ةیاغلل ةمھم ةوطخ لـمـعلا قوس ىلع حاتفنالا .لـمـعلا قوس يف ىلإ ھجوملا

32

لعفلاب تردص رفس ةقیثو نیب عمجلا كنكمی ال ،ایناث ،ایكرت يف طقف قبطی يئانثتسا يرارطضا ىلإ ةجاحب تنأف كلذ كل ةلود تبتر اذإف ،ىرخأ ةلود يف ةماقإ حیرصت ىلع لوصحلا عم نیئجالل .اھیلإ ءوجللاو ةلودلا هذھ يف ءاقبلا ةیحصلا تالاحللو ،ةلئاعلا ةرایزل امبرو ،ةیاغلل ةلجاعلا تالاحلا يف رفسلا ةقیثو مادختسا نكمی امك عمجلاب ایكرت يف ةماقإلا حیرصت ىلع لوصحلا كنكمی ال ،تالاحلا هذھ لثمل ردصت ةقیثو يھف ، ،نـیئـجاللا رفسب ةصاخلا ةقیثولا عم حیرصت وأ ةحایسلا ةقیثو ذخأل بسانم ریغ دقعلا اذھو فارطألا لودلا نم دقاعتلا میظنتو دادعإ مت ببسب ملع لاجرو ءابطأو نییمیداكأو نینانف نم نیصصختملاو تاربخلا ترجاھ دقو ،ةماقإلا ةقلعتملا تامولعملا قئاثو ىلع لوصحلا لواحت تاسایس قبطن نحن اھو ،ةیطارقوریبلاو تنعتلا نحنف ،انتزوحب اولاز ال نیذلا نـییروـسلا نم ةیقبتملا ةلتكلل نكمملا ردقلاب دینفتو حسم لمعب مھب .عفان دودرمو ةدئاف مھل نوكیو ایكرتب اوقبی نأ دیرن :ةودنلا فویض دحأ نم لاؤس يف نیلماعلا ةداسلل اھب فرعأ نأ دوأ ةیروسلا تالئاعلا ددصب تاعوضوملا نم دیدعلا يدل تارادإب نیلماعلا ةداسلا نع ردصت ءاطخأ ظحالن انلز ال امك ،ةیموكحلا ریغ ةیندملا تامظنملا .ةرـجـھلا ةباتكب ةرـجـھلا ةرادإ يف نولمعی نیذلا ءاقدصألا ماق ،اھعم لصاوتأ يتلا تالئاعلا ضعب كانھ ىلإ اوبھذ اذإف ،دعب اوجوزتی مل مھ امنیب نیجوزتم مھوبتك وأ مھتایوھ يف ئطاخ لكشب مھءامسأ نم ریثكلا عفد مھیلع بجی ھنأل ،ةیبوزعلاب دیفت ةقیثو مھنوحنمی ال، جاوزلا نوونی امدنع ةیلصنقلا ةیلآ نوكت نأ بجیو ،ةلئاعلا تلخادتو ،ھیخأ نبا ھنأ ىلع لجرلا اوبتك ، ىرخأ ةبسانم يفو ،لاملا .لھسأ ءاطخألا هذھ حیحصت لیجستل تاءانثتسالا ضعب دجوت اصوصخ ،تاءانثتسالا ضعب كانھ نأ امیس ال ةیناثلا ةطقنلا امأ .ةدیدج تایوھ دیقل لوبـنطسا ىلإ ددجلا نیمداقلا ،ةیاغلل ةئیس ةلماعم تلموع دقلو ،يسفن لجأل بھذأ مل يننكل تارم ةدع ةرـجـھلا ةرادإ ىلإ تبھذ نكی مل و لزنملا يف ءاسنلا تیقب ثیح ةریطخ ةیحص لكاشم مھیدلو ماتیأو لمارأ كانھ تناك الثم ،ءانثتسالا اذھ يف ةیرورضلا ریراقتلا بلج ىلع يسفنب تقفاو ةیوھ ندرأ طقف نھنكل جاوزأ نھیدل .لاكشألا نم لكش يأب اذھ اولبقی مل نكلو ،ةرملاب اولبقی مل يداسلا رمألا وھ اذھ ةسردملا يف لفطلا ناك ول ىتح ةیئانثتسالا تالاحلا ضعب يف ،ينطولا میلعتلا ةرادإ ىلإ كنولسری ،ةرـجـھلا ةرادإل بھذتف ،ةرـجـھلا ةرادإ نم اھب تیتأ ال لھ اضیأ مھ ةیسنجلا اوبستكا نیذلا نـییروـسلا نم ىتح ،مھرسأ اومدقتسی نأ نودیری نیذلا كئلوأ ىتح .لكاشم نوھجاوی

31

تاءارجإ نع اسعاقتم ،اموی 160 ىلإ 150 نم ةرتفلا هذھ ازواجتم ھب طونملا بجاولاب بلاطلا .ةلحرملا هذھ دنع ھب مایقلا نكمی ءيش يأ دجوی الف ،رمألا اذھ لوح مزاللا ثحبلا نیرھش رورم دعب مدقتو ةماقإلا ةدمب لابی مل ،ينیطسلف بلاط كانھ ناك ،الاثم مكیطعأ نأ دوأ عضولا اذھ لثم كاردتسا بعصلا نم حبصی انھ ،دیدمتلا بـلـطی 3-2.5 رھشأ ثالث وأ فصنو ةقث رثكأ فظوملا ناك املك ،بناجألا حئاولو دعاوقل رثكأ متلثتما املك ھنأ مكركذأ نأ دوأ ،لمھملا .ةمءالمو :ةودنلا فویض دحأ نم لاؤس امو ابیرقت ماع ىضم دقو ،ةیئانثتسا ةیسنج انبستكا دق صخش فلأ 270 نم دحاو انأ ،وھ يلاؤس .ةعبارلا ةجردلا نم انلز امبرو ،باوجلا ىلع لوصحلا نم نكمتن ملو ،ةینمألا تاطلسلا ىلع ةلئسألا نم ریثكلا حرط اندرأ دقل ،نویئانثتسا مكنأل ھفیظوت مكنكمی ال " اولاق ،ماحم فظون نأ بجی اننأ انلق ،مكیدل ةباجإلا نوكت ،ءيش يأ لعف انعسوب سیلو ،نآلا ةعبارلا ةجردلا يف متنأو ،ينورتكلإلا دیربلاب لئاسر مكل انبتك ؟نیتورلاو ةیطارقوریبلا ةأطو تحت انلز ام اننأ مأ ، نآلا ھب مایقلا اننكمی ءيش كانھ لھف

:لوبـنطسا ةظفاحمل ةعباتلا ةرـجـھلا ةرادإ نم كیشیإ ریبلأ دیسلا _ ھیدل ناكو ،ایروس اقیدص ناك ،ھعم تلمع مجرتم قیدص يل ناك ةرقنأ يف لمعأ تنك امنیب ةماعلا ةیریدلا ىلإ ابھاذ ھجوتو لب ،ةیئانثتسالا ةنـطاوـملا لجأل میدقتلا ىلع موادو ،لمع حیرصت .ةیلـمـعلا هذھ مامتإل تقولا ضعب رمألا قرغتسی ،ناكسلاو ةرجھلل نحنو ،ةیاغلل ةحضاوو ةفورعم ةبولطملا قئاثولا ،ةلحرملا كلت دنع اھتاذ كتلاح نأ حجرألاو ةنـطاوـملا نإف كلذ عمو ،لیصفتلاب ثاحبألا نم ریثكلا ءارجإ مدعو قئاثولا نم ىندألا دحلا بـلـطن ةطرشلا اضیأ نكلو ،ناكسلاو ةرـجـھلا ةرادإ ةزوحب طقف سیلو ،لیبقلا اذھ نم ةیضق تسیل قئاثولاو ءارآلا اھنم بـلـطی تاسسؤملا نم دیدعلاو ،ةسائرلاو ،تارابختسالاو ،ةینمألا تارادإو .ةبولطملا نمو ،ةیفارغجلا ةیعجرملاو ةرسألا لجأل قئاثولا میدقت مزلی ،ةأشنلا دلب يف قیقحتلا لجأ نم لثم ھنأ ىلع كلذ بسحت ال ،فصنو رھش 1.5 نوضغ يف ةنكمم ریغ رومألا هذھ نأ حضاولا دیق اھاقلتت يتلا تامولعملا نأ كل لیق اذإ ةیئانثتسالا ةنـطاوـملا ةلأسم يفف ،ةماقإ حیرصت درجم .ثدحی ام اقح وھ كلذ نإف مدقتلا :ةودنلا فویض دحأ نم لاؤس ردقبو ،ةلیوط حامس ةدم تاذ نوكتل اھحنم نكمیو ،ةیحایس ازیف ةقیثو نوئجاللا حنمی نأ نكمی كلمت قح نویروسلا حنمی ال لثملاب ةلماعملا أدبمبو ،كلذ لثم مھحنمت ةیبرغلا لودلا ضعب يملع ؟ يلاعلا سناسیللا لھؤم ةلمح نم نییروسلل ایكرت جراخ ىلإ جورخ ىلع رظح قبطیو ،تاراقعلا

:لوبـنطسا ةظفاحمل ةعباتلا ةرـجـھلا ةرادإ نم كیشیإ ریبلأ دیسلا _ ایكرت يف نودوجوملا نویروسلا ،ذافنلل لباقلا حارتقالاب سیل حارتقا عقاولا يف وھ لوألا يحارتقا عضو وھ ،ةیلودلا صوصنلا يف دوجوم ریغ فصو وھو ،ةیئانثتسالا ةنـطاوـملا فصو تحت

30

:لوبـنطسا ةظفاحمل ةعباتلا ةرـجـھلا ةرادإ نم كیشیإ ریبلأ دیسلا _ ةئامسمخلا ةیضقل ةبسنلاب امأ ،ریخألا موسرملا عم طورشلا نم دیدعلاب ةیئانثتسالا ةنـطاوـملا عتمتت يفو .ةیئانثتسالا ةنـطاوـملا هذھ ىلع لوصحلل تاءارجإلا نم ددع كانھف ،رالود 500000 فلأ .اھتجلاعمب موقت ةفلتخم تارازو كانھ ةلحرملا هذھ تنأف ایكنب اعادیإ تلق نإ امأ ،رامثتسالا لجأل ایجولونكتلاو ةعانصلا ةرازو عم بطاختت تنك اذإ نیسمخو نیتئاملا غلبمب اتیب كءارش نع كثیدح ناك اذإو ،ةیفرصملا تاسسؤملا قئاثولاب بطاخت عم اھمدقت فوس مث "يضارألا لیجست ةیریدم" عم لصاوتت فوسف ، رالود 250000 فلأ ام ةطقنل لوصولا ىلإ الوأ جاتحت ،تاھجلا كلت نع ةقباطملا ةداھش عم انترئادل عوفرملا بـلـطلا .غلابملا هذھب ھلضفت يذلا رامثتسالا يف لوصحلل بـلـطب مدقتلل ةیلـمـعلا ءدب كنكمیف ،رالود 500000 فلأ ةئامسمخلا ةلأسمل انیتأ ول امأ حرطب وأ ،تاونس 3 ةدمل ةدمجم ةعیدو لكشب لاومألا هذھ مادختساب ةیئانثتسا ةیسنج ىلع ام ىلع دمتعی امامت رمألا ،كلذ يف بغرت تنك اذإ رامثتسا يف رالود 500000 فلأ ةئامسمخلا .تنأ ھلضفت :ةودنلا فویض دحأ نم لاؤس تنك ،هاروتكدلاو سناسیللا ایلعلا تاساردلا بالط صاخ لكشب ھیقالی ام ةلأسم ىلع زكرأ نأ دوأ ةوخإلا ينبلاطو ، ةلثامم بابسأل وأ ةیضرم بابسأل ةماقإلا حیرصت دیدمت دعوم نع ترخأت دق يننكمی فیك ،ةرداغملا لیجستب تمق اذإ ،انسح " ةدوعلاو جورخلاب ةرـجـھلا ةرادإ يف ءازعألا امئاق تنكو ابلاط تنك اذإف ،يسفنب لحلا دجأ نأ دبال يل لاق "؟دوعأ امدنع ةریشأت ىلع لوصحلا ؟لوقعم رمألا اذھ نأ نودقتعت لھف ،ببسلا اذھل تجرخ اذإ ،)6(تاونس تس ھتدم يملع ثحب ىلع .يتلكشم لح يننكمأو انھ ةیكرتلا فرعأ تنك يننأل ، اھتبتاكو ةرـجـھلا ةئیھب تلصتا يننكل اوزاف نیذلا انئاقدصأل ةبسنلابو ،ةیكرتلا نوثدحتی ال عوضوملا سفن يف نیعقاو ءاقدصأ انیدل نكل هذھ رفوت وأ ةصاخلا مھقوقح وأ مھحئاول معدل زكرم وأ بتكم دجوی الأ ،ةیكرتلا ةنـطاوـملاب لھ ،يعامتجالا نامضلاو ةیركسعلا ةمدخلا نأشب تدجو نإ مھل ةبوتكم تامیلعت يف ،تامولعملا ؟ةیسنجلا بستكا صخش قوقحب فیرعتلل ةیعجرم ةطلس وأ ةحئال كانھ :لوبـنطسا ةظفاحمل ةعباتلا ةرـجـھلا ةرادإ نم كیشیإ ریبلأ دیسلا حیرصت دیدمت لجأل كنكمی ،حیرصتلا اذھب يلدأس ذیمالتلا ةلاح صوصخ يف مكل تركذ امك ةیفعم حامس ةرتف كیدلو ،نوناقلا مكحب اموی 60 لبق ھتاءارجإ يف ءدبلا بناجألاب صاخلا ةماقإلا نع اھدیدمت كنكمی امك ، ةماقإلا حیرصت ةیحالص ھیف يھتنت موی رخآ دعب مایأ 10 اھتدم ءازجلا نم .عومجملا يف اموی 70 ،ةیرادإ راذعأ يأ نع نالعإلا نود تامارغ عفد قیرط وأ ةصاخلا ةیضرملا تالكشملل ةیرھقلا بابسألا ىوعدب اھریدقت اننكمی ةدم انتمدخ يف دجوت امك مزتلی مل اذإف ،اموی 160-150 يلاوح ىصقألا اھعومجم يف غلبت ةیلئاعلا تارربملا نم ةعومجم

29

يراكفأ ھیلمت ام لوقأس ،ایكرتو ایروس نیب لقنتلل اھمادختساو بالطلا فیرعت ةقاطب نع تلأس .كلذ فالخب فسألل عقاولا نكل ةیقیزیف دودح الو ةیلعف قئاوع دجوت ال يل ةبسنلاب ،ةصاخلا زاوج نود ابایإو اباھذ دودحلا هذھ روبع نكمملا نم سیلو لودلا نیب ةینوناقو ةیدام دودح كانھ ،ءاشت امك جورخلاو لوخدلل اھب ةصاخلا ةیوھلا تاقاطب جرختست نأ نایكلا تاذ نادلبلل نكمی .رفس لیجست كنكمی ال فسأللو ،اھیلع فراعتملا ةینطولا ةیوھلا ةقاطبب كلذ لمع نأ اضیأ نكمی نكلو .ملاعلا يف ناكم يأ يف بلاطلا ةقاطب مادختساب جورخلا :ةودنلا فویض دحأ نم لاؤس ؟كلذب حمست ةقیثوب دالبلا لخاد تاعطاقملا نیب رفسلا ذیمالتلل نكمی لھ

:لوبـنطسا ةظفاحمل ةعباتلا ةرـجـھلا ةرادإ نم كیشیإ ریبلأ دیسلا _ اذإف ،اھیف ةماقإلا تابـلـط اولمع يتلا تاظفاحملا يف اومیقی نأ نویروسلا انتوخإ ىلع بجوتی يسفنب تلذب يننأ ریغ ،رفس حیرصت ةقیثو ىلع لوصحلا مھیلعف ،ىرخأ قطانمل رفسلا اودارأ نولمحی نمم ذیمالتلا لوصحو ایكرت ىلإ عورشملا ينوناقلا لوخدلا نأش يف ھنیح يف اریبك ادھج دالب وأ ةفلتخم ندمل نورفاسی دق ذیمالتلا ءالؤھ نأل ،ةماقإلا حیراصت ىلع ةتقؤملا ةیامحلا ةیوھ اذلو ،تاریغتملا راطإ يف ةیمیلعتلا لاوحألا ضعب كانھ ،ةیمیلعت تارمتؤم روضح لجأل ىرخأ ةماقإلا حیرصت ىلع اولصح اذإف ،ةماقإلا حیرصت ىلع بالطلا ءالؤھ لوصح لیھست لواحن نحنف مھیدل سیلو ةتقؤم ةیامح مھیدل ناك اذإ نكلو ،ایكرت يف مھل ولحی امك لعفلاب اولوجتی نأ مھنكمأ .كلذب ةیرادإلا تاطلسلا غالبإب نومزلم مھف رفس تازاوج فیضلا ةیعضوو راصنألاو نیرجاھملا موھفم زواجتی يفاضإ ينمأ دعب كلانھ ،ددصلا اذھ يف ةلأسم امأ ،ةیناكسلا ةفاثكلل ةریثك داعبأ كانھ ،مكعماسمل تھون امك يعامتجا دعبو ،رادلا بحاصو هودحت رمأ اذھ مھسفنأ كارتألا نینـطاوـملل ىتح نكل ، نویروسلا طقف سیل ،لوبـنطسا ىلإ مودقلا نإ ،ةیرادإلا ةطلسلا ھب نذأت حیرصت درجمل اعبت متی ال لوبـنطسا ىلإ مودقلا .لكاشملا نم دیدعلا .لوضانألا ىلإ اھنم نآلا نورجاھی نییلصألا لوبـنطسا ءانبأ :ةودنلا فویض دحأ نم لاؤس طرشو كنبلا يف رالود 500000 فلأ ةئامسمخ عادیإ وھ ةیسنجلا ىلع لوصحلا طورش دحأ ىلع انھ اھب لومعملا ةیلآلا يھ ام ،رامثتساك رالود 500000 فلأ ةئامسمخلا غلبم حرط وھ رخآ مساب باسح حتفو ةكرش ءاشنإ وھ لھ ؟رالود فلأ 500 رامثتسا طورش يھ ام ، لاثملا لیبس ةینمز ةرود يف ریدصتو داریتسا ماقرأ قیقحت مأ رالود فلأ 500 غلبمب فرصم يف ةكرشلا يف ةدحاو ةدمجم ةعفد غلبملا عدوت نأ مأ رالود 500000 فلأ ةئامسمخلا غلبمب ةددحمو ةمولعم ىلإ جاتحت كنإ اولاق ،ةرـجـھلا ةرادإ تلأس امدنع ؟ رالود 500000 فلأ ةئامسمخلاب ةیكنب ةعیدو كیلع نولوقی ،نالعإلا نم رخآ قش يف لعفلاب بوتكم كلذو ،كنبلا يف رالود فلأ 500 رامثتسا قوطنمب اھدحأ ،قایسلا نع لصفنم ھنكل ،ةیادبلا يف بوتكم وھف ،عادیإلل كنبلا ىلإ باھذلا ةعیدو دیمجت مأ ،كنبلا يف رالود فلأ 500 رامثتسا يھ لھف ،عادیإ قوطنمب ىرخألاو رامثتسا ؟ رالود 500000 فلأ ةئامسمخلاب ةیكنب

28

،ریخأتلا اذھ يف نیببستملا نحن نكن ملو ةتقؤملا ةیامحلا تایوھ ملتسن مل اننأ لجألو انتایوھ ملتسن .ةیكرتلا تاطلسلا هردصم ریخأت ،عقاولا ریخأتلا ةیلكلا يف لیجستلا عیطتسی مل ھنأل ينوناقلا ریغ لكشب نوقابلا اننیب نم دجوی ؟اذھ لح اننكمی فیك جارختسال مزلی ،كلذ ىلإ ةفاضإلاب .لجس يأ تحت اوسیل مھنا ،ةیوھلا جارختسا نأش يف رخأت وأ نآلا سانلا ءالؤھ راص كلذل ،رھشأ 6 لقألا ىلع ةرتفب اقبسم ةیوھ ىلع لوصحلا لـمـعلا حیرصت .لـمـعلا مھنكمی الو ةساردلا مھنكمی ال ھباھذ ءانثأ ،رفسلا تازاوجل الیدب ةیسردملا فیرعتلا ةقاطب نیسرادلا ذیمالتلا نم لبقت نأ انبلاط .ھتلئاع ةیؤرل بھذی امدنع لاثملا لیبس ىلع ،دالبلا ھلوخد وأ جراخلل ھجورخ ،ناكم يأ ىلإ ھتلئاع ةرایزل ةدوعلا الثم ھنكمی لھ ؟نأشلا اذھب ةدعاسملا مكنكمی لھو ؟نكمم ءيشلا اذھ لثم لھ ةقاطب عم اضیأ لـمـعلا حیرصت لمحی نأ نكمی لھ ،دالبلا لخاد عوجرلاو ذیملتلا ةقیثو لامعتساب يتلا ةریخألا ةطقنلا ؟ةیامحلا ةقاطب مادختساب اھب ظافتحالا ھنكمی لھ مأ ،ةقحلم ةفاضإك بلاطلا ىلع انتلماعم متت ةطرشلا رئاودو ةینمألا ماسقألا ىدل ءارجإ يأ يرجن امدنع اننأ يھ اھیلإ ریشأس .نآلا ام لكشب رومألا تنسحت دق ھنإ انل لیق ھنأ مغر ،ةیاغلل ءيس وحن :لوبـنطسا ةظفاحمل ةعباتلا ةرـجـھلا ةرادإ نم كیشیإ ریبلأ دیسلا تیقوتلاب ةلص تاذ دویق يأ انیدل سیلف ،ةتقؤملا ةیامحلا ةلاح ىلع لوصحلل بـلـطب مدقتلا دنع بناجألاب ةصاخلا نیناوقلاو تاعیرشتلل عضخت الو امامت يئانثتسا عضو يف تنأو ،ةینمزلا ددملاو .نیرخآلا ایكرت ىلإ كلوخد تیقوت نم ارابتعا ةتقؤملا ةیامحلا تحت عضولل بـلـطب مدقتلا ىلإ جاتحت ،كلذل يأ دوجو نود كءاقب نأ الإ ،كبـلـط رخأت ببسب ةیئانج ةبوقع دجوی الو ،ينمز دیق يأ نود نم تامارغ بترتت ،لاحلا ةعیبطب انھو ،جراخلا يف وأ ایكرت يف ءاقبلا دیرت تنك اذإ كعضول ىمسم رمألاو ،ةمئاق تددعأ دق كنأو ،ةیسنجلا ىلع لوصحلل امدقم ابـلـط كیدل نأ ضرتفأس .ةیلاح مھترارق نوحنمیو ،ةرقنأ يف ةطلسلا زكرم نم رارقلا يتأی ،انھ رارقلا عناص تسل يننأ حوضوب انماھسإ میدقت طقف لواحن نحن انھ ،اعم ناكسلا نوؤش ةیریدمو ةرجھلل ةماعلا تایریدم ىلإ كانھ ،ةنیعم ةرتفل بناجألا بالطلا نع الوؤسم تنك ،لوبـنطسا يف لمعأ تنك امدنع ،ةمدخلاب

.ىرخألا سرادملا عیمج عبطلابو لوبـنطسا يف ةعماج 57 نم ،ةماقإلا حیرصت ىلع لوصحلل بـلـطلاب نومدقتی نیذلا مظعمف ،انلھاك ىلع عقی ریبك لمح ھنإ سأر ىلع تنك امدنعو نـییروـسلا هاروتكدلاو ایلعلا تاساردلاو سناسیللا تاداھش ةلمح نییعماجلا مھقافر بناجب مھیقبأل ةیسنجلا ىلع لوصحلا نم مھدحأ نیكمتل اینضم ادھج لذبأ كانھ لـمـعلا نادلبلا نم دیدعلاو اكیرمأو ادنك ىلإ اورفاس ةیاھنلا يفو ،راسملا بناوج دحأ يف يئانثتسا عضوب مدقن انلزامو ،دلبلا اذھ حلاصل ةمكحم ریبادت نآلا انذختا دقل .اھیف مھجامدنا نكمی ال يتلا ىرخألا .ربكأ ةعرسب رومألا مدقتت نأ لمآ يننأ الإ ،ةیئانثتسالا ةیسنجلا ةلمحل تالیھستلا نم ةعومجم ،ةرقنأ ةمصاعلا يف ةماعلا ةیریدملا يف ةطلسلا زكرم ىلإ مكیدل يتلا ةمئاقلاب ةضیرع میدقت كنكمی

27

موسر كانھ ،كلذ ىلإ ةفاضإلاب .لاثملا لیبس ىلع رالود 300 نیماع ةدمل رفسلا زاوج دیدجت ةفلكت تاءارجإل ةیلصنقلا ىلإ لوخدلل ةیفاضإ لاومأ میدقت اضیأ يرورضلا نم .ةیمسر ریغ ةیفاضإ ىرخأ لاومأ بـلـطت لاملا جراخ رالود 300 ةئامثالثلا غلبم فالخب ھنأ عمسن .رفسلا زاوج جارختسا .ةیمسر ریغ ةروصب فلأ ىلإ افلأ مھیطعت نأ بجی ،رفسلا زاوج دیدجت عم ،كلذل .رالود 800 ةئامنامث نم ماقرألا أدبت صخش يأل نكمی ،ةیروسلا ةیلصنقلا نم كجورخو كلوخد ةظحل رالود 1200-1000 نیتئامو ةداھش لمحی يذلا يقارعلل نكمی ،لزنم ءارش مھنكمی نیمیقملا ریغ ىتح ایكرت يف لزانملا ءارش .لزنم ءارش يروسلل احاتم سیلو ،انھ الزنم يرتشی نأ نییقارعلل ةتقؤملا ةیامحلا

:لوبـنطسا ةظفاحمل ةعباتلا ةرـجـھلا ةرادإ نم كیشیإ ریبلأ دیسلا هذھ لح نكلو رفسلا تازاوجب ةقلعتملاو نوناعت يتلا لكاشملا نم ریثكلا مكیدل نأ مولعملا نم الو ،ةیروسلا ةلودلاب طونم وھ امنإ ،ایكرت ةیروھمجلا ةموكح ىدل سیل دیكأتلاب وھ ةلكشملا تازاوج ةلأسم ةیحان نم تاطلسلا يف ةیكرتلا تاطلسلا نم مكتاعقوت مھفتأ نأ حوضوب عیطتسأ .رفسلا تالاح يف نمضنو .اكیرمأ وأ ابوروأ يف دلب يأ ىلإ باھذلا نكمی الو ،جراخلا ىلإ رفسلا نكمی ال ھب مایقلا دیری امف ،نـییروـسلا نم رفس تازاوج نودب مھ نیذلل ایكرت يف ءاقبلا ةیناكمإ ةرورضلا ةدكؤملا تاءارجإلا نإف اذل ،جراخلا يف شیعلا وأ جراخلا ىلإ رفسلا وھ يفاضإ رفس زاوج ذخأ اذإ نییروسللو .ایكرت ةیروھمج ةریشأت ةیروسلا ةیروھمجلا ایاعر حنم قیبطت ءدب 2016ریانی 8 نم ةماقإ حیرصت میظنت ىلع نورداق نحنو رفس تازاوج نولمحیو ينوناق لكشب ایكرت ىلإ نیمداقلا .رخآ دلب يأ نع زییمت نود ةیواستملا قوقح لا سفنب هذھب لحلا داجیإ يف مكتبغر وأ رفسلا تازاوج لمع يف مكتبغر لئاسمب ةینعملا ةیعجرملا ةطلسلا يأل الصأ نكمی ال ةیلودلا تاعیرشتلل اقفوو ،ةیكرتلا ةیروھمجلا ةموكح تسیل دیكأتلاب يھ ةلحرملا ھبیوصت نكمی ءيش دجوی الو ،ةیرحب رفاسی نأ رفس ةقیثو وأ رفس زاوج ھیدل سیل يبنجأ .ةطقنلا هذھ يف ھحیحصتو :ةودنلا فویض دحأ نم لاؤس ةیھتنم رفس تازاوج مادختسا يف بغرت ال ایكرت يف ةیكرتلا كونبلا ،مھف ءوس كانھ نأ دقتعأ .سرفلا طبرم تسیل جراخلل انلوخدو انترداغم نإف ،ىرخأ ةرابعبو .،ةددجم ریغ ةیحالصلا ددجملا رفسلا زاوج مادختسا ىلإ جاتحن ،جورخلاو لوخدلا لجأل طقف تازاوجلا دیرن ال نحن يتلا رفسلا تازاوج مدختسن نأ دیری يذلا وھ كنبلا ،انھ كونبلا عم ةیراجت لامعأب مایقلل ھخیرات ،لاحلا وھ اذھ ،ةیحالصلا يراس رفس زاوج مادختسا دیری ،لوخدلاو جورخلل اھلالغتسا نكمی لھ ،ةیحایس ةریشأت وأ لمع حیرصت ھیدل وأ ،ةیراجتلا لامعألا لاجمل لمع ةماقإ عم وھ نم ءاوس ؟يمسر لكشب ،انھ لزنم ءارش عیطتسی نویمیداكأ كانھو ،انیدیأ يف ةمئاق كانھ ،نییمیداكألا ةداسلا ينعت ةیضق اضیأ يھ ةیكرتلا ةیسنجلا يف عورشلا لجأل نآلا ةمئاقلا هذھب مكدیوزت انناكمإب لھ ،ةمئاقلا هذھ يف ةیكرتلا ةیسنجلا نودیری مل اننأل انیلع ةبوقع قیبطت مت دقل ،كلذ ىلع ةدایز ؟ددصلا اذھب مكتفرعم ىوتسم وھ ام مأ ،انبـلـط

26

:لوبـنطساب ركفلا ةیمیداكأل ماعلا قسنملا - ولغوأ يجالاب رزت دیسلا ،طقف ائجال 12 لابقتسال تاشقانم يف تكراش دق ، ائطخم نكأ مل اذإ ، كیشتلا ةیروھمج نإ دحأ قطنی مل ، 16 لادجلا عضوم نـیئـجاللا ددع ناك ایكافولس ةیروھمج نإف اضیأ ةیرخسللو ءيجمب حامسلا لبق ينطو ءاتفتسا ءارجإ ىلع اومزعو ،ةیرخسلل ای 16و 12 ،ىتح فالآلاب امقر

.اصخش 12 :ةودنلا فویض دحأ نم لاؤس ،انل ةبسنلاب ،بلح ةنیدم نم لصألا يف انأ ،ةغللا ةلأسم نأشب قح ىلع تنأ ، يدوریبلا هللا دبع انأ يف اقح ةلھس ةغل يھ معن ،حیحص اذھ ،ةیاغلل ةلھس ةغل ةیكرتلا ةغللا ،ریبك انھاجت لامھإ كانھ ناك وأ سانلا عم جمدننو يقتلن نأ عیطتسن ال اننأ وھ ةلوھسب ھملعت عیطتسن ال اننأ يف ببسلا نكل ،يیأر . جامدنالاب تمق تنسحأ اذإ ةغللاب ثدحتلا كنكمی ھنأ دقتعأ ،عمتجملا حیرصت وأ ةتقؤم ةماقإ تناك ءاوس ،ةماقإلا لاكشأ نم لكش يأب لزنم ءارش ادبأ نییروسلل نكمی ال نكمی ال ،لزانملا ءارش يروسلل نكمی لكش يأب الو ،لمع ةماقإ الو ةیحایس ةماقإ ىتح الو ةماقإ قئاثولاو قاروألا نم مكلا اذھ اھیمیقم نم بـلـطت ةلود دجوت الو .ةكرش سیسأت دنع الإ لزنم ءارش ىتح ،مھدالب ىلإ ةدوعلاب اھینـطاوـمل حمست ملاعلا لود عیمج ،كب صاخ وھ ةماقإلا ناكم نأ تابثإل .كلذب نییروسلل حمست ال ایروس طقف ،ةیحالصلا يھتنم رفس زاوجب انئج امدنع ىتح يلاتلابو ،ایروس ىلإ ةدوعلا اننكمی ال ،انرفس تازاوج ةیحالص تھتنا اذإ ىتح اذل ھجاون قئاثولا هذھ دیدجت يف بغرن امدنعف ،ایكرت نم بھذن نأ دیرن امدنع ىتحو ،ایكرت ىلإ .ةیلصنقلا يف تابوعصلا نم ریثكلا

:لوبـنطسا ةظفاحمل ةعباتلا ةرـجـھلا ةرادإ نم كیشیإ ریبلأ دیسلا ایروس رفس زاوج نولمحی نیذلا بناجألاو ةتقؤم ةیامحب نـییروـسلا مامأ ةینوناق قئاوع كانھ .رفسلا زاوج لكاشم دیدش حوضوب فرعأ ،ةیناثلا ةطقنلا يف .تاراقع ىلع لوصحلل لقألا ىلع رالود 300 ةئامثالثـب مكبلاطت ایروس يف لوبنطسإل ةماعلا ةیلصنقلا نإف ظحلا ءوسلو ریفوت ةداع لواحن نحنو ، ةماقإلا حیرصت بیترت دنع ،لقألا ىلع رھشأ 5-3 ةدمل نورظتنت مكلعجتو يتلا نادلبلا ءانبأ ، نیطسلفو نمیلاو ایروس ينـطاوـمك نینـطاوـملا نم ةیرثكألل تالیھستلا ضعب قئاثولاو قاروألا نم طسبألاو ىندألا دحلا ىلع طقف ظافحلا لواحن نحن ،بعاتملا نم لعفلاب يناعت .مكنم اھبـلـطن يتلا ةطلس يأ كلمن ال اننأ الإ ،ةیروسلا ةرازولا نیواود نم قئاثولا راضحإب بلاطن ال ،لاثملا لیبس ىلع ،ةیروسلا رفسلا تازاوج دادعإ ةلأسم يف تالیھست ریفوت انعسی الو اكراشم افرط انسلو ةیحالص وأ نـییروـسلا انتوخإ نأ ىرأ نأ عیطتسأ ،ةیروسلا تاطلسلا ةدایسل ةلماك ةطلس اھتمرب ةلأسملا هذھ لثم يبرعلا جیلخلا لود نم لود يف تاریشأتلا تاءارجإو رفسلا تازاوج تالماعم بیترت مھنكمأ .ةدحتملا ةیبرعلا تارامإلاو تیوكلا لثمو نیرحبلا :ةودنلا فویض دحأ نم لاؤس

25

،ةمساح ةلكشمل الحو ریخألا ذالملل ابورھ اھرابتعاب اوءاج ایكرت ىلإ اوءاج امدنع سانلا ءالؤھ صرفب قاحللاو ایكرت ةرداغم مھنكمی ناك اذإ ،جراخلل رفس تارایخ مھیدل تناك اذإو ببسلا اذھل .اذھ ةیامحلا عضو اذھ ءاھنإ يف قحلا لماك اھل ایكرتف ،ةیناسنإ فورظ لظ يف شیعلل وأ تایوھ لمحل اورطضی نأ نود نـیئـجاللا لوخد لبقت ةیكرتلا ةیربلا دودحلا تاباوب لازت ال ةداعإل عضخی ذئدنع مھعضو نإف ، ةتقؤملا ةیامحلا ىلع لوصحلل مدقتلا امدنع طقف ،رفس تازاوج .مییقتلا يف ریكفتلا مكنكمی ،ةنیعم ةردق انندمو اندلبل نأ فرتعن فسألا عمف ،لوبـنطسا ةلأسمل انیتأ اذإف يمویلا لوبـنطسا ناكس ددع غلب دقل ،ایاوزلا لك نمو ةیداصتقالاو ةیعامتجالا ةیحانلا نم رمألا

.ةمسن نویلم 20 ،اھمھفت نكمی ةلأسم لوبـنطسا ىلا ایكرت يف ةفلتخم تاظفاحم يف نیمیقملا نـییروـسلا دفاوت نإ مھنأ نم مغرلا ىلع انھ شیعلا كارتألا نینـطاوـملا نم دلبلا ءانبأل نكمی ال تقولا سفن يف ھنأ عم ،ةمولعم لوبـنطسا يف ةیداصتقالا تاردقلاو فورظلا ،لوبـنطسا يف شیعلاو ءيجملا نودیری .تاذلاب ةطقنلا هذھ يف ةلیدب ةقیرط وأ لح كانھ نوكی دق ھنأ دقتعأ كلذل يف سردی يروس باش دجو ول ھنأ ىنعمب ،يمیلقإلا كارحلاو لقنلا نأش يف ایدیلقت اجھن ذختن ،لقن ةیلمع ءارجإل لئاسولا لك مادختسال ىعسن اننإف ،لوبـنطسا يف ةعماجب ناكمب زافو ةعماجلا ناك اذإ ،كلذ فالخبو ،يناسنإلا عضولاو میلعتلا يف قحلل ةیولوألا ببسب ةدعاسملا لواحن نحن انناوخإ ةدعاسم لواحن اننإف ةیلـمـعلا هذھ يفو ،ةلئاعلا لمش مل يعاسمو ،يحص ببس كانھ ةجیتن ىوتسم ىلعأ ىلع اھذاختا يغبنی ریبادتلا ضعب نأ حضتی ھنأ الإ ،نـییروـسلا انتاوخأو راصنألا جذومن وھ نھارلا تقولا يف كرتشملا جھنلا لظیلو ،تاكاھتنالاو تازواجتلا ضعبل .ایكرت يف نـییروـسلا نـیئـجاللا انتوخإ لجأل ھلیبس يف ایقاب نیرجاھملاو صرف مھحنم متیو ،انھ شیعلا مھنكمی نـییروـسلا نأ وھ روھمجلل ماعلا يأرلا نإف ،قایسلا اذھ يف أدبی امدنعف ،كلذ عمو .صرفلا سفنبو كارتألا نونـطاوـملا ھب ىظحی ام لكب نوعتمتیو ،لمع ةیناجیبرذألاو ةیروسلا ةیسنجلا نم برتقی ال لـمـعلا اذھ نإف ،ةیداصتقا تایدحت ةھجاوم يف سانلا .ھتلئاعو ھسقن يف ذئنیح ركفیف صخش لكو ،ةیكرتلاو ةیناریإلاو ةمكاحلا لودلل نكمی نایحألا ضعب يف نكل ،لودلا رصانع مھأ يھ بوعشلا نأ نم مغرلا ىلع ةعومجم نأ ىرن نأ اننكمی ، ایروس ىلإ رظنن امدنع ،اھبوعش ةدارإ نع ةفلتخم فقاوم ذاختا نأ ىرن نأ اننكمی ،قارعلا ىلإ رظنت امدنعو ،اھیف ملسملا بعشلاو ایروس دھطضت ادج ةریغص ئجال 3591000 نع ثدحتن مویلا نحنو ،بعشلا ةدارإب دبتستو دھطضت ةریغص ةعومجم انتوخإل طقف ال ،ایاضقلا نم ةیساسألا عیضاوملا ةجلاعم ىلإ ایكرت يف جاتحنو ،ایكرت يف يروس .بناجألا عیمج مساب رومألا يف رظنلل علطتن لب ،بسحف نـییروـسلا ایكرتل ةددعتملا ةرواجملا دودحلا نم يریھامج قفدت يف نودفی ةدیدع بوعش نم نوریثك رشب ةمث لظنس اننأ دقتعأو ،يعامتجا عدصت نم مھب لزن ام انل مولعمو انھ ىلإ مھرورمب ءوجلل نوعسیو ریصقلا ىدملا ىلع سیلو لیوطلا ىدملا ىلع مھارن

24

ءاشنإ بوجوو ،كلذ نأشب بیترت ءارجإ نكمملا نم نإ لیق دقو ،نیملعمك مھب نوفرتعی ال مھنأو ،نـییروـسلا انتوخإ صخت ةینھم ةفرغ ىلإ امئاد رظنن انوعدت ال نأ تایصوتلا تءاجو ،ةیسنجلا نییمیداكألاو ءابطألا حنم بجی امك ایاضقلا هذھ ىلع ثیدحلا ىرج دقو .ةیباجیإلا ةلثمألل ءيشلا ضعب تفتلنلو ،ةیبلسلا ةلثمألا .اھیلع دیكأتلا مت يتلا تاعوضوملا اھرابتعاب

:لوبـنطسا ةظفاحمل ةعباتلا ةرـجـھلا ةرادإ نم كیشیإ ریبلأ دیسلا انعمتجا دقو .لوبـنطسا ةظفاحمب ةرجھ ةرادإ يف تاونس 3 ةدمل ةرـجـھلا لاجم يف ریبخك لمعأ ،ةیروسلا ةلأسملا نم بارتقالل ىعسأ امئاد انأ .نـییروـسلا انفویض لكاشم ضعب ةشقانمل انھ نمیلا يف مالسإلا يف انتوخإ صخت يتلا ایاضقلا يف عیمج يف لب ،اھدحو ةیروسلا ةلأسملا تسیلو .نیطسلف يفو رصم يفو .ةمألل ةینطولا تاقالعلاو ةیملاعلا ةیناسنإلا میقلا ساسأ ىلع نكلو تركذ دقل ،رھظلا دعب ام ةرتف يف تاثداحملا نم ىرج ام يف اھیلع فسآ ةطقن ىلع دیكأتلا دوأ هذھ ضعب نع ریبعتلا متی نأ لضفأ تللظ يننكل ،جامدنالاو لماكتلا ساسأ ىلع لكاشملا نم دیدعلا سمخ ىضق نم مكضعبو ،تاونس ثالث ایكرت يف ىضق نم مكضعب نأل ،ةیكرتلا ةغللاب لكاشملا .ينجعزی ةحارصب اذھو ،مكثیدح ىرجم يف ةیكرتلا ةرابع يأ اولمعتست مل اذھ مغرو تاونس يتلا ثاحبألا ةجیتن ایكرت يف نیلجسملا نـییروـسلا 3591574 ددحت نأ دوأ ءيش لك لبقو الوأ ددع ،لوبـنطسا يف صخش فلأ 570 میقی ءالؤھ نیب نم .انھ انناوخإ كانھ سطسغأ يف تیرجأ 515 157 ھعومجم امو تاعطاقم 10 يف ایكرت يف تامیخم يف نوقاب نویروسلا فویضلا نم .ةحاتملا ئجالملا نم 15 يف ةدحو عقاوم ىلع اھیلع روثعلا مكنكمی تامولعم يف ،ةینفلا لیصافتلا هذھ يف ضوخلا نم دیزم نود يتلا لكاشملا ةعومجم نأشب يتایحالص نم يھ يتلا رومألا لوح مكریونت لواحأس ،بیولا .اھومتركذ دادعإ نكمی ال ،ببسلا اذھلو ،رفس زاوج مھیدل سیل صاخشأل ةماقإ حیرصت كانھ نوكی ال دق .مھرفس زاوج دیدمت نوعیطتسی ال نیذلاو رفس زاوج مھیدل سیل نیذلا نییروسلل ةماقإ حیرصت عیمجف ،ةماقإلا حیرصت رادصإ نم نـییروـسلا عنمی نأ نكمی فقوم دجوی ال ،كلذ فالخب ىلع لوصحلل بـلـطب مدقتلا مھنكمی ينوناق دالبلل مھلوخدو رفس تازاوج مھیدل نیذلا نـییروـسلا يف ءاقبلاب ھل حمس يذلا تقولا انذإ حونمملا صخشلا ىقبیل ،كلذل اقفوو ، دتمت دقو ةماقإلا حیرصت .ایكرت نیذلا ةتقؤملا ةیامحلا تحت نییروسلل ةیراركتلا ةدوعلاب ةقلعتملا قیضلا بابسأل ركذلاب قرطتلا مت صخش :يلی امك يھ ةتقؤملا ةیامحلا فرعی يذلا قطنملا صخلتیو ،ةیكرتلا يضارألا اورداغ ملظلا نم الاكشأ ىری وأ ،ةیناسنإ ال هدلب يف ةلماعمل ضرعتی فوسو ،هدلب يف ةعلدنم برحلا زاوج نم ققحتلا نودب ایكرتل ءيجملا نوعیطتسی كئلوأو ،ھسفن وأ ھترسأ نم لانت داھطضالاو .ةتقؤملا ةیامحلا ةفصل نوزئاح مھو رفسلا ال مھنأ ةقیقحل يقطنم ببس كانھوأ جراخلا ىلإ رفسلاب ةتقؤملا ةیامحلا ووذ صاخشألا عتمتی ال .مھدلب ىلإ ةدوعلا نوعیطتسی

23

مھیدل نیذلا كئلوأ عم تالھؤم مھیدل نیذلا كئلوأ ةصاخب نیملعتملا نـییروـسلا عضو حرتقا دقو ةعباتمو سلجم ءاشنإ كلذ لجأل حرتقاو .مھنأشب ھلمع نكمی امع مھرمأ يف رظنیو ةینھم تاراھم ةرازو نم معدلا نم دیزملا كانھ نوكی نأ بجی ھنأ لیق نكل ،مھدناس نم اودجو مھنإ اوركذ ،ھطاشن .تارداصلاو ةراجتلا كسمتلا ةرورضب لیق نأ ،ةودنلا هذھ يف نوثدحتملا ةداسلا عیمج هراثأ ،انھ ھتیأر ماھ ءيش لصحی امك ،يروس لك مامأ كارتأ10 نییعت بوجوب لئاقلا طرشلا يف نویروسلا ھلانی ءانثتساب هذھ نوكت ةیصوصخلا تاذ فئاظولاب نأ لیقو ،يبنجأ لكل كارتأ ةرشع نییعت يف بناجألا يقابل .دحاو لك لباقم ةسمخ ةبسنلا نودیری مھنأل ،اھضیفخت ةنورمب بلاطم ةمث نكل بناجألا عیمج ىلع ةحئاللا هذھ قبطت اقح امبر تءاج امك ،كارتألا نومدختسی امدنع فیلاكتلا اوداز مھنإ لاقی ،نـییروـسلا نم دیزملا فیظوت نامتئالا تاقاطبو ضورقلا ةیلمع نم مادختسا نم مھنیكمت انیدل فراصملا عطتست مل نأ ىواكش .ةنـطاوـملا ىلع لوصحلا نأ نم دعب اونكمتی مل مھنأل ال نـییروـسلا نأ يھ ةلكشملا لظت ةیكرتلا ةنـطاوـملا ىلع مھلوصح ةیسنجلا نودب ھنأ لیق امك اذھ نأ لیق ثیح نـییروـسلا ةفاقث يف خسار وھ ام ضیقن ،ایكرت يف تاراقعلا كلمت نوعیطتسی ناسنإلا مساب الجسم لـمـعلا لحمو تیبلا نوكی نأ ةرورض يف لح الب اغارفو ةریبك ةوجف عنصی .يروسلا اسجاھ درطلاو لـمـعلا نم لصفلا نم فوخلا لظی نـییروـسلا فیظوت خانم يف ھنأ اضیأ لیق ،ةمدخلا ءاھنإ ضیوعت ىلع لوصحلا مدعو ،امئاق تاءارب لثم تالماعمل ةكرش ءاشنإ مضخ يف ادج ةقیش عیضاوم تریثأ امك ،نـییروـسلا لمع يف ،لیكوتلل ينورتكلإلا لیثمتلا ةینورتكلإلا تالجسلا عم قیثوتلا تالماعم ،صیخارتلا ،عارتخالا لامعألا تاعازن تایوست عوضوم نع ثیدحلا متو .ادج ةماھلا طاقنلا نم دحاو وھ اذھو .عارتخالا ةءارب نأشب ةریبك ةلضعم تركذ مث ،ةحلاصملاو تازاوج نودب بلح ذفنم ربع ایروس نم لوخدلا دنع ةلصلا تاذ لكاشملا ىلع ثیدحلا رم امك .ایروس نم ھتیحالص ةدم ةیھتنملا رفسلا زاوجب وأ رفسلا لوقعملا ریغ نم ھنأ لیق دقل ،ةظھاب فیلاكت اھل ناكو قئاثولا دیدجت يف تابوعص كانھ نإ لیقو 7 ھیف لمعی نأ يفكی يذلا ناكملا يف نولمعی صاخشأ 10 ةوقب ام ناكمل لیغشت طرش ىلع ظافحلا .صاخشأ

ةنیعم نس ىلإ اولصو دق تاونس 8 ذنم انھ اوناك نیذلا نـییروـسلا انناوخإ نع اضیأ انملكت .لمع ىلع روثعلا يف ةبوعص نودجیسو ثوغلا ماھمل اوبھذ نیذلا انربخأو ،ةماقإلا حیراصت يف ةلصاحلا لكاشملا نع غالبإلا مت ،ةدوعلاب مھل حامسلا مدعب ایروس لامش ىلإ ةدعاسملاو ذافنإل نیمئاقلا نیذلا كئلوأ نإ لیقو ،ةیدادبتساو ةیفسعت ةقیرطب ةیسنجلا ةبیرض تضرف امك ثدحت امك ،ةیجازملاو ةیسفنلا مھتلاحل اقفو سیلو ،نوناقلل اقفو فرصتلا مھیلع يغبنی نوناقلا ،ةكرش سیسأت ىلع مھتردق مدع نع ،راغصلا لافطألل يسفنلا فیقثتلا نومدقی نیذلا نع ،انفویض

22

:ةودنلا فویض دحأ نم لاؤس انؤاقدصأ انلأسی ،2013 ماع نم برقی ام ذنم ایكرت يف انأ انھ ،ءایزیفلا مسق نم جرختم يعماج انأ ،رامثتسالا يف اریكفت اوءاج ، لوبـنطسا ىلإ اوءاج امدنعو ؟لوبـنطسا ىلإ متیتأ اذامل ،نویروسلا ىلإ نـییروـسلا نم ریثكلا ءاج دقل ،ةیعانصلا ةقطنملا ببسب تآشنملا نم دیدعلا كانھ نأ ةقیقحو يف لمعلل ةكرتشم ةفرغ حتفب انھ بلاطنو ،لام سأر مھیدل وأ ،نوملعتم سانأ اعیمج مھو لوبـنطسا .ةنیعم نیناوقو حئاول راطإ دنع ةلاقتسالا ىلع اوربجی وأ مھلامعأ نم ءابطألاو نییمیداكألا درطی ال نأ اضیأ بلاطن ، ایناث .ةیسنجلا نوبستكی امدنع مھلصف مدعو لـمـعلا حیراصت مھحنم وھ سیل اذھ نكل ،ياتاھو نیسرم لثم تاعطاقم يف ةیاغلل دیج جامدنا كانھ نأ ىرن ، متركذ امك اھذیفنت متی يتلا ةطشنألا ىلع زیكرتلا نم ریثكلا دوجو مدع ببسب اذھ نوكی دقو ،لوبـنطسا يف لاحلا جامدنالل نودعتسم لعفلاب اننأ دیب تایباجیإلا ىلإ هابتنالا نود تایبلسلا ىلإ امئاد رظنلاو ،انھ .لماكتلاو :لوبـنطساب ركفلا ةعماجل ماعلا قسنملا - ولغوأ يجالاب رزت دیسلا ؛ ةحورطملا ثیداحألا لالخ اھتددح يتلا ایاضقلا ضعب ىلع دیكأتلا دوأ نم مھتالھؤمل ةلداعمو ئفاكت ءارجإ لعفلاب نورظتنی يمیداكأ فلأ كانھ ،نییمیداكألاب قلعتی امیف .ادج ةریبك ةلكشم اھتاذ دحب هذھو ،يكرتلا يلاعلا میلعتلا ةئیھ سلجم نییمیداكألل نكمی .كانھ ةدودحم مھلمع صرف نأل لوبـنطسا ىلإ ةیدودحلا ندملا نم سانلا يتأی اھركذ مت ىرخأ ةطقن كانھ ، كلذ ىلإ ةفاضإلاب .لاقی نأ نكمی ةریغصلا عیراشملا معدو نواعتلا .نیملعتملا نم ةدافتسالاو نـییروـسلا نم ةدافتسالا انیلع بجی ھنأ يھو نولواحی نویروسلا ناكو ،انتلود لبق نم امیظنت رثكأ ةقیرطب ىطعی نأ بجی يكرتلا میلعتلا نأ لیق .مھسفنأب YouTube بویتویلا ربع میلعت ىلع مھسفنأب لوصحلا

رایتخا مت ھنأ لیقو ،قالطإلا ىلع ةیفاك ریغ اھنكل فسینویلا سرادم يف ةیمیلعت ةمدخ میدقت متی مھمادختسا مدعب مھتیعوتو نـییروـسلا رابخإ متو ،ةرادجلاو ةءافكلا ساسأ ىلع اھیف نیقسنملا .ةیباختنا ةیاعدك ،ةیلاع روجأ مھل تلیق نیماحملل اومدقت امدنعو ،تاراجیإلا يف ةالاغملاو ،نیفظوملا لالغتسا ركذو دقو يبوروألا داحتالا نم مداقلا لیومتلا عم يبنجأ معد رداصم نم اوعفتنی ال نأ بجی ھنأ مھل لیقو نیردصملا ةصاخو ،تارداصلا ریدصت زیزعتل يجیورت عورشم ریوطتل انتفرغ مادختساب يصوأ .قوسلا نوفرعی نیذلا ،ةیبرعلا ةغللاب نیقطانلا .نیسفانتمك سیلو اعم لـمـعلا يف ةبغرلاب نـییروـسلا انناوخإ رابخإ متیو مھضعب دقف ذإ ةلب نیطلا تداز لب ىتح ،ھتنت مل لكاشملا نإف ةنـطاوـملا تلین امدنع ىتح ھنأ لیقو .اھببسب مھفئاظو

21

نم رثكأ كانھ ،ةماقإلا حیرصت دیدمت عیطتسن ال اننأل ضرعملا روضح اننكمی ال ، رطق يف لاثملا .ادج كركشا مھل لولح داجیإ نیكراشملا نم اوبـلـطت نأ مكنم بـلـطأ ةلكشم يروس لاـمـعأ لـجر : ننش دامع دیسلا لامعلا ةیضق ،مھتابـلـطتم مھیدل ءاقدصألا ضعب نأل ةدحاو ةطقن ىلإ قرطتأ نأ طقف تدرأ .ةضفخنم ةیشیعملا مھبتاور نوكو ،انھ نـییروـسلا رطخی دق ءيش ھنأل ،انھ ةیوستلل ىعسأ امنیب يف ىرخأ ءایشأ لھاجتأ نأ دیرأ يننأ ىشخأ عبطلاب نم ریثكلا لیغشتب موقت عناصملا ضعبف ،ىرخأ تاظفاحم يف نیدوجوملا ءاقدصألا ضعب لابب ةسایس قیبطت مت ،نیلماعلا ءالؤھ لجألو ،لمع حیرصت ىلع اولصحی مل ةیادبلا يف ،نـییروـسلا .انھ ةفلتخم موسرلا ةدایزب نكلو ،اھنم ضعب لیجستب تأدبو ،اھلیجست كنكمی ،لـمـعلا ةرازو نم ةركذم تءاج مث روجأ عفد مت امبر وأ اھعفد متی مل ةقباسلا SGK يعامتجالا نامضلا طاسقأ نأل ،فیفط لكشب .ةیاغلل ةضفخنم ىلإ بتاورلا نآلا تعفترا دقل ،قح وھ لب ،ادج ةدیج ةیضق هذھ ،تقولا اذھ يف اقح ةدیج ةوطخ هذھ صیخرتلا نیحونمملا ةرازولا نم نیمداقلا انؤاقدصأ فداص ،كلذ دعب نكلو ،روجألل ىندألا دحلا .ةبسنلا هذھ ىلع ءانب لـمـعلا نوناق ذیفنت ىلع نیروبجم نوكنس نأ ،مھلوق دح ىلع ،ائیش يف ،يلاحلا تقولا يف ةیاغلل بعص عضو يف مھتلعج ،10 ىلإ 1 وأ 5 ىلإ 1 تناك يتلا ةبسنلا ،ماری ام ىلع ریسی ءيش لكو لامعلا نم ریثكلا مھیدل ناكو اولجسی ملو نیثرتكم ریغ اوتاب ةیادبلا اوعطتقاو لـمـعلا ةرازو نم ءاقدصأ ءاجو ،ربكأ ةلكشم يف مھسفنأ اودجو ،لیجستلا اوأدب امدنعو ،اھتمرب ةلكشملا ىلإ رظنلا ىلإ ةجاحب نحن ،انھ ةلكشم لح لواحأ طقف انأ ،ةریبك تامارغ مھنم .اھلماكب ةلكشملل رظنن مل ول ةفلتخم لكاشم دلوتت ال ثیحب ،طقف اھنم ءزجل سیلو ،روجألل ىندأ دح كانھ تابو ،ایكرت يف ،فرعأ ام ردقبو ،بتاورلا ةدایز تمت ،لاثملا لیبس ىلع بجومب نومیقی نم لیغشتب انمق ، مھنم ضعب لیغشت يف انأدب امدنع ھنأل ،ادج ةدیج ةوطخ اھنأ امك .ةیحایس تاماقإ ىلع اظافح ءاج مھضعب ،ةیحایس ةماقإ حیراصتب اونوكی مل انھ ىلإ اوءاج نیذلا نـییروـسلا لك .انعم مھلیغشت انأدبف ،ةیحایس ةماقإ ھیدل ناك مھضعبو ،مھمیق يننكمی ىتح ىلعأ بترملا نوكی نأ بجیو ،فاك ریغ روجألل ىندألا دحلا نأ لـمـعلا ةرازو تلاق رسك اننكمی ال ثیحب ،عسوأ روظنم نم اذھ ىلإ رظنلا ىلإ ةجاحب اننأ وھ ھلوق دیرأ ام ،مھلیغشت مكل اركش ،بناوجلا دحأ حالصإب موقن امنیب رخآ بناج : رازن دمحم دیسلا : ةودنلا فویض دحأ نم لاؤس مھتالئاع مادـقتسا نودیریو انھ نولمعی نیذلا صاخشألا عوضوم يھ ،ھیلع زیكرتلا دیرأ يذلا رمألا تئجو يتدلاوو يبراقأو يتجوز تكرت ينكل ،لعفلاب انھ ایلاح لمعأ الثم انأف ،انھ ىلإ مھراضحإ و .لمعلل بـلـطت رمألا اذھب ةینعملا بتاكملا ضعب نأ الإ ،يلاحلا تقولا يف يمأ يتأت نأ دیرأ لاثملا لیبس ىلع ال يتلا لكاشملا نم ریثكلا كانھف .... ةیوھلا ةیضق يھ ىرخأ ةیضق كانھ مث ،ادج ةریبك اماقرأ ..ادج ةیندتم روجأب نیتتشم نولمعی ةیوھ قئاثو نودب مھنوك ببسب طقف سیل ،اھرصح نكمی ،لوبـنطسا يف ةیوھ ىلع لوصحلا نوعیطتسی ال مھنأ فرعأ سانلا ءالؤھ ىلإ ثدحتأ امدنع ،لـمـعلا ةلأسم يف ةریطخ ةوجف كانھو ،ةیوھ ىلع لوصحلل ىرخأ ندم ىلإ باھذلل نوجاتحیو لیغشت نودیری ال مھنإ ،لمع حیرصت ىلع لوصحلا يروسلا بـلـطی امدنع لـمـعلا بابرأ برھتی .حیراصت نود مھلیغشت نودیری مھنأ وأ نـییروـسلا

20

يكرتلا جتنملل تراص كارتألا نییعانصلاو نیرمثتسملل مھفیظوت مت ، نـییروـسلا لوصو دعب نكل ،ةمجرتلا يف ءاطخألا ضعب باكترا مت دقل معن ،ةیطسوأ قرشلاو ةیروسلا قاوسألا يف ةحاس .اھیلع بلغتلا نم انكمت لوصولا نكمأ و لب ،ةلود 28 يف نآلا انتاجتنمو ،ةیاغلل دیج ناكم يف نآلا انحبصأ ، كلذل ةجیتنو ،ادیج ةفورعم نكت ملو ةیكرتلا ةباتكلاب امئاد ةبوتكم نكلو ، قباسلا يف ترفاوت ةیكرت تاجتنم ىلإ .ةیبرعلا ىلإ مجرتت مل تاجتنملا هذھ نأل دصقملا دلب يف نكامألا مظعم لیجست نكمملا نم دعی مل راقع ىلع ذاوحتسالا لوح ةفلتخم قرطب ةیكرتلا ةیسنجلا باستكاو ،رامثتسالا نوناق ثدحأل اعبت يف نوشیعی نیذلا نـییروـسلا ءاقدصألا ،يئاقدصأ نم دیدعلا يب لصتا ،رالود فلأ 250 نم يروسل نكی ملف ،انھ ةداج تارامثتساب مایقلا اودارأ جیلخلا نم انھ ىلإ اوءاج امدنع ،جیلخلا ةقطنم لاص نأ دعبو انھ ةیمیظنتلا حئاوللا هذھ رودص دعب امنیب ،راقعلا كالتما يف قحلا كانھ میقم رامثتسالا اذھ عجش ةیسنجلا ىلع لوصحلا قح باستكا عم افلأ 250 ھتمیق تیب ىلع لوصحلا ال يأ ،انھ ةیكلملا يف قح ھل سیل نـطاوـم يروسلا نأ اودھاش اوءاج نأ دعب نكل ،ریبك لكشب .راطإلا اذھ ربع ھلوخد نكمی نأ نیبتو ، ةكرش ھئاشنإ لالخ نم لزنملا اذھب زوفی نأ ھیلعو ،يناثلا دنبلا ىلإ بھذی نأ نذإ ھیلع مقرلا ناك ثیح ،مھمودق مدع يفو سانلا نم ریثكلا مالستسا يف كلذ ببستو ،فلأ 500 غلبی مقرلا هذھ نم ةدحاو هذھو ،ةدشب خراص مقر 500000 لثم مقرلا نكلو ،ةیقطنم رثكأ فلأ 250 لثم .لكاشملا طرش كانھف ،كونبلا نم ریثكلا ىلإ بھذت امدنع ایعانص وأ ارمثتسم تنك ءاوس ،رخآ لاؤس يدل ةلأسم تسیل هذھ ،ضرق ىلع لوصحلا لجأ نم ةیكرتلا ةیسنجلا ىلع تلصح دق نوكت نأ بجیو 2 اھردق لام سأر ةرود اھیدل يتلا تاكرشلا وأ ،كونبلا ينعت ةلأسم طقف اھنكلو ،عبطلاب ةیمومع 23 ىلإ تارداصلا قوستو هذھ لثم لام سأر ةرود اھیدل انتكرش ،اھلمكأب ةكرشلل رالود نویلم اننكل ،انعم ينطولا داصتقالا معدیو انمعدی يذلا ءيشلا ،داصتقالا يف ةداج ةمھاسم اھیدل ،ةلود .نامتئالا مادختسال نورطضم اننأ ادكؤم ائیش انفداص

،ةیكرتلا ةنـطاوـملا نم انولخ اھببست يتلا زفاوحلاب زوفلل ةصرف اننامرح نع ةدلوتملا ءایشألا كلت ىرت تنأف ،ةیئانثتسا ةنـطاوـم بستكن فیك ملعتن نأ اندرأ اذإ ،ةرـجـھلا تاطلس ىلإ بھذن امدنع ةیكرت ةیسنج ةمث سیل نكلو ،تارامثتسالاو تاراقعلا نم دیدعلا مھیدل ،نیرمثتسملا نم دیدعلا رھش ةدمل ،لاثملا لیبس ىلع ،رھش ذنم قیبطتلاب تمق دقل .لھؤم ریغ ةماقإ حیرصت كانھ امبرو ةرـجـھلا ةرادإب تلصتا امدنع اھتیقلت يتلا ةباجإلا تناك ،تاباجإ يأ ىلع لصحأ مل نكل ،فصنو ."ثحبلاو ةساردلل ةعضاخ" تاونس 3 يدلو ،ةیراجتلا لامعألا سیسأت انسرام اھنم تاونس 4 ،تاونس 6 ةدم ایكرت يف يل ھیناعأو يئاقدصأ ھنم يناعی يذلا قیضلا بابسأ نم دیدعلا نإ ؟دیدجلا ءيشلا وھ امو لمع حیرصتب ضرعم ایناركوأ يف ناك مكل تیكح ولف ،نیرخآلا نیرمثتسملا نم لئاھ ددع اھاقلی لكاشم يھ ،مھلثم لیبس ىلع مایألا هذھو ،انھ يتماقإ دیدمت عطتسأ مل يننأل ضرعملا يف ةكراشملا اننكمی الو ،علسلل

19

،ةیاغلل ءيس يراجتلا ماظنلا كلذكو ،ایروس يف ةیاغلل ءيس میلعتلا ماظن نأ يھ كلذ ءارو بابسألاو انیدلو ،بیردتلاو میلعتلا ىلع لوصحلا اننكمی وأ ةحضاو فورظ لظ يف لـمـعلا اننكمی نحنو نادلبلا يف حوتفملا میلعتلا عوضوم لوبق متی ال ثیح جرختلا تاداھشو تامولبدلا هذھ لثم ایروسب قبطملا حوتفملا میلعتلا ماظن نأ يھ اضیأ ةمھم ةلكشم ترھظ ،انھ ىلإ انرجاھ امدنع ،ىرخألا ،ةینوناقلا ایاضقلاب قلعتی امیفو ،لھؤملا ئفاكت ةلداعم ىلع لصحی ال وأ انھ لوبقم ریغ ایروس يف .ةینورتكلإلا تاداھشلا رادصإ تایلمعب قلعتی امیف اھتعجارمو تانایبلل ةبسانم ةیتحت ةینب دادعإ بجی رین تحت نم انجرخ ،ةنیعم میقل انھ ىلإ انئج دقل ،انئاقدصأل ةریخألا ةطقنلا يھ ةیمھأ رثكألا ةطقنلا ىلع انھ انل ةفورعم ةحارلا لئاسو نم دیدعلا تحبصأ اھكردن نأ دیرن ةنیعم مالحأ انیدلو داھطضالا مل معن ،ماع دعب اھیلإ نآلا انرظنو ةرم لوأل انلصو امدنعو ةماقإ حیراصت انیدل ناك ،نینسلا رم ةماقإ حیرصت ىلع انلصح امدنعو ،قرزألا رتفدلا ھیمسن انك ام ،ددجت هذھ ةماقإلا حیراصت دعت ةصاخلا ةماقإلا حیراصت تھتنا دقل ،عوضوملا اذھب ةقلعتملا حئاوللاو نیناوقلاب اندیوزت متی مل عبطلاب نم مغرلا ىلع ، اوددجی نل مھنإ اولاق .ةصتخملا تاطلسلا ةراشتساب انمقو ،ددجت نأ اولبقی ملو انب فوسو ،ددجت ال ةرـجـھلا ةرادإ نكل ،امیقم حئاسلا نإ ةیحایس ةماقإ ةفصب اذإ اھدیدمت نكمی ھنأ .انقوقح ال و انحئاول فرعن ال نحنو ، ةتقؤملا ةیامحلا تایوھ تیطعأ ،ةتقؤملا ةیامحلا ةیوھب مھلدبتسن

امك لمألا انحنم دقف ،تالیھستلا عاونأ ةفاك نم ،قحتسن انكام ىلع انلصح دق اننأ نم مغرلا ىلع تایعمجلا يف لمعلل ،ایروس لامش ىلإ بھذی انم ریثك ،رفسلا يف قحلا انحنم و ،تایوھلا هذھ انحنم تاونسلا هذھ دعب ھل تیطعأ نمو ،نآلا ةتقؤملا ةیامحلا ةیوھ تیغلأ ىتح ایكرت ىلإ دوعی مث ةیریخلا يف تاونس 3 ىلإ 2 دعب يلإ ھقئاثو دیدجتل ةلواحم يف ةتقؤملا ةیامحلا ذخأیل تاونسلا دعب انھ ءاج نكمیو ،يھتنت ال دق يتلا تاقیقحتلا ،تاقیقحتلل نوعضخی مث ،دیدجتلل ةلباق دوعت نل قحال تقو .رخآ ءيش يأ مھل ثدحی وأ ،مھلیحرت :ةودنلا فویض دحأ نم لاؤس ،ایماحم يتفصب ؟مئاق ئجال قوقح يھ ام ؟نییلاحلا نییروسلل ينوناقلا عضولا وھ ام ،لاؤس يدنع مالسب شیعلا انھ شیعی يروس نـطاوـمل نكمی لھ ،ةینوناقلا تاحلطصملا نم ادیزم مدختسأس ؟ایكرت يف شیعی صخشك يقوقح يھ ام ؟ةینوناقلا ةیحانلا نم ،العف

:ةودنلا فویض دحأ نم لاؤس ىلإ ردصنو عنصملا انأشنأو 2015 ماع يف ایكرت ىلإ انلصو ،لیمجتلا تارضحتسم عنصم كلمأ انأ اذھ يف لمعن نأ دیرن نحنو ،فادھألا نم ریثكلا انیدلو ایكرت ىلإ انلصو عبطلاب ،ادلب 23 يلاوح ةئیبلا انیلع انببحأو ،دلبلا اذھ يف لـمـعلا انببحأ ایكرت ىلإ نیمداقلا نیرمثتسملا نم ریثك لثمو ،دلبلا ةئبعتلا عناصم نم دیدعلا ،يعانص خانم رثكأ ،اذھل بابسألا نم دیدعلا كانھ .انھ ةیرامثتسالا .لكاشملا نم ریثكلا اضیأ انیدلو ،ةیراجتلا تامالعلا قصلو ةیمستلا عناصمو فیلغتلاو نم دیدعلا رظن تاھجو كانھ ،الوأ ؛طاقنلا هذھ ةجلاعمل انھ مكیلإ تثدحت يننأ يف ببسلا وھ اذھ ،ةیؤرلا لصت نأ بجی ،2023 ایكرت موھفم لوح اصوصخ ، لوبـنطسا يف نـییروـسلا نیرمثتسملا قلخ دقلو ،عمتجملا اذھ نم ءزجك ةیواز نم يلاحلا تقولا يف رمألل رظنن نحن ،لاحلا ةعیبطب تاقوعملا ضعب اقباس لاجملا اذھ يف كارتألا ھجاو دقف ،ادیدج ایعانص الاجم نویروسلا نییعانصلا .طسوألا قرشلا قوس لوخد يف ةیبرعلا ةغللا نوفرعی ال مھنأ ةصاخ ، تابوعصلاو ال مھنأل ةریبك تابوعص نوھجاوی قیوستلا لاجم يف نولمعی نیذلا كارتألا ءاقدصألا نأل اذھ .ةغللا نوفرعی

18

يأ وأ انرفس زاوج وأ انقئاثو دیدجتو ایروس ىلإ ةدوعلاب نآلا انبلاطت لودلا ضعب نأ ىرن اننكل ىلع عضی اذھو ،انیتأ ثیح نم ةدوعلا ةماقإلا حیراصت قئاثو مامتإ لجأل بـلـطت وأ ،رخآ ءيش .اقح اریبك ایلام ائبع انلھاك ،نیماع نم رثكأل نوددمی ال مھنإف ،لاثملا لیبس ىلع ،ةلئاعلا هذھ يف ءاضعأ صاخشأ 5 ناك اذإ رالود 300-200 ىلإ دیدمتلا موسر لصت دقو ،رفسلا زاوج ىلإ دیدمتلا موسر دیدمت اضیأ مھنكمیو ایكرت يف يلاحلا تقولا يف نكلو ،يكرت رفس زاوج يدلو ةیكرت ةیوھ ایلاح يدل ،دحاولا صخشلل ةصاخلا تادنتسملا دیدجت وأ تاداھشلا دیدجتل ،ىرخأ ةرم ایروس ىلإ دعتل نولوقی اوراص فسألل .ةیلصنقلا ىلإ بھذا نولوقی وأ ،كب ،ةیروسلا تایولحلل الحم حتفن فوس لاثملا لیبس ىلع ةسسؤم ءاشنإب موقن امدنع ، ىرخأ ةلأسم كیطعن انھو "دحاو يروس لیغشتب كل حمسنل نییروس ةرشع لیغشتب مق "كارتألا نولوئسملا لوقی نیأ نم تایولحلا ىطسأ يكرت لماعلا ،ةیروس تایولح عنصأ نأ دیرأ انأ نكلو ،ھبـلـطت يذلا نذإلا يدنع لغشأ اذاملف ةیروسلا قابطألل الحم وأ امعطم حتتفأس تنك اذإو ،ةیروسلا تایولحلا فرعیس .ضقانتلا اذھ لثم كانھف كلذل ؟ةیروسلا ةعانصلا يف ریبخلا كلذ يل نوبلجتس لھف كارتألا نم ةرشع :ةودنلا فویض دحأ نم لاؤس لـمـعلا ةرازو نم لكل نوكی نأ بجی ،تاذلاب ةطقنلا هذھبو ،ادج ضفخنم نـییروـسلا لامعلا لخد تناك اذإ ،حئاوللاو نیناوقلا ھیلمت امل اعبت فیظوتلا ىلع نیلغشملا ةیذیفنت تاسرامم ةیلاملا ةرازوو 10 ىلإ لصی لامعلا نم ددع ذخأ ىلع هرارطضا مكنكمی الف ، صاخشأ 7 بـلـطتت ةمھملا ةعیبط اضیأ يغبنی ،روجألل ىندألا دحلا عیرشت ةلأسم يف ضوخلا عم ،بتاورلا ضعب رخآ رمأ ،صاخشأ .لوقعم ىوتسم ىلإ بتاور بلجت نأ لك ،امھاتلك لـمـعلاو ةیلاملا ةرازو نم لك ةعجارم بجیو يعامتجالا نامضلا طاسقأ عفد بجی تاجتنملا راعسأ نوكت نأ بجی ،سیسأتلا ةیلمع ىلإ لاقتنالا لبق ةدیج ةفرعم ىلإ جاتحت ةكرش قوسلا ىوتسم يعاری ام ىلع لامعلا ءالؤھل ةعوفدملا بتاورلا نوكت نأو ةلوقعم ةجتنملا تاعیبم راعسأو ، تابترملاو ، فیلاكتلاو ،ةیاغلل دیج لكشب ةطخلا هذھ لمعت نأ بجی .،راعسألاو ھنكمی ال اماع 40 نع هرمع دیزی يذلا صخشلا نأ حضاولا نم ....اھجاتنإ متیس يتلا تاجتنملا ةبرجتو ةربخ باحصأ اودغو رمعلا اومدقت نیذلا كئلوأب قلعتت ةلأسملا ،ةنیعم فئاظو يف لـمـعلا .نـییروـسلا لامعلا نم باشلاف ،ةبرجتلا اورسخو تاونس 8 تبراق يتلا ةدملا يف بھاوملا نم ریثكلا نویروسلا دقف دقل نم نیعم ردق ىلإ جاتحیو هرمع نم تانیثالثلا يف نآلا وھو راص 25 لا نس يف وھو أدبی ناك .ةربخلا باستكا نع باغ برحلا كلت ببسب وھف، ةربخلا طورشل اقفو تاعماجلل تاءانثتسالا ضعب ىطعت نأ لمأنو ،ةسردملا عم لكاشملا نم ریثكلا ھیدلو طورشل تعضخ دق يروسلا يمیلعتلا ماظنلا يف تلین جرخت تاداھش نأ دكؤأ نأ دوأ كلذ عمو ،ةنیعم بیط نع كلذ نكی مل و نیربجم اولخد مھتبغرب سیل ةصاخ تاعماج مھضعب لخد ،ةینوناق ریغ مسقلا رایتخا نم اونكمتی ملو ادج اریبك ناك ةیوناثلا سرادملا يف ریخألا لوبقلا طسوتم نأل ،رطاخ .اھنودیری يتلا ةعماجلاو

17

اقفو دوقعلا صحفب لعفلاب ةمكحملا موقت ،ةحلاصملا ةنجل دعب مكاحملا ىلإ تلقتنا يتلا تالاحلا يف يف تاعیرشتلا وأ ،دوقعلاو تایقافتالا يف رظنلا لالخ نمو ،ةیمسرلا ةدیرجلا يف روشنملا عیرشتلل .كلذ ىلع ءانب ررقت مث كرویوین قافتا بجومب ادانتسا كلذو ،ةمربملا تاقافتالا رصانع ىلع لمتشت نكلو ،دوقعلا ساسأ ىلع متت اضیأ ةحلاصملا نإف ةحلاصملا ةیلمع ىلإ انرظن اذإ نكلو دقعلا ىلع ةینبم ةیلمع عقاولا يف يھ ةحلاصملا .ةیلـمـعلا هذھ يف ةمكحملاب يضاقتلا نم ةفلتخم دوجو ةنجللا تأر اذإ ،لاثملا لیبس ىلع ،ةیوستلا دنع طسولا لحلا وھ نوناقلا و ،ينوناق دعب اھل ةیلمع ةیلـمـعلا هذھو ،ةیوستلا وحن يضمی ةنجللا رارق نإف رخآلا بناجلا ىلع نیفرطلا نیب عازن .دارفألا نیب ةموصخلا ءاھنإ وھ اھیف عیرشتلا دصقمو ، ةمكحملا ىلإ باھذلا نم عرسأ جئاتنلا ىلإ يضفتو ،اھل موزل ال ةینمز ةدمل ةرورض ىقبت الو ،مكاحملا مكح راظتنا بنجت متی اذھبو ماكحألا ضعب ذاختا متی اھیفف ماع لكشب طسولا لحلاو ةیوستلا ةلأسم ىلإ رظنن امدنع ،عرسأ لكشب ةیوستو ةحلاصملا عیرشتل ةنیعم دعاوق نادلبلا ضعب تعضو دقو ،ماكحألا هذھ تارارق ذیفنت بجیو فارطألا باھذ وأ فارطألل لاقتنالا ىلإ ةیوستلا ةنجل جاتحت ةحلاصملا قیقحت لجأ نمو ،تاعازنلا لاسرإ متی نأ ذئدنع امازل راص ،ةحلاصملاو ةیوستلا متت مل اذإف ،قیفوتلاو ةحلاصملا ةنجل ثیح ىلإ .ةمكحملا ىلإ ةلأسملا موسرو باعتأ عفد متی الف ةیوستلا ةیلمع ةلحرم يف موسرو اباعتأ فارطألا دبكتت مل املاط تاسمللا عضوب ماھسإلا نم ةحلاصملا ةنجل نكمتت مل اذإ كلذ عمو ،يضاقتلا ةلحرمب ةیبیرض ،ةمكحملا يف ةیفاضإلا موسرلا ضعب دلوتت دقف ،قاروألا ةمكحم اھمیدقتو ةیضقلا هذھ ىلع ةریخألا ةیوستلا ةنجلل ةمدقملا ،قئاثولا عیمج نإف ،نیقفتم ریغ سانلا تاب اذإ ھنأ يھ ةمھم ىرخأ ةطقن ىلإ قئاثولا عیمج لاسرإ بجیو ةیضقلا نأشب ىوعدلا عفر دنع اھب دتعیو اھتاذ اھمیدقت متی لیلدك .ةمكحملا :ةودنلا فویض دحأ نم لاؤس جتنم لك دیلقت ادج لھسلا نم ھنأ ،فسألا عم ایكرت يف نأ انیأر دقلو ،ةیئاذغلا تاعانصلا يف لمعأ انأ نوكی ھنأشب عارتخالا ةءارب رودص لمأتت تنأ امنبو ، اجتنم عنصت تنأ ،ایكرت يف ھعنص متی يف امبرو كجتنم دیلقتب مایقلا رخآ صخش موقیف ،جتنم لمعب موقت رخآلا تنأو ،امامت هدلق دق مھدحأ عضی ،ثلاث صخش يتأی مث ،جراخلا يف اھعیبیو اھعارتخا ةءارب لانی مث ةمالعلا ىلع ةملك فاضأ رسخی اذھبو ،عارتخالا ةءارب لیجست لانیو رخآ دلب ىلإ اھعیبیو ةیناثلا ةملكلا مامأ ىرخأ ةملك ،عارتخالا ةءارب ةیلوأ يف ھقح ةرملا هذھ لوألا دجوملا ركتبملا دالب رئاس يفف ،انھاھ نومركم فویض نحن ،انرفس تازاوج نعو نیرخآلا نع ةباینلاب ملكتأس انأ ،اھنم ىتأ يتلا هدالب ىلإ ھتداعإ متت هرفس زاوج ةیحالص يھتنت نم لك ایندلا عم ایكرت انلخدو بلح نم انئج نحنف ،نأشلا اذھ يف قحب انتدناس دقف ،ةیكرتلا ةموكحلا امأ قح يفون نأ ردقن الو ،كلذ لجأل نونتمم نوركاش نحنف ،اھتیحالص ةدم ةیھتنم رفس تازاوج دقلف ،انھ انتفاضتساو اھتدم ةیھتنملا رفسلا تازاوجب انتلبق دقف ،ةیكرتلا ةموكحلل نافرعلاو ركشلا .میظع ملظو داھطضا نم نیبراھ انئج

16

يف ةتوافتمو ةفلتخم دارفألا اھعفدی يتلا بئارضلا نأ وھ تققحت يتلا عیراشملا ھجاو رخآ لماع مدع ببسب ةفلتخم بئارض كانھ نأ ىرن اننأ الإ اھسفن يھ ةلماعملا نأ نم مغرلا ىلعف ،عقاولا .ةحضاو تامولعم دوجو تالماعملا ءارجإ ىلع رداق ریغ صخشلا ناك اذف ،ةینوناقلا تاءارجإلا ذیفنتب قلعتت ىرخأ ةیضق ضعب كانھ اضیأو ،نیرخآلل كلذب ةلاكولا حنمی وھف ،ھسفنب ةیراجتلا تاعیرشتلاب ةقلعتملا ةینوناقلا ةینوناقلا داوملا ىلع ادانتسا نییلاملا نیراشتسملاو نیبساحملل ةحونمملا اھب حومسملا حیراصتلا هذھ بـلـطتت ثیح ،ةیدایتعا ریغو ةیئانثتسا ةعیبط تاذ نوذأو حیراصت اھضعبل يراجتلا رظحلل ةیلمع وھ انھ اھحرطأ يتلا جمانربلا عورشملا ةدوسم ططخمو ،قبسم نذإ ىلع لوصحلا تاجتنملا لصاویس يذلا فظوملا مدخی دقو ،ةماع ةیندم ةمدخ وھ ھتاذ دحب وأ ةماعلا ةیندملا ةمدخلل لیھأت يف اصصختم نكی مل ول ىتح نیعم بیردتل ھعوضخ دعب لاجملا اذھ يف ةطقنلا هذھ نم لـمـعلا .تاكرشلا لجسلاو قیثوتلا تایلمع لوح اھؤاشنإ نكمی يتلا ةینورتكلإلا قیثوتلا تالماعم نع انثدحت اذإ ىلإ كنبلا لالخ نم موسرلا ھیجوتب موقت تنأف ،اینورتكلإ تادنتسملا كلت ریرحت مھنكمیف ،يراجتلا ةینورتكلإ تانایب ىلع لوصحلا انھ يرورضلا نمو .اینورتكلإ دنتسملا مالتسا كنكمی مث ماظنلا اھاقلتت يتلا تاجرخملا تداز املك ماظنلا اذھ يف تانایبلا تالاخدإ تداز املكف ،ماظنلا اذھ نیسحتل اینورتكلإ تانایبلا لاخدإ ىلإ جاتحن ،ةینورتكلإلا ةقیثولا هذھ ةعابط نم نكمتن يكلو ،دنتسملا نم .ماظنلا يف بتكم يف ةلجسم ياتلاب ةقیثولا تناك و ،ةرقنأ يف ام لیكوت ىلع لوصحلا دنع ،لاثملا لیبس ىلعف يف و ،عبتت مقر يدل ناك ولو ىتح لوبـنطسا بتكم يف ةقیثولا هذھ ىلإ لوصولا نكمی الف ةرقنأ يأ نم اھجارختسا نكمیو ایكرت يف ةینورتكلإلا ةموكحلا عقوم ىلع ةقیثو يأ ریرحت كنكمی ،عقاولا لھسلا نم نوكیس ،دحاو ماظن ىلع ماظنلا اذھ عمج متی امدنعو ،ينورتكلإلا عبتتلا مقر عم ناكم .ةلاكولاب متت يتلا تالماعملل ةمدخلا هذھ قیبطت اضیأ نكمیو ،دنتسملا ةعباتم يف كنكمیس ،ةقیثولا هذھ يف ةلصلا يذ يمسرلا لیكوتلل )يطیرشلا زمرلا( دوكرابلا مقر كلاخدإب ةطساوب لیكوتلا اھنع ذوخأملا ةقیثولا جارختسا لدعلا بتاك لجس يأ يف ایكرت يف ناكم يأ ةیراجتلا تالماعملا نوكتس ،ماظنلا اذھ قیبطت ةیناكمإ عمو ،لیكوتلا كلذ ھل حونمملا صخشلا .ةفیزملا تادنتسملا میظنت عنم متیسو ،لھسأ عقاولا يف يھ ةحلاصملاو .ةیراجتلا تاعازنلا لح يف ةحلاصملا ةیلمع يھ ىرخأ ةیراجت ةیضق هذھ يفو.ةیراجت ةیضق نأشب ةموصخلا ءاھنإ فدھب ةلصلا تاذ تاعیرشتلا ماكحأ بجومب ةطاسو يفو ،قافتالا مدع ةلاح يف ةمكحملا ىلإ رمألا دیعصت لبق ةحلاصملا ةنجل ىلإ باھذلا نكمی ةلحرملا لبق ةیوستلا ىلع نیفرطلا ةطاحإب ةلودلا موقت ،ةیئانثتسا تالاح يفو ةصاخلا ةیراجتلا رومألا ضعب .ةمكحملا ىلإ باھذلا

15 ةینورتكلإلا ةیكیتاموتوألا عضو يف ماظن ایكرت يف يموكحلاو ينوناقلا ماظنلا نإ دیدعلا ھیف دجوتو ،ایكرت يف ةیموكحلا بتاكملا يف نمیھملا وھ لماكلا ينورتكلإلا ماظنلاو ،لماكلاب دیدجتو ينورتكلإلا عیقوتلاو قیثوتلاو ةیراجتلا لئاسملا يف ةحلاصملا لثم ةیعیرشتلا تالاجملا نم .ةیراجتلا ةمكحملا قسن ةمكحملا يف مدختسی نوناق اھلك ،نوناقلا اذھو يراجتلا عیرشتلل كرویوین ةیقافتاو كرویوین ةیقافتا .كرویوین قافتا ىلع ادانتسا لعفلاب لمعیو ةیكرتلا ةیراجتلا ةلماعلا ةیروسلا تاكرشلاف ،عیرشتلا قایس يف ىرخأ ةلأسم رخآلا وھ ،سالفإلا تاعیرشت ثیدحت نإف ،اكیرمأ يف ھب لومعملا ماظنلا ىلإ انرظن ول امنیب ،ةدیدع لوحت تایلمعل ةعضاخ لظت ایكرت يف لحارم نم دیدعلا دعب هدادرتسا نكمی ال ،لبق نم ئیس راسم اھل يتلا ةرثعتملا ةكرشلا عضو لظت ةكرشلا تسلفأ اذإف ،ایكرت يف امأ ،يراجتلا طاشنلا نم دیزملا نم اھعنم يلاتلابو ،يفاعتلا .ىرخأب وأ ةقیرطب ىرخأ ةرم لیغشتل ةدوعلا ىلع ةرداق بنجتو ةماعلا تاكلتمملاو معلا لاملا ةراسخ يدافت ثیح نم ةمھم ةیضق يھ ةیضقلا هذھو ةءارب ةلأسم ىرخألا ةمھملا لئاسملا نمو ،اضیأ مھم كونبلا معد نإف كلذ عمو .ةراسخلا ىلع لوصحلا ھیلعف ،ةیراجت ةمالع مسا وأ عورشم كلام وأ ةكرش كلامل ناك نإ ينعی ،عارتخالا ققحتلل الباقو انمیھم عارتخالا ةءارب لوح ينعملا عیرشتلا نوكی نأ بجیو ھل عارتخا ةءارب عورشم ةمث ثیح ،لاثملا لیبس ىلعف عوضوملا اذھ يف ةدیجلا ةلثمألا ضعب كانھو ،ةعباتملاو ،يروس لامعأ لجر اھمدق ةیفارغجلا طئارخلاب قلعتم عارتخا ةءارب ىلع لصح ،ةدحتملا ةیبرعلا تارامإلا ةلود يفف ،ةیراجتلا تاعیرشتلا لوح ھیلع دیكأتلا دوأ رخآ فیرعت كانھ كطاشن نإف ،ماعلا عاطقلل ةكولمم وأ ةلودلل ةكولمم ةكرشب ةلص يذ يراجت طاشن يف لمعت تنك اذإ ةقیرطلا هذھب لمعی ماظنلا اذھ نأ فرعأ انأ كلذل ،ةلماكلا ةرطیسلا عبتتسیو ةلودلا ىلع لماكلاب دمتعی ةیبوروألا ةدحولاب ةلص تاذ ةیراجتلا تاعیرشتلا ترقأ ةدحتملا ممألا نأل ،ایكرت يف ادج دیج لكشب .ایكرت يف ھب لومعملا ھتاذ ھنأ ملعن نحنو ةماعلا ةیداصتقالا ةدحولا ةینب ىلإ رظنن انوعدو ،يراجتلا لاجملا يف تامولعملا نع حاصفإلاب قلعتت ىرخأ ةیضق لاجملاب ةقلعتملا تانایبلاو ةیراجتلا تامولعملا كراشت نم اھیف امو ةدحولا هذھف ،اھؤاشنإ دارملا ةلصلا تاذ فارطألا كلذكو ،ماعلا عاطقلا عم راجتإلاب نیمتھملاو ةراجتلاب نیلماعلل ،يراجتلا ىلع ءانب ةدحولا هذھب لـمـعلا تاعاطق زیمتتس ءدب يذ ئدابو ،تامولعملا كراشتتس يتلا ةموكحلاب ةلاح يف كرتشم نایك میدقت متی ،تانایبلا هذھ ةكراشم متتس كلذل اعبت مث ةحضومو ةمولعم تانایب ةكرش عضو يذ كرتشم نایك سیسأتب يأ ،فارطألا عیمج ىلإ تانایبلا لدابت متیو ةدودحم ةكرش .فارطألا عیمجل تانایبلا ةكراشم مث نمو ةدودحم ةمزاللا تاءاربلاب ةقلعتملا تامولعملا عیمجت لثم تابجاو لیكشتلا اذھ تابجاو نم نوكت دقو نكمی ،ةبولطملا تادحولا ىلإ اھمیدقتو ةیعانصلاو ةیراجتلا حیراصتلاو ةیكرمجلا تاراشتسالل متیس يتلا ةطیسولا مئاوقلا يفو ةینورتكلإلا طئاسولا ربع ماظنلا لاخدإ قیرط نع ماھملا هذھ ءارجإ ،ةبولطملا بئارضلا رادقمو عورشملا زاجنإ اھقرغتسیس يتلا ةدملا لثم تانایبلا تالاخدإو ،اھؤاشنإ تادنتسملا تایلمعو ،ھیف لمكتسیس يذلا تقولاو عورشملا اھیف أدبیس يتلا ةینمزلا ةدملا لوطو .كلذل اقفو ةبولطملا

ةینورتكلإلا ةیكیتاموتوألا عضو يف ماظن ایكرت يف يموكحلاو ينوناقلا ماظنلا نإ دیدعلا ھیف دجوتو ،ایكرت يف ةیموكحلا بتاكملا يف نمیھملا وھ لماكلا ينورتكلإلا ماظنلاو ،لماكلاب دیدجتو ينورتكلإلا عیقوتلاو قیثوتلاو ةیراجتلا لئاسملا يف ةحلاصملا لثم ةیعیرشتلا تالاجملا نم .ةیراجتلا ةمكحملا قسن ةمكحملا يف مدختسی نوناق اھلك ،نوناقلا اذھو يراجتلا عیرشتلل كرویوین ةیقافتاو كرویوین ةیقافتا .كرویوین قافتا ىلع ادانتسا لعفلاب لمعیو ةیكرتلا ةیراجتلا ةلماعلا ةیروسلا تاكرشلاف ،عیرشتلا قایس يف ىرخأ ةلأسم رخآلا وھ ،سالفإلا تاعیرشت ثیدحت نإف ،اكیرمأ يف ھب لومعملا ماظنلا ىلإ انرظن ول امنیب ،ةدیدع لوحت تایلمعل ةعضاخ لظت ایكرت يف لحارم نم دیدعلا دعب هدادرتسا نكمی ال ،لبق نم ئیس راسم اھل يتلا ةرثعتملا ةكرشلا عضو لظت ةكرشلا تسلفأ اذإف ،ایكرت يف امأ ،يراجتلا طاشنلا نم دیزملا نم اھعنم يلاتلابو ،يفاعتلا .ىرخأب وأ ةقیرطب ىرخأ ةرم لیغشتل ةدوعلا ىلع ةرداق بنجتو ةماعلا تاكلتمملاو معلا لاملا ةراسخ يدافت ثیح نم ةمھم ةیضق يھ ةیضقلا هذھو ةءارب ةلأسم ىرخألا ةمھملا لئاسملا نمو ،اضیأ مھم كونبلا معد نإف كلذ عمو .ةراسخلا ىلع لوصحلا ھیلعف ،ةیراجت ةمالع مسا وأ عورشم كلام وأ ةكرش كلامل ناك نإ ينعی ،عارتخالا ققحتلل الباقو انمیھم عارتخالا ةءارب لوح ينعملا عیرشتلا نوكی نأ بجیو ھل عارتخا ةءارب عورشم ةمث ثیح ،لاثملا لیبس ىلعف عوضوملا اذھ يف ةدیجلا ةلثمألا ضعب كانھو ،ةعباتملاو ،يروس لامعأ لجر اھمدق ةیفارغجلا طئارخلاب قلعتم عارتخا ةءارب ىلع لصح ،ةدحتملا ةیبرعلا تارامإلا ةلود يفف ،ةیراجتلا تاعیرشتلا لوح ھیلع دیكأتلا دوأ رخآ فیرعت كانھ كطاشن نإف ،ماعلا عاطقلل ةكولمم وأ ةلودلل ةكولمم ةكرشب ةلص يذ يراجت طاشن يف لمعت تنك اذإ ةقیرطلا هذھب لمعی ماظنلا اذھ نأ فرعأ انأ كلذل ،ةلماكلا ةرطیسلا عبتتسیو ةلودلا ىلع لماكلاب دمتعی ةیبوروألا ةدحولاب ةلص تاذ ةیراجتلا تاعیرشتلا ترقأ ةدحتملا ممألا نأل ،ایكرت يف ادج دیج لكشب .ایكرت يف ھب لومعملا ھتاذ ھنأ ملعن نحنو ةماعلا ةیداصتقالا ةدحولا ةینب ىلإ رظنن انوعدو ،يراجتلا لاجملا يف تامولعملا نع حاصفإلاب قلعتت ىرخأ ةیضق لاجملاب ةقلعتملا تانایبلاو ةیراجتلا تامولعملا كراشت نم اھیف امو ةدحولا هذھف ،اھؤاشنإ دارملا ةلصلا تاذ فارطألا كلذكو ،ماعلا عاطقلا عم راجتإلاب نیمتھملاو ةراجتلاب نیلماعلل ،يراجتلا ىلع ءانب ةدحولا هذھب لـمـعلا تاعاطق زیمتتس ءدب يذ ئدابو ،تامولعملا كراشتتس يتلا ةموكحلاب ةلاح يف كرتشم نایك میدقت متی ،تانایبلا هذھ ةكراشم متتس كلذل اعبت مث ةحضومو ةمولعم تانایب ةكرش عضو يذ كرتشم نایك سیسأتب يأ ،فارطألا عیمج ىلإ تانایبلا لدابت متیو ةدودحم ةكرش .فارطألا عیمجل تانایبلا ةكراشم مث نمو ةدودحم ةمزاللا تاءاربلاب ةقلعتملا تامولعملا عیمجت لثم تابجاو لیكشتلا اذھ تابجاو نم نوكت دقو نكمی ،ةبولطملا تادحولا ىلإ اھمیدقتو ةیعانصلاو ةیراجتلا حیراصتلاو ةیكرمجلا تاراشتسالل متیس يتلا ةطیسولا مئاوقلا يفو ةینورتكلإلا طئاسولا ربع ماظنلا لاخدإ قیرط نع ماھملا هذھ ءارجإ ،ةبولطملا بئارضلا رادقمو عورشملا زاجنإ اھقرغتسیس يتلا ةدملا لثم تانایبلا تالاخدإو ،اھؤاشنإ تادنتسملا تایلمعو ،ھیف لمكتسیس يذلا تقولاو عورشملا اھیف أدبیس يتلا ةینمزلا ةدملا لوطو .كلذل اقفو ةبولطملا

14

ىلإ رظنن امدنع اننأ الإ ىرخأ تاكرش وأ انتاكرش يف نیفظوملا نم ریبك ددع دوجو نم مغرلابو .يروس ناسنإ فیظوت دیرن امدنع رابتعالا نیعب مجحلا اذھ ذخؤی ال ھنأ دجن ةیلاحلا حئاوللا لیومتل ةریبك لاومأ سوؤر انبلج اننأ ةقیقح نم مغرلا ىلعف ،يلیومتلا نأشلا يھ ىرخأ ةلكشم لثمی ال اذھو ،فسألل ةیلحملا كونبلا نم لیومتلل امعد دجن ال ال اننإف ،اھعم لمعن يتلا عیراشملا ىلع لوصحلا ةیناكمإ يف تلكشت دق انتبرجت نأ دجن ةیعوضومب رمألل انرظن ولو ،ةرملاب انل ةدناسم غلابملا لیوحت متی امدنع ھنأ ىلع لیومتلا عیرشت صنی ،تاذلاب ةطقنلا هذھ يف ،ةلئاھ غلابمب لیومت .لیومتلا ىلع تاكرشلا كلت لصحت نلف ىرخأ تاكرش ىلإ اھرمثتست يتلا انتكرش لالخ نم لاملا سأر معد لقن ةلضعم ببسب لاملا سأر ةیافك عم لكاشملا ضعب انھجاو دق انمق دقف مألا ةكرشلا انتفصبو ،ةصاخلا انتكرش لالخ نم لیومتلا ریفوت ةیلمع يف ىرخأ تاكرش ىلإ ةریطخ ةبقع ھنكل ،ىرخأ تاكرش ىلإ لاملا نم ىرخأ ةریبك غلابم لیوحت قیرط نع ىرخأ عیراشمب نم دیزملاو تاوطخلا نم دیزملا مامأ ةریطخ ةبقع عبطلاب اذھو ،عیراشملا نم دیزملا مامأ ةیاغلل .ریوطتلا ال ىرخأ ةیسنج يأ مھیدل سیل نیذلا نویروسلا نونـطاوـملاف ،تاكلتمملا ریوطت يھ ىرخأ ةبقع رمثتسملا ةفاقث يف وأ انتفاقث يف ھنأل ،ةیاغلل ةریطخ ةبقع كلتو ،تاكلتمم يأ ىلع لوصحلا مھنكمی ،صاخ لزنم وأ لغشم وأ جاتنإ عنصمك ،امولعم انیعم اناكم لـمـعلا ناكم نوكی نأ بجی ،يروسلا انھ لاومألا رامثتسا عنمت اھنأ امك ،يروسلل ماھ رصنع ةیكلملا نإف ةنـطاوـم ھیدل نكی مل ول ىتح .لماكتلاو جامدنالاو برعلا نییمیداكألا ةطبار :دلاخلا زیزعلادبع دیسلا نم ریثكلا درت ثیح ،انعم نیلماعلا نـییروـسلا انیفظوم نع ةمھملا تانایبلا ضعب مككراشأ نأ دوأ نأ نم مغرلا ىلع UAAD برعلا نییمیداكألل ةیملاعلا ةیعمجلل يملعلا بتكملا ىلإ ىواكشلا اھمسر متی ةیكرتلا ةموكحلا لبق نم بناجألا نیرمثتسملل مدقملا معدلل قیرطلا ةطراخو ةیؤرلا هذھ دنعو ،ىرخأ ىلإ ةقطنم نم فلتخی نأش ةقطنملاو نیفظوملا نأ الإ ،دیج لكشب اھمیمصتو رثكأ نم ةدحاو نأ مث ،قطانملا لك يف اھقیبطتو قیرط ةطیرخو ةدحاو ةیؤر ءاشنإ يغبنیو ،ةطقنلا .قحلا طسبأ ىلع ىتح نولصحی ال مھنأ ةقیقحو نیفظوملا نمأ يھ اعویش نیفظوملا لكاشم نم رثكأ مدختسی ،نـطاوـم ریغ وأ نـطاوـم ناك ءاوس ،معطم بحاصل نكمی لاثملا لیبس ىلع ،تقو يأ يف نـییروـسلا ءالؤھ درطی نأ دحاو يروس نیذلا نع ةیكرتلا ةیسنجلا ىلع نیلصاحلا نـییروـسلا لصفب ةمئاق لیكشت متی ، ةلحرملا هذھ يف يأ يف مھقوقح ىلع لوصحلا نم نویروسلا نكمتی نل ، اولجس اذإ مث ،ةیكرتلا ةیسنجلا نولمحی ال .ھیف نولمعی لاجم لامعأو ةیلاملا تاراشتسالا تایلمع لوح تانایبلا ضعب مككراشأ نأ دوأ ، ةلحرملا هذھ يف ،ءاوسلا ىلع نـییروـسلاو كارتألا نینـطاوـملا نم لك صخت عقاولا يف ةیضقلا هذھو ،ةبساحملا نوناقو يئانجلا نوناقلا نیمضت انیلع بجی ،نـییروـسلاب صاخلا عیرشتلا ىلإ رظنن امدنعف .مھل ةعضاخلا تارارقلاو ةیصخشلا لاوحألاو يندملا نوناقلاو ماعلا تامكاحملا

13

ءاطخألا بابرأ ضعب كانھ نأ الإ ،ةفاضم ةمیق قلخو لـمـعلا وھ ماعلا انفدھ نأ نم مغرلا ىلعو لضفملا نم سیلف ،ھلمكأب عمتجملا ىلع نورثؤی نوئطخی نیذلا كئلوأ نأ نزحملا نمو ،اننیب امیف نیلھؤم صاخشأ لعفلاب كانھ ،ابوروأ ىلإ وأ رصم ىلإ بھذیو ایكرت يمیداكألا رجھی نأ الصأ لخاد فئاظو ىلع صاخشألا ءالؤھ لصحی نأ ادج يباجیإلا نم نوكیسو نـییروـسلا نیب ةیاغلل تاعامتجالا يف دیلاقتلاو تاداعلا لاخدإل جماربلا دادعإ نكمی ،قایسلا اذھ يف ،يموكحلا لكیھلا .ةكرتشملا

دئاوع تاذ عیراشم مھیدلو ایروس نم نیمداقلا لامعألا لاجر نم ریثكلا كانھ ،كلذ ىلإ ةفاضإلاب يداملا معدلا حنمب دیدج نم ةمیدقلا مھلامعأ اوئشنیل دوعلا دی دمب انتاعقوت اذھ نیب نم لمشیو ،ةریبك نم مجحلا ةطسوتمو ةریغصلا تاعورشملل ةیعارلا ةئیھلا ) KOBİ( لثم تاسسؤمل تالیھستلاو لاجر معدل ةیكرتلا ةراجتلا ةرازو نم معدلا ضعبب بلاطن ،ةطقنلا هذھ يفو ،ةیكرتلا ةموكحلا لبق .ریدصتلا نأش يف نـییروـسلا لامعألا جذامن ىلع ءوضلا ءاقلإ ىلع رثكأ زكرت نأ بجی ةیكرتلا ةفاحصلا نأ دقتعن اننأ يھ ىرخأ ةطقن نم اریثك لان دق يكرتلا داصتقالا نأ انروصت يفف ،نوعنصی امیف نـییروـسلا نینـطاوـملا حاجن تیوك فرصم لثم ةیكرت كونب ءالمع نم ةیاغلل ریبك مسق حبصأ دقل ،ھتموظنم انلوخد دعب ءایحإلا .نـییروـسلا نینـطاوـملا نم كروت ةكربلا فرصمو كروت

يروس لاـمـعأ لـجر : ننش دامع دیسلا رثكأ يف ةربخ يدلو ، يرمع نم ةلیوط ةرتف ایروس جراخ تیضق ،يروس لامعأ لجرك يفصوب مومعلا يف اھیدل ایلاح اھب لمعأ يتلا ةكرشلاو .ایقیرفأ لامشو طسوألا قرشلا يف لود 10 نم .كرتشم عورشم لكش يف لامعأ 5 طقف لغشت اھنكلو مجحلا ثیح نم ةریغص ربتعت ال ةیراجت تاكارش اھعم انمقأ يتلا تاكرشلا .كارتألا ةوخإلا نم مھعیمج يقابلاو نولمعی نییروس عم مھلمع نع الضف ىرخأ تاكرش 10 نم رثكأ عم نولمعیو نودھعتم امومع مھ نولماعلا انتوخإ نھارلا تقولا يف نـییروـسلا نم دیزملا لیغشت انعسی ال عقاولا يف ،ةینیبلا انتكارشل ةعباتلا تاكرشلا ةیسنجلا لمحی ال دحاو يروس ئجتلم لیغشت لجأل انیلع ضرفت اھدجن ،حئاوللا ىلإ رظنن امدنع ھنأل انئاقدصأ ضعب ،يبنجأ لك لباقم كارتأ نینـطاوـم )10( ةرشع ھلباقم يف لغشن نأ ،ةیكرتلا لیغشتلا لظی نكل ،ةیحایس ةماقإ نوذأ مھیدل وأ لجألا ةریصق ةماقإ حیراصت مھیدل نـییروـسلا عفترم بتار عفد اھدنع يغبنیف ،)1(دحاو يبنجأ لك لباقم كارتأ )5( ةسمخ فیظوت ةبسنب انوھرم .ةراھملا قئاف يبنجألا لباقم كلذ ءارج حئاوللا قایس يف تاءانثتسالا ضعب ىطعت نأ ایكرت يف بناجألاب ةینعملا ةماعلا زكارملا دشانن كلذل وأ قطانملا ضعب يف ءوجللا يسمتلمل لمع صرف دوجو ودبی امبر ،يبنجألا ةلاح اھب طونملا يتلا سكعنیسو حیحص ءيش ریغ اذھ ،انل ةبسنلاب نكلو ،فیظوت ةیناكمإو ةیدودحلا تاعطاقملاو ،ندملا .يبلسلا ھبناجب ابلاغ انیلع

12

ةیكرتلا ةیسنجلا ىلع نولصحی نیذلا نویروسلا ىتحو ةیسنجلا حنم دنع فقوتت ال نـییروـسلا لكاشم مھلصف متی ھنأ ىرن ،ةیداع فئاظو يف ایروس ينـطاوـم ریغ لمعی امنیبو .نآلا لـمـعلا مھنكمی ال ةلأسم لثم ایاضقلا نم دیدعلا يف ةینوناق بناوج كانھ ،ةیسنجلا ىلع نولصحی امدنع لـمـعلا نم حنم عم رھظت ىرخأ تارغث كانھو ،نـییروـسلاب ةقلعتملا تاسرامملا يف يفاكلا بتارلاو نیمأتلا نم دیدعلا كانھ لظتو ،ةقیرطلا سفنب ومنت تاعاطقلا لك سیل نأ وھ كلذ يف ببسلا ،ةیسنجلا .ةیمیلعتلاو ةینوناقلاو ةیعامتجالا لكاشملا كلذ ایكرت تكردأو دحاو يعمتجم جیسن مھو ایكرت ىلإ اوتأ لصألا يف مھیلإ مترظن ول نویروسلاف نكی مل ةرتفلا هذھ يف ھنأ ىرن انلزامو تاونس عبس نم رثكأ نآلا ترم دقو ،ةرغ نیح ىلع .ةیامح لظ يف ایكرت يف نیمیقملا نویروسلا ةفرعملاو تاراھملا مییقتو يرحتلاب ةیكرتلا ةموكحلا موقت نأ يرورضلا نم ،ةلحرملا هذھ يف ةءافكلاو لكیھلا اذھ مادختساب رامثتسا ىلإ اھلیوحتو ،نییروسلل ةینھملا تاءافكلاو بیردتلاو میلعتلا يف ارامثتسا لب ،ایلام ارامثتسا طقف نوكی نل رامثتسالا اذھ ،ةینھملا ةءافكلاو ةیمیداكألا ،ةیاغلل دیج لكشب جراخلا يف ریدصتلا قوس نوفرعی نویروسلا ،لاثملا لیبس ىلع ،اضیأ عمتجملل نوقفنیو ةربخلا هذھ ىلع لوصحلل ةظھاب تابترمب رخآ دلب نم ءاربخلا نوبلجی نولازی ال مھنكل .رالود نویلم محالتلل لیبسك اعم ةایحلا يف سانلا عرشیو نورق ذنم ایكرت ىلإ ةدیدع نادلب نم ءوجللا وبلاط يتأی ءاطعإ بجیو ،نـییروـسلا قح يف اضیأ اذھ متی نأ بجی رصنعلا اذھو ،رخآلا ةغل ملعت و يفاقثلا نـییروـسلا نم دیدعلا ایكرت يف تاعاطقلا فلتخم يف دجوی ثیح ،ةغللا ملعتل مزاللا معدلا نـییروـسلا .لمعلل نیلھؤملا

يروس لاـمـعأ لـجر : يلدقنلا دیجملادبع دیسلا ام مغربو ،ىرخألا تاموصخلاو زفاوحلا ثیح نم تاكرشلل سیسأت عوضوم يف ثحابتن امدنع امك لظی ایكرت يف عضولا نإف ، لامعألا ضعب يف تابوعص نم نویروسلا ھیقالی امم هدجن .ءيش لك مغر ریثكب لھسأ ىرن تاعاس وأ لـمـعلا تاسلج وأ تانیمأتلا وأ لـمـعلا حیراصت انھ مھیقالت يتلا قیضلا رصانع لمشتو يتلا لـمـعلا شروو تاعامتجالا هذھ لثم لالخو ،لـمـعلا ثداوحو تاباصإلاو تازاجإلاو لـمـعلا بجیو ،ئجاللا لكاشملا لح يف ة ةرـجـھلا ةرادإو ةراجتلا ةفرغ عم ءاقتلالا دیفی دق ، اھمیظنت متی قاوسأ ىلإ رظنن امدنعو ،لولحلا عنصت ةئیب داجیإ انیلع بجیو ،ھترظنو ھیأر يأر هدنع نم مدقی نأ ،لوبـنطسا يف ةصاخو كارتألاو نـییروـسلا لـمـعلا بابرأ نیب اریبك الماكت كانھ دجن ةیلاحلا لـمـعلا نكمی يتلا لولحلا لجأل ریغص قاطن ىلعو ةكرتشم ةیراجت ةفرغ ءاشنإ نإف ةلحرملا هذھ يفو .لیدبلا ءيشلا وھ نوكیس يداصتقالا لماكتلا يف ةمھاسملا لجأ نم ةنجل لیكشتو اھحرط

11

ضعب ةدعاسم ىلع نیرداق نونوكی دق كارتألا نییمیداكألا نأ دقتعن ، ةكرتشملا تاساردلا قاطن يف ،بطلا وأ ةیوونلا ءایزیفلا لثم تالاجم يف ةكرتشم ةیملع ثاحبأ ءارجإو نـییروـسلا نییمیداكألا ةعانصو لافطألا ةیذغتو ةیذغألا ثولتب ةقلعتملا تاساردلا يف اضیأ يسفنب تكراش ددصلا اذھ يفو لـمـعلا لجأ نم ةطشنألا هذھ ددع ةدایز نكمی ھنأ دقتعأو ،ةینقتلا لوبـنطسا ةعماج يف كیتسالبلا الك نإف عقاولا يفو ،هاجتالا اذھ يف عساو روھمج ىلإ تاركذم میدقت نكمیو ،كرتشم لكشب .ةكرتشم ةیؤر امھیدلو يمالسإلا عمتجملا ىلإ يمتنی نیعمتجملا لقن نمضت تاسارد ءارجإ يغبنی ھنأ دقتعن ،ایكرت يف نـییروـسلا نیئجالل معدلا رارمتسا ةلاح يف كولمملا لاملا سأر لقن اضیأ قایسلا اذھ يفو ،دلبلا نیرمثتسم لبق نم ایكرت ىلإ لاومألا سوؤر ءاربخلا ضعب نأ ىرن ،قایسلا اذھ يف .ابوروأ ندم نم دیدعلا يف لوبـنطسا ىلإ نییروسلل لود يف ةیداصتقالا تامزألا ضعب يف تاساردلاو ثاحبألا يف كیرشك اوكراش نیذلا ،نـییروـسلا .لودلا كلتل ةمھاسملا ةصرف انھ مھنم بقرتن ،جیلخلا ىتحو ةطسوتملاو ةریغصلا عیراشملا معد نكمی ،كارتألاو نـییروـسلا نیركفملا نیب نماضتلا عمو نییمیداكألا ةمھاسم نامض نكمی ، عیراشملا هذھ يفو ،ةكرتشملا عیراشملا قیقحت نكمی اھریدت ةیعانصلا عیراشملا نم دیدعلا ذیفنت نكمیو عوضوملا اذھ يف ءاربخ مھ نیذلا نـییروـسلا .ةعانصلاو ةراجتلا ةفرغ : برعلا نییمیداكألا ةطبار نع - يبورد لیھس دمحم روتكدلا ذاتسألا اوءاج دارفأ مھمظعمو ،ماع لكشب تازیمملا نم دیدعلا مھل سانأ ،ایكرت يف يروسلا بعشلا مظعم .ایروس جراخ ةلیوط ةرتف ءاضق دعب ایكرت ىلإ لثم لود يف جراخلا يف تاربخلا نم دیدعلا مھیدل تناك نیزیمملا نیینھملا ءالؤھ نأ نم مغرلا ىلع ،جیلخلا لود يف ھیلع اولمعیل ثوحبلا عیراشم نم ریثكلا قبی مل نكل ،اكیرمأو ةیبوروألا لودلا يضارألا ىلع نـییروـسلا لامعألا لاجر عم نـییروـسلا يملعتم نم دیدعلاب ةدافتسالل علطتن نحنو راسملا نم يتآلا يف ةیضقلا هذھ معد يف ةیموكحلا ریغ تامظنملا نم دیدعلا تأدب دقو ،ةیكرتلا .ينمزلا ماقرأ نم دیزتس ،هذھ لـمـعلا ةشرو فیضتست يتلا ،لوبـنطسا يف ةراجتلا ةفرغ نأ دقتعن نحن ربع نـییروـسلا ءاربخلا عم عورشم نمض لمعلل ةجیتن أشنتس يتلا ةیباجیإلا جئاتنلا عم تارداصلا ،ةیجراخلا قوسلا يف تالص مھیدل نیذلا كئلوأ ةصاخو ،نـییروـسلا ءاربخلا ضعب نإ ،اھلكشت ةئیھ ىرخألا تاغللا نم دیدعلاو ةیسنرفلاو ةیزیلجنإلا نوثدحتیو ،ةیاغلل دیج لكشب ةیبنجألا قوسلا نوفرعی .ةیبرعلا امیس الو لظی ،ایكرت يف ریدصتلا عاطف يف نیلماعلا نیب ةیبنجأ تاغلل نیدیجملا ددع لقی امنیب ھنأ مولعم دالبلا جراخ يراجتلا لیثمتلا يف ادناسم ارود نومدقی دق نـییروـسلا صاخشألا ءالؤھ نأ ضرتفی ال كارتألا نأ ةجعزم ىرخأ ةطقن ،ریدصتلا تایلمع نأشب تاكرشلاو تاسسؤملاو تائیھلا مامأ مھنولغتسی نیذلا مھ نـییروـسلا عم لـمـعلاب نوبحری نیذلا كئلوأو ،نـییروـسلا عم لـمـعلا نوذبحی نأ مھدصقم لب كارتألا نینـطاوـملا عم سفانت عضوم يف اوسیل نویروسلا نوئجاللاف ،فاحجإب .دیب ادی اولمعی

10

امدنع مھلصف نأشب قلق مھیدل تاعماجلا عم نودقاعتی نیذلا نییمیداكألا نأ ظحالن امك ،ةبولطم .ةیرورض تتاب ةیعیرشتلا تارییغتلا ضعب نأو ةیكرتلا ةنـطاوـملا عضو ىلع نولصحی ایاضقلا نم دیدعلا يف ضعبلا اھضعب تمعد تاعمتجملا نأ ىلع دكؤأ نأ دوأ خیراتلا رادم ىلعو .لوبـنطسا حتف معدل يراصنألا بویأ وبأ ءاج ،ةنس 1300 لبق ىتحو میلعتب ينعی الثم ،ریبك عورشم ةمث سیلف ،رمتسی نل خیراتلا تاحفص نم مداقلا معدلا اذھ نأ دیب ملعتل طئاسولا نم اھریغو بویتویلا تاونق ىلع نوفكعی نـییروـسلا نإ لب ،ایكرت يف نییروسلل ةغللا نیذلا نـییروـسلا نیئجالل ةبعصلا فورظلل ارظنو يحصلا ماظنلاب قلعتی امیفو ،ةیكرتلا ةغللا يأ ىلع مھلوصح مدع ىرن نحنف ،ىرخأ ضارمأ وأ ةیساسحلا ضارمأ مھبیصت ایكرت يف نوشیعی .ددصلا اذھ يف ةدعاسم قیبطت متی نأ لقألا ىلعف ،ةیكرتلا رییاعملاب میلس میلعت ىلع لوصحلا ةیفیك كارتألا ذیمالتلل حیتأ ولو نم نوسردملا مھیلع نونیعی ال ول ،نـییروـسلا ةبـلـطلا سرادم ىلع ىندألا اھدحب رییاعملا هذھ جامدنا حلاصل كلذو ،كارتألا نم نوریدملا نوكی نأ نكمملا نم نأ لقألا ىلع يفكیو كارتألا يتلا سرادملا نأ امك ،لافطأل میلعتلا اذھ میدقت ىلع دعاسیس اذھو ایكرت يف میلعتلا جھنمل لافطألا ممألل ةعباتلا فیسینویلا ةمظنم اھتأشنأ سرادم يمیلعتلا اھماظن يف نـییروـسلا ذیمالتلا لبقتست .ةیمیلعتلا تاجایتحالا ةیبلتل ةیفاك ریغ يھ تناك ام ردق ىلع و لصألا يف يھ و ،ةدحتملا نأ انیأر دقلف : كلذ لوح الاثم يطعأ نأ دوأ ایناملأ يف نیمیقملا نیرجاھملا جذامن ىلإ رظنن امدنعو نومعدی يلزنملا فنعلا ةیضق لوح راطملا ىلإ نوتأی نیذلا ةیروسلا ةرسألا معد نع نیلوؤسملا .ةیامحلا ماظن تحت كعضنل كیلإ ءيسی كجوز ناك اذإ روفلا ىلع انیربخأ " لكشب ةأرملا ةایحلا يف ةدوجوملا ةضراعملا تانایكلا عم نویروسلا نوئجاللا اھیناعی ىرخأ ةلكشم اضیأ طبترتو ةضراعملا بازحألا لغتست نـییروـسلا نـیئـجاللا نأشب ةفئاز تایاكح مھتاعاذإبف ،ایكرت يف ةیسایسلا اوعنصیو كارتألاو نـییروـسلا نیب زییمتلاو ةقرفلا اوقلخیل ةیباختنالا ةیاعدلا يف نـییروـسلا عوضوم .رتوتلاو ناقتحالا نم ةلاح ،لوبـنطسا امیس الو ىربكلا ةیرضحلا ندملاو مصاوعلا يف نـییروـسلا نـیئـجاللا نأ رظانلل يلجو وأ ةیروسلا دودحلل ةمخاتملا تاظفاحملا يف مھنم ناك نمم دیدعلا نكل ،ایفاك امعد مھمظعم لنی مل ،ةیدودحلا تاظفاحملا يف لـمـعلا ناكم مدعنا ثیحو ،لمعلل لوبـنطسا ىلإ اوتأ دق ءوجللا تاركسعم .ةیدودحلا تامیخملا وأ تاعطاقملا نم لوبـنطسا يف لمعلل نوئیجی مھنإف مدع مھسیو ،لافطألاو ءاسنلل نم مھ ایكرت يف نـیئـجاللا نم % 60 ةئاملاب نیتس نأ ىرخأ ةلأسم تایلمع يف رشبلا نم ةئفلا هذھ دض يجازملا بولسألاو ةیفسعتلا تاسرامملا نع جتانلا قفاوتلا اننإف ءاسنلاو لافطألا نأشب ساسألا نم انرظن ولو ،جمدلا ةیلمع يف ابلس رجاتملاو لزانملا ریجأت .كلذل ةجاحلا سیسم يف نونوكی امدنع الإ لمعلل مھرطضن الأ بجی ھنأ دقتعن

9

عیراشم میظنت صصق لمتكت الف ،يوغللا قفاوتلا مدع يھ ىرخأ ةلكشم نـییروـسلا نـیئـجاللا لباقت تالاجملا نم دیدعلا يف نیلھؤملا صاخشألا نم دیدعلا ىدل ةغللا زجاح ببسب فیظوت تایلمع وأ يفف ،اعم نآ يف نمازتلاب نیكمتلا ةیلمع عم ةیوغللا ةدناسملا ىلع لـمـعلا اضیأ مھملا نمو ،ةفلتخملا ،نیسرم ةنیدم يف نیلقتسملا لامعلا ىلع ةسارد تیرجأ ،هاجتالا اذھ يف تیرجأ يتلا تاساردلا راطإ لوصحلا يف رھشأ ةثالث يف نیفلتخم نییروس نیئجال ةثالث ةدعاسم تمت ،ةساردلا هذھ قاطن نمضو ناكم باحصأل تاعوفدم ءابعأو تافورصم ةدناسم ریفوت متو لـمـعلا نكامأل صیخرت ىلع يروس ئجال 197 نع ةیماظن لمع حیراصت فیراصم دادسب مایقلا تمت ،كلذ ىلإ ةفاضإ ،لـمـعلا .ھجمكیش كوجوك ةقطنم يف رھشأ 6 يف :برعلا نییمیداكألا ةطبار ةرادإ سلجم وضع - غابص دیعس عمو ،ةساردلا لاجم يف صرفلاب مھفیرعتو ،نوعلا دی دمو ،نییمیداكألا نیب عمجلا وھ يسیئرلا انفدھ ال نأ بجی ،نـییروـسلا نـیئـجاللا عضو مھف لجألو ،ددصلا اذھ يف معدلا نم يفكی ام دجن مل كلذ يدصتلل انھاھ ةصرف خیراتلا انحنم دقل "لوك توملیھ قبسألا يناملألا راشتسملا ھب دافأ ام ىسنن ركشلا لیزج نوركاش نحنو "دیدج نم ایناملأ ءانب ةداعإ اننكمیو ،نیئجالل نودصتی نیذلا كئلوأل دقتعن لظن ،كلذ عمو ،تاونس عبسلا ةلیط ایكرت يف نیدجاوتملا نـیئـجاللا دعاس يذلا يكرتلا بعشلل نم عاطقنا الب نیقفدتملا نأ ىرنو ،مھب ضوھنلاو دومصلا هاجت تالواحملا ضعب دجوت نأ بجی ھنأ ةروص تدغ ،عقاولا يفو ،ایكرت عم نواعتلا ةقتوب نمض مھتایح رمتست فیكو يروسلا لامشلا يئزج لكشب ولو ىتحو باتنع يزاغو ةیكرتلا نیسرم يف اھرارمتسا ھبشت ایروس يف ةایحلا يضم نورجاھی اوتاب صاخشألا نم اریبك اددع نأ ىرن 2017 ماع يفو ،لوبـنطسا يف ةایحلا يضم ھباشت لوصولا نكمی ةطقنلا هذھ دنعو ىرخأ تالیجستب مھتایوھ تالجس ىرن لازن ال نكلو ایناملأ ىلإ .تایوھلا دیدجت مت اذإ ایبسن ةحضاو تامولعم ىلإ مھتلباقو ،لمع ىلع روثعلا مھنكمی مل ایكرت ىلإ نیدفاولا نییمیداكألا نم فالآلا نأ انل تبث ىلإ نورجاھی سانلا ءالؤھ ،ةیكرتلا يلاعلا میلعتلا ةئیھ عم مھتالھؤم ةلداعمب قلعتت تابوعص عقاولا يف اننكل ةیمسرلا ماقرألل اقفو فلأ 800 غلبی ایناملأ يف نـییروـسلا ددع غلبی امنیبو ،ابوروأ نویمیداكأ وأ ءابطأ مھ دلبلا اذھ يف نـییروـسلا مظعمو ،نویلم 1.4 ىلإ لصی مقرلا اذھ نأ فرعن .ةرھملا نیینھملا نم مھریغ وأ

نإو ،يفاكلا ردقلاب سیل نـییروـسلاو كارتألا نینـطاوـملا نیب ةدعاسملاو نوعلا يطاعت نإف كلذ عمو قتاع ىلع ةدئازلا فیراصملا ھب تببست امم لصاحلاو ةمدقملا ةدعاسملا ةیافك مدع لعفب دلوتی ام لانت نیفرطلا ىلع ةیبلس لماوع ىرن اعم انلعجیس ،نـییروـسلا نـیئـجاللا ببسب كارتألا نینـطاوـملا يمیداكأ فلألا ةبارق ایكرت يف نآلا ایلعف دجوی امك ،ةقبسم ماكحأ ىلع ةینبم ةیئانثلا تاقالعلا نم ءابطألا نم افلأ 50و ال نأ نییمیداكألا ھجاوت ةلكشم مھأو ،ةعونتملا صصختلا عورف يف دارفأو نیسدنھملاو ةلدایصلاو .مھتالھؤم ةأفاكمل يكرتلا يلاعلا میلعتلا ةئیھ لبق نم ةلداعملا مھحنم متی نم تامولعملا لدابت ةمث نكی ملف ةیكرتلا يلاعلا میلعتلا ةئیھ نع رداص نایبل اقفوو ،قایسلا اذھ يفو ةیعماجلا ةلداعملا لوح تاساردلاو لامعألا ضعب ءارجإ يغبنیو ،ةیكرتلا ةرافسلا عم عون يأ

8

بابشلا نیب دحاو رامضم يف نارقألا نیب قفاوتلاو ةمءالملا ىلع لـمـعلاو ،نیبردتملل مادختسالا .يروسلاو يكرتلا تامولعملا تاسلجو ةغللا تارودو ينھملا بیردتلاو يمیلعتلا داشرإلا لثم تامدخ ىلع انلمع لمتشی مھأ نأ انیأر انتاسارد لالخ نم و ،اماع 24 نع مھرامعأ دیزت نیذلا نیغلابلل ةینیعلا ةدعاسملاو روجألا يندتو نیلجسملا ریغ ةلامع يأ صخرملا ریغ مادختسالا يھ نـیئـجاللا ھباجت يتلا تالكشملا ةلامع لیغشت يھ انصاصتخا لاجم يف اھل ىدصتن يتلا اعویش تالاحلا رثكأ دحأو ،مھل ةفحجملا ، ةبسانملا ةفیظولا ىلإ لوصولا يف تابوعص اھنأ ىلع ىرخألا لكاشملا صیخلت نكمی ،لافطألا ،ةینوناقلا تایئارجإلا يف ةیطارقوریبلا ةالاغملاو ضفخنم رجأب لـمـعلاو ةدئازلا لیغشتلا تاعاسو ىلع ةردقلا مدع لثم لماوع نأ ىلإ مامتھاب رظنی ،مھلیجست متی مل نیذلا نییروسلل ةبسنلاب مث ھیف مھلیجست مت يذلا میلقإلا يف طقف لـمـعلا ىلإ مھرارطضا وأ ام لمع يف مھنیطوتو مھرارقتسا ةفلتخم ندم ىلإ مھتالئاع عم اورجاھ نیذلا دارفألل ةبسنلاب لاحلا امك ،ةریبك ةقئاض مھل ةبسنلاب لكشت اھیقالی ىرخأ ةلكشم كانھ ،مھلیجست لحم يف لـمـعلا داجیإ ةرورض مھیدل أشنت مث ةفلتخم بابسأل مدقتلا مت اذإ ةیعامتجالا ةدناسملا عطق لثم ةینوناق تایئارجإ دوجو يف لثمتت نویروسلا نوئجاللا .يمسر لمع حیرصت بـلـطب اعویش رثكأ ودغی كرتشم بـلـطمل ةمس ةینھملا ةایحلا يف بابشلا راغصو ءاسنلا ةكراشمب ةبلاطملا ال ھنأ يھ تائجاللا مامأ ةبقع ربكأ نأ اندجو ،انلباقت يتلا تالاحلا صحف مت امدنع نكل ،احاحلإو نعتمتی ال نھنأل لافطألا ةیاعر عم لماعتلا مھیلع نیعتی ھنأو فیظوتلا تایلمع يف نھجاردإ نكمی نـیئـجاللا فیظوت نأ يھو فیظوتلا ةیلمع يف ىرخأ ةلكشم انھجاوت ،نھلافطأ كرتل ةنمآ قطانمب تاعیرشتلا نیسحت نوكیس قایسلا اذھ يف انھو ،فسألا عم سانلا دنع اذبحم ائیش سیل نـییروـسلا نییلحملا ناكسلا نم لكل ابسانم يمسرلا ریغ فیظوتلل يدصتلا يف ةباقرلا تایلآ زیزعتو .نیرجاھملاو عم كرتشملا لـمـعلا رامضم يف دجاوتلا اذھ ،لامعألا ةدایر عیجشت لجأ نم لماوعلا مھأ دحأل ھنإ عیسوتو حتف نأ ایئدبم دقتعن امك ،هاجتالا اذھ يف ةفاثكب لمعتو ةیدایر ةربخ اھیدل يتلا تاسسؤملا تابقعلل لولح ةباثمب نوكی نأ نكمی يندملا عمتجملاو صاخلاو ماعلا نیعاطقلا نیب نواعتلا تالاجم عم سمالتت عقاولا يف يھ يتلا ةینھملا رئاودلاو فرغلا لمعت نأ يغبنیف ،هذھ فیظوتلا ةیلمع يف عتمتت ،عقاولا يفو ،فیظوتلاب قلعتی امیف صاخلا عاطقلا عیجشت لجأ نم ،برقأ لكشب نأشلا اذھ يف اھتربخب ةیموكحلا ریغ تامظنملا زیمتت امنیب ،عوضوملا اذھ يف ةغلاب ةربخب ةینھملا فرغلا ةماعلا تاسسؤملاو ةیلحملا تاطلسلا عم نواعتلا ةدایز نأ دقتعن نحن ،تاعومجملا هذھ ىلإ لوصولا .فارطألا عیمجل لھسأ ةایحلا لعجیس كرتشم لقعب ریكفتلاو ةیریدم ( KOSGEB نم لامعألا ةدایر ةداھش ىلع ةیروس ةدیس 30و ةیكرت ةدیس 25 تلصح دقل يف داجسلا لزغو يھطلا نف ةرود نممتأ نمم )معدلا ةرادإو ةطسوتملاو ةریغصلا تآشنملا ةیمنت - ھبت لزق يف بعشلا میلعت زكرم نیب ةكارشلاب ةرمتسملا لامعألا راطإ يف )6( رھشأ ةتس ةرتف كلذ بناجب ،لباقم فرط نم ةایحلا ةدناسم ةیعمج و فرط نم نیدرم يف يلشی ةقطنم ةیماقمئاقو بعشلا میلعت زكرم نم ةغللا يف تارودو يدام عیجشت ىلع عورشملا يف تاكراشملا تلصح دقل .لافطألل ةناضحل ةفاضإلاب تاكراشملل يعامتجالاو يسفنلا معدلا ریفوت مت امك

7

جئاتنلا ىلإ لصوتلا نكمملا نمف ،ةعطاقملا بسحب ایفارغج نـیئـجاللا عیزوت صحفن امدنع امأ :ةیلاتلا

لوبـنطسا يف صخش فلأ 560 شیعی ● ةتسلا ندملا نیب نم ىلعألا وھ لوبـنطسا يف نوشیعی نیذلا نـییروـسلا نـیئـجاللا ددع ● .ایكرت يف ایلاح نوئجاللا ءالؤھ اھنكسی يتلا 36 نیثالثلاو .بیترتلا يف اھدعب يتأت ةنیدم 32 نم رثكأ وھ ياتاھ ةنیدم يف نـییروـسلا نـیئـجاللا ددع ● .كارتألا ةظفاحملا ءانبأ نم صخش 100 لك لباقم ایروس 96 دجوی سیلیك ةظفاحم يفو ● امیس ال ، ٪86 ةبسنب لوبـنطسا نم يبوروألا بناجلا يف نویروسلا نوئجاللا زكرتی ● .يزاغ ناطلسو رالیجغابو ،ھجمكیش كوجوك تاعطاقم يف

ماع يف يكرتلا يداصتقالا ماظنلا عم مھقفاوتو نـییروـسلا انفویض ةمءاوم ةلأسم يف انققد اذإو

هذھ نأ ىرن نأ اننكمیو ،ایكرت يف لعفلاب تسسأت دق ةیروس ةكرش فالآ 10 نأ انیأرل ،2012 يف تسسأت ةكرش 100 لك نیب نم ھنإف ،ھیلعو ،صخش فلأ 100ل لمع صرف رفوت تاكرشلا 800 ىلإ نویروسلا اھأشنأ يتلا تاكرشلا ددع لصوو ،نویروس نونـطاوـم اھسسأ اھنم 8 ایكرت اذھبو .2017 ماع يف ةكرش 2.700 و ،2016 ماع يف ةكرش 1.200 غلبو ،2015 ماع يف ةكرش 6،477 ھعومجم ام ءاشنإ مت دق نوكی 2018 ربوتكأ رھش تاءاصحإب ارابتعا 2018 تانایبل اقفوو .نـییروـسلا نـیئـجاللا لبق نم ةكرش 1300 عقاوب ةیجراخلا ةراجتلاو ةلمجلا ةراجت ىلع بلاغلا يف اھسیسأت مت يتلا تاكرشلا زكرت ةكرش 700 دوجو نیبتی ،تاكرشلا رئاسل طاشنلا تالاجم صحفت متی امدنع و ،عاطقلا اذھ يف ةكرش نیب نم كلذ ىلإ ةفاضإلاب ،اھسیسأت مت دق نیرفاسم لقن ةكرش 250 و معطم 281 و ةیراقع ةطاسو فیظنتلاو ةیئاذغلا داوملل ةلمجلا ةراجت تالاجم يف لمعت ةكرش 200-140 تیقب تاكرشلا عومجم ةلماعلا تاكرشلا نإف كلذ بناجب ،تامولعملا ایجولونكتو مالعإلا لئاسوو ةیودألاو ةئزجتلا ةراجتو نـیئـجاللا ىدل مامتھا طحم ىرخألا يھ تارھوجملاو تالاصتالاو لیمجتلا تارضحتسم لاجم يف .نـییروـسلا ةكرش 6500 لوألا ماقملا يف دجوی ھنإف ،اھیف تاكرشلا هذھ سیسأت مت يتلا قطانملا صحفتن امدنعو تاكرش ثالث لك نم ةدحاو نإف ،ىرخأ ةرابعبو ،لوبـنطسا يف تروینیسأو حتافلا يتقطنم اھمضت .تروینیسأ يح يف اھسیسأت متی تاكرش 8 لك نم ةدحاو و حتافلا ةقطنم يف تحتتفا دق .ةایحلا ةدناسم ةیعمج نع -رلریبلأ نمكروت فیلإ /ةدیسلا ثراوكلاب رثأتت يتلا تاعمتجملا ىلع لمعتو 2005 ماع يف تسسأت ةیموكح ریغ ةمظنم انتیعمج لكشبو ماعلا لاجملا يف موقن ؛قایسلا اذھ يفو ،ةیعیبطلا سیماون اھحاتجا وأ ناسنإلا دی اھتنج يتلا يدصتلاو ،نـیئـجاللا ةدناسم و ةلجاعلا ةثاغإلا عاضوأ يف معدلاو ةدناسملا لامعأ رییستب يقیقح ذیفنتب موقنو ،ناسنإلا ىدل تاردقلا ءانبو ةیرشبلا ةیمنتلاو ةیمسوملا ةعارزلا يف لافطألا ةلامعل تاعومجم زیزعتو ، لوبـنطسا يف نـییروـسلا نیئجالل ةیشیعملا تاردقلا ریوطت لوح عورشم يف ریست ةیسیئرلا انتیاغ نإ ،لوبـنطسا يف لـمـعلا خانم يف ةینھم ةایح مھباسكإو بابشلا نیغلابلا ةیناكمإ میدقت ىلع لـمـعلاو ةینھملا ةایحلا عم فیكتلل دارفألا دادعإو میدقت ثیح نم دوشنملا اھھاجتا

6

ةیقیبطتلا ةربخلل تیبو ةیركف ةسسؤمك اھتطشنأ تأدب لوبـنطسا ةیمنتلا ةلاكو نم معدبو ةیراجتلا .اھذیفنت نكمملا ریراقتلا نم دیدعلا بناج ىلإ ةیعاطق ةسارد 22 ،اھسیسأت ذنم ركفلل لوبـنطسا ةیمیداكأ ترجأ دقل ةدایرل رشؤم عنص لوح اھتاساردو ةیثحبلا اھلامعأ ترجأ تاساردلا هذھ راطإ يفو ،ةیعاطقلا نمضتت ،كلذ ىلإ ةفاضإلاب ،لوبـنطسا يف ةدایرلاو ةردابملا حور ةدایز ةیفیكب قلعتی امیف لامعألا .يكرتلا داصتقالا يف نـییروـسلا نـیئـجاللا جمد عوضوم ةیمیداكألا اھترجأ يتلا تاساردلا اورطضا اناسنإ نویلم 66 نأ ظحالن ،ملاعلا يف ةلصاحلا ةرـجـھلا تاكرحل ةصحاف نیعب انرظن اذإ ،مھنادلب دودح لخاد ةرـجـھلا ىلع نوربجی مھنم نویلم 40 نأو ،ملاعلا اذھب ام ناكم يف ةرـجـھلا ىلإ نم ارابتعا نیبت امنیب ،ئجال ناسنإ وھ صخش 113 لك نم ادحاو نأب لوقلا عیطتسن اراصتخاو نم ةئملا يف 87 ،ةفلتخم ةلود 108 يف نوشیعی يروس رجاھم نویلم 5.5 دجوی ھنأ 2018 ویام نـیئـجاللا ىلإ ةفاضإ ھنأ اھراكنإ نكمی ال ةقیقحو ،ایكرتل ةرواجملا نادلبلا يف سانلا ءالؤھ دجن نـیئـجاللا ءالؤھ دادعأ يف قیقدتلابو ،ةدیدع لود ينـطاوـم نم ءوجل يبلاط دجوی نـییروـسلا ددعو ،نویلم 4.7 ناغفألا نـیئـجاللا ددعو ،ئجال نویلم 4.7 غلبی نییبمولوكلا نـیئـجاللا ددع ،نویلم 6.2 وھ نادوسلا بونجو نادوسلا نم نـیئـجاللا ددعو ،نویلم 4.2 نییقارعلا نـیئـجاللا نویلم 2.1و يناركوأ ئجال نویلم 2.1 و يریجین نویلم 2.5 و يلاموص نویلم 2.6 دجوی اضیأ .ملاعلا يف ينمی ئجال 4 لا تاونسلا يف ملاعلا ىوتسم ىلع تراص ایكرت نأ دجن ایكرت يف نـیئـجاللا ةیعضو صحفتبو )4( اھیف میقی ذإ ایملاع نیئجالل ةفیضملا نادلبلا نیب ربكألا بیصنلا ةبحاص يلاوتلا ىلع ةیضاملا 1.4 فیضتست يتلا ناتسكابلا ةلود نـیئـجاللا مضی أجتلم ربكأك ایكرت دعب يتأتو ،ئجال نویلم ىلإ نـیئـجاللا ددع ةبسنل اقفو ءاصحإلا امأ ،ئجال نویلم 1 ةلیصحب ادنغوأو ناریإ مث ئجال نویلم دحاو ناسنإ ىقبیو ،ندرألا يف 1/11 مث نانبل يف 1/6 وھ مظعألا لدعملا اذھ نإف ،ناكسلا دادعت .ئجال ةیعضو يف ایكرت يف اصخش 28 لك نم عیزوتلا يف انثحابت ول اننإف ،نویلم 3.6 وحن غلبی ایكرت يف نـییروـسلا نـیئـجاللا ددع امنیبو :ةیلاتلا تاجاتنتسالا ىلا انلوصو نكمملا نمف ایكرت يف نوشیعی نیذلا نـییروـسلا نیئجالل يناكسلا

.رمعلا نم تاونس 4-0 نیب مھ اماع 18 نم لقأ مھرامعأ نیذلا كئلوأ نم 46٪ ● .رمعلا نم تاونس 9-5 نیب مھرامعأ حوارتت ناسنإ فلأ 500 ● .نـیئـجاللا دادعت نیب نیثالثلا نس نود بابش مھ نمل ةیوئملا ةبسنلا يھ % 71.1 ●

5

يكرتلا جتنملل تراصف كارتألا نییعانصلاو نیرمثتسملل مھفیظوت مت ،نییروسلا لوصو دعب -1 ،ةمجرتلا يف ءاطخألا ضعب باكترا مت دقل معن ،ةیطسوأ قرشلاو ةیروسلا قاوسألا يف ةحاس .اھیلع بلغتلا نم انكمت نكل

، ةكرش ھئاشنإ لالخ نم لزنملا اذھب زوفی نأ ھیلعف ،يناثلا دنبلا ىلإ لقتنن نأ نذإ يغبنی -2 .فلأ 500 غلبی مقرلا نأ نیبتو

.مھیلع نمؤم مھلكو ،)20( ایكرت اصخش نیرشع كیدل نأ اذھ ىنعم -3

)ةمجرتلل ةرضحم ةخسن ( ةیداصتقالا ةیلـمـعلا يف نـییروـسلا نـیئـجاللا جامدإ : ةودنلا هذھ يف نوثدحتملا ةداسلا .رمتؤملا اذھ ةسلج سیئرو ركفلل لوبـنطسا ةیمیداكأل ماعلا قسنملا -ولغوأ يجالاب رزت /دیسلا .ةایحلا ةدناسم ةیعمج نع -رلریبلأ نمكروت فیلإ /ةدیسلا .برعلا نییمیداكألا ةطبارل ةیمومعلا ةیعمجلا وضع- غابصلا دیعس /دیسلا برعلا نییمیداكألا ةطبار نع - يبورد لیھس دمحم /روتكدلا ذاتسألا يروس لامعأ لجر : يلدقنلا دیجملا دبع /دیسلا يروس لامعأ لجر : ننش دامع دیسلا برعلا نییمیداكألا ةطبار :دلاخلا زیزعلادبع دیسلا لوبـنطسا ةظفاحمل ةعباتلا ةرـجـھلا ةرادإ نم كیشیإ ریبلأ دیسلا : ةلماعلا ىوقلل ةماعلا ةیلودلا ةرادإلا - زوأ ءالجن / ةدیسلا ةطسوتملاو ةریغصلا تآشنملا ةیمنت ةیریدم( KOSGEB ةمظنم لثمم -ریلیب میرك/دیسلا :لوبـنطساب ةراجتلا ةفرغل ةعباتلا )معدلا ةرادإو :لوبنطسإب ركفلا ةیمیداكأل ماعلا قسنملا - ولغوأ يجالاب رزت دیسلا ةیلـمـعلا يف نـییروـسلا نـیئـجاللا جامدإل قیرط ةطراخ دیدحت وھ ةودنلا هذھ نم ةیسیئرلا ةیاغلا عمتجملا تامظنم ربكأ نم ةدحاو يھ يتلا لوبـنطسا ةراجت ةفرغ وھ فیضملا بناجلاو ،ةیداصتقالا اھلو اماع 137 رمعل دـتمی قیرع ضام لوبنطسإب ةراجتلا ةفرغلو ،ةیموكحلا ریغ يكرتلا يندملا بغرت يتلا تاكرـشلا ىلع بجوتی ھنأ مولعمو ،لجسم وضع فلأ 420 ىلع وبری ءاضعألا نم ددع ةراجت فرغ ىدحإ وأ لوبـنطسا يف ةراجتلا ةفرغ ىدل لجست نأ ةیراجت ةطشنأب عورشلا يف ةفرغ ةینب نمض ةأشنملا لوبنطسإب ركفلا ةیمیداكأ نأ امك ،رغصلا ةیھانتم ةكرش تناك اذإ ةئزـجتلا لوبـنطسا ةعماج عم ةكارشلاب لوبـنطسا يف ةراجتلا ةفرغ نم ةردابمك تسسأت دق ،لوبـنطسا ةراجت

4

لمعلل اططخم تعضو ةصلختسملا جئاتنلا ءوض يفو ،رمألاب ةینعملا ةماعلا تاسسؤملا يلثممو .يجیتارتسالا

معدلا لانت امدنع اندالبل ةیمھأ تاذ ةمھاسم هذھ يجیتارتسالا لمعلا ةطخ مدقت نأ لومأملا نمو كلذ يف ةفاثكب ةلماعلا تاسسؤملا عم ،مھعیجشتو لامعألا داور عیجشت اھفادھتسا لالخ نم میلعتلا لثم ةطشنأو ،نییروسلاو كارتألا نینطاوملا نیب نواعتلا ةدایزو ةكرتشملا دوھجلاو ،لیبسلا .نییروسلا نیئجاللا لبق نم ةفاضم ةمیق قلخل ةیعادبإلا راكفألا ةقباسم و يساسألا يدایرلا

روتكدلا ذاتسألا

ولغوأ يالآ داھن

رمتؤملل ماعلا نیمألا

3

ةمدقم

تاعمتجملا ىلع رثؤت ةرجھلا تاكرح تأدبو يناكسلا كارحلا تدادزا ،ةیناثلا ةیملاعلا برحلا دعب فرعت ،ناكسلل ةدحتملا ممألا بتكم ھغاص يذلا فیرعتلل اقفوو ،دودحلا ربعو دودحلا لخاد كلذب يھو يلصألا ھنطوم نم ھیلإ لقتنا لیدب رخآ ناكم يف صخشلل ةمئادلا ةماقإلا " اھنأب ةرجھلا رامدلاو توملا حفاكت يتلا ةیناكسلا تاعومجملا نإف ؛قایسلا اذھ يفو ،" ةماقإلا ناكمل رییغت كرتشم يفاقث وأ ينید وأ يوغل نیوكت اھب يتلا يضارألا وحن كارحلا نم اعون لكشت عایضلاو .مھل ةنمآ نكامأ داجیإل ایعس

،ناطوألا دودح ربع ةرجھلل ةیسیئرلا بابسألا دحأ يھ لودلل ةیجراخلاو ةیلخادلا تاسایسلا نإ لودلا ضعب لبقت نیح يفف ،ةفلتخملا نادلبلا اھقبطت نیرجاھملا لوبقل ةعونتم ةیساسأ بابسأ كانھو موقت ،ةلماعلا دیلا يف صقنلا ةیطغت لجأ نمو يناكسلا صقنلا نع ضیوعتلا ضرغب نیرجاھملا نیتقؤم لامع لاسرإب ،انایحأ يناكسلا ضئافلا تاذ ةیمانلا نادلبلا يف لاحلا وھ امك نادلبلا ضعب .اھیدل يبنجألا دقنلاو ةلاطبلا ةلكشم نم فیفختلل جراخلل اھئانبأ نم

يف ءوجللا تاكرحل يعامج قفدت ةطحم ایكرت تلظ ،يجیتارتسالاو يفارغجلا اھعقومل ارظنو تابارطضالا ءارج تمجن يتلاو 2011 ناسین ذنم تناك يتلا اھتاجوم ثدحأف ،ةدیدع تارتف فیضتسی يذلا دلبلا يھ ایكرتو ،ایكرت ىلإ ناسنإ نویلم 3.6 وحن لوصو عم ایروس يف ةیلخادلا دعب يتأتو ،مھنم نییالم 4 يلاوح اھئاویإب ،ةیلاتتم تاونس 4 يف ملاعلا يف نیئجاللا نم ددع ربكأ زكرملا لتحت يتلا ناتسكابلا ةلود نأشلا اذھ يف عزانم الب ةرادصلا لتحت تراص يتلا ایكرت اندلب لكب ئجال نویلم نایوأت ناتلا ادنغوأو اریإ اھدعب يتأت ناسنإ نویلم 1.4 ءوجلل نطوم اھنوك يناثلا ،يبوروألا داحتالا لود مظعم ربتعتو ،ةمسن فلأ ةئامنامث 800.000 أجلی ثیح ایبویثأ مث امھنم دادعأب نیئجاللاو ءوجللا يبلاط لوبق قیرط يف ةعجارتم ةلذاختم ،دیوسلاو اسنرفو ایناملأ ءانثتساب .لقأ وأ صخش 1000 زھانت

اھداعبأب ةثیثحلا لامعألا معد امازل راص ،تاونس ذنم ةقطنملا ىلع میخملا برحلا خانم ببسبو نیعألا قلغو ءبعلا لمحت نم برھتلا نم مراع طسو يف ،ایكرت لخاد ةیمھألا ةغلابلا ةفلتخملا ( انتیمیداكأ يف ةیثحبلا انلامعأ نیب نم راص ثیح ،يروسلا ءوجللا نع ملاعلا لبق نم ناذآلاو ،ةتقؤملا ةیامحلا عضوب فیرعتلاك ایاضق ،اھلھاجت انعسی مل تالكشم )ركفلل لوبنطسا ةیمیداكأ لمعلا قوس يف طارخنالاو ةیحصلا ةمدخلاو بیردتلاو میلعتلا صرف ىلإ لوصولل قحلا حنمو جمدلا ةیلمع يف ةلاعفلا ةمھاسملاو ،ةفاضم ةمیقو ماھسإ قلخ يف ةدعاسملاو ،ةلماعلا ىوقلاو .لماكتلاو يعامتجالا

يبوروألا داحتالا يف نوئجاللا نویروسلا " امھ نیریبك نییثحب نیعورشمل اھدادعإ بناجب ةنیدم يف مھتاردابمو نویروسلا نوئجاللا" " رخآلا ثحبلاو "صوصخلا ھجو ىلع ایكرتو لامعألا لاجرو نییروسلا نییمیداكألا ةكراشمب لمع ةشرو انتیمیداكأ تمظن دق ،"لوبنطسا

ةمدقم

تاعمتجملا ىلع رثؤت ةرجھلا تاكرح تأدبو يناكسلا كارحلا تدادزا ،ةیناثلا ةیملاعلا برحلا دعب فرعت ،ناكسلل ةدحتملا ممألا بتكم ھغاص يذلا فیرعتلل اقفوو ،دودحلا ربعو دودحلا لخاد كلذب يھو يلصألا ھنطوم نم ھیلإ لقتنا لیدب رخآ ناكم يف صخشلل ةمئادلا ةماقإلا " اھنأب ةرجھلا رامدلاو توملا حفاكت يتلا ةیناكسلا تاعومجملا نإف ؛قایسلا اذھ يفو ،" ةماقإلا ناكمل رییغت كرتشم يفاقث وأ ينید وأ يوغل نیوكت اھب يتلا يضارألا وحن كارحلا نم اعون لكشت عایضلاو .مھل ةنمآ نكامأ داجیإل ایعس

،ناطوألا دودح ربع ةرجھلل ةیسیئرلا بابسألا دحأ يھ لودلل ةیجراخلاو ةیلخادلا تاسایسلا نإ لودلا ضعب لبقت نیح يفف ،ةفلتخملا نادلبلا اھقبطت نیرجاھملا لوبقل ةعونتم ةیساسأ بابسأ كانھو موقت ،ةلماعلا دیلا يف صقنلا ةیطغت لجأ نمو يناكسلا صقنلا نع ضیوعتلا ضرغب نیرجاھملا نیتقؤم لامع لاسرإب ،انایحأ يناكسلا ضئافلا تاذ ةیمانلا نادلبلا يف لاحلا وھ امك نادلبلا ضعب .اھیدل يبنجألا دقنلاو ةلاطبلا ةلكشم نم فیفختلل جراخلل اھئانبأ نم

يف ءوجللا تاكرحل يعامج قفدت ةطحم ایكرت تلظ ،يجیتارتسالاو يفارغجلا اھعقومل ارظنو تابارطضالا ءارج تمجن يتلاو 2011 ناسین ذنم تناك يتلا اھتاجوم ثدحأف ،ةدیدع تارتف فیضتسی يذلا دلبلا يھ ایكرتو ،ایكرت ىلإ ناسنإ نویلم 3.6 وحن لوصو عم ایروس يف ةیلخادلا دعب يتأتو ،مھنم نییالم 4 يلاوح اھئاویإب ،ةیلاتتم تاونس 4 يف ملاعلا يف نیئجاللا نم ددع ربكأ زكرملا لتحت يتلا ناتسكابلا ةلود نأشلا اذھ يف عزانم الب ةرادصلا لتحت تراص يتلا ایكرت اندلب لكب ئجال نویلم نایوأت ناتلا ادنغوأو اریإ اھدعب يتأت ناسنإ نویلم 1.4 ءوجلل نطوم اھنوك يناثلا ،يبوروألا داحتالا لود مظعم ربتعتو ،ةمسن فلأ ةئامنامث 800.000 أجلی ثیح ایبویثأ مث امھنم دادعأب نیئجاللاو ءوجللا يبلاط لوبق قیرط يف ةعجارتم ةلذاختم ،دیوسلاو اسنرفو ایناملأ ءانثتساب .لقأ وأ صخش 1000 زھانت

اھداعبأب ةثیثحلا لامعألا معد امازل راص ،تاونس ذنم ةقطنملا ىلع میخملا برحلا خانم ببسبو نیعألا قلغو ءبعلا لمحت نم برھتلا نم مراع طسو يف ،ایكرت لخاد ةیمھألا ةغلابلا ةفلتخملا ( انتیمیداكأ يف ةیثحبلا انلامعأ نیب نم راص ثیح ،يروسلا ءوجللا نع ملاعلا لبق نم ناذآلاو ،ةتقؤملا ةیامحلا عضوب فیرعتلاك ایاضق ،اھلھاجت انعسی مل تالكشم )ركفلل لوبنطسا ةیمیداكأ لمعلا قوس يف طارخنالاو ةیحصلا ةمدخلاو بیردتلاو میلعتلا صرف ىلإ لوصولل قحلا حنمو جمدلا ةیلمع يف ةلاعفلا ةمھاسملاو ،ةفاضم ةمیقو ماھسإ قلخ يف ةدعاسملاو ،ةلماعلا ىوقلاو .لماكتلاو يعامتجالا

يبوروألا داحتالا يف نوئجاللا نویروسلا " امھ نیریبك نییثحب نیعورشمل اھدادعإ بناجب ةنیدم يف مھتاردابمو نویروسلا نوئجاللا" " رخآلا ثحبلاو "صوصخلا ھجو ىلع ایكرتو لامعألا لاجرو نییروسلا نییمیداكألا ةكراشمب لمع ةشرو انتیمیداكأ تمظن دق ،"لوبنطسا

2

(Elektronik) ISBN 978-605-81080-9-7

Documents

SURİYELİ GİRİŞİMCİLER STRATEJİ PLANI SYRIAN … · HAZIRLAYAN Tezer Palacıoğlu Hakan Arca YAYIN NO: 001 İstanbul, Mayıs 2019 SURİYELİ GİRİŞİMCİLER STRATEJİ PLANI