การทองเทยวอยางยงยน

(Sustainable Tourism)

ดร. สมยศ โองเคลอบ ภาควชาการทองเทยว

คณะมนษยศาสตร มหาวทยาลยเชยงใหม

Email: somyot.o@cmu.ac.th 1

การอบรมมคคเทศก ประจ าป 2558 สาขาวชาการทองเทยว ภาควชามนษยศาสตร คณะมนษยศาสตร มหาวทยาลยเชยงใหม

องคประกอบของการทองเทยว

ทรพยากร

การทองเทยว

นกทองเทยว

ภาครฐ

ภาคเอกชน

ชมชนทองถน

2

องคประกอบของสนคาทางการทองเทยว

สงดงดดใจ

• ธรรมชาต

• มนษยสราง

• วฒนธรรม

สงอ านวยความสะดวกและบรการ

• ทพก

• รานอาหาร

• รานขายของทระลก

• ความบนเทง

• ฯลฯ

การเขาถง

• ถนนหนทาง

• สาธารณปโภค

• ระบบขนสง

• กฎหมาย กฎระเบยบ

• ฯลฯ

3

องคประกอบของสนคาทางการทองเทยว

• สงดงดดใจ Attraction

• สงอ านวยความสะดวก Amenity

• ความสามารถในการเขาถง Accessibility

• กจกรรม Activity

• ทพก Accommodation

3 As

5 As

4

ท าไมตองเทยวอยางยงยน?

5

อตสาหกรรมทเตบโตเรว

มากๆ

การทองเทยว

6

การเตบโตอยางรวดเรวของอตสาหกรรมการทองเทยว

2493 20 ลานคน

2543 696 ลานคน

2545 715 ลานคน

2550 898 ลานคน

7

50 ป เพมขน 34.8 เทา 2 ป เพมขน 19 ลานคน

5 ป เพมขน 183 ลานคน

การเตบโตของปรมาณนกทองเทยวทวโลก

ทมา: WTO (2008) 8

การทองเทยวสงผลอยางไรบาง?

ดานบวก? ดานลบ?

9

ผลกระทบของการทองเทยว

เศรษฐกจ

สงคม

สงแวดลอม

10

11

ผลกระทบดานเศรษฐกจ

ผลด

• สรางรายได

• สรางงาน

ผลเสย

• ภาวะเงนเฟอ

• คาครองชพสงขน

• ภาวะพงพาการทองเทยว

12

The multiplier effect

13

ผลกระทบดานสงคมและวฒนธรรม

ผลด • สรางงาน • สรางความเจรญ • เกดการฟนฟศลปะ หตถกรรม ภมปญญา • เกดการฟนฟวฒนธรรม ประเพณ • สถาปตยกรรมไดรบการดแลรกษาและ

ฟนฟ • สถานทสวยงามไดรบการปกปอง ดแล

รกษา

ผลเสย • ความวนวาย แออด • เกดการละทงอาชพเดม • เกดการพงพาการทองเทยวมากเกนไป • ตองปรบวถชวตใหเขากบนกทองเทยว • เกดการเลยนแบบนกทองเทยว • เกดการรบเอาวฒนธรรมตางชาต • อาชญากรรม

14

Demonstration effect

15

Acculturation theory

‘MacDonaldization’

‘Coca-colaization’

16

ผลกระทบดานสงแวดลอม

ผลด • ธรรมชาตทสวยงามไดรบการปกปอง • เกดการปกปอง ดแลรกษา ทง

ธรรมชาต และสงกอสราง ทดงดดนกทองเทยว

• รายไดจากการทองเทยวสามารถน าไปใชในการดแลรกษาสงแวดลอม

ผลเสย • ขยะ • ความวนวาย แออด รถตด เสยงดง • มลภาวะทางอากาศ เสยง และอนๆ • เกดทศนอจาด • เหลานยอมสงผลตอสงมชวตอนๆ ดวย

17

ผลกระทบจะมากหรอนอย ขนอยกบอะไร?

• ปรมาณนกทองเทยว • ประเภทของนกทองเทยว • ประเภทของกจกรรมการทองเทยว • ระบบโครงสรางพนฐานทม ระบบก าจดขยะ ระบบก าจดน าเสย • อนๆ ..

ขยะบนดอยหลวงเชยงดาว สงกรานตทภเกต

ฟลมน ปารต เกาะพงน

18

19

Butler’s ‘Lifecycle models’

Involvement

Exploration

Development

Consolidation

Stagnation

Critical carrying capacity threshold

(Decline)

(Continued stagnation)

Number of visitors (Rejuvenation)

Figure: The Butler Sequence / the destination cycle of evolution Source: Butler (1980 cited in Weaver & Lawton 2002, p. 309; 1999, p. 15)

20

Stage Characteristic

Exploration Few adventurous tourist, visiting sites with no public facilities

Visitors attracted to the destination by a natural physical feature

Specific visitor type of a select nature

Involvement Limited interaction between local residents and the developing tourism

industry leads to the provision of basic services

Increased advertising induces a definable pattern of seasonal variation

Definite market area begins to emerge

Development Development of additional tourist facilities and increased promotional

efforts

Greater control of the tourist trade by outsiders

Number of tourist a peak periods far outweighs the size of the resident

population, inducing rising antagonism by the latter towards the former

Consolidatio

n

Tourism has become a major part of the local economy, but growth rates

have begun to level off

A well-delineated business district has taken shape

Some of he older deteriorating facilities are perceived as second rate

Local efforts are made to extend the tourist season

Stagnation Peak numbers of tourists and capacity levels are reached

The destination has a well-established image, but it is no longer in fashion

The accommodation stock is gradually eroded and property turnover rates

are high

Post-

stagnation

A number of possibilities, reflecting a range of options that may be

followed, depending partly on the success of local management decisions.

At either extreme are rejuvenation and decline

Source: Adapted from Mason (2003, p. 24)

21

Chang Noi (a pseudonym) in The Nation (Thai news paper)

• Stage 1: Start with a place of outstanding beauty … Impose absolutely no controls. Allow get-rich-quick entrepreneurs to encroach on the beach, blow up the rocks, scatter garbage and pour concrete everywhere.

• Stage 2: The resort is now popular but rapidly losing its natural charm. Add large quantities of sex and comfort. Build large, luxurious hotels. Import lots of girls.

• Stage 3: By now the natural beauty is totally obliterated. The seafront is an essay in bad architecture. The hinterland is a shanty town of beer bars. Develop the remains as a male fantasy theme park. Add anything with testosterone appeal – big motorbikes, shooting ranges, boxing rings, archery. Bring in more and more girls (and boys).

(Mowforth & Munt 2003, p. 84)

ภาวะโลกรอน

22

23

สดสวนการปลอยกาซเรอนกระจก ในอตสาหกรรมการทองเทยว ป 2005

ทมา: UNWTO & UNEP (2007)

24

ท าไมตองเทยวอยางยงยน?

การทองเทยวตองอาศยทรพยากร

ทผานมามการใชทรพยากรอยางไมรคณคา

แหลงทองเทยวเสอมโทรม

ภาวะโลกรอนท าใหทวโลกตระหนกถงความยงยน

25

การประชมสดยอดเรองสงแวดลอม Earth Summit 1992 เปนจดผลกดนใหมการพฒนาอยางยงยน

จากกระแสการพฒนาการทองเทยว 3 ประการ กลาวคอ

ความตองการอนรกษทรพยากรธรรมชาตและ

สงแวดลอม

นกทองเทยวสนใจการทองเทยวเพอ

การเรยนร

ความตองการในการพฒนาคนและใหความส าคญกบการมสวนรวม

ของชมชนทองถน

26

1. กระแสความตองการอนรกษทรพยากรธรรมชาตและสงแวดลอม

27

28

เมองอมสเตอรดม, ประเทศเนเธอรแลนด ผคนใชแตจกรยาน

29

การพฒนากบการอนรกษ มกสวนทางกน

30

อ.สมยศ โองเคลอบ 31

การพฒนาในอดต

เนนพฒนาเศรษฐกจ ไมค านงถงความเสยหายของทรพยากรธรรมชาต

เนนเกษตรกรรม เพอการสงออก

ทรพยากรปาไมถกท าลาย

สรางเขอนเพอผลตไฟฟาสนองอตสาหกรรม

พนทปาถกน าทวม

32

กระแสโลก

“การสรางความสมดลระหวาง

การพฒนากบการอนรกษ”

2. นกทองเทยวสนใจ การทองเทยวเพอการเรยนรมากขน

33

34

มวเซยมสยาม

35

อ.สมยศ โองเคลอบ 36

Tourism in metamorphosis

Old tourists

• Search for the sun

• Here today gone tomorrow

• Having

• Like attractions

• Eat in hotel dinning room

• Homogeneous

New tourists

• Search for the new experience

• See and enjoy but not destroy

• Being

• Like activities

• Try out local food

• Hybrid

37

Global Lifestyles:

• 1980 นยมการเดนทางทองเทยวเพอเยยมชมโบราณสถาน พพธภณฑ อนสรณสถานตางๆ

• 1990 นยมการทองเทยวเชงวฒนธรรม ศลปะการแสดงของทองถน

• 2000 นกทองเทยวนยมรปแบบการทองเทยวทเปนวถชวตมคานยมวาการทองเทยวเปนสวนหนงของประสบการณชวต

เกดการทองเทยวทางเลอก (NEW TOURISM / ALTERNATIVE TOURISM

จากการทองเทยวในรปแบบเดมๆ...

38

3. ความตองการในการพฒนาคน และใหความส าคญกบการมสวนรวม

ของชมชนทองถน

39

อ.สมยศ โองเคลอบ 40

พฒนาการทองเทยวทผานมา

ผด าเนนการ ไมใชคนในพนท

คนในพนทไมมสวนในการด าเนนงาน

ผลประโยชน เจาของกจการไดรบ

ผลเสยหายของธรรมชาต ชมชนทองถนเปนผรบ

แหลงทองเทยว เสอมโทรม

ผประกอบการยายไปทใหม

41

การบกเบกพนททองเทยวใหม... ...ชมชนกลายเปนผถกทองเทยว

แนวโนมอนๆ

42

43

ใสใจสขภาพทงกายและใจ

44

45

รปแบบการทองเทยวในปจจบน

• Slow Food (Gastronomy) - Slow Travel Slow Food

• Interior & Design

• Pop Culture Tourism

• Connectivity & Digital World

• Medical & Wellness Tourism

• Fashion and Shopping

• Landscaping & iconic landmark building

การทองเทยวอยางยงยน ความหมายอยางงาย

หมายถง รปแบบการทองเทยวทสามารถด ารงคณคา หรอประโยชนของพนทไดยาวนานไมมทสนสด (Butler, 1993)

46

หลกการทองเท

“เปนลกษณะของการทองเทยวทน าไปส การจดการทรพยากรทตอบสนองตอความตองการ

ทางดานเศรษฐกจ สงคม และสนทรยะ ในขณะเดยวกนกคงไวซงวฒนธรรม ระบบนเวศ

และระบบตาง ๆ ทเออตอชวต"

การทองเทยวอยางยงยน ความหมายโดยองคการทองเทยวโลก (WTO)

47

หลกการทองเทยวอยางยงยน

สมดล

48

การพฒนาการทองเทยวอยางยงยน (Sustainable Tourism Development)

หมายถง การพฒนาการทองเทยวทตอบสนองความตองการของนกทองเทยว และมการบรหารจดการ โดยการปกปองรกษาระบบนเวศ และอตลกษณ

ทองถน (UNWTO, 1994)

49

หลกการจดการทองเทยวอยางยงยน โดย The Global Sustainable Tourism Criteria

1. วางแผนการบรหารจดการอยางมประสทธภาพ

2. ด าเนนการโดยยดถอผลประโยชนสงสดทางเศรษฐกจและ สงคมแกชมชนทองถน

3. สงเสรมและสนบสนนมรดกทางวฒนธรรมใหคงอยตลอดไป

4. ลดผลกระทบทางลบทมตอสงแวดลอมและ ทรพยากรธรรมชาต”

50

หลกการทองเทยวอยางยงยน (Shirley Eber, 1993)

1. การอนรกษและใชทรพยากรอยางพอด ทงทเปนทรพยากรธรรมชาตสงคม และวฒนธรรม เปนสงส าคญ และเปนแนวทางการท าธรกจในระยะยาว (Using Resource Sustainably)

2. การลดการบรโภคทมากเกนจ าเปน และการลดของเสย จะเลยงการท าลายสงแวดลอมในระยะยาว และเพมคณภาพของการทองเทยว (Reducing Over - consumption and Waste)

3. การรกษาและสงเสรมความหลากหลายของธรรมชาต สงคม และวฒนธรรม ทมความส าคญตอการทองเทยวในระยะยาว และชวยขยายฐานของอตสาหกรรมการทองเทยว (Maintaining Diversity)

4. การประสานการพฒนาการทองเทยวเขากบกรอบแผนการพฒนาชาต การพฒนาทองถน และการประเมนผลกระทบสงแวดลอม จะชวยขยายศกยภาพการทองเทยวในระยะยาว (Integrating Tourism into Planning)

51

5. การทองเทยวทรองรบกจกรรมทางเศรษฐกจของทองถน โดยพจารณาดานราคาและคณคาของสงแวดลอมไวไมเพยงแตท าใหเกดการประหยด แตยงปองกนสงแวดลอมไมใหถกท าลายอกดวย (Supporting Local Economics)

6. การมสวนรวมอยางเตมทของทองถนทเกยวของ ไมเพยงแตสรางผลตอบแทนแกประชากรและสงแวดลอมโดยรวมแตยงชวยยกระดบคณภาพการจดการการทองเทยวอกดวย (Involving Local Communities)

7. การปรกษาหารอกนอยางสม าเสมอ ระหวางผประกอบการ ประชาชนทองถน องคกรและสถาบนทเกยวของ มความจ าเปนในการทจะรวมงานไปในทศทางเดยวกน รวมทงรวมแกปญหา และลดขอขดแยงในผลประโยชนทแตกตางกน (Consulting Stakeholders and the Public)

หลกการทองเทยวอยางยงยน (Shirley Eber, 1993)

52

8. การฝกอบรมบคลกร โดยสอดแทรกแนวคดและวธปฏบตในการพฒนาแบบยงยนตอบคลากรทองถนทกระดบ จะชวยยกระดบการบรการการทองเทยว (Training Staff)

9. การตลาดทจดเตรยมขอมลอยางพรอมมล จะท าใหนกทองเทยวเขาใจและเคารพในสงแวดลอมทางธรรมชาตสงคมและวฒนธรรมของแหลงทองเทยว และจะชวยยกระดบความพอใจของนกทองเทยวดวย (Marketing Tourism Responsibly)

10. การวจยและการตดตามตรวจสอบอยางมประสทธภาพ จ าเปนตอการชวยแกปญหา และเพมผลประโยชนตอแหลงทองเทยว นกทองเทยว และนกลงทน (Undertaking Research)

หลกการทองเทยวอยางยงยน (Shirley Eber, 1993)

53

ท าอยางไรใหเกดความยงยน?

ท าไดงายๆ

54

55

56

57

ปจจบน ไมวาใคร กใสใจสงแวดลอม

58

59

60

61

62

เลอกกจกรรมการทองเทยวทไมสรางผลเสย มการเรยนร และชวยสรางจตส านก

การทองเทยวเชงนเวศ

การทองเทยวเชงเกษตร

การทองเทยวเชงอนรกษ

การทองเทยวเชงวฒนธรรม

หรอกจกรรมการทองเทยวใดๆ ทไมสงผลกระทบดานลบ

ฯลฯ

63

เทยวพรอมกบบ าเพญประโยชน

64

65

66

ใหบรการดานการทองเทยว อยางรบผดชอบ

67

• ใหความรและปลกจตส านกดานการอนรกษ

• ทพกทเปนมตรกบสงแวดลอมและกลมกลนกบวฒนธรรมทองถน

• สนบสนนอาหารทองถน

• ใชยานพาหนะทปลอดมลพษ

• สงเสรมการละเลน การแสดงพนบาน

• ฯลฯ

บรการดานการทองเทยว

68

• ออกแบบกลมกลนกบสภาพแวดลอม และวฒนธรรมทองถน

• ใชวสดทหาไดจากทองถน

• ใชแรงงานในทองถน

• ใชอาหารทองถน หรอใชวตถดบทผลตไดเองในทองถน

• มการบ าบดของเสยกอนทง

• Reduce Reuse Recycle

ทพกเชงนเวศ (Ecolodge)

69

ทพกทมลกษณะบรการเชงนเวศ (Eco-lodge) อาจพจารณาไดจาก

• กอสรางโดยค านงถงความเปนทองถน และความกลมกลนกบสภาพแวดลอม – การสะทอนสภาพดงเดมของพนท (ลกษณะสถาปตยกรรม ภม

สถาปตยกรรม ภมสถาปตยกรรม การตกแตงภายใน และองคประกอบตาง ๆ ของสถานบรการ)

– กลมกลนกบสภาพแวดลอม (ดานรปแบบ ขนาด การจดวางองคประกอบในพนท)

– การเลอกท าเลทตงของสถานบรการรอยในท าเลทเหมาะสมไมท าลายธรรมชาต

• มการจดการดานรกษาสงแวดลอม – การใชพลงงาน การใชน า – การบ าบดน าเสย การจดการขยะมลฝอย

• กจกรรมและการบรการ – มกจกรรมใหการศกษาสงแวดลอมแกผมาพก – มการสอความหมายสงแวดลอมตอผมาพก – การบรการมความสะอาดเปนทพอใจ ถกสขลกษณะ รวดเรว

• การลงทน – พจารณาการรวมทนกบทองถน และผลตอบแทนทเออตอทองถน มการใช

แรงงานทองถน

บรการน าเทยวและมคคเทศก พจารณาจาก • กจกรรมและการบรการ

– มกจกรรมใหการศกษาสงแวดลอมทก าหนดไวในโปรแกรมการทองเทยว – มมคคเทศกเฉพาะทสามารถใหขอมลรายละเอยดตาง ๆ ไดอยางถกตอง – ใหบรการใหแกนกทองเทยว โดยเปนการบรการทไมกอใหเกดผลกระทบ

ตอสงแวดลอม มการควบคมพฤตกรรมทางลบของนกทองเทยวดวย • การด าเนนงานของบรษท

– มการเตรยมพรอมทกดาน ทงดานขอมล เครองมออปกรณ เครองใช – มการจดการ/รกษาสงแวดลอม/ปองกนผลกระทบ และแนะน ากระตน

นกทองเทยวอยางสม าเสมอหรอไม – เคารพกฎเกณฑของแหลงทองเทยว – - มการตดตามประเมนผลการน าเทยว ตดตามนกทองเทยว ใหขอมล

ขาวสารแกนกทองเทยวอยางสม าเสมอ • การจดการ

– การจดมคคเทศกทมความร รวมทงมคคเทศกทองถนทไดรบการอบรม – การจดการใหประชาชนทองถนมสวนรวม – มการใหผลประโยชนคนสทองถน

พฒนาสงอ านวยความสะดวก อยางรบผดชอบ

72

73

การวเคราะหผใชประโยชน

• ภมหลง หรอลกษณะทางสงคมประชากร

• รปแบบกจกรรมนนทนาการ หรอกจกรรมการใชประโยชน ทเกดขนจรง และทตองการ

• ความคดเหนตอพนทและการพฒนาพนท

• ความตองการสงอ านวยความสะดวกและบรการตางๆ

นกทองเทยว เจาหนาท ทองถน ผประกอบการ

สงเกต แบบสอบถาม สมภาษณ

74

การวเคราะหบรเวณ (Site Analysis)

• ปจจยดานธรรมชาต

• ปจจยดานสนทรยภาพ

• ปจจยดานวฒนธรรมและการใชทดนเดม

ภมประเทศ ธรณวทยา แหลงน า/ การระบายน า พชพรรณธรรมชาต สตวปา ภมอากาศ ภยธรรมชาต

ลกษณะธรรมชาต มมมอง/ วว

ประวตศาสตรและสงทมคณคาทางวฒนธรรมการใชทดนเดม

75

Standards and guidelines for Environmentally sensitive design and operation

• Minimising the negative environmental impact of visitor support services;

• Creating an atmosphere in which visitors feel they are in a special place; and

• Setting an example of environmentally sensitive design and operation practices, to educate and demonstrate the value and practicality of sustainable, innovative and effective solutions.

Tendele, Royal Natal National Park, Kwa-Zulu Natal, South Africa

76

‘as much as necessary as little as possible’

77

• มการจดสรรรายไดสวนหนงเขาสาธารณประโยชนของชมชน

• มมาตรการปองกนผลกระทบตอสงแวดลอม สงคมและวฒนธรรม

• มการจดการพนท; การวางผง การแบงพนทใชสอย

• มการจดการนกทองเทยว; เชน มมาตรการจ ากดจ านวน จ ากดชวงเวลา การก าหนดคณสมบตของผทจะเขาชม การมกฎระเบยบส าหรบนกทองเทยว

การบรหารจดการ

78

• การวางผงบรเวณ

• การจดแบงเขตพนทใชสอย หรอโซนนง (Zoning)

• การพฒนาโดยค านงถงประวตศาสตรการใชทดนเดม

• การพฒนาพนทโดยค านงถงผลกระทบตอสงแวดลอมและวฒนธรรม

79

ตวอยางการจดการพนท

• การจ ากดจ านวน หรอจ านวนคนตอกลม • การก าหนดใหจองลวงหนา • การปดบางพนททเปนเขตหวงหาม • การจ ากดระยะเวลาในการพ านก • การมตารางก าหนดการในการเยยมชม • การมสอชแจงใหนกทองเทยวทราบการปฏบตตน • การสอความหมาย เพอใหความรและปลกจตส านก • การก าหนดราคาตางๆ กน เชน ราคาส าหรบคนไทย-คนตางชาต, ราคาส าหรบนกเรยน, ราคาส าหรบเยาวชน ฯลฯ

80

ตวอยางการจดการนกทองเทยว

รฐบาลกมนโยบายอนรกษทรพยากรการทองเทยว ดวยแนวคด 7 Greens

81

7 Greens

82

• Green Hearts: การสรางความรสกใหนกทองเทยวและชมชนมหวใจทรกและใสใจสงแวดลอม

• Green Activities: กจกรรมการทองเทยวทเหมาะสมกบพนท เปนมตรตอสงแวดลอม และความเหมาะสมของจ านวนนกทองเทยว

• Green Communities: แหลงทองเทยวชมชน ทใหความส าคญกบการจดการทองเทยวทใสใจตอสงแวดลอมและวถชวตดงเดมของชมชน

• Green Logistics: รปแบบการใหบรการดานการขนสง ทลดผลกระทบตอสงแวดลอมและเนนการเสนอขายกจกรรมการทองเทยวทใชยานพาหนะทเปนมตรตอสงแวดลอม

• Green Services: รปแบบการใหบรการของธรกจทองเทยวตางๆ ทมมาตรฐานและคณภาพทด ภายใตการค านงถงสงแวดลอม

• Green Attractions: แหลงทองเทยวทมรปแบบการบรหารจดการทด ทตระหนกถงคณคาของสงแวดลอม

• Green Plus: กจกรรมการทองเทยวทตอบแทนสสงคม ดวยความรบผดชอบตอสงแวดลอม โดยการลด ละ เลก พฤตกรรมทกอใหเกดมลพษตอสงแวดลอม

แนวคด 7 Greens (ททท., 2554)

83

84

ความยงยนเกดขนได ถาทกคนรวมมอกน

85