świat dawcyPismo Regionalnego Centrum Krwiodawstwa i Krwiolecznictwa w Łodzi

Kwartalnik bezpłatny nr 1/2010

Co lubi twoja krew

Leczenie małych bohaterów

Promocjakrwiodawstwa

wiosna 2010

Twoje zadania specjalne

Być jak... dawca

Punkt w Wieluniu

i Wieruszowie

Sprawdź gdzie i kiedy możeSz oddać krew

świat dawcy2

w numerze

SŁOWEM WSTĘPUZa oknami nareszcie wiosna. Słońce radośnie wy-gląda zza chmur, zaprasza nas na spacer. W wolnej chwili zachęcam jednak do lektury kolejnego już nu-meru „Świata Dawcy”. Tym razem przygotowaliśmy dla Państwa dużą porcję informacji odnośnie krwi - na kolejnych stronach znajdziecie nie tylko fakty me-dyczne, ale także porcję mitów i wierzeń oraz wska-zówki co jeść, aby dbać o siebie i swoją krew.Zaczynamy także nowy cykl, dzięki któremu będzie-cie mieli możliwość poznania osób, które pobiera-ją nam krew oraz tych, którzy ją wykorzystują na co dzień, aby ratować życie (Szpital im. Konopnickiej w Łodzi).Prócz tego porcja zapowiedzi i relacji z wydarzeń przeznaczonych dla dawców krwi.Jak znaleźć wolną chwilę na to wszystko, przeczyta-cie na stronach 19-20, a kiedy już ją znajdziecie, za-praszamy do wzięcia udziału w konkursach z nagro-dami (str. 23) oraz do Punktów Pobierania (wykaz na ostatniej stronie).Zachęcamy do dzielenia się z nami opiniami i spo-strzeżeniami: propagowanie@krwiodawstwo.pl

12-18

Kwartalnik bezpłatny nr 1/2010

Wydawca:Regionalne Centrum Krwiodawstwa i Krwiolecznictwa w Łodziul. Franciszkańska 17/2591-433 Łódź

Kontakt z redakcją:ul. Franciszkańska 17/2591-433 Łódź tel. 42 61 61 407 e-mail: propagowanie@krwiodawstwo.pl

Redaktor naczelny: Aneta Świątczak

Zespół Redakcyjny:Andrzej Chałupka, Sławomir Julski, Jolanta Korbicka, Ewa Korzepa,Katarzyna Mikołajczyk, Urszula Mucha, Maria Śniecikowska, ElżbietaWiszniewska-Gauer

Realizacja:Next Stepwww.nextstep.net.pl

świa

t da

wcy

Aneta Świątczak

12 Krew najcenniejszy lek

14 Krew na językach

14 Krew w motywach i wierzeniach ludowych

15 Badania krwi

16 Zdrowie na talerzu – jak to co jemy wpływa

na nasze zdrowie i naszą krew

temat nUmerU

wydarzenia

3 Motoserce znów odpali3 Rejestracja dawców szpiku 3 Internet w RCKiK 3 Światowy Dzień Krwiodawcy w Łodzi 4 Wampiry znów zaatakują 4 Kącik zabaw dla dzieci 4 Konkurs plastyczny 4 Dzień Honorowych Kobiet 4 Graliśmy z Orkiestrą

ludzie

5 Chęć pomocy – rozmowa z Markiem Sławińskim prezesem Klubu HDK przy RCKiK w Łodzi 6 Być jak... dawca – sylwetki dawców krwi 8 Choroba uleczalna – rozmowa z ordynatorem oddziału Onkohematologicznego10 Rozwój propagowania w Łodzi 11 Kobiety pracujące – rozmowa z pielęgniarkami z Wielunia 11 Dobre praktyki w propagowaniu honorowego krwiodawstwa

dawca

19 Zarządzaj czasem efektywnie21 Wykaz miejscowości, w których organizowane będzie pobieranie krwi 22 Rozrywka 23 Pytania z forum 23 Przed oddaniem krwi 24 Godziny otwarcia Punktów Pobierania w województwie łódzkim

3świat dawcy

w numerzeAKCJA

Motoserce to zbiórka krwi, która pro-wadzona jest w 39 miastach Polski (w woj. łódzkim - w Łodzi, Strykowie, Tomaszowie Mazowieckim i Zduńskiej Woli). Impreza połączona z koncertami i licznymi pokazami artystycznymi już 10 kwietnia zagości m.in. na rynku Ma-nufaktury w Łodzi.W tej oryginalnej formie krwiodaw-stwo promowane jest już od kilku lat. Imprezę wymyślili i z powodzeniem organizują, zarówno w dużych, jak i małych miejscowościach, członkowie polskich klubów motocyklowych. Po-nad dwa tysiące osób pracuje nad po-zyskaniem jak największej ilości chęt-nych do oddania krwi na rzecz dzie-ci. Dzięki ich zaangażowaniu pomoc mogą otrzymać najmłodsi pacjenci szpitali. Podczas tegorocznej akcji na łodzian

będzie czekało mnóstwo atrakcji: po-kazy tańca brzucha, pokazy mody, wy-stępy zespołu Pędziwiatry, DNA oraz 4U (zespół ze szkoły tańca prowadzonej przez Natalię Madejczyk - choreogra-fa i finalistkę „You Can Dance”), pokazy ratownictwa medycznego oraz sztuk walki (karate i capoeira), a także koncer-ty. Zagrają: Portiernia, Tres Botelles De La Leche, IRMISH oraz IRA., oraz Parada Motocyklowa ulicami Łodzi.Krew w Łodzi można będzie oddać od godziny 10.00 do 16.00 (impreza trwa do 21.00). Praktyczne wskazówki i za-lecenia dla krwiodawców oraz harmo-nogram imprez w wojeództwie można znaleźć na stronie www.motoserce.pl

Sławek Julski koordynator akcji MOTOSERCE

w województwie łódzkim

Motoserce znów odpali Już w kwietniu w łódzkiej Manufakturze odbędzie się kolejna zbiórka krwi, która ma pomóc w ratowaniu zdrowia i życia dzieci.

Od grudnia 2009 roku dawcy odwiedzający Regionalne Centrum Krwiodawstwa i Krwiolecznictwa w Łodzi przy ul. Franciszkańskiej mogą korzystać z bezpłatnego, bez-przewodowego dostępu do internetu.Aby połączyć się z internetem wystarczy laptop, netbo-ok lub telefon komórkowy z bezprzewodową kartą sie-ciową. Internet dostępny w RCKiK jest siecią zabezpieczo-ną, dlatego przed połączeniem należy podać login i ha-sło – każdorazowo są one dostępne w rejestracji.Bezprzewodowe punkty dostępu do internetu nazywane

są hot-spotami (ang. gorący punkt). Pozwalają one użyt-kownikom na korzystanie z internetu na zasadach okre-ślonych przez właściciela – czasami hotspot umożliwia połączenie się tylko z kilkoma stronami np. danego ban-ku, w którego placówce jesteśmy, czasami dostęp do nie-go jest płatny (opłatę wnosi się za pomocą karty kredy-towej, wykupując czas korzystania z sieci). Coraz częściej jednak hotspoty są darmowe, a co za tym idzie stają się bardziej powszechne. Inwestują w ich utworzenie hotele, restauracje, placówki medyczne czy gminy.

Internet w RCKiKCentrum ma już swój hot-spot. Chcesz z niego skorzystać, zapytaj o login i hasło w rejestracji.

Aby zostać wpisanym na listę potencjalnych daw-ców szpiku, nie trzeba oddawać 450 ml krwi! Wystar-czy przyjść do Regionalnego Centrum Krwiodawstwa i Krwiolecznictwa przy ul. Franciszkańskiej 17/25 w Ło-dzi, wypełnić odpowiedni formularz i poddać się stan-dardowemu badaniu krwi (pobierana jest mała próbka krwi do oznaczenia antygenów – na ich podstawie usta-la się zgodność komórek dawcy i biorcy). Ze względu na rodzaj badań jakie należy przeprowa-dzić, zapisy do rejestru potencjalnych dawców szpiku odbywają się tylko w siedzibie RCKiK w Łodzi.

Pierwsza baza danych o potencjalnych dawcach szpi-ku powstała w Stanach Zjednoczonych i liczy ponad 4,5 mln osób. Na terenie Polski działa pięć rejestrów, a naj-większy Centralny Rejestr Niespokrewnionych Dawców Szpiku i Krwi Pępowinowej Poltransplant ma w swojej bazie ponad 31 tys. osób.

Więcej informacji o oddawaniu szpiku w kolejnym nu-merze Świata Dawcy oraz pod numerem telefonu: 42 61 61 457.

OGŁOSZENIE

Krajowy Rejestr Dawców SzpikuOd 11 grudnia 2009 roku w Regionalnym Centrum Krwiodawstwa i Krwiolecznictwa odbywa się rejestracja potencjalnych dawców szpiku kostnego.

Światowy Dzień Krwiodawcy w ŁodziW dniu 14 c z e r w c aw s z y s c y krwiodaw-cy mają swoje świę-to. Z tej oka-zji Regionalne Centrum Krwiodawstwa i Krwiolecznictwa przygotowuje liczne atrakcje dla dawców z woje-wództwa łódzkiego. Szczegóły po-znacie w czerwcu na stronie www.krwiodawstwo.pl oraz w punktach pobierania i na „ekipach”.

Święto Krwiodawców ustanowione zostało w dniu urodzin Karla Land-steinera – człowieka, który odkrył układ grupowy krwi ABO, za co zo-stał uhonorowany nagrodą Nobla. Światowy Dzień Krwiodawstwa został ogłoszony po raz pierwszy w 1995 roku przez Światową Or-ganizację Zdrowia (reprezentującą 192 państwa), Międzynarodową Fe-derację Czerwonego Krzyża i Czer-wonego Półksiężyca (181 organiza-cji), Międzynarodową Federację Or-ganizacji Krwiodawców (ponad 50 krajowych organizacji krwiodaw-ców) oraz Międzynarodowe Towa-rzystwo Transfuzjologiczne.

CENTRUM

Motoserce 2009, al. Politechniki, Łódź

wydarzenia

świat dawcy4

w SKrócie

GRalIŚMy Z ORKIESTRą

Wielka Orkiestra Świątecznej Pomocy zagrała już po raz 18. Podczas finału, który odbył się 10 stycznia br., jak zwy-kle krew oddało wiele osób. Wszystkie Punkty Pobierania w województwie łódzkim były tego dnia otwarte, dzięki czemu udało nam się zebrać prawie 200 litrów krwi (ponad 430 dawców).Mówi Katarzyna Mikołajczyk, pielę-gniarka nadzorująca i koordynują-ca, kierownik ekipy w Manufakturze: - Wiele osób przychodziło oddać krew „z marszu”. Zauważyli stojak z informa-cją gdzie jesteśmy i wchodzili. Podczas Orkiestry prócz czekolad, napoju i wa-felka, rozdawaliśmy także serduszka.

Kącik zabaw dla dzieciRodzice, którzy chcą oddać krew w Regionalnym Centrum Krwio-dawstwa i Krwiolecznictwa w Łodzi, mogą przyjechać na ul. Franciszkań-ską z dzieckiem. Z myślą o najmłod-szych został przygotowany kącik za-baw, gdzie milusińscy mogą pobawić się klockami, ułożyć puzzle, rysować na kartonie i tablicy. A wszystko to na kolorowym dywanie i w otoczeniu po-staci z bajek.Kącik zabaw znajduje się na końcu sali, w której dawcy czekają na bada-nie lekarskie.

W maju odbędzie się kolej-na ogólnopolska akcja pobie-rania krwi wśród studentów. W Łodzi w Wampiriadzie biorą udział m.in. Uniwersytet Łódz-ki, Uniwersytet Medyczny, Po-litechnika Łódzka, Akademia Humanistyczno-Ekonomicz-na czy Wyższa Szkoła Edukacji Zdrowotnej. Niezależne Zrzeszenie Stu-dentów (NZS), organizator akcji, planuje przeprowadzić wiosenną zbiórkę krwi aż w 16 miejscach.Studenci, którzy oddadzą krew podczas Wampiriady, tradycyjnie otrzymają czeko-lady, wafelka, napój energe-tyczny oraz koszulkę z wampi-rem, a także zwolnienie z zajęć i zaproszenie na WampirParty.Więcej informacji można zna-leźć na stronie: www.wampiriada.pl

Wampiry znów zaatakują

STUDENCI

Pracę

wyk

onał

a O

lga

Kar

das

Pracę

wyk

onał

a N

atal

ia T

alar

ska

Dzieci z Pabianickich szkół podstawowych oraz gimnazjów również wspierają ho-norowe krwiodawstwo. Chociaż nie mogą jeszcze oddawać krwi, biorą udział w konkursach plastycznych organizowanych przez Rejonowy Klub Honorowych Dawców Krwi PCK w Pabianicach.Konkurs dla uczniów pabianickich szkół (klasy V i VI szkół podstawowych, gimnazja), organizowany jest od 2003 roku. Od 2006 roku, najlepsza praca (pod względem ko-lorystycznym), zdobi kalendarz wydawany przez Regionalne Centrum Krwiodaw-stwa i Krwiolecznictwa w Łodzi.

Konkurs plastyczny

autorka: Natalia Talarek ze Szkoły Podstawowej nr 8 w Pabianicach. Pracę można było odglądać w kalendarzu na 2009 rok.

autorka: Olga Kardas ze Szkoły Podstawowej nr 17 w Pabianicach.Pracę można odglądać w kalendarzu na 2010 rok.

Spotkanie z okazji Dnia Kobiet, które jest już tradycją Rejonowej Rady Ho-norowych Dawców Krwi PCK w Pabia-nicach, w tym roku odbyło się 2 mar-ca. Zorganizowano je w Spółdzielczym Domu Kultury Pabianickiej Spółdziel-ni Mieszkaniowej, wzięło w nim udział 60 pań.

Spotkanie to było okazją do wyróżnie-nia wielu kobiet odznakami i dyplo-mami. Za honorowe oddawanie krwi i wspieranie ruchu HDK PCK odznaką „Zasłużony dla Regionalnego Centrum Krwiodawstwa i Krwiolecznictwa w Ło-dzi” zostały wyróżnione: Dorota Przy-bylska, Małgorzata Cieślak, Iwona Mał-kus i Krystyna Chmiel.

Odznaki „Zasłużony Honorowy Dawca Krwi” otrzymały: Krystyna Chmiel II st. (oddała 16 litrów krwi) i Henryka Krulik I st. (oddała 20 litrów krwi). Dyplomy uznania zaś otrzymały: Iwona Małkus, Ewa Kaszowska, Katarzyna Giedrojć, Urszula Krawczyk, Renata Modzelew-ska i aleksandra Kapucińska.

W spotkaniu wzięli udział także Sta-rosta Powiatu Pabianickiego – Krzysz-tof Habura, Prezydent Miasta Pabianic – Zbigniew Dychto oraz Dyrektor Łódz-kiego Zarządu Okregowego PCK – Sta-nisław Maciejewski.

DZIEń HOnOROWyCH KOBIET

wydarzenia

5świat dawcy

Chęć pomocy

Ma na swoim koncie ponad 120 litrów oddanej krwi, chociaż kiedyś myślał, że nie uda mu się „dobić” nawet do 5. O swojej pracy i działalności na rzecz klubu Honorowych Dawców Krwi przy Regionalnym Centrum Krwiodawstwa i Krwiolecznictwa w Łodzi (RCKiK) opowiada jego prezes Marek Słowiński.

świat dawcy: Jak zaczęła się Pana przygoda z oddawaniem krwi?Kiedyś usłyszałem apel w radiu. Było mało krwi w banku krwi i pro-szono dawców o jej oddawanie, więc poszedłem. Pierwszym moim założeniem było „dojść” do 5 czy 6 litrów, tak żeby mieć „zasłużonego” (przyp. red. odznaka „Zasłużony Honorowy Dawca Krwi” – wykaz ilo-ści oddanej krwi, niezbędnej do otrzymania odznaki w ramce obok).Kiedy ja oddawałem pierwszy raz, był ze mną mężczyzna, który miał już 12 litrów „na koncie” – pomyślałem sobie wtedy, że ja nigdy nie osiągnę takiego wyniku. Jednak z biegiem czasu, jak już raz się zaczęło, to samo poleciało. Najpierw było 6, potem 12, 18... Odda-łem ponad 120 litrów krwi. Ale przecież nie oddaje się dla rekordów, tylko żeby komuś pomóc.

świat dawcy: Jak trafił Pan do Klubu HDK PCK?Zapisałem się do Klubu Honorowych Dawców Krwi przy Woje-wódzkiej Stacji Krwiodawstwa, kiedy on powstawał. Powiedział mi o nim lekarz, który mnie wtedy badał. Obecnie do Klubu należy 2010 osób i jest to największy klub w Ło-dzi. Pozostałe kluby HDK mają około 300 członków.

świat dawcy: Czym Pan się zajmuje w Klubie?Do moich zadań jako prezesa należy m.in. organizacja spotkań świątecznych dla dawców, występowanie do Zarządu Głównego PCK o przyznanie odznak „zasłużonego” czy dyżurowanie w Klubie. Siedziba nasza mieści się w RCKiK, tuż obok sali, w której pobiera-na jest krew. Staram się być tam tak często, jak tylko mogę. Rozmawiam wów-czas z dawcami, zachęcam do oddawania krwi, do zapisywania się do klubu, wyjaśniam również do kogo trafiają czekolady, które krwiodawcy wrzucają do skrzynki itp.Pomysł zbiórki czekolad dla dzieci z domów dziecka wyszedł wła-śnie od nas, klubowiczów. Zauważyliśmy, że nie zawsze dawca, zwłaszcza młody, chce zabierać do domu 8 tabliczek czekolady. Po-stanowiliśmy więc, że będziemy zbierać i przekazywać do domów dziecka czy domów opieki te tabliczki, z których zrezygnują dawcy. A każdego roku jest to kilka tysięcy czekolad.

Tytuł i odznaka „Zasłużony Honorowy Dawca Krwi” jest zaszczytnym wyróżnieniem nadawanym hono-rowym dawcom krwi przez Polski Czerwony Krzyż po oddaniu krwi w ilości:1. Odznaka brązowa (dawniej III stopnia) przysługu-je honorowemu dawcy krwi:- kobiecie, która oddała w dowolnym okresie co naj-mniej 5 litrów krwi lub odpowiadającą tej objętości ilość innych jej składników;- mężczyźnie, który oddał w dowolnym okresie co najmniej 6 litrów krwi lub odpowiadającą tej obję-tości ilość innych jej składników.2. Odznaka srebrna (dawniej II stopnia) przysługuje honorowemu dawcy krwi:- kobiecie po oddaniu co najmniej 10 litrów jw.- mężczyźnie po oddaniu co najmniej 12 litrów jw. 3. Odznaka złota (dawniej I stopnia) przysługuje ho-norowemu dawcy krwi:- kobiecie po oddaniu co najmniej 15 litrów jw.- mężczyzna po oddaniu co najmniej 18 litrów jw.

ludzie

świat dawcy6

Być jak... dawcaDawcami są ludzie w różnym wieku, o różnych zainteresowaniach, z różnymi doświadczeniami... Wszystkich ich łączy jednak bezinteresowna chęć pomocy innym. Na co dzień nie mówi się o nich, częściej słyszymy apele o krew. Na łamach „Świata Dawcy” prezentujemy więc kilka osób, które w osatatnim czasie wzięły udział w akcjach pobierania krwi (ekipy stacjonarne i ambulans).

DaRIUSZ JURKOWSKI (Ekipa w MPK Łódź) policjant Komendy Miejskiej Po-licji w Łodzi z sześcioletnim sta-żem - pierwszy raz oddał krew w 1996 roku. Dzięki koledze pra-cującemu w MPK zapisał się do Klubu HDK przy MPK Łódź i od 2008 roku oddaje krew regular-nie co 2 miesiące.Po pracy ćwiczy takewondo, cho-dzi na siłownię i basen, latem przesiada się na rower.

alICJa TEODORCZyK(RCKiK, ul. Franciszkańska) uczennica III LO w Zgierzu - oddała krew po raz pierwszy 10 lute-go 2010. - To jest takie fajne przedsięwzięcie. Wielu moich zna-jomych specjalnie odczekało, aby skończyć 18 lat i przyjść od-dać - uważa Alicja. - Bałam się wkłucia, ale okazało się że niepo-trzebnie. Tutaj pracują przesympatyczni ludzie, którzy wyjaśnili mi co i jak, i gdzie... Bo ze stresu, że oddaję pierwszy raz, nie wie-działam, co mam robić - uśmiecha się.

MICHaŁ RUDnICKI(Ekipa w ZSP w Koluszkach)

4 klasa ZSP nr 2 -oddał krew drugi raz w życiu.

Lubi pomagać ludziom. Prywat-nie lubi jazdę na snowboardzie

i wędkarstwo. Po szkole chciałby zacząć pracować i dalej się uczyć.

Jeśli wszystko pójdzie po jego myśli, planuje zostać ratowni-

kiem medycznym.

SŁaWOMIR OlEK(Ekipa w Wieluniu)Klasa IIIe I LO im. T. Kościuszki w Wieluniu -Oddałem krew bez żadnych problemów i nadal będę to robił, bo chcę pomóc ludziom po wy-padkach - mówi Sławek. A po szkole? Gdyby nie było matury, już teraz poszedłby do pracy i spędzał trochę więcej czasu przed komuterem.

KaSIa lEWanDOWSKa (Ekipa w Wieluniu) Klasa IIIe I LO im. T. Kościuszki w Wieluniu -Bardzo chciała oddać krew, ale ze zdenerwowa-nia nic nie wyszło... - Za jakiś czas znów spróbu-ję. Chcę to zrobić, bo może w przyszłości ja będę potrzebować pomocy? - mówi Kasia.W wolnym czasie... uczy się do matury. Wszyst-ko inne poszło w odstawkę. Ma plan dostać się na prawo albo na psychologię biznesu.

ludzie

7świat dawcy

anDRZEJ PaCHUCy (Ekipa w MPK Łódź)wiceprezes Klubu HDK przy MPK Łódź -W obecnej formie klub działa od 4 lat, ale jego początki sięgają 30 lat wstecz. - Mieliśmy mały przestój, aktywnie działamy znów od 2006 roku. Mamy około 500 członków, a reguloar-nie na nasze akcje przychodzi ok. 50 osób - nie tylko pracowników MPK, ale i ich rodziny, pie-lęgniarki ze szpitala im. Sonnenberga w Ło-dzi czy policjanci z komisariatu przy ul. Wyso-kiej - tłumaczy.Od stycznia 2010 roku klub ma nową siedzibę przy ul. Wierzbowej 51 (obok Muzeum Komuni-kacji Miejskiej). 24 godziny na dobę do dyspozy-cji dawców jest kuchnia, siłownia, trambambula oraz dostęp do internetu.

MaŁGORZaTa MIaZEK (Ekipa w MPK Łódź)uczennica policealnego studium -krew oddawała po raz 4, i jak przyzna-ła, została „zwerbowana” przez Bart-ka (syna pracownika MPK). Jeśli tylko może oddać krew, korzysta z okazji, czy to podczas akcji w MPK czy w ambulansie spotkanym po drodze. W wolnym czasie spotyka się ze zna-jomymi i chodzi na basen.

MaCIEJ ZIElIńSKI(RCKiK, ul. Franciszkańska)został „przyłapany” na fotelu na początku lutego, pod-czas pierwszego oddawania osocza - mieszka w Łodzi, honorowym dawcą jest od ponad dziesięciu lat. Lubi robić coś dla innych, i choć boi się widoku krwi, odda-je ją regularnie.

aSIa, PaUlIna, DaWID(Ekipa na Politechnice Łódzkiej)Asia (II rok papiernictwa) jest w samorządzie, więc wiedziała o akcji honorowego krwiodawstwa. Ponieważ w jej rodzinie była ostatnio potrzebna krew, dlatego przyszła. To był jej pierwszy raz.Paulina (studentka II roku papiernictwa) oddała krew już po raz 5 albo 6, chociaż ma dopiero 22 lata. Przyszła razem z koleżanką, której wyjaśniała, że to nie boli.Dawid (I rok budownictwa) od dawna chciał oddać krew. Kiedy dostał ulotkę o akcji pobierania krwi na Politechnice Łódzkiej zorganizowanej przez Samorząd, postanowił przyjść. - To mnie nic nie kosztuje, a mogę dać wiele - mówi.

MaREK POnCZyńSKI(Ekipa w Kredyt Banku, Łódź)Dyrektor I oddziału Kredyt Ban-ku w Łodzi -przyszedł oddać krew, bo zara-ził go tą ideą Krzysztof Nowa-kowski (koordynator wolona-triatu w KB). Prywatnie od 20 lat doskonali się w wielu dzie-dzinach. Jego zainteresowania sięgają od ogrodów holender-skich w zbiornikach wodnych, poprzez malarstwo, rzeźbę, wędkarstwo, na „Mistrzu i Mał-gorzacie” kończąc.

W NAWIASACH PODANO MIEJSCE ODDAWANIA KRWI

ludzie

świat dawcy8

Krew w leczeniu onkologicznym wykorzy-stuje się od zawsze. Teraz, dzięki nowocze-snym badaniom, krew przetaczana dzie-ciom jest całkowicie dla nich bezpieczna. Co więcej, powszechność szczepień prze-ciwko wirusowi HBV zlikwidowała prak-tycznie do zera ryzyko zarażenia się żół-taczką. Poza tym, coraz więcej osób odda-je krew, przez co jest ona łatwiej dostęp-na. - Wiem od rodziców moich pacjentów, że po jakimś czasie wspólnego pobytu z dzieckiem na oddziale, mają oni całą ar-mię ludzi gotowych oddać krew, gdy tyl-ko będzie ona potrzebna! - mówi dr n. med. Małgorzata Stolarska, ordynator Od-działu VI Onkohematologicznego. - A sta-li dawcy dopytują się rodziców, na czyje „konto” oddać krew podczas kolejnej wizy-ty w punkcie pobierania - dodaje.Dla dzieci z chorobami nowotworowymi

krew i preparaty z niej wytwarzane są nie-zbędne. Z jednej strony sama choroba wy-maga podawania krwi (np. białaczka, któ-ra niszczy szpik kostny), a z drugiej podej-mowane leczenie (chemioterapia dodat-kowo wyniszcza szpik). Przez wiele miesię-cy taki mały pacjent narażony jest na nie-dokrwistość, dlatego krew jest potrzebna cały czas.Każdy pacjent w czasie intensywnej czę-ści leczenia (nawet do pół roku), wyma-ga wielokrotnych przetoczeń składników krwi (najczęściej koncentratu krwinek czerwonych i płytkowych). - Na szczęście nie było sytuacji, aby dziecko potrzebują-ce krwi, kiedykolwiek jej nie dostało. Kie-dy mamy sygnał z RCKiK, że brakuje krwi, sami namawiamy rodziców, aby poszli ją oddać lub poprosili o to znajomych - opo-wiada dr Stolarska.

Chorobauleczalna

- Dzieci zdecydowanie lepiej znoszą całe leczenie niż dorośli - tłumaczy nam dr n. med. Małgorzata Stolarska, ordynator Oddziału Onkohematologicznego w szpitalu przy ul. Spornej w Łodzi. Pani doktor opowiada nam także o szansach na wyleczenie z choroby nowotworowej małych pacjentów oraz przyjaźniach na całe życie.

Dr n. med. Małgorzata Stolarska - specjalistka chorób dzieci, ordynator Od-działu VI - Onkohematologicznego dla dzie-ci starszych w Uniwersyteckim Szpitalu Kli-nicznym nr 4 im. Marii Konopnickiej w Ło-dzi (ul. Sporna 36/50), dyrektor ds. medycz-nych Hospicjum Domowego dla Dzieci Zie-mi Łódzkiej prowadzonego przez Funda-cję Gajusz, wykładowca na wydziale lekar-skim UMed w Łodzi. 17 listopada 2007 została odznaczona me-dalem „Zasłużony dla Miasta Łodzi” przez Radę Miejską, a w kwietniu 2009 roku, na wniosek swoich małych pacjentów - Orde-rem Uśmiechu.

ludzie

9świat dawcy

Realne szanse- Na oddziale mamy 20 łóżek (+10 łóżek dla najmłodszych pacjentów), ale dzieci nie przebywają w szpitalu cały czas. Kiedy tylko ich stan na to pozwala, wypuszczamy je do domu - tłumaczy. - Każda godzina, każ-de pół dnia spędzone w domu, jest bardzo wartościowe. Dlatego przy tej liczbie łóżek, możemy zadbać o zdrowie wszystkich nowych pacjen-tów z województwa łódzkiego, a tych rocznie przybywa nam około 60-70 (w całej Polsce mamy około 1100 przypadków rocznie) - opowiada dr Małgorzata Stolarska.Pod opieką poradni pacjenci zostają tak długo, jak się da. - Walczymy teraz z NFZ, abyśmy przynajmniej przez 5 lat po zakończeniu leczenia, bez względu na wiek, mogli monitorować naszych pacjentów. Bo teo-retycznie po skończeniu przez nich 18 lat, powinni przejść do innej po-radni – przestają bowiem być dziećmi - wyjaśnia ordynator oddziału.Warto zaznaczyć, że choroby nowotworowe u dzieci to tylko 2% wszystkich chorób nowotworowych. Zdecydowaną większość cho-rób u dzieci (ok. 70%) można wyleczyć trwale, a przy niektórych ty-pach nowotworów prawdopodobieństwo zwyciężenia choroby wzra-sta do 80-90%. Obecnie nie można powiedzieć, że choroba nowotwo-rowa jest chorobą nieuleczalną! Zwłaszcza u dzieci. Szansa na wyle-czenie nowotworu jest szansą realną. Polska ma w tym zakresie jed-ne z najlepszych wyników w całej UE, dlatego zostaliśmy poproszeni o przygotowanie standardów leczenia chorób nowotworowych u dzieci.

Dzieci to nie DoRośliWarto podkreślać, że choroby u dzieci są inne niż u dorosłych. Po pierw-sze u dzieci nie występuje rak (w sensie medycznym jest to rozrost złośliwy tkanki nabłonkowej). Dzieci częściej chorują na nowotwory, które wywo-dzą się z nieprawidłowo rozwiniętych komórek z życia płodowego, a także

na białaczki czy chłonniaki - a te bardzo dobrze reagują na leczenie. - Poza tym dzieci zdecydowanie lepiej znoszą całe leczenie, mimo iż programy ja-kie stosujemy, są bardzo agresywne. Dzieci to nie dorośli – mają zupełnie inne organizmy i inaczej reagują na podawane im leki - wyjaśnia Stolarska.Niestety zdarzają się także przypadki, które nie dają szans – na szczęście są wyjątkowo rzadkie. Nowotwory to druga, po wypadkach i urazach, przy-czyna zgonów dzieci w wieku od 2 do 18 lat. Dysproporcja pomiędzy licz-bą wypadków, a liczbą chorób nowotworowych, jest oczywiście ogrom-na, ale i tak nie ma drugiej takiej choroby, która zabierałaby tak dużo dzieci.W onkologii obowiązuje jednak taka sama zasada, jak w całej medycynie – im szybciej rozpoznamy chorobę, tym łatwiej ją pokonać. - Dlatego uczu-lamy zawsze lekarzy i rodziców, aby zwracali uwagę na wszelkie objawy. Bo prawda jest taka, że jak dorosłemu coś dolega, pierwsza jego myśl to „mam raka”, a że nowotwory u dzieci są tak rzadkie, to podejrzenie o tę chorobę przychodzi zazwyczaj ostanie - przestrzega dr Stolarska.

PRzyjaźnie na całe życie...Na oddziale pracują wolontariusze, odbywają się zajęcia muzyczne, pla-styczne, arteterapia, dzieci kręcą filmy z wolontariuszami i pracownika-mi fundacji Gajusz. W te działania często włączają się także rodzice, biorąc udział w malowankach i wycinankach. To ich bardzo zbliża do siebie. Spę-dzają razem dużo czasu... czasem można powiedzieć, że nawet za dużo - zwłaszcza gdy pacjent ma już „naście” lat i chciałby czasem pobyć sam.- Na naszym oddziale rodzą się prawdziwe przyjaźnie. Dzieci, które nie mu-szą stale leżeć w szpitalu, podczas każdej wizyty kontrolnej wpadają na od-dział porozmawiać z koleżankami i kolegami, wspólnie się pobawić. Wiem, że utrzymują niejednokrotnie kontakt także po wyjściu ze szpitala. Myślę, że takie przyjaźnie są o wiele trwalsze, niż te szkolne czy podwórko-we - uśmiecha się dr Małgorzata Stolarska.

... komputer w świetlicy

Sposób na nudę - komputer na sali...

ludzie

świat dawcy10

Na temat krwiodawstwa panuje wiele mitów, dlatego rozmawia-my o tym z młodymi ludźmi. Organizujemy w szkołach pogadanki i spotkania, podczas których pielęgniarki wyjaśniają, na czym po-lega oddawanie krwi, osocza i płytek, jak przebiega wizyta, czym jest krew itp. Pierwszą szkołą, z którą podjęliśmy taką współpracę (prawie 10 lat temu), był Zespół Szkół Ponadgimnazjalnych nr 9 w Łodzi przy al. Politechniki. Potem dołączyły kolejne szkoły, w tym szkoły medyczne i wiele innych.

Działaniem nakierowanym na pozyskiwanie dawców jest tak-że pobieranie krwi „w terenie”. Pierwsza taka akcja odbyła się 1 maja 1999 roku w Zgierzu. Nie było wtedy jeszcze ambulansów, więc wszystko odbywało się pod namiotem. Pierwszy ambulans został wykorzystany dopiero w 2003 roku. Dziś ekipy wyjazdowe są dla nas powodem do dumy. W ich organizacji bardzo pomaga-ją nam lokalne społeczności.

Ważnym elementem budowania struktury dawców od same-go początku było kontaktowanie się z większymi zakładami pra-cy. Niestety wiele z nich (zwłaszcza tych włókienniczych) upadło, a wraz z nimi działające tam Kluby Honorowych Dawców Krwi. Na szczęście nadal prężnie działają i oddają krew pracownicy łódzkie-go MPK, TP S.A., policji, straży pożarnej czy gazowni. Zawsze moż-na na nich liczyć.

Trudnym okresem w krwiodawstwie są zawsze wakacje. Jesteśmy

wtedy w stałym kontakcie z dyrektorami szpitali. Prosimy lekarzy w specjalnych pismach, aby przekazywali rodzinom chorych infor-macje o możliwości oddawania krwi. Bardzo mocno jednak naci-skamy, aby nie uzależniali wykonania operacji od tego, czy i ile ro-dzina przyniesie zaświadczeń z RCKiK.

Jesteśmy obecni w wielu parafiach oraz nawiązaliśmy kontakt z władzami Łodzi i województwa. Dzięki temu od wielu lat po-bieramy krew podczas takich imprez jak „Dni Łodzi” w maju, czy „Jarmark Wojewódzki” we wrześniu. Co roku ustawiamy także sta-łe wakacyjne punkty, w których możemy spotkać potencjalnych dawców – zawsze latem łodzianie mogą zobaczyć ambulans w pasażu Schillera, w Manufakturze lub koło Galerii Łódzkiej.

Nasz dział na przestrzeni lat przechodził przemiany. Zaczynali-śmy jako dział Metodyczno-Organizacyjny (w skrócie Met-org), którego głównym zadaniem było tworzenie statystyk. W ramach zmian organizacyjnych działaliśmy później jako Propagowanie, by dziś przyjąć nazwę i obowiązki Działu Organizacji Honorowego Krwiodawstwa.

Rozwój Propagowania w ŁodziW pracy Działu Organizacji Honorowego Krwiodawstwa ważne są konkretne działania. To od naszej aktywności i pomysłowości zależy ilość nowych dawców. Nasze działania obejmują dwa obszary: edukujemy i informujemy, ale także szukamy miejsc, w których moglibyśmy pobierać krew.

Wyniki badania* przeprowadzonego w 2007 roku wśród 100 losowo wybra-nych dawców roku pokazują, że naj-częstszym powodem oddawania krwi, jest chęć pomocy innym – aż 92% bada-nych deklarowało taką motywację. nie-wiele mniej, bo 85% deklaruje, że odda-je krew, ponieważ ona ratuje życie. Pra-wie 1/3 badanych zgłosiła się do punktu

pobierania, ponieważ krwi potrzebował ktoś z jej bliskich.

Wśród głównych problemów jakie dawcy wskazywali w związku z oddawaniem krwi były: brak informacji (40%), długi czas dotarcia (35%), długi czas pobytu w punkcie (33%), niewygodne dla dawcy dni i godziny pracy punktów (w su-mie 49%). Od wielu lat RCKiK w woj. łódzkim podejmuje jednak działania, aby te niedogodności niwelować. Informacje można znaleźć na stronie internetowej www.krwiodawstwo.pl oraz w biuletynie „Świat Dawcy”, czas dotarcia jest skra-cany poprzez wyjazdy do dawców i organizowanie pobierania krwi w szkołach,

zakładach pracy, na terenach parafii czy urzędów. Podobnie z godzinami pracy – coraz częściej pielęgniarki można spotkać podczas różnych imprez i festynów popołudniami czy w weekendy.

a czas spędzony w RCKiK (na razie tylko przy ul. Franciszkańskiej w Łodzi) można wykorzystać na surfowanie w internecie.

Ciekawe są również wyniki badania dotyczące tego, czego dawcy oczekują po oddaniu krwi. Zdecydowana większość jest zadowolona z dnia wolnego, posiłku regeneracyjnego i symbolicznego upominku. niewiele mniej przyznało, że miło byłoby otrzymać dyplom lub medal, albo życzenia urodzinowe od RCKiK.

Promocja Honorowego Krwiodawstwa się rozwija, więc może w przyszłości będą realizowane i takie działania przez Sekcję Organizacji Honorowego Krwiodaw-stwa.

* Badanie zostało przeprowadzone w okresie marzec-lipiec 2007 roku przez Jo-lantę Korbicką i stanowiło część pracy dyplomowej pisanej pod kierunkiem prof. Ryszarda Grądzkiego, wykładowcy Politechniki Łódzkiej.

TEKST:

mgr pielęgniarstwa Jolanta Korbicka

Chęć pomocy

ludzie

11świat dawcy

...czyli w jaki sposób zachęcać do honorowego oddawania krwi.ZSZ w Koluszkach - uczniowie w dniu oddawa-nia krwi są zwolnieni z zajęć. Za oddawanie krwi otrzymują także dodatkowe 30 punktów do oce-ny ze sprawowania na koniec semestru. Podczas uroczystości rozdawania świadectw uczniom od-dającym honorowo krew wręczane są dyplomy z podziękowaniem za ich gest.

lO w Wieruszowie - uczniowie w dniu oddawania krwi są zwolnieni z zajęć, a następnego dnia są „pod ochroną” – nie są pytani.

Cementownia WaRTa S.a., Trębaczew k. Dzia-łoszyna - pracownicy, którzy oddają regularnie krew, jeżdżą na wycieczki finansowane przez pra-codawcę.

Gminny Klub HDK, Moszczenica - mieszkań-cy Moszczenicy, którzy wzięli udział we wszyst-kich akcjach pobierania krwi w danym roku, bio-rą udział w świątecznej loterii fantowej. Do wy-grania są m.in. telefony komórkowe, sprzęt aGD, sprzęt sportowy.

Jeśli organizujesz spotkania, festyny, wręczasz dodatkowe dyplomy Honorowym Dawcom Krwi, jeśli masz pomysły i wcielasz je w życie, aby za-chęcić ludzi do oddawania krwi – napisz do nas (propagowanie@krwiodawstwo.pl). Opisz swoje „dobre praktyki”.

świat dawcy: Jaka jest Wasza praca?Maria: Praca w Punkcie Pobierania jest spokoj-na. Wyjątkiem są poniedziałki, kiedy do szpita-la przychodzi najwięcej odwiedzających. Część z nich trafia wówczas do nas, by oddać krew. Mamy wtedy dużo pracy. Jednak w punkcie mamy odpowiednie warunki do oddawania krwi i duża ilość dawców nie przeszkadza – spo-kojnie jesteśmy w stanie wszystkich obsłużyć. Jest cisza i spokój. Inaczej wygląda nasza praca podczas pobierania w terenie na tzw. „ekipach wyjazdowych”. Mamy mniej miejsca, jest gło-śniej. Czasami ktoś mdleje i wtedy wśród osób oczekujących na oddanie krwi rośnie niepokój - część się wycofuje, albo słabnie nam na fotelu.Bożena: Dlatego podczas pracy w terenie na-szym najtrudniejszym zadaniem jest zapano-wanie na emocjami świeżych dawców. Musimy im dawać wsparcie. Wśród młodzieży i dawców pierwszorazowych, wystarczy że ktoś powie, że jest mu słabo i od razu tak samo czuje się resz-ta sali. Więc my z tymi „epidemiami” walczymy... (śmiech)

świat dawcy: Ale samo pobieranie krwi to tylko część Waszych zadań?Maria: Zajmujemy się sprawami administracyj-nymi, na bieżąco uzupełniamy dokumentacje. Bardzo ważne jest, by punkt był zawsze posprzą-tany. Jednak najważniejsze dla nas jest organizo-wanie akcji, podczas których możemy pobierać krew. Staramy się być na bieżąco z wydarzeniami na naszym terenie. Ostatnio przeczytałyśmy w gazecie, że będzie im-preza „Zdrowa Gmina”. Zadzwoniłyśmy więc do wójta i zaproponowałyśmy, że przyjedziemy na akcję pobierania krwi i tym sposobem, możemy już teraz zaprosić wszystkich 10 kwietnia w sobo-tę do..... . Bożena: Jesteśmy też otwarte na osoby zgłasza-jące się do nas z pomysłami na akcje. Niedaw-

no zadzwoniła pewna kobieta z propozycją, aby u niej w gminie zorganizować pobieranie krwi. Mówiła, że mają daleko do Wielunia i Wieruszo-wa. Obiecała nam, że zrobi wszystko co w jej mocy, aby namówić wiele osób do oddawania. Wstępnie już jesteśmy umówieni na tę akcję.

świat dawcy: Jak organizujecie akcje i pro-pagujecie oddawanie krwi na „swoim” te-renie?Maria: Dzięki współpracy z lekarzami i plakatom honorowego krwiodawstwa na terenie szpitala zgłasza się do naszego punktu coraz więcej daw-ców. Mamy 12 „naszych” klubów na terenie same-go powiatu wieluńskiego. Prezesi tych klubów bardzo się starają i dbają, abyśmy zawsze kiedy do nich jedziemy, miały co robić. Odwiedzamy ich regularnie, bądź umawiamy się z miesięcznym wyprzedzeniem. Regularnie jeździmy pod Urząd Miasta i Gminy, a nawet kościół w Pajęcznie. Były-śmy tam kiedyś w Niedzielę Palmową i nie sądzi-łyśmy, że będzie dużo ludzi. Przed świętami ludzie zajęci są rodzinnymi sprawami, zakupami, sprzą-taniem. Mimo tego dawców było mnóstwo.Bożena: Warto wspomnieć, iż staramy się bar-dzo doceniać naszych dawców. Piszemy odręcz-nie osobiste podziękowania i przekazujemy orga-nizatorom. I jeżeli akcja jest pod kościołem, tak jak wspominała wcześniej koleżanka, to ksiądz pod-czas nabożeństw czyta informacje od nas i zapra-sza na kolejne akcje.Cieszy nas zaangażowanie młodzieży w krwio-dawstwo. Szkoły w Wieruszowie konkurują po-między sobą w ilości oddawanej krwi. W wielu szkołach nauczyciele mają swoich pomocników – uczniów. Pilnują oni, żeby wszystko było w po-rządku, pomagają w ambulansie. Nasi młodzi po-mocnicy tłumaczą dawcom pierwszorazowym zasady, a także są dla nich ogromnym wsparciem. Szkoły także nas wspierają i fundują aktywnym dawcom sprzęt sportowy i puchary.

Kobiety pracUjące

Pobieraniem krwi zajmują się od A do Z. O tym właśnie A (czyli o akcjach) i o tym Z (zestawieniach miesięcznych) opowiadają Maria Styś i Bożena Panek, pielęgniarki z Punktu Pobierania Krwi w Wieluniu i Wieruszowie.

DOBRE PRaKTyKI

ludzie

świat dawcy12

Krew najcenniejszy lekJest niezbędnym elementem naszego życia, odżywia nasz organizm, zaopatruje wszystkie komórki w tlen. Bez niej nie potrafimy funkcjonować. Bez niej nie ma nas...

Zaskakujące jest to, że potrafimy zadbać o naszą skórę, włosy czy paznokcie, a już o krew nie. Nie mamy pojęcia, jak się z nią obchodzić, co jej służy, a co szkodzi. Warto zatem zrobić powtórkę z biologii, aby wie-dzieć, co tak na prawdę płynie w naszych żyłach.

SKŁADnIKI KRWIW uproszczeniu są to: osocze (w 90% skła-dające się z wody), składniki komórkowe (inne elementy morfotyczne krwi), a także hormony, substancje odżywcze, produkty przemiany materii oraz tlen.Składniki komórkowe to nic innego jak ery-trocyty, trombocyty i leukocyty.

Erytrocyty to tak zwane krwinki czerwo-ne, które są wytwarzane w szpiku kostnym i stanowią najliczniejszy składnik naszej krwi (ok. 40% objętości całej krwi). Do ich prawidłowego wzrostu nasz organizm po-trzebuje nie tylko witamin i żelaza, ale tak-że odpowiednich hormonów i enzymów. Krwinki czerwone „żyją” około 120 dni – w tym czasie rozprowadzają gazy (m.in. tlen) po naszym ciele. Najbardziej potrze-bują czerwonych krwinek osoby, które utraciły swoją krew w wyniku wypadku lub operacji.U mężczyzn liczba krwinek czerwonych w 1 mm3 krwi wynosi około 5,4 mln, a u ko-biet około 4,8 mln.

Trombocyty to inaczej płytki krwi. Są od-

powiedzialne za proces krzepnięcia krwi, zawierają bowiem duże ilości serotoni-ny, która obkurcza naczynia krwionośne. Płytki krwi „gromadzą się” przy większych uszkodzeniach naczyń i uwalniając prze-noszoną serotoninę powodują zmniejsze-nie krwawienia. W takie zwężenie trafiają czerwone krwinki – jest to skrzep. Płytki krwi przetacza się chorym z zaburzeniami krzepnięcia, pacjentom z białaczką i no-wotworami, w trakcie i po chemioterapii. 1 mm3 krwi powinien zawierać około 300 tys. płytek.

Leukocyty, czyli krwinki białe, występują nie tylko we krwi, ale także w szpiku kost-nym, śledzionie oraz węzłach chłonnych. Są komórkami, które potrafią zwiększyć swoją objętość nawet dziesięciokrotnie. W zależności od pełnionych przez nie funkcji możemy mówić o granulocytach, limfocytach i monocytach, ale główne za-danie jakie mają, to ochrona układu od-pornościowego. Granulocyty odpowie-dzialne są m.in. za zniszczenie ciał obcych w organizmie – otaczają je tworząc ropę.W 1 mm3 krwi leukocytów powinno być od 4 do 11 tys. Osocze to w 90% woda - 7% stanowią białka, a 3% związki organiczne i nieorga-niczne. Osocze ma kolor żółty. Samo oso-cze przetaczane jest osobom, które utraci-ły dużo krwi, chorują na zaburzenia krzep-nięcia, są po oparzeniach lub urazach.

temat nUmerU

sylwetki

13świat dawcy

FUnKCJE KRWIDo funkcji krwi należy:• przenoszenie tlenu niezbędnego do życia każdej komórki organi-

zmu z płuc do wszystkich tkanek i narządów (rolę tę pełnią ery-trocyty);

• przenoszenie dwutlenku węgla powstającego jako uboczny pro-dukt przemiany materii z tkanek i narządów do płuc, w których zostaje wydalony z organizmu wraz z wydychanym powietrzem (rolę tę pełnią erytrocyty);

• przenoszenie substancji odżywczych, mikroelementów i witamin wchłoniętych w jelicie do wszystkich tkanek i narządów (rolę tę pełnią białka osocza);

• obrona organizmu przed drobnoustrojami chorobotwórczymi (dokonywana przez leukocyty);

• hamowanie krwawienia, do którego dochodzi np. po zranieniu (z udziałem płytek krwi i osoczowych białek krzepnięcia).

GRUPy KRWIOdkrycia grup krwi dokonał austriacki uczony  Karl landste-iner  w  1901  roku. natomiast  ludwik Hirszfeld  wraz z Emilem von Dungernem stworzyli podstawy nauki o grupach krwi wprowadzając ich oznaczenie symbolami a, B, aB, i 0, które od 1928 roku przyjęte jest na całym świecie.Obecność antygenów układu aB0 stwierdza się nie tylko w krwinkach czerwonych, ale także w innych komórkach (poza neuronami) i pły-nach ustrojowych (poza płynem mózgowo-rdzeniowym). antygen a i B (lub oba naraz) występują u ok. 80% populacji – jeśli ich nie ma, mówimy, że dana osoba ma grupę krwi 0. Występowanie antygenów a i B zależne jest tylko od dwóch genów jakie posiadamy.Jednak grupę krwi oznaczmy nie tylko za pomocą symboli a, B, aB, 0 – popularnym oznaczeniem jest znacznik „Rh”. Jego nazwa wzięła się od małp Rezusów, u których po raz pierwszy wykryto ten układ.

Układ Rh obejmuje ponad 47 antygenów, lecz tylko 5 z nich, które ko-dowane są przez 3 geny, ma znaczenie praktyczne. najsilniejszy jest antygen D i to właśnie jego obecność powoduje zaliczenie kogoś do grupy Rh+, a jego brak do Rh-. To jednak nie jedyne układy grup krwi. Innym popularnym jest np. układ Kella (wykorzystywany np. przy ustalaniu ojcostwa), ale także układ MnS (obejmuje 40 różnych anty-genów), luthern (18 antygenów), Dufy, Kidd czy Diego.

PREPaRaTy Z KRWIObecnie nie przetacza się krwi bezpośrednio pobranej od daw-cy, a pojemnik z krwią (po przebadaniu) nie jest wieziony pro-sto do szpitala na oddział. Całą krew przetwarza się na prepara-ty, bo to właśnie one są wykorzystywane w krwiolecznictwie. Podstawowe rodzaje preparatów:- Koncentrat krwinek czerwonych (KKCz) otrzymywany jest z 1 j. krwi pełnej poprzez usunięcie z niej 200-300 ml osocza. Przechowywany musi być w lodówce w temperaturze od 2°C do 6°C. Używany jest m.in. w leczeniu niedokrwistości u chorych, u których konieczne jest jedynie zwiększenie zdolności przeno-szenia tlenu oraz zwiększenie liczby krwinek czerwonych;- Koncentrat krwinek czerwonych plukanych - zawiera krwinki czerwone przemyte jałowym, fizjologicznym roztworem chlorku sodowego. Celem przemywania jest przede wszystkim usunię-cie białek osocza. Koncentrat ten można stosować u chorych z na-wracającymi lub ciężkimi powikłaniami alergicznymi;- Deglicerolizowane krwinki czerwone – przechowywane są w bardzo niskich temperaturach (od -80°C do -196°C) nawet przez okres 10 lat; - Koncentrat krwinek płytkowych (KKP) otrzymywany me-todą konwencjonalną – powstaje z krwi pełnej poprzez od-wirowanie krwi i osocza. Koncentrat ten podaje się chorym, u których stwierdzono małopłytkowość;- Koncentrat krwinek płytkowych (KKP) otrzymywany metodą aferezy przy użyciu separatora. Krwinki płytkowe uzyskane tą metodą pochodzą od jednego dawcy;- Ubogoleukocytarny koncentrat krwinek płytkowych uzyskuje się poprzez usunięcie do 99% leukocytów. Preparat ten ma zasto-

sowanie u chorych długotrwale leczonych preparatami krwiopo-chodnymi;- Koncentraty granulocytarne – otrzymuje się od jednego dawcy. Jest to preparat, który w ciągu 24 godzin musi być podany bior-cy. Koncentraty granulocytarne przetacza się tylko tym chorym, u których istnieje szansa odnowy szpiku. Skuteczne mogą być u noworodków z posocznicą oraz u chorych z zaburzeniami funk-cji granulocytów;- Świeżo mrożone osocze (FFP) - to osocze, które zostało zamro-żone nie później niż w ciągu 6 godzin od chwili pobrania. Prepa-rat ten można przechowywać w temperaturze od -25°C do -30°C przez 12 miesięcy;- Krioprecypitat jest stężonym preparatem niektórych białek oso-cza. Można go przechowywać (licząc od daty pobrania krwi lub osocza) w temperaturze od -25°C do -30°C przez 12 miesięcy; - Koncentrat czynnika VIII in. czynnik antyhemofilowy lub VIII:C) produkowany jest z osocza ludzkiego. Stosowany jest u chorych na hemofilię a z ciężkim lub umiarkowanym niedoborem czyn-nika VIII;- Immunoglobuliny uzyskuje się poprzez frakcjonowanie puli osocza ludzkiego pochodzącego od wielu dawców. Immuno-globuliny stosowane są m.in. w profilaktyce i leczeniu zakażeń u chorych z pierwotnymi lub wtórnymi zespołami niedoboru od-porności. * Profilaktyka i leczenie zakażeń u chorych z wtórnymi zespoła-mi niedoboru odporności (np. przewlekła białaczka limfatyczna aIDS, biorcy przeszczepów szpiku, chorzy w trakcie leczenia im-munosupresyjnego itp.).

temat nUmerU

świat dawcy14

Kobieta nieczysta – podświadomość podpowiadała ludziom przez lata, że każdy wyciek należy zatamować. Powstaje jednak problem w przypadku wycieku krwi menstru-acyjnej – powraca on regularnie, nie daje się zatrzymać. Niektóre ludy wiązały menstruację z fazami księżyca, co dodatkowo komplikowa-ło zrozumienie całego zjawiska... Stąd też po-jęcie kobiety nieczystej – tej, która gubi swoją krew „bez powodu”, bez wyjaśnienia.

Wspólnota krwi – każda wspólnota opie-ra się na jedności – czy to języka, kultury, tra-dycji czy historii. Typem najmniejszej wspólno-ty jest rodzina lub plemię, do których przyna-leżność oznaczamy właśnie poprzez krew. Po-wszechnie wierzy się, że przekazujemy potom-kom swoje cechy, i że funkcjonuje coś takiego jak „zew krwi”. W „Opowieściach z 1001 nocy” możemy znaleźć wiele przykładów, gdzie np. ojciec z synem spotykają się przypadkiem nie wiedząc o swoim istnieniu i od razu się roz-poznają. Podobny motyw pojawia się też np. w „Antygonie” Sofoklesa.

Błękitna krew – krew zawiera w sobie możliwość społecznego różnicowania ludzi, bo każda grupa potrzebuje przywódcy, lidera, który będzie ją scalać i kierować nią. W wierze-niach jego krew była szlachetniejsza, cenniej-sza niż innych członków grupy. Wszystkie spo-łeczeństwa wyznawały tę zasadę – niektóre na-wet uczyniły z niej główną oś swojego istnie-nia lansując motyw „błękitnej krwi”. Określenie to nie odnosi się do koloru samej krwi, ale do koloru skóry, przez którą widać niebieskie żyły. Wraz z tym wierzeniem wyrosło inne – doty-czące mieszania się krwi. Przez wiele wieków pilnowano zatem, aby królewny miały odpo-

wiednich mężów (o odpowiedniej krwi). Z bie-giem lat dbanie o „czystość krwi” przeszła z krę-gów królewskich do innych klas społecznych.

Braterstwo krwi - to nic innego jak po-krewieństwo zdobyte sztucznie. Moc tego typu więzów krwi jest bardziej mistyczna niż psychologiczna i mniej oczywista w rozwinię-tych społeczeństwach. Braterstwo krwi czasa-mi zwane jest także „paktem krwi” pojawia się we wszystkich grupach etnicznych od Afry-ki po Europę, od Azji po Amerykę. W Afryce np. „brat krwi” zwany jest „najlepszym przy-jacielem”, który nie tylko dba o interesy swo-jego druha, ale także powierza mu wszystkie swoje sekrety i wspólnie walczy o przetrwa-nie. W Dahomeju i Togo, aby zawrzeć pakt pije się napój z domieszką popiołu, ziemi i krwi obu stron paktu – po to aby zostać na zawsze w zgodzie i służyć pomocą drugiej osobie. Bardzo bliskie zawiązywaniu braterstwa jest zawieranie pokoju lub składanie przysięgi, dla-tego właśnie krwią często przypieczętowywa-no traktaty i umowy. Krew w tym przypadku miała być niejako rękojmią za wywiązanie się ze zobowiązań.

Wampiry – panująca na Zachodzie „moda” na wampiry ma swoje korzenie w legen-dach Słowian. Wampiryzm czerpie z najdaw-niejszych ludzkich wierzeń – życie po śmier-ci, żywy trup, przebicie kołkiem, profanacja grobu, obcięcie głowy... Wampir jest uważa-ny przez niektórych historyków literatury za „upiora naszych czasów” - istotę żyjącą bez-barwnie, smutną, wiecznie sfrustrowaną.

Krew pojawia się także w Biblii. W Ewangeliach znajdujemy zapisy o krwi Jezusa, którą podaje swoim uczniom.

Krew na językach

temat nUmerU

Krew jest dla nas bardzo ważna, nie umie-my bez niej żyć. I nie chodzi tu tylko o jej wła-ściwości lecznicze, lecz o nasz język. A raczej o słowa, w których występuje krew. „PoKRE-Wieństwo” – dla określenia więzów rodzinnych, „psucie KRWI” - gdy ktoś nas denerwuje, „z KRWI i kości” – kiedy chcemy podkreślić autentycz-ność czegoś. Zachowujemy również „zimną KREW”, gdy jesteśmy spokojni i opa-nowani, mamy „KREW na

rękach”, kiedy je-steśmy czemuś win-ni. Zdarza nam się mieć „coś we KRWI”, jeśli jesteśmy z czymś zaznajomieni. Niektó-rzy mają także „ŻYŁKĘ do czegoś” (coś im dobrze idzie), a inni „gorą-cą KREW” (synonim namiętności).

Krew w motywach i wierzeniach

ludowych:

15świat dawcy

temat nUmerU

Badania krwiZgodnie z Dyrektywą 2002/98/WE Parla-mentu Europejskiego i Rady z dnia 27 stycz-nia 2003 w celu zachowania bezpieczeń-stwa krwi i ograniczenia ryzyka przeniesie-nia czynników zakaźnych przez krew, każdy krwiodawca po oddaniu krwi ma wykony-wane badania w kierunku wykrycia zakaże-nia wirusami: zapalenia wątroby typu B i C (WZW B i WZW C) oraz HIV, a także bakterią krętkiem bladym, wywołującym kiłę.

Na podstawie uzyskanych wyników elimi-nuje się dawców, których krew może być źródłem zakażenia. Badania wykonywa-ne są u każdego dawcy każdorazowo przy oddaniu krwi. W krwiodawstwie wykorzy-stuje się bardzo czułe testy do wykrywania zakażeń wirusami (WZW B, WZW C i HIV) oraz kiłą, po to by wykryć nawet najmniej-szą ilość patogenów. Takie możliwości dają metody biologii molekularnej, którymi wy-krywa się materiał genetyczny wirusów.

Ze względu na dużą czułość testów możli-we jest uzyskanie wyników „fałszywie po-zytywnych”. Takie przypadki mają miejsce wówczas gdy u osoby nie zakażonej żad-nym z w/w wirusów, białka obecne we krwi reagują z odczynnikiem testowym. Niekiedy uzyskanie takiego wyniku zwią-zane jest z inną jednostką chorobową niż zakażenie WZW B, WZW C, HIV czy kiłą. Uzyskany wynik badania jest więc wery-fikowany celem potwierdzenia zakażenia w Instytucie Hematologii i Transfuzjolo-gii w Warszawie lub Poradni Skórno–We-nerologicznej w Łodzi, a dawca wzywany na okresowe badania kontrolne co 6 mie-sięcy. W tym okresie dawca nie powinien oczywiście oddawać krwi.

W przypadku uzyskania wyniku dodatnie-go potwierdzającego obecność patoge-nów, dawca otrzymuje skierowanie do le-karza pierwszego kontaktu w celu objęcia go właściwą opieką medyczną.

mgr Urszula Mucha, Pracownia Czynników Zakaźnych

Przenoszonych przez Krew

Każdy, kto odda krew, zostaje przebadany w zakresie przenoszenia wraz z krwią czynników zakaźnych.

PaTOGEn- czynnik chorobotwórczy – ciało obce, twór biologiczny czy mikroorganizm wywołujący chorobę u danego orga-nizmu.

BIOlOGIa MOlEKUlaRna – nauka podstawowa zajmująca się bio-logią na poziomie molekularnym. Bada w jaki sposób funkcjonowanie organi-zmów żywych uwarunkowane jest wła-ściwościami budujących je cząsteczek, a zwłaszcza biopolimerów, jakimi są kwasy nukleinowe i białka. Zazę-bia się ona z takimi dziedzinami wie-dzy jak genetyka, biochemia, biofizy-ka czy cytologia.

świat dawcy16

Zdrowiena talerzu

Dbasz o siebie, regularnie się odżywiasz, a kiedy idziesz oddać krew okazuje się, że coś jest nie tak. Winę zwalasz wówczas na małą ilość snu albo ciężką pracę. Mało kto zastanawia się czy problem nie leży na talerzu - to co jemy wpływa na nasze zdrowie, a także i na naszą krew.

temat nUmerU

TEKST:

dr med. Elżbieta Wiszniewska-Gauer

17świat dawcy

Kobieta - DawcaU kobiet najczęstszym powodem niedopuszczenia do oddawania krwi jest niski poziom hemoglobiny. Jest on powiązany jest z ilością żelaza w organizmie. Jeśli jest go za mało, wówczas poziom hemoglobiny spada i taki dawca nie może w danym momencie od-dać krwi. Warto zaznaczyć, że nasz organizm w żaden sposób nie produkuje sam żelaza, więc należy dostar-czać je wraz z pokarmem. Najbardziej wartościowe jest czerwone mięso, trochę żelaza znajdziemy także w jajkach i rybach. Ale nie wystarczy jeść samego mię-sa. Aby żelazo prawidłowo się wchłaniało, potrzebna jest nam witamina B12, która zawarta jest tylko w mię-sie, oraz kwas foliowy znajdujący się w zielonych wa-rzywach.

wegetaRianizm = PRoblem?Problem niedoboru żelaza dotyczy także wegetarian. Niestety w produktach roślinnych żelaza jest za mało lub wcale, więc ilość jaką wegetarianie (lub weganie) dostarczają z pokarmem, jest znikoma. Może się zda-rzyć, że dawca na diecie wegetariańskiej odda krew dwa razy, a za trzecim już zostanie odrzucony. Wynika to z tego, że oddał poprzednio z krwią więcej żelaza, niż później przyswoił. Dlatego wegetarianie i weganie powinni przyjmować żelazo w tabletkach - albo w po-staci preparatów przepisanych przez lekarza, albo jako suplementy diety – najlepsze są te przeznaczone dla kobiet w ciąży, gdyż zawierają najwięcej żelaza. Nie ma obawy, że przedawkujemy żelazo – jego nadmiar jest w prosty sposób wydalany z organizmu.

mężczyzna - DawcaU mężczyzn najczęstszym powodem niedopuszcze-nia do oddawania krwi jest natomiast wysoki hema-tokryt. Wysoki stosunek objętości erytrocytów do ob-jętości krwi wynika z funkcji tych pierwszych. Są one odpowiedzialne za transport tlenu w naszym organi-zmie, więc jeśli dostarczamy organizmowi za mało tle-nu na przykład paląc papierosy, wówczas nasze ciało produkuje więcej erytrocytów, aby zwiększyć trans-port tlenu do komórek. To taka próba rekompensa-ty za niedotlenienie. Dlatego osobom palącym najle-piej poradzić rzucenie palenia, ale jeśli jest to mało re-alne, warto wtedy pamiętać, aby ostatniego papiero-sa nie wypalać tuż przed oddaniem krwi. Warto rów-nież wspomóc organizm wypijając półtora litra pły-nów dzień przed wizytą w punkcie pobierania.

stoP zatRuciomInnym powodem odrzucenia dawcy jest alkohol. Oso-ba na „kacu” jest od razu dyskwalifikowana, i nie cho-dzi tu tylko o sam alkohol i stan, w jakim dana osoba się znajduje. Dużo do powiedzenia o naszym zdrowiu i trybie życia ma bowiem wątroba. „Trucizny”, które spożywamy (w tym: alkohol, tłuste potrawy, konser-wanty, częściowo także leki) są neutralizowane w wą-trobie. Po diecie „imprezowej” wątroba się nie wyrabia, co odbija się w podwyższonym poziomie ALAT i bili-rubiny. Prawidłowy poziom bilirubiny całkowitej w surowi-cy krwi człowieka wynosi 0,3–1,0 mg/dl lub 5,1–17,0 μmol/l. Po przekroczeniu stężenia 2-2,5 mg/100 ml

krwi, bilirubina dyfunduje do tkanek, powodując ich zażółcenie (żółtaczka).

PoDDaj się oDnowieOddawanie krwi to pewna odnowa, która jest korzyst-na dla organizmu - zwłaszcza dla mężczyzn, którzy nie tracą naturalnie krwi - mówi się nawet, że mężczyźni mają „stare żelazo”. Warto się więc przygotować, aby ta odnowa odbyła się nie tylko w samej krwi, ale i w całym ciele. Kluczem do tego jest zbilansowana dieta, możliwie najzdrow-sza. Człowiek jest wszystkożerny, dlatego powinniśmy jeść to, co w danym czasie rośnie dookoła nas.Pod koniec zimy są to głównie ziemniaki, kapusta, ogórki kiszone, cebula, czosnek... niby monotonnie, ale biorąc pod uwagę, że w tym czasie wypada Wiel-ki Post, taka dieta ma jakieś uzasadnienie. A popular-ne wiosną nowalijki nadają się tak naprawdę do jedze-nia dopiero w lipcu...

stwóRz swój smaKIdealnym rozwiązaniem dla naszego organizmu jest jedzenie produktów nieprzetworzonych, np. jeśli mamy zjeść warzywa z patelni, nie kupujmy gotowe-go zestawu, który jest bogaty w trans tłuszcze.Lepiej jest posiekać świeże warzywa, jeśli jednak nie ma ich na rynku, można wziąć warzywa mrożone i do-prawić je wg własnego pomysłu: solą, pieprzem, curry, papryką i innymi przyprawami. Starajmy się nie używać gotowych mieszanek jak np. wegeta, ziarenka smaku, smakomyk czy tak zwa-nych kostek rosołowych. To nic innego jak konser-wanty i glutaminian sodu, który prócz tego, że po-prawia smak, również uzależnia. I mimo iż producen-ci zapewniają na opakowaniach, że w danej mieszan-ce np. „pomysł na...” lub „danie w woreczku” nie ma glutaminianu sodu, tak na prawdę nie mamy pew-ności, co jest w środku. Gdy przygotowujemy danie w woreczku w piekarniku lub mikrofali wszystko jest ok, dopóki nie wsypiemy mieszanki przygotowanej przez producenta. Doprawić mięso do smaku może-my samodzielnie...

śPiesz się PowoliNa liście „nie-do-kupowania” powinny znaleźć się tak-że wszelkiego rodzaju zupki chińskie, gorące kub-ki, batony, napoje gazowane czy płatki śniadaniowe, jak również wędlina i chleb – te ostanie najlepiej wy-twarzać samemu. Chociaż nie zawsze jest na to czas, w Polsce coraz większą popularnością cieszą się idee „Slow Food” oraz gotowanie z przyjaciółmi. Znajomych zawsze można zaprosić na kolację i podać chociażby ziemniaki upieczone w mundurkach w folii aluminiowej. Może się okazać, że ilu gości, tyle będzie sposobów zjedzenia „zwykłych” ziemniaków.Na wspólną zabawę można także przygotować domo-wy makaron. Jeśli jednak kupujemy go w sklepie, war-to zwrócić uwagę na jego skład. Powinna to być woda i pszenica durum. I nic więcej. Coraz więcej osób zwraca uwagę na etykiety, czyli na to co kupuje i co je. A zasada jest prosta - im mniej składników, tym lepiej, natomiast im dłuższy termin przydatności do spożycia, tym gorzej.

temat nUmerUHEMOGlOBIna, oznaczana też skrótami Hb lub HGB – czerwo-ny barwnik krwi, białko zawarte w erytrocytach, którego zasadni-czą funkcją jest przenoszenie tle-nu - przyłączanie go w płucach i uwalnianie w tkankach

HEMaTOKRyT, liczba hemato-krytowa - stosunek między ob-jętością erytrocytów, a objęto-ścią całej krwi. Wyrażany zwy-kle w procentach lub w tzw. frak-cji objętości.Prawidłowe wskaźniki:dla kobiet: 37-47%, dla mężczyzn: 42-52%

aMInOTRanSFERaZa ala-nInOWa, AlAT, ALAT - narządo-wo niespecyficzny enzym, biorący udział w przemianach białek.

BIlIRUBIna – organiczny zwią-zek chemiczny powstały w wyni-ku rozpadu hemu uwolnionego wcześniej z hemoglobiny w śle-dzionie, wątrobie lub szpiku kost-nym w procesie niszczenia czer-wonych ciałek krwi.

TŁUSZCZE TRanS (ang. trans fat) - rodzaj tłuszczów z grupy nie-nasyconych. W naturalnych tłusz-czach zwierzęcych pochodzących od przeżuwaczy, takich jak krowy i owce „izomery trans” występu-ją w ok. 3-5% w stosunku do „izo-merów cis”. „Tłuszcze trans” wy-stępują w mleku i produktach po-wstających z przetwarzania mle-ka, w wołowinie i baraninie. W znacznie większych ilościach występują one w wielu, choć nie wszystkich półsyntetycznie otrzy-mywanych stałych tłuszczach ro-ślinnych - takich jak margaryna i masło roślinne, które są otrzy-mywane w wyniku częściowego uwodorniania naturalnych tłusz-czów roślinnych.

świat dawcy18

bogata DietaPo zjedzeniu pięć razy dziennie liścia sałaty i połówki jajka ciężko być pełnym energii. I jak tu nie rzucić się w chwili słabości na pączka, batona czy czekoladę? Dlatego samo odchudzanie nie jest dobre dla nasze-go ciała, zwłaszcza prowadzone na własną rękę lub wg wytycznych z gazet. Organizm w trakcie, a także po diecie, ma niedobory wszystkiego... bo często „die-ty” sprowadzają się do niejedzenia niczego, z tego po-wodu nasze ciało odczuwa po kolei niedobory róż-nych składników. Jeśli więc chcesz oddać krew po-wiedz lekarzowi, że aktualnie jesteś na diecie, co jesz, a czego unikasz. Pozwoli to stwierdzić, w jakiej kondy-cji jest Twoja krew i czy możesz być dawcą.Dietę powienien ustalić dietetyk – mamy wtedy pew-ność, że goniąc za szczupłą sylwetką, nie wyrządzimy sobie krzywdy.Energetycznie nasz organizm „ładują” głównie: białko (kurczak), jabłka czy kapusta pekińska (każda kapu-sta ma witaminy i surowa, i kiszona, i ta w gołąbkach). Trzeba zatem myśleć czy dane jedzenie będzie nam służyć, czy tylko nam zaszkodzi.Często poprawiamy sobie samopoczucie ciastkiem, budyniem, pączkiem, gazowanymi napojami... Szcze-gółowe badania i wywiady przynoszą jednak smut-ną wiadomość – po zjedzeniu czegoś tak „przyjemne-go”, odczuwamy dolegliwości takie jak: wzdęcia, zga-ga czy zaparcia. W takiej sytuacji naturalnie (zamiast aptecznych specyfików) mogą pomóc suszone owo-ce, które warto mieć pod ręką zamiast batonika.

jaK to Robią inni?Włosi uważają, że dobry obiad, to taki zrobiony w 30 minut - w czasie gotowania się makaronu czy ryżu powinno przygotować się całą resztę. Wystarczą pieczarki, makaron, oliwa i pomidor, i mamy wyśmienity obiad.Choć biały ryż nie jest do końca zdrowy, wiele narodów o wielowiekowych tradycjach kulinar-nych je go i żyje. Bo tajemnica tkwi w odpowied-nim połączeniu składników - czerwone mięso, ryż i sos słodko-kwaśny to bardzo dobra kombinacja, aby przyswoić żelazo. W Polsce schabowy z kapustą też jest dobrą pro-pozycją. Mamy mięso i coś kwaśnego, dzięki cze-mu lepiej wchłaniamy niezbędne składniki z tego dania. Jeśli dodamy na talerz frytki, wówczas sok żołądkowy będzie trawił głównie skrobię zawartą w ziemniakach. Jeśli więc jemy befsztyk z sałatką, frytki usmażmy sobie za godzinę.Najlepszym źródłem żelaza jest wątróbka, a tym, którzy „nie trawią” wątróbki, warto zapropono-wać pasztet (taki z garmażerii, a nie z marketu z terminem przydatności 5 lat). Zdobywający w Polsce popularność kurczak nie jest niestety tak wartościowy jak wieprzowi-na czy wołowina, ale za to z białym mięsem do-starczamy sporo białka zwierzęcego. Ale wszyst-ko oczywiście zależy od kurczaka – od tego gdzie chodził i co jadł.

Fakty i mity

Kawa szkodziNieprawda, kawa do-brze wpływa na pracę mó-zgu. przed oddaniem krwi war-to wypić dobrze posłodzoną kawę. mózg pobudzony ko-feiną i glukozą (cukrem, mio-dem) nie zemdleje tak łatwo. Są także badania potwierdza-jące, że kofeina zapobiega cho-robie alzheimera.

Jajka zawieraja cholesterol tak, ale w ilości nie-zbędnej do wychowania kurczaka. dorosłemu czło-wiekowi taka ilość chole-sterolu nie zaszkodzi. a jajko na miękko to bar-dzo dobre śniadanie.

Marchewka jest zdrowa tak, surowa. marchewka po ugo-towaniu zwiększa swój indeks glike-miczny i może być jedną z przyczyn zwiększania wagi. zwłaszcza popu-larna gotowana marchewka z groszkiem.

Szpinak zawiera duzo zelaza Nie, zdecydowanie lepszym źródłem że-laza jest zielona pie-truszka i papryka (su-rowa).

Brokuły sa zdrowe tak, chociaż jako warzywo z rodzi-ny kapustowatych mogą powodować wzdęcia. warto spróbować przygoto-wać je w inny sposób. Bywa, że gotowa-ne brokuły są słabo tolerowane przez or-ganizm, jednak już te przygotowane na parze - dobrze.

Ciemne pieczywo jest zdrowe – tak, o ile tylko nie jest przy-ciemniane karmelem, co prakty-kują niektóre piekarnie.

Sery sa zdrowe Białe tak, w tym feta i mozzarella, sery żółte nieste-ty są bardzo tłuste i nie powin-no się ich jeść zbyt dużo. war-to pamiętać, że ser żółty „light” ma i tak 40% tłuszczu!

Czerwone wino do-brze działa na krew Nieprawda, czerwone wino zawiera fenole, które pozytyw-nie wpływają na ludzki organizm unieszkodliwiając wolne rodni-ki oraz zmniejszając ryzyko zawa-łów – ale dopiero w starszym wie-ku. Nie ma żadnych badań łączą-cych czerwone wino z pozytywny-mi wynikami krwi.

temat nUmerU

‚ ‚

‚

.. .

Zarządzaj czasem efektywnie

SlOW FOOD - organizacja i jedno-cześnie ruch społeczny skupiający osoby zainteresowane ochroną tra-dycyjnej kuchni różnych regionów świata i związanych z tym upraw rolnych i nasion, zwierząt hodow-lanych i metod prowadzenia go-spodarstw, charakterystycznych dla tych regionów. Głównymi punktami programu ru-chu Slow Food są:- Ochrona i promocja lokalnych i tradycyjnych sposobów produk-cji żywności;- Kupowanie żywności lokalnej produkcji z użyciem tradycyjnych metod wytwarzania; - Organizowanie obchodów dni lo-kalnej kuchni dla chronionych re-gionów produkcyjnych; - Edukacja konsumentów o ukry-tym ryzyku spożywania fast food.

19świat dawcy

Zarządzaj czasem efektywnie

Nie mam czasu!

Mam za dużo rzeczy na głowie!

Jestem zabiegany!

Czas przecieka mi przez palce!Mam zaległości! Nie mam kiedy odpocząć!

Kto z nas tak nie powiedział przynajmniej raz w ostatnim tygodniu?Jednak od samego narzekania czasu nam nie przybędzie. Pora zatem wziąć swój czas w swoje ręce! Każdy z nas ma tyle samo czasu - tylko inaczej nim dysponujemy.

Prezentujemy najczęstsze problemy związane z zarządzaniem swoim czasem oraz wskazówki, jak ich unikać.Może po ich zastosowaniu przestaniemy mówić, że nie mamy kiedy oddać krwi.

Problem pierwszy:Co masz zrobić dzisiaj, zrób pojutrze, będziesz mieć dwa dni wolnegoTaka taktyka to tylko pozorna oszczędność czasu. Wiele osób stosuje tę zasadę – skutkuje to tym, że może i zyskamy dwa dni luzu, ale żeby nadrobić nawar-stwiające się sprawy, zarwiemy potem dwie lub trzy noce. War-to zadać sobie pytanie – dlacze-

go przekładam sprawy na przy-szłość? I zastanowić się na ile to jest wymówka, bo po prostu nam się nie chce... Nikomu by się nie chciało, jeśli przed sobą miałby najbardziej przeładowa-ny dzień tygodnia – „jutro”. Od-kładanie spaw to marnotrawie-nie czasu, stosując tę metodę doprowadzamy do sytuacji, że dzisiaj zajmujemy się zadaniami sprzed tygodnia.

Rozwiązanie:Zrób to od razuJeśli odczytujesz e-maila, odpisz na niego od razu. Jeśli jednak nie masz czasu na odpisanie, nie za-czynaj czytania poczty! Jeśli prze-glądasz rachunki, włóż je do od-powiednich zeszytów, ustaw po-lecenie przelewu lub chociaż przypomnienie, że telefon i czynsz trzeba zapłacić do 15-go.

Wykorzystuj pozorną bezczyn-ność. Siedząc w poczekalni (do le-karza, na dworcu) możesz wyko-nać telefon, umówić się na spo-tkanie, przeczytać książkę, zapla-nować harmonogram zebrania lub przemyśleć dobór literatury do pracy zaliczeniowej... O wie-le szybciej minie Ci czas oczeki-wania, a przy okazji zaoszczędzisz czas, który i tak należało przezna-czyć na te czynności.

dla dawcy

20

Problem drugi:Zosia SamosiaNikt nie jest niezastąpiony, choć wiele osób nie dopusz-cza do siebie tej myśli i woli wszystko zrobić samemu. W domu zazwyczaj przodują w tym kobiety – same włącza-ją pralkę („bo dzieci wsypią zły proszek”), same prasują („bo córka się oparzy”), same skła-dają ubrania („bo mąż źle łą-czy skarpetki w pary”, „syn nie składa bluzy w kancik”), same myją okna i podłogi („bo wy to niedokładnie robicie”), same idą na zakupy („bo przeciaż tyl-ko ja wiem co należy kupić”)...

I na koniec dnia padają ze zmę-czenia, ale pewnie wykrzesa-ją z siebie jeszcze tę odrobi-nę energii, aby sprawdzić tor-nistry i prace domowe dzieci. Bo tylko one mogą wykonać te działania. Czy na pewno?Podobne zachowania moż-na zauważyć w szkole czy pra-cy. Zarobiony po uszy kolega nie dopuszcza myśli, że pacz-kę można wysłać pocztą lub kurierem, zamiast zawozić ją osobiście. Czasem takie osoby są bezlitośnie wykorzystywane przez otoczenie. Nie dość, że wszystko robią same, nie po-zwalają sobie pomóc, to czę-sto też nie mówią „nie”.

Rozwiązanie:Delegowanie zadań to jedna z wielu rzeczy, których warto się nauczyć w kontekście zarządzania swoim czasem. Nie tylko pozwala nam to zaoszczę-dzić cenne minuty, ale także wy-kazać się pozostałym członkom rodziny (lub pracownikom czy kolegom z grupy). Główna zasa-da obowiązująca przy przekazy-waniu władzy innym to zaufanie. Mama zlecająca prasowanie cór-ce, lepiej żeby przymknęła oko na drobne zagniecenia, niż po-prawiała wszystkie ubrania. Na gruncie zawodowym funkcjonu-je to tak samo.

OdmawiajJeśli ktoś jest typem „dobra cio-cia – zosia samocia” powinien na-uczyć się odmawiać. Nie wzbu-dzaj nadziei w rozmówcy mó-wiąc „zobaczę”, „zastanowię się”. Nie dość, że ta osoba będzie Cię nawiedzać co kilka dni pytając, czy się zastanowiłeś, to jeszcze będziesz tracić czas na wymy-ślanie nowych wymówek. War-to się bronić także przed zrzuca-niem na nas zadań innych. Kole-żance która prosi nas by ją wyrę-czyć - zaproponujmy wymianę - my piszemy jej raport, a ona dla nas wnioski z badań.

Rozwiązanie :Utrzymuj porządekPrzy najbliższej okazji spójrz na swoje miejsce pracy, wypoczynku, sa-mochód – czy tam przedmioty, bez których możesz się obejść? Łatwo sprawdzić, czy dana rzecz jest Ci potrzebna. Zadaj sobie pytanie: co się stanie, jeśli to wyrzucę? Stare gazety, nagrane płyty CD, bransoletki, ra-chunek ze sklepu spożywczego, opakowanie po paluszkach, trzy pod-kładki pod mysz...

Rozwiązanie :Zajmuj się jedną, konkretną rzecząMultizadaniowość to mit. Na-wet komputer tylko pozornie wykonuje w tym samym cza-sie różne zadania. W rzeczy-wistości moc procesora prze-rzucana jest błyskawicznie od jednego procesu (np. poczta, przeglądarka internetowa, wi-namp, gadu-gadu, word...) do drugiego. Nasz mózg nie dzia-ła jednak tak sprawnie. Potrze-bujemy dłuższej chwili, aby ze

śledzenia ulubionego serialu przejść do czytania książki, po-tem do rozmowy ze znajomym i ponownie wrócić do książki. Zwłaszcza, jeśli to książka czy-tana dla wiedzy, a nie przyjem-ności. Zdecydowanie szybciej uporamy się z tym, co mamy do zrobienia, jeśli w danym mo-mencie skupimy się na jednym zadaniu i ustalimy sobie „plan działania”. Np. nauka słówek do godziny 17.00, prasowanie podczas oglądania ulubionego serialu, czas na książkę po go-dzinie 20.00.

Problem trzeci:BałaganiarzNic nie denerwuje bardziej, niż poszukiwanie potrzebnego ze-szytu, kalendarza, szczęśliwe-go długopisu czy kartki z waż-nym numerem telefonu. Zazwy-czaj osoby posiadające „twór-czy nieład” tracą ogromną ilość czasu na znalezienie rzeczy, któ-re „przed chwilą tu leżały”. Brzmi znajomo? Niestety nieporządek

to kolejny zjadacz czasu. War-to zatem wyrobić w sobie na-wyk odkładania wszystkiego na miejsce, zapisywania ważnych numerów np. w kalendarzu, wpinania notatek do segrega-tora, chowania płyt do pudełek, odkładania przypraw w kuchni na półkę itd. Bałagan przyspa-rza bowiem dodatkowej pracy (i niepotrzebnie zabiera czas) - nawet przy codziennych czyn-nościach.

Problem czwarty:Pociąg do nikądWyobraź sobie, że jedziesz na rowerze i nagle zamykasz oczy. Jak daleko będziesz jechać pro-sto, czy uda Ci się dojechać do domu, albo chociaż nie wje-chać do rowu? Może być ciężko. Taką właśnie jazdę z zamknięty-mi oczami funduje sobie więk-szość z nas, jeśli nie wiemy po co coś robimy, jaki cel chce-my osiągnąć. I nie chodzi tutaj o cel bardzo dalekosiężny (np. będę mieć dom z ogródkiem kiedyś w przyszłości), ale o cel krótkoterminowy (np. do śro-

dy uporam się z tą stertą pra-nia, w maju przeczytam książ-kę, którą dostałem na urodzi-ny). Dodatkowo, ponieważ nie wiemy co (i kiedy) mamy zro-bić- ruszamy każde z zadań po trochu. Pół godziny nauki, po-tem jakiś film oglądany tylko do pierwszej reklamy bo prze-cież mieliśmy przejrzeć ostatni numer ulubionego tygodnika, ale w połowie czytania dzwoni szef z jakimś zadaniem do zro-bienia „na wczoraj”... W między-czasie czytamy e-maile, gada-my na gadu-gadu, rozmawiamy z rodziną... I tak mija cały dzień, a my nic nie dokończyliśmy.

Prawo Parkinsona - wykonywana praca rozszerza

się tak, by wypełnić czas dostępny na jej ukończenie.

Jeśli zaplanujemy, że naprawa radia zajmie nam 3 go-

dziny, to nasz mózg tak będzie kierował naszą aktywno-

ścią, aby zapełnić całe trzy godziny; jeśli przeznaczymy

na to 30 minut, zgodnie z Prawem Parkinsona, też się

wyrobimy. Prawo Parkinsona w praktyce znają ucznio-

wie i studenci, uczący się na ostatnią chwilę do spraw-

dzianów i egzaminów :-)

tekst na podstawie: „Zarządzanie czasem” John Adair

dla dawcy

21

dla dawcy

Powiat brzezińskiBrzeziny - Urząd Miasta, ul. Sienkiewicza 16;Dmosin - Parafia;Brzeziny - Intermarche, ul. Głowackiego 41.

Powiat kutnowskiDąbrowice - Urząd Gminy;Żychlin - Dom Kultury;Ostrowy - Cukrownia;Krośniewice -Urząd Gminy;Kutno - ul. Królewska.

Powiat łaskiWidawa - Ośrodek Zdrowia; Kwiatkowice - OSP.

Powiat łęczyckiWitonia - Ośrodek Zdrowia;Leśmierz - Ośrodek Zdrowia;Piątek - Urząd Gminy; Świnice - Wareckie OSP; Grabów - OSP.

Powiat łowickiŁowicz - (każdy poniedziałek)Przychodnia ul. Powstańców 37;Łyszkowice - OSP; Domaniewice - GOK.

Powiat łódzki wschodniKoluszki - UM ul. Brzezińska 32.

Powiat opoczyńskiDrzewica; Paradyż - Ośrodek Zdrowia;Sławno - Gminny Ośrodek Kultury.

Powiat pabianickiKonstantynów Łódzki - Zgoda HDK ul 8 marca 1.

Powiat piotrkowskiRęczno - Parafia;Sulejów - Przychodnia Zdrowia ul. Targowa.

Powiat poddębickiPoddębice - Stadion Miejski;Uniejów - Rynek Miasta.

Powiat radomszczańskiRadomsko - Targowica; Przedbórz - Miejski Dom Kultury.

Powiat rawskiRawa Mazowiecka - Rejonowa Przychodnia ul. Niepodległości 8;Sadkowice - Parafia.

Powiat sieradzkiSieradz - PSP, OSP;Goszczanów - Urząd Gminy;Brzeźno - salka katechetyczna.

Powiat skierniewickiLipce Reymontowskie - OSP.

Powiat tomaszowskiTomaszów - Motoserce, Muszla Koncertowa w Parku Miejskim;Żelechlinek - OSPTomaszów Mazowiecki - PSP;Czerniewice - Ośrodek Zdrowia;Inowłódź - Przychodnia POZ ul. Tuwima 4;Niewiadów - Fabryka Przyczep.

Powiat wieluńskiPątnów - Urząd Gminy;

Drobnice - sala na plebani;Pajęczno - Urząd Miasta; Świątkowice - OSP.

Powiat zduńskowolskiZduńska Wola - OSP;Zduńska Wola - Intermarche

Powiat zgierskiStryków - Ośrodek Kultury i Rek. ul. Łukasińskiego 4;Ozorków - OSP ul. Kościuszki 1;Biała - ul. Kościelna 4;Aleksandrów - Przychodnia ul. Skłodowskiej Curie 1;Stryków - Przychodnia Zdrowia ul. Kościuszki 29.

Miasto ŁódźŁagiewniki - Seminarium,Intermarche ul. Haśka 11,Parafia Klaretyńska ul.Klaretyńska 11,Szkoła Podstawowa ul. Mieczysławy Ćwiklińskiej 9

Tutaj oddasz krew!Prezentujemy miejsca, w których możecie spotkać pielęgniarki pobierające krew.Prezentowana lista to tylko fragment wykazu planowanych „ekip”. Pełny spis można zawsze znaleźć na stronie www.krwiodawstwo.pl w zakładce „akcje wyjazdowe”.

dla dawcy

świat dawcy22

A B C D E F G

1

2

3

4

5

6

7

POZIOMO:1A – anarchia, bałagan, bezład3A – oddziały ochotnicze zorganizowane na wzór wojska regularnego5A – niewykonalny pomysł7A – mały pokój służący zwykle za sypialnię

PIONOWO:A1 – np. gdy mężczyzna posiada dwie żonyC1 – listowy lub noszony na ubraniu, przypinkaE1 – cel, misja do wypełnieniaG1 – wysoki budynek, … chmur

6 7 1 2 4 98 7 2 12 6 3

5 6 3 28 7

1 8 4 69 1 61 5 9 75 8 7 9 1 2

SUDOKU to łamigłówka, której celem jest wypełnienie diagramu 9x9 w taki sposób, aby w każdym wierszu,

w każdej kolumnie i w każdym dziewięciopolowym kwadracie 3x3, znalazło się po jednej cyfrze od 1 do 9.

Połącz 9 kropek jednym ruchem ręki (bez odrywania długopisu od kartki), rysując 4 linie proste.

ROZRyWKa z nagrodami!

Twoje zadania specjalne

Zgłoszenie do udziału w konkursieImię:. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Nazwisko: . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Tel. kontaktowy:. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

Wśród osób, które do 25 maja zostawią w dowolnym Punkcie Pobierania na terenie woj. łódzkiego tę stronę Świata Dawcy, z rozwiązanymi przynajmniej dwoma zadaniami - ROZLOSUJEMy NAGRODy - m.in. odtwarzacz MP3.Lista zwycięzców w następnym wydaniu.

dla dawcy

23świat dawcy

Prezentujemy odpowiedzi na najczęściej zadawane pytania na naszym forum internetowym.Odpowiada lek. med. Maria Śniecikowska

Pytania można zadawać na stroniewww.krwiodawstwo.pl

Czy chorując na toksoplazmozę można oddawać krew?Osoby, u których wykryto toksoplazmozę, mogą oddawać krew dopiero po 6 miesiącach od daty wyleczenia. Do oddania krwi należy się wtedy zgłosić z zaświadczeniem od lekarza chorób zakaźnych.

Czy można oddawać krew chorując na astmę oskrzelową? W przypadku astmy oskrzelowej czy niewyjaśnionych duszności krew można oddawać, jeśli przynajmniej w ciągu ostatnich 5 lat nie było duszności i nie były stosowane żadne leki przeciwastmatyczne. Jak otrzymać kartę z grupą krwi?Kartę z oznaczoną grupą krwi można uzyskać na dwa sposoby:- odpłatnie – do kasy w RCKiK wpłacamy 3 zł i po miesiącu otrzymujemy kartę;- nieodpłatnie – w czasie trzech kolejnych oddań krwi rezygnujemy z jednej czekolady, a kartę otrzymujemy dopiero po upływie 6 miesięcy.

Jak oddać krew „dla kogoś”?Aby oddać krew „na konto” osoby chorej przebywającej w szpitalu, należy podczas rejestracji zgłosić dla kogo chcemy oddać krew podając imię i nazwi-sko chorego oraz nazwę i adres szpitala, w którym ta osoba przebywa. Po oddaniu krwi proszę pamiętać o odebraniu w rejestracji zaświadczenia po-twierdzającego oddanie krwi.

Istnieje wiele mitów, błędnych przekonań i nieprawdziwych opinii odnośnie oddawania krwi. Przypominamy zatem najważniejsze rzeczy, o których należy pamiętać przed wizytą:

Zjedz śniadanie Nie przychodź na czczo. Twój or-

ganizm potrzebuje energii, dlatego zjedz śniadanie (lub drugie śniadanie). Najle-piej, aby było ono lekkostrawne i słodkie. Proponujemy bułkę z dżemem zamiast kawałka pizzy z kolacji. Jeśli jednak dzień przed oddaniem krwi jadłeś/jadłaś tłuste potrawy (tłuste mięso, pizza, kremowe tor-ty, kiełbasa z grilla) lub piłeś alkohol - od-czekaj cztery dni z oddaniem krwi.

PijOddając krew pozbywasz się oko-

ło pół litra płynów – uzupełnij je zawcza-su. Zarówno dzień przed, jak i w dniu od-dawania krwi, wypij dodatkowo pełen ku-bek herbaty, soku, wody mineralnej...

nie palJeśli palisz papierosy, to ostatnie-

go wypal wychodząc z domu, a nie przed wejściem do oddania krwi. Zawarte w pa-pierosach substancje smoliste niepotrzeb-nie zagęszczają Twoją krew.

Wyśpij sięOddając krew powinieneś czuć się

dobrze. Jeśli więc nie jesteś rannym ptasz-kiem – nie musisz oddawać krwi o 7:30. Pa-miętaj tylko sprawdzić w jakich godzi-nach czynny jest Punkt Pobierania Krwi w twojej miejscowości.

Weź dokument tożsamości Nawet najedzony, napojony, wyspany

i gotowy do oddania krwi, nie możesz się za-rejestrować jako dawca nie mając przy sobie dokumentu tożsamości. Dokumentem tożsa-mości jest: dowód osobisty, prawo jazdy lub paszport. (NIE SĄ dokumentem potwierdza-jącym tożsamość: legitymacja szkolna, legi-tymacja studencka, legitymacja krwiodawcy, migawka).

PRZED ODDanIEM KRWI

nie przychodź oddawać krwi, jeśli masz katar, ka-

szel, przyjmujesz leki (np. aspiryna, polopiry-na S, etopiryna, leki odczulające) lub masz np. opryszczkę.

PyTanIa Z FORUM

Regionalne Centrum Krwiodawstwa i Krwiolecznictwa w Łodzi

Adresy nAszych plAcówek

Punkt pobierania

Adres Dni i godziny działania punktu

Bełchatów ul. Czapliniecka 93/94, przychodnia „MegaMed”telefon: 667 953 962

poniedziałek- środa: 8:30 - 11:30czwartek: 8:00 - 10:00

piątek: 8:00 - 11:00

Kutno ul. Kościuszki 52, Szpital Miejskitelefon: 667 953 965

poniedziałek - piątek: 8:00 - 11:00

Łask ul. Warszawska 62, SPZOZ Szpit.telefon: 43 675 55 55

poniedziałek: 8:00 - 11:00

Łęczyca ul. Zachodnia 6 SPZOZtelefon: 24 721 51 69

poniedziałek- środa: 8:00 - 10:00piątek 8:00 - 10:00

Łódź ul. Franciszkańska 17/25, RCKiKtelefon 42 61 61 400

poniedziałek: 7:30 - 14:30wtorek:7:30 - 17:30środa: 7:30 - 14:30

czwartek: 7:30 - 17:30piątek: 7:30 - 14:30sobota 7:30 - 13:30

Opoczno ul. Partyzantów, Szpital Rejonowytelefon: 667 953 968

poniedziałek: 8:00 - 10:30

Pabianice ul. Jana Pawła 68, Szpital Miejskitelefon: 42 21 49 41

poniedziałek- środa: 8:30 - 11:30czwartek: 8:00 - 9:30piątek: 8:00 - 11:00

Piotrków Trybunalski

ul. Wojska Polskiego 77, Przychodniatelefon: 44 647 30 30

poniedziałek-wtorek: 8:00 - 11:30środa-czwartek: 8:00 - 11:00

piątek: 8:00 - 11:30

Radomsko ul. Prymasa Wyszyńskiego 14, Szpitaltelefon: 692 901 307

poniedziałek-wtorek: 8:00 - 10:30środa-czwartek: 8:00 - 10:00

piątek: 8:00 - 10:30

Sieradz ul. Armii Krajowej 7, Szpital Wojewódzkitelefon: 43 822 25 79

wtorek: 8:00 - 11:00czwartek-piątek: 8:00 - 11:00

Skierniewice ul. Nowobielańska 61, Osiedle Widoktelefon: 46 832 53 72

poniedziałek- środa :9:00 - 12:00piątek: 9:00 - 12:00

Tomaszów Mazowiecki

ul. Jana Pawła 35, Szpital Rejonowytelefon: 667 953 966

poniedziałek - piątek: 8:30 - 11:00

Wieluń ul. Sieradzka 56, SPZOZ Przychodniatelefon: 665 856 500

poniedziałek - środa: 8:00 - 10:00

Zduńska Wola ul. Krolewska 29, SPZOZtelefon 43 824 41 23

poniedziałek: 8:00 - 11:00środa: 8:00 - 11:00piątek: 8:00 - 11:30

Wieruszów ul. Sportowa 4, KS PROSNAtelefon: 665 856 500

piątek: 8:00 - 11:00

świat dawcy