İSVEÇ MÜTEAHHİTLİK SEKTÖRÜ RAPORU Mart 2016

T.C. STOKHOLM BÜYÜKELÇİLİĞİ TİCARET MÜŞAVİRLİĞİ

1

İÇİNDEKİLER

I. Giriş 1

II. Genel Eğilimler 1

Sektöre İlişkin Bazı İstatistikler ve Gözlemler 4

III. İsveç’te İş Yapma Ortamı 8

Genel Bilgiler 8

Şirket veya Şube Açma ve Vergi Kaydı Uygulamaları 9

Vergi Uygulamaları 9

İşgücü Piyasası 10

Yabancılar İçin Çalışma İzinleri 11

İş Sözleşmeleri, Sendikalar ve İşveren Kuruluşları 12

Sektördeki Ücretler 12

Çalışma Koşulları, Çalışma Saatleri, Tatiller ve İzinler 13

İşgücü Niteliği ve İşgücü Bireysel Sertifikaları 14

Sektöre Özel Koşullar 14

Sigorta ve Garantiler 15

Sertifikalandırma ve Sertifikalar 15

IV. Altyapı Yenileme ve Konut Politikaları 15

Altyapı ve Yenileme Yatırımları 15

Kamu ve Özel Konutlar 16

İsveç Milli Emlak/Gayrimenkul İdaresi ve İhaleler 16

Yenilikçilik ve AB ile Yürütülen Projeler 17

İhaleler 17

Fuarlar 17

V. Sonuç ve Ülkemiz Açısından Değerlendirme 17

EK-1: Müteahhitlik Sektörüne İlişkin Önemli Kurumlar ve İnternet Adresleri 19

Ek-2: İsveç Ekonomisi ve İş Ortamına İlişkin Özet Genel Bilgi 20

Rapor, tamamen genel bilgilendirme yapmak amacıyla hazırlanmıştır. Rakamsal veriler için kaynak olarak büyük ölçüde İsveç İstatistik Ofisi’nin veri tabanından yararlanılmış olup, aksi takdirde kullanılan kaynak, metin içinde ayrıca belirtilmiştir. Raporun ilgili bölümlerinde İsveç Kronu (SEK)’nu, ABD dolarına çevirmek için İsveç Merkez Bankası’nın yıllık ortalama döviz kurları baz alınabilir: (2010, 1 $ = 7,21 SEK; 2011, 1 $ = 6,50 SEK; 2012, 1 $ = 6,78 SEK; 2013, 1 $=6,51 SEK; 2014, 1 $=6,86 SEK; 2015, 1$=8,43 SEK). İsveç ekonomisi, dış ticareti ve ekonomik ve ticari işbirliğine ilişkin detaylı bilgilere, haberlere, istatistiklere ve raporlara, Stockholm Ticaret Müşavirliğimizin internet sayfasından ulaşabilirsiniz (http://www.ekonomi.gov.tr) (>Ülkeler>İsveç). İsveç haritası için: http://www.visitsweden.com/Global/Map/VisitSweden_Map_of_Sweden_EN.pdf

1

İSVEÇ MÜTEAHHİTLİK SEKTÖRÜ

I. Giriş

İsveç’te kamuoyunda tartışılan sorunların başında “konut sektörü” ve “konut yetersizliği” konusu gelmektedir. İsveç’teki 290 belediyeden 150’sinden fazlasında konut yetersizliği olduğu resmi olarak ifade edilmektedir. Sorunun çözümü, işgücü piyasasının etkin işlemesini sağlaması ve -son dönemde ekonomi gündeminin en öncelikli konularından olan- konut fiyatları artışı (konut fiyatlarında bir balonun olup olmadığı) açısından kritik öneme sahip olduğu, üst düzey yetkililerce sıkça dile getirilmektedir. Konut (inşası) sektörü, Avrupa Komisyonu, OECD, IMF gibi uluslararası kurumlarının son dönemde yayımladıkları İsveç Ülke Raporlarında önemli özel konu başlığı olarak yer almakta ve sektöre ilişkin yeni politikalar önerilmektedir (Konut arzını arttırmak amacıyla izinler, piyasa düzenlemeleri ve sektöre ilişkin ulusal ve yerel düzeydeki politikalarda değişiklik önerileri başta olmak üzere).

Konut yetersizliği sorunu, 14 Eylül 2014’de yapılan son genel ve yerel seçimlerin en önemli tartışma konularından birisi olmuştur. Seçimlerden sonra 3 Ekim 2014’de kurulan Hükümette Konut, Şehircilik ve Bilgi Teknolojileri Bakanlığına Sn. Mehmet KAPLAN getirilmiş ve 18 Nisan 2016 tarihine kadar bu görevde kalmıştır. Hali hazırda Konut ve Şehircilik Bakanlığında Sn. Per Bolund (http://www.government.se/government-policy/housing-and-construction), Altyapı ve Ulaştırma Bakanlığında Sn. Anna Johansson (http://www.government.se/government-of-sweden/ministry-of-enterprise-and-innovation/anna-johansson/) bulunmaktadır. İlgili Bakanlık sayfalarında, İsveç’in konut, şehircilik, altyapı politikaları, projeleri ve kurumları hakkında detaylı (güncel) bilgiler yer almaktadır.

2015 yılı Mart ayının son haftasında İsveç Hükümeti konut sorununa ve inşaat sektörüne ilişkin yeni stratejisini açıklamıştır. Konuya ilişkin bilgi ve resmi belgelerin kaynakları, “İsveç’te Konut(Yapımı) Sektörüne İlişkin Yeni Yaklaşımlar ve Politikalar” başlığı altında şu adreste yer almaktadır: http://www.ekonomi.gov.tr/portal/url/bwQ. Ayrıca 2015 yılında 150 bini aşan göçmen kabul eden ülkede, yeni konut ihtiyacının daha da arttığı görülmektedir.

Orta vadeli stratejiler için, “İsveç 2025 Vizyonu” politikası ve konuya ilişkin resmi belgeleri incelemek yararlı olabilir: http://sverige2025.boverket.se/

İsveç ekonomisi, 2012 yılında %-0,3, 2013 yılında %1,3, 2014 yılında %2,3 ve 2015 yılında %4,1 oranında reel büyüme (GSYİH) kaydetmiştir. Son 3 yılda büyümenin önemli ivme kazanmasında inşaat sektörü yatırımlarındaki artış önemli bir paya sahiptir. Önümüzdeki dönemde de ekonomik büyüme ve istihdam artışında inşaat sektörünün (konut ve altyapı yatırımları ile) olumlu katkısının devam edeceği beklenmektedir.

Tablo-1: İsveç Güncel Makro Tahminler: GSYİH Büyümesi

Kurum Tahmin Yayım Tarihi 2015 2016 2017 2018 2019

İsveç Maliye Bakanlığı 21 Aralık 2015 4,1 3.1 2.6 2.4 2.2

Avrupa Komisyonu 4 Şubat 2016 4,1 3.2 2.9

EIU 10 Mart 2016 4,1 3.1 2.6 2.6 2.8

IMF 6 Ekim 2015 4.1 3.0 2.8 2.5 2.3

Avrupa’da etkileri halen devam eden global ekonomik krizden İsveç’in (özellikle inşaat sektörünün) göreli olarak daha az etkilenmiş olması, ülkenin global ekonomideki yüksek rekabetçi konumu ve uluslararası büyük firmaları, Ülkemiz müteahhitlik sektörünün uluslararasılaşma seyri ve tecrübe birikimi ve iki ülke ekonomilerinin birbirlerini tamamlayıcı

2

niteliği dikkate alındığında; sektöre yönelik Türkiye-İsveç ticari ve yatırım ilişkilerinin gelişmesi yönünde önemli bir potansiyel olabileceği gözlenmektedir.

Bu çerçevede ülkemiz firmalarının İsveç müteahhitlik sektöründeki son gelişmeleri ve olası yatırım ve işbirliği imkânlarını yakından takip etmesinde yarar olduğu değerlendirilmektedir.

İsveç’te konut inşaatlarına/konutlara/yapı kontrollerine/piyasa gözetimi ve denetimine ilişkin yasal düzenlemelere İsveç Ulusal Konut, Bina ve Planlama Kurumu (Swedish National Board of Housing, Building and Planning) (Boverket)’nun şu adresinden ulaşmak mümkündür: http://www.boverket.se/ . (İnşaat standartları ve süreçleri hakkında resmi bilgiler: http://www.boverket.se/en/start-in-english/building-regulations/).

Ayrıca müteahhitlik ve teknik müşavirlik sektörü düzenlemeleri ve standartlarına ilişkin

İsveç Standartlar Enstitüsü’nün (SIS) ilgili resmi internet sayfalarını detaylı incelemek

uygun olacaktır: http://www.sis.se/en/?industry=4

II. Genel Eğilimler

Müteahhitlik sektörü; yönetim, proje geliştirme, mimari, teknik danışmanlık, inşaat ve inşaat malzemeleri üretimi yapan geniş bir şirketler grubunu/mal ve hizmet grubunu içermektedir. Bu raporda veriler, büyük oranda –dar anlamda- inşaat sektörü dikkate alınarak verilmektedir (Yayımlanan resmi istatistik verilerinin metodolijisi dolayısıyla).

İnşaat sektörü üretimi 2015 yılında İsveç GSYİH’sının yüzde 5,7’sini (238 milyar SEK) oluşturmuştur. Söz konusu oran, 2014 yılında yüzde 5,2 (205 milyar SEK) ve 2013 yılında yüzde 4,8 (181 milyar SEK) olarak gerçekleşmiştir.

Tablo-2: İsveç GSYİH’si İçinde İnşaat Sektörü (2010-2015) (Dar Tanımla)

2010 2011 2012 2013 2014 2015

Milyon SEK

GSYİH,Cari Veriler 1 825.447 879.875 889.195 905.644 935.245 986.856

Toplam GSYİH 2 895.665 937.400 950.110 960.132 1.000.708 1.061.102

3 857.318 894.565 891.170 914.346 950.575 1.009.023

4 941.564 944.737 954.325 989.787 1.031.671 1.098.174

1—4 3.519.994 3.656.577 3.684.800 3.769.909 3.918.199 4.155.155

F41-34 İnşaat Sektörü 1 35.855 39.033 40.509 39.199 44.157 50.983

2 52.531 53.980 52.480 53.516 60.213 68.539

3 44.523 44.854 40.992 42.400 47.740 55.788

4 49.449 47.954 46.806 46.784 53.159 63.077

1—4 182.358 185.821 180.787 181.899 205.269 238.387

F41-34 İnşaat Sektörü 1 4,34% 4,44% 4,56% 4,33% 4,72% 5,17%

GSYİH içindeki oranı 2 5,87% 5,76% 5,52% 5,57% 6,02% 6,46%

3 5,19% 5,01% 4,60% 4,64% 5,02% 5,53%

4 5,25% 5,08% 4,90% 4,73% 5,15% 5,74%

1—4 5,18% 5,08% 4,91% 4,83% 5,24% 5,74%

İnşaat sektörü, 2015 yılı verilerine göre, İsveç’te 339 bin kişiyi, yani toplam istihdamın %7’sini sağlamaktadır.

3

Tablo-3: İsveç Toplam Istihdam İçinde İnşaat Sektörü (2010-2015) (Dar Tanımla)

2010 2011 2012 2013 2014 2015

1000 kişi

Toplam Istihdam (Tüm sektörler) 1 4.437 4.555 4.603 4.635 4.677 4.763

2 4.448 4.551 4.585 4.624 4.682 4.741

3 4.619 4.709 4.735 4.780 4.871 4.924

4 4.488 4.561 4.585 4.641 4.710 4.794

(Yılın tamamı, ort) 1--4 4.498 4.594 4.627 4.672 4.737 4.807

F41-34 İnşaat Sektörü 1 276 292 292 277 284 290

2 318 326 342 345 351 356

3 328 343 355 363 370 378

4 282 301 297 312 319 333

1--4 301 316 321 324 331 339

F41-34 İnşaat Sektörü 1 6,22% 6,41% 6,34% 5,98% 6,07% 6,09%

Toplam istihdam içindeki oranı 2 7,15% 7,16% 7,46% 7,46% 7,50% 7,51%

3 7,10% 7,28% 7,50% 7,59% 7,60% 7,68%

4 6,28% 6,60% 6,48% 6,72% 6,77% 6,95%

1--4 6,69% 6,88% 6,94% 6,93% 6,99% 7,05%

İsveç’te tarihsel olarak inşaat yatırımları inişli ve çıkışlı bir seyir izlemiştir. 1950-60 arasında ciddi miktarda artış göstermiş, 1970 ve 1980’lerde sektörde önemli oranda durgunluk yaşanmış, ancak 1980’lerin sonlarına doğru düzelme başlayabilmiştir. 1990’da başlayan (tekrar) gerileme ise 1997’ye kadar sürmüştür. Bu çerçevede İsveç’te binaların ve altyapının ortalama yaşının oldukça yüksek olduğunu söylemek mümkündür.

Son 5 yıllık dönem incelendiğinde ise 2010 ve 2011 yılındaki yatırım artışlarını, 2012 ve 2013 yılındaki gerilemelerin takip ettiği; 2014 yılında ise inşaat sektöründeki toplam yatırımlardaki artışın tekrar (büyük oranda) hızlandığı görülmektedir. Yatırımlardaki bu (yüksek oranlı) artış 2015 yılında da devam etmiş, 2016 yılı ile birlikte yatırımlardaki artışın bir miktar yavaşlayacağı tahmin edilmektedir.

Tablo-4: İsveç İnşaat Sektörü Yatırımları

Milyar SEK

Sektör 2010 2011 2012 2013 2014 2015(T) 2016(T) 2017(T)

Konut 136,4 147,4 130 132,7 160,4 188,8 203,1 204,4

Yeni 54,1 67,1 52,9 56,4 80,2 103,4 116,6 117,4

Restorasyon 64,3 62,1 60,1 60,8 62,7 67,9 68,4 68,9

Yazlık 7 7,5 7,7 5,8 6,4 6,2 6,4 6,6

İşlem Maliyetleri 11,1 10,6 9,3 9,7 11,1 11,3 11,7 11,5

İş Yeri 122,9 120,1 128,2 120,2 145,2 152,8 156,3 158,3

Özel 85,1 79,7 86 78,7 96,5 101,8 104,3 105,2

Kamu 37,8 40,3 42,2 41,5 48,6 51 52 53,1

Fabrika 74,5 70 78,2 74,7 82,7 83,6 83,1 84,8

Özel 34,3 32,5 39,9 40,6 48,3 47,7 46,5 46,4

Kamu 40,1 37,5 38,2 34,2 34,4 35,9 36,6 38,5

Toplam Yatırımlar 333,7 337,4 336,4 327,6 388,3 425,2 442,5 447,5

% Değişim 4 1 0 -3 15 9 4 1

*Kaynak:Sveriges Byggindustrier - Şubat 2016 Sektör Analiz Raporu **Meslek Odası Sektör Raporu: (http://mb.cision.com/Public/882/9923145/9f6ebbc9a5ca428c.pdf) *** Ayrıca Aralık 2015 tarihli kapsamlı İsveç İnşaat Sektörü Raporu 2015 tam metni için: (https://publikationer.sverigesbyggindustrier.se/Userfiles/Info/491/FoB_2015.pdf).

4

İnşaat sektöründeki yatırımların gelişimi ve alt sektör detayları güncel olarak İsveç İstatistik Kurumunun http://www.scb.se/en_/Finding-statistics/Statistics-by-subject-area/Business-activities/Business-investments/Investment-Survey/ adresinden incelenebilir.

Kamunun kullanımına yönelik binaların yapımından merkezi hükümet ve yerel yönetimler sorumludur. 2015 yılı sonbaharında açıklanan güncel bütçe ile 2016-2018 yılları arasında yapılacak alt yapı yatırımları için sırasıyla 1,74; 1,80 ve 1,72 milyar SEK, 2019 yılı için ise 505 milyon SEK’in ayrıldığı açıklanmıştır. (İsveç Bütçesinde inşaat yatırımları için: http://www.government.se/contentassets/04729d1eb9cc4943b4da6f291be9b67a/from-the-budget-bill-for-2016-budget-statement)

Yeni konut yatırımlarının, (a) özellikle büyük şehirlerdeki konut arzı yetersizliği; son dönemde yaşanan göçmen akını ile talebin daha da artması, (b) son yıllarda hızla artan emlak fiyatları, (c) hisse senetleri piyasasında (borsada) yaşanan yükselmeler ve düşük mali fon maliyetleri (düşük faizler), (d) hanehalkı gelir artışları, (e) işgücü piyasasında yaşanan iyileşmelerin (istihdam ve ücret artışları) etkisiyle ve (f) özellikle 3 Ekim 2014’te yeni kurulan İsveç Hükümetinin konut sektörü ve altyapı yatırımlarına ilişkin yeni stratejisi ve hedefleri dikkate alındığında, önümüzdeki dönemde artış eğilimini devam ettirmesi beklenmektedir. Makroekonomi ihtiyati tedbirler dolayısıyla -(varlık balonunu ve hanehalkı borçlanma oranının hızlı yükselmesini kontrol amacıyla, emlak sektörü borçlanma araçlarına (özellikle mortagage piyasasına) getirilen kısıtlayıcı kredi koşulları, geri ödeme şartı ve vergi önlemleri gibi)- konut yatırımlarındaki bu artışın 2016 yılı itibariyle ivmesinde gerileme olabileceği tahmini de yapılmaktadır (Son dönemde buna ilişkin öncü işaretlerin alındığını ifade eden analistler bulunmaktadır: https://nexus.nordea.com/#/article/25307).

Restorasyon çalışmaları ve işyerleri için yapılan yatırımların da önümüzdeki dönemde artması beklenmektedir. Restorasyon yatırımlarındaki artışın ağırlıklı olarak emlak şirketlerinin kendi konutlarında gerçekleştirmeyi planladığı yatırımlarından kaynaklanması beklenirken, işyeri yatırımlarındaki artışın kaynağını ise ekonomideki olumlu hava nedeniyle özel sektör ve kamu kesimi tarafından gerçekleştirilmesi beklenen yatırımların oluşturacağı tahmin edilmektedir. Fabrika/tesis yatırımlarının ise yükselen altyapı yatırım harcamaları nedeniyle 2015-2016 döneminde artması, sonrası orta vadeli dönemde ise yatırımlarda bir miktar gerileme beklenmektedir (İnşaat sektörüne ilişkin son güncel gelişmelerin değerlendirildiği, 24 Şubat 2016 tarihli dönemsel rapor için: http://mb.cision.com/Public/882/9923145/9f6ebbc9a5ca428c.pdf).

Geçtiğimiz birkaç yılda uluslararası rekabet büyük çapta artmasına rağmen, İsveç’te müteahhitlik hizmetleri büyük oranda yerel/ulusal görünüm arz etmekte ve uluslararasılaşmış büyük İsveç şirketlerinin ağırlığı gözlenmektedir. Şirket hisselerinin yarıdan fazlasına bir ya da daha fazla yabancıların sahip olduğu firmaların oranı ihmal edilebilecek düzeylerdedir. İsveç İnşaat Federasyonu’na üye yabancı şirketlerin toplam üyeler içindeki payı ise yüzde 2 olduğu görülmektedir. Bunlar arasında, Polonya ve Almanya kökenli firmalar çoğunlukta bulunmaktadır. (Bkz. https://publikationer.sverigesbyggindustrier.se/sv/fakta--statistik/fakta-om-byggandet-2013__491).

Sektördeki en büyük ilk 30 firma listesine İsveç İnşaatçılar Birliği’nin https://www.sverigesbyggindustrier.se/UserFiles/Files/Marknad/Kopia_av_30_storsta_byggforetagen_2014_en_v1.pdf sayfasından ulaşabilirsiniz.

İsveç’teki Büyüme Analiz Kuruluşu (Tillvaxtanalys)’nun yıllık raporuna göre, 2014 yılı itibariyle inşaat sektöründe (SNI sektör gruplandırmasına göre 41-43) faaliyette bulunan yabancı firma sayısı 439’tür ve sektördeki toplam firma sayısı içerisinde % 5’lik bir paya sahiptir. 2014 yılı itibariyle bahse konu yabancı firmalar, toplam 29.537 kişi istihdam etmiştir (Detaylı bilgi için bkz. https://www.tillvaxtanalys.se/download/18.a70b1491500264a2b248c82/1443442278988/statistik_2015_04_utlandska_foretag.pdf)

5

Tablo-5: İsveç’teki en büyük 10 inşaat şirketi (2014)

No Firma Adı Ciro Milyon SEK Çalışan Sayısı

1 Peab 35940 11240

2 Skanska 34311 10503

3 NCC 26831 9532

4 JM 10927 1820

5 SVEVIA 6933 1918

6 VeidekkeSverige 6298 1193

7 Infranord 3956 2112

8 Strukton Rail AB 2331 668

9 Lemminkäinen 2311 395

10 Erlandsson Bygg AB 2094 849

*Kaynak: https://publikationer.sverigesbyggindustrier.se/Userfiles/Info/491/FoB_2015.pdf (Aralık 2015)

İsveç’in en büyük firma (varlıklar, istihdam, ihracat vb. açısından) bilgilerini

http://www.largestcompanies.com/ internet adresinden incelemek mümkündür. Buna göre,

o müteahhitlik sektöründe http://www.largestcompanies.com/toplists/sweden/largest-

companies-by-turnover/industry/construction-of-buildings ;

o ilgili mühendislik hizmetlerinde

http://www.largestcompanies.com/toplists/sweden/largest-companies-by-

turnover/industry/civil-engineering

o ve teknik müşavirlik alanında http://www.largestcompanies.com/toplists/sweden/largest-

companies-by-turnover/industry/architectural-and-engineering-activities-technical-

testing-and-analysis adreslerinde firma listeleri (temel verileri ve internet sayfaları)

incelenebilir.

Sektöre İlişkin Bazı İstatistikler

Tablo-6: Yeni Bina İnşaatları (Adet)

2013Q1 2013Q2 2013Q3 2013Q4 2014Q1 2014Q2 2014Q3 2014Q4 2015Q1 2015Q2 2015Q3 2015Q4

Diğer iller

Apartman 3712 3930 3214 4874 4770 5485 4020 6088 7570 6167 6162 4752

Müstakil Ev 1311 1775 1384 1678 1544 1890 1958 2322 1770 2469 1612 2027

Stokholm

Apartman 1544 1296 1383 1100 973 787 705 1348 480 1185 1333 1301

Müstakil Ev 30 69 34 81 82 64 108 17 47 31 68 11

Malmö

Apartman 107 491 142 354 284 354 136 527 169 905 379 543

Müstakil Ev 7 28 8 54 14 73 18 54 26 147 35 16

Göteborg

Apartman 583 226 160 676 788 515 422 465 467 384 951 491

Müstakil Ev 45 64 44 71 40 64 65 65 87 103 89 131

*Kaynak: İsveç İstatistik Kurumu-03/03/2016

2013 yılının 3. çeyreğinde yaşanan düşüşten sonra aynı yılın 4. çeyreğinde toparlanan yeni bina inşaatları 2014 yılı 2. çeyreğinde hızını arttırmış ve bir önceki yıla oranla % 18,3 oranında büyümüştür. 2015 yılında da yeni bina inşaatlarındaki artışın devam ettiği görülmektedir. 2015 yılı sonu itibariyle yeni bina inşaatları, bir önceki yıla oranla %16 artmıştır.

6

Tablo-7: Verilen İnşaat İzinleri

Bütün Binalar İkamet / Tatile Yönelik Diğer Taşınmaz

2010 Q1 1 666 1 028 638

Q2 1 981 1 235 746

Q3 1 612 881 731

Q4 1 662 1 112 551

2011 Q1 1 983 1 167 816

Q2 2 402 1 310 1 092

Q3 1 389 767 623

Q4 1 824 997 827

2012 Q1 1 452 784 668

Q2 1 986 1 037 949

Q3 1 180 725 455

Q4 1 618 974 644

2013 Q1 1 537 984 553

Q2 2 049 1 176 873

Q3 1 496 926 570

Q4 1 822 1 162 660

2014 Q1 1 727 1 041 686

Q2 2 312 1 351 961

Q3 2 070 1 356 713

Q4 1 885 1 344 541

2015 Q1 1 853 1 335 519

Q2 2 625 1 866 758

Q3 1 905 1 391 514

Q4 2 566 1 859 707

*Kaynak:İsveç İstastik Kurumu-03/03/2016

2013 yılı itibariyle artışa geçen inşaat izinleri 2014 yılına gelindiğinde de artış eğilimini devam ettirmiş ve yıl sonu itibariyle verilen inşat izini sayısı bir önceki yıla göre % 19 oranında artmıştır. 2015 yılına gelindiğinde de verilen inşaat izini sayısındaki artış eğiliminin devam ettiği görülürken, artış hızında yavaşlama yaşandığı görülmektedir. Yıl sonu itibariyle verilen inşat izini sayısı bir önceki yıla göre % 11 oranında artmıştır.

Tablo-8: Üretim Maliyetleri

Bölge Apartman Müstakil Ev

2014 Konut Sayısı SEK/Konut SEK/m2

Konut Sayısı SEK/Konut SEK/m2

Bütün Ülke 19 245 2 603 700 37 808 3 046 3 800 500 31 064

Büyük Şehirler 11 827 2 945 600 42 675 1 754 4 452 100 34 624

Diğer 7 418 2 052 600 29 913 1 292 2 915 900 25 607

2013

Bütün Ülke 17 138 2 699 200 37 571 2 180 3 520 000 28 747

Büyük Şehirler 10 803 2 979 000 42 130 1 134 4 225 500 31 961

Diğer 6 335 2 214 600 30 020 1 046 2 755 100 24 628

2012

Bütün Ülke 12 577 2 683 000 36 416 1 542 3 276 300 27 042

Büyük Şehirler 8 171 2 945 100 39 993 786 3 834 000 29 193

Diğer 4 406 2 189 700 29 692 756 2 696 400 24 386

*Kaynak: İsveç İstatistik Kurumu, 03/03/2016.

7

Tablo-9: Apartman ve müstakil evlere ait faktör fiyat endeksi

Baz yıl, 1968=100 2009 2010 2011 2012 2013 2014 2015

Apartman Toplam Faktör Fiyat Endeksi 1096,6 1124,8 1163,3 1189,1 1204,5 1217,7 1234,2

Malzemeler 1572,3 1627,8 1670 1706,3 1733,6 1753,4 1784,6

İşçiler 577 582,9 598,4 613,8 625 639,6 654,7

Tesis ve teçhizat 910,2 904,2 934,8 944 952,9 962,4 969

Nakliye 1758,9 1852 1978,1 2005,5 1983,1 1959 1910,5

Müteahhide ait diğer maliyetler 1237,8 1256 1296,9 1341,6 1362 1383,2 1412

Müteahhite ait maliyetler 1141,9 1171,7 1207,1 1235 1252,5 1268,4 1288,8

Yatırımcıya ait maliyetler 777,7 794,8 854,7 866 867 861,2 851

Müstakil Ev Toplam Faktör Fiyat Endeksi 1059,2 1085,3 1120,6 1147,4 1165,7 1182,8 1200,9

Malzemeler 1501,6 1558,4 1594,2 1630,5 1666,4 1696,2 1730

İsçiler 584,3 590,2 605,9 621,2 632,5 647,2 662,4

Tesis ve teçhizat 880,6 873,9 905,6 914,4 922,2 930,8 936,4

Nakliye 1672,7 1745,6 1848 1896,5 1889,6 1883,9 1858,9

Müteahhide ait diğer maliyetler 1266,3 1284,4 1326,1 1369,5 1388,4 1407,9 1434,6

Müteahhide ait maliyetler 1103,9 1132 1164,2 1192,5 1213,2 1233,3 1255

Yatırımcıya ait maliyetler 834,1 850,6 901,7 920,6 927 928,6 928,9

*Kaynak: İsveç İstatistik Kurumu,04/03/2016

Tablo-10: Konut Fiyatları

Emlak fiyatları değişim (son 3 aylık dönem) Yüzde

2015 Ocak 1

2015 Şubat 2

2015 Mart 2

2015 Nisan 1

2015 Mayıs 2

2015 Haziran 4

2015 Temmuz 5

2015 Ağustos 5

2015 Eylül 4

2015 Ekim 2

2015 Kasım 2

2015 Aralık 3

2016 Ocak 3 *Kaynak:İsveç İstatistik Kurumu-03/03/2016

İsveç İstatistik Kurumu tarafından 11 Şubat 2016 tarihinde açıklanan (son) konut fiyatları verilerine göre, ülke genelinde konut fiyatları (2015 Kasım-Ocak 2016) döneminde (2014 Kasım-Ocak 2015) dönemine göre yıllık %12 oranında artış göstermiştir. (Yıllık bazda tüm illerde konut fiyatlarında artış gözlenmiştir). 2015 Kasım-Ocak 2016 döneminde bir önceki dönem olan Ağustos-Ekim 2015 dönemine kıyasla metropoller olan Stokholm ve Malmö’de %2, Göteborg’ta ise %5 artış oranları kaydedilmiştir (Bir önceki yılın aynı dönemine göre artış oranları ise sırasıyla %17, %12 ve %15). (Güncel verileri izlemek için: http://www.scb.se/en_/Finding-statistics/Statistics-by-subject-area/Housing-construction-and-building/Real-estate-prices-and-registrations-of-title/Real-estate-prices-and-registrations-of-title/Aktuell-Pong/10964/Behallare-for-Press/399021/

8

İsveç İstatistik Kurumu’nun yine aynı verilerine göre, ülke genelinde konut fiyatları 2015 Kasım-Ocak 2016 döneminde bir önceki dönem olan Ağustos-Ekim 2015 dönemine kıyasla %3 oranında artış göstermiştir. (21 ilden 17'sinde fiyatlarda artış gözlenmiştir).

İsveç ekonomisinde en çok tartışılan ve önemli makroekonomik risk unsuru olarak sayılan konuların başında, (a)"konut fiyatlarındaki hızlı artış" (bir konut fiyat balonunun oluşup oluşmadığı ve olası bir balon çöküşünün iç talebe etkileri) ve (b)"konut fiyatları ile ilgili olarak hane halkı borçluluk düzeyindeki yüksek artış hızı" gelmektedir. Sorunun değerlendirilmesi, alınan ve alınacak önlemler; ekonomi ile ilgili bakanlıklar, Finansal Gözetim Kurumu, Ulusal Borç İdaresi ve Merkez Bankası temsilcilerinden oluşan Finansal İstikrar Konseyinin halen en önemli gündem maddesidir.

Tablo-11: İstihdam ve Ücretler

*Kaynak:İsveçİstatistikKurumu, 03/03/2016

*Kaynak:İsveç İstatistik Kurumu, 03/03/2016

9

III. İsveç’te İş Yapma Ortamı

Genel Bilgiler

İsveç, iş yapma kolaylığı açısından global sıralamalarda en üst sıralarda yer almaktadır. İsveç, Dünya Bankası’nın “Doing Business 2016” Raporunda iş yapma kolaylığı açısından 189 ülke arasında 8 inci sıradadır (2015 yılında ise 9 uncu sıradaydı). Rakibi ülkeler olarak sayılan Danimarka (3.), Finlandiya (10.), İzlanda (19.), Almanya (15.) ve Fransa (27.) sırada yer almaktadır. Dünya Bankası iş yapma kolaylığı verilerine (İsveç kısmına ve sektörle ilişkili kriter verileri için) http://www.doingbusiness.org/data/exploreeconomies/sweden/ adresinden ulaşabilirsiniz.

İsveç’te iş yapma, iş kültürü hakkında genel bilgilere https://sweden.se ve girişimcilik ve iş yapmaya ilişkin teknik bilgilere “tek kapı” portalı https://www.verksamt.se/ adreslerinden ulaşabilirsiniz (Firma kurmak, yönetmek vb).

İsveç Çalışma ve İşçi Kanunu ülkede çalışan yabancı vatandaşları da kapsamakta ve işverenleri AB’nin 97/71/EC Direktifine (Posted Workers Directive) uygun olarak iş yerlerinde azami güvenliği sağlamaya zorlamaktadır (Geniş bilgi için: http://ec.europa.eu/social/main.jsp?catId=471). İsveç’te Direktifi ilişkin mevzuat “Posting of Workers Act, SFS 1999:678 (http://www.government.se/content/1/c6/17/41/32/e4cf423c.pdf)’dir).

İsveç’te sendikalar yabancı firmalara karşı da, eğer yabancı firma kendi ülkesinde toplu sözleşmeye tarafsa, kollektif yaptırımlarda bulunabilmektedir.

2009 yılında İnşaat ve Yapım İşleri Düzenlemesinde yapılan değişiklik ile inşaat projesi yapımında sorumlulukların paylaşılması yoluna gidilmiştir. Buna göre müteahhit iş yerindeki sağlık ve güvenlik önlemlerini ana firmadan devir alırken, ana firma da bu konularda yetkili ve tecrübeli bir inşaat güvenlik uzmanının sağlanmasından sorumlu olmaktadır.

2007’den beri işçi ve işveren meslek kuruluşları, kayıt dışı yapılan inşaat faaliyetlerindeki artış nedeniyle, ID06 Projesi uygulamasına geçilmiştir (http://www.id06online.se/). Buna göre;

o İnşaat alanındaki herkesin geçerli ID06 kartı olması gerekmektedir.

o Taşeron firma faaliyetine başlamadan önce çalıştıracağı kişileri ana müteahhitin firmasına kayıt ettirmelidir.

o Yetkili kişilerin kendilerini her gün iş yerinde kayıt ettirmesi zorunludur.

o Kayıtları 2 sene boyunca saklamak zorunludur.

o Ana müteahhit isterse yetkili kişileri inşaat alanında uzaklaştırabilir.

o ID06 kartını gösteremeyen çalışanlara ana müteahhit 500 SEK ceza kesebilir.

İnşaat sektörü faaliyetlerinde bulunulabilinmesi için alınması gereken izinleri https://www.verksamt.se/en/web/international/alla-e-tjanster/find-permits?p_p_id=tvv_hitta_tillstand_WAR_tvv_hitta_tillstand&viewId=viewCat&categoryId=5006&parentNav=view&topLevelCategory=5000 internet sayfasında bulabilirsiniz. İzinlerin çoğu yerel otoriteler tarafından verilmektedir. Örneğin Ulusal Elektrik Güvenlik Kurulu inşaatlarda elektrik kurulumu yapılmasına izin vermekte; inşaatlarda mikrodalga kurulması işleminin yapılabilmesi için İsveç Radyasyon Güvenliği Otoritesi’nden izin almak gerekmektedir. Bu izinler genellikle projenin sahibi firma tarafından alınmaktadır.

10

Şirket veya Şube Açma ve Vergi Kaydı Uygulamaları

Yabancı inşaat firmaları genellikle İsveç’te sorumluluğu sermayesi ile sınırlı şirket (aktibolag-AB) açarak faaliyetlerini sürdürmektedir (http://www.business-sweden.se/PageFiles/13558/Starting%20a%20llc.pdf). İsveç’te şirket açabilmek en az 50.000 SEK tutarında sermaye gerekmektedir. Firma açma işlemleri için ayrıntılı bilgiye (https://www.verksamt.se/en/web/international/home) veya (http://www.business-sweden.se/en/Invest/Establishment-Guides/) sayfalarında ulaşabilirsiniz.

Yabancı firmalar, İsveç’te şube açma yoluyla da faaliyet yürütebilirler: https://www.verksamt.se/en/web/international/starting/get-started-business-registration-and-tax/opening-a-branch veya http://www.business-sweden.se/PageFiles/13569/Starting%20a%20branch.pdf .

Yıllık cirosu 320.000 SEK’ten fazla olan yabancı firmalar ayrıca KDV kaydı yaptırmak zorundadırlar. Bu işlem elektronik olarak (http://www.skatteverket.se/foretagorganisationer/blanketterbroschyrer/blanketter/info/4632.4.39f16f103821c58f680006712.html) sayfasından yapılabilmektedir. Konuya ilişkin detaylı bilgiye İsveç Vergi İdaresinin (Skatteverket) (http://www.skatteverket.se/download/18.18e1b10334ebe8bc800068252/419b01.pdf) sayfasından ulaşılabilir.

Vergi Uygulamaları

İsveç, vergi oranları (özellikle gelir vergisi, dolaylı vergiler ve işveren üzerindeki sosyal güvenlik kesinti oranları açısından) ve genel vergi yükü büyüklüğü bakımından, AB ve OECD ülkeleri arasında en yüksek oranlara sahip ülkelerin başında gelmektedir. İnşaat sektörü ise hem doğrudan hem de dolaylı vergiler ile enerji ve çevre vergileri sebebiyle en fazla vergi yükü altındaki sektörlerdendir. İsveç Vergi İdaresinin http://www.skatteverket.se/ adresinden geniş bilgiye ve KPMG’nin http://www.kpmg.com/Global/en/IssuesAndInsights/ArticlesPublications/taxation-international-executives/sweden/Pages/default.aspx adresinden temel bilgilere ulaşabilirsiniz.

İsveç’in vergi ve sosyal güvenlik kesinti oranlarını, uluslararası karşılaştırmalı şekilde şu adresten inceleyebilirsiniz: KPMG Vergi Portalı. En yüksek oranlar/dilimler dikkate alındığında İsveç’te;

o Gelir vergisi: %57 o Kurumlar vergisi: %22 o KDV: %25 o İşveren üzerindeki sosyal güvenlik kesintileri: %31,42 o İşçi üzerindeki sosyal güvenlik kesintileri: %7 'dir.

Burada dikkat çeken bir husus kurumlar vergisidir. İsveç’te daha önce %52 seviyesinde bulunan kurumlar vergisi oranı 1990 yılında %40, 1991 yılında %30, 1994 yılında %28, 2009 yılında %26,3 ve 2013 yılı başı itibariyle ve halen de geçerli olan %22 seviyesine düşürülmüştür. Söz konusu son oran birçok AB ve OECD ülkesine kıyasla düşük seviyededir.

İsveç’teki emlak vergilerine ilişkin bilgiye http://www.skatteverket.se/download/18.3f4496fd14864cc5ac991a5/1414575447761/29623.pdf adresinden ulaşmak mümkündür.

Maaşlardaki işveren katkısı 26 yaşın altındaki işgücü için %15,49 iken, diğerleri için % 31,42’dir. (https://www.skatteverket.se/foretagorganisationer/arbetsgivare/socialavgifter/arbetsgivaravgifter.4.233f91f71260075abe8800020817.html)

11

İsveç, halkının yüksek gelire sahip olduğu, yüksek vergi oranları ve genel vergi yükü olduğu gelişmiş bir ülkedir. Geliri aylık en az 18.824 SEK olan vatandaşların vergi beyanında bulunması gerekmektedir. Gelir vergileri, ticari gelir, meslek kazancı ve sermaye gelirleri üzerinde alınmaktadır. (https://www.skatteverket.se/privat/deklaration2015/vemskadeklarera.4.2b543913a42158acf800013571.html)

İş ile ilgili yapılan harcamalar ile iş ile ilgili yapılan inşaat harcamaları vergiden düşürülebilmektedir. Emeklilik için yapılan yıllık en fazla 12.000 SEK tutarında tasarruf harcamaları aktif olarak ticari faaliyette bulunuluyor olması halinde vergi indirimi edinilmesine olanak sağlamaktadır. (https://www.skatteverket.se/download/18.15532c7b1442f256baebfb2/1395821245652/33035.pdf)

(https://www.skatteverket.se/privat/fastigheterbostad/rotrutarbete.4.2e56d4ba1202f95012080002966.html)

Ülkemiz vatandaşları için mutlaka dikkate alınması gereken bir husus, Türkiye ile İsveç arasında 1988 tarihli Çifte Vergilendirmenin Önlenmesi Anlaşması yürürlükte olmasıdır (http://www.gib.gov.tr/index.php?id=1236).

İşgücü piyasası

Müteaahitlik sektörü için, işgücü hareketliliği ve istihdam koşulları büyük önem arz etmektedir. İsveç istihdam piyasasından sorumlu ana kurum, İsveç İş Ortamı Kurumu (Arbetsmiljöverket)’dur ve ülkede güvenli ve sağlıklı bir iş koşulları altyapısının oluşturulmasından sorumludur. İsveç İş Ortamı Kurumu (Arbetsmiljöverket) internet adresi: http://www.av.se/inenglish/index.aspx .

Kurum aynı zamanda İsveç’e geçici olarak gelen işçilerin (“posting”) çalışma koşullarını düzenlemektedir. İsveç’te geçici çalışma koşulları ve sağlanan hakları http://www.av.se/inenglish/working/ adresinden detaylı incelemek mümkündür. Bu konuda İsveç’te etkin bir düzenleme ve denetleme sistemi işletilmektedir: http://www.av.se/inenglish/Report_posting/ .

İsveç’e geçici olarak gelen işçilerin İsveç’te görevlerine devam edebilmeleri geldikleri ülkedeki firmalarında çalışmalarının devamlılığına bağlıdır. Bu işçiler, İsveç’te başka bir firma adına ve uzun süreli çalışamazlar.

Yabancılar İçin Çalışma İzinleri

İsveç’te çalışma izinleri konusunda ülkelere ve mesleklere/iş kollarına göre değişebilen kurallar bulunmaktadır (http://www.migrationsverket.se/English/Private-individuals/Working-in-Sweden.html). Ülke bazında;(a)Avrupa Birliği (AB) üyesi ülkeler, (b)Nordik Ülkeleri (Norveç, İzlanda, Danimarka, Finlandiya) (Nordik Anlaşmaları ülkeleri), (c)İsveç ile ikili anlaşması olan ülkeler (İsviçre, Avustralya, Yeni Zelanda, Güney Kore),vatandaşı olmak ile (d) diğer üçüncü ülkeler vatandaşı (Türkiye bu kısma dahildir) olmak arasında önemli farklılıklar bulunmaktadır. Öte yandan ikili anlaşamalar yapılan ülkelere-(c) tanınan lehte tercihli muamelenin kapsamı da oldukça dardır.

İsveç, 1995 yılından beri AB üyesidir. Dolayısıyla, “anayasal karakterdeki” AB Kurucu Anlaşmalarında (AB Anlaşması ve AB’nin İşleyişine Dair Anlaşma) ve Müktesabatında garanti altına alınan kişilerin, hizmetlerin ve sermayenin serbest dolaşımı ve yerleşme hakkı ve AB vatandaşlığı statüsünden kaynaklanan haklar dolayısıyla, AB üyesi ülke vatandaşlarının ileri entegrasyon düzeyinde hakları bulunmaktadır. İsveç, bahse konu serbestileri ve hakları derogasyonlara başvurmadan, mümkün olduğunca serbest ve işgücü

çekmeye dönük uygulayan AB üyesi ülkelerinin başında gelmektedir. (Geniş güncel bilgi

12

için:İsveç Göçmenlik İdaresi-Migrationsverket http://www.migrationsverket.se/English/Private-individuals/EU-citizens-and-long-term-residents.html). Bu noktada, 2004 yılı ve sonrası AB’ye üye olan Merkezi ve Doğu Avrupa ülkelerinin müteahhitlik sektörü firmaları ve işgücü için önemli bir rekabetçilik avantajını kullandıklarını vurgulamak gerekir.

İsveç’te oturma ve çalışma izinlerinin değerlendirilmesi ve onayı İsveç Göçmenlik İdaresi (Migrationsverket- http://www.migrationsverket.se) tarafından yapılmaktadır. İsveç’te çalışma iznine başvuru, İsveç’te mukim bir şirketten iş teklifi almış olma veya kendi işini kurmaya yönelik gerekli prosedürlerin (iş planı vs.) yerine getirilmesi şartına bağlıdır. İsveç’te 3 aya kadar süren işler için oturma iznine gerek bulunmamaktadır (Bu dönem için Schengen vizesi alınmaktadır). İşin 3 aydan daha uzun süreli olması halinde çalışma izninin yanısıra oturma izni de alınması zorunluluğu vardır. Çalışma izinleri genelde 2 yıl sürelidir. Ancak sözleşmede öngörülen çalışma süresi daha kısa ise, çalışma izninin süresi buna göre belirlenmektedir. Bir seferde verilmek üzere düzenlenen oturma ve çalışma izinlerinin süresi en fazla 2 yıldır.

Çokuluslu şirketlerde çalışan ve bu görevleri nedeniyle İsveç’e sık sık gelip kısa sürelerle çalışmak durumunda olan uzmanların veya üst düzey yöneticilerin, İsveç’te toplam kalış süresi 12 ayı aşmadıkça çalışma izni almaları gerekmemekte, yalnızca giriş izni taşımaları yeterli olmaktadır. 12 ayı aşan sözleşmelerde ülkeye gelmeden önce çalışma ve oturma izni düzenlenmektedir. Long Term Assignment (LTA) olarak adlandırılan bu tip sözleşmelerle diğer ülkelerden yapılan görevlendirmelerde her yıl yenilenmek kaydıyla 3 yıla kadar oturum düzenlenmektedir.

İsveç’te geçici süreyle çalışmaya gelen kişiler, işverenleri şayet geldikleri ülkeden faaliyetlerini sürdürüyorsa, İsveç’te bir takvim yılı içerisinde 183 güne kadar herhangi bir gelir vergisi ödemeden çalışabilmektedir. Firmanın İsveç’te sabit bir birimi var ve geçici süreyle (6 aya kadar) eleman istihdam ediyorsa, %25 oranındaki özel gelir vergisi uygulamasına başvurabilmektedir. 6 aydan daha uzun süreli çalıştırılan kişiler ise İsveçli bir

vatandaş gibi vergi mükellefi sayılır. (http://www.av.se/dokument/inenglish/books/h448.pdf)

İsveç’e projede çalışması için geçici süreyle eleman gönderen firma genellikle çalışanı için sosyal güvenlik ödemesi yapmak zorunda değildir. Bununla birlikte İsveç’e geçici olarak çalışmaya gelen kişi AB/Avrupa Ekonomik Alanı Bölgesi vatandaşı değil ise herhangi bir başka ülkenin sosyal güvenlik sistemine kayıtlı olduğunu göstermesi gerekmektedir. (http://www.av.se/dokument/inenglish/books/h448.pdf)

İş sözleşmeleri, Sendikalar ve İşveren Kuruluşları

İşveren ile yapılan sözleşme genellikle şu bilgileri içermektedir: (a) Çalışana ait bilgiler, çalışılacak yer ve işe başlama tarihi; (b) İşin tanımı; (c) Maaş ve diğer kazançlar; (d)İşin süresi.

Sözleşme örneği ve genel bilgiler için (http://www.unionen.se/rad-och-stod/anstallningsavtal-visar-att-du-ar-anstalld) ve (https://www.verksamt.se/en/web/international/running/employing-staff) sayfalarını ziyaret edebilirsiniz.

İhtiyaç duyulması halinde, bir sivil toplum/meslek kuruluşu olan İnşaat Sektörü Sözleşmeleri Komitesi (Byggandets Kontraktskommitté ) sektöre ilişkin sözleşmelerin düzenlenmesi konusunda hukuki danışmanlık sağlayarak firmalara yardımcı olmaktadır: http://www.foreningenbkk.org/index.php/the-construction-contracts-committe/ . Kuruluşun sayfasında “tip sözleşmeler” yer almaktadır.

13

Sendikalar ve sendika üyeliği İsveç’te oldukça yaygındır. Özel sektörde çalışanların % 85’i, kamu kesiminde çalışanların tamamına yakını sendikalara üyedir. Bu nedenle sendikalar çoğu sektörde olduğu gibi inşaat sektöründe de yüksek bir pazarlık gücüne sahiptir. İnşaat sektöründe çalışanların % 70-80’i sendikalara üyedir ve sendikalara üyelik daha çok büyük şehirlerde görülmektedir. Sektördeki sendika, İsveç İnşaat Sektörü Çalışanları Sendikası (Byggnads)’dır ve üyeleri adına sektördeki firmalar ile toplu sözleşme anlaşmaları yapmaktadır. Sendika, çatı organizasyon olan İsveç Sendikalar Konfederasyonu (Landorganisation)’nun bir parçasıdır.

İsveç İnşaat Sektörü Çalışanları Sendikası ve inşaat firmaları/işveren kuruluşları arasındaki pazarlıklar sonucu, ülke genelindeki inşaat işçileri için minimum maaş ve çalışma koşulları belirlenmektedir. Buna göre, işverenler işçilerine her ay maaşlarının yattığını, o ay kaç saat çalıştığını gösteren dekontu göndermek, kazanılmış izinleri hakkında bilgi vermek ile yükümlüdür. İşverenler ile anlaşma sağlanamaması durumunda Sendika işyerinde grev ve boykot yapma hakkına sahiptir.

İsveç İnşaat Sektörü Federasyonu (Sveriges Byggindustrier), İsveç’teki özel inşaat şirketleri

ve işverenleri meslek odası olup, bünyesinde 3100’ü 100 ve daha fazla, 1400’ü 10 kişiden daha az eleman çalıştıran, toplam 4500’e yakın işveren bulundurmaktadır.

Sektördeki ücretler

İsveç’te zorunlu asgari ücret düzenlemesi bulunmamaktadır. Sektördeki minimum ücretler ve koşulları, İsveç İnşaat Sektörü Çalışanları Sendikası (Byggnads: http://www.byggnads.se/) ve sektör firmaları/işveren kuruluşları arasında yapılan toplu sözleşmeler sonrasında genellikle 1-2 yıllık dönemi ve bütün ülkeyi kapsayacak şekilde belirlenir (Ücret düzeyleri, kamuya açık olmayıp, taraflar arasında yapılan sözleşme bazındadır).

Sektördeki işgücü, büyük oranda sendika üyesidir. İşgücü uygulamaları ile ilgili olarak http://www.byggnads.se/Om-Byggnads/Equal-pay-for-equal-work/Equal-pay-for-equal-work/ sayfasını incelemek yararlı olabilecektir.

Tablo-12: Ücretler (2014 Yılı)

Saatlik Ücretler (SEK)

İş Grubu ÇalışanSayısı Alt

Çeyrek Medyan Üst

Çeyrek Ortalama

Saatlik Ücret

Bina çatkısı çalışanları Kadın .. 144,8 168,7 182 165,8

Erkek 79.300 163,6 180,2 193,6 178,5

Toplam 80.300 163,4 180,2 193,6 178,3

Bina yüzey bitiriciler Kadın .. 145,5 157,4 174,4 162,3

Erkek .. 159 177,8 195,4 179,4

Toplam .. 157,6 177,8 195,4 179,3

Boyacılar ve diğer bina bakım çalışanları Kadın .. 137,9 144,9 155,4 146,8

Erkek 21.000 142,4 160,9 173,2 163,7

Toplam 23.700 142,4 157,9 173,2 161,7

Metal kalıplayıcısı, kaynakçı ve diğer metal ürün işleyiciler

Kadın 700 133 150,5 161,9 149,1

Erkek 22.800 149,4 166,3 181,6 167,6

Toplam 23.500 149,4 166,3 180,8 167,2

* Kaynak: İsveç İstatistik Kurumu, 04/03/2016.

Çalışma koşulları, çalışma saatleri, tatiller ve izinler

İsveç’te çalışma koşullarına ilişkin detaylı yasal düzenlemeler uygulanmaktadır: http://www.av.se/inenglish/working/working_hours/. İsveç’te haftalık çalışma süresi toplam

14

40 saattir ve fazla mesai yıllık toplam 200 saat ile sınırlandırılmıştır (4 haftalık ve bir takvim yılı için aylık limitler de vardır). Toplu sözleşmeler ile bu süre kısıtlamaları/limitler daha da aşağılara çekebilmektedir (http://www.government.se/content/1/c6/10/49/79/7f77a2ac.pdf).

Bütün çalışanların çalışma sürelerine bakılmaksızın yıllık en az 25 gün izin hakları bulunmaktadır. Hastalık izni alınması durumunda kişinin işverenini haberdar etmesi gerekmektedir. En az 1 ay istihdam edinilmiş ya da ard arda 14 gün boyunca çalışılmış ise işverenden 14 günlük hastalık parası alma hakkı doğmaktadır. İlk gün para ödenmez. Buna bekleme günü denir. İşveren 13 günlük hastalık parası ödemesini yapar. 14 günün sonunda hastalık devam ediyor ise işveren hastalıktan sorumlu kurum olan İsveç Sosyal Sigortalar Kurumu’na (Försäkringskassan) durumu bildirir bundan sonraki hastalık parası ödemeleri İsveç Sosyal Sigortalar Kurumu tarafından yapılır.

İsveç’te çalışan ebeveynler (anne ve baba) toplam 480 gün çocuk izni alabilmektedir. Bu iznin 60’şar günü anne ve babanın (zorunlu) hakkı olup, geri kalan 360 günü kimin kullanacağı anne ve baba tarafından belirlenmektedir. İsveç Sosyal Sigortalar Kurumu (Försäkringskassan) 390 gün boyunca çocuk izni kullanan kişiye maaşının %80’ini, geriye kalan 90 gün için ise herbir çocuk için günlük 180 SEK öder.

Çalışanların sosyal haklarına ilişkin detaylı bilgilere İsveç Sosyal Sigortalar Kurumu’nun https://www.forsakringskassan.se adresinden ulaşılabilmektedir (Türkçe sayfaları da bulunmaktadır).

İsveç’te iş kontratları genellikle uzun dönemlidir. Geçici olarak işe alınan kişiye sözleşmesinde işin geçici olduğu açıkça belirtilmelidir. Deneme süresi en fazla 6 aydır ve bu sürenin sonunda işveren çalıştırdığı işçiyi istihdam etmeye ya da görevine son vermeye karar verebilmektedir. Kontratın devam etmemesi durumunda konunun çalışana 2 hafta öncesinden bildirilmesi gerekmektedir. İki yıla kadar çalışmış kişilerin işten çıkarılması durumunda çalışana 2 ay, 10 yıla kadar çalışmış kişilere ise 6 ay öncesinden işten çıkarılacağı bilgisinin verilmesi gerekmektedir. Toplu işten çıkarma durumu söz konusu ise en son giren ilk çıkar yöntemi uygulanmaktadır.

İşgücü Niteliği ve İşgücü Bireysel Sertifikaları

Mesleki eğitim, bir işçi ve işveren organizasyonu olan İsveç İnşaat Sektörü Eğitim Kurulu (Byggnadsindustrins Yrkesnämnd- http://www.byn.se/) tarafından ülke çapında verilmektedir. Eğitim almak isteyen kişi Kurula ait bulunduğu bölgedeki şubeye başvurarak sektör eğitimi alabilmektedir. Sektörde nitelikli eleman olabilmek 3 yıllık eğitim ve 1,5 – 2 yıllık staj eğitimini ya da herhangi başka mesleki eğitim veren akredite bir kurumundan sertifika alınmasını gerekli kılmaktadır. Yurtdışından gelenler de genellikle bu son yolu tercih etmektedirler.

İsveç’te inşaat işleri için yapılan iş tanımlarına ve temel niteliklere ilişkin bilgiye http://www.arbetsformedlingen.se/For-arbetssokande/Yrke-och-framtid/Yrken-A-O.html?url=1119789672%2FYrken%2FYrkesOmrade.aspx%3FiYrkeOmradeId%3D2&sv.url=12.78280711d502730c1800072 adresinden ulaşmak mümkündür. Ayrıca http://constructionskillssweden.se/ sayfasını da incelemek yararlı olabilecektir.

İnşaat sektöründeki olası iş olanaklarına ve pozisyonlara, İşçi ve İşveren Kurumu (Arbestförmedlingen)’ na ait (http://www.arbetsformedlingen.se/For-arbetssokande/Yrke-och-framtid/Yrken-A-O.html?url=1119789672%2FYrken%2FYrkesOmrade.aspx%3FiYrkeOmradeId%3D2&sv.url=12.78280711d502730c1800072 ) web sayfasından ulaşılması mümkündür.

Üniversitelere ait listeyi http://studera.nu/startpage/higher-education-studies/universities-and-university-colleges/contact-information-for-swedens-universities/ internet adresinde bulabilirsiniz. İsveç üniversiteleri, mühendislik, arge, yenilikçilik ve sanayi-üniversite işbirliği

15

konularında global olarak oldukça rekabetçilerdir ve global sıralamada iyi sıralarda yer almaktadırlar.

Sektöre özel koşullar

İsveç inşaat sektörünü ilgilendiren en önemli kanunlar, Planlama ve İnşa Kanunu (1987:10), İnşaat Sektörü Teknik Yeterlilikler Kanunu (1994:847) ve Çevre Kanunu (1998:808)’dur.

Yabancı taşeron firmalar, Çalışma Ortamı Kanunu (1977:1160)’na uygun hareket etmek zorundadır (http://www.government.se/content/1/c6/10/49/76/72d61639.pdf). 5 yada daha fazla elemanın çalıştığı inşaatlarda iş ortamının İsveç standartlarına uygunluğunu kontrol eden 1 yada daha fazla güvenlik uzmanın bulunması zorunludur.İnşaat sektörüne özel diğer iş yeri güvenliği ile ilgili kurallara (http://www.av.se/dokument/inenglish/legislations/eng9903.pdf) linkinden ulaşabilirsiniz.

Ayrıca İsveç Ulusal Konut İnşaa ve Planlama Kurumu (Boverket) İsveç’teki genel inşaat düzenlemeleri hakkındaki bilgileri, İngilizce olarak sayfasından yayınlamaktadır. (http://www.boverket.se/en/start-in-english/)

Sektörde kullanılan bazı ürünler için CE sertifikası alınması önem arz etmektedir. Sektöre ilişkin yapılacak standart araştırmasında İsveç Standartlar Enstitüsü’ne ait web sayfasını incelenmesi faydalı olacaktır.

Yapılan B2B inşaat hizmetleri için AB 04 ve ABT 06 kontratları kullanılmaktadır.

İsveç’teki binalar BSAB 96 sınıflandırma sistemine göre katagorize edilmektedir. Detaylı bilgi için (http://byggtjanst.se) sayfası incelenebilir (İsveççe).

İsveç hava şartları sektörde uygulanan teknikleri de etkilemektedir. Küfleri temizlemek için daha çok buhar kullanılmakta, beton içinde çabuk sertleşmesini sağlıyan katkı maddeleri ile sıcak olarak şantiyelere getirilmekte, yeni dökülen beton yalıtılmakta ve elektirikli kurutucular kullanılarak nem seviyesi kontrol altında tutulmaktadır.

Sigorta ve Garantiler

Mayıs 2011 itibariyle inşaat izni alınması gerekmeyen işler için bina kusur/hata sigortası yapılması zorunluluğu kaldırılmıştır. Bununla birlikte inşaat izni alınması gereken tüm yeni bina projeleri ve bazı restorasyon çalışmaları için 10 yıllık bina kusur/hata sigortası yaptırılması gerekmektedir. Detaylı bilgi için (http://www.bostadsgaranti.se/) internet adresini inceleyebilirsiniz (İsveççe).

İşçi kaza sigortası genel olarak İsveç sosyal sigorta sisteminin bir parçasıdır. Bununla birlikte İsveç Girirşimciler Birliği üyesi olan firmalar yapılan toplu sözleşmeler nedeniyle çalışanlarını sigortalamak zorundadır. Detaylı bilgiye (http://www.svensktnaringsliv.se/english/publications/statutory-and-collective-insurance-schemes-for-the-swedish-labour_571284.html) sayfasından ulaşılabilir.

Müteahhit sigortası yapılması zorunlu değildir, fakat büyük firmalar şirket politikası olarak bu sigortayı yaptırmaktadırlar. Taşeronlar bu sigorta kapsamında değildir.

Yapım işleri için şirketler tarafından genellikle 2-5 yıllık garanti verilmektedir. Geçtiğimiz yıllar içerisinde firmalar ayrıca 10 yıllık bina kusur/hata sigortası kapsamında olmayan dizayn ve yapım ile ilgili çıkan hataları karşılayacaklarına dair garantiler vermektedir.

Altyapı işlerinde ise garanti süreleri farklılık göstermektedir. Yol yapımı için bu süre 2 yıl iken, kaldırımlar için 3 ve köprüler için 5 yıldır. Garanti süresi içinde tespit edilen hatalar

16

müteahhit tarafından tamir edilmek zorundadır. Hatanın tekrarı durumunda yapım işlemine baştan başlanır ve yeni bir garanti süresi verilir.

Sertifikalandırma ve Sertifikalar

Büyük yüklenici firmalar, genellikle ISO 14001 çevre, ISO 9001 kalite ve OHSAS 18001 iş güvenliği belgeleri ve standartlarını faaliyetlerinin büyük bir kısımını kapsayacak şekilde kullanmaktadırlar (Örneğin Skansa: http://www.skanska.se/).

İnşaat malzemelerine ilişkin sertifikalandırma, İsveç Ulusal Test ve Araştırma Enstitüsü (SP Sveriges Tekniska Forskningsinstitut- SP) tarafından yapılmaktadır (http://www.sp.se/). Merkezi Boras şehrinde bulunan ve birçok şehirde değişik ofisleri bulunan İsveç Ulusal Test ve Araştırma Enstitüsü, inşaat malzemleri için CE, P-marka, üretici firma teknik onay (T-sembolü) ve Avrupa teknik onay sertifikaları vermektedir.

2006 yılında yürürlüğe giren enerji performans sertifikası uygulaması ile de bütün binaların yetkili bir kurumdan enerji performans sertifikası alması zorunluluğu getirilmiştir. Enerji performans sertifikası (EPC), İsveç Ulusal Konut İnşaa ve Planlama Kurumu (Boverket: http://www.boverket.se/) tarafından verilmektedir. Bu kurum ayrıca bina yapımına ilişkin teknik, sağlık, verimlilik ve güvenlik standartlarının belirlenmesi ve gerekli düzenlemelerin oluşturulmasından sorumludur.

Enerji performans sertifikası ile 1000m2 den büyük kiralık, meskene kapalı ve özel amaçlı binaların 10 yıldan eski olmamak kaydıyla enerji performans sertifikası sahibi olması şartı getirilmiştir (Yeni binalar da 2 yıl içinde sertifika almak zorundadırlar).

Öte yandan sektördeki kaçak işçiliği önleyen IDO6 belgesi uygulaması bulunmaktadır (http://www.id06.se/in_english).

IV. Altyapı Yenileme ve Konut Politikaları

Altyapı ve yenileme yatırımları

İsveç Ulaştırma Kurumu (Trafikverket) İsveç’deki kara ve demiryolları dâhil olmak üzere bütün ulaştırma, bunların inşası, bakımı ve tamirinden sorumlu devlet kuruluşudur. Kurum önümüzdeki dönemler için planladığı ve hâlihazırda düzenlemiş olduğu ihaleleri kuruma ait (http://www.trafikverket.se/Foretag/Upphandling/Aktuella-upphandlingar/) sayfasından duyurmaktadır.

Ayrıca bölgeler/iller bazında İsveç’in büyük altyapı projelerine ilişkin geniş bilgilere ilgili bölgelerin resmi internet sayfalarından ulaşmak mümkündür. Örneğin Stokholm’deki projeler için http://international.stockholm.se/city-development adresini ziyaret edebilirsiniz.

Kamu ve özel konutlar

İsveç İstatistik Kurumu’nun verilerine göre 2014 yılı sonu itibariyle İsveç’teki toplam konut miktarı 4,6 milyon olarak gerçekleşmiştir. Bu rakamın 2,3 milyonunu apartmanlar oluştururken, 2 milyonunu müstakil evler oluşturmaktadır. (http://www.scb.se/en_/Finding-statistics/Statistics-by-subject-area/Housing-construction-and-building/Housing-construction-and-conversion/Dwelling-stock/Aktuell-Pong/87476/374826/)

İsveç’te 1990’lı yılların başında yaşanan ve derin etkileri olan İsveç emlak ve bankacılık krizi, belediye sahipliğindeki evlerin özel sektöre geçmesiyle sonuçlanmıştır. Belediyeler, İsveç Konut Arzı Kanunu çerçevesinde bölgelerindeki konut ihtiyacının belirlenmesinden ve herkes için satın alınabilir ve (çevre ve enerji verimliliği başta olmak üzere) yüksek kalitede barınma olanaklarının sağlanmasından sorumludur. Belediyeler, hazırlanan konuya ilişkin

17

kalkınma planlarını onay yetkisine sahip olup, genelde kurdukları gayrimenkul şirketleri üzerinden sosyal konut politikasını uygulamaktadırlar. İsveç’te konut/işyeri kiralamaları ve kira artışları sıkı kurallar ile düzenlenirken, kira artışları belediyeler ve kiracılar sendikası (birliği) arasındaki pazarlıklar sonucu belirlenmektedir.

Sosyal konut projelerine ilişkin olarak büyük şehirlerde son dönemde önemli projelere gerçekleştiren ByggVesta firmasının internet sayfasını incelenebilir: http://www.byggvesta.se/.

İsveç Milli Emlak/Gayrimenkul İdaresi ve İhaleler

İsveç İstihkâm Ajansı (Fortifikationsverket- Swedish Fortifications Agency: http://www.fortv.se/) ikamete mahsus olmayan kamu gayrimenkullerinin (askeri ve sivil) yönetilmesinden sorumlu olan kamu kuruluşdur İsveç İstihkam Ajansı devlete ait olan mülklerin büyük bir çoğunluğuna sahiptir ve ağırlıklı olarak İsveç savunma sektörüne ait havaalanları, deniz üsleri, kumanda merkezleri gibi mülkiyetlerin yönetilmesinden sorumludur. İsveç kamu ihaleleri AB’nin 2004/18/EC nolu direktifine uygun olarak gerçekleştirilirken, kurumun hâlihazırda duyurusunu yapmış olduğu ihalelere ilişkin bilgilere (http://www.fortv.se/sv/aktuellt/Aktuella-upphandlingar1/) sayfasından ulaşmak mümkündür.

İsveç Milli Emlak Kurulu (Statens Fastighetsverk- National Property Board of Sweden: http://www.sfv.se/) ise büyükelçilikler, koruma altındaki doğal alanlar ve tarihi eserlerin/gayrimenkullerin yönetiminden ve böylece kültürel mirasın korunmasından sorumludur. Kurumun duyurusunu yapmış olduğu ihalelere ilişkin bilgilere (http://www.opic.com/upphandlingar/sverige/?q=statens%2bfastighetsverk) internet sayfasından ulaşılabilinmektedir.

Yenilikçilik ve AB ile yürütülen projeler

İsveç şehircilik ve konut inşası konusunda “sürdürülebilirlik”, yenilenebilir enerji ve çevre teknolojilerinde ve altyapısında ileri düzeydedir ve önemli şehirlerde büyük projeler yürütülmektedir. “SymbioCity” projesi, İsveç’in sürdürülebilir şehircilik konusundaki şemsiye programı/platformu olarak tanımlayabiliriz. Programa ilişkin deatylı bilgi, programın yürütücüsü kamu kuruluşları iletişim bilgileri şu adreste yer almaktadır: http://www.symbiocity.org/ (Business Sweden ve SKL). Stokholm’de öne çıkan “akıllı şehir”/”sürdürülebilir şehir” projesi olarak ilk akla gelenler: a) HAMMARBY SJÖSTAD: http://bygg.stockholm.se/Alla-projekt/hammarby-sjostad/http://bygg.stockholm.se/Alla-projekt/norra-djurgardsstaden/ ; b) STOCKHOLM ROYAL SEAPORT (Norra Djurgårdsstaden) : http://bygg.stockholm.se/Alla-projekt/norra-djurgardsstaden/ .

İsveç Yenilikçilik Ajansı (Vinnova), sürdürülebilir, cazip ve ekonomik olarak uygun kentsel alanlar oluşturulması amacıyla Avrupa Birliği ile ortak projeler yürütmektedir. Projeler hakkındaki bilgilere Vinnova’ya ait internet sayfasından ulaşılabilmektedir: http://www.vinnova.se/sv/EU-internationell-samverkan/Europasamarbete/Joint-Programming1/JPI---Urban-Europe/ (Ayrıca http://www.sbuf.se sayfasını incelemek de yararlı olabilecektir).

İsveç İhracat ve Yatırım Konseyi (Business Sweden), sektöre ilişkin yatırım imkanlarına ilişkin bilgilendirme yapmaktadır: http://www.business-sweden.se/en/Invest/Industries/Construction-and-Infrastructure/ .

İhaleler

İsveç’teki ihaleleri takip için: http://www.opic.com/upphandlingar/sverige/bygg-hus-renovering/ (Nordic Tender); http://www.visma.se/commerce/ ve http://www.tendsign.com/.

18

İsveç’teki kamu ihalelerini takip için: http://ted.europa.eu/TED/search/searchResult.do - (European Public Procurement).

İsveç Ulaştırma İdaresi (Trafikverket) tarafından, ülkedeki kara ve demiryollarının gerek mevcut yapısının modernizasyonu gerekse yeni projeler ile hacim olarak yüksek tutarlarda ve yoğun programlar yürütülmektedir. İsveç’teki ulaşım altyapısı projelerine ve ihale duyurularına aşağıdaki adreslerden ulaşmak mümkündür: http://www.trafikverket.se/en/startpage/ ve http://www.trafikverket.se/en/startpage/Suppliers/Procurement/ - (Swedish Transport Administration)

İsveç’te altyapı projelerinin finansmanında birçok farklı model (Kamu garantili borçlanma,

yerel idareler ve merkezi kurumların ortak finansmanı, proje gelirlerine dayalı borçlanma,

kamu-özel sektör ortaklığı vb.) uygulanmaktadır (AB ve uluslararası mali kaynaklar da

önemli yer tutmaktadır). Bahse konu farklı modeller arasında “kamu-özel sektör ortaklığı

(PPP)” en fazla atıf yapılan ve kullanılan model olarak kabul edilebilir. Aşağıdaki

çalışmalarda İsveç uygulamalarına ilişkin değişik bilgi ve örnekler yer almaktadır:

o http://www.konkurrensverket.se/globalassets/forskning/uppsatser/thomas-

hallstrom_hugo-martinsson_jonathan-roxeheim_uppsats_2014.pdf

o http://www.epppc.hu/documents/cikkek946aswedishmodelforpppininfrastructureinvestm

ent.pdf

o http://www.infrastrukturkommissionen.se/projekt-som-soker-finansiering/

o http://www.eib.org/projects/loans/regions/european-union/se.htm

o http://ec.europa.eu/priorities/sites/beta-political/files/sweden-country-file_en.pdf

Fuarlar

İsveç’te ticari fuar düzenlenen başlıca dört merkez bulunmakta olup, anılan merkezlere ilişkin temel bilgiler aşağıdaki tabloda gösterilmektedir. Bunun haricinde, Nolia isimli bir organizasyon şirketi ülkenin kuzey bölgesinde Piteå, Umeå ve Sundsvall isimli üç farklı merkezde küçük çaplı fuarlar düzenlemektedir. İsveç’te yıl içinde düzenlenen tüm fuarlar hakkında ayrıntılı bilgiye www.fairlink.se ve http://www.allamassor.se/ web adreslerinden ulaşmak mümkündür.

Müteahhitlik sektörüne yönelik İsveç’in önde gelen fuarı olan Nordbygg’ye ilişkin bilgiye http://www.nordbygg.se/ adresinden ulaşabilirsiniz (En son tarihli fuar: 3-5 Nisan 2016; En yakın tarihli fuar 10-13 Nisan 2018.). Ayrıca alt sektör/uzmanlık fuarları da düzenlenmektedir.

Tablo-13: İsveç’teki Fuar Merkezleri

Fuar Merkezi Şehir Web Adresi Kapalı Alan (m2)

Stockholmsmässan Stokholm www stockholmsmassan.se 56 500

Svenska Mässan Göteborg www.svenskamassan.se 41 000

Elmia AB Jönköping www elmia.se 34 000

MalmöMässan Malmö www malmomassan.se 20 000

Kistamassan Stockholm www.kistamassan.se

19

V. Sonuç ve Ülkemiz Açısından Değerlendirme

İsveç, İskandinavya ve Nordik Bölgesinin en büyük ve merkezi pazarı olup, bölge pazarlarındaki gelişme ve eğilimlerin birçoğunun merkezi konumundadır. Ekonomisinde inşaat sektörü (gerek yatırım ve hizmetler gerekse mal ticareti açısından) büyük yere ve öneme sahiptir.

GSYİH’nın % 5,7’sini oluşturan sektör, 2009 ve 2010 yıllarındaki daralmadan sonra, toparlanma sürecini girmiş, 2013-2015 döneminde ekonomik büyümenin güç kazanmasında önemli rol oynamıştır. Önümüzdeki yıllarda da sektörde yatırımların ve canlılığın devam etmesi beklenmektedir. Özellikle ülke ekonomisinin merkezi konumundaki Stokholm, Malmö, Göteborg gibi büyük şehirlerde, kamu politikaları, nüfus artışları, göçmen dalgası ve yeni iş imkânlarının altyapı ve konut yatırımlarını arttıracağı gözlemlenmektedir.

İsveç ile ülkemiz karşılıklı olarak önemli ticaret ve yatırım ortakları konumundadır. Ülkemizin uluslararası rekabette güçlü olduğu sektörlerden müteahhitlik ve teknik müşavirlik sektöründe, Türk firmalarının İsveç’te ve genel olarak Nordik Bölgesinde kayda değer faaliyetleri bulunmamaktadır. Zira, (a) piyasada uluslararası büyük firmalarının/tedarik zincirlerinin ağırlığı, (b) işgücü piyasasına ilişkin güçlükler, (c) finansal kaynak teminindeki problemler, (d) vergi yükünün yüksekliği ve (e) rekabetçi, tercihli muameleye tabi ve rakip diğer AB üyesi ülkelere göre dezavantajlar nedeniyle pazara girişte zorluk yaşanmakta ve İsveç pazarında ülkemiz müteahhitlik firmaları fazla yer alamamaktadır.

Öte yandan, ülkemizin güçlü müteahhitlik sektörünün uluslararası ortaklıklarda edinmiş oldukları tecrübeler doğrultusunda, İsveç ve genel olarak Nordik ülkeleri firmaları ile üçüncü ülkelerdeki yatırımlar için uluslararası konsorsiyumlara katılarak ve yakın işbirliği yaparak ortak yatırımlara imza atabilecekleri değerlendirilmektedir.

Ayrıca inşaat sektöründe karşılıklı geleneksel ikili ticaretin yanında, yatırım ve diğer işbirliği imkanlarının (teknoloji transferi ve danışmanlık hizmetleri, global arz zincirlerine eklemlenme, lojistik imkanları, şirket satın almaları vb) da gelişme potansiyeli mevcuttur.

20

Ek-1: Müteahhitlik Sektörüne İlişkin Önemli Kurumlar ve İnternet Adresleri

Kurum İnternet adresi

İsveç Resmi Bilgi Portalı (Sweden Official Info Portal) http://www.sweden.se

İsveç Resmi Devlet Portalı (Swedish State Info Portal) http://www.government.se/

Şehircilik ve İskan Bakanlığı (Minister for Housing, Urban

Development and Information Technology) http://www.government.se/sb/d/5746

İsveç İstatistik Kurumu (Statistics Sweden) http://www.scb.se

İsveç Ticaret ve Yatırım Ajansı (Business Sweden) http://www.business-sweden.se/

İsveç Şirket Kayıt Ofisi (Swedish Companies Registration Office) http://www.bolagsverket.se/

İsveç Girişimcilik ve İş Kurma İnternet Portalı http://www.verksamt.se

İsveç İnşaat Federasyonu (Swedish Construction Federation) https://www.sverigesbyggindustrier.se

İnşaat Çalışanları Sendikası (Byggnads: Construction Trade

Union) http://www.byggnads.se/

İsveç Göçmen İdaresi (Migrationsverket) http://www.migrationsverket.se

İşçi ve İşveren Kurumu (Arbestförmedlingen) http://www.arbetsformedlingen.se

İnşaat Sözleşmeleri Komitesi (The Construction Contracts

Committee) http://www.foreningenbkk.org/

İsveç Ulusal Konut, Bina ve Planlama Kurumu (Swedish National

Board of Housing, Building and Planning) http://www.boverket.se

İsveç İhale İlanları http://www.opic.com/upphandlingar/sv

erige/bygg-hus-renovering

İsveç İnşaat Sektörü Geliştirme Fonu (The Swedish Construction

Industry Development Fund) http://www.sbuf.se

İsveç Kamu İstihdam Kurumu (Swedish Public Employment

Service Agency) http://www.arbetsformedlingen.se/

İsveç İş Ortamı Kurumu (Swedish Work Environment Authority) http://www.av.se

İsveç Akreditasyon ve Uygunluk Değerlendirme Kurumu (Swedish Board for Accreditation and Conformity Assessment)

http://www.swedac.se/

İsveç Vergi İdaresi (Swedish Tax Agency-Skatteverket) http://www.skatteverket.se/

İsveç Gümrük İdaresi (Swedish Customs Agency-Tullverket) http://www.tullverket.se/

Swedish Agency for Economic and Regional Growth -

Tillväxtverket http://tillvaxtverket.se/

Stokholm İli Kalkınma Ajansı (City of Stockholm-Stockholm

Business Region)

http://international.stockholm.se/city-

development

21

Ek-2: İsveç Ekonomisi ve İş Ortamına İlişkin Özet Genel Bilgi

İsveç, 9,9 milyonluk nüfusu, 450 bin km2 yüzölçümü, nominal 493 milyar ABD doları GSYİH’sı, SAGP’ne göre 43 bin ABD doları kişi başına düşen milli geliri ile orta büyüklükte, zor ama dinamik, standartları yüksek, piyasa denetimi ve gözetimi sistemi güçlü, istikrarlı ve dışa açık bir pazardır. Uluslararası tedarikçiler ve yatırımcılar, gerek pazara girişte gerekse pazarda tutunmada büyük bir rekabet ile karşılaşmaktadır. İsveç, İskandinavya ülkelerinin merkezi konumundadır ve tüm bölge pazarı eğilimleri büyük oranda İsveç’te şekillenmektedir. Ayrıca, İsveç’te ülkemizden göç yoluyla gelmiş 80-120 bin vatandaşımızın yaşadığı tahmin edilmektedir. Bahse konu nüfusun büyüklüğü ve bunların yatırımcı profili ekonomik ilişkilerin gelişmesinde “katalizör” işlevi görebilecektir.

İsveç, tarihsel olarak malların, hizmetlerin, sermayenin ve işgücünün daha fazla kısıtlamalara tabi olmadan dolaşımı yönünde (liberal) bir dış ticaret, yatırım ve ekonomi politikasının güçlü bir savunucusu olmuş, AB platformlarında da ağırlığını bu yönde kullanmıştır/kullanmaktadır. İsveç ticaret ve yatırım alanındaki düzenlemeleri ve uygulamaları, gerek AB mevzuatı gerekse uluslararası kurallar ile ileri düzeyde uyumludur. İsveç, şeffaflığın geniş bir alanda kural olduğu bir pazardır. Yatırımlar, teşvikler ve uluslararası ticaret konularında ilgili kamu kurumlarının internet sayfalarından detaylı güncel bilgileri temin etmek mümkündür.

İsveç uluslararası yatırımlara ve ticarete açık olmayı ve firmalarının uluslararasılaşmasını, uluslararası rekabet gücünün ve ekonomik büyümesinin ana unsurlarından birisi olarak görmektedir. Bu yaklaşım doğrultusunda oluşturulan yatırım mevzuatı ve idari uygulama kapasitesi sayesinde İsveç, iş yapma kolaylığı açısından global sıralamalarda en üst sıralarda yer almaktadır. İsveç, Dünya Bankasının “Doing Business 2016” raporunda iş yapma kolaylığı açısından 189 ülke arasında 8 inci sırada yer almaktadır.

İsveç’in 1995 yılından beri AB üyesi olmasından dolayı, ikili ekonomik ilişkilerimizde Gümrük Birliği Düzenlemesi ve ilgili AB Mevzuatı belirleyicidir. Bunun yanında, ülkemiz ile İsveç arasında arasındaki ekonomik ve ticari işbirliğinin desteklenmesine yönelik olarak akdedilmiş olan anlaşma ve protokoller aşağıdaki tabloda gösterilmektedir.

Türkiye ile İsveç Arasındaki Ticari ve Ekonomik Anlaşmalar

İmza Tarihi RG Tarihi RG No Yürürlük

Tarihi

Ticaret ve Ödeme Anlaşmaları (Yıllık) 07/06/1948 19/02/1949 2136 -

Çifte Vergilendirmenin Önlenmesi Anlaşması 21/01/1988 30/09/1990 20651 18/11/1990

Yatırımların Karşılıklı Teşviki ve Korunması

Anlaşması

11/04/1997 15/07/1998 23403 08/10/1998

Ekonomik ve Ticari İşbirliği Karma Komitesi

Kurulmasına İlişkin Mektup Teatisi

09/08/1999 14/09/1999

Ekonomik ve Ticari İşbirliği Karma Komitesi I.

Dönem Toplantısı Mutabakat Zaptı

13/12/2000 26/02/2001

Çevre Teknolojileri Alanında Ticaret, Yatırım Ve

İşbirliğinin Geliştirilmesine İlişkin Mutabakat

Zaptı

11/03/2013 10/02/2015 6604

Ekonomik ve Ticaret Ortaklık Komitesi-

JETCO Kurulmasına İlişkin Deklarasyon

10/08/2014

Bunlardan Çifte Vergilendirmenin Önlenmesi Anlaşması ve Yatırımların Karşılıklı Teşviki ve Korunması Anlaşması ile karşılıklı yatırımlar ve yakın ekonomik işbirliği için hukuki altyapının büyük oranda tesis edildiği görülmektedir.

Ülkemizden İsveç’e ihracatta ve doğrudan yatırımlarda, AB pazarına girişte yaşanan genel sorunların haricinde, yapısal önemli bir sorun bulunmamaktadır.

22

Ek-3: İsveç Ülke Bilgi Kartı (Mart 2016)

Ülke adı/Başkenti İsveç Krallığı /Stokholm

Yönetim şekli Anayasal Monarşi, Parlamenter Demokrasi

Resmi diller İsveççe

Para birimi Kron; 2015 yıllık ortalama: 1 $=8,4350; 1 Euro=9,3562

Yüz ölçümü 450.295 km²

Komşuları Norveç, Danimarka ve Finlandiya

Nüfusu (2015 yılsonu) 9 845 155 kişi

Büyük kentler (2015 yılsonu) (Merkez) Stokholm (Merkez: 911.989), Göteborg (541.145), Malmö (318.107)

Limanlar Göteborg, Helsingborg, Karlshamn, Luleå, Malmö, Oxelösund, Stenungsund, Stockholm, Trelleborg

Saat farkı -1 saat (GMT+1)

GSYH 2013 cari/büyüme/ $ 3.769 milyar SEK/ %1,3/ =580 milyar $

GSYH 2014 cari/büyüme/ $ 3.918 milyar SEK/ %2,3/ = 571 milyar $

GSYH 2015 cari/büyüme/ $ 4.155 milyar SEK/%4,1/ =493 milyar $

Enflasyon (TÜFE Değişimi) (Aralık 2015) Yıllık %0,0, aylık % 0,1; Yıllık ort. %0,1

2014 ihracat (%değ önceki yıl) 2014 ithalat (%değ önceki yıl)

1.127 milyar SEK (%3) =164 milyar $ (%-1,8);1$=6,8577 SEK 1.111 milyar SEK (%6) =162 milyar $ (%1,1);1$=6,8577 SEK

2015 ihracat (%değ önceki dönem) 2015 ithalat (%değ önceki dönem)

1.181 milyar SEK (%5) =140 milyar $ (%-14,8);1$=8,4350 SEK 1.163 milyar SEK (%5) =138 milyar $ (%-15,0);1$=8,4350 SEK

Başlıca ihraç ürünleri (2015 yılı payı ve bir önceki yıla göre değişim, SITC’e göre)

Makine ve diğer ulaştırma araçları(%45,5, %9); Diğer ürünler (Gıda, Giyim ve Mobilya) (%13,9, %9); Kimyasallar ve kauçuk ürünler (%13,7, %12) Orman ve kağıt ürünleri (%10,8,%3); Mineraller (%9,4,%-3); Mineral yakıtlar ve elektrik (%6,6, %-21)

Başlıca ihraç ülkeleri Norveç (%10.3), Almanya (%10.3), ABD (%7,7), İngiltere (%7,2) ve Danimarka (%6,8)

Başlıca ithalat ürünleri (2015 yılı payı ve bir önceki yıla göre değişim, SITC’e göre)

Makine ve diğer ulaştırma araçları (%44,8, %12); Diğer ürünler (Gıda, Giyim ve Mobilya) (%22,5, %9); Kimyasallar ve kauçuk ürünler (%13,1, %5); Mineral yakıtlar ve elektrik (%9,8, %-24); Mineraller (%7,0,%4) Orman ve kağıt ürünleri (%2,8,%2)

Başlıca ithalat yapılan ülkeler Almanya (%18), Hollanda (%8,3), Norveç (%8,2), Danimarka (%7,7) ve İngiltere (%5.5)

Türkiye’ye ihracat 2014/pay/yıl değişim 13.095 milyon SEK / %1,2 pay/ %-1,2 değişim =1.9 milyar $/%1,2 pay/%-6,2

Türkiye’ye ihracat 2015/pay/değişim 13.168 milyon SEK / % 1,1 pay/%0,6 değişim =1.6 milyar $/%1,1 pay/%-18,3

Türkiye’ye ihraç edilen başlıca ürünler 2015

Telefon cihazları, ses görüntü veya diğer bilgileri almaya ve vermeye yarayan araçlar (%13,3), Demir cevherleri (%7,8), Tedavide ve korunmada kullanılmak üzere ilaçlar (%6,2), Bir veya iki yüzü kaolin (porselen kili) veya diğer inorganik maddeler ile sıvanmış kağıt veya kartonlar (%4,2), Dökme demirin, demirin veya çeliğin döküntü ve hurdaları (%3,6)

Türkiye’den ithalat 2014/pay/değişim 9.830 milyon SEK / % 0,9 pay/ % +17,6 değişim =1.4 milyar $/% 0,9 pay/%+11,7

Türkiye’den ithalat 2015/pay/değişim 10.408 milyon SEK / % 0,9 pay/ % +5,9 değişim =1,2 milyar $/%0,9 pay/%-13,9

Türkiye’den ithal edilen başlıca ürünler, 2015

Elektrik enerjisi üretim (elektrojen) grupları ve rotatif elektrik konvertörleri (%6,8), 87.01 ila 87.05 Pozisyonlarında yer alan motorlu taşıtların aksam, parça ve aksesuarı (%5,2), Eşya taşımaya mahsus motorlu araçlar (%5,2), Buzdolapları, dondurucular, soğutucular, ısı pompaları (%4,7),Tişört, fanila, diğer iç giyim eşyası (örme) (%3,8)

Kaynak: Aksi belirtilmedikçe İsveç İstatistik Kurumu.

Ek-4: İsveç’in 2015 yılına ilişkin demografi (nüfus) verileri

23

2015 yılı sonu geçici nüfus istatistiklerine göre İsveç nüfusu 2015 yılında 9.851.017 kişiye ulaşmıştır.

Nüfus bir önceki yıla göre %1,1 artarken, bu artıştaki en büyük sebebin 2015 yılında gerçekleşen

134.240 göçmen alımı olduğu görülmektedir. En büyük göç kaynağı da Suriye olmuştur.

Nüfus sıralamasında ilk 5 şehir (Merkez olarak);

Stockholm: 923.516 kişi.

Göteborg: 548.190

Malmö: 322.574

Uppsala: 210.126

Linköping: 152.966

Demografi verileri “pazar analizinde” önemli bilgiler içermekte.

Kaynak: İsveç İstatistik Kurumu, 2015 Nüfus Verileri