b. a

DE

OFFICIO CATECHETVE MEDITATION ES

Q U A S

EX SPECIALI SACR.E REGIME MAJESTATIS GRATIA

ET

VENIA MAX. VEN. FACULT. THEOL. UPS.

P. P.

mag. SVENO LUNDBLAD3. THEOL. CANJ). ET IN THEOL. FACULT. ADJUNCT. E.

ALUMNUS VREDIANUS

RESPONDENTE

johanne emanuele ahlanderALUMSO SPARFELÖIIANO ROSLAGO

IN AUBIT. GUSTAVIANO DIE I JUNII MDCCCIXHoris %. m- Solitis

P. III.

13 Ρ SA LI JE t TYPIS ED Μ ANNIANIS. «

BORGMÄSTARINNAN

H0GÅDLA FRU

BEATA JULIANA AHLANDERfödd HALENIUS

Min Hulda Moder?

Eder ömhet och godhet for mig, Edra värdigt upfylda heliga Moders-pligter söker jag ej att uphöja. Den Sonliga kärleken och tacksamhetenkänner deras varde. Denna frukt af dem tillhör Eder. Di jag blygsamtframbir den, hviskar mitt hjerta tyst: jag vördar, jag välsignar Eder, säISnge jag !efvertt

JOHAN EMANUEL.

DE

OFFICIO CATECHETJE MEDITATIONEN

r. irj.

η «w»

$. VII.

Q^iaeftio, id eft, p-opofitio, cur pars quee^am p^ae-cipua, fubje&um, prgedicaruin, aut omnino deeft, autDon fatis definita adeft, fignificato fimul ftudio partemdefideratam refponfione obtinendi prolatam, quo neinpefini iatis fiat cptato, esfe debet perfpicua: ut tam mate·riae, quae erudiendi captnni fuperant, quam verba, qui-bus quid infit obfcu icatis, caveantur; detcrminata; ut adeamdem non nifi una quadret refponiio l)\ brevis: ut necminus , nee plus contineat, quam quod pofeit perfpicui-tas. Quseltiones vero. ad quas nuda aßrmatione aut ntt-gatione refponderi poteft, quamquam ex lnfbitutione Ele«mentari perperam juberentur exfulare omnino, attamen,quam fieri poteft minime, funt admittendae.

Refponfiones quod attinet, funt aut verse, perfpi-cuse et determinatae, aut non re&ae. Quae ad harura

D das«

/) Non numquam forfan haut alierium erit, trinus detenninatamponere qureftionem , quo liberior ampüorque fic tironibus fua prodendifenfa »periatur campu3. Zuweilen iß es, alt Dolz, nothig, da/sder Lehrer abfichtlich eine unbeßimmte Frage thue u f. w. Katecheti-fche Einleitung zu den erßen Denkübungen. Leipzig 1^03. I, p. 7»Cfr. II. p. 45,

clasfem pertinent, variae funt indolis. Heic tetigisfefufficiat, quae fenfu verae funt, verbis falfae, quae veraequidern funt, non autem ad quaeiHonem accominodataepf-opofitam, quae obfcurae, perturbatae et vagae, quaedenique falfae funt omnino, Alia hsecce refponilonumgenera alia in Catechetae pofcunt operam. Sciiicet ilvwce t perfpicuce et determinatce fuerint, fenfu retento, verbismucaiidis, exetrplis elieiendis, objeftionibus, ad captumerudiendi accommodatis, aflferendis, tentetur, rite cogi-taverit et penitus intellexérit, quod refpondit, ipfe, aninemot iter foiom aut forte quadam verum reftumquefuerit effatus. Si autem fenfu verce, verbis fuerint falfce,Catechun.eno, non in venienda ipfi, verba apta fuggeratCatecheta : il perverfce, id ef!, per fe verae quidern , adqnaeilionem vero tion accommodatae propofitam, fuiCatechumenus, ut femper, comiter arguatur erroris;ne vero perturbatio exiiftat, neve a re recedatur fub-ftrata* minus occupetur in pervidendo, cuinam alii quae-ilioni data convenisfet refponfio, quam potius variatio-nibus, explicationibus dextre adhibitis, ad rem, de quajam quaeritur, intelligendam via perducatur planisfima,brevisilma : ii perturbatce, obfcurce et vagce, rationibus, curadprobari nequeawt, concinne propoiitis anfisque infupercogitandi fapiendique aptis oblatis et uberibus, notionese mente Catechumeni eliciantur, eique afferantur clatae,Sxae,. perfpicuae: il falfce fuerint otnnino, ignorantiaeparcatur, pa-reatu-r et fuccurratur viritun tenuitati, men·tis perturbatio et eonfufio minuatur, audientia et obfer-vantia excitetur, accuatur atque angeatur erudiendorum,temeritas atque funnet ipiius confidentia, abfurdltatedatae non celata refponfionis et gravio ibus inflitutisquaeilionibus, frangatur et fuppr»natur, eontumaeia , in

erup

erucfiendo non, nifi valde jam depravato, obvia graviterreprehendatur; falfa vero Ibas in partes refoluta notio-ne, rationibus, cur data rejicienda iic refponfio, alJatis,faétoque, ut quasftio, clare propofita, bene percipiatur,ipfrt, clariore gradatiin fic fparia luce , reu oveatur falfi-tas. ϊη univerfum denique Doétori e it cavendum, ne^refponfionem correélurus non reélam, mate* iam quam-dam explmatu;us animisque Catecbumenot un: in ui atu-rus, femper, heic vel maxime, noxiae, »eus Π t ρ o-lixitatis, neve animos iludio corrigendi intenpefbvo con-triilet atque dep imat. Contra vero, quod bene fu ritcogitatum, male quatnvis, nedum ridicuie, exp·esfum ,ouine hinc abborrens objurgandi ftudium et bacundiam,inde gravis femperque, ut ania>i, ita geiluum potens,explicet et in optimum vertat ufum, quod nullam ad-mittit explicationem, id magis magisque, fed prudens,

- removeat, exempla Servatoris Sanctisfimi, prout homi-ni datur, ita imitatus auguilisfima.

lila fere via progrediendum eil Catechetse, reddibisutcumqne refponfionibus, at nullis, haut ravo enim acci-dit, datis, tum vero quam maxime eil videndum, ne,praecurforiis nondum praemisfis perceptisque no ionibus,in culpa fuerit ipfe, de materiis, captum Catechumeniadhuc fuperantibus , interrogans ve^ bisve obfcuris ufuset non definitis fatis, tum vero, refponfionum non da-tarum in causfa fuerit aut timidi tas aut ignorantia,omnem, ut femper, adhibeat diligentiam, patientiamlasfari fere nefciam, dexteritatem omnem in fimplicio·ribus, fumtam remotius propius fpeélantibus mate»iam,fingendis, variandis, proponendis quseiliunculis, conne-Äendis refponfionibus hac via obtentis, indeque concin-

D 2 ne

Jbjfc—i

ne deduétis eonfecntionihus, ex anirrto erudiendi, ficedod», lic exeitati, exhilarati fic, refponfionem eiiciatdefideratam.

• §. VIII.Quemadmodum vefo alifs in difciplinis, ita vel prae*

cipue in elementis tradendis Religionis non ab ordinefoluei et inftituti ratiotie, in genere fpeclatis, fed a fer-mone etiam et locutione docentis fuccesfus eventusqueinllitufcionis quam maxime pendet. Qu as cum ita fint,e re haut parum esfe videtur, ut di&ionem, Catechetae,nifi pius minus fine exddat fuo, obfervandam paucis lo-quamur m).

Kil Catechetae, barbarismis, foloecismis, idiotismisverbisque mere provincialibus diiigenter evitatis, Gram-maticam praecipue fermonis fervare ciccurationcm et caftita-Um. Eft Catechetae, perfpicuitati, cum dibla linguae accu-ratione et caftitate nexu jumftae indisfolubili, ftuderefermonis. Ut vero ifta omnium vel maxime necesiariafermonis eil proprietas, ita, quae eidem officiunt, quamdiligentisfime caveantur obfcuritas et ambiguitas, illa,puta, immaturis, perturbatis et jufto plus coacervatiscogitationibus, pe: iodis artis nimiae et longitudinis, bre-

vita-

τή) Wenn uns zum Reyfpiel die Homiletik in den Stand fetzenfoll, die Glaubens- und Sittenlehre des Chrißentlmms in einem zu-fammenhängenden Hortrag auf eine überzeugende, rührende undeindringliche Art vorzutragen, was kann Jie anders feyn, als b'ojfe,auf die Theologie und ihre Wahrheiten angewandte RedekunftV —Eben fo verhält es fich mit der Katechetik, denn dieje iß ja dasnehmlige, nur da's fie fich in einer anderen Mittheilnngs form mehrFafslichkeit als Rührung zum Zweck macht. Pjlancx 1. c. p. 117 fq.

&=£ -φ , Λ ^λκ-W *■>^sp-r v>"SP*^ -α

vitati et veneribus anxie quaefitis, hose verborum etphraiium non fervatis uscue, noti fixis fatis, fignificati-bus, nec non perverlhe naturaeque non convenienti ver¬boruin junftutae adfcribenda. Verbo: curandum, nt·,··quod traditur, non tam infelligi queat, quam potius utnon poafit non intelligi. Eft Catechetae, in id incumbe-re, π t fermo, fic grammatice pnrus et perfpicnus, tem-pori fit etiam locoque accommodatisfimus. Eft Catechetae,graüitcitem, in ingenua ponendam fimp'icitate, tueri fer-inonis. Quae admisfa gravitati offieerent: nomina re-ruai fa

nis lis idearumque copia fuppeditatur fenfusque eorum,iic optime evoluti, excoluntur, eorum iic verfus genui-natn, homini anhelandam, humanitatem tutisfime prornoretur progresfus. Eft Catechetas venustatem non ne-gligere fermonis-. Rüdes atque inculros cum utilitateinftruéturus et emendaturus optanda, gradui, queinilli ipfi tenent, feie accomroodet, oportet, culturae, inprimisque facultatem afficiat lentiendi, quo iliius ope adconfcientiam fuperioris, qua gaudent, hucusque infciiforfan, naturae, rationis, expergifcantur. Quod ut fiat,fotiora minus exprimentibus prasferens verbis, epithe-tisque tempore et prudenter ufus accommodatis, nihilnon dun atque di.sfoni evitet, et rem, quam Catechu-ineno perceptam, probatam gratamque optat, omnemverbis, eidem confonis, lastarn lastis, triftem triftibus,dui-am duris, lenem, ipfa iic jubente natura, exprimatlenibus n). Eft Catechetae, ut paucis, quod res eft,dicatur, ita ftudere partes fui explendo officii, ut, fan-ito inflammatus veritatis, virtutis, generis fui genuinae,

per-

n) Die Sprache der Kinder, der Wilden, des Alterthums, unddes Kolks beweiß, dafs es Anlage der Natur iß, durch Aeniichkeitdes Tons das Richen dem Bezeichneten angemejfen darzußellen. DerKatechet ehre diefen Wink der Natur, und vermeide daher das Rauht,Uebelklingende und Heerte, was überhaupt den Flu/s der Aus.fprache hemmt. — Dies Gefetz ßehet man fchon in der Grundeinrich¬tung jeder Sprache beobachtet. — £fe mehr der Ton des Zeichensmit der bezeichneten Sache überein ftimmt, um deßo mehr wird esder Einbildungskraft erleichtert, die Vorßellungen zu reproduciren,und α i/o ihr freies Spiel zu beginnen. Graffe 1, c. p. nr, fq.Interea vero nec no* fusiit, quae de fermonis venuftate diximus, ra-rioris ea , immo rarisfimi in inftitutione rudiorum Catechetica esfeofus» Valet heic vel in primis: ptffius efi, quod facit difertos.

>·*—·«» A—Skvs 'v^· *J~-yr~r 35

perennis, felicitatis, amore, prudens caveat, ne accnra·tum dicendi genus in aridum, ne venustum in coa&uuidegeneret atque taediofum oj,

$. IX.His infuper, coronidis inftar, fubjungantur rationes

quaedam praecipuse et confilia, rudiores doéturo quaeobferventur dignisfima, quo anitnos illorum reddat te-neatque attentos, dociles, benevoios. Sunto. Qualesvult velleque debet difcipulös, talis ore pandat, talisvita monftret ipfe ut nienti i ta anitr.o familiatia fuo fan-ftaque Religionis proecepta auguftisfima, aeftumandusiic, amandus, imitandus: ipfurn cujusvis inrtitutionis ini-tium a numine eit petendum: Cujus ipfe ron tam me¬inor , quam pienus fere eft, omnia accuratisiime pervi-

den-

o) Quae de modo quaeftiones inftifuendi, responiiones traftandiatque eliciendi, nec non de Sermone Inftitutioni Populari apto ftatui-mus, eorum non nihil nos , non disfimulamus, acceptum Celeb.GR-^F-Fio referirnus. Theoria vero , »b illo commendata quseftionum , re-fponfionum eft, neinpe harum divifionibus coacervatis , confufionem ,quam iucem, aftVrentibus majorem, plus, veremur, jufto gravataiilarum , ex Logicis, ut dicuntur, Categoriis nimis anxie ordinatarum,fpeciofior, quam utüior. Quin immo, quod totam Operis Grcejfitniattinet rationern , nefcimus, anne Syftema nimis fapiat, fuis numerisdimenfum, fuis terminis grave, Philcfophicum , idque qua alia ferecumque occ.ifione facilius, quam in Inftitutione Popuiari , accommotia-tu. — Bonus et fcitus convivator convivis moleftus esfe apparatunon vult epularum. Omnibus paratis, illos hilaris excipit vocaros.Ita Doftor ftudio fefe formet, ut fupra eft, accuratiori. In docendorudiores occupatus omnem qusfi dedifcat fere eruditionem, Protnatfactum, delicias promat Sapientise.

dentis, Dei, Optimi, Maximi, quam efficacisfime difci-puiis fiftat praefentiam , fimplicibus, brevibus, g>-avibus,ex animo, fpiritu tafto diviniöri, ortis et animum fie tu-feisfime afiicientibus, invocati pracibus: non nnmquamhaut aüenum erit, quae rei eil graviras, difcipulis vimet pondus Doftoris muneris oftendere, adjunfta brevi,gravi, tnentione, quam ab iis pendeat, profpere, an im-profpere, cedat labor, dolor, an Iaetitia inde fequaturcommunis: animo, Deo quippe fidenti, tranquiüo fion-teque inde ferena orfus inftitutionem et allocutione ufusfvavi, colloquium, fingulari cujusvis difcipuiorum comditiorw, quam fieri poteft maxime, accommodatum,fibi reddat Catecheta et difcipulis jucundum: quaeftio-nes, facilioribus mixtae diffuiliores, non ex certo, quemmter fe tenuerint erudiendi, ordine folvantur: refpon-fiones reftae recitentur: colloquium contrahatur potius,quam jnfto diutius extendatur: meritae, fed parce, fedprudenter, difhibuantur laudejj Matth. XV. ag : eornmdenique, quae fub colloquio propdme prseterito propo-nebantur, ab initio fequentis, fub fine vero jam ha-biti, quae nunc addidicit difcipuiu?, brevis expetaturrecitatio pj.

§· χ-Verumtamen, ut humana quaevis, ita, quomodo-

eumque dixeris, methodus, ars aut fcientia rudioresReiigionis iuibuendi rudimentis, qui noftruni nory inter-

^ >sfet

j») Graffe !. c. p. tg fq. Cfr, Anwtifung zur Katechißrkunfiv. D, F. P. Miller. Ii. p. 54 fq. J

*

27

esfet meminisfe? a perfe&ione femper diftabit q): opti¬ma, quae minimis laborat mendis, quae obftacula, ho-minum ad honeftatis culmen progresfioni objedta, re·movet plurima. Dele&u, quem diximus, habito mate¬riarum in-ftitutioni aptarum Populari, ipfaque hac via,his adhibitis cautionibus, tradita inftitufcione, inhone-ftatis praefidia disjicientur, tenebrae, mentibus ofFufaehumanis, excutientur, ignavia animorum moralis attenua-bitur, vincetur, publica et privata, populorum, ut fami-liarum, felicitas, quo diutius, hoc magis, promovebituromnis: fines veritatis, virtutis, Regni Dei, fpem ju-vat habere laetisfimam, magis magisque proferentur:

Ε felix,

q~) Finis, omni pofitus inftitutioni, Wucationi, ultimus et fummuseft fumma, abfoluta perfeftio, omnimoda cum Deo iimilitudo. Atvero fummum hocce honeftatis culmen homo, fi inferior illius prima-rio confulitur natura, ηοα fine vertigine quadam mentis animiquefufpicit, fi fuperior, fiducia plenus fpeftat follersque, originis memorCoeleftis, anhelat. Quatenus duplex hicce habetur adfpe&us, eatenusut hinc verae gignitur dignitatis confcientia nec non timidus abje&us-que terrigenae erigitur animus, illinc ita temeritas et fuperbia deprimituret tollitur humana, ka cum vera rerum humanarnm tolerantia genu-inus labi vitiorum medendi cbicesque quafi ponendi nifus atque ftu-dium producitur aliturque. Cujus vero intereft alios erudire, educare,eft, arétis fuis circumfcriptus limitibus, hcmo , cui adeo ipfi, infciti»labique obnoxio naturali, necesfaria eft usque contiruanda, numquamabfolvenda omnino, fui aniroi virium evolutio, explicatio et integratio.Der Sokrates, bene ait Daub, in der Idee wird nie vom Sokratesin der Erfahrung erreicht feyn oder werden. 1. c. p. 72. — Artis,ut, quod res eft, breviter dicatur, alios erudiendi, educandi, perfeftiocum colluftratione et perfe&ione hominis, cum generatim, tum lin-gulatim fpeftati, pari usque ambulabit pasfu, Cfr, J. Kants An¬thropologie p. 321.,

fr—i*-*· Ts, "sPP

Felix, rationi obverfans, propius propiusque accedeturflatus, dum audiet: εσομχι άυτοιε iis Ο)εον, non ccvrot εσον-Tcct μοι hs λχον. Ko» å μη ddare incrementa 1 Cor.III. 5. fq. Eph. III. 6. 7. Deus facere, ne timeas, pot-eil, ut, dum fuerit ureSfis, fator et mesfor iimul laeten-tur Joh. IV. 36. — Meminerit Dodlor Reiigionis, quaefua funt, futuri tranquillus, peragere; meminerit veri-tatem, virtutem, honeilatem, fandlitatem, nimirum iftaintentus fignare ultima.