Nr. 275 Hósdagur 15. august 2002 10,-

Vit hava áhugaverda samrøðu við Sigmund í Dali, sum var við donskummótstøðubólki, sum stríddist mótitýskarum. Leiðarin í hesum bólkivar vinur hjá Ingálvi av Reyni.

Meira av tunguog størri upsi

Greitt verður frá samsvarinum millum føgru fráboðaðurættartrygdina og veruleikan. Síða 22-24

Sigurd Simonsen skapti søgu, tá hann bílegði “Vón”.Lesið hansara egnu frásøgn.

Svenskur elitusvimji-venjari til Føroya

Síða 26

Fiskiskapur:

Síða 6

Síða 8-11

Svenski Mats fannkærleikan í FøroyumSo nú liggur fyri hjá

okkara svimjarum

Síða 13-19

Síða 3Nr. 275 - 15. august 2002

Tá vit fara at eldast, ermeginparturin av øllumteimum fólkum, vit hittuá lívsleiðini, gloymd,með-an nøkur fá eru eftir íminninum.

Ein maður, sum eg komat kenna, tá eg var barn,var Elduvíks Jógvan. Oghann fór aldri úr hugamínum.

Um tað mundið útímóti 1900, tá hann komtil Klaksvíkar og kom athava tilhald í Gerðum,varð hann kallaður Eldu-víks Jógvan.

Sum smádrongur komeg nærum dagliga at hittaElduvíks Jógvan, tá hannvar heima.

Tá var einki motorljóð íbygdini, og tá eg samanvið honum og øðrumslapp við í bát, var kvirt, tíá Borðoyarvík var hvørkipáhangari ella innstaller-ingur tá.

Í fýramannafari á Borð-oyarvík saman við Eldu-víks Jógvan rokni eg næstheimi mínum at hava ver-ið ein tann besti skúli, eghavi gingið í.

Elduvíks Jógvan varðborin í heim nøkur áreftir, at føroyingar høvdufingið handilsfrælsi. Hannvaks upp í Elduvík. Viðongli og steini dró hann átólv ára aldri sín fyrstakalva á Norðhavinum.Hetta kundi vera einitjúgu ár, áðrenn nakartrolari var sæddur á hesileiðini. Agnið, sum hesinkalvin gloypti, var einhálv, røst brosma.

Á ungum árum varhann millum teir bestu,bæði til bjarga og í báti.

Hann fór út í verðina,sum tey søgdu tá.

Á besta aldri kom hannheima aftur við góðumroyndum og virðum,hann hevði spart saman.Hann kom at virka ásjógvi og landi, sum før-oyingar flestir, til hann áellisárum ikki meira fór til

skips ella til handilsar-beiði.

Á ellisárum kundi hannvera á seiðabergi, harhann sá smádreingirfloyta skeljar og spæla ífjøruni. Eftir langt lív varhann komin aftur tilsomu gleði, har virkihansara byrjaði, sum barní fjøruni í Elduvík, mennú var fjøran fram viðBorðoyarvík.

Livdi undir heiltøðrum korumUm tað mundið, tá Eldu-víks Jógvan var um atkoma til mans, livdi fólkokkara enn undir hørð-um og strongum korum.

Hvørki lærarar ella aðrirembætismenn høvdubroytt gerandisstrevið. -Heimið og at arbeiðasaman við teimum vaks-nu var skúlin.

Bygdirnar lógu mest íhvør sínum einsemi,uttan stórvegis sambandhvør við aðra, eitt vælskipað bústaðarmynstur,fyri at kunna liva í hesumlandi,har hvør bygdin viðnøkrum fólkum var eittsjálvhjálpið samfelag atkalla, fjart frá læknahjálp.Tey røsku, tey frísku, teysjúku og tey gomlu búðuundir somu lon.

"Tá eg var lítil," segðiElduvíks Jógvan einaferð,"var eg sjálvandi altíð ástøðini, tá bátarnir komuaftur av útiróðri, og altíðlongdist mær eftir atsleppa út, heilt út har solangt sum síggjast kundi.Tað var eins og nakað,sum dró ímóti havsbrún-ni hvønn dag.Tí spurdi egaltíð, hvussu langt teirhøvdu verið. Jú, søgduteir, teir høvdu verið harúti, og so peikaðu teir útímóti havi. So plagdi eg atspyrja, um teir høvdu ver-ið heilt har úti, sum luftinnemur við havið. Ja,søgdu teir, og so helt eg,at tað slapst ikki longur.

Mær dámdi altíð best, tá"Ognarbáturin" hevði ver-ið longst úti, tí við honumvar pápi.

Hinir bátarnir í Elduvíktá vóru "Nýggjustovubát-urin" og "Annfinnsstovu-báturin". Trý áttamanna-før gingu tá út av Elduvík,og tá tey vóru á útiróðri,vóru bert fimm manseftir heima í bygdini."

Útróðrarmaðurfrá barnsbeiniÚtróðrarmaður var Eldu-víks Jógvan frá barns-beini, og áhugavert vartað at hoyra henda gamlamann fortelja frá útiróðrií seinnu helvt av farnuøld. Í 1883 fór hann tilskips við skipinum "Gus-tav". Teir vóru 10 mansvið hesum skipi, ið varein "jagt".

Fyrst fóru teir yvir áVesturlandið og síðani áEysturlandið at fiska.

Millum annað, sumElduvíks Jógvan hevurfortalt frá hesum fyrsta

skipstúri sínum, var umtær rasjónir, hvør maðurfekk í part hvørja viku.Hvør maður fekk 3 pundav saltkjøti um vikuna(einki skerpikjøt), ¾pund av putursukri, ½pund av margarini, ongarkeks og einki breyð, menskonrug, eitt sindur avkaffi og te og síðan eplirog fisk. Krúss hildu teirsjálvir, gaffil var eingin ogeingin tallerkur. Ein bakkivar til alt eins og trog.Broyting kom ikki í við-víkjandi mati og etingar-greiðum á skipi, fyrr ennNapoleon í Dali hevðifingið skip. Lønin hjámanningini var ein trið-ingur av fonginum, og avhesum triðingi fingu eis-ini skipari og kokkur sínaløn.

Elduvíks Jógvan var einhugsandi maður,hann varbæði gávaður og evnarík-ur. Bæði í einum og øðr-um føri royndist hannsum ein livandi uppslags-bók. Um hann onkuntíð

varð spurdur um eitt ellaannað, sum hann ikkisetti sær føri fyri atgreiða, var vanliga svariðhetta: "Eg eri líka klókur".

Hví eitur tað at kavaVæl dámdi honum, at teyungu spurdu. Tí, segðihann, tann, sum einkispyr við skili, hann hugs-ar neyvan nógv. Sjálvurplagdi hann at spyrja teiryngru, um teir vistu hettaella hatta, sum hann sjálv-ur hevði kunnleika um.Hetta eins og vísmaðurinSokrates plagdi at gera.Einaferð á ellisárum spur-di Elduvíks Jógvan meg,av hvørjum tað mundikoma, at vit í Føroyumsiga "tað kavar". Meðannorðmenn siga eins ogdanir "det sner", og ásvenskum siga teir "snør".Hví á føroyskum kavi,meðan teir í Íslandi siga"snjór".

Eg svaraði, at handanspurningin hevði egongantíð hoyrt áður, oghevði hatta ikki verið ímínum huga.

"Lurtað nú eftir mær,"segði Elduvíks Jógvan:"Eg havi hugsað mærhatta. Bretar siga "it issnowing", tá tað kavar,sama orðalag sum íslend-ingar, danir og norð-menn. Men tá bretar sigaum at krógva okkurt,hylja okkurt, siga teir"cave it over".Tí haldi eg,at vit í Føroyum siga, at"tað kavar" við teirrimeining, at kavin er farinat krógva, hylja foldinavið snjói." Eisini nevndihann at "kava", "fara undirkav". Hetta verður nevntfyri at vísa á, hvussu fjøl-broyttir tankar ElduvíksJógvans kundu vera.Hann hevði ikki lært nak-að mál, uttan eitt sindurav donskum.Tá hann var íSkotlandi, lærdi hann málteirra við at hoyra tað ídagligari talu.

Seinast í 1870-unumkom Elduvíks Jógvan atvera í Mikladali hjábeiggja sínum, sum varsmiður. Har tók hann lut íøllum arbeiði, bæði álandi og á báti, til hann í1883 fór til skips. Tærhendingar á sjónum frá1883 og til 1937, tá hannvar sín seinasta túr viðfiskiskipi, og sum hanngreiddi mær frá, skuluikki takast við í hesumbroti.

Nógv kom eg at verasaman við hesum merkis-manni tá um 1940, og tilhann andaðist í 1945.Hann var um hálvthund-rað ár eldri enn eg. Hannhevði í langa lívið sínumverið víða um og hevðihavt eyguni við sær, ogkundi hann siga frámongum áhugaverdumúr útheimi. Skúlagongdhansara hevði verið atkalla eingin. Ongantíðspurdi eg hann, hvarhann hevði lært seg atlesa, skriva og rokna.Mangan nevndi hannAbsalon á Trøllanesi, oghelst man hann hava lærtnógv av honum. Einaferð-ina minnist eg, at hannnevdi Absalon á Trølla-nesi, tá teir í 1890-unumvóru á fólkafundi í Køtlu-num oman fyri Árnafjørð.

Eitt serligt lyndiElduvíks Jógvan átti í all-ari sínari medferð einasjáldsama ró yvir sær.Hann knarraði ikki. Umokkurt arbeiði ikki eydn-aðist honum, so kundihann siga: "Ja, so er hattagjørt." Eitt nú, at hava settlínu og einki fingið. Eftirfrásagnum Elduvíks Jóg-vans skilti eg hann soleið-is, at tá um 1870, tá hannvar um 10 ára gamalur,var tað soleiðis, at teyveiku duttu burtur ímill-um, sum børn uttanlæknahjálp. Deyðin varvanligur gestur, eingin

Til jólar í fjør kom út bókin "Ekliptika", sum var skrivað av Jákup Heinesen, sum var sonur Jákup, sum áttiskipið, og sum gekk burtur við tí undir krígnum. Í hesi bók eru fleiri greinir um Elduvíks-Jógvan, sum varabba rithøvundan av bókini. Elduvíks Jógvan var ein kendur útróðrarmaður, og lýsingin av honum er sohugtakandi, at vit í blaðnum í dag endurgeva eina av hesum greinum, sum er skrivað av Robert Joensen.Jógvan var føddur í 1859 og doyði í 1945.

Elduvíks Jógvan.

11.. ppaarrttuurr

Síða 4 Nr. 275 - 15. august 2002

hjálp til linna av pínu ogeingin heilivágur av týd-ningi. Umfarssjúkurnargingu sína leið og týndueisini millum fólk á bestaaldri.Undir hesum korumog undir lívsins brotumbæði á sjógvi og landi liv-di fólkið næstan á samahátt, sum tá landið varbygt. Undir strongumkorum, so strongum, atbara tey sterkastu og tey,sum landfarasótt ikki beitá, livdu eftir.Alt hetta kun-di tyngja og næstan takamótið frá fólki. Tá vórualtíð nøkur í bygdini, sumsóu veruleikan, sum hannvar, og stimbraðu í gerðog orði, tí, sum onkurkundi taka til: "Latið okk-um fara til verka, latiðokkum síggja teir ljósuglottarnar, tí lívið skal liv-ast, so ikki eldsløkkingurverður um alla bygdina."

Tá menn eru á báti ogroyna eftir fiski, kannmangt ymiskt henda, eis-ini í einari so trongariveru sum í einum fýra-mannafari, og hjá manni,sum átti hugflog sum Jóg-van, kann mangt vera athugsa og tala um.Ein dag-in sat hann í rúminum viðsnøri. Hann dregur, lodd-ið kemur upp undir, einsmáfiskur er á. Jógvansyftir hann inn um, menhann loysnar og fer upp íloft, dettur niður á stokk-in, ger eitt sprakl, meðanJógvan royndir at kreppaum hann, men tað mis-eydnast,og fiskurin endarafturi í skuti.Elduvíks Jóg-van flenti og helt við fisk-in, at tað var ikki hansaraskuld, um hann hevði far-ið útum aftur. Og so tos-aði hann við fiskin, greid-di honum blídliga ogbrosandi frá, at tað varhann, Jógvan sjálvur, sumhevði verið klombruturog ikki borið seg rætt at,tá hann skuldi syfta fiskininn um stokkin.

Og so var tað hin dagin,báturin skuldi flotast.Elduvíks Jógvan var farinat lynna. Og so hoyristhann tosa, sum var onkurannar komin har oman ífjøruna. Eftir ljóðinum atdøma, var Jógvan farinnakað til viks. Um stundkom hann aftur, berandivið einum lunni, meðanhann tosaði við hendalunn um hina ferðina, táhann var funnin úti áhavi, segði honum, hvus-su væl hann var skaptursum lunnur, og spurdilunnin, hvar hann núhevði verið so leingi, tíhann hevði saknað hann.

Ja, soleiðis var ElduvíksJógvan. Hann keddi seghelst ongantíð, og tað varongantíð keðiligt at verasaman við honum.

Tá onkur líkasum vildiveita Elduvíks Jógvani

troyst í teirri mótgongd,lívið veitti honum, kunditað vera hann sjálvur, sumkom at veita øðrumstimbran. Í tílíkum førikundi hann siga, at einginhevur lovað okkum líviðlætt. Og hann, sum ikkihevur kent mótgongd ílívinum og lagt doyðin áat vinna á trupulleik-unum,og kent seg at havavunnið á teimum, hannveit einki um, hvat líviðav sonnum er.

Elduvíks Jógvan kundimálbera seg soleiðis, attos hansara minti umheimsspeki, tá hann eittnú kundi taka til nakaðsoleiðis: "Hetta at fortelja,tað er at bera øðrum einboðskap. Og hevði egdugað at fortalt av sonn-um," segði hann, "sohevði eg roynt at fortaltøðrum um ta sigranditrúnna og fortalt um tatrúgv, sum nørist og styrk-nar av mótgangi her í lívi-num."

Eitt annað dømi umdjúpu tankar hansara erhetta, tá hann tosaði umja og nei, um hvat avteimum orðunum høvdustørri virði. Hann kom tiltað úrslit, at orðið "nei"var dygdarbetri enn eitt"ja". Tí eitt ja gjørt til neibar aloftast okkurt ilt viðsær, meðan eitt nei gjørttil ja, aloftast bar okkurtgleðiligt og gott við sær.

Á ungum árum varElduvíks Jógvan eisini viðtil at fleyga. Einaferð komeitt ella annað mistakupp í leikin, tá hann skul-di heim aftur, tí lesingar-togið var komið at liggjasoleiðis, at hann máttitaka seg upp um eittheldur høgt loft. ElduvíksJógvan bar orð fyriongantíð at vera ráðaleys-

ur, hann var fimur oghandasterkur. Fyri atkoma uppaftur, máttihann taka seg upp eftirtognum, sum hekk í leys-ari luft. Hetta eydnaðisthonum, men bert tí athann noyddist at taka trýtøk, har hann hekk í tog-num einans við tonn-unum millum himmal oghav fyri at skifta tak so-leiðis, at hann kundi fáabáðar hendurnar upp umhøvdið, so at tað skuldimakta frægari fyri atsleppa upp um tromina. -

Hann var ungur tá, og íhansara langa lívi á sjó-num eru ikki so fáar frá-sagnir um dirvi og styrki,tá havið rætti seg eftirhonum.

Tosaði ensktsum brentMeðan seinni heimsbar-dagi leikaði á, royndiElduvíks Jógvan at útvegasær torv, og hann gekkeystur á Oyrarskor atrøkta torv og eisini niðaná Kjalarfjall, har hevðihann torvheiðar og grót-hús. Ein dagin, hann varuppi á Kjøli í torvi, komunakrir bretskir hermenn,sum høvdu tilhald íKlaksvík, niðan hagar.Hesir unglingar undrað-ust at hitta gamlan mannhar, sum tosaði enskt.Teirsettu vápn og skjáttur frásær og fóru at hjálpa hon-um við at bera inn torv.So fyltu teir torv upp ípjøkar, sum fýra av teim-um fimm hermonnunumskuldu bera oman viðsær.Tann fimti skuldi beraalla útgerðina, byrsur ogannað. Torvið løgdu teirfyri durunum hjá Eldu-víks Jógvani. So einsunnudag beyð Jógvan

teimum at koma at fáasær ein drekkamunn viðkøkum heima hjá sær.

Teir hugnaðu sær ogprátaðu heima hjá Eldu-víks Jógvani tann dagin í1944. Hesir hermennvóru allir eins klæddir.Táteir fóru avstað aftur,segði Elduvíks Jógvan viðteir, meðan hann smílkað-ist, at hann var fegin um,at teir komu.Og so spurdihann, hví tann einimaðurin ikki kom við?Hetta høvdu hermenninirikki væntað, at hesin 80ára gamli fór at ansa eftir.Teimum dámdi væl atkoma inn til fólk. Ogsøgdu teir Elduvíks Jóg-vani, at hin fimti skuldihava vakt. Og tí høvduteir biðið hendan einakoma við, hóast hann ikkihevði verið við til at berahonum torvið oman.

Tað, eg visti um, hevðiElduvíks Jógvan ongantíðtikið av, tá menn bjóðaðubrennivín.Ein dagin spur-di eg hann, um hannongantíð hevði smakkaðbrennivín. Hann smíltistfyrst. So varð steðgur einaløtu, og síðani kom svarhansara, sum var nakaðsoleiðis: "Jú, skal eg sigatær. Brennivín havi egsmakkað, men eg máttigevast við tí. Eg segði viðmeg sjálvan: "Tú Jógvan,hetta fer ikki at bera til", títá eg fái brennivín, so verieg so glaður, so glaður.Nei, Jógvan, segði eg viðmeg sjálvan, hetta er ein-gin sonn gleði, so hetta

mást tú sleppa tær burt-urúr. Og eg so gjørdi."Hann var ungur, tá hanntók hesa avgerð.

Segði kríggið faraat enda í BerlinTá undir krígnum var ikkiradio í hvørjum húsi. Tátil bar komu menn samaná ymsum støðum at tosaum tað, sum teir høvduhoyrt úr lurtitólinum.Mest varð lurtað eftirnorðmanninum úr Lon-don. Har á leiðini, sum egbúði, kundi tað henda, atvit komu saman at prátatætt við, har Elduvíks Jóg-van búði.

So ein dagin í 1942, vitstanda har og práta, tátýskurin stóð sterkur íbardaganum og hevðilagt undir seg alt strekkiðat kalla úr Noður Noregitil Miðalhavið, eysturmóti Egyptalandi og long-ur norðuri, var hann kom-in inn í Russland, og umhesar leiðir stóð tá bar-dagin um Atlantshavið, ogstundum komu týsk flog-før við bumbum inn yvirFøroyar. Tá í 1942 segðiElduvíks Jógvan, at krígg-ið kom at enda í Berlin.Hetta ljóðaði løgið. Tísum støðan var, tyktisttýskurin longu at havavunnið.Men Elduvíks Jóg-van helt fast við sítt, atkríggið fór at enda í Ber-lin.Tá var hann um áttatiára aldur,og summi hildu,at nú hevði hesin klókimaðurin mist skilið. Menhann hevði sítt fulla skil.Hvussu so var ella ikki, sohelt hann fram við at siga,at kríggið kom at enda íBerlin. Tey lótu hetta ør-vitistos bara fara og løgduikki í at geva tí gætur, sumikki var so løgið.

Ein dagin vóru ElduvíksJógvan og eg aftur á flotivið fýramannafari. Vitvóru einsamallir. Hannhelt við snøri,eg andøvdi.Tá spurdi eg hann, hvíhann helt fast um, atkríggið kom at enda í Ber-lin. Hann segði, at taðhevði onkuntíð hent seg,at hann hevði havt eindreym ella eina sjón, sumvar gingin út.

Hetta var hent í einaristøðu, har hann hvørkivar heilt vakin og heldurikki svav, tó mest líktdreymi. "Soleiðis er einsjón ella tílíkt komin framfyri meg, sum sigur mær,at kríggið kemur at enda íBerlin," fortaldi ElduvíksJógvan og skilaði til, atsammett við nakrar fáarferðir fyrr, tá hann hevðiverið í slíkari støðu, soivaðist hann ikki í, athetta kríggið kom at endaí Berlin.

Eg spurdi hann meiraum hetta. Fyri at gerastutt av, hevði hann havt

Elduvíks Jógvan og sonurinFischer í 1935.

Myndin er tikin á Stangabrúnni 4. juli 1935, tann dagin “Ekliptika” fór tilEysturgrønlands á kanningarferð.

O. F. Joensen (Óli í Skúla) stendur við hattinum í hondini, hann heldur røðu,Alfred Petersen tosaði eisini.Har var nógv fólk komið saman at ynskja teimumgóða ferð.

1. Óli Frederik Johansen (Óli hjá Gretu), 2. Hans Jacob Frederiksen, 3. JacobSamson, 4. Erling Laksáfoss, 5. Palli Marstein (Havnar-Palli), 6. Joen Heinesen,Elduvíks Jógvan, 7.Alfred Petersen, trúboðari, 8.Hákun Djurhuus, lærari, 9.Ólií Skúla, keypmaður, 10. Martin Gregersen, 11. Elsebeth Maria Simonsen (Ebbe-mia), 12. Elleman Gregersen, 13. Elsebeth Sofía Poulsen (Ebbafía).

Í 1941 vóru donsk/jød-isku hjúnini Rachel ogIsrael Rachlin send íinnanlands útlegd tilnorðasta og fjarasta Sibe-ria av sovjetiska stýri-num. Um hetta hava teyskrivað hugtakandi bók-ina "16 år i Sibirien".

Tað eydnaðist teimumat koma heima aftur tilDanmarkar í 1957. Ínevndu bók greiða teybæði frá politiska spæli-num, sum var við til at fáatey heimaftur.

Í 1956 fóru danski for-sætisráðharrin H.C. Han-sen saman við kendapolitikkaran Julius Bom-holdt til Moskva at sam-ráðast um nøkur tanga-skip, sum russarar høvdubílagt í Danmark, og sumvóru blokerað av NATO.

Hetta var eitt trupultmál, tí fóru danirnir fyrstat práta um eitt av teim-um smáu. Og tað var umhesi hjúnini við trimumbørnum, har allir møgu-ligir trupulleikar vóru ívegin fyri, at tey kundu

sleppa til Danmarkar. Soverður sagt í bókini:

H.C.Hansens udspil vak-te forundring og nysger-righed hos de sovjetiskeledere, der havde sværtved at forstå, at de skullesnakke om en kvinde, etenkelt menneske, enenkelt menneskeskæb-ne. Khrustjov spurgteutålmodigt, og det ikkevar tankskibe, der stodpå dagsordenen for sam-talen.

Men málið varð loyst,og tey bæði komu heim.

Sami hugburðursum hjá løgmanniHenda søgan verður tikinfram, tí hon minnir soótrúliga um hugburðinhjá okkara egna løg-manni.

Aðra staðni í blaðnumer greitt frá, hvussu løg-maður á einum sera iva-somum grundarlagi hev-ur beint fyri møguleika-num hjá FF at greiða spur-ningar í samband við um-sitingina av lógunum um

inntøkutrygd og sjúkra-viðbót hjá fiskimonnum.

Hevði løgmaður so avillum borið umsorganfyri, at slík mál kundi av-greiðast á ein trygganhátt, so kundi tað veriðsín sak. Men tað er tvørt-urímóti. Mál hjá fiski-monnum verða yvirhøvurikki viðgjørd, og tað finsteingin støða so órímilig,at "systemið" metir, at taðskal medvirka til at fáaeina loysn.

Vit hava skrivað um taðfyrr, men júst áðrennblaðið var liðugt skrivað,fingu vit eitt nýtt dømium, hvussu tann í løg-mansrøðuni fráboðaða"rættartrygd" virkar ípraksis.

Tá fiskimenn mynstra,eru teir tryggjaðir inn-tøkutrygd og sjúkravið-bót.

Men í summum førumverður onkur av mann-ingini mynstraður sumeygleiðari. Hetta verðurgjørt fyri at uppfylla einatreyt, sum Føroya Lands-

stýri hevur átikið særmótvegis umheiminum,og tí verður maðurinpartvíst løntur av tí al-menna, samstundis sumhann er fiskimaður.Maður-in verður avroknaðursamb. sáttmálanum, sumhinir umborð og hannfær eina eykaløn fyri sítteykaarbeiði, sum summiraðrir fáa.

Fær einki frá tí al-menna, tí hann arbeið-ir fyri tað almennaSo kann tað henda hjáeinum slíkum, at hanngerst sjúkur undir ar-beiði. Tá fólk gerast sjúk,er generella reglan í sam-felagnum, at tá verður lat-in sjúkraløn eftir ávísumreglum. Í summum førumeru reglur fyri, at arbeiðs-gevarin rindar sjúkravið-bótina. Eru ikki slíkarreglur, tekur tað almennaum endan.

Hjá fiskimonnum erueisini ein lóggáva umsjúkratrygd til fiskimenn.Men nú hendir tað, atFiskimálastýrið hjá JørgenNiclassen noktar fiski-manninum hansara sjúkra-trygd. Av øllum føroysk-um løntakarum er hesineygleiðarin og hansarafáu starvsfelagar teir ein-astu, sum verður noktaðsjúkraløn. Tað mest eina-standandi er orsøkin fyriat seta mannin uttanfyrilógina. Hon er nevniliga,at hann hevur átikið særeina uppgávu fyri tað al-menna! Svar uppá fyri-spurning fæst eingin ogenn minni nøkur løg-frøðislig grundgeving, tíhon finst snøgt sagt ikki.

Politikkurin er greitttann, at tað skal gerast sotrupult hjá borgaran atkoma í holt við "system-ið", at hann skal gevast áhálvum gekki.

Men tað, at ein borgariikki fær tann rætt, sum all-ir allir borgarar eiga, taðórógvar hvørki umsiting-ina ella politisku leiðslu-na og minst av øllum løg-mann.

Her er jú bert talan um"et enkelt menneske - enenkelt menneskeskæb-ne", hvørs rættindi onganáhuga hevur!

Tí órógvar hetta ikkitann mannin, sum per-sónliga hevur skipað fyri,at borgari kann koma so-leiðis fyri, samstundissum hann hevur forðaðfyri, at slík mál hjá tí ein-staka borgaranum kunduverið loftað og loyst.

Síða 5Nr. 275 - 15. august 2002

eina sjón, har hann ogHitler báðir hittust í Ber-lin.Teir tosaðu saman har.Burtur úr hesum hevðiElduvíks Jógvan fingiðvissu um, at kríggið komat enda í Berlin. Her varhonum eingin ivi.

Hvat ið so kann sigastum hetta ella ikki, so ertað royndur lutur, at fyritjóðum á hesum leiðumendaði kríggið í Berlin.Uttan at gera meira viðhetta, sum fleiri okkara,sum hoyrdu hann berafram hesi tíðindi í 1942,er bert at siga, at vit mint-ust orð hansara, tá umkrígslok í 1945. - Og taðslapst ikki undan, at taðeisini festi seg í hugan, atteir báðir Elduvíks Jógvanog týski oddamaðurinslóknaður, stutt áðrennkríggið endaði. - Ikki varlangt ímillum teir. Í slík-um føri sum hesum plagafólk at taka til, at mangter ímillum himmal ogjørð, sum vit lítið duga áat skyna.

Elduvíks Jógvan for-taldi mær nógv um síttlanga lív bæði á landi ogsjógvi. - Her verða ikkiumstøður at taka alt við.Tað var í mars 1945, athann sendi boð eftirmær. - Hann hevði vistmeislað seg og fingiðblóðeitran, sum teysøgdu fyrr. - Enn var einkipencilin á hesum leiðum.Hann hevði havt góðaheilsu alt sítt langa lív ogheilt sjáldan verið hjálækna. - Eg kom inn íkamarið, har hann lá ísongini við aðrari hond-ini í fatli.

Fram fyri meg runnufrásagnir hansara fráteirri tíðini, hann hevðiverið við stórum segl-skipi. Hetta gjørdi, at egeins og hoyrdi tað ríkjaúr bondum og togum,hoyrdi dunk úr rá ogblokkum, hoyrdi keturingla og suð í rigningi,

og ikki var tað heilt sørtfyri, at eg helt meg kennatev av biki og tjøru ogroykin av oljuklæðum ísjóroki. - So livandi hevðihesin gamli sjómaðurinfortalt frá skipslívi sínumí ódn og í logn, um táhann stóð til róðurs ellavar staddur uttast ámersránni, tá segl skulduminkast. - Alt hetta ogmangt annað kom framfyri meg, nú eg sá gamlavinmannin á síni næst-seinastu seingjarlegu.

Deyðin sum atfara til útróðrarHann hevði sent boð eftirmær fyri at greiða okkurtfyri seg, tí nú kom hannikki aftur á føtur.

Elduvíks Jógvan vargudrøkin maður uttannakað hóvasták.

Stundin kom, at egskuldi siga honum farvæl.Hetta var seinasta ferð,vittalaðu saman. - Fyri mærtyktist tað, sum hetta atfara um deyðans gátt ikkivar honum øðrvísi, enn táhann plagdi at gera seg tilreiðar at fara ein stuttanútróðrartúr.

Ikki mangar dagar eftirvar fjørður hansara rógv-in. - Um eg ikki sjálvurhevði havt upplivaðstund sum hesa, hevði egvalla trúð, at nakar so ró-liga við fullum skili kanngeva seg í holt við sein-astu lívsstundir og viðdeyðanum beint fyriframman.

Elduvíks Jógvan og Lamba Jóhan koma úr kirkju.Lamba Jóhan snarar frá niðan til dóttur sínaHonnu og Ziska Jacobsen. Bókin, Elduvíks Jógvanhevur í hondini, er ein serlig stór sálmabók, tí hannhevði ikki góð eygu.

Í seinasta blaði skuldu vit havt prentað sangin, sum Regin Justinussenskrivaði í samband við 95 ára føðingardagin hjá Mallu í Svínoy, og sum eisinivarð sungin til 100 ára dagin.

Men nú kemur hann:

Síða 6 Nr. 275 - 15. august 2002

Upsin er eitt gott dømi um, hvussutrupult tað er at meta um tey ymiskufiskasløgini.

Tað eru bert 2 ár síðani, at fiski-frøðingar mettu upsastovnin mest-sum at vera komnan á deyðastráð.Sjálvt við avmarking í veiðini fór taðat taka drúgva tíð, áðrenn stovnurinkom fyri seg aftur varð sagt.

Hóast tað er fiskað dupult so nógv,sum fiskifrøðingar hava mælt til, soverður stovnurin nú mettur at veradupult so stórur sum í 2000.

Tað, sum annars hevur eyðkentveiðina higartil í ár,er at upsin hevurverið so sera smáur. Hetta hevurundrað fiskimenn, tí upsin í ár hevursomu stødd sum upsin seinasta ár.Og tann sami upsin skuldi verið til-svarandi størri í ár. Men upsin hevurframvegis verið 4, sum svarar til 57-

61 cm, og veiðan hevur verið uml.60-70% av hesi støddini.

Men upsamenn greiða frá, at nú erstøddin á upsa knappliga broytt, ognú fáa teir ta stødd, sum teir høvduvæntað. Hetta merkir, at nú eru bert10-20% sum eru fýrarar, meðanmeginparturin av restini er omanfyrihesa stødd.

Annats siga partrolarar frá, at veið-an er munandi betri, enn honnakrantíð hevur verið. Meðan pariðfyri nøkrum árum síðani javnan láum 3.000 t. fyri árið, so hevur parið,har okkara heimildarmaður er við,fiskað eini 4.000 t. bert higartil í ár.

Her kundu nógvir spurningar ver-ið settir, sum ikki skulu komast inn áher. Men vit kunnu bert gleðast um,at alt tykist at ganga sum eftir ánni.

Í hesum døgum er ikkimark fyri ta umsorgan,sum "øll" hava fyri góðumfjølmiðlasiði. Orsøkin ertann, at løgmaður følirseg forfylgdan av sjón-varpinum í sambandi viðskuldsetingarnar hjá Tor-bjørn Jacobsen. Hann,sum fylgir við, ivast ikki í,at hetta kann saktansvera, sum løgmaður sigurí hesum førinum, nú hes-in miðil skuldi taka partífyri einum av tveimumpolitikkarum. Í nógvumøðrum førum er løg-maður nú sloppin seravæl. Nevniliga við øllumtí, sum einki verður sagtum, og teir spurningar,sum ikki verða settir.

Men øll hendan um-sorganin fyri fjølmiðlasiðier nú meira ella minni lót-ir.Tað er so avgjørt einki,sum bendir á, at nakar viðábyrgd hevur áhuga fyriskipaðum viðurskiftum áhesum økinum. Sum vístá í seinasta FF-blaði, havavit havt somu møguleikarfyri fjølmiðlaráði og áset-an av reglum fyri góðumfjølmiðlasiði, sum teirhava í Grønlandi. Menher hevur so avgjørt ein-gin áhugi verið. Hugburð-urin tykist at vera tannsami, sum tá JørgenNiclassen einaferð varðspurdur, hví hann ikkihevði gjørt eina kunn-gerð, sum hann hevðiskyldu til. Hann svaraðinakað soleiðis aftur: "Eggeri onga kunngerð.Tí erhon fyrst gjørd, so erinoyddur at fylgja henni".Tað skal nú sigast,at hettaer Jørgen ikki einsamallurum. Hetta er annars før-oysk umsiting "i ennøddeskal".

Fjølmiðlaráðsum skálkaskjólNógv hevur verið víst tilta uppskotið um fjøl-miðlalóg, sum hevur ver-

ið lagt fyri tingið, og sumvið ymiskum undanfør-slum hevur verið tikiðaftur.

Men júst hetta uppskot-ið prógvar,hvussu nógvarlótir eru í hesum máli.Uppskotið er fyri einstóran part ein avskrift avdonsku "medieansvars-loven".

Men á onkrum øki er tótýðandi, avdúkandi, frá-vik. Í § 41 í donsku lóginier ásett, hvussu nevndinverður vald. Og her verð-ur ásett, at formaður ognæstformaður skulu veraløgfrøðingar, sum verðatilnevndir eftir tilmæli fráhægstarætti. Hetta erfremsta trygd, sum kanngevast í einum demokrat-iskum landi, fyri at for-mansskapurin er full-komiliga óheftur av nøk-rum áhugamálum.

Men í uppskotinum hjáHøgna Hoydal er hergjørd tann heilt týðandibroyting, at formaðurinframvegis skal verða løg-frøðingur, men hann skalverða tilnevndur av Før-oya Blaðmannafelag. Oghetta er ikki hissini mun-ur.

Hetta merkir, at nevnd-in beinanvegin kann fáaeina slagsíðu. Her skalikki verða sagt eitt ringtorð um Blaðmannafelag-ið. Men tað er ein veru-leiki, at tað finst neyvaneitt so sjálvrættvíst fólka-slag sum blaðmenn. Taðer neyvan nøkur makt ájørð, sum kann fáa teir atviðganga, at teir kunnumistaka seg, og at onnurkunnu hava rætt. Her skalheldur ikki verða sagt eittringt orð um løgfrøðing-ar. Men sum tað hevurverður víst á her í blað-num nógvar ferðir, eisini ídag, er tað at vera løg-frøðingur eingin trygdfyri nøkrum sum helst,fyri nú at siga tað milt.

Víst eru føroysku fjøl-miðlarnir ikki fyri vanbýtiSo tað er ringt at síggja,hvat Jógvan Jespersenkann vera misnøgdur við.Tá hann sigur, at fjøl-miðlarnir við verandiuppskoti verða fyri van-býti sammett við hininorðanlondini. Tað er sobeint mótsatt. Tað sigurnú heldur ikki so lítiðum, hvussu "objektivur"føroyskur tíðindaflutning-ur er, tá slík sjónarmiðkunnu verða endurgivin,uttan at øll søgan er við.

Umboð fyrialmenningin veljastvið lutakastiTað er annars eitt annaðfrávik frá donsku lógini.Ein grundregla er, at al-menningurin skal verðaumboðaður í nevndini.Og samb. donsku lóginier tað Dansk Folkeoplys-nings Samråd, sum skalgeva tilmæli her.

Sambært føroyska upp-skotinum skulu almennuumboðini verða tikin úrnevningagrundlistanum.T.v.s. tey skulu reelt verðavald við lutakasti. Sjálv-sagt kann hetta eydnastvæl.Vit kenna enntá upp-skot um at velja løgting ásama hátt sum nevningar.Men munurin er í báðumførum,at tá verða øll fólk-ini vald á sama hátt. Mení hesum førinum skulufólk veljast við lutakastitil eina serliga uppgávu,sum krevur bæði áhugaog innlit. Og ikki minstdirvi at seta seg uppímóti tí av fjølmiðlunumsjálvum útnevnda for-manninum! Hví ikki latafakfeløgini velja hesi um-boð? Fiskimannafelagiðkundi saktans havt okk-urt evni.

Bátarnir á landleiðini láta væl at.Taðer nógv tunga at fáa í summar,og taðer fitt meira enn vanligt. Sum mennminnast varð tað undir miklum roki,at tað í 70-unum varð samykt atloyva troling á landleiðini. Grund-gevingin var, at tað var so nógv avflatfiski at fáa á landgrunninum, oghesin kundi bert fáast við troli.

Men tað hevur verið rættiligaymiskt, hvussu tað hevur roynst viðflatfiski. Ofta hevur nóg so nógv avtoski verið uppi í, og tað hevur veriðtrupult at halda hámarkið fyri loyvd-ari toskaveiði, og hevur hetta ført tilfleiri sakarmál um ólógliga veiði.

Sýsluformaðurin hjá FF í Norð-oyggjum, Fríðrik Sivertsen, er við"Fiskakletti". Hann letur væl atgongdini í summar. At halda toska-markið uppá 35% er eingin trupul-leiki.Parturin av veiðini, sum er tosk-ur, er vanliga um fjórðing. Men part-urin av tungu er meira enn helvtin.Prísurin á tungu er eisini góður, hev-ur ligið um kr.20-22 pr.kg. Hinveginer minni til av reyðspøku, men herer prísurin framúr, heilar 27 kr. pr.kg.

Lítið hevur verið av havtasku, mennú byrjar at bragda av hesum fiska-slagnum eisini.

Tær kunngerðirnar, sum skuluverða gjørdar í sambandi viðnýggju arbeiðsumhvørvislóg-ina eru settar í gildi, men ennvanta fleiri dagføringar.

Barsilsskipan er sett í gildivið tí endamáli, at allir løntak-arar mest gjørligt fáa endur-gjald fyri lønarmiss av barns-burði. Skipanin er eitt stigframá at javnseta partarnar á

arbeiðsmarknaðinum, at frem-ja javnstøðu og at geva barni-num møguleika fyri samverubæði við faðir og móður. Ínæstum er ætlanin at gerauppskot til broyting í lógini,soleiðis at rætturin til farloyvií sambandi við barsil verðurlongdur úr 24 vikum upp til52 vikur eftir barnsburð.Endurgjald fyri mista inntøku

verður stigvíst víðkað til alttíðarbilið, og partarnir á ar-beiðsmarknaðinum fíggjaendurgjaldið.

Aðrar loysnir at nøkta tørv-in á barnaansing skulu verðakannaðar, t.d. at íløgan verðurlutað millum avvarðandi kom-munu og viðkomandi arbeiðs-pláss. Raksturin verður annarsí høvuðsheitum eftir vanligu

treytunum fyri kommunalarstovnar.

Farið er undir arbeiðið atendurskoða løgtingslóginaum starvsmenn í síni heild, ogger nevnd, mannað m.a. viðumboðum fyri partarnar á ar-beiðsmarknaðinum, arbeiðið.

Ætlanin er saman við pørt-unum á arbeiðsmarknaðinumat gera skipan til at loysa træt-ur á arbeiðsmarknaðinum, soskjótt tær koma í. Somuleiðisverður farið undir at geraeftirlønarskipan til øll.

Lítið gjørt burturúrTað er nú synd at siga, at nógvvarð gjørt burtur úr arbeiðs-

marknaðarmálum. Tað er hersum við so nógvum øðrum.Við telduni ber so væl til atkopiera frá einum skjali tilannað. Tað sum verður sagt,um at gera eina skipan tilloysn av trætum á arbeiðs-marknaðinum, var tað sama,sum undarfarna samgongasegði.Tað einasta, sum hendi,var at tað arbeiði, sum var settí gongd av tá undanfarnu sam-gongu, rendi seg fast og einkihendi.

So er spurningurin, hvatliggur aftanfyri hesa orðing.Livst so spyrst.

Um arbeiðsmarknaðarmál segðiløgmaður á ólavsøku:

Vit hava aftur í hesum blaðnumforkunnugt tilfar. Tað mest for-kunnugu man vera, at vit havaeina lýsing av vinmanninum hjáIngálvi av Reyni, sum gav sítt lívfyri frælsið. Eisini er ein samrøðavið Ingálv. Í hesum sambandihava vit eisini samrøðu við Sig-mund í Dali, sum var við í jústhesum bólkinum hjá "Knud".

Vit hava, sum tað sæst, eisinieina áhugaverda frásøgn hjá Sig-urð Simonsen úr Fuglafirði,um tá

hann lat fyrsta størri skip í nýggj-ari tíð byggja í Føroyum.

Vegna summarfrítíð fer nú eittblað burtur ímillum, og kemur tí-skil næsta blað út 12. september.

Tað er óneyðugt at siga, athetta er dagin eftir 11. septemb-er. Og lagnan vil tað soleiðis, atvit júst í hesum blaðnum fara athava eina frásøgn frá New Yorkog enntá frá økinum, har WorldTrade Center einaferð stóð. Vithava júst hitt føroyingin Dan

Sivertsen, sum arbeiðir í WallStreet økinum tætt við TwinTowers.

Vit hava eisini í New York hittnorsku Karin Holmgrunn ShamPoo, sum er við í leiðsluni hjábarnagrunninum hjá ST, UNICEF.Hon fer at greiða frá gongdini áhesum økinum, sum allir luttak-arar á ST aðalfundum verðakunnaðir um.

Vit fara eisini at hava frásøgnfrá ITF kongress í Vancouvervestantil í Canada. Har hava viteisini hitt føroyingar. So taðverða nógv tíðindini úr stóruverð í komandi blaði.

Síða 7Nr. 275 - 15. august 2002

Skipari

pe

tur

& p

etu

r 3

20

87

0

SSkkrriivvssttoovvuuffóóllkkssøøkkiisstt ttiill SSEEVV

Eitt fulltíðarsstarv og møguliga eisini eitt hálv-dagsstarv sum skrivstovufólk hjá SEV er leyst atsøkja.

SSttaarrvviiðð::Starvið er á skrivstovuni hjá SEV í Havn.Talan erum í samstarvi við onnur skrivstovufólk at røkjaymiskar skrivstovuuppgávur, herundir at passatelefonvekslara og veita kundatænastu.

ÚÚttbbúúggvviinngg::Ynskiligt er, at umsøkjararnir hava skrivstovuút-búgving ella aðra viðkomandi útbúgving/arbeiðs-royndir.

FFøørrlleeiikkaakkrrøøvv::Umsøkjararnir skulu hava góðar førleikar, bæði ískrivt og talu, í føroyskum og donskum. Har-afturat skal viðkomandi kunna føra samtalur áenskum, við tað, at ofta hevur SEV samskifti viðfólk, ið ikki duga føroyskt og danskt.

Ein partur av kundatænastu og kundaviðgerhongur neyvt saman við debitorbókhaldinum.Tíer tað ein fyrimunur, at umsøkjararnir havakunnleika til bókhald og teldubókhaldsskipanir.

Góð samstarvsevni krevjast við tað, at flestu ar-beiðsuppgávurnar verða loystar í samstarvi viðonnur,og skal viðkomandi vera til reiðar at átakasær fyrifallandi smærri praktiskar uppgávur, sumhoyra skrivstovuni til, men sum kanska ikki í øll-um førum kann bólkast beinleiðis sum skriv-stovuarbeiði.

LLøønniinn::Starvið er lønt sambært sáttmála millum SEV ogStarvsmannafelagið. Lønin verður ásett eftir út-búgving og starvsroyndum og verður flokkað íII. ella III. lønarflokki. Í II. lønarflokki er brutto-byrjunar- og endalønin ávikavist 17.100,- og19.500,- kr. um mánaðin. Í III. lønarflokki erbyrjunar- og endalønin ávikavist 17.900,- og20.300,- kr. um mánaðin. SEV rindar afturatnevndu lønum 8% í eftirlønargjaldi.

UUmmssóókknniirr::Umsóknir skulu saman við prógvum og møgu-ligum ummælum sendast til

EEllffeellaaggiiðð SSEEVVPostrúm 319110 Tórshavn

og skulu tær vera SEV í hendi í seinasta lagi tann29. august 2002.

Í umsóknini skal tilskilast, um viðkomandi søkirfulltíðarstarv ella hálvdagsstarv ella bæði. Umbæði verða søkt, skal tilskilast, hvat umsøkjarinleggur størri dent á.

NNæærrrrii uuppppllýýssiinnggaarr::Nærri upplýsingar um starvið kunnu fáast við atvenda sær til John P. Danielsen á tlf. 311366.

Tórshavn, tann 6. august 2002

EEllffeellaaggiiðð

Síða 8 Nr. 275 - 15. august 2002

Fyri fyrstu ferð verðuregna frásøgnin hjá SigurdSimonsen um upprunantil, fyrireikingina, tungufíggingina og sjálva bygg-ingina av "Vón" almanna-kunngjørd á prenti. "Vón"fór av bakkastokki á Tórs-havnar Skipasmiðju, 15.juni í 1940. "Vón" var fyr-sta havgangandi skipið,sum varð bygt í Føroyumsíðan "Royndina Fríðu"hjá Nólsoyar Páll. Fríggja-dagin 23. august eru liðin90 ár, síðan Sigurd Simon-sen varð borin í heim, íSandavági.

Sum tað sæst hevðiSigurd ein lívligan og ber-søgnan frásagnarhátt.Men vit royna bert atendurgeva søguna viðhansara egnu orðum.

Sigurd Rudolf FrantsSimonsen varð borin íheim í Sandavági 23.august í 1912. Hann varsonur Honnu Suffíu, føddJoensen, úr Gásadali ogPetur uppi í Húsi úrSandavági. Sigurd varyngstur av 9 systkjum.Sigurd fór fyrstu ferð tilskips 13 ára gamal á vári í1925 við "Seagull". Hann

var fyrstu árini við "Sea-gull" og fór síðani við"Sólarris". Sigurd varð gift-ur við Marthu, fødd Joen-sen úr Jógvanstovu í Leir-vík. Tey fingu 9 børn, 5døtur og 4 synir. Várið1936 tók Sigurd stýri-mansprógv í Havn. Taðvar júst veturin 1936-37,at ætlanin um "Vón" sádagsins ljós. Vit gevaSigurdi orðið:

Ætlanin kveiktí Vestmanna"Tá ið eg tá kom aftur áheysti í 1936 búsettust egog Martha í Vestmanna,har leigaðu vit eini hús.Og tað var júst hettaheystið, at eg fór í holtvið at gera tekningina til"Vón". Jógvan í Skálum(Hansen), Vestmanna,hevði gjørt eina tekningfyrst av einum 80-tonsbáti, men henda tekning-in hjá Jógvani varð løgdtil síðis. Eg vildi hava, at"Vón" skuldi vera størri,so tað mátti gerast einnýggj tekning, nýggjuppá allar mátar.Tekning-in hjá Jógvani var átøktekningunum av teimum

donsku bátunum, mentað fekk eg so broytt.All-an veturin 1936-37 gekkeg inn til Jógvan, sum távar bedingsmeistari íVestmanna. Hann gjørdialla tekningina, og hanngjørdi hana eftir tí, sumeg segði, tað var einki viðat gera.

Fiskiárið 1937 var egaftur við skonnartini"Sólarris", sum JóanJakku, bróðir, førdi. Eg varbestimaður umborð. Táeg kom aftur í land áheysti í 1937, segði eggreitt við Jóan Jakku, ateg kom ikki við aftur vár-ið 1938.Tað komst serligaav, at eg gekk við byggi-ætlanum um "Vón", meneg var ikki heilt greiðuryvir, hvat eg skuldi brúkahana til.Um eg skuldi faratil snurrivodd, ella egskuldi fara til trol, og eghevði ongar royndir,hvørki við snurrivod ellavið troli. Eg hevði baraverið við línu og snøri.

Tilburður sunnanfyri ÍslandEinaferð lógu vit (við"Sólarris") akkurát har,sum oyggin Surtsey komupp (í 1963) sunnan fyriÍsland. Har lógu vit í allar-fínasta veðri. Henda løtangjørdist persónliga vendi-punktið hjá mær.Vit finguongan fisk, men soknappliga kemur ein avhesum stóru bretsku"Hull"-trolarunum og hál-ar beint við síðuna avokkum, ella tætt við okk-um. Hann hevði tjokk-fulttrol, posin kom blæsandiupp, áðrenn lemmarnirkomu á borðið. Og tákom eitt í meg, eg dugiikki at forklára, hvat taðvar, men tá innsá eg, attann driftin, føroyingardrivu, var fullkomiligavónleys.Eg bleiv so mikiðinspireraður, at eg segðivið Jóan Jakku, bróðir, ateg fór ein túr við lítla báti-num fyri at skjóta fugl, ogeg hevði so ein mann viðmær. Vit fóru so báðir ílítla bátin. Eg ætlaði atfara á borðið hjá Hull-trol-aranum, men hann veitt-raði meg burtur. Eg hugs-aði, at enski skiparin vildiikki hava meg at koma

umborð. So sigi eg viðJóhan á Plógv,sum var viðí bátinum, at vit skuldubíða, tí eg væntaði, atenski skiparin fór at rópaá okkum aftur,og so varð,tá hann hevði fingið trol-ið á borðið. Hann skuldi"squera" runt, tað visti egav góðum grundum ikkitá á døgum.Skiparin róptiokkum aftur á borðið, ogtá eg kom upp á brúnna,var dekkið á Hull-trolara-num fult. Skiparin spyrmeg, hvar eg komi frá, ogeg segði so, at eg hevðiróð frá skonnartini, ið láskamt har frá, og at vitvóru 36 mans umborð. Sosigur enski skiparin viðmeg, at eg skuldi rógvayvir aftur til "Sólarris" ogsiga við skiparan (JóanJakku), at hann skulditoga okkum dekkið fultav fiski. Tá eg so hevðifingið te og alt møguligtgott, róðu vit báðir, Jóhanyvir aftur til "Sólarris". Tásegði eg við Jóhan: "Núfara vit at fáa nógvanfisk!". Men Jóan Jakku,bróðir - ólukkutíð - vildiikki ganga við til hetta!Hann vildi ikki ganga viðtil hetta, sjálvt um vitsjálvir ikki fiskaðu eintann einasta fisk! Onkurhendinga fiskur kom, taðvar gýtingarfiskur, oghann tók bara ikki. Hannliggur bara og gýtir, og távar komið langt út í apríl-mánað. Men bróðir varikki til at vika, og har vareinki at gera.Vit róðu yviraftur til enska trolaran ogmáttu siga frá, at skiparinhjá okkum vildi ikkiganga við til hetta, so tágjørdist einki. Men taløtuna tók eg ta avgerð, ateg skuldi fara við einumtrolara!

Fekk sær royndirEg tímdi ikki at fara viðteimum trolarunum, sumtrolaðu undir Føroyum, tíeg helt ikki, at tað varframtíðin hjá føroying-um. Eg roknaði við tí, ateg skuldi fara langar leið-ir.

So tá eg fór í 1937 - távóru eg og Jógvan í Skál-um lidnir við tekningina,tá var hon klár, uppá einbát uppá umleið 100

tons, og minni kundi taðikki vera! Tí um tú skulditaka snerpubátarnar uppog lata nótina vera í báti-num o.s.fr., so var taðvónleyst at hava minnibát. Tá kom eg so tilFuglafjarðar á fyrsta sinni,tá fór eg við "Árnanes".Tað var ein dani, sum varskipari umborð á honum.Danir vóru tá tiltiknir fyriat hava góðan ísfisk, taðvar eisini nakað, sum egvar úti eftir at læra athandfara ísfisk. Eg fór viðbara fyri at fáa royndir. Egfór so við "Árnanes" tíð-liga um várið, eg haldi taðvar í februar-mánaði, ogvit fingu nógvan fisk. Ogso niður til Grimsby atselja. Eg mundi gera einar4-5 túrar. haldi eg. Men egfekk lítlar og ongar peng-ar burtur úr tí. Eg veitikki, um tað eingang vóru100 krónur um mánaðin.Men eg fekk monguroyndirnar, og tað var egsera fegin um.

Við "Northern Prince"Eg hevði prátað við tveirgamlar skiparar her (íFuglafirði).Teir vóru Víka-Rasmus og ein, ið nevnd-ist Jóan Jakku.Teir høvduá ungum árum verið viðeingilskmonnum til ísfiskút frá Grimsby. Eg sat sokvøld eftir kvøld og lurt-aði eftir teimum og fekkteir at siga frá øllum, sumvar vert at hoyra um.Taðvar alt sera áhugavert, oghar vóru eisini aðrirmenn, sum høvdu veriðvið trolara.Tá so ein trol-ari kom inn á Vestmanna íjuni-juli (1938), slapp egmær umborð á henda

bretska trolaran, ið nevnd-ist: "Northern Prince". Einrussari var skipari um-borð. Manningin nevndihann: "Russian George".Eg og hesin George gjørd-ust vinir fyri lívið. Hannvar harður og brutalur,hann vildi hava tað atganga. Eg segði honum,hví eg var komin um-borð. Lønin var ikki nógv,hon var 10 bretskar skill-ingar um dagin. Men egvar sera heppin við ein-um. Tað vísti seg, at 1.stýrimaðurin umborð varsvii, ein vælvaksin maður.Hann var kortini einginserliga skjótur trolmaður;hann var ikki kvikur viðnálini, men hann hevðieina góða vitan um trol!2. stýrimaðurin var føroy-ingur. Hann var úr Dali.Haldi meg minnast, athann var beiggi ÓlaGroth. Hann mintist megsum smádrong í Sanda-vági, tá hann hevði siglthar vesturi við "Thor".Hann æt Poul Jóhannus.Hann var ein veldigurtrolmaður, og eg stóðmanga frívaktina og barabøtti og bøtti har aftan-fyri skorsteinin fyri atgera meg kunnugan viðtrolið. Poul Jóhannus varfyrsti maður, ið lærdi megtrol.

Mundi farið fyri einkiVit fóru beina leið upp tilBjarnoynna, men taðmundi verið mín seinastitúrur. Eg kendi einki tiltrolarar, hevði aldrin ver-ið við so stórum skipi."Northern Prince" hevði3 hæddir, hann munditaka eini 500-600 tons av

Abbasonurin, Heri, festi frásøgnina á bandveturin 1988-89 og hevur nú skrivaðfrásøgnina niður fyri FF-blaðið.

Sigurd sum ungur.

Sigurd (1912-1994) saman við konuni Marthu(1910-1995), sum var ættað úr Lorvík. Tey bæðivóru bert 10 mánaðar frá at halda diamant-brúðleyp. Hendan myndin er tikin í Oslo í 1961, táSigurd sigldi við reiðarínum hjá Asger Lindinger.

Síða 9Nr. 275 - 15. august 2002

saltfiski, og vit búðu allirhar á miðjuni, undir brún-ni hjá skiparanum.

Vit vóru 17 føroyingarumborð. So einaferð fóreg út í stýriborð,eg ætlaðimær aftureftir, tað var ífagrasta veðri. Men trolar-in var fullur av salti ogvatni, hetta var ein avteimum trolarunum, týsk-arar høvdu bygt til ong-lendingar, onkursvegnavórðu teir róptir: "sápu-bátarnir". Fyritøkan "Sun-light" yvirtók teir og rakteir. Hetta vóru stórir oggóðir bátar. Teir siglduskjótt, teir gingu einar 12-14 míl. Akkurát tá eg erikomin út í stýriborð,kem-ur ein fylling, og hannleggur seg og fer longurog longur niður.Og eg fórsendandi aftureftir við tírúkandi ferð, men taðvóru tíbetur ikki boð eftirmær tá. Eg kom at liggjaundir beinkinum harafturi, undir lúnningini,hekk í onkustaðni har oghelt fast, inntil tað fjaraðiav. Ta løtuna gloymi egaldrin. Eg gjørdist sokløkkur og helt, at sein-asta løtan var komin.Eingin maður sá meg ogat rópa var vónleyst, tímessan var nógv longriframmi, og eg hugsaði viðmær sjálvum, at einaferðfer at fjara av,og at tað fórat rætta seg upp aftur, ogeg lá so har, inntil skipiðrættaði seg upp aftur, táfekk eg eyga á ein leytara,sum gekk upp á báta-dekkið. Fór so upp á báta-dekkið eftir leytaranumog fór so tann vegin framaftur. Ein kappi var harframmi, sum gekk niðurtil manningina, tað varein langur leytari niður-eftir, sum fór gjøgnum 2hæddir. Teir gjørdist púraskakkir tá teir sóu meg, títað var ikki trevilin turrurá mínum kroppi. Og sovar hetta enntá fyrsti dag-ur mín umborð á trolara-num!

Tað var rættiliga nógvurfiskur við Bjarnoynna, oghesin stóri trolarin nýttibara smá "Granton"-trol.

"Russian-George" vildiikki hava stór trol um-borð. Hann vildi heldurhava smærri trol og fiskaskjótari við tí. Eg fekknógvar royndir hesa tíð-ina og slapp so at siga atgera, sum eg vildi uppi ábrúnni.Hann greiddi mærfrá øllum uppi á brúnni,og tá í tíðini var eg stinn-ur í enskum.

"Vón" verður grundaðHenda veturin var tað so,at "Vón" varð grundað, soat siga! Kjartan Mohr varikki komin upp í leikin tá,tað vóru bara eg ogJógvan í Skálum, sumvóru um ætlanina. Og satt

at siga, so var tað einginannar, enn vit báðirJógvan, sum trúðu upp áætlanina við "Vón". Ikkiein tann einasti maður íFøroyum trúði upp áverkætlanina.Henda vetur-in fór eg so á trolskúla hjáVíka-Rasmusi.Hann hevðitrolskúla í Havn veturin í1937-38 og eisini veturin1938-39. Eg var tveirvetrar á trolskúla hjá Víka-Rasmusi. Vit vóru yvir 30mans, sum gingu á trol-skúla. Undirvísingin varum dagin. Menn tá á døg-um vóru rættiliga ókun-nigir við trol. Tað vórubara Víka-Rasmus og

nakrir aðrir eldri menn, iðhøvdu siglt við eingilsk-um trolara, ið høvdukunnleika um trol. Egbleiv við tíðini so mikiðdugnaligur, at Víka-Ras-mus vildi hava meg við tilat gera trol! Eg fekk sotekningar niðri frá Grims-by.Tá alt fleiri sóu møgu-leikarnar við trolinum,blivu teir nógvir, ið vildunema sær kunnleika umtrol.

Í januar 1939 fór egaftur við einum trolara,sum nevndist: "NorthernWive". Hann var systur-skip við "Northern Prin-ce". Skiparin var íslend-

ingur, hann æt SigurðurTórsteinsson. Vit blivuvinmenn fyri lívið. Hannvar ikki líkur "Russian-George". Hann vildi havameg at kasta trolið, tíhann fekk at vita, at egkom umborð bara viðhesum í huga,at læra megtrol.

Kjølurin lagdurí 1939Í 1939 fór "Vón" í gerð.Kjølurin bleiv lagdurhetta árið (15. juli). Ar-beiðið gekk væl at byrjavið. Tað vóru um 22mans, sum bygdu "Vón".Teir vóru úr øllum Føroy-

um, flestu teirra vóru tóúr Vestmanna.Ein bróður-sonur Jógvan í Skálumskar øll bondini viðmaskinuni. Amboðini atbyggja við vóru eingi, taðvar bara ein sveittakistaog ein sag, har var einkiannað.Tá teir høvdu bygt"Vón" í 9 mánaðir, varkomið langt á veg. Tákríggið brast á (1. sept.1939) varð hon kominvæl áleiðis.

Fyrsta lánið tók eg so íFiskaríbankanum. Teirkravdu eina trygd uppá10.000 kr. Tá týskarnirleypa á Pólland 1. sept.1939 hendi so tað, at Hil-bert (amtmaður), sumumboðaði Fiskaríbankaní Føroyum, steðgar bygg-ingini, tí hann vildi ikkigjalda út meiri pening, távóru 2 ratur eftir. Eg máso útvega hesar pengar-nar, tí Hilbert brásteðgarbyggingini av skipinum.Tað segðist, at Hilbertbjóðaði skipið til sølu,men tá kjølurin var lagd-ur í 1939, innregistreraðieg skipið hjá Edvard Mit-ens, sakførara. Um hesatíðina yvirtók TrygveSamuelsen skrivstovunahjá Mitens, hann yvirtókbæði húsini og skriv-stovuna. Orsøkin til, at út-gjaldingin til skipið steðg-aði, var altso, at kríggiðbrast á.

Ringt atútvega fígging!Eg gekk so frá manni tilmann, men eg fekk "Nei"allastaðni, har eg kom, egfekk einki oyra. Eg fór eis-ini til Andrass Samuelsen,løgtingsmann, nú eg búðií Fuglafirði, men hvat?Ikki eitt oyra! Tað samavarð við amtmanninum,Hilbert, einki oyra. Sosigur Kjartan Mohr viðmeg: "Eg skal siga tær eitt,Sigurd, tú skalt fara í Før-oya Banka!". Eg fari so íFøroya Banka og fái avtal-

að tíð við stjóran. Eghevði gjørt nettokontraktframmanundan. Bankar-nir gjørdust lagaligir avnettokontraktum, tí soáttu teir pant í veiðini ogøllum, sum var. Eg settimeg so framman fyristjóran har í bankanum,hann sat so hinumeginvið skjølunum í hondini.Fyri tað fyrsta segði dan-ski stjórin forhánisliga:"For det første tror jegaldrig nogen sinde, at fær-inger kommer til at byggeskibe!", tað var inngang-urin hjá hesum stjóra-num, og hann helt fram:"Og for det næste erderes egenkapital alt forlille!".Men eg segði, at taðvar júst tí, at eg var kominfyri at biðja um eitt lánuppá 10.000 kr. - sumvóru nógvir pengar tá -men tað endaði við, at egog bankastjórin gjørdustrúkandi ósamdir. Hannvildi einki lata, og tá helteg fyri, at tað var ólíkalættari hjá øðrum atkunna fáa lán at spælasær fyri niðri í Danmark."Tá er alt í fínasta lagið"segði eg við bankastjór-an. Tá svaraði hann mærikki, tá stóð hann fastur!Og soleiðis var tað. Ein-asti maður, ið stuðlaðimeg fult og heilt, varJógvan í Skálum, menhann átti ikki pengar atseta í. Hann hevði stórtog tungt hús heima í Vest-manna.

Eg búði tá úti hjá LouisZachariassen. TorsteinPetersen var stjóri í Sjó-vinnubankanum, men harfekst heldur eingin pen-ingur. Louis Zachariassenvar nevndarformaður ísparikassanum tá, og eggreiddi honum frá støðu-ni. Eg segði, at hetta barikki til! Tá sigur hann viðmeg: "Farið tygum eina-ferð aftrat oman í bankan,og um stjórin aftur nokt-ar, so skulu tygum barakoma til mín!". Tað varðeg fegin um. Eg fór so ogroyndi einaferð aftrat, ogtá bar til at fáa játtað eittlán uppá 10.000 kr. fráSjóvinnubankanum. Tàkom glið á, men tá ein tíðso aftur var fráliðin, kem-ur Tórstein Petersen afturog spyr, hvat eg skuldibrúka skipið til? Tá hevðieg avgjørt, at talan skuldivera um trol og sildafiski-skap. Torstein Petersenvildi hava at vita, hvørskuldi gera skipið út. Ellaeisini skuldi eg útvega5.000 kr. kontant til bank-an. So nú skuldi eg

Her er "Vón" í gerð. Úr 50 ára minningarriti hjá Tórshavnar Skipasmiðju.

Klárt er at fara av bakka-stokki.Myndatakari: Hjørdisá Argjaboða.

Síða 10 Nr. 275 - 15. august 2002

knappliga útvega 5.000kr. aftrat, so nú var egaftur í dýrastu neyð.

Jørgensen var góður!Eg sigi hetta við KjartanMohr, og hann bað megfara út til Jørgensen,stjóra hjá Balslev og Co..Hesin Jørgensen var eintiltikin fittur maður. Taðvar annars hann, sumkeypti skonnartirnar"Marité" og "Loytnantin"til landið. Eg fór út tilJørgensen hjá Balslev, ogtað var ein fantastiskurmunur at tosa við hann.Hann var ein maður, mankundi práta við. Hannbjóðaði seg til beinanveg-in, at hann skuldi garan-tera fyri 5.000 kr. Eg fekktað játtað munnliga, menTorstein Petersen vildihava eina skrivliga játtan.Men tá møtti Jørgensenupp, og hann segði, athann skuldi standa innifyri, at skipið skuldi komaút í rakstur. Og varð talanum kontantar pengar, sokundi hann altíð garan-tera fyri 10.000 kr., oghetta játtaði hann skriv-liga. Tíðin gongur, ogkríggið versnar. Nú erutað raturnar, sum falla tilgjaldingar, - hvussu skaleg útvega peningin? Egsigi so við Jógvan í Skál-um, at tað var so nógv,sum teir á skipasmiðjuniikki kundu útvega tilskipið, av tí at kríggj varðbrostið á, men motorurinkom so síðsta túrin, áðr-enn sambandið slitnaði.Eg átti bæði motorin ogljósmotorin, og eg hevðiforpliktað meg til at inn-stallera motorin, so taðhekk eg uppá. Motorpass-arin, Sofus Eliasen, náddieisini heim í evstu løtu,hann hevði annars veriðniðri á Bukh-motorverk-smiðjuni í Danmark(Sofus og Bukh-motorur-in komu við farmaskipi-num "Grenaa" á Havninahin 4. apríl 1940). Eghevði forpliktað meg yvirfyri fiskaríbankanum, hareg tók fyrsta lánið, at egskuldi installera motorin

sjálvur, tí eg metti, atSofus Eliasen og Blábjørgvóru bestu menninir, einkundi fáa til hetta í øllumFøroyum, og tað vóru teireisini! So her var alt ímótimær, tað var eitt ræðuligttrýst!

Skipið til sølu!So við eitt hoyri eg, atskipið er til sølu! KjartanMohr vildi selja skipið, 2ratur manglaðu. Eg fór sobeina leið út á skrivstovu-na hjá honum, nøkurhørð orð fullu okkaramillum, og eg vísti hon-um á, at hann kundi ikkiselja eitt skip, sum ikkivarð liðugt bygt! "Tú hev-ur ikki amboðini til atgera skipið liðugt við, harer einki akkersspælo.m.a., tíansheldur trol-spæl!". Eg fari so tilJógvan í Skálum og biðihann siga mær, hvat egskyldi, tí eg mátti fáa atvita, hvat tað kostaði, sumeg ikki megnaði at út-

vega, so eg kundi trekkjatað frá hesum báðum rat-unum, sum eg skuldigjalda. Samlaða útrokn-ingin hjá Jógvani vísti, ateg skuldi gjalda 23.700kr. Hvar skuldi eg fáa23.700 kr.? Ein dagin egkom av sjúkrahúsinum,stóð ein maður uppi ávegnum og hugdi omanyvir "Vón". Eg stillaði megvið síðuna av honum.Tal-an var um ein fínanmann, sum stóð har viðkonuni, og hann sigur áíslendskum: "Ágæt sildar-skip!". Og so sigi eg viðhann: "Vilt tú leiga tað?"."Ja" svaraði hann: "Halfand half!". "Nei, nei", svar-aði eg: "Eg má fáa alt kon-tant!". So sigur hann, atum eg var áhugaður, soskuldi eg bara koma heimtil hansara sama kvøldið,og eg so gjørdi. Eg út-greinaði støðuna fyri hon-um, at eg mátti útvega23.700 kr. Men íslending-urin kundi ikki fara upp

um 20.000 kr. við at leigaskipið. Hann telegraferaðitil "Alliance" í Reykjavík,tí hann var teirra um-boðsmaður. "Alliance"varð eitt stórt reiðarí, sumátti einar 8-10 bátar, ogharaftrat 2 verksmiðjur.Eg segði so við íslending-in: "Um eg fái 20.000 kr.frá tygum, kunnu tygumso ikki taka skiparaløninaí pant fyri rest, 3.700 kr.,tað forvinni eg!". Jú, mínsann, hetta gekk hann viðtil. Eg skrivaði undir viðbrestin, tí eg vildi barahava skipið liðugt, tað varikki annað hjá mær atgera! Hann skrivaði eisiniundir, og pengarnir vóruklárir í bankanum beinan-vegin.

Aftur at byggjaSo varð aftur byrjað uppáat byggja skipið liðugt, tínú fekk Kjartan Mohr sín-ar pengar. Herfrá gekkóføra væl at byggja skip-ið.Tað var so nógv eftir atgera, tá Kjartan knappligasteðgaði byggingini.Talanvar um 5 ratur, sum fullutil gjaldingar. Tann fyrstaratan fall, tá kjølurin varlagdur, tann næsta, tá iðbondini vóru reist. Tanntriðja fall, tá klædningurinav skipinum var komin.Og hesar 3 raturnarvórðu goldnar til skipa-smiðjuna. Men tvær tærsíðstu fullu, ólukkutíð,eftir at kríggið var brostiðá. Og Kjartan vildi ikkibyggja, sum rímiligt var,fyrr enn pengar vórutøkir til tvær tær síðsturaturnar, og lá arbeiðiðsoleiðis stilt í rúma tíð.Menninir, ið bygdu "Vón"vóru veldiga góðir hand-verkarar, Jógvan í Skálumleiddi alt arbeiðið. Tá ítíðini lá tímalønin um tey80 oyruni. Skyldmaðurin,Jóanes í Sjúrðarstovugjørdi klossarnir tilmotorin at standa á.

Installeraðu motorinSkipasmiðjan hevði einkivið motorin at gera, teirgjørdu bara klossarnar.Eg gekk Sofusi Eliasen og

Blábjørg til handar, - vitvóru tríggir um hetta ar-beiðið. Instillasjónin avmotorinum kostaði 1.500kr. Motorurin var ein vel-digur: "Bukh diesel", 240hestar! Tað gekk skjóttvið motorinum, vit hiv-aðu hann upp við einumgomlum krana, sum varhondvundin. Piddi, gamlikeypmaðurin her í Fugla-firði, hevði eisini ein tílík-an krana. Vit hivaðu soallar 28 kassarnar tilmotorin við hesum gamlakrananum. Arbeiðsdagar-nir vóru langir viðhvørt.Vanliga fóru vit tíðligaupp og arbeiddu til seintút á kvøldið. Sofus hevðiálit á, at skipið stóð beint,at tað ikki var nøkurskeivheit á skipinum. Altbleiv gjørt klárt, áðrennskipið bleiv flotað. Távóru bara boltarnir eftir,millum motorin og aksl-in. Alt mátti vera púrabeint, og tað vísti tað segeisini at vera, tá samanumkom. Hetta vóru menn,sum bara høvdu veriðmotorpassarar, sum átókusær at installera motorin.Hetta vóru menn, sumein kundi skrivað søguum! Men Sofus hevði soverið niðri á verksmiðjunihjá Bukh. Eg skuldi gjaldafyri uppihaldið hjá hon-um niðri í Danmark. Mentað gjørdist óneyðugt, tílongu eftir 8 dagar fekkhann fulla løn frá stjóra-num hjá Bukh, so nógvhildu teir av honum niðriá Bukh-verksmiðjuni. Før-oyingar brúktu tá bara 2-takts-motorar, og var einBukh-motorur ein triðingdýrari enn hesir 2 til 2-takts-motorarnir. Skuldieg havt ein stóran 2-takts-motor umborð á "Vón",so hevði nógv pláss fariðtil oljutangar, tí teir brúk-tu so nógv meira brenni-evni.

Til dømis 120-hesta-motorurin umborð á"Sólarris", hann brúkti 6-7tunnur av brennievni umsamdøgrið. Hesin um-borð á "Vón" brúkti hæg-st 3 tunnur um samdøg-rið, og tá gingu vit sumoftast oman fyri 10 míl.Royndartúrin gekk "Vón"14 míl, Erik Mohr, skipar-in á "Tjaldrinum", hannloggaði, og hann segði, attá gekk"Vón" 14,2 míl!

Nógv manglaði!Skipið bleiv so gjørt klártuppá allar mátar, men harmanglaði rættiliga nógv.Eingir oljutangar vóru.Einki skip í verðini er far-ið til fiskiskap so illa út-gjørt, sum "Vón" var. Vitfunnu ein gamlan tanga,sum lá úti í Álakeri, hettavarð frá einum snurri-vods-báti, sum Kvívíks-Tummas hevði keypt

einaferð. Tangin var heil-ur, vit royndu hann fyrst,hann lak ikki.Tá var dekk-ið ikki lagt í, og so sigurJógvan í Skálum við meg:"Hvat heldur tú um at faraat skera ein bjálka av?".

"Tá fari eg at gráta",svaraði eg: "At skera einbjálka av fyri at fáa tanganniður! Men vit mugu havatangan umborð, tí vitmugu hava so frægt avbrennievni, at vit vinna tillands,um tað gerst ódnar-veður." Vit skóru so einbjálka av kahyttini ogsettu oljutangan í bak-borð, og ljósmotorurinvarð settur fremst í stýri-borð. Motorurin var tipp-topp, har var alt, sumskuldi vera, lensipumpaog alt møguligt, umframteina veldiga sterka spuli-pumpu. Men nú gekkrættiliga skjótt. Fyri atsleppa á sildarveiðu settuvit øll segl til. Men vithøvdu einki at rigga til, tívit høvdu einki akkers-spæl. Einasta, eg fekk fat-ur í, var eina talju, so umvit koyrdu akkerið út, sokundu vit fáa tað uppaftur við taljuni. Men sokom Kjartan Mohr viðeinum gomlum spæli,sum kundi handdragast,eitt, sum teir høvdu tilhasar kranarnar. Eg haldi,Kjartan útvegaði hettaspælið frá gamla Evensen,og spælið bleiv so sett ádekkið har frammi ogspíkað við tveimum spík-arum í hvørt holið harframmi. Tað var fyri tannskuld, at sýnið (Skipaeftir-litið) skuldu góðkennahetta her.Tá vit so høvdusjósett "Vón", tá bleiv sett"fullspeed" á motorin. Títað var tað fyrsta, at fáamotorin at ganga. Og harvarð einki við at gera, egvar so mikið spentur, ateg svav ikki í fleiri sam-døgur, tí motorurin máttivera í lagi.Fingu teir hanní gongd, Sofus Eliassen ogBlábjørg (teir vóru brøð-ur og vóru úr Fuglafirði),so vóru teir gull verdir.Og tá vóru teir stinnastumenn í Føroyum á hasumøkinum, eingin maður áFøroya landi kundi sigateimum nakað. Eg fekkbræv frá stjóranum áBukh-verksmiðjuni, tákríggið brast á. Í brævi-num stóð, at nú var sam-bandið vorðið kvett, ogum eg ynskti at fáa nak-ran mann at installeramotorin, so anbefalaðihann Sofus Eliassen hjáLíggjasi, sum sigldi viðmær í nógv ár. Vit fingueisini fatur í ein ólukkubjargingarbát, sum hvørkilíktist einum ella øðrum.

Av bakkastokki!So nærkaðist dagurin, tá"Vón" skuldi av bakka-

Fitt av fólki var við til hesa søguligu hending.Myndatakari: Hjørdis á Argjaboða.

Og her er "Vón" komin á sjógv.Myndatakari: Hjørdis á Argja-boðað.

Síða 11Nr. 275 - 15. august 2002

stokki. Eg var so spenturdagin fyri, at eg tordi ikkiat vera umborð. Eg gekkog mól á keiini hjá skipa-smiðjuni, har sum "Fiska-sentralurin" er (varð) nú.

So nú fer hann í gongdmitt um náttina, tað varein sæl løta, tá eg hoyrdihetta pena motorljóðiðfara uppeftir. Ikki gloymieg, hvussu glaður egbleiv. Eg gjørdist so glað-ur, at eg fór at gráta avgleði,og eg takkaði Harra-num fyri alt hetta her.Távar tað eingin, sum kundisteðga mær!

Tað vóru nógv fólk hjá-stødd tann 15. juni 1940,tá "Vón" fór av bakka-stokki. Eg vildi havaDennu Mohr at doypa"Vón", og hon doyptiskipið.Og so fór motorur-in í gongd, hann skuldiganga so og so nógvartímar í tómgongd. Teirlótu hann ganga, og skift-ust at halda vakt. Ikkimundu teir fáa nógvansvøvn hesar dagarnar. Einlítil ovnur var í kahyttini,so vit høvdu hita, har vitlógu á beinkinum. Í lug-arinum vóru bara koyggj-ur, og frammanfyri lugar-ið var kabússin. Tað vóru4 tvørkoyggjur beint uppiyvir vatntanganum,saman-lagt vóru 12 koyggjur ílugarinum. Tað vóru so-vorðin avlang hol, tí egvar klárur yvir, at "Vón"fór at rulla heldur illa, soeg vildi hava holini av-long fyri tann skuld, atmenn ikki skuldu dettaút. Og hetta var fullkomi-liga beint roknað út."Vón" var ógvuliga sjó-

gott skip, og sjálvsagthevði eg gjørt hana í dag(1989), so hevði eg settslangrikjølar á hana bein-anvegin. Hetta talaði egofta um við Jógvan í Skál-um, men hann var einkivið uppá at gera hesarslangrikjølarnar. Eg frættitó seinni, - eftir at eghevði mist "Vón", at táhevði Jógvan gjørtslangrikjølar til "Vón", tíhon rullaði so illa, at ein-gin vildi fara við henni.

Men "Vón" var eitt fram-úrskarandi skip, tað kun-di gera tað sama, hvat túvendi ímóti storminum,hon var altíð tann sama,eitt veldugt skip! Ogsterk var hon. Í 1950-unum uppi í Grønlandirendi ein 80-tonsari inn íbakborðsíðuna á "Vón",80-tonsarin mundi sokk-ið, meðan "Vón" barahevði nakrar splintrur álúnningini. Hetta fortaldiJógvan í Skálum mær,Hilmar Kass førdi "Vón"tá.

RoyndartúrurSo fóru vit royndartúr 19.juni, og vit sigldu norðurtil Áir, har løgdu vit at.Viðvóru m.a. Sofus, JacobOluf (á Lakjuni) og PoulAndrias (Vørðhamar). Vitvórðu verandi umborð,meðan hinir fóru allir íland at halda veitslu. Taðvar Tórshavnar Skipa-smiðja, ið skipaði fyri hes-

ari veitsluni. Tá so allirvóru komnir umborðaftur, settu vit fulla kósaftur suður til Havnar, harvit settu hinar av. Og úrHavnini fóru vit norðurtil Fuglafjarðar.

Sýnsmaður umborðKomnir norður til Fugla-fjarðar,kemur sýnsmaður-in, Gøtu-Jógvan umborð.Hann vildi royna, um nú"Vón" kundi sigla, tí skjøl-ini hjá honum vístu, atskipið var bygt við"Hjælpemotor". Men núvar tað, at vit høvdu gjørtbakka í staðin fyri at havasprit og forsegl og klivarao.s.fr., tí eg var vísur í, atskipið fór at ganga eini10-12 míl, og tí vildi eghava bakka á skipinum,

eisini fyri ódnarveður.Ikki fyri at siga ov nógv,men eg haldi, at hasi don-sku skipini vóru ov veiktbygd omandekks. Skrokk-urin var í lagi, men oman-dekks vóru tey ov ring.Sovarð tað, at vit skuldugera seglprøva her á Pálli-num í Fuglafirði, og Gøtu-Jógvan er umborð. Skipiðmól runt sum ein kvørn.Og sigi eg við Gøtu-Jógvan: "Vælsignaður ver-ið teg, eg var bara 23 áragamal, tá eg bleiv mynst-raður sum 1. stýrimaðurumborð á eini stórariskonnart ("Sólarris"), sumhevði 14 segl. So um ikkieg dugi at manurera ein-um seglskipi, so eri egbýttari, enn eg havi lov tilat vera.". Gøtu-Jógvan vil-

di ikki trúgva tí, hann sá,og hann pástóð, at tað vartí, at motorurin gekk"slow". So sigi eg viðSofus um at fara niður ogsteðga motorinum, soGøtu-Jógvan ikki hevðitað at hanga seg í, tí vitmáttu bara sleppa avstað.Sofus steðgar so motori-num, og vit venda, og vitgibba, og vit gjørdu altmøguligt, og sjálvur vareg á dekkinum.

Fekk eina dótturTá vit høvdu gjørt segl-prøvan við "Vón", løgduvit at brúnni her í Fugla-firði. Men nú kom eitthimmalsins ódnarveður,og tíbetur hevði egkraddað mær so nógvarendar frá Kjartani Mohr,hann hevði einaferð átteina flótidokk. Vit høvdutíbetur so frægt av end-um, at vit fingu hildiðskipinum.Vit máttu vakjaog halda vakt yvir skipi-num alla náttina. Tannnáttin fór so afturum,men nú er tað, at Marthaskal eiga Annu. Og sokom enn ein tung nátt,tað skal vera púra vist ogsatt; í tríggjar nætur fekkeg ongan blund í eyguni.Anna bleiv so fødd og egvildi sleppa avstað tannmorgunin, men bíðaðitveir tímar, so fóru vit av-stað.

Endiliga avstaðTá eg kom til Havnar,stóðu Kjartan Mohr ogtveir sakførarar og tókuímóti mær, tí tá skulduskjølini undirskrivast.Samráðingarnar gingu

skjótt og væl. Eg hevðigjørt alt, sum var mærmøguligt, men kríggiðhevði elvt til, at skipiðikki gjørdist fullkomið.Men eg metti so tað, athar var eingin vandi fyrimannalívi, tað var tað ein-asta, eg tvíhelt um. Skipiðkundi vera illa útgjørt,men skipið var gott, ogskipið var sterkt, og taðhevði so stóran motor,sum einki annað skip áFøroya landi hevði tá. Eghevði upprunaliga Ed-ward Mitens til sakførara,men mátti fáa mær TrygvaSamuelsen til sakførara,av tí, at Trygve Samuelsenhevði keypt sakførara-virkið hjá Mitens.

Men vit sluppu so ikkiavstað, fyrr enn farið varút um midnátt. Skipasýn-ið líkaði ikki, at vit høvdugjørt bakka í staðin fyrisprit.Tí tað var bygt, sum"sejlskib" við "Hjælpe-motor". Men tá var einkiat gera hjá sýnsmanni-num, tí tá var bakkingjørdur. Og so fóru vitendiliga avstað, hin 24.juni 1940!".

Stríðið og baksið hjáSigurdi Simonsen at fáa"Vón" bygda og sjósettavar liðugt. "Vón" fór tilsildafiskiskap í Íslandi. Áveg til Íslands løgdu teirinn á Sandavág, at sýnabygdarmonnum Sigurdshetta stolta farið fram.

"Vón" er uppspantaður og á myndini eru menninir sum bygdu hann. Teir eru tilsamans einir 20 mans. Mynd úr 50 ára minningarriti hjá TórshavnarSkipasmiðju.

Denna Mohr doypti “Vón”.Mynd úr 50 ára minningarritihjá Tórshavnar Skipasmiðju.

Nú er longu nakað síðani, atHans Erik doyði, bert 60 áragamal. Men so mikið høvduvit saman, at hann skal fáanøkur orð higani.

Vit kendu fyrst og fremstHans Erik sum reiðara á ein-um av okkara størru reiðarí-um, nevniliga Joensen & Ol-sen.

Um upprunan til hettareiðaríið skrivar J. Símun Han-sen í Havið og Vit:

Hans Erik Olsen, f. 1884,var í ungum árum fiski-maður, førdi síðan skip ífimm ár og átti bæði Vigil

Star og Phebe, men legðist soupp á land at seyma seglsaman við Jógvan Joensen,Jógvan Segl nevndur, f. 1883,sum eftir at hava verið í Es-bjerg og lært, byrjaði atseyma segl í 1906. Í fyrstunihildu teir til heima á Biskup-støð, seinni úti í Klaksvíkini,men í 1920 bygdu teir særegið hús í Víkunum. MeðanJógvan tók sær av seglvirki-num, hevði Hans Erik fram-vegis góðan hug til sjógvin; í1923 gjørdist hann medeig-ari í Kvikki, trý ár seinni íSigurfarinum og reiðari við.

Rættiligt reiðaravirki byrj-aðu teir tó ikki fyrr enn í1934, tá teir keypa "Norð-borg" og fara at handla.Tveyár seinni keypa teir í felag"Sigurfari", í 1938 sluppina"Esther", "Streymoy" í 1950,"Háenni" í 1954 og í 1959"Jógvan S".

Úti á Norðborg varð í1950 bygt nýtt stórt fiskahúsvið turkaríi og í 1955 keyptuteir Hvíthús til handil.Virkiðvarð í 1953 gjørt til parta-felag.

Hans Erik var sonur Urban-us, sum var sonur "gamla"

Hans Erik, og sum var einkendur skipari. Mamman erMona, sum var dóttir Mortan íHvannasundi.

Joensen & Olsen kom atleggja seg eftir línubátum, ogteir høvdu í línubátatíðini fýraav teimum smærru og tveir avteimum stóru, og vóru hesir"Hans Erik" og "Sigurfarið".Grundarlagið var saltfiskur áFlemish Cap og ísfiskur undirFøroyum.

Heilt nógv av hesum árumvar tað Hans Erik, sum varstjóri, og sum vit høvdu sam-skifti við. Og samskifti varheldur ikki so lítið millum eittso stórt reiðarí og FF. Tað erujú nógvar avrokningar atgreiða. Tá prátað var, so varðeisini prátað um mangt oghvat, og tí komu vit báðirHans Erik at kennast væl, einsog hann somuleiðis kom atkenna hini á skrivstovuni.Hans Erik var ein vitandimaður og hevði eisini sínarhugsjónir um, hvussu sovælvinnan sum samfelagið skuldiskipast.

Eisini komu vit at kennast ísaltfiskanevndini, sum ásettilandingarprísin á saltfiski. So

nógv er samfelagið broytt, atmeðan saltfiskur fyri bert fá-um árum síðani var okkarahøvuðsvinna, so verður í dagikki ein toskur flaktur um-borð á skipi.

Men samstarvið í saltfiska-nevndini var gott, og HansErik var ein sum fegin vildimedvirka til at finna loysnir.

Hans Erik hevði eisinionnur álitisstørv, m.a. sumlimur og eisini formaður ístarvsnevnini hjá Fiskasøluni.Hann var eisini nevndarlimurí Reiðarafelagnum.

Seinni gekk ikki so væl. Altgrundarlagið fór undan fyri-tøkuni, tá Flemish Cap sveik.Vit báðir høvdu nakað av sam-bandi aftaná, at Hans Erik varfarin úr vinnuni. Og núknappliga er hann farin.

Ætlanin var at fara at fylgja.Men lagnan vildi tað so, athansara jarðarferð skuldi ger-ast ein av ringastu illveðurs-døgum, kanska ein ímynd athansara lívi.

Higani úr Fiskimannafelag-num skal verða send honumein seinasta heilsan.

ÓÓllii

Síða 12 Nr. 275 - 15. august 2002

Her síggja vit umboðsnevndina í Føroya Fiskasølu í1987-89, har Hans Erik var ein av limunum.Teir eru:AAffttaarraa rraaðð ffrráá vviinnssttrruu::Fróði Durhuus, Edmund Joensen, Hans Erik Olsen, BirgirDanielsen, Svend Thulesen, Árni Joensen, Johan DavidThomsen.FFrreemmrraa rraaðð::Viberg Sørensen, Aksel Hansen, Ernst Hansen, JasonJohannesen og Jákup Joensen.

Føroya Fiskimannafelagvar seinasta hósdag sam-an við Reiðarafelagnum áfundi hjá løgtingsinsvinnunevnd í sambandvið málið um fiskidagar.FF gav vinnunevndinihendan samandráttin avstøðuni hjá felagnum:

Nú er so nógv sagt ogskrivað um málið umfiskidagar komandi ár, attað kann vera rætt at geraein samandrátt av, hvatmálið snýr seg um.

Vit høvdu eina kvota-skipan í 1994, sum heiltskjótt kollapsaði, tí býtiðav veiðini ikki samsvaraðivið samansetingini avkvotuni.

Landsstýrið setti særfyri í 1995 at fáa einareguleringsskipan, sumvar grundað á tann fisk,sum veruliga var til, ogikki á metingar um, hvatið fór at vera til.

Settur var ein bólkur úrfiskivinnuumsitingini, Fiski-rannsóknarstovuni ogvinnuni, hvørs endamál

var at koma við uppskotium eina skipan, sum leykumrødda setning.

Ein samdur bólkur komá vári 1996 við eini til-ráðing um eina fiskidaga-skipan, sum var grundaðá júst hesi sjónarmið.Sjálvt grundarlagið fyrifiskidagaskipanin var, athon var "sjálvreguler-andi". Undir vanligumumstøðum hjá stovnu-num komu vit at hava"vanligan" fiskiskap. Varfiskiskapurin betri ennvanligur, var orsøkintann, at stovnurin varbetri fyri, og var veiðanminni, so var hann verrifyri. Men skipanin sum sotryggjaði, at veiðan ikkigjørdist meira enn "opti-mal".At hetta var so, varðtá váttað av stjóranum áFRS á fundi í vinnunevnd-ini hjá løgtinginum.

Fortreytin fyrifiskidagaskipaninaFortreytin fyri øllum hes-um var tó tað veiðutrýst,

sum tá var galdandi.Tískilvar skipanin í sínum upp-runa "røtt". Í tann munsum veiðutrýstið øktist,skuldu fiskidagarnir regu-lerast samsvarandi.

Tí skuldi tað hereftirverið uppgávan hjá"systeminum" íroknaðFRS at skráseta broyting-ar í veiðutrýstinum. Hes-um hevur vinnan, m.a. ískipanarnevndini, víst áferð eftir ferð. Men veru-leikin er, at stórt sæðeinki er gjørt á hesumøki. Hetta váttar FRS sjálví sínum tilmæli.

Hin vegin hava vit afturfingið tað árliga slagsmál-ið fyri og ímóti tilráðing-unum hjá ICES og FSR,har eingin kann vita, hvatið er rætt ella skeivt. Taðvar júst hetta, sum polit-iska skipanin vildi sleppaundan í 1995.

Tað kann væl staðfest-ast, at FRS stórt sæð ikkihevur tikið hædd fyrifiskidagaskipanini. Honhevur arbeitt á sama hátt

sum fyrr við tilmælum,sum eru grundaðar á met-ingar.

Og sjálvt við besta vilja,so ber ikki til at finna nak-ran samanhang í meting-unum hjá FRS. Í FF-blað-num hevur verið víst tiltað, sum varð sagt umtosk,hýsu og upsa í 2000,2001 og 2002. Einginmeting fyri nakað av hes-um fiskasløgum í nøkrumav hesum árum hevureftirfylgjandi víst seg athalda. Og tað er ikki kom-in minsta frágreiðing umhesi frávik.

Veiðutrýstiðer lækkað!Víst hevur verið á nógvarleysar endar hjá ICES ogFRS. Ongan av hesumhevur verið svarað til. Tíer eingin greiða fingin áhesum ivamálum.

Her skal bert verða nort-ið við ein leysan enda,sum er lættur at skilja.

Stjórin á FRS hevur ígrein í bløðunum sum

viðmerking til Jón Krist-jánsson m.a. skrivað:

Síðan (fiskidaga)-skipanin kom, erveiðutrýstið vaksið...Samb. fiskifrøðingum vís-ir talvan hjá ICES fyrifiskideyðatal eisini veiðu-trýstið. Men henda talvasigur als ikki, at veiðu-trýstið er hækkað fyritosk og upsa. Taka vittosk, so er veiðutrýstiðtað sama í 2001 sum í1996, tá fiskidagaskipaninvarð sett í gildi. Menverða tølini 1997-2001tikin undir einum, erveiðutrýstið lækkað viðeinum 10%. Sjálvt í 1990,tá veiðutrýstið var lækkaðvið einum triðingi í muntil 1996, hevur melodiur-in hagani verið tann sami.Taka vit upsa, er veiðu-trýstið hækkað við 8% í2001 í mun til 1996. Mentikið undir einum 1997-2001 er veiðutrýstiðlækkað við uml. 10%.Samstundis var veiðu-

trýstið í 2001 eftir upsamunandi lægri enn í ár-unum undan 1996.

Hinvegin er veiðutrýst-ið á hýsu hækkað samb.hesum tølum. Men herhevur tilráðingin annarsverið so merkisverd, ather mugu øll fyrivarnitakast.

Tað, sum ræður um, erat fáa fiskidagaskipaninaaftur á rætt spor, so honkann virka sum uppruna-liga ætlað. Og soleiðis atdentur verður lagdur á atstaðfesta broytingar íveiðitrýstinum.

Tástaðni fáa vit einaskipan!

FFØØRROOYYAAFFIISSKKIIMMAANNNNAAEELLAAGG

Síða 13Nr. 275 - 15. august 2002

Tað er ofta merkiligt, sumskrivingin av eini greinkann føra til nógv meiraenn tað, sum upprunaligavar ætlað. Aðra staðni íblaðnum hava vit frásøgnfrá Sigmundi í Dali um, táhann var við í donskumótstøðurørsluni mótitýsku hersetingini. Jústhesin parturin av søguokkara er ikki nógv við-gjørdur, hóast teir, sumvóru við her, virkaðuundir umstøðum, sum vitikki kunnu ímynda okk-um. Sertsakliga tá hugsaðverður um, at hetta hendiinnan fyri okkara ríkis-felagsskap fyri minni enn60 árum síðan.

Bróðursonur Sigmunds,Snæbjørn í Dali, var tann,sum kom við hugskoti-numn at tosa við Sig-mund, og hann hevurmedvirkað til greinina.Nú um dagarnar kemurhann tilvildarliga í prátvið Ingálv av Reyni. Teirkoma so at tosa um hettamál, og tað vísti seg, atIngálvur lá inni við tilfarium júst hendan bólkin -1944 -, har Sigmund varein av manningini.

Sjálvur kenni eg Ingálvsera væl frá fleiri viður-skiftum. Eg fór tí eisini atpráta við hann. Nú vístitað seg, at Ingálvur hevðiverið besti vimmaður viðleiðaran í bólkinum Ib

Mogens Bech Christen-sen, sum annars nýttikodunavnið Knud, oghann hevur framvegisregluligt samband viðkonu hansara Helle, sumIb giftist við,beint áðrennhann varð skotin. Afturathesum hevur Ingálvurbæði myndir og tilfar fráhesum mótstøðubólki,sum eg sjálvur inntil fyrigóðum mánaði síðan ikkihevði hoyrt um.

Hetta ger ikki søgunaminni áhugaverda hjá før-oyskum lesarum.Men for-søgan er tann, at Ingálvur

í 1938 fer til Danmarkar,har Ingálvur skal fara atlesa á Bizzie Høyer Tekn-iske Skole í Keypmanna-havn. Her kemur hann atkenna Ib, og teir gerastbeinanvegin serliga væl.Teir høvdu báðir m.a. taðtil felags, at teir vóru byrj-andi listamenn.Tað gingubert einir 10 dagar, soverður Ingálvur boðinheim til teirra á vitjan.

Hetta gongur alt heiltvanligt inntil 9. apríl1940, tá Danmark varðhersett av týskarum.Hetta vendi upp og niðuruppá mangt. Tað er ikkinakað dulsmál, at taðgekk rættiliga long tíðáðrenn nøkur rættiligmótstøða móti týskarumtók seg upp. Men Ib varein av teimum fyrstu,sumgjørdi vart við seg. Hanngavst at lesa fyri at stríð-ast móti hesum óndskapi,sum hann sá. Í 1941 komhann 3 mánaðir í gegliðfyri at hava málað anti-nasistisk slagorð á ein

húsavegg. Hann varð enn-tá dømdur av donskurættarskipanini!

Hóast teir ikki lósusaman longur fylgdi Ing-álvur væl við í tí, sum vin-urin tók sær fyri. Í byrjan-ini var hann eisini við áonkrun fundi hjá mót-støðufólki. Ingálvur spur-di um hann ikki kundivera til hjálpar. Men Ibbað hann lata vera, tínhetta var hann ov lítiðharðkókaður til.

Ingálvur sigur, at Ibongantíð duldi fyri, athann vildi, um tað varneyðugt, ofra lívið ímótinasismuni og tí, sum honstóð fyri. Her kann leggj-ast afturat, at óndskapur-in í nasismuni ikki var soopinlýsur tá, sum hanngjørdist seinni.

Ingálvur og Ib hittusteisini undir krígnum, hó-ast umstøðurnar til tessikki vóru tær bestu. Ing-

álvur minnist eitt "karne-val", har Ib skuldi koma,men hann møtti ikki upporsakað av sínum mót-støðuarbeiði.

Ingálvur kendi eisiniErik Nymann, sum vargóður vinur hjá Helle,sum var gentan hjá Ib.Hann var ein av teimum11 monnunum, sum týsk-arar avrættaðu 9. august1944.

Helle var eisini ein avteimum fáu kvinnunumsum var virkin í mót-støðuni móti týskarum.Sum sagt giftust tey beintáðrenn Ib doyði. Tá varhon uppá vegin og fekkeisini dóttrina Lone. Ing-álvur hevur alla tíðinahavt samband við Helleog Finn Monier, sum varmaðurin, hon giftist afturvið.Tey bæði Ingálvur ogElsa hava mangan vitjaðhana, og tí eru vit í teirristøðu og kunna hava eina

nútíðarmynd av henni.Tey skriva eisini samanjavnan. So her hevur ver-ið talan um eitt rættiliganvinskap.

Ingálvur hevði eisinisamband við foreldrinihjá Ib, Ernst og EmmaChristensen, sum doyðu í70-árunum. Tey áttu tveirdreingir. Annar doyði avsjúku áðrenn Ib. Teysøgdu altíð: "Vores livsluttede i 1945". Annarsvar pápin at byrja viðeinki við uppá virksemiðhjá soninum.Men sum fráleið, stuðlaði hann hon-um fult og heilt.

Vit fara at endurgevaymisk burturúr tilfarinumum Ib, sum lýsir hansarapersónligheit, og sum eis-ini lýsir hetta dapra tíðar-skeiðið í Danmarkarsøgu. Vit kunnu enntálýsa tað við myndum,sumikki hava verið almentframmi fyrr.

Ingálvur og Elsa fóruhvør sær niður seinast í30-unum. Beiggi hans-ara Sigird var giftur viðsystur hennara Josefinu,og hetta førdi tey sam-an.Tey vórðu trúlovað í1941 og giftust í 1946.

Her er ein nútíðarmynd av Helle, sum bertnáddi at vera gift við Ib í fáar dagar, og maðurhennara Finn Monier. Aftanfyri sæst dóttir Ing-álvs.

Sum dømi um virksemið hjá Helle kann nevn-ast, at hon luttók í einum vápnaðum ráni áFrederiksberg Slot, har m.a. skrivimaskinurvórðu rændar.Tær skuldu nevniliga nýtast til taólógligu blaðútgávuna. Tað varð eisini lagt tilmerkis, at ein kvinna luttók í ráninum. Honvarð eisini saman við pápanum tikin av týskar-um, men latin leys uttan nakað eina mánaðseinni.

Hendan sera forkunnugamyndin er tikin í Norðursæ-landi umleið 1941. Persónar-nir á myndini, sum allir eruúr listaumhvørvi, eru frávinstru:

Ib, sum er høvuðspersónuriní hesi søguni, Jens Urup, sumgjørdist kendur sum "kirkju-málari, Ruth Bentzien, sumhevði eina systir sum vartannlækni í Føroyum undankrígnum, Erik Graeser, sumgjørdist myndahøggari, PaulElsass, seinni Beckett, sum eis-ini gjørdist kendur listamaður.Pápi hansara var LudvigElsass, sum varð roknaður atvera ein tann mest múgvandimaður í Danmark. Næsturhonum er so Ingálvur, ogundir liðuni á honum siturLisbeth Andersen.

Síða 14 Nr. 275 - 15. august 2002

Det bliver som "Knud" vil mindes ham,skønt han hed noget andet. Selv vi, derhan kendt ham siden hans Barndom ogi over tyve Aar har kaldt ham ved hansrigtige Navn vil have vanskeligt ved atkomme udenom det Dæknavn "KnudNielsen", hvorunder han udførte sit ille-gale Arbejde og var kendt i vide Kredsesom en af de mest retlinede og helstøb-te Personligheder indenfor Modstands-bevægelsen.

Naar man havde kendt den ungeKunstner Ib Mogens Bech Christensen -en lang og opløben, genert og kejtetYngling af den blonde og vege Type, ihvis Sind Drøm og Digt plejer at haveOvertaget, havde man svært ved at fore-stille sig, at han pludselig kunde udviklesig til en udpræget Handlingens Mandmed en lysende klar Tankegang,et ukue-ligt Mod og en enestående Myndighed.

Hataði allan órættEt af de mest fremtrædende Træk hosham var et fanatisk Had til enhver Formfor Uret, Overgreb og Undertrykkelse.Han betænkte sig aldrig paa at tage densvages Parti. Han var ivrig Fredsven,nægtede at gøre Militærtjeneste, menikke blot Mord paa Mennesker, ogsaaMord paa Dyr var ham imod. Det varikke af Sentimentalitet, men fordi altlevende var ham helligt. Intet oprørteham mere, end naar han mødte haardog hjerteløs Behandling af Børn og Dyr.

Som Kunstner var han ikke blotÆstiker men ogsaa Etiker, det Skønneog det Sande var Et for ham. Han var iBesiddelse af en overordentlig stærk ud-viklet Selvkritik; ikke meget af,hvad hanfrembragte fandt Naade for hans egenstrenge Dom. At tegne og male var forham ikke blot en tiltalende Beskæftig-else; det var et dybt alvorligt Kald. AfLærere og Kammerater blev han ansetfor en lovende ung Kunstner, af hvemman kunde vente noget udover det sæd-vanlige. Efter i længere Tid at have faaetprivat Undervisning, var han nylig kom-met ind paa Akademiets Malerskole.Til-syneladende laa hans Fremtidsbane klarog aaben foran ham.

So kom bardaginAllerede de politiske Verdensbegivenhed-er umiddelbart forinden havde optagetham stærkt.Han samlede ivrigt paa Avis-udklip, saalænge vore Blade endnukunde skrive frit om, hvad der skete.Jødeforfølgelserne i Hitlers Tredje Rige,Mussolinis brutale Overfald paa Abes-sinien, de stadigt stigende Trusler modVerdensfreden og de stadig dybereKrænkelser af almindelig Retsbevidst-hed foruroligede ham dybt og gjordedet vanskeligt for ham at koncentreresig om sit kunstneriske Arbejde.

Tysklands Besættelse af Danmark be-tød et afgørende Vendepunkt i hans Ud-vikling.

Det virkede til at begynde med næst-en komisk, at han Fredsvennen og Mili-tærnægteren, nu fablede om at få fat iVaaben og tage Kampen op mod den

overmægtige Fjende. Hans første Vaab-en blev dog det for Kunstneren natur-lige: Penslen, hvilket endte med, at hanog en Kammerat i November 1941 blevtaget paa fersk Gerning og fik treMaaneder i Vestre Fængsel.

Han kom ud fast besluttet paa at fort-sætte Kampen.

Friðarvinurin tók til vápniniSnart kom han i Forbindelse med andrePionerer for Modstandsbevægelsen,blev Medarbejder ved - en Tid redaktøraf - Studenterne Efterretningstjeneste",var med til at starte illegale Ruter til Sve-rige, deltog i Vaabentransporter,de førsteSabotagehandlinger, stadig dristigere ogheldigere Kup overfor Værnemagt ogVærnemagere, blev efterhaanden fuld-befaren i alle Arter af illegalt Arbejde oghævdede sig som en af de modigste ogsnarraadigste - men samtidig besindig-ste - af de unge Frihedskæmpere. I detfarlige Arbejde,han udførte,var det nød-vendigt at bære Vaaben, være fortroligmed Brugen af dem og ikke betænke sigpaa at bruge dem, naar Situationenkrævede det. Men i Modsætning tilmange af Kammeraterne lod han sigaldrig fortrylle af selve Spændingen ogSporten; han dyrkede kun det blodigeHaandværk, fordi det var nødvendigt.

Lat seg ikki keypa politisktHelst kæmpede han med aandeligeVaaben. Og ingen holdt sin Klingeblankere end han. Ligesom han aldriglod sig indfange af Partipolitik, nægtedehan at modtage enhver form for Under-støttelse, der medførte moralske For-pligtelser, hindrede ham i stejlt athævde sin egen mening, kæmpe hen-synsløst for selve Sagen. Ude af stand tilat gaa paa akkord som han var, indsaahan, at han maatte have sit eget Blad, ogdet skabte han i "1944", som han heltigennem prægede selv og redigeredeefter en ren national Linie i uforfærdetog uforsonlig Kamp for Sandhed og Ret.

Bladet var hans hovedindsats i Kamp-en, men han skrev ogsaa om DanmarksFrihedskamp i svenske aviser, foretoggentagne Rejser til Sverige for at knytteForbindelser og skaffe Stof. OmkringBladet fylkede sig en Gruppe, som og-saa tog andre illegale Opgaver op, ensnævrere og en videre Kreds af Medar-bejdere, alle opflammede af LederensIldhu, trygt stolende på hans Retsindig-hed og klare Dømmekraft, altid parat tilat udføre hans dristige, men velovervej-ede Planer. En broget Flok, svejset sam-men af et ubrydeligt Kammeratskab ogbesjælet af den rette Kampaand.

Der var vel dem,der svigtede, - det varhver gang en dyb personlig Skuffelsefor "Knud", der selv var uden Svig. Dervar ogsaa adskillige, der fik lovligt for-fald. Gruppen led haarde Tab i Kampen.Men nye Mænd sluttede sig til den iStedet for dem, der faldt eller blevarresterede,og 1944 gruppen udvikledesig efterhaanden til en af de - om ikkestørste saa stærkeste illegale Kampaf-

delinger, der løste adskillige betydnings-fulde opgaver.

Setti størri krøv tilsín sjálvan enn til hiniOm "Knud" selv dannede der sig denMyte, at han var "usaarlig". I alt Fald slaphan gentagne Gange paa næstenMirakuløs maade ud af farlige Situation-er. Det bidrog selvfølgelig til at gøreikke blot ham selv men ogsaa Kamme-raterne dristigere - men ikke dum-dristige. Deres aktioner mislykkedessjældent, og naar en af dem satte Liveteller Friheden til, skyldtes det somRegel uforudsigelige Tilfældigheder.

"Knud" stillede store krav til sine Med-arbejdere - men størst til sig selv, spar-ede sig aldrig og udførte i Perioder etArbejde, der hverken levnede ham Tidtil Søvn eller Hvile.Det gik ud over hansHelbred; nu og da var han ved at brydesammen fysisk,men hans ukuelige Aandovervandt enhver legemlig svaghed, saahan holdt ud til Strabadser, som Folkmed en mere robust Fysik ville værebukket under for.

Det, der gjorde "Knud" til den fødteLeder var ikke blot hans flammende Ild-hu,hans usvigelige Tro paa Sagen og denendelige Sejr. Han besad en sjældenevne til at overbevise andre, ikke blotved klare og uomstødelige Argumentermen først og fremmest ved en direkterent suggestiv Personlighedspaavirk-ning. En af hans Venner sammenlignedeham engang med "Lawrence of Arabia";han udøvede den samme næsten hypnot-iske Magt over Sindene. Det forklarer, atikke blot jævnaldrende Kammeratermen ogsaa modne og myndige Mænd,

der kom i Kontakt med ham nærede enubegrænset Tillid og Bundring for ham.Der stod overalt Respekt om "Knud",men ikke blot det: man kunde simpelt-hen ikke lade være med at holde afham.

Tann stóri sabotørurinJeg skal ikke berette om hans Bedrifter.Dem kan Gruppens aktive Medlemmerbedre fortælle om. De kan bevidne, atogsaa Modstanderne vidste at vurdereham efter Fortjeneste, naar de underForhør af arresterede Gruppemedlem-mer ivrigt spurgte dem ud om "dergrosse Sabotør". Jeg har kun villet giveen Karakteristik af en af Frihedfrontensunge Helte, der satte Livet ind for sitFolks Frihed, en af dens reneste ogstærkeste Karakterer og største Person-ligheder, en Mand, som man er dybt tak-nemlig over at have kendt og kunnetyde en beskeden Bistand.

Selve Glæden paa V-dagen var blandetmed utrøstelig Sorg, fordi "Knud" ikkefik lov til at opleve den sammen medsin hjemvendte Forældre og sin taprelille kone, selvom dette sidste ogsmerteligste Tab gjorde, at vi ikke rigtigkunne være med i Jubelen over vortFolks Befrielse, - saa har netop dennealvorlige Baggrund for den sidste TidsOplevelser gjort dem endnu mere ufor-glemmelige. Mindet om "Knud" og deandre danske Drenge, der satte livet indi Kampen for deres Land, gør, at vi medstørste Fortrøstning gaar Fremtiden iMøde - i usvigelig Tro paa den danskeUngdom, der skal genrejse Riget.

HHoollggeerr RRøørrddaamm

Vit endurgeva her eina av teimum minningargreinum,sum var skrivað um vinmannin hjá Ingálvi av Reyni,

Ib, sum vildi láta lívið í bardaganum mótinasistiska óndskapinum.

Síða 15Nr. 275 - 15. august 2002

Sum kunnugt vóru bæðiFøroyar og Danmark her-sett undir seinna heims-bardaga. Føroyar av bret-um og Danmark av týsk-arum. Sum frá leið varðtann bretska hersetinginav okkum roknað sumvinarlig, meðan tað part-vís var øvugt í Danmark.Har vóru týskarar frá byrj-an av møttir av eini sam-starvshugaðari politiskariskipan, meðan vanligafólkið frá fyrsta degi varímóti týskarum, sum fyrr-verandi danski politikarinHans Jørgen Jensen greid-di frá í FF blaðnum her-fyri. Danska fólksliga mót-støðan sást aftur í einistøðugt vaksandi mót-støðurørslu, sum mótiendanum av hersetiginiminti meira um eitt rætti-ligt kríggj. Men takkaðverið hesi mótstøðu varð

Danmark aftaná kríggiðviðurkent sum eitt avteimum sameindu londu-num, sum høvdu basttýska ræðslustýrinum.

Tað vóru fleiri føroy-ingar við í donsku mót-støðurørsluni, men, sumofta hevur verið undirslíkum umstøðum, lítiðhevur verið tosað um tað.Orsøkin er tann, at teir,sum hava verið við, havaverið lítið hugaðir atgreiða frá sínum oftaótespuligu upplivingum.

Til Danmarkarí studentaskúlaEin av teimum, sum varvið í donsku mótstøðu-rørsluni, var tann nú 83ára gamli Sigmund í Dali.Hann fór sum 17 áragamal til Danmarkar í1935, har hann gekk ástudentaskúla í Birkerød.

Hetta var áðrenn tað varmøguligt at taka students-prógv í Føroyum. Taðvóru tveir aðrir føroying-ar, sum tá fóru niður ísomu ørindum. Teir vóruJohan Joensen, frá Gjógvog Kim Johannesen, úrHavn. Afturat teimum varJørgen Ludvigsen, sonurtáverandi stjóra í FøroyaBanka. Hann tosaði føroy-skt.

Í 1938 tók Sigmundstudentsprógv frá Birke-

røds Statsskole, og fluttiaftur til Føroya. Hann ar-beiddi tá eitt stutt tíðar-skeið hjá Vilhelm Nielsení Havn.

Sigmund hevði kortinibetur hug at fáa sær víð-ari útbúgvng og flutti tí í1939 aftur til Danmarkarog fór at lesa støddfrøði,evna- og alisfrøði.

Geodætisk InstitutMen tá Týskland hertókDanmark, broyttist somangt, og hetta árvirkaðieisini Sigmund. Í 1942søkti hann tí um starv áGeodætisk Institut. Harfekk hann arbeiði sumhjálparmaður í sambandivið uppmátingar, sumGeodætisk Institut gjørdiymsa staðni í Danmark.

Sigmundi dámdi væl ar-beiði á Geodætisk Insti-tut,og var tí verandi í hes-um starvi eftir at kríggiðvar av. Í hesum arbeiðikláraði hann seg so mikiðvæl, at í 1948 stóð honumí boði at lesa til landmát-ara á donskum offiser-skúla. Geodætútbúgvinger lík sivilu landmátaraút-búgvingini. Sigmund varliðugur við útbúgvinginaí 1951, og varð tá settur ífast starv á GeodætiskInstitut.

Eftir kríggið arbeiddihann bæði við hernaðar-ligum og sivilum uppgáv-

um.Hann var í fleiri tíðar-skeiðum við í uppmáting-arverkætlanum í Grøn-landi, Íslandi, Kanada og íFøroyum.

Fleiri av arbeiðsupp-gávunum høvdu sam-band við kalda kríggið,sum tók seg upp í fimtiár-unum.Í 1947,48 og 49 ar-beiddi Sigmund ymsastaðni í Grønlandi. Sumri-ni 1951-52 var hann við íuppmátingararbeiði, sumvarð gjørt í Thule í Norð-urgrønlandi. Í hesumsambandi skuldi eisinigerast uppmátingarar-beiði í Kanada, og tí varSigmund eitt skifti eisini íKanada og arbeiddi.

Í 1954 var Sigmundsendur til Føroya at gerauppmátingar. Hetta ar-beiði varð gjørt í sam-bandi við eina hernaðar-liga navigatiónsstøð, sumvar sett upp á Núgvunisunnan fyri Sornfellið.Fleiri slíkar støðir vórusettar upp í hesum tíðar-skeiði, t.d. eisini í Skot-landi.

Sigmund minnist, atmeðan teir arbeiddu viðverkætlanini á Núgvuniløgdu teir til merkis, ateitt russiskt skip lá trúfaststutt úr landi vestanfyri.Tá Sigmund boðaðimyndugleikunum frá hes-um hvarv skipið. So hervar ongin ivi um leiklutin

hjá russsiska skipinum.Tá hernaðarstøð seinni

var bygd á Sornfelli og íMjørkadali, var tíðin farinfrá støðini á Núgvuni.

Í 1957 flutti Sigmundvið húski aftur til Føroya,og var settur í starv áMatrikulstovuni. Harstarvaðist hann til hann í1979 var 60 ára gamal.Tásetti Sigmund á stovnegið virki, nevnt Geodata.

Týsklandhertekur Danmark Tá Danmark var hersettav Týskinum í 1940 vórufleiri systkin hjá Sig-mundi stødd í Danmark.Og sum so mangir aðrirføroyingar, sluppu teyikki aftur til Føroya fyrrenn kríggið var av. Syst-kini, sum vóru í Danmarkundir krígnum vóru: Mar-jun,Svanhild,Páll og Jens.Hildibjartur í Dali, sumeisini var bróður Sig-mund,sigldi við donskumskipi, tá kríggið brast á.Skipið, sum Hildibjarturvar við, varð tikið avensku marinuni í Kanal-ini, tá Týskland hertókDanmark. Hildibjartursigldi tí øll krígsárini viðhesum skipi, sum tá varroknað at vera partur avbretsku marinuni. KonaHildibjart, Beata, búði íKøbenhavn øll krígsárini.Hon frætti onki frá

FF-blaðið hevur havt samrøðu viðSigmund í Dali, sum var ein avføroyingunum, sum vóru við ídonsku mótstøðurørsluni undirtýsku hersetingini. Sigmund erannars av eini kendarifiskimannaætt.

Sigmund í Dali.

Tá ”nasistarnir” máttu lúta í Danmark, góvu ”fríheitskempararnir” segrættiliga til kennar, og finguserligt bind at hava umarmin.Bindið gav teimum hernað-

arligan myndugleika. Teirvóru væl vápnaðir og vórut.d við í eftirlitsarbeiði, tátýskarar stungu í sekkin ogfóru úr Danmark.Litirnir í bindinum vóru úr

”Union Jack” (blátt, reytt oghvítt), og søgdu frá á hvørjisíðu teir bardust.Eftir áheitan lat Sigmundur

okkum taka eina mynd avsær við ”fríheitskempara-bindinum”, sum hann hevurgoymt væl og leingi.Vit kunnu skoyta uppí, at

sjálvandi royndu ”stikkar-ar”at fáa hendur á ”fríheits-kemparabindum”, og tí varrættiligt eftirlit áðrenn teyvóru útflýggjað.

Síða 16 Nr. 275 - 15. august 2002

manninum fyrr enn krígg-ið var av, og livdi tískil ístórari óvissu øll krígsár-ini.

Jødar í DanmarkJens í Dali, bróður Sig-munds, las til landmátaraá Landbúnaðarháskúla-num í Keypmannahavn,tá Danmark var hersett.Hann búði til leigu hjáeini danskari "jødafamil-ju" í Brønshøj. Og herkomu tey at merkja fylgjur-nar av týska politikki-num. Jødarnir fingu leingifrið í Danmark. Hitlerroyndi at fáa tað at síggja

út, sum um danska her-setingin var fyrimyndar-lig, har sjálvt jødar skuldihava frið. Óndar tungursiga, at Danmark var "Hit-lers kanariefugl". Menhesi "vøkru" mynd fekkmótstøðurørslan forpurr-að. Í oktober 1943 gavHitler boð um at takadonsku jødarnar. Hettaførdi til eina umfatandibjargingarætlan, har danirí stórum tali hjálptu til atfáa jødar yvir til Svøríkis,har teir kundu vera trygg-ir.

Og Jens í Dali kendi taðeisini sum sína skyldu, at

hjálpa familjuni, sumhann búði hjá. Hann fekkí samstarvi við mótstøðu-rørsluna skipað so fyri, attey kundu flýggja við bátium Oyrasund til Svøríkis.Hetta var kortini óvanligatungt hjá hesi familju.Teyhøvdu eitt barn, sum baravar nakrar fáar mánaðirgamalt, og hildið var ikkiráðiligt at hava lítla barn-ið við, tá flýggjað var tilSvøríkis um Oyrasund.Jens og syskin hansaralovaðu tí jødafamiljuni, attey skuldu taka sær væl avhesum lítla, og lovaðu atfáa teimum barnið um

Oyrasund til Svøríkis soskjótt sum gjørligt.

MótstøðurørslanJens var búgvandi í hús-unum, og seinni varðskipað so fyri, at lítlabarnið - í øllum góðum -kom vegin fram til foreld-ur síni í Svøríki.

Men stutt eftir at jødar-nir vóru flýggjaðir, komnýggjur leigari at búgva íhúsunum, har Jens búði.Og tá tað vísti seg at hes-in nýggi leigarin gjørdi altfyri at hjálpa týskarunum,gjørdist hann ein stórurtrupulleiki hjá mongum.Tá mótstøðurørðslan eis-ini metti hann at veravandamiklan, varð hannskotin á gøtuni í Keyp-mannahavn.

Sigmund og Ritaverða trúlovaðÍ 1942 var Sigmund trú-lovaður danskari gentu.Her er talan um Ritu, sumseinni gjørdist kona hans-ara. Rita er fødd í 1926,hon er uppvaksin í Keyp-mannahavn. Foreldurhennara vóru Andreas ogHedvig Nielsen. Tey høv-du tað so mikið rúmsátt,at tey høvdu fólk búgv-andi til leigu. Teimumdámdu serliga væl føroy-ingar, og tí høvdu tey ímong ár ungar føroyingarbúgvandi í heiminum.Hetta vóru føroyingar,sum vóru í útbúgvingar-ørindum í Keypmanna-havn. Við síni umsorganfingu Andreas og Hedvigstóran týdning fyri mang-ar ungar føroyingar, sumleitaðu sær til Danmarkarí útbúgvingarørindum.Hetta gjørdi seg ikki min-st galdandi undir kríg-num, tá mangir ungir før-oyingar mistu mest sumalt samband við foreldurog familju í Føroyum.

Sigmund verður virk-in í mótstøðurørsluniSigmund kom í 1944 atbúgva hjá verforeldru-

num, og tá hann flutti inntil teirra kom hann atkenna Karl, sum varbeiggi Ritu.

Karl hevði tá í rúma tíðverið virkin í donsku mót-støðurørðsluni, og varlimur í einum mótstøðu-bólki, sum nevndist"1944". Og tá Sigmundfrætti um hetta boðaðihann Karl frá, at hann varhugaður at fara uppístríðið ímóti nasismuni.

Karl hevði samband viðleiðsluna í "1944", og lov-aði at bera boðini víðari.Og í juli 1944 var Sig-mund boðin á fund í einiíbúð í Bella Høj. Á hesumfundi vóru fleiri limir í"1944", harímillum eisinileiðari teirra, sum varkendur fyri serligt dirvi ídonsku mótstøðurørslu-ni. Í mótstøðurørsluni varhann vanliga bara nevnd-ur "Knud", hóast hettaikki var rætta kristnanavn hansara.

Á hesum fundi fekk Sig-mund greið boð um athalda alt virksemi í mót-støðubólkinum loyniligt,og at hann m.a. í mót-støðuarbeiði ikki skuldibrúka sítt sanna navn.Hann fekk at vita, at hannskuldi brúka navnið HansAndersen, og at hann fórat fáa eitt falskt pass frá"1944", sum hann altíðskuldi hava uppi á sær, táhann arbeiddi fyri bólkin.Og í hesum virksemi varneyðugt at kenna so fásum gjørligt, um nakaðskuldi hent. Týskarar ogteirra donsku hjálpar-menn í Danmark vórusera effektivir at fáa"kroyst" nøvnini burturúr teimum, sum teir finguhendur á.Tí ráddi um ikkiat vita ov nógv um sam-starvsfelagarnar.Teir vóruvanliga einans eini 4-5

mans í hvørjum undir-bólki.

UmfatandimótstøðuvirksemiVirksemið hjá "1944"bólkinum var rættiligaumfatandi. Ein uppgávavar at spreingja mál, sumkundu vera týskarum atgagni, í luftina.Fyrstu ferðbólkurin rættiliga gjørdivart við seg, var tá teirroyndu at spreingjahøvuðsstøðina hjá don-sku handlangarunum hjátýskarum, Schalburgkorps-et, í luftina við øllum,suminni var. Hetta eydnaðisttó ikki, hóast teir fingubeint fyri nøkrum avlandasvíkjarunum. Menhendan atsóknin stuðlaðitó uppundir fólksligu mót-støðuni móti týskarum,sum kom í hæddina við"folkestrejken" á sumri1944. Men tað vóru eisininógvar aðrar uppgávurhjá mótstøðurørsluni. Einvar blaðútgáva, sum komat fáa størri týdning hjá"1944" sum frá leið. Taðfingust ikki eftirfaranditíðindi frá vanligu fjøl-miðlunum, sum í veru-leikanum strektu seglangt, enntá sjálvbodnir,fyri at tekkjast týskumáhugamálum.

Tá tað var ólógligt atskriva sannleikanSkuldi fólkið kunnastrætt, mátti tað henda við"illegalu pressuni".Tað varein hópur av illegalumbløðum givin út. Og bólk-urin "1944" gav eisini úteitt blað, sum kallaðist"1944". Men hetta varðgjørt við teirri mestprimitivu útgerð sumhugsast kundi, nevniligaduplikatorum, sum vóruhentir á eini skrivstovu,men sum vóru ser illa

Sigmund fekk eitt falsktpass frá "1944", sumhann altíð skuldi havauppi á sær, tá hannarbeiddi fyri bólkin. Eittav endamálunum viðfalska passinum var atgera tað torførari hjánasistunum at finnafram til næstringar hjáSigmundi, sum møgu-liga vistu nakað um mót-støðurørsluna. Vórðutey funnin, varð nógvgjørt fyri at fáa upplýs-ingar burtur úr teim-um.

Síða 17Nr. 275 - 15. august 2002

egnaðir til stórar prent-uppgávur. Hóast hettaeydnaðist at fáa prentaðuml. 665.000 eintøk avhesum blaðnum, sumbert var eitt av "illegalu"bløðunum undir herset-ingini. Tað var nú ikkiheilt vandaleyst heldur atbýta bløðini út, tí her varjú talan um ólógligt virk-semi. Hesum greiddiHans Jørgen Jensen eisinifrá í samrøðuni vit høvduvið hann her fyri.Teir lær-du, at tá teir í húsum viðfleiri hæddum skuldubýta bløð út, skuldi byrj-ast í erva, so tað lættarikundi sleppast til rýming-ar, um nakað varð áfatt.

Av øðrum uppgávumkunnu nevnast, at mót-støðurørslan hevði brúkfyri bilum. Teir vistu atjødarnir áttu bilar, sumstóðu ónyttir eftir at jød-arnir vóru farnir av landi-num.So teir syrgdu fyri atfáa rænt hesar bilar, soteir kundi koma til nyttu.

PolitikkararnirmótarbeidduTað kann verða nevnt, at íhvussu er fyrstu árinivóru tað nógvir av leið-andi politikkarunum,sumbeinleiðis mótarbeiddumótstøðurørsluna. Eftir-maðurin hjá Stauningsum forsætismálaráðharrifrá 1942, Vilhelm Buhl,mælti enntá fólki til atvera "stikkarar", t.v.s. atsiga myndugleikunum frá,um teir kendu onkran ímótstøðurørsluni. Hettakundi føra til tann vissadeyða. Hetta hava nógvmótstøðufólk havt ringtvið at gloyma politiskuleiðarunum í eftirtíðini.

Leiðarin KnudLeiðarin í bólki 1944 varhin ungi listlesandi IbMogens Bech Christen-sen. Tað bar ikki til avtrygdarorsøkum at nýtasítt egna navn, og tí varðhann kendur sum Knud.Hann fekk eitt framúr

gott ummæli av teimum,sum kendu hann. Sagtvarð, at hann var "enfremragende leder, ideal-istisk, handlekraftig, ret-linet, kompromisløs ogmodig". Ein onnur styrkifyri 1944-bólkin var, atbólkurin varð roknaðurfyri at vera fullkomiligaópolitiskur, og kundi ar-beiða uttan politiskt fyri-lit. Júst tann politiskaávirkanin kundi seta ivavið trúvirðið hjá øðrumstørri bólkum. Bólkurin1944 og harvið Knudsjálvur fingu ta viður-kenning beint eftir krígg-ið, at tá danska frælsis-rørslan varð boðin at lut-taka á norska tjóðardeg-num 17. maj 1945, gjørd-ist tað "1944", sum kom atumboða alla donsku mót-støðurørlsuna, hóast 1944langt frá var tann størstiav teimum ymiskur don-sku bólkunum. Tað verð-ur ikki hildið, at tað vóru

stórt fleiri enn 100, sumvóru við í bólkinum. Taðkann vera nevnt her, atgjørt er yvirlit yvir aldurs-býtið í bólkinum. Meiraenn helvtin av luttakar-unum vóru undir 30 ár.

Undir arbeiðinum viðhesi grein, er komið framá, at "Knud" var besti vin-ur hjá Ingálvi av Reyni,oger hetta umrøtt aðra stað-ni í blaðnum.

Knud skotin23. apríl 1945Tíverri kom Knud ikki atuppliva,at Danmark gjørd-ist frælst 5. maj 1945, tíbeint frammundan, 23.apríl, varð hann dripin avtýskarum.

Hendan dagin komutýskir hermenn framánakrar limir úr 1944, sumhøvdu skotvenjingar íeinum skógarøki í Norð-ursælandi.

Týsku hermennirnirvóru sera væl mannaðir,og tí var upplagt atflýggja undan týskinumskjótast gjørligt. Hettaeydnaðist eisini teimumflestu, sum tí komuundan við lívinum.

Men leingi var ógreitt,hvat var hent Knud. Sjálv-ur var Knud sera nógveftirlýstur av týskarum,sohar var ikki nógv atvænta, og ikki fyrr enn íjuni varð líkið av honumfunnið, og tá gjørdisthansara lagna vís.

Av teimum, sum vóruvið í hesi venjing varðmett, at Knud - fyri atverja hinar - heldur enn atflýggja hevur hildið á tiltað síðsta.

Hann var annars jústblivin giftur við Helle,sum eisini hevði veriðvirkin í mótstøðurørslu-ni, og tey væntaðu teirrafyrsta barn.

Leikluturinhjá SigmundiEin uppgáva sum Sig-mund var við til, var at út-vega útgerð til mótstøðu-

arbeiðið. Hertil vóru m.a.bilarnir hjá jødunumbrúktir.

Tað var eisini ein avuppgávunum hjá 1944 at"avskipa" danir, sum vóruundir týskum illgruna, tilSvøríkis, har teir kunduvera tryggir. Tað eydnað-ist teimum at fáa sent 200"kolli", sum var kotuorðiðfyri flóttarfólkini, til Svø-ríkis í síðstu krígstíðini.Páll í Dali, beiggi Sig-mund, flýddi í hesum tíð-arskeiði til Svøríkis oggjørdist har partur av"Donsku brigaduni".

Tá Páll kom aftur tilDanmarkar við Brigaduni,var hann settur at havaeftirlit við fólki, sum komúr Týsklandi til Danmark-ar.Talan var m.a.eisini umat hava eftirlit við dansk-arum, sum høvdu verið ítýskari hertænastu. Eindagin hann soleiðis stend-ur vakt, sær hann brádligaein føroyskan vinmann.Hesin hevði verið í týskaherinum, men var so illafyri, at hann ikki vildisíggja Páll í eyguni.

Sigmund verðurgiftur við Ritu Rita og Sigmund giftust í1945. Rita sigur, at honbæði visti og ikki visti,hvat gekk fyri seg. Menhon hevði tó leingi eittánilsi. Í hvussu er vandutey seg við at fara runtum húsið at vita, um altvar undir kontroll, áðrennfarið var innar.

Av serligum hending-um minnist Sigmund, atteir einaferð skulduskaffa nøkur "presisións-ur", sum skuldu nýtast tileina spreingiuppgávu.Teir fóru í hesum sam-bandi inn til ein nasivin-arligan urmakara á Strøg-num, sum seldi slík ur.Men av einhvørji orsøkfekk urmakarin varhuganav, at teir vóru úr mót-støðurørsluni, og boðaðinasistunum frá. Til allalukku komu teir kortiniheilskapaðir burtur úrhesum vanda. Sigmundsigur, at hann royndi atspæla róligur, og at hettahelst var orsøkin til athann slapp avstað uttanat nakar varnaðist.

Sigmund nevnur eisinieina aðra hending, sumhann minnist so væl. Táhevði ein týskur hand-langari, sum teir skuldutaka, goymt seg í einumsummarhúsi. Hann vildiikki geva seg yvir. Tá teirso vóru noyddir at skjóta,varð avrátt, at teir allirskuldu skjóta í senn.Hetta var ofta gjørt, fyri atongin skuldi kunna siga,at ein ávísur hevði skotið.Tá teir lítla løtu seinnikomu inn í summarhúsið,var maðurin "bert" særd-

Jens í DaliJens í Dali var frammarlaga í øllum,sum hevði viðsigling og fiskivinnu at gera báðumegin aldar-skiftið. Hann var sonur Andreas Andreasen,skræddaran í Dali, sum bygdi húsini yviri í Dali íHavn.

Jens fór til skips við hetlendingum í 1876, ogvar við teimum í fýra ár undir Føroyum og Ís-landi. Ein vetur var hann í Hetlandi og helt til hjáskiparanum á "Energy".

Í 1880 fór hann at sigla við skonnartini "Johan-ne" hjá M. C. Restorff og øðrum og var við hennitil 1882, tá hann fór á stýrimansskúla í Danmark.Afturkomin haðani førdi Jens í Dali ymisk skip ífarmasigling og til fiskiskap. Í 1886 hevði hann"Plover" hjá Thomsen á Tvøroyri.Hetta árið hálaðihann av undir Íslandi og royndi frá sjálvum skipi-num heldur enn frá bátum.

Thomsen helt hetta vera so vandamikla gerð, atJens fekk ikki skipið aftur at føra. Í 1890 keyptihann sítt fyrsta skip "Beautiful Star" úr Onglandi,og í 1892 keypti hann "Dauntless".

Í 1895 hevði hann ætlanir um at seta motor íhetta skip og brúka tað til innanoyggjasigling,men áðrenn meira varð gjørt burtur úr ætlanini,høvdu Mortensens menn á Tvøroyri bygt damp-skipið "Smiril" í Svøríki.

Í 1896 keypti Jens sluppina "Cyclone" úr Ong-landi, og í 1898 "Atlantic" og í 1899 "Phebe".Hetta sama ár býtti hann um skip við GodtfredHeinesen í Miðvági.Heinesen fekk "Dauntless" ogJens í Dali "Gauntlet".

Næsta skipið, sum Jens í Dali keypti, var "Inflex-ible" í árinum 1900, og árið eftir keypti hann"Vigil Star". Partafelagið "Philadelfia", har Jens íDali var størsti partaeigari, keypti "Zion" í 1903,og í 1904 keypti Jens í Dali sluppina "Ruth" úr Ís-landi. Sama árið keypti hann "Boreas". Jens í Daliførdi tey flestu av hesum skipum av og á.Seinastaárið, hann var til skips, var í 1914. Seinasta skipiðhann keypti var "Knørrur" í 1922. Hann var bygd-ur sum minusveipari í Quebeq í Canada í 1919.Jens í Dali var uppi í at stovna ta fyrstu skipa-tryggingina í Føroyum, sum gjørdi, at lættari varhjá monnum at hava skip, og 1. oktober 1893stovnaði hann skiparaskúla. Hesin skúlin vargrundin undir Føroya Sjómansskúla.

Í 1899 sendi Jens í Dali eina konvoy av skipumtil Íslands at fiska kalva til farmaskip, og um alda-skiftið var hann við í royndunum at selja lakasalt-aðan fisk í Hollandi. Saman við Søren Müllerstovnaði hann bedingina á Skála.

Fyrst í øldini fiskaði hann sild undir Føroyumog Íslandi og fekk eitt sindur burturúr. Í 1909søkti hann um at sleppa til Grønlands at læragrønlendingar at fiska og læra grønlendingarupp,men fekk ikki loyvi. Í 1914 legði hann slupp-ina "Boreas" til grønlandstúr, og í 1925 gjørdihann "Knørr" út til grønlandsfiskiskap. Jens í Dalidoyði í 1932.

Sigmund saman við svágrinum Carl,t.h. Carl varð so vónbrotin um gongd-ina aftaná hersetingina, at hannflutti til Canada.

Týskarar á veg heim aftureftir at hava tapt dreymin

um “túsundáraríkið”.

Sigmund í "fríheitskemp-arabúna".

Síða 18 Nr. 275 - 15. august 2002

ur og mátti geva seg yvir.Tá fóru teir á eitt sjúkra-hús við manninum. MenSigmund frætti seinni, attað eydnaðist manninumat rýma av sjúkrahúsi-num, og Sigmund veitikki um hann varð tikinaftur.

Vónbrot aftanáhersetinginaTann stóra uppgávanbeint aftaná kríggið var atfinna og taka teir og tey,sum høvdu arbeitt fyri týsk-arunum. Mótstøðurørsl-an, og eisini bólkurin hjáSigmundi 1944, hevðifyrireikað seg undankrígslok til hesa uppgávuvið at savna saman tilfar,sum kundi nýtast í einirættaruppgerð. M.a. við atstjala post, sum varðsendur til týsku høvuðs-støðina á Dagmarhus.

Serliga sum ópolitiskurbólkur hevði 1944 stórarvónir um eitt rættvístsamfelag eftir kríggið. Núskuldi ruddast upp, ogteir sum høvdu samstarv-að við týskarar, skuldu fáarættvísa revsing.

Sigmund var eisini við íhesum arbeiði. Tá týskar-ar góvu seg yvir í Dan-mark, fingu øll, sumhøvdu verið við í mót-støðuarbeiðnum, eitt ser-ligt bind at hava um arm-in,og høvdu tá eitt slag avpolitimyndugleika eitttíðarskeið. Sigmund metirí dag at mótstøðuarbeiðihevði sera stóran týdningfyri Danmark, og at taðeftir krígslok eydnaðist - íávísan mun - at revsa tey,ið áttu at fáa revsing, fyritað, sum var hent í Dan-mark hesi árini.

Men Karl, svágur Sig-mund, var so misnøgdurvið uppruddingina aftanákríggið, at hann flutti tilCanada, har hann hevurbúð síðan. Tað hendi jútað, sum ofta hendir. Taðvóru mangan teir smáufiskarnir, sum vórðu tik-nir og sum fingu revsing,summir enntá deyðarevs-ing. Men summir av teim-um "stóru fiskunum" gin-gu fríir. Einstakir forræt-ningsmenn, sum høvduvunnið stóran peninguppá hersetingina, slup-pu stórt sæð undan. Tað

sama var við politikkar-unum, sum høvdu veriðsera eftirgevandi í sínumsamstarvi við týskarar.

Aftaná bardagan varðsett ein politisk nevnd atkanna eftir, um nakarpolitikkari skuldi revsast.Men eftir 10 ára nevndar-arbeiði kom nevndin tilta niðurstøðu, at tað ikkivar grund til at lastanakran politikkara. So taðvar ikki so løgið um nógv-ir mótstøðumenn vóruvónbrotnir.

Og heldur enn eitt nýtt"paradís" eftir kríggið,fingu danir sína størstmutursgølu í søguni, tasokallaðu eiturkoppagøl-una, har politistar enntáfingu løn frá brotsmonn-um fyri at halda vakt,meðan brotið var inn.

Fingu kortiniviðurkenningSigmund vísir á, at tey,sum vóru við í mótstøðu-rørsluni vóru ikki nógv ítali, talan var bert um 1%av danska fólkinum.

Fyrstu tíðina vóru teirmangan illa sæddir, meneftir kríggið vórðu teirhetjur.

Teir fingu eisini viður-kenning á ein ella annanhátt. Stutt eftir herseting-ina kom bretska krígs-hetjan Montgomery tilDanmarkar, og tá vóruallir "fríheitskempararnir"á heiðurvakt á Amager-brogade.

Hildu hannvera býttanAnnars sigur Sigmundfrá, at hann altíð hevurhavt vánaliga sjón. Hettavar ikki nakað, sum hannsjálvur gjørdi sær stórveg-is far um. Men hann klár-aði seg ikki væl í skúla-num. Hann dumpaði í 2.flokki, - og í skúlanummundu tey halda hannvera býttan. Men pápinmundi hava varhugan avhvat bilaði, tí fekk hannSkilling at kanna eyguni,og tá varð staðfest, athann hevði sera vánaligasjón. Tá fekk Sigmundbrillur, og kláraði seg somikið væl í skúlanum, athann mátti leypa einflokk um.

Kemur úrfiskivinnuumhvørviSigmund er vaksin upp íeinum umhvørvi, harfiskivinna og sjómans-skapur hevði stóran týd-ning.

Abbin, Jens í Dali, ogpápabeiggin, NapoleonAndreasen, áttu fleiri skipog vóru slóðbrótarar ámongum økjum innanfiskivinnu á sjógvi oglandi.

Pápi Sigmund, JensPauli í Dali, hevur skrivaðfleiri áhugaverdar greinirí Varðanum (bind 6, 7, og8) um fiskiroyndir hanngjørdi í Grønlandi viðKnørri fyrst í 1920'unum.Tá átti Jens í Dali Knørr.Jens í Dali seldi seinnibrøðrunum Kristoffur ogNiels Jákup Nielsen áStondum skipið. Kristoff-ur og Niels Jákup fortalduseinni, at áðrenn teir fóruvið Knørri, hevði Jenssagt við teir, at um teirikki fingu tað at bera tilfíggjarliga so skuldu teirbara koma aftur við skipi-num, tíðirnar vóru seravánaligar. Men teir klár-aðu seg væl. Knørrur vardrúgvur í føroyska fiski-flotanum, - hann var seld-ur av landinum í 1983.

Í eini grein í Varðanumgreiðir Jens Pauli í Dalifrá, at í árunum 1922, 23og 24 var ein norskurhvalaskjótari, "Vesli Kari",á hvalaveiðu í Vesturgrøn-landi. Ein kendur norskurskipari, Johan Olsen, førdiskipið.

Johan Olsen var hesi ár-ini varugur við ørgrynniav fiski á Fyllabanka,beint uttan fyri Godt-haab.

Hetta var orsøkin til, atnorska skipið "Faustina" ásumri 1924 fiskaði viðVesturgrønland.

Á veg heim undanGrønlandi var "Faustina"á Havnini við fullari last.

Skiparin greiddi JensPaula frá, at teir høvdufiskað í 17 dagar.

Jens Pauli greiðir íVarðanum soleiðis frá: "Egvar umborð og hugdi atfiskinum, og gjørdi tá avvið meg sjálvan, at egskuldi fara ein túr tilGrønlands,um eg fekk fartil tess. Eg tosaði so við

pápa um at fáa Knørr atføra, og var tað leyst ogliðugt alt í einum".

Síðani greiðir Jens Paulinágreiniliga frá øllum,sum skip og manning varfyri henda túrin, hvat teirfiskaðu, hvussu líkindinivóru, - um veður og vindv.m.

Jens Pauli er ikki farinúr Føroyum eins og aðrirskiparar. Hann hevur áðr-enn túrin havt holla vís-indaliga vitan um viður-skifti, sum høvdu týdningfyri sigling og fiskiarí íVesturgrønlandi, ikki min-st um veður, vind, og ísv.m.

Í greinunum eru javnannevnd nøvn á bókum ogtíðarritum, t.d. "Medelserom Grønland", "Tidenstegn", Johan Hjort, pro-fessari, og staðarnøvnsum Hjortetakken, BuxeFjord, Kookoyggjarnaro.s.fr. Hann nevnir eisinifleiri fiskirannsóknarskip,tey flestu norsk, sumhann vitjaði umborð á íGrønlandi.

Hesar royndir hava iva-leyst havt stóran týdningfyri menningina av føroy-sku fiskivinnuni undirGrønlandi. Teir foreraðugrønlendingum línu, oghetta setti gongd á teirralínuveiði. Knørrur varkortini ikki fyrsta føroy-ska skipið, sum var tilfiskiskap undir Grøn-landi, - fiskiroyndir vórugjørdar frammanundan.M.a. hevði NapoleonAndreasen fiskað kalvaog svartkalva undir Grøn-landi.

Seinni gjørdist fiski-veiðan við Grønland eintann mest týðandi táttur-in í føroysku fiskivinnuni.

Napoleon var annarsvið í nógvum virksemi.Eitt tíðarskeið var hannbýráðslimur.Hann var eis-ini ein av stigtakarunum,tá Sanatoriið varð sett ástovn.

Tá Napoleon gekk burt-ur við "Oliviu" keypti Jenspartabrøvini, sum Napo-leon átti í Føroya Banka.Og tá Kjølbro á fyrstasinni søkti Føroya Bankaum lán til skipakeyp,noktaði bankin at gevahonum lán. Hetta frættiJens í Dali og boðaði frá,at hann persónliga vildigarantera fyri lánið.Tá bartil, Kjøbro fekk lán fráFøroya Banka og keyptisítt fyrsta skip. So sigastmá, at hetta vóru væl út-givnir pengar. Napolenseldi eisini kol, beintnorðanfyri sjómansheim-ið í Polasa pakkhús. Koliðsjálvt var í Tinganesi.

Abbin merkismaðurJens í Dali var merkis-maður. Einaferð keyptihann 11 skip undir ein-

Jens Pauli í Dali var sonur Jens í Dali. Hann vaksupp, meðan faðirin bygdi upp sítt stóra reiðara-virki og hevði skiparaskúla um veturin.Tað komat merkja alt hansara lív og virksemi. Dópsnavnhansara var Jens Pauli Andreasen,men í 1934 fekkhann sær í Dali til eftirnavn.

Hann var formaður í Skiparafelagnum í 1921 ogvar nevndarlimur í mong ár.

Meðan Jens Pauli gekk í realskúla í Havn,undirvísti pápin honum framíhjá í navigatión, ogbert 14 ára gamal tók Jens Pauli í 1901 skipara-prógv á skúlanum hjá pápa sínum og fór at hjálpahonum við undirvísingini.

Seinni yvirtók Jens Pauli skúlan hjá pápanum,og hann varð stjóri, tá skúlin varð skipaður sum"Thorshavns Navigationsskole" í 1918.Tá skúlin í1927 varð umskipaður til "Færøernes Naviga-tionsskole" við stýrimansútbúgving eisini, vardanskarin Guldhammer stjóri í tvey ár, og JensPauli tók yvir aftur í 1929.

Jens Pauli var sjómansskúlastjóri, til hann legðifrá sær fyri aldur í 1957. Hann legði alstóran dentá, at útbúgvingin fyri sjómenn í Føroyum varskorin eftir føroyskum leisti og sett soleiðis sam-an, at hon tænti føroyskum tørvi.

Tað hevði hann mangt stríðið við danskar ogføroyskar myndugleikar um øll tey árini, hannhevði við siglingarundirvísingina at gera. Á skúla-num vildi hann ongantíð verða nevndur stjóri,men skipari.

Jens Pauli í Dali var til skips við skipum hjápápa sínum og førdi "Boreas" árinini 1910, 1912og 1913, tá hann fór í land fyri sjúku. Í 1911 hevðihann verið í Danmark og tikið stýrimansprógv.

Í 1925 legði hann til brots aftur við "Knørri" ogførdi hann í Grønlandi trý tey fyrstu árini, føroyskskip brutu næsar har. Kend er frásøgn hansara ítíðarritinum "Varðanum" um hesar slóðbrótandisiglingar- og veiðiferðir, sum FF-blaðið fer at takaupp í næstum.

Í Skiparafelagnun sæst hann fyrstu ferð í 1917sum kassameistari, og í 1918 kom hann í nevnd-ina. Árið 1921 var Jens Pauli í Dali formaður íSkiparafelagnum. Hann sat í nevndini nógv áreftir tað, bæði í tjúgunum, tredivunum og fjøruti-num.

Hetta skjalið fekk Sig-mund frá týskarunum,tá hann skuldi gerauppmátingar á einumserliga væl vardum økií Hundested. Sigast máat Sigmundur hevurverið sera djarvur, - sum"frítheitskempari" at hat-ta sær inn á týskt øki.

Síða 19Nr. 275 - 15. august 2002

Napoleon Andreassen varð vanliga nevndur Poli íDali, og hann var undangongumaður í føroyskumvinnulívi um aldaskiftið. Hann var nevndarlimur íSkiparafelagnum í nøkur ár, og í 1903 var hannformaður.

14 ára gamal fór Poli at sigla við skonnartini"Frederiksvaag". Nøkur ár seinni fór hann tilAmerika, og trý ár var hann við eini týskari bark.

Í 1889 var hann heima aftur, og saman viðbeiggjanum Jens í Dali og Hanus hjá Malenu íNólsoy keypti hann sluppina "Beatiful Star" úrOnglandi í 1890.

Stutt eftir fór hann til Danmarkar at lesa tilstýrimann. Har giftist hann við donsku Oliviu, ogtey búsettust í Havn.

Jens í Dali og hann áttu tey fyrstu árini fleiriskip í felag, men býttu so sundur og høvdu fleiriskip í part.Poli átti og førdi eitt nú "Pride of Essex".

Í 1897 søkti hann myndugleikarnar í Danmarkum loyvi at sleppa ta longu leiðini til Grønlandsat fiska, men hetta loyvið var honum ikki játtað.Tá fiskakeyparar í Grimsby lótu so ringan prísfyri fiskin frá føroyskum skipum, fóru hann ogJens í árinunm 1900 undir at senda skipini til Hol-lands við lakasaltaðum fiski. Móttøkuhavnin varIjmuiden, og hetta stóð uppá í tvey ár, til prísurinbatnaði aftur í Onglandi.

Í 1906 gjørdi Poli í Dali fyrstu føroysku fiski-royndina í Grønkandi við sluppini "Karin", sumhann átti saman við Jógvan Christiansen hjáMikkjali og Esmari Poulsen í Hesti. Hann fekkTummas við Kráir at koma við "Havgásini" hjágarðamonnum í Vági eisini.Teir fingu bara kalva.

Árið eftir stríddist hann fyri at stovna trolara-felag í Føroyum, og í 1908 kom trolarin "Atlanta",sum hann førdi onkrar túrir, men royndin vardibert hetta eina árið.

Poli í Dali var millum teirra, sum í 1908 stovn-aðu Thorshavns Mælkeforsyning við meiarí ogrutusigling og var nevndarlimur í hesum felag.Fyrsta árið helt meiaríið til í húsum hansara Arnes-minde í Bringsnagøtu.

Hann var eisini teirra millum, sum stríddust fyriat fáa bryggjur bygdar í Havn, so líkindini hjáfiskivinnuni skuldu verða betri.

Poli í Dali varð ikki gamal maður. Í 1912 gekkhann burtur á Suðurlandinum við sluppini"Oliviu". Hann var 46 ára gamal.

Kona hansara var eina tíð búgvandi í Føroyum,men flutti um 1920 til Ný Zealands. Fyrst var honí Danmark í eini tvey ár. Men so fluttu hon og eindóttir til Ný Zealands, har synirnir Hans ogAndreas høvdu fingið fótin fastan innan fiski-ídnað.Tey búðu í Auckland.

Tað næsta, sum frættist frá teimum, var, at um1930 var dótturin vald til vakuleikadrotning. Honvar aftur í Føroyum meira enn eina ferð.

um í Skotlandi. Og einsøga er um, at tá hannhevði avtalað skipakeypvið ein skota, og seljarinfór at tosa um keypssátt-mála og treytir fyri gjald-ing v.m. knappaði Jensskjúrtuna upp, tók einamappu fram og segði, athann skuldi onga kon-trakt gera, hann skuldigjalda í hondina. Hettavar ikki vanlig manna-gongd í sambandi viðskipakeyp tá sum nú og,tí gjørdist skotin ikki sørtilla við. Alt spældi kortini

væl av og Jens keyptiskipið kontant.

Eitt av skipum hansaravar "Dountless", sum varkeypt í 1892. Hann hevðiverið kappsiglari. Úr hes-um skipi brúkti Jens viðtil húsini, hann bygdi í C.Pløyensgøtu, og er hettatilfar til enn.

Jens var eisini valdur áFøroya Løgting, men satbara eina løgtingssetu.

Sigmund fór atarbeiða við vøtnumSigmund var 60 ár, tá

hann varð pensjóneraður.Tá fór hann at arbeiðafyri seg sjálvan. Eitt tíðar-skeið arbeiddi hann eisinifyri Landsverkfrøðingin.

Sigmund kom at ar-beiða serliga nógv við før-oysku vøtnini. SEV hevðieinaferð ætlan um at út-byggja vatnorku í Vágum.Sigmund varð spurdur,um hann kundi máta dýp-ið á Fjallavatni. Tað vístiseg at liggja millum 46og 36 metrar.Tað gjørdisttó rok um umrøddu ætlan-ir, og seinni varð vatnið

friðað. Sigmund fekkáhuga fyri at fáa at vita,hvussu vøtnini annarssóðu út. M.a. fekk hannstaðfest, at Sørvágsvatnvar 59 metrar djúpt.

Vit takka Sigmund fyrisamrøðuna og ynskjahonum og Ritu alt taðbesta framyvir. Her kannverða nevnt, at Rita hevurikki verið "fyri nothing".Hetta sæst á teirra framúrhugnaliga urtagarði kringhús teirra við Sandá. Ogher eigur Rita sín stóraleiklut.

ÅÅlleessuunndd:: Et nytt trålkon-sept med slusekammerbak på tråleren for dokk-ing av trålsekk, betegnesnå som den største nyhet-en for trålflåten sidenhekktråling kom for vel40 år siden.

Med voksende interes-se utenfra, har Fisker-strand Verft og sam-arbeidspartnere i lang tidjobbet med konseptetsom blir presentert på enpressekonferanse underNor-Fishing i Trondheim idag (7. august). Nyhetener en godt bevart hem-melighet før saken forførste gang når ut tiloffentligheten gjennomFiskaren.

Miljøvenning Den nye fartøyteknologi-en bidrar til økt sikkerhet

og mer skånsom råstoff-behandling, lover Fisker-strand Verft som samar-beider med Rolls-RoyceMarine AS, SINTEF Fiskeriog havbruk og rederietCR Seafood om den nyekonseptet.

Rederiet hører til iCosta Rica, men har nor-ske eierinteresser påSunnmøre og det nye far-tøyet skal fiske på densørlige halvkule. Trålkon-septet for dokking oginnfløting av trålsekk erberegnet for mellomstoreog store trålere.Tråldokk-teknologien kan tilpassesulike typer av fiskeri ogulike båtstørrelser.

Det store framskrittetfor tråling, er at trålen“flyter” inn i båten nedepå hekken før slusenestenges og innholdet i

trålen sorteres automat-isk før fangsten havner iRSW-tankene.

Fire millioner Utviklingen har pågått iover ett år og har hatt etbudsjett på knapt firemillioner kroner. Pro-sjektet er støttet av Norskforskningsråd sine FUNN-midler og SND.

De fordelene som skaloppnås med det trålinggjennom slusekammer erbedre arbeidsmiljø påinnebygd arbeidsdekk ogmindre belastning påwire og oppheng.

I tillegg loves det bedrekvalitet på fangsten fordidet reduserte trykket i trål-sekken medfører mindrebloduttredelser på fiske-kjøttet.Hele fangsten skalkunne utnyttes som

førsteklasses råstoff, noesom gjør tråling merressursvennlig. Summenav alle faktorer vil væreøkt inntjening.

Som autolinesluser Den nye teknologien kanpå mange måter sammen-lignes på slusedokk påautolinebåter som førstble utviklet ved Fisker-strand Verft i samarbeidmed rederiet HolmesetAS i Haram og Marintek iTrondheim og brukt påautolinebåten “Geir”. Nåhåper aktørene at trål-konseptet skal bli like vel-lykket.

Det er særlig tråling avfisk til konsum som vil fånytte av det nye konsept-et, som allerede har skaptinteresse hos store færøy-ske fartøy som drivermed tråling av kolmule tilkonsum. I tillegg kan sak-en bli nyttig for framtid-ens reketrålere og hvit-fisktrålere. Den norskeringnotflåten som tråleretter kolmule, vil troligfortsette å fiske tilindustriformål og forbe-reder seg nå på en frem-tid med mindre tråling pågrunn av en foreståendeinternasjonal reguleringav kolmulefisket.

Intrafish hevur á síni heimasíðu eina frásøgn um nýggjastutøknina innan trolaraveiðina. Sagt verður m.a.:

Síða 20 Nr. 275 - 15. august 2002

Ortopædkirurgiskurskómakari & bandagisturfrá SAHVA verða á Klaksvíkar Sjúkrahúsi 27, august 2002 og áLandssjúkrahúsinum 28., 29. og 30. august 2002.

Tíð fæst við at ringja á tlf. 455463 / 456191, týsdag og mikudagkl. 10.00 - 12.00.

Klaksvíkar SjúkrahúsFO-700 Klaksvík

Jørgen Niclasen, lands-stýrismaður, legði 5. aug.fyri tingið uppskot umfiskidagar komandi fiskiársum byrjar 1. september.Uppskotið er at havaóbroytt fiskidagatal. Í við-merkingunum til upp-skotið verður gjølla greittfrá tilmælinum hjá sovælfiskidaganevndini sumFiskirannsóknarstovuni.Hesum hava vit væl ogvirðiliga greitt frá her íblaðnum, so vit endur-geva tann partin sum kall-ast:

ViðgerðlandsstýrismansinsHetta er fimtu ferð, atlandsstýrismaðurin ogumsitingin skulu viðgeratilmæli frá ráðgevandistovnum, aftaná at fiski-dagaskipanin uppruna-liga varð sett í verk frá 1.juni 1996.

Í 1997 samtykti løgting-ið at seta fiskidagataliðniður við 12,5%, í 1998við 5%, men í 1999, 2000og 2001 varð onginbroyting gjørd. Uppskot-ið frá landsstýrinum í1998 var at skerja fiski-dagatalið við 10%, í 1999óbroytt fiskidagatal, í2000 at skerja talið við5% og í 2001 óbroyttfiskidagatal.

Í síni viðgerð hevur um-sitingin styðja seg til áset-ingarnar í lógini umvinnuligan fiskiskap umat varðveita tilfeingið ogat troyta og gagnnýtahetta burðardygt á skila-besta hátt, lívfrøðiliga ogbúskaparliga.

Ein av høvuðsmálset-

ningunum við fiskivinnu-politikkinum er, at tað bú-skaparliga grundarlagiðundir fiskiflotanum verð-ur styrkt.Málið er stuðuls-frí vinna, ið sjálv klárar atendurnýggja seg, hartrygd og trivnaður hjáokkara sjófólki betrast.Tað ber til í dag at stað-festa, at stuðulin er burt-ur, og at fíggjarliga støðanhjá vinnuni er so nógvbetri, at nýggj skip tilheimaflotan eru komin,og onnur eru á veg.Tanntilætlaða tillagingin erbyrjað, og við at saman-leggja veiðiloyvi, verðafærri eindir. Stabilitetur erumráðandi, og tí mugubroytingar henda líðandi.

Tað verður soleiðisskotið upp at havaóbroytt fiskidagatal fyriverandi bólkar komandifiskiár. Tað er framhald-andi neyðugt at ansa væleftir, at veiðitrýstið ikkigerst ov stórt á hvønnfiskastovn sær, og tað mávera fylgt væl við gongd-ini komandi fiskiár,og umneyðugt mugu tiltøk, sumvíðkaðar friðingar setast íverk. Vísast skal eisini áonnur tiltøk, sum eru ellaverða sett í verk. Løgting-ið samtykti í vár uppskotfrá fiskimálaráðnum um,at brúksskylda skal fylgjavið fiskirættindum, hartreytin fyri at avhendafiskidagar er, at ein sjálvurhevur brúkt í minsta lagi60% av sær tillutaðumfiskidøgum fiskiárið fyri.Arbeitt hevur eisini veriðvið fylgissveinaeftirliti, oger nú komið hartil, atfylgissveinaeftirlit fyri

heimaflotan verður sett íverk í heyst.

Búskaparliga kósin hjáheimaflotanum er røtt,ogfiskiskapurin er støðugurum 100 tús. tons árliga,síðani fiskidagaskipaninkom. Eisini skal við-merkjast, at eftir 5 árumvið fiskidagaskipanini erutoska-,hýsu- og upsastovn-arnir væl fyri.

Samsvarandi grein 22,stk.1 í lógini um vinnulig-an fiskiskap skal við løg-tingslóg verða ásett fiski-dagatal fyri botnfiska-veiði á føroyska land-grunninum hvørt fiskiár-ið. Samsvarandi hesi áset-ing og tilmæli frá tásit-andi skipanarnevndskjeyt landsstýrið, í lógar-uppskotinum um fiski-dagar fyri fiskiárið2000/2001, upp eisini atáseta fiskidagar fyrilemmatrolarar yvir 1000HK (bólkur 1), men løg-tingið tók ikki undir viðuppskoti Landsstýrisins.

Í tráð við oman fyrinevndu lógaráseting hev-ur fiskimálaráðið síðanitikið stig til at gera eittannað uppskot um, hvus-su lemmatrolararnir komaundir dagaskipan. Setturvarð ein arbeiðsbólkurvið umboðum frá feløg-unum fyri lemmatrolarar,línuskip, partrolarar ogútróðrarbátar og umsit-ingina at gera uppskot,men arbeiðið hevurleingi ligið stilt.

Ásannandi at ein samdfiskidaganevnd mælir til,at eisini hesin bólkurin avfeskfiskaflotanum kemurundir dagaskipan, fer

fiskimálaráðið enn eina-ferð at skipa fyri orða-skifti millum umboð fyriteir ymisku skipabólkar-nar at finna eina loysn áhesum spurninginum. Tilein onnur loysn er sam-tykt, fer fiskimálaráðið íkunngerð at áseta somuskipan fyri lemmatrolar-arnar fyri komandi fiskiár,sum hevur verið galdandihetta fiskiárið.

OkkaraviðmerkingarNú er hetta skrivað, áðr-enn 1. viðgerð av máli-num í tinginum, so okk-ara viðmerkingar eru bertgrundaðar á henda partinav viðmerkingunum hjálandsstýrismanninum.

Tað skal ikki sigast eittringt orð um tað, sum er

sagt, heldur vilja vit vísa átað sum ikki verðurnevnt.

Vit halda okkum kunnasiga, at tað er sera stóróvissa um almennu ráð-gevingina á økinum, oghetta ásannar landsstýris-maðurin eisini við atáseta sama fiskidagatal.Men hvat ætlar lands-stýrismaðurin egentligaat gera við henda stóraspurning, sum verðurmeira eyðsýnligur fyrihvørt ár sum gongur?Men hesin spurningurinverður ikki nevndur viðeinum orði.

Og hvussu skal fylgjastvið broytingum í veiðu-orkuni. Mótsatt tí sumfiskirannsóknarstovansigur, so leggur vinnanstóran dent á, at her fæst

ein skipað uppgerð. Hes-um hevði vinnan havtáhuga fyri at medvirka til,men tí hevur fiskimála-ráðið ikki havt minstaáhugan fyri. Og tá hugs-að verður um effektivitet-in í fiskimálaráðnum erikki nógv ið kann væntasthaðani.

Og her kann vísast á taðsum landsstýrismaðurinnevnir um ein arbeiðs-bólk, sum skuldi gerauppskot um hvussulemmatrolararnir kundukoma undir fiskidaga-skipanina. Eitt arbeiðisum leingi hevði ligiðstilt. Tað kundi veriðáhugavert at fingið upp-lýst orsøkina til tess!

Síða 21Nr. 275 - 15. august 2002

30. juli 2002.Eg tosaði viðskiparan á AQQEQ (RÝP-AN) í kvøld. Teir fóru atsigla suður til Nanortalikfríggjadagin at landa.Eydnan var við teimumhesaferð, og teir landaðu18.4 tons av krabbamánadagin, - so hýrurinvar góður. Teir høvdudrigið allar teinarnar inná dekkið, áðrenn teir fóruat sigla suður.Teir vóru áveg norðuryvir aftur, ogveðrið var av tí besta, -eitt sindur av toku.

GR-TARSERMIUT hjáRoyal Greenland lá her íSisimiut í morgun. Skiparier Torbjørn Joensen úrVági, yvirstýrimaður Tord-

ar Dimon úr Vági, kokkurJónleif Augustinussen úrVági, maskinstjóri BjarkiJohansen úr Sandavági, 1.Meistari Narvi Eyðunssonúr Vági og Sámal J.Samuelsen úr Vági erfabriksstjóri. Teir byrjaðuá Hafnafjørðinum 14. junihar skipið stóð á bedingvegna leka á pakkdósini.Teir fóru av aftur Havna-fjørðinum 20. juni ogkomu til Eysturgrønlandstann 22, men har vareinki at gera fyri ísi. Sovarð farið vesturum, harteir byrjaðu fiskiskaptann 24. Juni.Teir fóru inntil Nuuk at landa 400 tonstann 7. juli . Hendan túrinteir landa í Sisimiut hava

teir 385 tons inni.

Krabbaskipið ALDAN hev-ur verið eitt slag avroyndartúri. Teir byrjaðuvið Disko-oynna og end-aðu heilt norðuri viðUpernavik, men krabbivar eingin.Teir brúktu 10dagar til leiting, men

einki kom burturúr. Núeru teir úti í kantinum, oghava teir fingið eini 40tons av lidnari vøru niðuruppá 20 dagar.Krabbin ersera góður, sigur skiparinRógvi Joensen ú Klaks-vík. ALDAN skal inn tilNuuk at liggja í einar tværvikur. Alt fólkið verður

flogið heim til Spanien.Veðrið hevur verið tað

sama, nógvur vindur avútnyrðingi.

Tann 1.august kom INGI-MUNDUR inn við 44tonsum av rækjum í kør-um.

AQISSEQ og RÝPANkomu inn her í Sisimiuttann 3. August. Teir skuluumvæla okkurt við systemi-num viðv. tangunum, sumkrabbin verða goymdir ítil landað verður tann 7.august. INGIMUNDUR

kom inn í dag. Teir havaverið til fiskiskap í 2samdøgur og hava 49tons inni.

Tann 9. august komIKKAMIUT inn her tilSisimiut. Teir høvdu HE-LENU L. uppá sleip. HE-LENA L. hevði fingiðmaskinbrek, og IKKA-MIUT fór út aftur beinanvegin.

“INGIMUNDUR”

Sum umrøtt fyrr í blaðnum, fall dóm-ur tann 12. juni í landsrættinum ísakarmálinum millum ein fiskimannog Føroya Fiskimannafelag.

Fiskimaðurin kravdi at fáa trektalimagjaldið aftur, tá hann ikki vildivera "tvungin" limur í felagnum.Fiskimaðurin fekk viðhald í FøroyaRætti við stórt sæð ongum grund-gevingum.

FF kærdi dómin fyri landsrættin,sum tók málið upp fyrst í juni, ogtann 12. juni fall dómur, sum gav FFfult viðhald.

Viðkomandi fiskimaður boðaði fráí bløðunum, at hann fór at royna

málið við hægstarætt. Tað kann tóikki gerast uttan víðari. Fyrst skalsøkjast um loyvi til tess til eina ser-liga nevnd. Hetta skal gerast innan 8vikur, frá tí dómurin er fallin.

Nú eru hesar 8 vikurnar farnar, ogsum vit hava frætt, so er einki stigtikið til at fáa málið fyri hægstarætt.

Hetta merkir, at dómurin er enda-ligur, og at tað er friður um hendaspurning.Hetta er ein dómur,sum errættiliga avgerandi fyri fakfeløg yvir-høvur í Føroyum, har tað er vanligt,at tað er friður um limaskapin í fak-feløgum.

Síða 22 Nr. 275 - 15. august 2002

Í løgmansrøðuni verður nógv gjørt burturúr løgmál-um, og tað kann ikki sigast annað enn, at tað sumverður sagt ljóðar sera væl. Sagt verður:

LøgmálSamgongan hevur gjørt av atskipa føroyskt Løgmálaráð, sumskal standa fyri arbeiðinum atskipa Føroyar sum eitt sjálv-støðugt, nútímans rættarsam-felag við fullgóðari rættartrygd,egnum lógum og fyrisiting á øll-um økjum, egnari løgverju ogegnari rættarskipan.

Við lóg skal land byggjastAt byggja landið við føroyskarilóg, er tann tátturin, sum eina-mest hevur ligið á láni í føroyskafólkaræðinum undir heimastýris-skipanini. Eitt stórarbeiði liggur íat menna føroyska løgfrøði, før-oyska rættarskipan og føroyskardómstólar - tað, vit vanliga rópa"triðja statsvaldið". Tað verður

ikki gjørt bara við at seta á stovnløgmálaráð ella at yvirtaka don-sku skipanina. Løgmálaráðið skalharafturímóti megna at seta ígongd eitt miðvíst arbeiði ogsamstarv - bæði innanhýsis í Før-oyum og í samskifti við umheim-in, har høvuðsmálini eru (m.a.)(ovast á listanum):

At seta rættar-trygdina ovastSíðan verða nevnd nógvonnur mál. Eisini verðurumrødd ein nýggj grund-lóg, sum skal verða "bul-urin í einum sjálvstøðug-um føroyskum rættarsam-felagi".

Síðan verður umrøttlógforum fyri at "mennaføroyskan lóggávu- ogfyrisitingarsið".

Hetta ljóðar alt seravæl. Men tað, sum er av-gerandi, er ikki, hvat iðverður sagt, men hvat iðverður gjørt, og hvussu

borgararnir merkja frá-boðaða politikkin.

Her hevur FF sínarroyndir, sum væl og virði-liga er greitt frá her í blað-num.

Vit eru so "væl" fyri, atsum tíðin gongur, fáa vitbetri og betri staðfesttann veruliga rættar-politikkin hjá sovæl polit-isku skipanini (íroknaðandstøðuna) sum hjá løg-manni persónliga.

Tað eingin ivi um,at taðsum borgarin merkirfyrst, er hvussu rættar-trygdin virkar í veruleika-

num.Tað mest grundleggj-

andi er, at borgarin kannrokna við tí, sum er ásett íeini lóg, og at lógir viðsama innihaldi verða um-sitnar eins, uttan mun tilhvat politiska leiðslanannars kundi hugsa sær.

Her skal verða komiðaftur til málið um yrkis-ráðið hjá lønjavningar-grunninum, tí nú kanntað verða sammett viðeitt annað mál av samaslag. Júst hendan sammet-ingin lýsir betri enn vælsovæl rættarfatan sum

trúvirðið hjá løgmanni.Her er ikki "bert" talanum eina nevnd meira ellaminni. Málið hevur alstór-an týdning vegna tær av-leiðingar fyri rættartrygd-ina hjá fiskimonnum,sumhetta mál hevur havt viðsær.

Tað hevur sum so einkiat siga, hvat málini snúgvaseg um,og tí verða tey herkallað "mál 1" og "mál 2".

Mál 1Tann 23. mai 1997 varð lýst løg-tingslóg um Lønjavningargrunnin,har tað í § 4 m.a. verður sagt:

At ráðgeva landsstýrismanni-

num í spurningum viðvíkjandiinntøkutrygd v.m. og í spurning-um viðvíkjandi fyrisitingini hjáLønjavningargrunninum verð-

ur sett eitt yrkisráð við 5 lim-um...

Lógin varð lýst, men honvarð ongatíð sett í gildi avbert einari orsøk, og honvar at táverandi lands-stýrismaðurin John Peter-sen ikki bríggjaði seg umtað undirstrikaða ískoytiðtil lógina, sum var komið íhana eftir uppskoti frávinnunevndini og síðansamtykt av samdum tingi.

Tá so Anfinn Kalsberg,av orsøkum sum ikkiskulu komast inn á her,bráðfeingis gjørdist lands-stýrismaður í fiskivinnu-málum hevði hann somustøðu. Hetta varð í særsjálvum eitt greitt brot áskyldina hjá landsstýris-monnum samb. stýris-skipanarlógina at seta íverk løgtingsins samtyktir.

Løgmaður royndi tískilat legalisera hetta brotvið at fáa tingið at avtakalógina.

Hetta gjørdi hann m.a.við hesum grundgeving-um í tinginum:

Undir 1. viðgerð(Tað) er ikki samsvarmillum tað, sum nústendur í lógini um...yrkisráðið og stýris-skipanarlógina... Tíhaldi eg eisini, at tað erskylda hjá landsstýri-num at koma niðan ítingið at boða fráhesum.

Undir 2. viðgerð...orsøkin til... (uppskotiðhjá landsstýrinum um

at avtaka Yrkisráðið) er,at Vinnunevndin (gjørdi)eitt broytingaruppskottil (upprunaliga) upp-skotið hjá landsstýri-num og fær tað samtyktá løgtingi... Í hesum upp-skoti stendur í § 4, at"ráðgeva landsstýris-manninum í spurning-um viðvíkjandi inntøku-trygd v.m.verður sett eittyrkisráð við 5 limum",...Men broytingarupp-skotið sum bleiv sam-tykt og kom í lógina,har stendur í § 4: "Fyrstastk. verður orðað soleið-is, at "ráðgeva lands-stýrismanninum við-víkjandi inntøkutrygdv.m. og í spurningumviðvíkjandi fyrisitingini

hjá Lønjavningargrunni-num verður sett eittyrkisráð við 5 limum".Altso fer løgtingið inn ogsigur, at nú skal eitt ráðvera við til at skipa fyri-sitingina av Lønjavn-ingargrunninum. Harkoma vit í stríð viðsjálva stýrisskipaninahjá okkum, tí tað erlandsstýrismaðurin oghann aleina, sum hevurábyrgdina av fyrisiting-ini. Tí ynskir landsstýriðat broyta hetta...

FFrraammhhaalldd áá nnææssttuu ssííððuu

Síða 23Nr. 275 - 15. august 2002

Sum tað sæst, er innihaldið íundirstrikaðu lógargrein-unum fullkomiliga eins.Nevniliga at ein nevnd skalkunna geva landsstýris-manninum tilmæli um um-sitingini/fyrisitingini av einilóg ella skipan, har lands-stýrismaðurin annars hevurábyrgdina.

Tískil hevur løgmaðursjálvur bæði staðfest ogundirskrivað eina lóg viðeinum innihaldi, sum hann ímáli 1 metti at vera í stríðvið stýrisskipanarlógina.

Men okkara kanningarhava víst, at báðar reglurnareru fullkomiliga í tráð viðstýrisskipanarlógina. Umhetta sigur danski serfrøð-ingurin á økinum, professa-rin og dr.jur. Peter Blumeum yrkisráðið og er hetta sogaldandi fyri bæði ráðini:

DDeerr eerr ......iikkkkee nnooggeettggrruunnddllaagg ffoorr aatt aannttaaggee aatt uudd--vvaallggeett vviillllee hhaavvee ffuunnggeerreett iissttrriidd mmeedd aallmmeennee kkoommppee--tteenncceeffoorrddeelliinnggsspprriinncciippppeerr..II ddaannsskk rreett eerr ddeerr mmaannggeeeekksseemmpplleerr ppåå rrååddggiivveennddeeoorrggaanneerr mmeedd iinntteerreesssseerree--pprrææsseennttaanntteerr,, ddeerr hhaarr ttiill oopp--ggaavvee aatt rrååddggiivvee eenn mmiinniisstteerrmmeedd hheennssyynn ttiill ffoorrvvaallttnniinngg--eenn aaff eett bbeesstteemmtt oommrrååddee..DDeettttee eerr ff..eekkss.. uuddttaalltt iinnddeenn--ffoorr aarrbbeejjddssmmaarrkkeeddssoommrråådd--eett.. SSååddaannnnee kkoonnssttrruukkttiioonneerraannttaaggeess iikkkkee aatt sskkaabbeeuussiikkkkeerrhheedd oomm kkoommppee--tteenncceeffoorrhhoollddeennee,, oogg ddee aann--sseess iikkkkee ffoorr aatt vvæærree pprriinncciipp--iieelltt bbeettæænnkkeelliiggee.. TTvvæærrtt--iimmoodd ttiillssiiggtteerr ssååddaannnnee rreeggll--eerr aatt ggeennnneemmfføørree eenn rreegguull--eerriinngg,, ssoomm ddee iinntteerreesssseerreeddeeppaarrtteerr hhaarr iinnddsseeeennddee mmeeddoogg eenn vviiss iinnddffllyyddeellssee ppåå..

DDeerr ffoorreelliiggggeerr ssåålleeddeessiikkkkee nnooggeett ggrruunnddllaagg ffoorrmmiinniisstteerreenn ttiill iikkkkee aatt eettaabb--lleerree rrååddeett ((yyrrkkiissrrááððiiðð)) ii

oovveerreennsssstteemmmmeellssee mmeedd lloovv--eennss §§ 44..

Løgmaður hevur við athava staðfest mál 2 í veru-leikanum ásannað, at hannhevur villeitt tingið í mál 1við at hava givið tinginumskeivar upplýsingar ummanglandi samsvarið mill-um ta lógina og stýris-skipanina. Tað ber enntá tilat prógva, at hann hevurgjørt tað ímóti betri vitan.Tað er annars fleiri dømibert í hesum máli um, hvus-su lættliga løgmaður fer umsannleikan. Annars mettifiskivinnuusmitingin alsikki, at talan var um nakaðmótssríð millum lóg umstýrisskipanarlóg.

At geva tinginum skeivarupplýsingar verður í einumrættarsamfelag roknað fyriat vera eitt brot á lógina umábyrgd landsstýrismanna,har tað er skylda hjá lands-stýrismonnum at siga satt.

Løgfrøði grundaðá anda og moral!Og nú koma vit til næstastig í hesum máli nevniligatað løgfrøðisliga, og gekkhetta fyri seg í landsstýris-málanevndini hjá løgtingi-num.

Tað varð greitt frá fyrstadegi, at endamálið við við-gerðini var at káva út yvirmálið og at gjøgnumgataskyldina hjá løgmanni oglandsstýrismonnum at sigasannleikan.

Í samband við eina ítøki-liga skeiva "kunning" sumløgmaður í fleiri umførumgevur tinginum,enntá í sam-band við eitt løgtingsmálum tulking av stýrisskipan-arlógina kemur nevndin viðsínum skrivara til ta niður-støðu, at "tað er ivasamt umløgmaður úttalar seg løg-

frøðisliga (í málinum)...heldur letur tað til, athann úttalar seg um tað,sum hann sjálvur heldurvera tankarnar aftanfyri(andin og moralurin) ístýrisskipanarlógini". Tað eróneyðugt at siga, at hetta erein undanførsla, sum altíðkann nýtast.

Og ein av fedrunum atstýrisskipanarlógini kemur íeinum notati til ta niður-støðu, at tað ongan týdninghevur fyri viðgerðina av ein-um máli sum viðvíkir sjálvastýrisskipanarlógina ""ssjjáállvvttuumm vviitt lleeggggjjaa ttiill ggrruunndd aattlløøggmmaaððuurr hheevvuurr úúttttaallaaðð sseegglløøggffrrøøððiisslliiggaa sskkeeiivvtt""..

Mótsatt hesum sigurdanski serfrøðingurin dr.jur.Peter Blume um hendaspurning:

DDeett ddaannsskkee ssttaattssssttyyrree eerrbbaasseerreett ppåå eenn ffoorruuddssæættnniinnggoomm,, aatt rreeggeerriinnggeenn vveedd ssiinneemmiinniissttrree ii uuddttaalleellsseerr oovveerrffoorrffoollkkeettiinnggeett ggiivveerr rriiggttiiggee ooggiikkkkee vviillddlleeddeennddee ooppllyyssnniinngg--eerr.. DDeennnnee ffoorruuddssæættnniinngg eerrffuunnddaammeennttaall ii eett ppaarrllaammeenntt--aarriisskk ffoollkkeessttyyrree.. DDeett ggæællddeerruuaannsseett oomm mmiinniissttrree uuddttaalleerrssiigg ppoolliittiisskk eelllleerr jjuurriiddiisskk..

Henda sammetingin ereinsamøll eitt nóg gottprógv fyri teirri "nýføroyskuløgfrøðini", sum hevur tilendamáls at beina fyri Før-oyum sum eitt rættarsam-felag.

Samsvarar viðløgfrøðini í ZimbabweMen sjálvsagt er hetta "løg-frøði" sum verður praktiser-að aðra staðni í heiminum,sum t.d. í Zimbabwe, fyri atnevna eitt í føroyska polit-iska orðaskiftinum aktueltland.Har hava teir á pappíri-num eina rættarskipan eftirbretskum demokratiskum

mynstri, men hon verðureisini her innanholað av løg-frøðingum, sum lata seg be-stilla til at ganga ørindi fyrimakthavararnar.

Tað skal nú sigast, at íZimbabwe hava teir mótsattokkum tó eina "pressu" ogeina "andstøðu" í orðsinssanna týdningi.

Alment staðfest:Lógir kunnu tulkast"efter behag"Og tað er júst tað sama, sumvit hava sæð í hesum máli-num, sum annars er so nógvskrivað um. Men tað nýggjaer, at undirskriftin hjá løg-manni á lógina um skipa-eftirlit er hansara egna vátt-an um, at hann hevur sagtósatt fyri tinginum í máli-num um yrkisráð. Er sam-starvsráðið í lógini umskipaeftirlit í samsvar viðstýrisskipanarlógina, so varyrkisráðið tað eisini.

Hetta er eisini ein váttanfyri, at landsstýrismála-nevndin, heldur enn at fáastaðfest hvat var rætt ellaskeivt, so vit í hvussu ervistu tað framyvir, beinleiðishevur runnið politiskørindi.Tað er nóg galið, ser-liga tá hugsað verður um atmeirilutin í nevndini var úrandstøðuni, sum vera skal.Úrslitið av hesi løgfrøðisligu"viðgerð" er, at uttan muntil, hvussu ein lóg ljóðar, sokann hon altíð útleggjast,sum tað passar persónligufatanini hjá landsstýris-manni av, hvussu hann kun-di hugsa sær at lógin skuldileggjast út.

Og uttan mun til um borg-ari hevur rætt ella ikki, sokann tað gera tað sama.Hetta er "rættartrygdin" vithava har á landi.

Mál 2Seinni er so tað hent, at gjørd er einlóg um skipaeftirlit, og her verðursagt í§ 44. Landsstýrismaðurin tilnevnirsamstarvsráð, ið hevur tíggju limir, oghvørs starv er:

a) at ráðgeva landsstýrismanninumog Skipaeftirlitinum í øllummálum, ið hava við trygd á sjónum,arbeiðsumhvørvið umborð ogfyribyrging fyri havdálking at gera,

b) at ráðleggja landsstýrismanninumum uppskot til lógir og reglur viðheimild í lóggávuni, og

c) at koma við tilmælum og uppskot-um viðvíkjandi lóggávuni umtrygd á sjónum og umsitingini avlóggávuni.

Tórshavn, 21. desember 2001 Anfinn Kallsberg, (sign.) løgmaður

FFrraammhhaalldd ffrráá uunnddaannffaarrnnuu ssííððuu

Síða 24 Nr. 275 - 15. august 2002

Begrebet retssikkerhed er ikke etentydigt begreb og er derfor hellerikke enkelt at definere. I JuridiskGrundbog er begrebet defineretsom: "Udtryk for samfundsforhold-enes regulering ved klare oggennemskuelige retsregler".Dette erfor så vidt en klar definition, menden er ikke let at bruge i praksis,fordi en stor del af lovgivningen net-op ikke er klar og letgennemskuelig.

Tidligere ombudsmand Lars Nord-skov Nielsen har defineret rets-sikkerhed som det forhold, at borg-erne får de ydelser, de har krav påefter lovgivningen, mens borgerneikke pålægges andre pligter enddem,der efter lovgivningen er hjem-mel til at pålægge dem.

Retssikkerhed opdeles traditionelt imateriel og processuel retssikker-hed. Den materielle og processuelleside af retssikkerhedsbegrebet sup-plerer hinanden, og begge sider bi-drager til det samlede retssikker-hedsniveau.

Materiel retssikkerhed handler omindholdet i retsreglerne.Det handlerblandt andet om, at en borger skalhave mulighed for at kende sine ret-tigheder ved gennemlæsning af lov-

givningen på et givent område. Dethandler også om, at forvaltningensafgørelse skal svare til indholdet iloven og være i overensstemmelsemed grundlæggende retsprincipper.Bl.a. skal afgørelsen være truffet pået sagligt grundlag og ud fra princip-pet om lighed for loven.

Den processuelle retssikkerhedhandler om, hvordan en sag skal be-handles fra ansøgning til afgørelse.Den processuelle retssikkerhedsikres ved faste spilleregler somf.eks. forvaltningslovens regler ompartshøring, aktindsigt og begrund-elsespligt. Borgerens ret til at klageer f.eks. en meget vigtig måde atsikre den processuelle retssikker-hed på. Hvis der ikke kan klagesover en afgørelse, er der tale omsvækket processuel retssikkerhed.

Tað verður ofta tosaðum rættartrygd, uttanat tað verður útgreinað,hvat ið veruliga liggur íhesum orði. Men vitendurgeva her eina dan-ska útgreining av hes-um fyribrigdi.

Sum tað sæst, merkirrættartrygdin greiðarreglur viðvíkjandi rætt-indini hjá borgarunum.Hann skal vita, hvønnrætt hann hevur. Ogheldur hann seg ikki fáasín rætt, er ásett einnærri ásett manna-gongd at fáa hetta stað-fest.

Stórt sæð kann sigast,at eingin av hesum regl-um verður hildin í Før-oyum. Fremsta eyðkennifyri okkara politisk-um-sitingarligu skipan er, attað eru stórt sæð ongarfastar reglur um nakaðsum helst. Tí gera øllstórt sæð, sum tað pass-ar teimum.

Hóast føgru orðini íhvørji løgmansrøðuverður ikki tikið eitt taðeinasta stig at bøta umrættartrygdina. Tað ein-asta, sum løgmaðurhevur gjørt, er at gerarættartrygdina verri.

Hann hevur persón-liga skipað soleiðis fyri,at í hansara løgmanstíðhevur FF ikki fingið av-greitt eitt tað einastamál, sum felagið hevur

reist yvirfyri avvarð-andi myndugleikum áfiskivinnuøkinum.

Tískil fer eingin máls-viðgerð fram, sum erein fortreyt fyri rættar-trygd. Og tá eingin máls-viðferð fer fram, ogeinki svar verður givið,er heldur ikki møguligtat nýta nakran kæru-møguleika, sum er einonnur fortreyt fyri rætt-artrygd.

Tað er óneyðugt atsiga, at við eini slíkari"skipan" er tað skjótt atrættindini hjá einstøk-um borgarum koma atdetta niður ímillum,men tað leggur okkara,samb. Óla Breckmann"landsfaðir", líka f…. í,hóast dømi um hettaeru væl og virðiliga lýst.

Løgmaðurlagt leistin

Sjálvur hevur løgmað-ur verið eitt "gott" fyri-dømi á økinum.Ein fyri-spurningur um løg-frøðisliga grundarlagiðfyri málinum at avtakayrkisráðið, sum annarshevði kunnað verið viðtil at avgreiða mál, sumí dag ikki verður svaraðtil, var als ikki svaraður,hóast vit vita, at máliðhevur verið viðgjørt á løg-mansskrivstovuni. Menspurningurin kann ikkisvarast av teirri ein-

føldu orsøk, at tað fansteinki løgfrøðisligt grund-arlag. Og tá er bara atlátast sum einki. Hettaer eisini ein partur avføroysku skipanini.

Sami leistur hevurverið galdandi við máls-viðgerðini í landsstýris-málanevndini. Tað hev-ur verið heilt ógjørligt atfáa nakra útgreing avmeira enn ivasomumniðurstøðum hagani.

Hóast tað, at møgu-leikin at kæra eina av-gerð, verður roknaðsum ein grundarsteinurundir rættartrygd, sohevur løgtingsins for-mansskapur enntánoktað at viðgera einakæru um málsviðgerð-ina í landsstýrismála-nevndini, hóast tað m.a.er próvfast, at viðgerðiní nevndini er í stríð viðgrundleggjandi reglurum, at samanlíkniligmál skulu viðgerðast ásama hátt. Viðgerðinhevur eisini verið í stríðvið regluna um, at øllskulu vera viðfarin eins.Tað einasta prinsippiðer, at viðgerðin valdasthvønn og hvat máliðsnýr seg um.

Hetta er tann "rættar-trygd", sum verður boð-in føroyingum í løg-mansrøðuni.

Landsstýrismálanevndiniskuldi verið tann mestsentrala nevndin í eftirliti-num við landsstýrinum.Hetta var eisini ásannaðav undanfarna tingi. Táandstøðan skuldi veljahvørjar nevndir hon vildisatsa uppá at fáa meirilut-an í, valdi hon landsstýris-málanevndina. Her fekkhon ein søguligan møgu-leika fyri at leggja eittrættarstøði fyri politiskuskipanina í Føroyum.

Hon gjørdi tað beintmótsatta. Hon virkaðiaktivt fyri at mága grund-arlagið undan tí, sumkundi gjørst eitt føroysktrættarsamfelag.

Hvussu lítlan áhugaandstøðan hevur í hesummest avgerandi spurningifyri reellum frælsi, sást núaftaná valið í vár.Tá sleptihon allan áhuga fyri "sak-ini". Nýggjur formaðurgjørdist Heini O. Heine-sen sum plástur á sáriðfyri, at hann misti for-mansskapin í vinnu-nevndini. Tað er eingin,sum væntar sær nakað avHeina á hesum økinum,

og tí kann eingin heldurgerast vónbrotin av hans-ara avrikum í nevndini.

Tað, sum hevur veriðeitt eyðkenni fyri lands-stýrismálanevndina, er, atviðgerðin fyrst og fremster grundað á, hvønn oghvat málið snúði seg um.Tí kunnu staðfestast bein-leiðis mótsagnir í við-gerðini, og er hetta sjálv-sagt í stríð við grundleggj-andi prinsippið í rættar-trygdini, at øll skulu veralíka fyri lógini.

Tí kann síggjast, at við-hvørt heldur nevndin,t.v.s. løgfrøðingar hjáhenni, seg til danska rætt-arfatan og "literatur",meðan tað, tá hetta passarbetri, verður gingið beintímóti tí, sum verður rokn-að sum rættur ikki bert íDanmark, men í rættilig-um fólkaræðum.

Dømi 1:Nevndin gongur ímótirættarfatan í ríkinumÍ málinum um yrkisráðiðhjá lønjavningargrunni-num kom nevndin til taniðurstøðu, at "nevndin

heldur ikki, at tað ersannlíkt, at tað í einummáli sum hesum vilverða reist ákæra, samb.løgtingslóg um ábygdlandsstýrismanna, fyribrot á eini áseting, sumløgtingið hevur avtikið.Nevndin sær tí ongagrund til at taka støðutil henda spurning".

Dømi 2:Nevndin fylgirrættarfatan í ríkinumSeinastu tíðina hava veriðreglulig tíðindini um, atlandsstýrismálanevndinhevur viðgjørt málið, umtað er í samsvar við lóg-ina um upphøggingar-stuðul, at skip sum er far-ið úr flotanum við upp-høggingarstuðli seinnikemur inn aftur í staðinfyri eitt annað skip, sumso er farið úr flotanum.

Men lógin um upp-høggingarstuðul er avtik-in av løgtinginum við løg-tingslóg, sum er lýst 27.apríl 2001.

Tískil er tað greitt, ather er talan um eina heiltgreiða mótsøgn í støðuni

hjá nevndini í hesum báð-um málum.

Longu tá málið umyrkisráðið var fyri, finguvit eina útgreining frádanska serfrøðinginumPeter Blume um jústhenda spurning. Og hannsigur um sjónarmiðið hjálandsstýrismálanevndini,at tað ongan áhuga hevurat viðgera eitt brot á einilóg, sum er avtikin:

SSeett uunnddeerr eenn ddaannsskkssyynnssvviinnkkeell eerr ddeennnnee aarrgguu--mmeennttaattiioonn iikkkkee bbæærree--ddyyggttiigg,, iiddeett ddeett pprriinncciippii--eelltt mmåå bbeettrraaggtteess ssoommuuddeenn bbeettyyddnniinngg ffoorr bbee--ddøømmmmeellsseenn eefftteerr mmiinn--iisstteerraannssvvaarrlliigghheeddsslloovveennss§§ 55 ssttkk 11 oomm eenn mmiinniisstteerrssbbeesslluuttnniinnggeerr vveeddrrøørreerr eennlloovvbbeesstteemmmmeellssee,, ddeerr ppååeett sseenneerree ttiiddssppuunnkktt eerrbblleevveett oopphhæævveett.. DDeerr eerr iihhvveerrtt ffaalldd iikkkkee ttvviivvll oomm,,aatt ddeerr kkaann iiffaallddeess aannssvvaarr iirreellaattiioonn ttiill hhiissttoorriisskkee ffoorr--hhoolldd.. DDeett mmåå ttiillfføøjjeess,, aattddeenn oommssttæænnddiigghheedd aattrreegglleenn eerr oopphhæævveett,, iikkkkeessoomm uuddggaannggssppuunnkktt mmiinndd--sskkeerr ddeenn ffaakkttuueellllee oogg rreett--lliiggee iinntteerreessssee ii eenn uunnddeerr--

ssøøggeellssee.. FFoorr ddeenn ppaarrllaa--mmeennttaarriisskkee kkoonnttrrooll mmeeddrreeggeerriinnggeenn eerr ddeett aaffggøørr--eennddee,, aatt ddeett aallttiidd kkaann vvuurr--ddeerreess,, oomm ddeerr eerr sskkeett eennlloovvmmææssssiigg ffoorrvvaallttnniinngg..DDeennnnee mmuulliigghheedd kkaanniikkkkee ffjjeerrnneess,, ffoorrddii eenn lloovv--bbeesstteemmmmeellssee oopphhæævveessff..eekkss.. ppåå rreeggeerriinnggeennssiinniittiiaattiivv.. II mmooddssaatt ffaallddvviillllee eenn rreeggeerriinngg ii mmaannggeettiillffæællddee hhaavvee mmuulliigghheeddffoorr aatt ggøørree mmiinniisstteerraann--ssvvaarreett iilllluussoorriisskk..

Hetta er eitt sera logisksjónarmið, sum er heiltinnlýsandi. Tað er heldureingin ivi um, at hettasjónarmið er í Danmarkgaldandi fyri øll mál. Skul-di verið nakar slingur ívalsinum so hava teir einaandstøðu sum vil gerabart. Men tað, sum germunin millum eitt skipaðrættarsamfelag og taðmótsatta, er, at hjá okkumer eitt prinsipp bert ergaldandi, tá hetta hóskar íkrammið hjá teimum ráð-andi. Men í øðrum førumgera teir beint mótsatt.

Tí er tað ikki so løgið atlandsstýrimálanevndin

ikki greiðir frá sakligugrundgevingunum fyrihesi mannagongd. Honkann nevniliga ikki svara,tí her eru ongar sakligargrundgevingar.

Tí ræður um at tiga mál-ið í hel. Hetta er "rættar-trygdin" sum verður lov-að okkum í løgmansrøðu-ni.

"Denne lov gælder ikke for Færøerne"

Síða 25Nr. 275 - 15. august 2002

Síða 26 Nr. 275 - 15. august 2002

"...mátturin verður fullkomin í máttloysi."2. Kor. 12,9

Mong kenna orðafellið: "Tann øvuta verð".

Viðurskiftini og umstøðurnar í Guðs ríki erumangan tær øvutu av tí, vit annars kenna til í hesiverð.

ÍÍ hheessii vveerrðð eerruu::Tey ríku - tey sum eiga nógvan peningella nógv góðs.Tey stóru - tey sum hava nógv arbeiðsfólkog tænarar undir sær.Tey sterku - tey sum hava nógv valdog stóra ávirkan.

ÍÍ GGuuððss rrííkkii eerr ttaaðð øøððrrvvííssii::Tey ríku - tey sum eru rík í Guði.Øll, sum eiga trúnna á Jesus og liva í lívssam-bandi við hann, eru rík, sjálvt um tey annarseinki eiga av jarðiskum góðsi. Lázarus var ríkarienn ríki maður, tá veruliga ráddi um. Luk.16.

Tey stóru - tey sum tæna og hjálpa øðrum.Jesus segði "...tann, ið vil vera stórur tykkaramillum,hann skal vera tænari tykkara;og tann, iðvil vera fremstur tykkara millum, hann skal veratrælur tykkara. Matt.20.

Tey sterku - tey sum eru máttleys í sjálvum sær.Harrin svaraði Paulusi: "Náði mín er tær nóg mik-ið; tí at mátturin verður fullkomin í máttloysi!Nógv heldur vil eg tí fegin rósa mær av máttloysimínum, fyri at máttur Krists má taka sær búgvhjá mær" 2 Kor.12,9.

Andaligt máttloysi og hjálparloysi er tann opnahurðin, Jesus gongur inn ígjøgnum við sínummátti.

Jesus fær best givið sínar gávur til tann, sum ertómur og veikur í sjálvum sær.Tá verður Jesus álit-ið, og ikki egin máttur ella vísdómur.

Í hesi verð verður spurt eftir evnum, gerningumog hvat tú hevur uppiborið. Lønin verður so har-eftir.

Í Guðs ríki er náðin grundarlagið undir øllum.T.v.sat tann syndari, sum í neyð síni kemur til Kristusog verður verandi har alt lívið, kemur á dómadegiat verða samarvingi Krists. Hann kemur at fáasomu løn sum Kristus - ævigt lív.

Jú, Guðs ríki er tann "øvuta verð". Ein vælsignaðríki! Livir tú har?

"Tannøvuta verð"

Hendan søgan hevur, umikki við sjógv, so tó viðvatn at gera. Hon ernevniliga um svimjing.

Upprunin til søguna ertann í svimjihøpi vælkenda Katrin Johansen,dóttir Elmu og DagbjartJohansen. Katrin var ínógv ár okkara fremstaumboð í svimjing fyribrekað. Hon ferðaðistknøttin runt umboðandiFøroyar, og hon vann ogvann. Vit hava ikki tal áheiðursmerkjum og meist-araheitum, men tey eruikki so fá.

Seinni hevur hon veriðvenjari hjá øðrum svimjar-um við breki og hettahevur so sanniliga ikkigingið verri. Seinastabragdið var, tá HeidiAndreassen var í upp-skoti at gerast ársinsítróttarfólk fyri brekað.

Her er tað, at MatsBrisenfeldt kemur inn ímyndina. Hann er eisinisvimjivenjari, so tey havahitst mangar ferðir, mensum tað hendir viðhvørt:Knappliga slær snarljósiðniður!

Mats er heldur ikkihvør sum helst í svimji-høpi. Hann hevur veriðtað sum á svenskum kall-ast "elittræner" fyri sovælfólki við breki sum uttanbrek.

Vit hava funnið einaumrøðu um Mats á alnót-ini, og her er ein umrøðaav Mats, sum saman við

Hans Bergquist sumhøvuðsvenjara,hevur ver-ið venjari hjá svimjarum íSundsvall í Svøríki.

Hetta er skrivað fyrinøkrum árum síðani,menher verður m.a. sagt:

"Hasse & Mats" mugu sig-ast at vera eitt rættiligtfyribrigdi í svimjara-svøríki. Mats fullfíggjarHasse á ein hátt, sum gerat liðið hjá Sundsvall hev-ur eitt av landsins avgjørtbesta og mest kompe-tantu venjaraliðum.

Fyri 5 árum síðani komMats til Sundsvall frásvimjiliðnum í Alvsby.Herhevði Mats verið hjálpar-venjari í eitt ár. At Hassefekk eyguni upp fyriMats,komst av,at teir hitt-ust til ein fyrilestur, sumHasse helt. Mats kom viðskilagóðum spurningumog kom við undirbygdumframløgum. So Hassehugsaði: "Hann mugu vithava".

Mats vaks upp í Nykøp-ing og byrjaði tíðliga atsvimja. Hann var brekað-ur í beinunum, og hanngjørdist ein av heimsinsbestu svimjarum viðbreki. Ein frálík svimji-karriera náddi hæddina átveimum olympiskumleikum, har hann vanntvey silvur og fýra gull

heiðursmerki. Tað, sumliggur best fyri hjá Mats,er ryggsvimjing og crawl.Ein tann fremsta styrkinhjá Mats sum venjari erhansara umfatandi kunn-leiki. Hann lesur alt umsvimjing, sum hann kem-ur fram á. Mats hevur eis-ini havt uttanlandaupp-gávur fyri svimjisamband-ið fyri brekað. Hann hev-ur havt ymisk tilboð, mentá var mett, at hann fór atstøðast í Sundsvall, harhann treivst væl.

Annars varð sagt umMats, at tá hann ikki ar-beiðir, lesur hann fagrarbókmentir og lurtar eftirtónleiki.

Mats hevur júst verið íFøroyum og er farin heimaftur. Men væntandi verð-ur hann skjótur aftur, oghann ætlar, at hansaraframtíð verður í Føroy-um, her hann er væl mót-tikin. Hann tykist at verasera dámligur og dugna-ligur.

So kanska fara vit ogokkara svimjarar at fáagleði av hansara evnum.

Katrin og Mats inni á skrivstovu FFs.

Her eru Katrin og Heidi saman í Monaco.

Síða 27Nr. 275 - 15. august 2002

Á eini útferð á Norðadals-skarði rendu vit okkum íhesar tríggjar fiskimanna-konurnar. Hetta var eittrættiliga hál, tá hugsaðverður um, at hetta eruallar havnakonur, og herliggja ikki fiskimanna-konur undir hvørjumsteini.

Frá vinstru eru tær:Hjørdis Christiansen, ætt-að úr Fuglafirði. Hon erdóttir Sigurð Simonsen,sum var ein av okkaraframburðsmonnum inn-an fiskiskap.Í dag hava vitfrásøgn frá pápa hennara,sum annars hevði verði90 ár fyrsta dagin. Hjør-dis er gift er JohanChristiansen, sum hevurverið til sjós stóran partav lívinum. Hann sigldivið Johan í Hoyvík tá

hemarafiskiskapurin var ívælmaktini, og seinni varhann í nógv ár skipari á"Fuglfirðingi", sum vareitt tað fyrsta skipið sumveiddi ídnaðarfisk. Í dager hann havnaumsjónar-maður, so hann er so nærsjónum sum tað ber til.

Í miðjuni er tað MajkenJensen. Beiggjarnir hjáhenni Eiler, Sámal og Polihava allir verið garpar ásjónum, og tað sama varpápi hennara Niels Nico-demussen í Skálavík. Maj-ken er gift við Árna, sumvar rættuliga tilkomin táhann fór at sigla. Hannhevur seinnu árini sigltvið missiónsskipinum"Doulous", og hava sovælMajken sum dóttirin ver-ið við. So her kann tosastum eitt rættuligt sjómans-húski.

Og t.h. er tað HildigunnJohannesen, sum er systirMajken, og sum tí tannvegin hevur sama sam-band við sjógvin sum

hon. Hon er gift við Mort-an á "Enniberg", og erhetta so sanniliga eisiniein fiskimannaætt, sumhevur sett síni spor.

Afturat hesum er Hildi-gunn reiðari á "Enni-berg", og er hin helst ein-asti kvinnuligu reiðarin ídag.

Síða 28 Nr. 275 - 15. august 2002

Ein lummatjóvur spur-di ein annan: "Hvussugongst hjá tær?"- "Tað er sum man tek-ur tað…" svaraði hin.

*****

Brandstøðin hevði fing-ið nýggjan brandbil, ogein av monnunum spur-di brandmeistaran,hvathin gamli brandbilurinnú skuldi brúkast til.

Brandmeistarin svar-aði: "Vit kunnu júbrúka hann, tá tað erfalskur alarmur!!!"

*****

Pápi, kom og síggj hasavøkru rósuna.- Hatta er ikki ein rósa,men ein rododendron!- Hvussu stavast tað,pápi?- Hmmm, tú hevurrætt, hatta er ein rósa!

*****

Jens hevði ikki roknaðrætt til royndina, ogsegði við læraran: "Eghavi fingið 100 krónurov nógv!""Ja,hvat ætlar tú at geravið tað?" spurdi lærar-in."Eg veit ikki, …menkanska kundu vit senttær til Reyða Kross!"

*****

Lærarar eru fólk, sumhjálpa tær við problem-um, tú ikki vildi havt,um teir ikki vóru til!

*****

Hvat ger glarmeistarin,tá hann einki glas hev-ur?- Hann drekkur avfløskuni...

*****

Hvør er fyrimunurinvið at vera senilur?- Tú møtir nýggjumfólki hvønn dag.

Vit loyva okkum at takaúr Norsk Maskin-Tidendeeina frásøgn og myndirhjá norskum maskin-meistara Ole Petter Dahl,sum hevur verið við ein-um norskum línubáti,sum fiskar tannfisk fyrieina franska fyritøku.

Ole sigur,at hann var soheppin at sleppa á land áCrozet og Kerguelen -oyggjunum, sum eru ífronskum øki. Skipið sigl-ir annars út frá Reunion,sum var so væl kend íFøroyum, tá SigmundAndreassen sat fangi har í1996.

Tannfiskurin verðurveiddur í dýpum frá 500-2500 m. Serliga verðurfiskað við línu, men veittverður eisini við troli. Olehevur verið við til at fiskatannfisk upp til 150 kg,men tað er sjáldan, at teirgerast so stórir. Tannfisk-urin veksur seint og hev-ur høgt marknaðarvirði.Meginparturin av fiski-num verður útflutt tilFjareystur og USA.

Pingvinmyndirnar erutiknar á Crozet -oynni,har tað finst ein koloni,sum telur 750.000 konga-pingvinir.Tað er eitt ótrú-ligt upplivilsi at koma íland og kunna eygleiðaallar hesar pingvinir.Myndin er tikin nærindis

eini vík á Crozet -oynni,har ein fronsk kanningar-støð við 30 fólkum held-ur til.

Eisini sá Ole sjóleyvur ásomu leið. So tað er ikkihissini, sum eisini kannupplivast við einum norsk-um línubáti.

Norskir fiskimenn saman við hópin av pingvinum.

Hesir tannfiskarnir eru nakrir rættiligirknassar. Og vakrir eru teir ikki!