Embed Size (px)
Citation preview
-.
:;(
,
\
2170
T.1COFSTtfA. 13..." ,
ktna boslg waS en De 1a Rey, hom cet 5y kOCQaEfo in d!e omge
t?lng van K1mberle~ bevlnd net, het Lo:rd ",le7. huon oat tn QBlg
v n oor die 8,000 troepe na die Vrystaatse S:..~ ·,0 C. ..... J6l""U~ ..
cot die do.el om Kimberley ta or.teet. Uy wsS Vc.:'l :::" e .. 0=
SQvo;o aa tloootU.k direk lengs cia spoo;olyn op to t;.,'I".:c. dlt
'to herstel waa.r dlt Q";>ur die Boere opgebreett · .. ~~o 0:;) oop d!e
manler in voortdurElnde. vcrb_":1ding met ... y bsSiG te ncc'O. 5,
al!lmuniSie en kosvoor=ac1c Kon d"lO nfak11k Van ceter per trG!~.
aangevoer word. Al lanSf cas 6poorlyn kon "t007 trok totdet "Y
K1mberloy bsrAifr <0 Orl t sc'; ., et. Di6 burgc':::" •. :Q tc ··::lZ in 1)
die dor-r \ton don pH t r<.1n SIJ1tiw.;I'l rts t&ruggsvoE 4 \:0:.:'6 .
.48n genaresl Pr1nSloo en 6y Vryt:it.eetsa koc= ..... 2.:> \~eS
dia toa::,: opgedra om I.!ethu&n BE op.o9rs t9 etuit of tG vortroac.
Ind!en dit nod1g gQblyk hc't.l'mos6 Dt 1, Rc.y n~t suid:.ven IHc:
berley bodryw1g We84l'-Om gean \-'elp~ Prii:h:;'OQ "',e~ JeoOb~del,
In dO):"p1e op die noordellk·e wel V'3n die- !.;ol.. ... !.:... riv1~r, ongevB£':'# 2)
tien ayl oos van !lodderr1vierbrug, 96 By beaie ge'"'e.d.
Uethuen ~et By opm~s vroeg di~ cora van 21 Yov6~ber
. vul: t begto met In meg van twae br1g~das lnfenterle • . , y ••• / ••••
• L.S.Amery: Th& Times U1story •. ,Vol.ll, blae. ~, aerlnn6ri~gsgentekbn1ng~ van g6nl. De le Rey. ~ Vgl.ook; ~.S.Am~rYJ Vol.ll, bls. 322.
. '
, !
218.
vier twaaltponJ.crs ·ondE.r kapte.1n P': othero g6h ed. D1.;. .. _~~n spor
waG~-.& hGt In e!Stana Van oor ~i~ vyf oV1 gedek as hU::~ ~n bE-
waging
By B~!mont ~~t g~ncraal frlnalco die opma.:s probeer
stult J maar cUe Zngc..ls€. i",E.t P:rinsloo tcruggeslaan. De l,?' Rsy lttTGs::"
hot diGselfoc deg by 'Graspe.n aang~kom wear ),y 1 n paar daO,.by
dl0 Vrystaters aanuvsluit ~n In ~1BluktE slag "teen Methuen g~-4)
lewtr l-)et,
GGly~tydig ~ct gene.rael Cronje ook sy tog oe d1*
r.tonrlC'(."'vivief' l1a4i~ .. flr "'Gt tiaf~ki ng mEt In gedee:lte van sy
t ~"-I.,, ,,",.- , ., .. "'''' ............ . manskappc verlaa (;,:1.. t .. __ ~ .~"'.. .'..,. .. ~~ ,~ ... K. Na 'n v~~~oe1en-
de rit net die kOmClandc.' op c.l(. 20 ate r!:H/(J':::·:,; .... "V &..: ~~:_ ::-;;:J":"'7.:~
aangekom. Volgene bevc!c. V9n 4.!e :€6:F..!'1ng moes My er: ... ] ;"ele
kocmando dl~ volg~nd~ mere orn vi6ru~ per ~~sln ~8e ~v~andaan 5)
oa dIe Modderrivlcr v~rtr(;..k_ D1t waS onc!6r die omatand! ghece
vir ho~ onmoont11K an ean u10 r0g~rlng ~&t hy getslegrafcsr
dat dit)we~na d1u swear reens wat hom op.weg na Klerksdorp
oorval h~t~on~oontll~ W~8 om ts v~rtr6k voo~dat d16 p&rde
eera govr~et en g~rus ~6t. As hullE" 1 -d' t onm a s .... _,~ V6r ~_ e;_<c. Sou.
b-aia van dl~ uitgtputtc. d1 (. rc bf.9Wyk voordat "'ul10 hull€' be
stemming)beu-aics: ~Ct-. Ee-ra t\'iGe dae: daerna kat hy m6"':. ~l tr ~ ir.
vrag vertrek. D18 volgsnde ·dsg h.o:t hulll3 by Edenbu:::c, -:36-. 6;
otap en dadel.1k d1~ tog na <i1.; Modderriv1er begin.
219,
Genel'~a.l De Ie. :aey hat ho:n" intussen vil' d,1e ··~v:" ..
de ola3 voorbej.ocd. N'c. c.:..c slae va.n I:. .... J.nlont en G::c.c:?c, .... "
by sy ~gGtaktie~ ~~oltcm~l verander. ., --I
dit aan awak otrategie en nie aan moed te wyto Wi;. .. • .... -......... Boero varalaan is ni(.l., To ':; ~ dU5ver het hulle alty .....
ote koppiea beaet. Di twa. gerieflike mikpunto ... _.
geltle art111erie. As die voetvolk eere tot ae.n c::~ v~",,''; \ '.
die koppiea gevorder het, het die koppies vir ::.1..:. ... :..) :' . ...... ___ ••
like dekking verska.!. Die Boere m.B can v6r:P1iC ?~ ::"vu :':,11:.-Ie stallings te verlcat. Dit sou baie r·-ek~4~,.. ...... ·..,. ... .. "'~ ,.. ", ' .... _.1. "'_;\0''''''' .. ~ .,_ ..............
~
die Boere op die gel:}':<: vla'kte IiQcioi..: kaT). ir.nea:::1. Die V"fll,!:u.
rJ.oea dan oar die kc.al vlakte e.anvel en kon mak111{ toru~ca.
okiet word. Hy het vooraf bealult o:q h1erdi() taktie:~ J~/ 7)
Uodder~~via~ te gebruik. -. Die hele Sondag, 26 Novembe~. het die ~oo~c~~to
·eko:lf'lt;n'ta~3El-:". Gedurendo die da3
he'~ vena! Kimberley klr:.in getalle by h])11e aans:esluit ..
Die Boe=e het hierdie en cUe volgr;:lnde dug po'Biaiee e..~.;' ... '
Modderrivieratasie, ten noorde van die rivier, 1nz~~v_
Die treinapDor kruia die r1vier weer die Modder~ e~ __ ~
Rietr1vie~ eaamvloe1. Die Boere het ann die ~~idc!~~
we!' van die MOdderrivierJ
ten weste van die stf..~i~ :.:,: :. ......
l~eneem en oak El.an die w.:stelike cevrer Vlln die P _':: I':"J."
wat by t!ie Be.mevloei~.ng met die ander streom byr.a -t n v\):'..-. . kome reghoek 'VO~ en die stelling dUB uiters ~ter~
ge.m&.ak het. Die posisies
-----_ ... is vl'rder v,Jrsttork deu!" In helo
a..antel/.s •• o .._-----
7)~ Her1nneringsecntekenir.~e van genl. De la"Rey L.B.Ameryl The Times S;.story, Vel.ll, b:g. "2";'2 ..
/
.. ' 'i'.
]lODDER AND RIET RIVERS ORANGE FREE STATE
.--.--.. KAll 01'_0
ft RUllI[.C(
_ltoIl~ :-..
..
i •
, ~Br~;;r-,;"
j8 Pt:>pTarsGroVt
A IUTOCdKOp·
-Gngoro 1v .... r • p(l.rm~h
o R A N G
R tddtnblJT¥ .'J.~ E s E
KMrt V411 Modder' en Rietritriere. -(011 Mlcbu) DavIn: "'nUI:SOU J'libt I .... ~ .. )
•
{- .. '?, I
:rul·g-oa-~ c~'~e .....-~~,.- .,... .. .,., 4 •••• .,..~ g"'~-""i~- '''''''a Ij, ....... _u. ..... __ ,,; ...... __ ~ _ .... _"'_ _OJ ... ...... ~ ... _
wydcl" :lie Eiod.:.t : .. '.l~:"'J ::;,:."\.i, bo::ai::r :':0'.1 't7ord., L1$~1.J.: (. • 8)
genoodso.a.k sou W006 om vi~::'liJ tcr..;.g te v~l.
:... ... c.: ....
f Omd~t Ganl .. Cronja neg nie by die llodde::~!~:o~
gekom hat nle, ir; c. ... a voorbe'l'e:'dir.gs vi.r die ala.cr dcu.:., .. _'<J
::'::gerig.
•• Hy h0t sy ste111~-6s {:o.::. sa:,;05 en .. _0:;1:'-, u
G~ner:lc.l 1-'rinsloo met ay 711~stc.'t.ers ,is in bevel ~. , .. '
van die regtorv!.euel ge=t~o.o.e .. te:-' ,.:: :::a .::..:. R~7 e:-:. :37
Lichtenb';lrgers die eentr-v.m aan iJe!a.e Ka:1';;e "1 .... :: d:'v· ... :?::;c::-we::;
, beset hat. VerdeI' c's het die ~cBaongako~e A:e~~_~~~Q
" en PotohefstrOOI:lBC :':om:::r..;:.ndo' s S~ me t genl" C:?:'onj e 0
\ bevel VLt'l ay breo::, gon:.· .·.:--..... :rie.: C:rO:'lje, cli-a suicl.:._j._ ... -~io
tot tn ma.t~ :'loo'!'do:!._~-' 'r..:'.: VC.:: _:'e.,3.iet:,·_.":::'e:;: .::ede!r:" C::'....jo •
Maj oor Albrecr.t van die Orunj e-Vryste.a.toe -a::" of ~ - _'!.e
sa knnonne was op die candorige vlakte was v~n 'io ~ _~~ 10)
opgestal. V~n Deventor se twas kT~~~~=o~~e wac G~= i3 11)
die Twae Riviere no.by die hotel geplo.o.s met die DOO::'I;--,
ooa do.arvcn. O::...k' •. '. ! ••
~_ 8) .Dr. W.van Everdingen: De Oor::.og :'n Su A -A~::-i~ ... ::" ••.. ; .. ;~ Tydvo.k: Ven 11 Oct. 1899-~Loor'.; lC300 ,... ':.I,: l. .,,; S :-:e""', pera Strydcrn: I::aa:plE'.nd en die Tweed€; ""<,' .... 0 ... =: J .C.G.KEmro: Vir Vryhoid en Rag, bla. 227.
9) .K.G. :335 ( 6) : 28/11/99 ~ (~alo3ram v:~r ger..!. C=cn: 0 ;:1 ....... rivier, ann reg. Pratc~ia.)
Dr. W.vo.n Evurd!ngen, bla. 74; Dr. C~j So:· );9r3 S~:.~·-
, . ,
do!... ,,:"s ' - ::"''';';''')1 "vl ... .122'1. 10) .Hytwas in bevel van 650 ..l::--.;il2.c:~::" ... ', ... "!j .:.:_., Ge~::' ..
gekom ~o·~ 11}.OItde.t dia riv:';~= n ~'."'r- ,;,::;"v:..:-w r.~ c.::.t 80'06 -""se
riviera galy::.. 1"'; tl :':ot...c. ... :::::.vi...:: 71C= ..... ___ • .Ie:D '1-......... _ viera g\.l~lOC:r.:::..
-_ ..
221 •
. ~ ... onderf'lJsk1ktcl ;':G'C diG 0:/:>0':-' . D(';l 10. Rey ay • 0 .... :: \A.io ?o-
nCo hom ooraegnC',:,!~ :D1e vordc::-e voo~be:.-eic.i:cga en d::e ·ve:o-'.
loop vm:: die ;:;t=1":" if,; o.~:~ :.. ...... , ... '" '"'''' .. ..... '' ,~,', ",.
-: "'\;;-
Vroeg C:.ie l!I.Ol'& he-: .I.o:;:'!! ile·~h ....... ~ ___ ",' oy
nw.g Enslin,- In h...'"l.l te 0:9 d.iu &poor2yn :t'~. ?!o~C.=: .. ;,,:,i""'~ ')1'
govord.e;riJ 3:ie:- !"_.:;~ c...:..e Boe:,~ op r...alle gee~::'a '~ en :'0 'mee
Rimington sa manskapPG G'ewonci. , _~:_ '._ ..... ';11 io doU:: ~:l~ v
rapporteer dat die Bo?re 0, Uodderr~v1erbru~ seko~ 13)
hat.
12). Francois D. Con:"'.'i.die: Met Cro~:e a~~ t' c:~:-o "', bIs.. 37, vaetnoot, ".:i(l",esr dat die [, ...... ~._ ..."C ... v Q;
io. ;-Iy wys d9.S.ro,? da t Cronj e :::..:£:.:t ,,:d 'lG :.-...;; .... "...... _ .. 7::lr:.:..a' het; conI. De 103. Ray me;; ,0 cuic:.' ...... :.~· .. _ gaan he"C p.n volgens !n brie:"' va~'l ?:..~ ... 1dG!':.:'; S·;; ~::.. ~ JO Vxystat~rs aan di f , geveg eee:ge:tee:::l hu 'c -.; ' .\;. ... ?tOOO bo.r,sers. Ky vr:' ~ gra.a.g weet wa.a.r c.ie 4,000 rt::!.n ~eVr"'J '3f! ·he"t ..
. ' Cl'onj E-. het oydl'ag gekry' o!t :la.t'e!::in,s , J' ma,."I'l te vel'laat.. lito.::.:l i.'J J.:iQ. ..:.:;J:2.:' ::l3t::tc....:. ___ 0
Met 'n ctde:!.inz :v";';'!l d.:.e ?("~cb.ei":.· .. _~oo:..kc'" =-_v __ ...... by 7innig voo!"'lliT., "(:;.<)I7.'Yl _ _ (;. e.:'l~.:: :'1:. :6.::3 tice", V01..:1o Toe ;:y met De : 'c a·~y ?1:J:;'~~:':"o :"'~~ ::~ II :':'r SOO ~:r. ':.. .. '1 c.':'e gc\c,~ ge"O:-in£?; - c.::e .:..nder :..'- , . ~l:'C _ ~G!::
.3. :,):'101 V::-yet~;;~r:; ':"ias 1)000 .- .;:}: t-:'''I.':'' :D ..... b B...,y e.,<'-'"' ~!lS meer r~9 1 000 burge~~' ~ ~~' .... ..... ~:~... :0::>3 GO-.t-.;..{sfu ;.;.-:..,-=- • .:)c;. $- car.: r ..... da~o eg 3, COO rr...:..~.. . .D:'", .:..~.c'!.o:: ~l:J:.;.o ....... I;'.~ ... ·1(.=~ ~on::c::.d :'6 S06-:,. :.: .... t ·~:J0· ~og ::.10 by c. ... e :':oc..d ";:'... '~"':' ';·.~OI:\ ::.ie.
Y.;"':'~;".: Yo: .. _( 4.~ b)se 3·..;3 e:l ~(6, V~:'l ::-~'I' .... :, .... ' r ........... ('.::. .. -,
,
-' ,
,,.
222"
I.at-er. het .~~~""f.ue:nJ v8l"gesel van tl70e ledo mn cy
ataf.l BGlf ~ao.\t O!ldC~f'h . .::. i:::.'lstel, maar 0.110 ... hat :..oust1:; ,,:1
stil gelyk. '::1 .tlon<;"l.l'"ke.PPCl" van Kimberley hat ber!.:: dat
di t by $l,rl ~ ~o~~?"' is waer d::'e 30e::'e ~a..~etrek hot C·:.. c.ic "
indru!< da. t h:.~ B·:Jci.~ !'"~~..; ~~t d1-";. t c.ic Bc ... ::a 'i'i1: ~ c.i.J ::.5:'
-"rug o~.-.... ~- .;<> ..... ~r.,.:n-s \ - \._+- ....... J s-''',.·-.. -'-.., .r.:. ,>; --, ... -~ .~'!':J.""_"':: ' ........ /f;,<. .. uc.. _J "'_v .... _ .. -
Ooreenkomstig hierdj_a g~geV7';;::':; :1.ot hy sy volzent!e ... :: .. ;rc, ba-14)
raam.
dri!') 5;':-CC?3mn0i4"ti.... S:."J ... by die s:poorweg agte::celaa'" "7ord te::
"t'T,Yl hy ICet die re3 v~n sy n'£.g en rantsoane vir "C'"J-' ~ ... ...: c ... ~
"Jaoobadal en 001" eic ~:t)ddsrrivie::, ":".2. A"bonsde.m 001" d::'a .. c:>
vla.kt ()~ OS.'!') ,LC. l. ... ; h~""'" '':aen die :So ere sou e-.. · · ~ .. "'.4.0 rJ~ .... v':;"-'~.:Ni .~.'/.. -"-"-.
Hy sou die 6o(J=(Oo:::'61 •. a i!l d:e fla:1k a.anvc.l~ l:illle .... _ .. .;.c.r.:
Fl1"I dan regui t, nc. _(imbor:.ey gc.an. Meo.-r voordAt ::!c·thue: '.
trek het, het 1 n ka.ff.: v'spioen ge..::..:":1.J2::PortaD'r d~.·~ dia Boc.=.J
hard beaiS 1,:.1 on die t:rci!l""::lrug oor c.ie MCdder=,~vie::- to 1:.:::
eet. ill'; gavols V!Ul hi i,$!'die -.)e rig hat ·:iethue,. ;;.y J':'~:::' vo:: ..
Die bevel 1s ui~gere!k om dadelik na ni~ ModdG=~iv!_r e~ , 15)
te mr-.rsj eer.
Hy <I(,&,IaS> ~e.1t-(t'N1." c;r.'~e~u8 ~n di s fe 1tdC'.t Cronje DO r::.;;.::"
skr.ppe oor !:-l b~ r""nt,,,,inder as tie:-:. myl vc::'. he. . . ,--:.ls am n..". dti.e fro·n·:; OJ? t-<: trek. '~"'! he'G nie die vc.(l.S::;; ........
itlee (je.haJ dat di. Beere he';' 'binno .. ,,,, re 'll (- -._. 0 ........... .... --- ~ ..• , ...... geveg sou o~. i::n:o .. -.t n!s. Uethuen hat n:"G verwag O::!k ~_~..:
oppos::. ... i / ....... "
----- , ~ ,,- , .-- -- --- ------...,--14) •
15) •
L.3 .. A"'"'1.cry, Vol .. lJ.l, bJse. 345 en 346 ; Van E-..rc!".1!!,,~G~~ bj,s& 7/:,. on :r.C . Q.t;.errf;l, bIe, 226. L.U.A.m0 ty, VC'::'.ll. bIG 346; J.C.G.Xe=:p bls. 2ZS~ "-jor-~eno-<"\' ( ... ~ t·" ·~"·U-l" C·'· T-;", .--01-0-" ':""', ·····o .. ~ . -I =to. ~ .. - ... ~ .... . __ ..: .... -.... .!.- ..... ..... ... " -oF ..... ...... ,. __ _
South Africe'" Vol.l, ·bla. 246 en Kol.-;,/.H .H.\ye.·~",::.:..~ The G.Jrm::.n urf'ioir.l.., ble. 63.
,I,,/'
'-.
D/e 51n 1 Va n }1) advle,
I I
yo!~ , .~
~
• tI II> • ~.
~ go tI,,/, • •
" ••• •
•
., (?C ·f , I g'1)
• . ,
II
.. --=- ----,
,
22iC)
o'l:)"ooeiGia by llo"'" .. ··..t v ' e" •.. ,.. v~~,:: ~_ \,;. ~ ___ • - \Ie.; _ ....... Di .. vo:::-ige "!,..-... _ ...... V£'.:.1
die Bos:-e r.i.ks C.1':'er :Cvn doen as on:. nstsl" rotee 0", die :':o!''''
pies ~ie Er~e~s~ ir. te ~aJ
d:'e Boere beset :':on ';TCrc.. ni.:.. Di t het !!ethue:'l :0)
... ! . .!: ~=.t
,hulle hom nie d,"'f'.::·30·';' £!an'7cl -~ ."
Kart nc. vi~:r:uu::" die ~6::s V2.n 20 jie~:i:"'';' ... :: .. ;;: ... ,; ,-!,J
'"
Vaal" vyf die more hot die 9e.e J:';"i':;2-r.C! onc.>3r ~e::-.{.: _,,} ...
Cc w aan die linkcrflcnk afrnc~sjoe~f .r.:.. ... _ ..... ....
kant vertl"ek.
Baere beatook. Kulle het weer aen ~;'-" ;;~en cre::a:.:
die rivier sterk dour die Boere beset .:: ...
bae.r nie hierann gesteur nie. N"e. !Dno:? :"!;;t c:.:...\.
effens links van die bruZ v?getrs~. Hulle ~ct ¥
stadium nag nie agterg~kom.dat 17)
gen het ·nie.
.. .. --:::."':"1e::
Cronje wet Bu..m met sy ... -.;af by die . "t~l op die
"?i.land By ontbyt genut~·ig h3t, hat am 7 uu:.' die care iZ
die opmsrs ~~n di~ Engelsa gosit en kyA. l!y t7.;l.C 'bev:t:.;;a:J $t/ ••••
16). The Earlde· le Vlarr: Som€: Re:rl.ni~ce:lce,J c:l .~-in Sou th Africa" ble •. 52
17). K.G.335(3): 28/11/99. (Telegram v&n genl.Cro"~g. , , :U::odderriviet'.· nan die =~...., .. ·':G
Piietorin. ) A.Conan Doyle: The G~eD.t Boer Wa~, bla. 1(2! --~ ~
GeT.I. Sir F. Maur'ioet li:,;ato:-y o! __ 0 We.r in SoutA Afrioa., bla. :': ... =- . ..:.:.a:-y Vol.lll, ·bla . 34?f .r .~.G .. K6 __ )~ t.._.h 229,
\
d~t hulle die co' otrivier by Bo.me.n"~riZ "OU deUr;;ao.n. D~t
BOU sy linkervleuel in gevoE'.r zeste: h··t. O:::J. d1t.· ) vel'-
boedJhet r..y 1n krupp en In P9:npom ven toie e11and w ... ,::e:'leem
en in 'n oostel!ke =",..;ting da.cr.nee ·.;erugsetro..:.
, king .gebring. kavai'"orie
• 6;} die Beide die
.~" - -... ~ ... ~.. .... ..
op die regterflank gekonsentreer. Die ~~~tce vuu~ \~S 00 ,
efZek'Ue! dnt Cronje sy ko.nonne o:lJoV'eer ::',000 t=ee te::'!,:.,:; , verplaEl.s hot . Methuen het nou In Growwi3 fout bege.:li'l. liy
he":; gedink df'-t Cronjc en sy handjiClv'ol burcers in die ri,g
ting van Jaoobsdal teruggeval hat nadat ~ulle die terugto~ l S)
ne die groat laer ~e Spytfontein gedek hat.
Methuen was onder die indruk dat die Riet~i .. ~ :..o:::
res wee en DOS vir vyt myl bok::.:..:.t die b::":"':; gev:::l.;J: : • .jJ.; on
dat' die Boere oor die vlakte vir hom terucgGv~: hut. Vo2-
g~ns hierdie gegewens ~let hy 9y .aa.t::va l Bpl.:::.l".r .. ~ ".:lo=~.. Sy
plan was om die '30ere gevange te neam a~ om sy ·~roc:? .... ..:.:;
die rivier ta 12.at dEr.lrgaanIO Oorke.nt die rivier It.:;. ... ~ :"""'!.-19)
1e almal vir ontbyt bymekaar!kom. '
Methuen hat die Soots GUards beveel o~ in ~J~ :o~
spreide orde aan te v'a.l en die Boere in ts clu:.t. J.c.n
nu1le regter~nt m~es die Skotts bulle flank uitB~ro~ t~~· • ,>
wyl die kavalxrie weer regs va:l hulle ::oes optree '.
Die Grenadiere en 2de Coldstr~ams moe~ die linia na li~
verleng tot 001' die spoorweg terwyl di3 1 ste Coldatrecm
as r eDerwe agtergebly hat. D1e~ 1 ate :Brigade ondo~ cavel v~'!:,/ ..... " ... ~
lSl. J . C.G,Kemp, bls. 230; LIOS.Amary, Vol~llt bls. 34S~ 19 • (Ibid.)
,
-;,-
<
Die 5dc Fusi::"(.;rs, YO::!:Shl:r8S en Nor".;h I..,;;.r.C&.Li" .. :..::-ea wa.s :-.. <;
in die vuurlyn gewe!'F. Dis ::qo::'t~to::a :::noes c.._ ... w:' ... :-:sjor·~
pewaak terwyl RimiT'..gton' 8 Guie.e::. die .' _.,.,- ............ ·;.1. ·'0 ..... "'e~ -- :-""' .... "'\, ~ ... "'- --'"' -. :)1e hele front was oor 1n a:...;·,;i;.~: ....
ultgea,rc1 om-die =ivi0r deur te
Methuen gevoel en sske= vcn sy ae..:._.
.. • ..,n vy-: o::.~
So 0":') r~'
uu.r sen van die r..:..t huis€! oorkant die r_"'_~_
offisiere as tydelike hcofkwa=tiere aangewys ~et.
... myl
~~~ ~nge18e i~ in tn :o~a~ oelei. Beida ~o~er&a:~
Cronje an De la Rey hat ~an die ~~~Jer8 ~v~~~ GC~6S O~ ~i~ ~:-J ......
te 5kiet' v~da~ die ~ritse t=oe~e tot op 400 t=c~ ~w'a~a •
genader het nie • . Die Engele8 soldate hat doodj,u:"~er3 to) --die Boe::satellings &!ce~=6jeer, ~~r oT'~elukkig was ~_a:r
wat op aoo ":ores c.fsta.nd ui t ::,.:.... "" .. ::ou6.hc~(: ., .. ~ C· .. ::7.3=c
~u8ervuu~ gco~en en
1s hullc oy ho~e a~
voo:.~~at c..ie 22)
D:!.
.... ~.+ , .. ,.~ .'~ .. 1""'~6 ( ,i -fgo"o~ 'loV .~.> ............. __ ..,~';:; .... c . .;:::...:..-;~o:.; .. ,. ""I'.. ....... OJ.> •
.. ~ :het p1:.. ..
3oe.::a :hull.:. ... .' het
of ~=obee= het om op te E~~ar.,i6 r~lle deu~ di "l~
~ ~9 aster die ~~~nse op'&ie • ~
-'< e~. c.:..ze_ter/ ••
20' J .C.G '(a -_?, )::.la 230; ::. .. SP.::.e:::"J; 2:'). ~ .. S .. ~-......:. ... :::.·. Vo:'.::. o:'8c.3~9 -';0"-22). K.G.3:l5(3}: 20/::'/.9. (Telee
V",1~11, bls • .:.50) J.C"G .. Ke:::;'l )31a.230
::'l genl.C=onj a aen
--- Dr. C :r .. Sc~ee:?ers
o ,.., .... :..... By 1"3.,-
'OO:rt ~i;':"" I,.. .... ~. I,.. ..., :cg om. 8-wuur die mo:"e '06::·1
'Stryclom, b:s ° ? bls .349 - 35v 'ole .. 230 en 23_
• z;..;.;...0ry., Vol.l1,
:':~C.G.Kemp,
, .
..
22e.
Later 1n~16 dag het dio eon baie war.m gowo~~. O~ ~!~
knal vlaktc het die con nul:e or~er~d1g ge~ak. 6o~~g~
hc";; na.d6:r:~ ....... nc. ~ 0 ::,of?g en c.o::s '-6WO=C. c.,"- t r.".lllo .:l.. •
2">1
oo~ nie te goed gegaan :".:..e. E-..;11e he'~ : hul:e !cra,::o .. _
inges!,an om van :""egs a~ Cro:;j e ......
:maar hull.!: l-com 0:9 die :U.;. o,;:..-:'v:'er. 1,.;. ~ "!;"cn cuid nc. noo:..· ...
vlaei, af. In Pea:.: van .. :a:le i'lc.-; :(:!"oce .• .::1m C:... die :"_ -I
vier te gaan, maar die wa. tel' was te dt",:p en b:.."eec:. uv ...... w
hulle dit moes p~sgee. Ongev~ ~ ~.~ =_~~ .::l? ~O~ 24)
Ie maklik deur die drif gegaan het en vanui t· Q.c:.E.~·iii r:' -
ting Cronje se flank bedreig het. l!ae.r r..l,;,.lle ve::::.,;:."U":.€:!';;
werk was .so\oppervlakkig gadoen dat h.\;,:.le nie v~ .. die 'oe
stean van die drif kar.nia gedra hat nie. Buite~d:e~ wa
hulle heel tama1 onkundig, want "hoew8_1 daa.:::' 'n·· . __ <>0 ,
dri! gele~ het, he .. Aul:('; .... :. t :::e gevo:.;, ___ _
Op die linkervlduel van di ... V'J~.'" d:...·;
rende die mere ook nie gevorder nie. :>:e V'::;/.;"'a:~. ..- ."
hiGrdie gedeelte beaet het, het 'n ::'c.7ige \1,;.'.,;:::' 0::' .. '-
waardeur 'die Engelee belet 1s em deur ts b~Qe~.
die das. ongeveer l2-uur, het ~ptei~ . .
Rosmead,. 'n ·dorpie neord van die :~:'vi~_' .,l _\)wal a:: - ..... .... -
huis naby die' da.mw'al heftis bsatoo:c. Twae _·.ie::'~ -':;S ",h •.• ........ / .... OCl_O
23).
24l; 25 •
._-.------L .S. J.1IJ.sry, Vol.ll, bla. 352; J.C.C· .. Ke:r.: ..... Dr. C.J •. Scheepers St~co~, bl~. 79. Bosma.nedrif. L.S. Amery, Vol.ll, 118. 3510
.. -
227.
ge:'lf}e= ~",,'';. S:.)o ... d:'g :'1 ..... ; :.':.:. ... __ :.oJ =- .:.::':- r..ul1e :;103: ... _(:_ ... :,;,
verla.at en ,,-sur G.!.o =iv!o::- :: ... c..:',; OO::-~':lnt!;j~e \ ..... _ tScvlu:; •
.:: .. '." ..., ...... ....,-.......... ..., _ .... \1" ...... .; en
het genernal Prinsloo m~t gy V:-y~te.te::Oi c,' die r..;;..;te::'"
vleuel die loo~ genee~. 3ai~6 ~eneraal ... C~onja e~ De la
Ray het alles in hulle ve~oe ge~oen O~ ~_~ .. ~ oelet, ~a~
dit was vergeerae ~ve:te Hie~7.a het 'n he~e ~r.tal
gelee die rivier ocrgesteG~ e~ ~ia po~1a:'e be~~ti3. .... ... --~ ~
., -Cronj e oz:.vleuel
27) het.
Die geveg het voort~eduur . Gar-oraal ?ole-Carew , het nie vel'sterkir~ gek:-y :::'e €;: ::og:-ni:ts 1.:.:' t::i~ :1!.e. .
•• Methuen hat o:pverskiller.cie :;:.la::C:a s.t.n c:.is geveg c.ee1zs-.
neem in plaas van am by ey hoofkwart:e::-ete bly en da&r7~~-
daa.n die geveg behoorlik te le1.
die middag i. hy in By ay ge~vnd
Ongeveer ~rt vaor vyf
en het dia bevel na ge-ne::-.:;.e.l/ •••••
27) •
K.G.335( 7) I
29/11/99.
29/11/99.
(Teleg=a.m va.n genl. Cro::",.;J .;.a;;: die ragering).
(Telegram va.n genl. Prinsloo ean die President.)
K.G.336(3): 5/11/99. (Telegram van gen1. Da ~, Roy aan ~_~ regering).
L.S.Am~r,y, Vol.lll, bls.353 1 J.C.G.Kemp, bla. 232. (Ibid.) J.C.G.Kemp, blat 232. •
. I
( ...
- ' ,
"
228,;
23) generaal Colville oorgeg~an.
duu::-
Teen 8 "'UU1~ C::'l. .... '
~""·"'-e -....... _-... .
sian die Vryetaa',:se burG"e::s hu2.h. :: ....... :!.3ies vc:·l~ ... ~ct en
die Engelse di t in be .... .::. t -;c::_ ... -::: : ..... c~~ :'6 G... __ .... _ ... - ...... -die posis::"es p::,},s '~G &0"':'
n~:-(s .geweet nie D
... _1 G.. ... J':;..E:~fee 2$~
te va.l.
val. ;Jen ba.:t~ .... :.i v __ ::.::;e5 .... ,;·.;c:..~b:y 0:.1 c":.ia vm te!'te::-':~ 30)
pas.
bog::n. Di(;.; :'elG ::.:...; \;-.:..::; ...... ~ , ....... __ .... ... _ ..... .... .;: ...
_).:I6i6:'a8 beeig geweIJiJ '. £i&";' ,-~:::.'::' .... ~_..;
asia.
.... ciia c.::.r:.c.
.... ,.. .. -~... - -' ..... " -,','" ".1· ....a . ... -'----. ..0..> .... ~-. .... ...
, .> ... -
.~ - -,~-- .. -- --.. --- tcrug
te trek. Eers teen half~ die vO:!..lend.v r.::::-". i:ct d.ie -::c:-
gelee uitgevind da.t die Boe::e :_..:.:le z·;;ell::':.:.::.:. ve;,.":._ ·-.~t •
Die Engels. het d~e Ca~ . 3:'}
verlieee was ge~lng. .~..e..n/'.Il-."'O'O.
28)" K.G.33S( 7). 29/11/99. (Te1eg:-0JIl "'an Woodfoc'", ]lo~!lfonte:. .. , a.an Wocdla:?:'·'-:~1 :P:: ... toria}, ~.S.Amer.Y~Vo:
29). K.G.335(3). 29/11/v9. (Telegram van genl. C~ va·~".ie::lde ve:rslag'vsn di ... ....... ve:.;) ~
30l' L.6.~ery, Vo~.ll. blG. ' -. 31 • L.S.Amery, Vol.I;', bla • ..:;.; Dood..?O. gewo!:.,;..
Penning: 1, bIB. 380. 3n.cie:se ged ... o~ en g .... 7C.:. .5C-' .. 30e:.' 0,
K.G.335(3). 29/11/99. (Tele.;;c'= "an gen1.Cc • _'>l1 .Sta.eJ,;s:f::.:;..;ident~ J"acc·J .......... l.) Hy gee 6 gedaod en r.~e ~eer a~ 20 gewond nie.
,
229.
Ann De In Ray kom die ear t oe dnt die vycnd ~et
culko groat verliesB tercissohou 18, wont hy hot dio Booro
poeisies Borgvuldlg en met Dorleg gekies an boonop b~~~ ,
deegl1k 1nger1g. Toe die oo:rwinnir.cr op ey n",,,.to wa3)",0·'
die Vfystatere bulle posisies verlaat en die Boere-ocl~/:n-32)
ning verongeluk. Vir De la Ray was di t t,n verskrikliko
teleu rs tell ing •
stort.
, . om sy work en vernu! eo ineen to sien
DV/"rsdeur die dag , 10 dio Engel •• teruggehou en
teruggeolaan. Omd"t oommige po.1oi •• deur die Vryo.utere verlaat ia,/ ••••
32), L.S.Amery, Vol.II, blat 358 en J.C.G.Kemp, bls. 233. Die bewerir~dat die besluit van Cronje
en die kryaraad om die posioioa te laat vaar en na Jacobedal terug te val vir generaal De la Ray moer trans bosorg hat as die do ad van sy oudstQ seun wat die sand teen sonaondcrgang ernstlg gewond en later in die hoapitaal te Jaoobsdal oorlode is, is heelte-
,mal onwaar. Dat dit vir De Ie. Rey tn groat terugslc.g was, ia te verste.nc, want by waG vir dierdie nuwe ~':'c.,:t .. tiek wat die heeldag deur sulke uitGtekende result~~c sfgewerp het, verantwoordelik. Herinneringsaantekeninge van genl'. De la Rey, bls .. l3 .. Hy Bkryf·:
!Ilk kon' ook zien dat de troepen ool( geheel u1tgeput waren. Het ' geveoht was gedurende den dag vreeselijk. Ik 'was zelf verwonderd dat de burgers het dien dag zoo doorgestaan hadden. Ik had sleohts 6 kanonnen en bommaxxima bij mij te~7Yl Lord Methuen 6 & 7 batteryen had .
Ik hec gedurende dien dsg myn gewonden laten doorbrengen naar ecn huia d~t ~~aschen de twee rivieren stand. Ongev8er twae uur dien dag "erd ik getroffen door sen stu?: bo..:: ~ _"I ~"ll reenter achouder . Myn zoan bleaf gedurie; ·oy r..y .. ' '"":"\/1; i.k op en neer lange het vechtterrein op en ncer ging om de burgers san ts moedigen. Dien avond julat by het ondergaan van de zon kreeg"myn ~oon een doodelykesohot zynde hy getroffen door een bomkogel door de zyd.. Ik moest hem maar op een stille plaets brsngen en caar laten liggon totdat lk dien avon~ myne oommandoo kon terug lat~n gaan. Zoodra ik al myna burgers c: kanonnen had u1tgeh£ald ging ik om IDY"n zoon te hale. 1I
Om 8 uur die aand het hy .BY seun ne Jacobsdal 58 hospitaal gencom en eers na sy dood wear op 1 Desember na die kommandota toruggekom. "Dat die terugtrek uit hullo p~sisies so verskriklik swaar wa:s word nie gemeld nis, ook nie in sy offisiele verBlag ann die regering nie. Dacrin noem by die werklike redes.
1., hat hy nia ganaoG mnnBknppe ge~d am dio pOl11iao t.
behou nle, . Die nand Iaat, na veertien 'ure van bards geveg
te, was by verplig om die poeiaise aan die Hodderrlvier te
verlaat en verder terug ts trek. Utt Tertroubare bran het I
by verne em dat hulle 'n groat .lagting onder die geledera , van die vyahd aangerig~Bt.
riTier, bngeveer twas uur to
Sy burgars het naby dis 'Yodder-, 33)
perd Tan Soholtzn~k, g~le.
Dat die posisisa die aand verlaQt mOBS word, nie
omdat dis krygaraad all.an11k .0 ba.lu1t hat n1a,umaar om
dat d1t daur g.noemde omstand1ghede verooroaak is, i. dui
delik. CronJe het hisr 'ook vsr8tandig gehandsl. Dit i. t.
betwyfsl of by die Tolgands dag mst sy, tot 'n mats geda
morallsGarda en mose burgers daarln BOU gBalaag het om die
aanvalle Tan die Brits8 t ,roepe af te elaan. Omdat die En -
g elsB reads deur die rivier gegaan-he-t .en die dorpie Roemead
en dia gedaelta ondarkant ,d1a dam in be8i~ gehad het, kon
hulla nou makllk sy posleia. Ta~ agter at
stock het. Die gevaar om totaal omsingel
mqt kanonvuur bsI
te word was nie
u~.tge'81ult nie. Die E~e18e magto kon nOll oo~ agter laTl8~
om die 'Boere g~e~k het on bulle van hulle baai. te lacobs
dal afgesny het.
Cro~a an .y kryg.raad hat ver8tandig g.handel. D>e I , '
bosetting van nuwe posisiss was nie aan CronJe all,een te
dank'e nie, maar 1s Idaur meerderhe14 van atemme bepaal. Hul
la het nie die posisies laa t vtiar 'OnRla t hul;8, veralaan was, ,
nia. Hull. hat dtt gedoen om te verhoed dat hulle daar
verslaan BOU word. Cronje het n1e as 'n verB lane gonera6l I '
teruggetrek nie, maar ~legB om boter p08i~ies in te neem en
. om die ongedie81p11nee~do burgers, veral die Vry8~eters'
beter to herorgan1seer on tot hulls p11g t'e roap. , 33). IC.G.336(3). 5!li/99. ,{'Psrsoonl1ke varslag van die ga
ves to Ko~4orr1v1er per telegr n.a.n dl0 roe;, meegedool deur Dc _ ' .l1y
