Οι κοινωνικές διαστάσεις της βίας και του θυμού των παιδιών

Τσελέπη Χρύσα

Κοινωνιολόγος της Υγείας

Ορίζοντας την βία

Πρωτόγονο στάδιο της επιθετικότητας με τη μορφή της

σωματικής επίθεσης, πολώνει τις συναλλαγές με τους άλλους και δημιουργεί μια ασύμμετρη σχέση μαζί τους

Είναι συνυφασμένη με την παραβατικότητα, το αδιέξοδο και το φόβο αλλά και με την εκμηδένιση, την απαξίωση του ανθρώπου από τον άνθρωπο.

Στο σχολείο όπως και στη κοινωνία δεν είναι όλοι ίσοι ….. Πάντα κάποιοι διαφέρουν … Η σχολική βία έχει σχέση με τη κοινωνική ανισότητα, τον αποκλεισμό και τη διαφορε- τικότητα

Ορίζοντας τη σχολική βία

Η σχολική βία διακρίνεται στον εκφοβισμό, στην ενδοσχολική βία και στη θυματοποίηση

Ένας μαθητής γίνεται αντικείμενο εκφοβισμού όταν υποβάλλεται κατ’ επανάληψη και κατ’ εξακολούθηση σε αρνητικές ενέργειες από έναν ή περισσότερους άλλους μαθητές

Μορφές σχολικής βίας

Σωματική βία (το κλειδώνουν στην τουαλέτα, του τραβούν τα μαλλιά, το φτύνουν, το βασανίζουν, το χτυπούν κ.ά.)

Ψυχολογική βία είναι η πίεση που ασκείται σε κάποιο άτομο που υστερεί (υπό τη μορφή χλευασμού) στην εξωτερική του εμφάνιση αλλά και λόγω χαμηλής (αποτυχημένος) ή υψηλής σχολικής επίδοσης (φυτό)

Μορφές σχολικής βίας (συνέχεια)

Λεκτική βία

Μη εκφραστική βία (Περιλαμβάνει έκφραση επιθετικότητας χωρίς ενεργητικό τρόπο. Παιδιά που εκδηλώνουν τέτοιου είδους συμπεριφορά δεν εκφράζουν το θυμό τους, απομονώνονται από το υπόλοιπο κοινωνικό σύνολο και σε ακραίες περιπτώσεις μπορούν να βλάψουν και τον ίδιο τους τον εαυτό.

Γενικά, παρατηρείται: έλλειψη ενημέρωσης και περιορισμένη ευαισθητοποίηση, άγνοια για τη διαχείριση του προβλήματος,

οι γονείς ελάχιστα μιλούν για το πρόβλημα με τα παιδιά,

οι μαθητές-θύματα αντιδρούν με απόσυρση και αποφεύγουν να ζητήσουν βοήθεια από τους ενήλικες,

οι εκπαιδευτικοί συζητούν ελάχιστα στη τάξη τις

συμπεριφορές βίας και εκφοβισμού.

Μορφές σχολικής βίας (συνέχεια)

Ηλεκτρονική βία

Σημαίνει ότι ένα παιδί ή ένας έφηβος απειλείται, παρενοχλείται, εξευτελίζεται, βρίσκεται σε αμηχανία ή γίνεται στόχος από ένα άτομο ή ομάδα μέσω διαδικτύου, e-mails, chat rooms ή μέσω κινητού τηλεφώνου.

Βία που ασκείται στα αντικείμενα. (μουντζούρωμα των τοίχων ,σπάσιμο θρανίων, καρεκλών κ.ά.).

Ποια είναι η συχνότητα του προβλήματος;

Το 10%-15% των μαθητών πέφτουν θύματα διαφόρων μορφών βίας στο σχολείο.

Οι μαθητές που ασκούν βία υπολογίζεται ότι ξεπερνούν το 5% του συνόλου των μαθητών.

Έχει παρατηρηθεί ότι τα αγόρια εμπλέκονται περισσότερο σε περιστατικά σωματικής βίας σε σύγκριση με τα κορίτσια, τα οποία φαίνεται να πρωταγωνιστούν συχνά σε περιστατικά λεκτικής βίας.

Τα αγόρια σε σχέση με τα κορίτσια εμπλέκονται πιο συχνά σε περιστατικά βίας, σε αναλογία 3 προς 1.

Τα περιστατικά εκδηλώνονται με μεγαλύτερη συχνότητα στο δημοτικό και στο γυμνάσιο και μειώνονται στο λύκειο.

Οι μισοί από τους μαθητές θύματα βίας δεν αναφέρουν πουθενά το γεγονός.

Oι υπόλοιποι μισοί συνήθως το αναφέρουν σε φίλους τους και λιγότερο στους εκπαιδευτικούς ή τους γονείς τους.

Τα χαρακτηριστικά των «θυμάτων»

•Αγχώδη, ανασφαλή•Ήσυχα και Ευαίσθητα•Εσωστρεφή, μοναχικά•Χαμηλή αυτοεκτίμηση•Κλαίνε εύκολα•Δύσκολα επιβάλλονται•Δεν είναι επιθετικοί• Σωματικά αδύναμοι

Όταν υφίστανται βία εμφανίζουν:

Έλλειψη αυτοεκτίμησης Παθητικότητα Φόβο Σύγχυση Απόσυρση Πεποιθήσεις λανθασμένες για παρεμβάσεις

ενηλίκων

Χαρακτηριστικά παιδιού-θύτη

• Χαμηλή αυτοεκτίμηση•Ενεργητικά και υπερδραστήρια•Επιθετικά•Επιρρεπή σε παραβίαση κανόνων•Ξεφεύγουν εύκολα από δύσκολες καταστάσεις•Χωρίς ηθικούς ενδοιασμούς•Θύματα βίαιης συμπεριφοράς

Τα παιδιά θύτες, αυτά που ασκούν τη βία και τον εκφοβισμό, βρίσκονται σε μεγάλο κίνδυνο:

1) να απομακρυνθούν από το σχολείο,

2) να διακόψουν την σχολική φοίτηση,

3) να εμφανίσουν τάσεις φυγής από το σπίτι, και

4) να εξελιχθούν, σε ποσοστό που προσεγγίζει το 50%, σε ενήλικες με αντικοινωνική και παραβατική συμπεριφορά.

Αίτια του φαινομένου

•Έλλειψη ενημέρωσης•Οικογενειακές παράμετροι •H εφηβεία ως στάδιο ανάπτυξης •Βαθμός αυτοεκτίμησης του παιδιού•Μη συμμετοχή σε σχολικές δραστηριότητες•Φύλο•Εθνικότητα

Τρόποι Αντιμετώπισης Εκφοβισμού στο Σχολείο

Οι εκπαιδευτικοί αντιμετωπίζουν συνήθως τον εκφοβισμό με τα μοντέλα:1.Της απειλής «θα σε στείλω στον διευθυντή»,2.της εκδίκησης «θα καλέσω τους γονείς σου»,3.της απομυθοποίησης του συμβάντος «με κουβέντα».

Οι μαθητές αντιμετωπίζουν τον εκφοβισμό με τα μοντέλα:1.της αυτό-υπεράσπισης «κάνω ότι μου κάνουν»,2.της αλληλοϋποστήριξης της «παρέας των φίλων»,3.της επίκλησης βοήθειας των ενηλίκων «θα το πω στον δάσκαλο»,4.της αποφυγής «δεν δίνω συνέχεια και φεύγω».

Πρόληψη ενδοσχολικής βίαςΟ εκπαιδευτικός οφείλει να: Συζητά με τους μαθητές Να ενισχύει την φιλία Να ευαισθητοποιεί τους γονείς Να αναζητά αιτίες που προκαλούν απομόνωση

και περιθωριοποίηση Να δείχνει ενδιαφέρον για νεοφερμένους

μαθητές ή μαθητές με ιδιαίτερα προβλήματα Να ασκεί εποπτεία στους χώρους του σχολείου

Το σχολείο -πεδίο διαλόγου και διαχείρισης της βίας

Αντιμετώπιση ενδοσχολικής βίας

Να διαβεβαιώσει το παιδί-θύμα ότι «δεν ευθύνεται το ίδιο για ότι έχει συμβεί»

Να του υπενθυμίσει ότι το νοιάζεται Να το πείσει για «σπάσιμο της σιωπής» Να προκαλέσει εκδήλωση αλληλεγγύης μαθητών Να προτείνει πρακτικούς τρόπους αντιμετώπισης Να ενημερώσει τους συναδέλφους και τον Διευθυντή Να ζητήσει βοήθεια

Να ελαχιστοποιούν τους κινδύνους,

Να αυξάνουν τους προστατευτικούς παράγοντες,

Να διευκολύνουν την πρόσβαση σε πηγές υποστήριξης,

Να προωθούν δράσεις σε πολλά επίπεδα.

Για την αντιμετώπιση του εκφοβισμού και της βίας στο σχολείο χρειάζεται να αναπτυχθούν παρεμβάσεις που να επιδιώκουν:

Αντιμετώπιση της σχολικής βίας

Ενημέρωση Ευαισθητοποίηση Εκπαίδευση

Επίμετρο Υποβαθμισμένη ζωή ; υποβαθμισμένο

σχολείο,υποβαθμισμένα όνειρα; κοινωνικός αποκλεισμός, ανασφαλής ζωτικός χώρος επιβίωσης

όλα αυτά και όλοι αυτοί κρύβουν τον ήλιο του μέλλοντος στα παιδιά μας. Και - ως γνωστόν- χωρίς φως (ή προσδοκία φωτός) , οποιοσδήποτε αγώνας χάνει την αξία του (είτε στην τάξη είτε στη ζωή).