MADDENİNDEĞİŞİMİ

VE TANINMASI

Şule ERTEKİN

2Şule ERTEKİN

Suyun SerüveniSıvı hâlde bulunan yeryüzü suları güneş enerjisinin etkisiyle hâl değiştirerek su buharı olarak atmosfere yükselir.

Atmosfere yükselen su buharı soğuk hava tabakasıyla

karşılaşırsa küçük su damlacıklarına dönüşür.Su

buharı ve damlacıklar bulutları oluşturur.Hava soğumaya

devam ederse damlacıklardan binlercesi birleşerek su damlalarını oluşturur.

3Şule ERTEKİN

Su damlaları ağırlaşır ve havada asılı duramaz hâle gelir. Yağmur şeklinde yeryüzüne düşer.

Bu tanecikler diğer kristallerle birleşerek büyür.Böylece bulutlar tarafından tutulamayacak kadar ağırlaşarak kar şeklinde yeryüzüne düşer.

4Şule ERTEKİN

Bazı günler bol su buharı taşıyan nemli hava yeryüzüne yakın yerlerde küçüksu damlacıkları oluşturur.Çok küçük olan bu su damlacıkları havada asılı kalır.Bu hava olayına sis adı verilir

5Şule ERTEKİN

Su, bir hâlden başka bir hâle geçerek yeryüzü ile hava küre (atmosfer)arasında dolanır.Suyun yeryüzü ile hava küre arasında devam eden budolanımına su döngüsü denir

Güneş’in etkisiyle karave denizlerin yüzeyindeki subuharlaşır.

Su buharı yükseldikçesoğur ve bulutlar oluşur.

Bulutlardaki su yağışlarşeklinde yeryüzüne iner.

SU DÖNGÜSÜ

Yeryüzüne inen su emilerek yer altı sularına

yer altısuları

6Şule ERTEKİN

Su döngüsünün devam etmesi için sürekli buharlaşma olması gerekir. Yeryüzündeki bu buharlaşmayı sağlayan enerjinin güneşten geldiğini biliyorsunuz.Dünyamız var olduğundan beri Güneş, yeryüzündeki suları, buharlaştırarak su döngüsünün devamlılığı sağlanır.

7Şule ERTEKİN

GÜNEŞ BİZE ÇALIŞIR

Rüzgâr, petrol, kömür, akarsular ve doğal gaz, yaşamımızı kolaylaştırmak için kullandığımız bazı enerji kaynaklarıdır. Bunların yanı sıra canlılık faaliyetlerimizi devam ettirebilmek için gerekli olan enerjiyi besinlerden karşılarız. Bu besinlerin bir bölümü bitkisel kaynaklıdır. Tüm bu enerjilerin kaynağı Güneş’tir. Güneş, bizim ısı ve ışık kaynağımızdır. Güneş çevresine enerji yayar. Bu enerji ışınlarla yayılır.

8Şule ERTEKİN

ISI VE SICAKLIK

Isı ve Sıcaklık FarklıdırSıcaklıkları farklı olan maddeler birbirine temas ettiğinde ısı alışverişi olur. Söz gelimi sıcaklıkları farklı olan suları karıştırdığımızı düşünelim. Sıcak su ısı verir, soğuk su ısı alır. Bu olay her ikisinin sıcaklığı eşitlenene kadar devam eder.

9Şule ERTEKİN

• YAZ MEVSİMİNDE GÜNDÜZ HAVA SICAK GECE İSE ILIKTIR

10Şule ERTEKİN

KIŞ MEVSİMİNDE GÜNDÜZ SOĞUK GECE ÇOK SOĞUKTUR

11Şule ERTEKİN

KAYNAMAKTA OLAN SU ÇOK SICAK OLDUĞU İÇİN DOKUNURSAK ELİMİZ YANABİLİR.

12Şule ERTEKİN

Isı ve Sıcaklık Farklı Mıdır? Sıcaklık ve ısı ifadeleri günlük hayatımızda birbirine sık sık karıştırılmaktadır. Isı bir enerji türüyken sıcaklık termometreyle ölçülebilen bir değerdir. Sıcaklık enerji türü değildir.

13Şule ERTEKİN

Yakıtlarda Depolanmış Enerji Akarsuların gücünden yararlanmak için barajlarda depolanan su, hidroelektrik santrallerde elektrik enerjisi elde etmek için kullanılır. Akarsuların yağışlarla beslendiğini, yağışların ise su döngüsü nedeniyle oluştuğunu öğrenmiştik. Elektrik enerjisinin kaynağı da güneş enerjisidir.

14Şule ERTEKİN

MADDENİN AYIRT EDİCİ ÖZELLİKLERİ

Maddenin ayırt edici özellikleri vardır.Ayırt edici özellik,bir maddenin diğer maddelerden farklı olduğunu gösterir. Renk, koku, tat, sertlik gibi görülebilen veya hissedilebilen özelliklerin maddeleri ayırt etmemize yardımcı olduğunu daha önce öğrenmiştik. Ayrıca maddelerin kaynama, erime, donma noktaları ve yoğunluk gibi ayırt edici özellikleri de vardır.

15Şule ERTEKİN

Kaynama Noktası Bir maddenin sıvı halden gaz haline geçmesine kaynama noktası denir.Bu özellik sıvılar için ayırt edici bir özelliktir. Her sıvı aynı sıcaklıkta mı kaynar sorusuna cevap olarak; Isıtılan sıvıların sıcaklıkları ve buharlaşma hızı, kaynama başlayıncaya kadar artar. Kaynama süresince de bu sıcaklık sabit kalır. Bütün sıvıların kaynamaya başladığı sıcaklık farklıdır.Örneğin etil alkol 64C’de kaynarken su 100C’de kaynar.

16Şule ERTEKİN

Erime ve Donma Noktası Bir katı ısıtılırken sıcaklığı artar. Belli değere ulaşınca da erimeye başlar. Erime süresince bu sıcaklık sabit kalır. Sabit kalan bu sıcaklığa erime sıcaklığı denir. Katıların belli bir erime sıcaklığı vardır. Katı, tamamen eriyinceye kadar sıcaklığı da sabit kalır. Söz gelimi buz erirken sıcaklığı değişmez.Katının miktarı, erime sıcaklığını değiştirmez; yalnızca erime süresini etkiler.

17Şule ERTEKİN

Yoğunluk Yüzen ve Batan Maddeler Yoğunluğu suyun yoğunluğundan büyük olan maddeler su içinde batarken yoğunluğu küçük olan maddeler yüzer. Taşın suda batmasının sebebi yoğunluğunun sudan büyük olmasıdır.

tahtaplastik

demir taş

18Şule ERTEKİN

Yoğunluk Hesaplama Bir maddenin yoğunluğunu hesaplamak için kütle ve hacim değerlerinin bilinmesi gerekir. Kütlenin, hacme oranı yoğunluğu verir. kütle yoğunluk= hacim eşitliği ile bulunur.

19Şule ERTEKİN

ISI MADDELERİ ETKİLER

Isı Alır Genleşir,Isı Verir Büzülür Maddelere verilen ısı, sıcaklığı artırırken maddelerin boyutlarında da değişime neden olur. Isının etkisiyle maddelerin boyutlarındaki bu değişime genleşme diyoruz. Maddeler ısıtılınca ne kadar genleşirse ısıtılmadan önceki sıcaklığına döndüğünde o kadar büzülür. Genleşme miktarı maddenin cinsine bağlıdır.

20Şule ERTEKİN

Gazlar ve katılar gibi sıvılar da genleşir. Sıvıların genleşme özelliğinden yararlanılarak termometreler yapılmıştır.

21Şule ERTEKİN

Soba ilk defa yakılırken boruları, kalorifer yanarken de bağlantı yerleri çıtırdar. Ağzına kadar suyla dolu çaydanlıktaki su kaynamaya başladığında taşar.Termometrenin sıvısı sıcaklık arttıkça yükselir.Kavanoz kapakları ısıtılınca daha kolay açılır.Gözlük çerçevelerine camlar, çerçeve ısıtıldıktan sonra takılır.

22Şule ERTEKİN

Suyun buharlaşması da bir hâl değişimidir. Su buharlaşırken ısı alışverişi olur. Sıvılar ısının etkisiyle buharlaşıp gaz hâline geçer.

Buharlaşma ve Yoğuşma

23Şule ERTEKİN

Sıvılar Her Sıcaklıkta Buharlaşır Mı? Buharlaşma her sıcaklıkta gerçekleşir.Sıcaklık yükseldikçe sıvıların buharlaşması hızlanır. Buharlaşmanın sıvıların yüzeyinden olduğunu unutmayalım.

24Şule ERTEKİN

Kaynama Sıvının sıcaklığı belli bir noktaya ulaştığında her yerinden kabarcıklar çıkmaya başlar. Örneğin, ısıtılan suyun sıcaklığı arttıkça buhar oluşumu hızlanır. Bir süre sonra kabın içinde kabarcıklar oluşmaya başlar. Sıcaklık 100 °C‘a yaklaşınca suyun her yerinden kabarcıklar çıkmaya başlar. Bu kabarcıklar suyun yüzeyine ulaşarak havaya karışır. Sıvının her yerinden kabarcıklar hâlinde hızlı buharlaşması olayına kaynama denir.

25Şule ERTEKİN

Soğuk kış günlerinde pencere camına soluğumuzu verdiğimizde, camın yüzeyi buğulanır. Bu olay su buharının yoğuşmasından başka bir şey değildir. Yoğuşma da buharlaşma gibi bir hâl değişimidir. Öyleyse yoğuşmada da ısı alışverişi vardır.

26Şule ERTEKİN

• Sıvı, ısı alarak gaz hâline geçer.• Buharlaşma, her sıcaklıkta gerçekleşir• Buharlaşma, sıvının yüzeyinde olur.• Buharlaşan sıvının sıcaklığı değişebilir.

•Her kaynama, aynı zamanda bir buharlaşmadır.• Kaynama, belli sıcaklıkta gerçekleşir.• Sıvının her yerinde gaz hâline geçişvardır. • Kaynama süresince sıcaklıkdeğişmez.

BUHARLAŞMA KAYNAMA

27Şule ERTEKİN

Erime ve Donma Maddeler, bulundukları ortam ile ısı alış verişine girerek hâl değiştirmeye başlar. Katı maddelerin ısı alarak sıvır hâle geçmesine erime adı verilir. Tersine sıvı hâldeki maddelerin ısı vermesi sonucu katı hâle geçmesi olayına ise donma denir.Isı alan madde erimeye, ısı veren madde de donmaya başlar.