Szczepionki zawierające zabite drobnoustroje

Szczepionki zawierające Szczepionki zawierające zabite drobnoustrojezabite drobnoustroje

Szczepionki przeciwko krztuścowiSzczepionki przeciwko krztuścowi

Gram– pałeczka; 0,2 – 0,3 Gram– pałeczka; 0,2 – 0,3 μμmm bezwzględny tlenowiecbezwzględny tlenowiec bardzo wrażliwa na wysychaniebardzo wrażliwa na wysychanie optymalna temp. wzrostu 35 - 36optymalna temp. wzrostu 35 - 36°°CC wzrost na podłożach wzbogaconych wzrost na podłożach wzbogaconych

z dodatkiem krwiz dodatkiem krwi podłoże Bordet-Gengoupodłoże Bordet-Gengou• wyciąg glicerynowo-ziemniaczanywyciąg glicerynowo-ziemniaczany• odwłókniona krew baraniaodwłókniona krew barania• agaragar• woda woda

Czynnik etologiczny – Czynnik etologiczny – Bordetella pertussisBordetella pertussis


kolonizuje nabłonek rzęskowy kolonizuje nabłonek rzęskowy dróg oddechowychdróg oddechowych

rezerwuar: człowiekrezerwuar: człowiek droga przenoszenia: kropelkowa droga przenoszenia: kropelkowa

Czynnik etiologiczny – Czynnik etiologiczny – Bordetella pertussisBordetella pertussis


Czynniki wirulencji Czynniki wirulencji Bordetella pertussisBordetella pertussis

adhezynyadhezyny• hemaglutynina włókienkowahemaglutynina włókienkowa• pertaktynapertaktyna• fimbriefimbrie

toksynytoksyny• toksyna krztuścowatoksyna krztuścowa• cyklaza adenylanowacyklaza adenylanowa• toksyna dermonekrotycznatoksyna dermonekrotyczna• cytotoksyna tchawicza cytotoksyna tchawicza


Hemaglutynina włókienkowaHemaglutynina włókienkowa

białko o strukturze filamentarnej 2 x 10 nmbiałko o strukturze filamentarnej 2 x 10 nm obecne na powierzchni komórek obecne na powierzchni komórek B. pertussisB. pertussis masa cząsteczkowa 220 kDamasa cząsteczkowa 220 kDa N-końcowy fragment prekursora białkowego – produktu genu N-końcowy fragment prekursora białkowego – produktu genu fhaBfhaB sekrecja poprzez białko kanałowe fhaC w błonie zewnętrznejsekrecja poprzez białko kanałowe fhaC w błonie zewnętrznej zawiera motyw RGD (Arg-Gly-Asp) – wiązanie do integryny RC3zawiera motyw RGD (Arg-Gly-Asp) – wiązanie do integryny RC3 funkcjafunkcja• adhezja do nabłonka rzęskowego dróg oddechowychadhezja do nabłonka rzęskowego dróg oddechowych• adhezja do powierzchni makrofagów adhezja do powierzchni makrofagów


PertaktynaPertaktyna

białko obecne na powierzchni komórek białko obecne na powierzchni komórek B. pertussisB. pertussis masa cząsteczkowa 69 kDamasa cząsteczkowa 69 kDa funkcja nie jest dokładnie poznanafunkcja nie jest dokładnie poznana zawiera dwa motywy RGD (Arg-Gly-Asp) biorące udział w wiązaniu zawiera dwa motywy RGD (Arg-Gly-Asp) biorące udział w wiązaniu

białek z rodziny integryn obecnych na powierzchni komórek ssaków białek z rodziny integryn obecnych na powierzchni komórek ssaków


FimbrieFimbrie

2 serotypy (serotyp 2 i serotyp 3) 2 serotypy (serotyp 2 i serotyp 3) zbudowane z 2 podjednostekzbudowane z 2 podjednostek• Fim 2 lub Fim 3 (22,5 lub 22 kDa)Fim 2 lub Fim 3 (22,5 lub 22 kDa)• Fim D (40 kDa)Fim D (40 kDa) do polimeryzacji wymagają białka opiekuńczego Fim Bdo polimeryzacji wymagają białka opiekuńczego Fim B sekrecja poprzez białko kanałowe Fim C sekrecja poprzez białko kanałowe Fim C Fim D – wiązanie do integryny Vla-5 na powierzchni makrofagów Fim D – wiązanie do integryny Vla-5 na powierzchni makrofagów → →

wiązanie indukuje ekspresję integryny RC-3 → silniejsze wiązanie wiązanie indukuje ekspresję integryny RC-3 → silniejsze wiązanie komórek komórek B. pertussisB. pertussis poprzez hemaglutyninę włókienkową poprzez hemaglutyninę włókienkową


Toksyna krztuścowaToksyna krztuścowa

wydzielana jako egzotoksyna lub związana ze ścianą komórkową wydzielana jako egzotoksyna lub związana ze ścianą komórkową B. B. pertussis pertussis

heksamer AB5 o MW = 105 kDaheksamer AB5 o MW = 105 kDa• A – podjednostka S1A – podjednostka S1• B – podjednostki S2, S3, 2xS4, S5B – podjednostki S2, S3, 2xS4, S5 oligomer B – wiązanie do receptorów komórkowych oligomer B – wiązanie do receptorów komórkowych podjednostka A – aktywność ADP-rybozylotransferazy podjednostka A – aktywność ADP-rybozylotransferazy → →

zaburzenie regulacji szlaków metabolicznych poprzez zaburzenie zaburzenie regulacji szlaków metabolicznych poprzez zaburzenie wytwarzania cAMPwytwarzania cAMP


Schemat wiązania toksyny krztuścowej do błony komórkowej


Cyklaza adenylanowaCyklaza adenylanowa

białko dwufunkcyjne o MW = 200 kDa białko dwufunkcyjne o MW = 200 kDa domena hemolityczna umożliwia wniknięcie białka do komórki domena hemolityczna umożliwia wniknięcie białka do komórki

gospodarza gospodarza domena katalityczna – cyklaza adenylanowa powoduje gwałtowny domena katalityczna – cyklaza adenylanowa powoduje gwałtowny

wzrost stężenia cAMP w komórcewzrost stężenia cAMP w komórce funkcja – funkcja – hamowanie aktywności makrofagówhamowanie aktywności makrofagów


Cytotoksyna tchawiczaCytotoksyna tchawicza Disacharydopeptyd o MW = 921 DaDisacharydopeptyd o MW = 921 Da GlcNAc-1,6-anhydro-Mur-NAc-L-Ala-GlcNAc-1,6-anhydro-Mur-NAc-L-Ala-γγ-D-Glu-mezo-A2pm-D-Ala-D-Glu-mezo-A2pm-D-Ala funkcjafunkcja• unieruchomienie aparatu rzęskowego nabłonka oddechowegounieruchomienie aparatu rzęskowego nabłonka oddechowego• uszkadzanie nabłonka oddechowego uszkadzanie nabłonka oddechowego • stymulacja wydzielania IL-1 powodującej podwyższenie temperatury stymulacja wydzielania IL-1 powodującej podwyższenie temperatury

ciałaciała

Toksyna dermonekrotycznaToksyna dermonekrotyczna

białko o masie cząsteczkowej 102 kDabiałko o masie cząsteczkowej 102 kDa funkcja -funkcja - uszkadzanie nabłonka oddechowego uszkadzanie nabłonka oddechowego


Krztusiec – choroba dzieci i dorosłych do 30 – 40 r. ż.Krztusiec – choroba dzieci i dorosłych do 30 – 40 r. ż.

okres wylęgania: 1 – 2 tygodnieokres wylęgania: 1 – 2 tygodnie objawy: długotrwały nasilający się kaszel występujący napadowo, objawy: długotrwały nasilający się kaszel występujący napadowo,

u dzieci może wystąpić sinica i napady bezdechu, gorączka, u dzieci może wystąpić sinica i napady bezdechu, gorączka, podwyższony poziom leukocytów we krwipodwyższony poziom leukocytów we krwi

powikłania: zapalenie płuc, drgawki, uszkodzenie mózgupowikłania: zapalenie płuc, drgawki, uszkodzenie mózgu choroba wysoce zakaźna – ryzyko zakażenia 90% choroba wysoce zakaźna – ryzyko zakażenia 90%

Według danych Światowej Organizacji ZdrowiaWedług danych Światowej Organizacji Zdrowia20 – 40 mln osób choruje rocznie na krztusiec 20 – 40 mln osób choruje rocznie na krztusiec 200 – 400 tys. zachorowań kończy się śmiercią 200 – 400 tys. zachorowań kończy się śmiercią


Szczepionki pełnokomórkoweSzczepionki pełnokomórkowe

substancja czynna – inaktywowane pałeczki substancja czynna – inaktywowane pałeczki Bordetella pertussisBordetella pertussis sposób inaktywacjisposób inaktywacji• chemiczna – formaldehyd (szczepionka DTP)chemiczna – formaldehyd (szczepionka DTP)• termiczna (szczepionka Tritanrix)termiczna (szczepionka Tritanrix) • termiczna w obecności tiomersalu (szczepionka DTCoq,)termiczna w obecności tiomersalu (szczepionka DTCoq,)• termiczna w obecności formaldehydu i fenoksyetanolu (szczepionka PentactHib, termiczna w obecności formaldehydu i fenoksyetanolu (szczepionka PentactHib,

Tetracoq)Tetracoq) adiuwantyadiuwanty• wodorotlenek glinu (szczepionki DTP, DTCoq, Tetracoq, PentactHib) wodorotlenek glinu (szczepionki DTP, DTCoq, Tetracoq, PentactHib) • fosforan glinu (szczepionka Tritanrix)fosforan glinu (szczepionka Tritanrix) środki konserwująceśrodki konserwujące• mertiolat (szczepionka DTP)mertiolat (szczepionka DTP)• fenoksyetanol i tiomersal (szczepionka Tritanrix) fenoksyetanol i tiomersal (szczepionka Tritanrix)


Szczepionki pełnokomórkoweSzczepionki pełnokomórkowe

postać szczepionki – płynnapostać szczepionki – płynna sposób przechowywania i trwałośćsposób przechowywania i trwałość• 2 - 82 - 8°°C, 18 miesięcyC, 18 miesięcy sposób podawaniasposób podawania• domięśniowo domięśniowo • podskórnie (szczepionka DTP) podskórnie (szczepionka DTP) dawkowaniedawkowanie• szczepienie podstawowe – 3 dawki w 2, 3/4 i 5 m.ż. szczepienie podstawowe – 3 dawki w 2, 3/4 i 5 m.ż. • szczepienie przypominające – 2 dawki w 16 – 18 m.ż. i 6 r.ż. szczepienie przypominające – 2 dawki w 16 – 18 m.ż. i 6 r.ż.


Skuteczność szczepionekSkuteczność szczepionek

indukuje powstanie odporności humoralnejindukuje powstanie odporności humoralnej po podaniu pełnego cyklu szczepienia podstawowego przeciwciała po podaniu pełnego cyklu szczepienia podstawowego przeciwciała

wytwarza 80 – 90% szczepionychwytwarza 80 – 90% szczepionych ok. 85% skuteczność potwierdzona w badaniach ok. 85% skuteczność potwierdzona w badaniach

epidemiologicznychepidemiologicznych najwyższa skuteczność w pierwszym półroczu po zaszczepieniu, najwyższa skuteczność w pierwszym półroczu po zaszczepieniu,

później szybko spada później szybko spada skuteczne w zapobieganiu krztuścowi o ciężkim przebiegu i skuteczne w zapobieganiu krztuścowi o ciężkim przebiegu i

powikłaniompowikłaniom przeciwciała utrzymują się przez kilka lat po zaszczepieniu przeciwciała utrzymują się przez kilka lat po zaszczepieniu


Bezpieczeństwo szczepionekBezpieczeństwo szczepionek

niepożądane odczyny poszczepienneniepożądane odczyny poszczepienne• u ok. 50% szczepionych odczyny miejscowe u ok. 50% szczepionych odczyny miejscowe • u 1 – 3% szczepionych wysoka gorączkau 1 – 3% szczepionych wysoka gorączka• u 0,06% szczepionych drgawkiu 0,06% szczepionych drgawki• u 60% szczepionych zwiększona sennośću 60% szczepionych zwiększona senność• u 1% szczepionych długotrwały płaczu 1% szczepionych długotrwały płacz• 1/1 mln dawek trwałe uszkodzenie mózgu1/1 mln dawek trwałe uszkodzenie mózgu• reakcje alergicznereakcje alergiczne NOP spowodowane są obecnością w szczepionce toksyny NOP spowodowane są obecnością w szczepionce toksyny

krztuścowej, endotoksyny - LPS i toksyny dermonekrotycznej krztuścowej, endotoksyny - LPS i toksyny dermonekrotycznej przeciwwskazania do szczepieńprzeciwwskazania do szczepień• wystąpienie NOP za wyjątkiem odczynów miejscowychwystąpienie NOP za wyjątkiem odczynów miejscowych


Szczepionki skojarzoneSzczepionki skojarzone

szczepionki przeciwko krztuścowi, błonicy i tężcowi – DTP, DTCoqszczepionki przeciwko krztuścowi, błonicy i tężcowi – DTP, DTCoq• inaktywowane pałeczki inaktywowane pałeczki Bordetella pertussisBordetella pertussis • toksoid tężcowytoksoid tężcowy• toksoid błoniczytoksoid błoniczy pełnokomórkowy składnik krztuścowy wzmacnia odpowiedź pełnokomórkowy składnik krztuścowy wzmacnia odpowiedź

immunologiczną na toksoid błoniczy i tężcowyimmunologiczną na toksoid błoniczy i tężcowy szczepionki przeciwko krztuścowi, błonicy, tężcowi i szczepionki przeciwko krztuścowi, błonicy, tężcowi i poliomyelitis poliomyelitis - -

TetracoqTetracoq• inaktywowane pałeczki inaktywowane pałeczki Bordetella pertussisBordetella pertussis • toksoid tężcowytoksoid tężcowy• toksoid błoniczytoksoid błoniczy• inaktywowane szczepy poliowirusainaktywowane szczepy poliowirusa


Szczepionki skojarzoneSzczepionki skojarzone

szczepionki przeciwko krztuścowi, błonicy, tężcowi, szczepionki przeciwko krztuścowi, błonicy, tężcowi, poliomyelitispoliomyelitis i i Haemophilus influenzaeHaemophilus influenzae typu b (Hib) – PentactHib typu b (Hib) – PentactHib

• inaktywowane pałeczki inaktywowane pałeczki Bordetella pertussisBordetella pertussis • toksoid tężcowytoksoid tężcowy• toksoid błoniczytoksoid błoniczy• inaktywowane szczepy poliowirusainaktywowane szczepy poliowirusa• polisacharyd otoczkowy polisacharyd otoczkowy Haemophilus influenzaeHaemophilus influenzae typu b typu b

Szczepionki acelularneSzczepionki acelularne


Szczepionki zawierające bakteryjne ekstrakty bezkomórkowe Szczepionki zawierające bakteryjne ekstrakty bezkomórkowe lub rozszczepione wirionylub rozszczepione wiriony

Szczepionki zawierające produkty metabolizmu komórek Szczepionki zawierające produkty metabolizmu komórek bakteryjnychbakteryjnych

Szczepionki podjednostkoweSzczepionki podjednostkowe• Szcepionki zawierające wyizolowane polisacharydy otoczek bakteryjnychSzcepionki zawierające wyizolowane polisacharydy otoczek bakteryjnych• Szczepionki zawierające wyizolowane antygeny białkoweSzczepionki zawierające wyizolowane antygeny białkowe• Szczepionki zawierające rekombinantowe antygeny białkowe Szczepionki zawierające rekombinantowe antygeny białkowe


ChorobaChoroba Antygen szczepionkowyAntygen szczepionkowy

BłonicaBłonica toksoid błoniczy toksoid błoniczy

TężecTężec toksoid tężcowytoksoid tężcowy

Dur brzusznyDur brzuszny polisacharyd otoczkowypolisacharyd otoczkowy

Choroby wywoływane przez Choroby wywoływane przez Haemophilus influenzaeHaemophilus influenzae typu B typu B

polisacharyd otoczkowypolisacharyd otoczkowy

Choroby wywoływane przez Choroby wywoływane przez

Neisseria meningitidisNeisseria meningitidis


Choroby wywoływane przez Choroby wywoływane przez

Streptococcus pneumoniaeStreptococcus pneumoniae


KrztusiecKrztusiec 1 – 5 białek 1 – 5 białek Bordetella pertussisBordetella pertussis

BoreliozaBorelioza białko OspCbiałko OspC

Wirusowe zapalenie wątroby typu BWirusowe zapalenie wątroby typu B rekombinantowe białko HBsAgrekombinantowe białko HBsAg

GrypaGrypa rozszczepiony wirion lub białka – rozszczepiony wirion lub białka – hemaglutynina i neuraminidaza hemaglutynina i neuraminidaza

Szczepionki przeciwko krztuścowiSzczepionki przeciwko krztuścowiszczepionki acelularne I generacjiszczepionki acelularne I generacji

Szczepionki zawierające ekstrakty bezkomórkowe Szczepionki zawierające ekstrakty bezkomórkowe Bordetella pertussisBordetella pertussis

• Szczepionka PillemaraSzczepionka Pillemara – ekstrakt rozbitych ultradźwiękami komórek – ekstrakt rozbitych ultradźwiękami komórek B. pertussisB. pertussis adsorbowany na ludzkich erytrocytach adsorbowany na ludzkich erytrocytach (nie uzyskała (nie uzyskała licencji)licencji)

• Szczepionka firmy Eli LillySzczepionka firmy Eli Lilly – ekstrakt komórek – ekstrakt komórek B. pertussisB. pertussis w w roztworze fosforanu sodowego roztworze fosforanu sodowego (składnik szczepionki DTP w (składnik szczepionki DTP w niektórych krajach w latach 1962 – 1977)niektórych krajach w latach 1962 – 1977)

• Szczepionka Millmanna i Skeggs’aSzczepionka Millmanna i Skeggs’a – detergentowy ekstrakt ze – detergentowy ekstrakt ze ściany komórkowej ściany komórkowej B. pertussisB. pertussis adsorbowany na wodorotlenku glinu adsorbowany na wodorotlenku glinu (nie przeszła badań klinicznych)(nie przeszła badań klinicznych)

• Szczepionka firmy BehringSzczepionka firmy Behring – wytrącony mocznikiem ekstrakt – wytrącony mocznikiem ekstrakt komórek komórek B. pertussisB. pertussis adsorbowany na wodorotlenku glinu adsorbowany na wodorotlenku glinu

Szczepionki przeciwko krztuścowiSzczepionki przeciwko krztuścowiszczepionki acelularne II generacjiszczepionki acelularne II generacji

Rodzaj szczepionki podjednostkowejRodzaj szczepionki podjednostkowej Antygeny szczepionkoweAntygeny szczepionkowe

jednoskładnikowajednoskładnikowa inaktywowana toksyna krztuścowa*inaktywowana toksyna krztuścowa*

dwuskładnikowadwuskładnikowa inaktywowana toksyna krztuścowa*, inaktywowana toksyna krztuścowa*, hemaglutynina włókienkowa hemaglutynina włókienkowa

trójskładnikowatrójskładnikowa inaktywowana toksyna krztuścowa*, inaktywowana toksyna krztuścowa*, hemaglutynina włókienkowa, hemaglutynina włókienkowa,

pertaktyna pertaktyna

trójskładnikowatrójskładnikowa inaktywowana toksyna krztuścowa*, inaktywowana toksyna krztuścowa*, hemaglutynina włókienkowa, hemaglutynina włókienkowa,

fimbrie serotypu 2 lub 3 fimbrie serotypu 2 lub 3

pięcioskładnikowapięcioskładnikowa inaktywowana toksyna krztuścowa*, inaktywowana toksyna krztuścowa*, hemaglutynina włókienkowa, hemaglutynina włókienkowa,

pertaktyna, pertaktyna,

fimbrie serotypu 2 i 3 fimbrie serotypu 2 i 3

* inaktywacja chemiczna – nadtlenek wodoru, formaldehyd, aldehyd glutarowy

Szczepionki przeciwko krztuścowiSzczepionki przeciwko krztuścowiszczepionki skojarzone zarejestrowane w Polsce szczepionki skojarzone zarejestrowane w Polsce zawierające acelularną komponentę krztuścowązawierające acelularną komponentę krztuścową

Infanrix* Infanrix* • antygeny krztuścowe – toksoid krztuścowy, hemaglutynina wółkienkowa, antygeny krztuścowe – toksoid krztuścowy, hemaglutynina wółkienkowa,

pertaktynapertaktyna• adiuwant – wodorotlenek glinuadiuwant – wodorotlenek glinu• środek konserwujący – 2-fenoksyetanolśrodek konserwujący – 2-fenoksyetanol

Tripacel**Tripacel**• antygeny krztuścowe – toksoid krztuścowy, hemaglutynina wółkienkowa, antygeny krztuścowe – toksoid krztuścowy, hemaglutynina wółkienkowa,

pertaktyna, fimbrie typu 2 i 3pertaktyna, fimbrie typu 2 i 3• adiuwant – wodorotlenek glinuadiuwant – wodorotlenek glinu• środek konserwujący – 2-fenoksyetanolśrodek konserwujący – 2-fenoksyetanol

*Infanrix HepB – D, T, aP, wzwB; Infanrix IPV+Hib – D, T, aP, IPV, Hib; *Infanrix HepB – D, T, aP, wzwB; Infanrix IPV+Hib – D, T, aP, IPV, Hib;

Infanrix penta – D, T, aP, IPV, wzwB; Infanrix penta – D, T, aP, IPV, wzwB;

Infanrix hexa – D, T, aP, IPV, wzwB, HibInfanrix hexa – D, T, aP, IPV, wzwB, Hib **Tripacel – D, T, aP **Tripacel – D, T, aP

Szczepionki przeciwko krztuścowiSzczepionki przeciwko krztuścowiszczepionki skojarzone zarejestrowane w Polsce szczepionki skojarzone zarejestrowane w Polsce zawierające acelularną komponentę krztuścowązawierające acelularną komponentę krztuścową

Hexavac*** Hexavac*** • antygeny krztuścowe – toksoid krztuścowy, hemaglutynina antygeny krztuścowe – toksoid krztuścowy, hemaglutynina

wółkienkowawółkienkowa• adiuwant – wodorotlenek glinuadiuwant – wodorotlenek glinu• środek konserwujący – 2-fenoksyetanolśrodek konserwujący – 2-fenoksyetanol

DTaP****DTaP****• antygen krztuścowy – toksoid krztuścowyantygen krztuścowy – toksoid krztuścowy• adiuwant – wodorotlenek glinuadiuwant – wodorotlenek glinu• środek konserwujący – formaldehydśrodek konserwujący – formaldehyd

***Hexavac - D, T, aP, IPV, wzwB, Hib***Hexavac - D, T, aP, IPV, wzwB, Hib

****DTaP IPV – D, T, aP, IPV****DTaP IPV – D, T, aP, IPV

Szczepionki przeciwko krztuścowiSzczepionki przeciwko krztuścowi szczepionki zawierające acelularną komponentę krztuścowąszczepionki zawierające acelularną komponentę krztuścową

Charakterystyka szczepionekCharakterystyka szczepionek

Postać szczepionki – płynnaPostać szczepionki – płynna Sposób podawania – domięśniowoSposób podawania – domięśniowo Sposób przechowywania – 2 - 8Sposób przechowywania – 2 - 8°°CC Immunogenność – wysoka Immunogenność – wysoka (zbliżona do immunogenności szczepionek (zbliżona do immunogenności szczepionek

pełnokomórkowych)pełnokomórkowych) Skuteczność – 60 – 90% Skuteczność – 60 – 90% (zbliżona do skuteczności szczepionek (zbliżona do skuteczności szczepionek

pełnokomórkowych)pełnokomórkowych); odporność utrzymuje się dłużej ; odporność utrzymuje się dłużej Bezpieczeństwo – niepożądane odczyny poszczepienne występują Bezpieczeństwo – niepożądane odczyny poszczepienne występują

rzadziej niż po podaniu szczepionek pełnokomórkowych rzadziej niż po podaniu szczepionek pełnokomórkowych

Szczepionki przeciwko krztuścowiSzczepionki przeciwko krztuścowiszczepionka acelularna III generacjiszczepionka acelularna III generacji

Acelluvax (BIOCINE SpA, Włochy)Acelluvax (BIOCINE SpA, Włochy) Skład szczepionkiSkład szczepionki• toksyna krztuścowa PT-9K/129G toksyna krztuścowa PT-9K/129G

(wytwarzana przez zmutowany szczep (wytwarzana przez zmutowany szczep B. pertussisB. pertussis; nietoksyczna – 2 ; nietoksyczna – 2 substytucje aminokwasowe w podjednostce S1 – Arg 9/Lys i Glu substytucje aminokwasowe w podjednostce S1 – Arg 9/Lys i Glu 129/Gly; zachowana immunogenność)129/Gly; zachowana immunogenność)

• hemaglutynina włókienkowahemaglutynina włókienkowa• pertaktynapertaktyna• adiuwant – wodorotlenek glinuadiuwant – wodorotlenek glinu• środek konserwujący – mertiolatśrodek konserwujący – mertiolat

Brak możliwości rewersji do toksyczności !!! Brak możliwości rewersji do toksyczności !!!

Szczepionki zawierające produkty Szczepionki zawierające produkty metabolizmu komórek bakteryjnych metabolizmu komórek bakteryjnych

Szczepionka przeciwko tężcowiSzczepionka przeciwko tężcowi

laseczka, Gram +laseczka, Gram + wytwarza przetrwalnikiwytwarza przetrwalniki beztlenowiecbeztlenowiec wytwarza silną neurotoksynę – wytwarza silną neurotoksynę –

tetanospazminętetanospazminę rezerwuar – układ pokarmowy rezerwuar – układ pokarmowy

zwierząt domowych, głównie zwierząt domowych, głównie konikoni

przetrwalniki przez długi czas przetrwalniki przez długi czas mogą przetrwać w glebiemogą przetrwać w glebie

droga zakażenia – droga zakażenia – zanieczyszczone rany zanieczyszczone rany

Czynnik etiologiczny – Clostridium tetani


TężecTężec ostra choroba układu nerwowego ostra choroba układu nerwowego

wywoływana przez tetanospazminęwywoływana przez tetanospazminę ObjawyObjawy• napadowe skurcze mięśni (głównie napadowe skurcze mięśni (głównie

oddechowych i przebiegających wzdłuż oddechowych i przebiegających wzdłuż kregosłupa)kregosłupa)

• wysoka gorączkawysoka gorączka

śmiertelność – 40% zakażonychśmiertelność – 40% zakażonych


Charakterystyka szczepionkiCharakterystyka szczepionki

substancja czynna – inaktywowana toksyna tężcowa (toksoid, anatoksyna)substancja czynna – inaktywowana toksyna tężcowa (toksoid, anatoksyna) sposób inaktywacji – termiczna w obecności formaldehydusposób inaktywacji – termiczna w obecności formaldehydu adiuwant – wodorotlenek glinuadiuwant – wodorotlenek glinu środek konserwujący – mertiolatśrodek konserwujący – mertiolat postać szczepionki – płynnapostać szczepionki – płynna sposób podania – domięśniowosposób podania – domięśniowo dawkowanie – 3 dawki w odstępach 1-miesięcznych i dawki dawkowanie – 3 dawki w odstępach 1-miesięcznych i dawki

przypominające co 10 latprzypominające co 10 lat może być składnikiem szczepionek skojarzonychmoże być składnikiem szczepionek skojarzonych• szczepionka przeciwko błonicy i tężcowiszczepionka przeciwko błonicy i tężcowi• szczepionka przeciwko błonicy, tężcowi i krztuścowiszczepionka przeciwko błonicy, tężcowi i krztuścowi• szczepionka przeciwko błonicy, tężcowi, krztuścowi i szczepionka przeciwko błonicy, tężcowi, krztuścowi i poliomyelitispoliomyelitis• szczepionka przeciwko błonicy, tężcowi, krztuścowi, szczepionka przeciwko błonicy, tężcowi, krztuścowi, poliomyelitis poliomyelitis i wzwBi wzwB• szczepionka przeciwko błonicy, tężcowi, krztuścowi, szczepionka przeciwko błonicy, tężcowi, krztuścowi, poliomyelitis, poliomyelitis, wzwB i HibwzwB i Hib


Charakterystyka szczepionkiCharakterystyka szczepionki

skuteczność szczepionki – 100% skuteczność szczepionki – 100% bezpieczeństwo – niepożądane odczyny poszczepienne 4 / 10 mln bezpieczeństwo – niepożądane odczyny poszczepienne 4 / 10 mln

dawekdawek• miejscowemiejscowe• ogólne – „syndrom skauta” – przemijające porażenia pojedynczych nerwów, ogólne – „syndrom skauta” – przemijające porażenia pojedynczych nerwów,

zwykle kończyn górnych zwykle kończyn górnych • przeciwwskazania do szczepieńprzeciwwskazania do szczepień• ostre choroby infekcyjneostre choroby infekcyjne• reakcje alergiczne na składniki szczepionkireakcje alergiczne na składniki szczepionki postępowanie w przypadku narażenia na tężecpostępowanie w przypadku narażenia na tężec• 1 dawka szczepionki – rany o niskim ryzyku tężca1 dawka szczepionki – rany o niskim ryzyku tężca• 1 dawka szczepionki i 1 dawka immunoglobuliny przeciwtężcowej – rany o 1 dawka szczepionki i 1 dawka immunoglobuliny przeciwtężcowej – rany o

wysokim ryzyku tężcawysokim ryzyku tężca

Szczepionki polisacharydoweSzczepionki polisacharydowe

Szczepionki przeciwko zakażeniom Szczepionki przeciwko zakażeniom meningokokamimeningokokami

dwoinka, Gram -, 0,2 – 0,8 dwoinka, Gram -, 0,2 – 0,8 μμmm wytwarza polisacharydową otoczkę wytwarza polisacharydową otoczkę wzrost na pożywkach wzrost na pożywkach

wzbogaconych z dodatkiem krwiwzbogaconych z dodatkiem krwi optymalna temp. wzrostu - 37optymalna temp. wzrostu - 37°°CC duża liczba genotypów i serotypówduża liczba genotypów i serotypów• polisacharyd otoczki – 12 serotypów polisacharyd otoczki – 12 serotypów

(A, B, C, E29, H, I, K, L, W135, X, Y, Z)(A, B, C, E29, H, I, K, L, W135, X, Y, Z)• białko błony zewnętrznej (Poryna B) białko błony zewnętrznej (Poryna B)

– 8 serotypów– 8 serotypów• białko błony zewnętrznej (Poryna A) białko błony zewnętrznej (Poryna A)

– 14 serotypów– 14 serotypów rezerwuar – człowiekrezerwuar – człowiek droga przenoszenia - kropelkowadroga przenoszenia - kropelkowa

Czynnik etiologiczny – Neisseria meningitidis


Postacie kliniczne zakażeń meningokokowychPostacie kliniczne zakażeń meningokokowych

zakażenie bezobjawowe (nosicielstwo) – 5 – 15% młodzieży i dorosłychzakażenie bezobjawowe (nosicielstwo) – 5 – 15% młodzieży i dorosłych zakażenia inwazyjne – wywoływane przez serotypy A, B, C, Y i W135zakażenia inwazyjne – wywoływane przez serotypy A, B, C, Y i W135• posocznica z zapaleniem opon mózgowo-rdzeniowych – 60% zakażeń posocznica z zapaleniem opon mózgowo-rdzeniowych – 60% zakażeń

inwazyjnych, śmiertelność inwazyjnych, śmiertelność ≤ 11%≤ 11%• posocznica – 20% zakażeń inwazyjnych, śmiertelność 20 – 53%posocznica – 20% zakażeń inwazyjnych, śmiertelność 20 – 53%• zapalenie opon mózgowo-rdzeniowych – 20% zakażeń inwazyjnych, śmiertelność zapalenie opon mózgowo-rdzeniowych – 20% zakażeń inwazyjnych, śmiertelność

≤ 1,2%≤ 1,2%• zapalenie spojówek, osierdzia, stawów, płuczapalenie spojówek, osierdzia, stawów, płuc

Najwięcej zachorowań – dzieci w 2 - 3 r. ż. i młodzież w wieku 15 – 19 latNajwięcej zachorowań – dzieci w 2 - 3 r. ż. i młodzież w wieku 15 – 19 latW Europie średnia zachorowalność 1,8 / 100 000W Europie średnia zachorowalność 1,8 / 100 000

W Afryce zachorowalność 1200 / 100 000 W Afryce zachorowalność 1200 / 100 000


Odporność przeciwko zakażeniom Odporność przeciwko zakażeniom meningokokowymmeningokokowym

przeciwciała klasy IgG przeciwko polisacharydowym przeciwciała klasy IgG przeciwko polisacharydowym antygenom otoczki bakteryjnejantygenom otoczki bakteryjnej

• swoiste dla każdego serotypuswoiste dla każdego serotypu• brak odporności krzyżowej pomiędzy serotypamibrak odporności krzyżowej pomiędzy serotypami

noworodki i niemowlęta do 6 m.ż. – przeciwciała IgG noworodki i niemowlęta do 6 m.ż. – przeciwciała IgG przekazane biernie od matekprzekazane biernie od matek

Polisacharydy otoczkowe Polisacharydy otoczkowe N. meningitidisN. meningitidis hamują hamują aktywność fagocytarną makrofagów aktywność fagocytarną makrofagów

Szczepionki przeciwko zakażeniom meningokokamiSzczepionki przeciwko zakażeniom meningokokamiszczepionki polisacharydowe nieskoniugowaneszczepionki polisacharydowe nieskoniugowane

Nazwa szczepionkiNazwa szczepionki ProducentProducent Uodpornienie na Uodpornienie na serotypserotyp

Mengivac*Mengivac* Aventis PasteurAventis Pasteur A, CA, C

MenomuneMenomune Aventis PasteurAventis Pasteur A, C, Y, W-135A, C, Y, W-135

Mencevax ACWYMencevax ACWY GlaxoSmithKlineGlaxoSmithKline A, C, Y, W-135A, C, Y, W-135

* Zarejestrowana w Polsce

Brak szczepionki przeciwko serotypowi B N. meningitidis



substancja czynna – wyizolowane i oczyszczone polisacharydy substancja czynna – wyizolowane i oczyszczone polisacharydy otoczki otoczki N. meningitidis N. meningitidis (różne serotypy)(różne serotypy)

postać szczepionek – liofilizowanepostać szczepionek – liofilizowane sposób przechowywania – temperatura pokojowasposób przechowywania – temperatura pokojowa sposób podawania – podskórniesposób podawania – podskórnie skuteczność – zależna od wieku osób szczepionychskuteczność – zależna od wieku osób szczepionych• skuteczne u dzieci powyżej 2 r.ż., młodzieży i dorosłychskuteczne u dzieci powyżej 2 r.ż., młodzieży i dorosłych• u dzieci do 2 r.ż. – bezpośrednia aktywacja limfocytów B, brak aktywacji u dzieci do 2 r.ż. – bezpośrednia aktywacja limfocytów B, brak aktywacji

limfocytów T, nie indukują rozwoju pamięci immunologicznej limfocytów T, nie indukują rozwoju pamięci immunologicznej skuteczność – zależna od serotypu polisacharydu otoczkowegoskuteczność – zależna od serotypu polisacharydu otoczkowego• serotyp A – 100%, serotyp C – 76% serotyp A – 100%, serotyp C – 76% skuteczność – niewielki wpływ na zmniejszenie częstotliwości skuteczność – niewielki wpływ na zmniejszenie częstotliwości

nosicielstwa po szczepieniu nosicielstwa po szczepieniu



skuteczność – zapewniają odporność na 3 – 5 latskuteczność – zapewniają odporność na 3 – 5 lat dawkowanie – 1 dawkadawkowanie – 1 dawka• serotyp A – dawki przypominające co 3 lata wzmagają odpowiedź serotyp A – dawki przypominające co 3 lata wzmagają odpowiedź

humoralną humoralną • serotyp C – dawki przypominające pogarszają odpowiedź humoralną serotyp C – dawki przypominające pogarszają odpowiedź humoralną bezpieczeństwobezpieczeństwo• rzadko występujące łagodne odczyny poszczepienne rzadko występujące łagodne odczyny poszczepienne • dobrze tolerowane przez kobiety ciężarnedobrze tolerowane przez kobiety ciężarne• przeciwwskazania do szczepień – wysoka gorączka przeciwwskazania do szczepień – wysoka gorączka

Szczepionki przeciwko zakażeniom meningokokami nie są włączone Szczepionki przeciwko zakażeniom meningokokami nie są włączone do rutynowych programów szczepieńdo rutynowych programów szczepień

Szczepionki przeciwko zakażeniom meningokokamiSzczepionki przeciwko zakażeniom meningokokamiszczepionki polisacharydowe skoniugowaneszczepionki polisacharydowe skoniugowane

Nazwa Nazwa szczepionkiszczepionki

ProducentProducent Uodpornienie Uodpornienie na serotypna serotyp

Białko nośnikoweBiałko nośnikowe

Neisvac-CNeisvac-C BaxterBaxter CC toksoid tężcowytoksoid tężcowy

MeningitecMeningitec WyethWyeth CC mutant toksyny mutant toksyny błoniczejbłoniczej

Menjugate*Menjugate* ChironChiron CC mutant toksyny mutant toksyny błoniczejbłoniczej

Menactra**Menactra** Aventis PasteurAventis Pasteur A, C, Y, A, C, Y, W-135W-135

mutant toksyny mutant toksyny błoniczejbłoniczej

* W trakcie rejestracji w Polsce** W trakcie rejestracji w USA

Szczepionki przeciwko zakażeniom meningokokamiSzczepionki przeciwko zakażeniom meningokokamiszczepionki polisacharydowe skoniugowaneszczepionki polisacharydowe skoniugowane


skutecznośćskuteczność• skuteczne u dzieci poniżej 2 r.ż.skuteczne u dzieci poniżej 2 r.ż.• silniej pobudzają wytwarzanie przeciwciał niż szczepionki polisacharydowesilniej pobudzają wytwarzanie przeciwciał niż szczepionki polisacharydowe• indukują długotrwałą odpornośćindukują długotrwałą odporność• indukują rozwój pamięci immunologicznejindukują rozwój pamięci immunologicznej skuteczność – zależna od serotypu polisacharydu otoczkowegoskuteczność – zależna od serotypu polisacharydu otoczkowego• serotypy A i C – 100%, serotyp Y – 89%, serotyp W-135 – 93%serotypy A i C – 100%, serotyp Y – 89%, serotyp W-135 – 93% bezpieczeństwobezpieczeństwo• rzadko występujące łagodne odczyny poszczepienne rzadko występujące łagodne odczyny poszczepienne schemat szczepienia – zależny od wieku osoby szczepionejschemat szczepienia – zależny od wieku osoby szczepionej• 2 m.ż. – 2 r.ż. – 3 dawki2 m.ż. – 2 r.ż. – 3 dawki• powyżej 2 r.ż. – 1 dawkapowyżej 2 r.ż. – 1 dawka• brak danych na temat stosowania dawek przypominającychbrak danych na temat stosowania dawek przypominających

Szczepionki przeciwko zakażeniom meningokokamiSzczepionki przeciwko zakażeniom meningokokamiszczepionka przeciwko serotypowi B szczepionka przeciwko serotypowi B N. meningitidisN. meningitidis

Serotyp B Serotyp B N. meningitidisN. meningitidis – najczęstsza przyczyna zachorowań – najczęstsza przyczyna zachorowań w Europiew Europie

Przyczyny braku skutecznej szczepionkiPrzyczyny braku skutecznej szczepionki słaba immunogenność polisacharydu otoczkowego słaba immunogenność polisacharydu otoczkowego N. meningitidisN. meningitidis B B• kwas sialowy (kwas sialowy (αα-D-N-acetyloneuraminowy) – podobieństwo strukturalne do N--D-N-acetyloneuraminowy) – podobieństwo strukturalne do N-

CAM (CAM (Neuronal Adhesion MoleculeNeuronal Adhesion Molecule) obecnych na powierzchni ludzkich komórek ) obecnych na powierzchni ludzkich komórek nerwowychnerwowych

• odpowiedź immunologiczna – przeciwciała IgModpowiedź immunologiczna – przeciwciała IgM degradacja antygenu przez ludzką neuraminidazędegradacja antygenu przez ludzką neuraminidazę

Kierunki badań nad szczepionkąKierunki badań nad szczepionką koniugacja z nośnikiem białkowym – wzmocnienie immunogenności koniugacja z nośnikiem białkowym – wzmocnienie immunogenności zastosowanie innego antygenu szczepionkowego (PorA, PorB lub NspA)zastosowanie innego antygenu szczepionkowego (PorA, PorB lub NspA) poszukiwanie innych białek o właściwościach antygenowych poszukiwanie innych białek o właściwościach antygenowych

Inne szczepionki polisacharydoweInne szczepionki polisacharydowe

Szczepionki przeciwko zakażeniom wywoływanym przez Szczepionki przeciwko zakażeniom wywoływanym przez Streptococcus pneumoniaeStreptococcus pneumoniae

Wywoływane chorobyWywoływane choroby• posocznicaposocznica• zapalenie opon mózgowo-rdzeniowychzapalenie opon mózgowo-rdzeniowych• zapalenie płuczapalenie płuc• zapalenie ucha środkowego i zatokzapalenie ucha środkowego i zatok• zapalenie stawów i kościzapalenie stawów i kości• zapalenie spojówekzapalenie spojówek

Największa zapadalność – dzieci poniżej 2 r.ż. i dorośli powyżej 65 r.ż.Największa zapadalność – dzieci poniżej 2 r.ż. i dorośli powyżej 65 r.ż.W krajach rozwijających się ponad 1,9 mln dzieci umiera rocznie z W krajach rozwijających się ponad 1,9 mln dzieci umiera rocznie z

powodu chorób wywołanych przez powodu chorób wywołanych przez S. pneumoniaeS. pneumoniae

Szczepionki przeciwko zakażeniom Szczepionki przeciwko zakażeniom wywoływanym przez wywoływanym przez S. pneumoniaeS. pneumoniae

Istnieje 90 serotypów Istnieje 90 serotypów S. pneumoniaeS. pneumoniae

Rodzaje szczepionekRodzaje szczepionek PPV-23PPV-23• oczyszczone wielocukry otoczkowe 23 szczepów oczyszczone wielocukry otoczkowe 23 szczepów S. pneumoniaeS. pneumoniae• substancja konserwująca – fenolsubstancja konserwująca – fenol

PCV-7 PCV-7 • oczyszczone wielocukry otoczkowe 7 serotypów skoniugowane z oczyszczone wielocukry otoczkowe 7 serotypów skoniugowane z

nietoksycznym mutantem toksyny błoniczejnietoksycznym mutantem toksyny błoniczej• adiuwant – fosforan glinuadiuwant – fosforan glinu

Kierunki badań nad nowymi szczepionkamiKierunki badań nad nowymi szczepionkami poszukiwanie uniwersalnych antygenów białkowychposzukiwanie uniwersalnych antygenów białkowych zastosowanie antygenów białkowych zastosowanie antygenów białkowych S. pneumoniaeS. pneumoniae jako białek jako białek

nośnikowych dla anytgenów polisacharydowych nośnikowych dla anytgenów polisacharydowych

Documents

Szczepionki zawierające zabite drobnoustroje