Τα ρούχα μας…!

Η ομάδα μας: Ιωαννίδου Άννα, Καλαϊτζίδου Κυριακή-Μαρία,Σαββίδου Νικολέτα,Μπεσίρης Μάριος

Τμήμα Α1 Σχολικό έτος: 2013-2014

1

ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΑ

Πρόλογος…………………………..3

Δεκαετία 1920………………………3-4

Δεκαετία 1930…………………….....4-5

Δεκαετία 1940……………………….5-6

Δεκαετία 1950………………………..7-8

Δεκαετία 1960………………………..8-9

Δεκαετία 1970………………………...9-10

Δεκαετία 1980…………………………10-11

Δεκαετία 1990…………………………12-13

Η μόδα σήμερα………………………..13-14

Ελληνικές φορεσιές……………………15 Η εξέλιξη των φορεσιών………………15-17

Καραγκούνα……………………………18

Παραδοσιακή φορεσιά…………………19

Φορεσιές Ιωαννίνων……………………20 Ενδυμασίες διαφόρων περιοχών……….21

Ποντιακή φορεσιά………………………22-27

Κρητική φορεσιά………………………..28

Επίλογος…………………………………29 Ερωτηματολόγια και στατιστικές……….29-32

Βιβλιογραφία…………………………….33

2

Πρόλογος

Η ομάδα μας αποφάσισε να ερευνήσει δυο θέματα που στηρίζονται στη μόδα και γενικότερα στην ενδυμασία. Έτσι επέλεξε ως πρώτο θέμα την αλλαγή και εξέλιξη των ρούχων με την πάροδο των δεκαετιών, από το 1920 μέχρι και σήμερα. Η επιλογή αυτή βασίστηκε στο ότι αναζητούσαμε τους λόγους που οδηγούν στην ραγδαία αλλαγή της μόδας μέσα σε μικρά χρονικά διαστήματα αλλά ακόμη στηρίχτηκε ενδιαφέρον που παρουσιάζαμε για τον τρόπο ενδυμασίας κάθε δεκαετίας. Το δεύτερο θέμα που διαλέξαμε ήταν οι ελληνικές φορεσιές και η προτίμηση αυτή εδραιώθηκε στο γεγονός πως όλα τα μέλη επιθυμούσαν να μάθουν από τι αποτελούνται αυτές οι μοναδικές φορεσιές που συναντούν συχνά σε εκδηλώσεις διαφόρων συλλόγων. Η απόφαση επομένως πάρθηκε και ξεκίνησε η έρευνα , η οποία έχει πλούσιο υλικό και προσέφερε απάντηση στα ερωτήματα μας.

Κοιτάζοντας λοιπόν πίσω, και παρακολουθώντας τις τάσεις της μόδας τα τελευταία χρόνια δεν μπορείς παρά να θαυμάσεις τις δραστικές αλλαγές που έχουν επέλθει, συχνά σε απόλυτη αρμονία με τις κοινωνικές αλλαγές κάθε εποχής.

Δεκαετία 1920

Μετά τη λήξη του A’ παγκοσμίου πολέμου οι γυναίκες αρχίζουν να γίνονται ανεξάρτητες. Είναι η περίοδος των αποκαλούμενων φλάπερ κοριτσιών (flappergirls) που ζουν έντονα και προκλητικά. Οι γυναίκες καπνίζουν, αποκτούν σεξουαλική ελευθερία και πλέον μπορούν να ψηφίσουν. Διαβάζουν περιοδικά όπως Vogue, The Queen, Gazette και Harper’s. Ο κορσές καταργείται δίνοντας ακόμα περισσότερη ελευθερία και τα ρούχα αποκτούν φαρδιές γραμμές, ενώ για πρώτη φορά τα πόδια αποκαλύπτονται. Τα πλεκτά μαγιό είναι πλέον αποδεκτή περιβολή για την παραλία και καθιερώνονται από την Αυστραλέζα κολυμβήτρια Anette Kellerman. Το 1921 η Chanel λανσάρει το περίφημο Chanel No 5. Η σιλουέτα είναι φαρδιά με ζώνη στη μέση. Το 1925 η γραμμή ανεβαίνει μέχρι το γόνατο και για πρώτη φορά μετά από δύο χρόνια πάνω από το γόνατο. Τα φορέματα είναι κεντημένα, έχουν κρόσσια και συνήθως τα υφάσματα είναι αέρινα και διαφανή. Τα παλτό είναι βαριά και φοριούνται γύρω από το σώμα σαν κιμονό. Αμάνικες μπλούζες, βαθιά ντεκολτέ, αλλά και τα πρώτα πουλόβερ. Οι φούστες έχουν πιέτες και είναι διακοσμημένες με φιόγκους, λουλούδια και χάντρες και αργότερα με γεωμετρικά σχέδια.

3

■Η γούνα αποτελεί αγαπημένο αξεσουάρ, ενώ ο Benito γίνεται γνωστός για τις όμορφες γούνες του από ερμίνα σε σχήμα σωλήνα. Τα καλσόν είναι από μετάξι σε τόνους του δέρματος. Τα παπούτσια είναι άνετα για να εξυπηρετούν στο χορό και τα χαρακτηρίζει μια μπαρέτα στο ύψος του αστραγάλου. Οι ταμπακιέρες και οι μακριές πίπες χρησιμοποιούνται ευρέως. Οι πέρλες είναι το αγαπημένο κόσμημα, ενώ τα καπέλα (κλος) εφαρμόζουν τέλεια στο κεφάλι, κατεβαίνουν μέχρι το ύψος των φρυδιών, αναδεικνύοντας τα κοντά κουρέματα.

■Το μακιγιάζ: Τα μάτια είναι πολύ τονισμένα, σχεδόν μουτζουρωμένα από σκούρες γκρι και μαύρες σκιές στο επάνω και στο κάτω βλέφαρο. Τα χείλη είναι σκούρα σε τόνους μπορντό και βυσσινί.

■Το μαλλί ήταν κοντό γνωστό και ως «a la garçonne», έχει αφέλειες ,άλλες φορές είναι ίσιο και άλλες κυματιστό.

■Είδωλα: Anita Loos, Clara Bow, Louise Brooks, Marion Morehouse, Josephine Baker, Kiki de Montparnasse, Nancy Cunard, Coco Chanel.

Δεκαετία 1930

Η μόδα συναντά τον κινηματογράφο και το Χόλυγουντ δημιουργεί σύμβολα κομψότητας, καθώς οι γυναίκες θέλουν να είναι διαρκώς λαμπερές, όπως οι

4

αγαπημένες τους πρωταγωνίστριες. Η σιλουέτα είναι λεπτή και ψιλή με τονισμένη μέση και έντονους ώμους. Τα φορέματα είναι λοξά κομμένα (το λεγόμενο bias-cut), καλύπτουν τις γάμπες αλλά αφήνουν όλη την πλάτη έξω. Καπέλα και γάντια γίνονται απαραίτητα στοιχεία της γυναικείας γκαρνταρόμπας. Τα παντελόνια και τα σορτς γίνονται αποδεκτά ως ενδύματα παραλίας αλλά και άνεσης. Το 1933 ο οίκος Hermès λανσάρει το πρώτο του μεταξωτό μαντήλι γράφοντας τη δική του ιστορία. Το μαύρισμα γίνεται μανία, τα μονοκόμματα μαγιό με βαθιά ανοιχτή πλάτη συναρπάζουν, ενώ τα γυαλιά ηλίου είναι το απόλυτο αξεσουάρ. Το λευκό χρώμα και το σατέν κυριαρχούν.

■Μακριά φορέματα κομμένα στο λοξό, εξώπλατα που καταλήγουνε σε ουρά ή σε τετράγωνες πιέτες. Η λαιμόκοψη είναι άλλοτε ντραπέ, άλλοτε βαθύ V και άλλες φορές καταλήγει σε φιόγκο. Τα ταγιέρ αποτελούνται κυρίως από σακάκια που τονίζουν τη μέση και μακριές φούστες εφαρμοστές στους γοφούς. Τα παλτό έχουν γούνινους γιακάδες , ενώ η καμπαρντίνα αναβιώνει. Οι μπλούζες έχουν φραμπαλάδες και τα μανίκια είναι φουσκωτά. Τα παντελόνια είναι φαρδιά με κουμπιά στο πλάι, ενώ τα σορτς συνδυάζονται με λευκά σοσόνια.

■Αξεσουάρ: τσάντες φάκελοι ή μικρά πουγκιά, γούνινες εσάρπες και ετόλ από ζώα. Καπέλα κλος, μπερέ και καπέλα με μεγάλο γείσο αλλά και τουρμπάνι. Γάντια, μικρά στρογγυλά γυαλιά ηλίου, καρφίτσες και αληθινά κοσμήματα που συνδυάζονται με ψεύτικα. Μυτερές γόβες, μπαλαρίνες, πέδιλα και οι πρώτες πλατφόρμες.

■ Το μακιγιάζ: Βγαλμένα έντονα φρύδια, ψεύτικες βλεφαρίδες και κόκκινα νύχια. Η Revlon και η Germaine Monteil λανσάρουν τα πρώτα καλλυντικά.

■ Τα μαλλιά: Ξανθό πλατινέ, πολύ κοντές αφέλειες και κυματιστά μαλλιά.

■ Είδωλα: Greta Garbo, Marlene Dietrich, Mae West, Constance Bennet, Joan Crawford, Wallis Simpson, Vivien Leigh, Ginger Rogers, Jean Harlow, Amelia Earhart, Leni Riefenstahl, Bette Davis, Dolores Del Rio

5

Δεκαετία 1940

B' Παγκόσμιος Πόλεμος βάζει τη μόδα σε δεύτερη μοίρα. Οι πρώτες ύλες γίνονται δυσεύρετες , αφού χρησιμοποιούνται αποκλειστικά και μόνο για τον εξοπλισμό πολέμου. Το κόστος των υφασμάτων αυξάνεται και το rayon κάνει την εμφάνιση του σαν μια πιο προσιτή πρόταση. Η μόδα παίρνει ένα πιο στρατιωτικό και επιβλητικό look. Οι ώμοι είναι τονισμένοι με ελαφριές βάτες, όχι μόνο στα ταγιέρ αλλά και στα φορέματα. Όλα αυτά μέχρι το 1947 όπου ο Christian Dior κάνει την επανάσταση και δημιουργεί το New Look. Η βασική σιλουέτα, γνωστή και σαν γραμμή Α, είναι κωνική, τονίζει τη μέση, έχοντας φυσικούς ώμους, ενώ το μήκος της φούστας παίζει από τα μέσα του γονάτου μέχρι τα μέσα της κνήμης. Τα υφάσματα που χρησιμοποιούνται είναι ο ταφτάς, το βελούδο, η μουσελίνα και το σατέν. Εμφανίζονται τα πατρόν και τα πρώτα prêt-à-porter.

■Οι φούστες κλοσάρουν ελαφρά και είναι πάντα με μάκρος λίγα εκατοστά πάνω από το γόνατο. Κυριαρχούν τα μικρά εμπριμέ και οι διχρωμίες σε ασπρόμαυρο. Φορέματα που δένουν γύρω από τη μέση, φορέματα με τονισμένη μέση και βάτες. Μπλούζες που κουμπώνουν σαν πουκάμισα, γυναικεία ταγιέρ σε αρρενωπή γραμμή, πιέτες στις φούστες, στενές ίσιες φούστες που συνδυάζονται με μικροσκοπικά πουλόβερ.

■Αξεσουάρ: Μεγάλες καπελίνες, καπέλα με voile από δίχτυ ή δαντέλα που σκιάζουν το πρόσωπο αλλά και μπερέδες. Γάντια και τσάντες που κρέμονται από τον ώμο. Τα παπούτσια είναι πέδιλα, με χοντρά τακούνια ή διπλές σόλες και φοριούνται με κοντά καλτσάκια. καρφίτσες.

6

■Μακιγιάζ: Τα φρύδια είναι φυσικά αλλά τονισμένα, ελαφριά μάσκαρα, μολύβι και χείλη απαλά σε ροζ αποχρώσεις. Επίσης οι γυναίκες έβαφαν τα πόδια τους για να δώσουν την αίσθηση του καλσόν, δημιουργώντας ακόμα και τη ραφή πίσω με μαύρο μολύβι.

■Τα μαλλιά: α μαλλιά είναι μέχρι το μήκος των ώμων, σγουρωμένα λιτά η σε κότσο chignon.

■Είδωλα: Ingrid Bergman, Bette Davis, Veronika Lake, Lana Turner, Judy Garland, Lauren Bacall, Ava Gardner.

Δεκαετία 1950

Η δεκαετία του 1950 ήταν μακράν η πιο κολακευτική δεκαετία για την γυναίκα. Αφού τα ρούχα που φορούσαν τόνιζαν τα ωραιότερα σημεία της, όπως το στήθος, τη μέση και την περιφέρειά της. Τα φορέματα και οι φούστες ξεκινούσαν από το γόνατο και έφταναν μέχρι τη μέση της γάμπας. Τα χρώματα ήταν απαλά, ασπρόμαυρα, πουά και εμπριμέ με λουλούδια. Το 1957 όμως η μόδα αλλάζει και υιοθετεί την γραμμή «σάκος» την οποία λανσάρει ο Yves Saint Laurent που δουλεύει για το Dior.

■Φορέματα σε γραμμή Α, στράπλες για βραδινές εμφανίσεις, κλος φούστες, αμάνικα πουλόβερ που συνδυάζονται με ζακετάκια στο ίδιο χρώμα. Φορέματα με κόψιμο πουκαμίσου, παλτό που τονίζουν τη μέση με ζώνες και βερμούδες.

7

■Μεγάλες τσάντες ή μικρές κομψές, μαντήλια στο κεφάλι, πέρλες που αγκαλιάζουν το λαιμό και γυαλιά πεταλούδα. Απαραίτητα τα γάντια, τα οποία ταιριάζουν αυστηρά με το παπούτσι, τη τσάντα και το φόρεμα/ταγιέρ. Ζώνες που τονίζουν τη μέση. Κομψά πέδιλα ή λεπτά μυτερά με τακούνια. Βελούδινα καπέλα με ή χωρίς βέλος.

■Μακιγιάζ: τονισμένα φρύδια σε γραμμή τόξου, eye-liner και μάσκαρα. Τα χείλη βάφονται σε αποχρώσεις κόκκινου και πορτοκαλί. Η βάση για το πρόσωπο είναι σε φυσικό τόνο και το ρουζ πολύ απαλό. Μωβ μάσκαρα, μπλε eye-liner και μπλε του πάγου/ασημί σκιά ή μάσκαρα στο χρώμα χαλκού με απαλή πράσινη σκιά ήταν μερικοί από τους συνδυασμούς που επικρατούσαν.

■Τα μαλλιά: οι γυναίκες βάφουν τα μαλλιά τους, το ξανθό επικρατεί. Περιποιημένα μαλλιά σε vague ή σε κότσους μπανάνα ή μικρά σινιόν στην κορυφή του κεφαλιού.

Δεκαετία 1960

Η μόδα ανανεώνεται και εμφανίζονται νέοι σχεδιαστές που κάνουν την δική τους επανάσταση. Η ροκ μουσική, τα ναρκωτικά και η σεξουαλική απελευθέρωση είχαν σαν αποτέλεσμα να γίνει η μόδα εκκεντρική. Το μίνι αποτέλεσε σύμβολο της εποχής του 60. Αναλυτικότερα τα ρούχα ήταν:

8

■ Μίνι φούστες, μίνι φορέματα, ζιβάγκο με μικρά εφαρμοστά πουλόβερ. Τα παντελόνια ήταν στενά και κάπρι και τα σορτσάκια ήταν πολύ κοντά και καυτά.

■Τα αξεσουάρ ήταν χρωματιστά καλτσόν και κάλτσες μέχρι το γόνατο. Τα κοσμήματα των γυναικών ήταν πλαστικά και τα παπούτσια φλατ μπαλαρίνες, μπότες μέχρι το γόνατο και σανδάλια.

■Το μακιγιάζ ήταν έντονο ψεύτικες βλεφαρίδες και σκιές σε έντονα χρώματα ( πράσινο, μωβ, γαλάζιο). Ενώ τα χείλη βάφονται σε απαλά χρώματα ( ροδακινή, περλέ, κόκκινα).

■Τα μαλλιά ήταν είτε κοντά είτε μακριά ενώ στην επιφάνεια έρχεται ένας νέος κομμωτής ο Vidal Sassoon που λανσάρει μια νέα μορφή με όγκο και συμμετρία.

■Τα είδωλα της εποχής του 1960 ήταν η Αλίκη Βουγιουκλάκη, Ζωή Λάσκαρη και Νορα Βαλσάμη.

Δεκαετία 1970

Η δεκαετία του 1970 ήταν μια από τις πιο εκρηκτικές εποχές. Μια εποχή επηρεασμένη από την μουσική και τα κινήματα της νεολαίας τα οποία άφησαν χώρο στην μόδα να υιοθετήσει διαφορετικές και πολλές επιλογές. Το φολκλόρ μπερδεύεται με το ρετρό, το κιτς, το πανκ και το γκλίτερ. Ο διαλογισμός γίνεται μόδα από τους χίπις που διαδηλώνουν για την αγάπη και την ειρήνη. Το 1974 στην Νέα Υόρκη ανοίγει το περίφημο studio 54’ και μαζί του η εποχή της disco της λύκρα και του στρέτς. Τα ρούχα της εποχής του 1970 αλλάζουν:

9

■Τα φορέματα ήταν φαρδιά, με ψυχεδελικά εμπριμέ αλλά και floral prints. Τσιγγάνικες φούστες, χαμηλόμεσες, πολύ κοντές ή πολύ μακριές. Πολύ κοντά σορτς (hotpants) αλλά και παντελόνια που φαρδαίνουν από το γόνατο και κάτω, το λεγόμενο παντελόνι καμπάνα. Το πέτο στα πουκάμισα είναι μεγάλο, άλλοτε στρογγυλό και άλλοτε μυτερό. Τζιν και t-shirts, τοπ που δένουν στο λαιμό, ολόσωμες φόρμες, στράπλες φορέματα σε ίσια γραμμή-σωλήνα (tubedresses).

■Αξεσουάρ: ζώνες με τεράστιες αγκράφες διακοσμούν τους γοφούς, κολιέ από χάντρες, παγιέτες, σατέν κολάν,τεράστιοι ασημένιοι κρίκοι στα αυτιά. Τα παπούτσια είναι χοντροκομμένα με υπερβολικούς πάτους-πλατφόρμες. Μπαντάνες, φουλάρια και πόντσο.

■Ενώ το μαγικιάζ ήταν: ψεύτικες βλεφαρίδες συνεχίζουν να χρησιμοποιούνται, ενώ η μπλε και η πράσινη σκιά στα μάτια αποτελούν το αγαπημένο χρώμα των γυναικών. Τα χείλη τονίζονται με λιπ-κλος.

■Τα μαλλιά είναι μακριά με χωρίστρα στη μέση, έχουν ανταύγειες ή είναι περμανάντ.

■Τα είδωλα της εποχής εκείνης ήταν η Μιμή Ντενίση, Κατερίνα Παπαδημητρίου, Μαίρη Δρακοπούλου.

Δεκαετία 1980

Μια δεκαετία της υπερβολής: Οι ώμοι φαρδαίνουν, οι βάτες κυριαρχούν και η σειρά «Δυναστεία» κάνει την Alexis Colby πρότυπο μόδας. Η γυμναστική γίνεται μόδα και το αθλητικό look βγαίνει και εκτός γυμναστηρίου. Το τζιν αποκτά υπογραφή και τα logos κυριαρχούν παντού. Είναι η εποχή των super - models και του καταναλωτισμού. Η γυναίκα κυνηγάει την καριέρα και γίνεται οικονομικά ανεξάρτητη. Ο Lacroix φέρνει το μπαρόκ, ο Alaia με τα πλεκτά του αγκαλιάζει το γυναικείο σώμα τονίζοντας τα κατάλληλα σημεία του, η Donna Karan χρησιμοποιεί

10

το στρετς στα καλσόν και στα πουκάμισα body διευκολύνοντας την εργαζόμενη γυναίκα, ενώ οι Manolo Blahnik και Christian Louboutin καθιερώνονται στο χώρο του υποδήματος. Στην Ελλάδα υπάρχει έκρηξη στα περιοδικά μόδας, με το ΚΛΙΚ, DIVA αλλά και το πρώτο αντρικό περιοδικό το ΜΕΝ. Η Λάουρα Ντε Νίγκρις αναλαμβάνει τη Γυναίκα και αναδεικνύει νέα δημιουργικά ταλέντα στο styling και τη φωτογραφία.

■ Φούστες: τύπου lambada, τουτού, μίνι φούστες, κολάν, τεράστια φαρδιά t-shirts, ξεβαμμένα τζιν, σκισμένα τζιν, μπουφάν τζιν, κοντά jackets, βάτες, φαρδιά τεράστια μπουφάν, τοπ από δίχτυ, τοπ και φορέματα με τον ένα ώμο έξω, φαρδιές παντελόνες, αθλητικές φόρμες και αθλητικά κορμάκια. Φούστες balloon, τεράστια μανίκια αλλά και μανίκια νυχτερίδα. ■ Αξεσουάρ: Γκέτες, γάντια με κομμένα δάχτυλα, γάντια από δαντέλα, φιόγκοι στα μαλλιά, στέκες, πολύχρωμα γυαλιά, κονκάρδες, τεράστιες ζώνες, πλαστικά βραχιόλια, μακριά κολιέ, χρωματιστά καλσόν. Αγαπημένα παπούτσια είναι τα αθλητικά εταιρειών όπως η Reebok, Nike

■ Το μακιγιάζ: τα φρύδια είναι φυσικά και παχιά. Το πρόσωπο φαίνεται φρέσκο και υγιές με ρουζ , αλλά και πούδρα που δίνει την εντύπωση του ηλιοκαμένου δέρματος. Τα χείλη βάφονται σε έντονο κόκκινο, ενώ οι σκιές παίζουν από γήινους τόνους σε έντονα χρώματα ■ Τα μαλλιά: χουν όγκο, οι φράντζες κρύβουν το πρόσωπο, ενώ η χρήση λακ και τζελ γίνεται καθημερινή συνήθεια.

■Madonna, Cyndi Lauper, Kim Wilde, Grace Jones, Brooke Shields, Molly Ringwald, Nina Hagen, Jennifer Beals, Siouxsie Sioux, Dynasty, Dallas, Iman, Naomi Campbell, Cindy Crawford, Linda Evangelista, Christy Turlington, Stephanie Seymour, Tatjana Patitz, Helena Christensen, Cindy Serman, Meryl Streep, Paula Abdul, Ivana Trump, Άννα Βίσση, Βάνα Μπάρμπα.

11

Δεκαετία 1990

12

Μια εποχή που λίγο πολύ όλοι θυμόμαστε, τα ρούχα αλλάζουν εντελώς σε σχέση με την δεκαετία του 1980 και από υπερβολικά γίνονται απλά, η σιλουέτα απελευθερώνεται και δεν έχουμε κάποιο συγκεκριμένο στυλ σε αυτήν την εποχή. λ. Νέοι σχεδιαστές κάνουν την εμφάνιση τους με την Βρετανία να κατέχει τα πρωτεία στην ανάδειξη δημιουργικών ανθρώπων. Ο John Galliano, ο Alexander McQueen και η Stella McCartney είναι το νέο αίμα. Ο Tom Ford αναλαμβάνει τον οίκο Gucci και τον απογειώνει, ενώ οι οίκοι Prada, D&G, Blumarine καθιερώνονται στο στερέωμα της μόδας. Η Kate Moss είναι αναμφισβήτητα το πρόσωπο της δεκαετίας. Ενσωματώνει την απλότητα, την ιδιαιτερότητα, τη μοναδικότητα και γίνεται μούσα πολλών σχεδιαστών, τραγουδιστών, ζωγράφων. Επειδή η μόδα έχει πολλά πρόσωπα και πολλές επιλογές , η μοναδικότητα και η προσωπικότητα είναι αυτά που χαρακτηρίζουν το στυλ του καθενός. Περιοδικά όπως The Face, Dazed&Confused, I-D, Ten, Another Magazine, Wallpaper εναλλάσσουν στιλ και φτιάχνουν μόδα. Την ίδια περίοδο μια Ελληνίδα, η Σοφία Κοκοσαλάκη, παίρνει διθυραμβικές κριτικές για τις συλλογές της με χρώμα και άρωμα από Ελλάδα. Τα περιοδικά μόδας αυξάνονται και εμφανίζονται και οι πρώτες εκπομπές μόδας στη τηλεόραση, που όμως δε θα κρατήσουν για πολύ. Ας δούμε όμως τα ρούχα της τελευταίας εποχής:

■ Θα μπορούσαμε να πούμε ότι τα gadget της νέας τεχνολογίας είναι τα νέα αξεσουάρ. Επίσης διάσημες σταρ του εξωτερικού κάνουν μόδα αντικείμενα και ρούχα που φορούν χωρίς να είναι διαχρονικά, καθώς αλλάζουν πολύ γρήγορα.

■ Το μακιγιάζ έχει επιρροές και από άλλες δεκαετίες . Κάθε γυναίκα προσαρμόζει το make-up ανάλογα με τις ανάγκες και την προσωπικότητα της. Τα καλλυντικά από οίκους μόδας είναι πλέον γεγονός.

■ Τα μαλλιά είναι κοντά ή μακριά, όλα τα στιλ μαλλιών είναι στη μόδα

■ Είδωλα: Sharon Stone, Kate Moss, Uma Thurman, Jennifer Aniston, Pamela Britney Spears, Winona Ryder, Julia Roberts, Meg Ryan, Δέσποινα Βανδή

13

14

Ας δούμε όμως σε τι οφείλεται η αλλαγή της μόδας μέσα στις δεκαετίες.

Όλοι λένε πως η μόδα έρχεται και επανέρχεται, πως όταν βγαίνουν οι νέες τάσεις για κάθε σαιζόν οι αναφορές σε προηγούμενες δεκαετίες είναι εμφανείς. Και δεν έχουν άδικο. Τι όμως ήταν μόδα τις προηγούμενες δεκαετίες; Από πότε υπάρχουν οι μπαλαρίνες, οι pencil φούστες και τα φορέματα σε γραμμή Α με γεωμετρικά print; Πως εξελίχθηκε η μόδα μέσα στον καιρό; Πως ιστορικά γεγονότα και η κοινωνία επηρεάζει τον τροπό που ντυνόντουσαν;

□ Όλες οι αλλαγές που έγιναν αυτή την εποχή ήταν εξαιτίας του Α΄ Παγκοσμίου πολέμου (1914-1918). Οι γυναίκες σταμάτησαν να φοράνε κοσμήματα και εντυπωσιακά ρούχα, άρχισαν να παίρνουν μέρος σε φιλανθρωπικά έργα, με αποτέλεσμα να διευρύνουν τους ορίζοντές τους και άλλαξαν την εμφάνισή τους για πάντα. Ενώπιον του πολέμου δεν υπήρχαν κοινωνικές τάξεις και όλες οι γυναίκες άρχισαν να ντύνονται πανομοιότυπα. Η επιρροή του πολέμου στη μόδα έγινε αισθητή με τα στρατιωτικά σιρίτια, τις ζώνες με αγκράφες και με τις φούστες των γυναικών, που λόγω πρακτικής αναγκαιότητας έγιναν πιο κοντές και έφτασαν μέχρι τους αστραγάλους (για πρώτη φορά το 1915 έφτασαν σε αυτό το ύψος οι φούστες όπου και παρέμειναν μέχρι το 1918). Οι άντρες φορούσαν κοστούμι, λίγο μεσάτο και κουμπωμένο ψηλά. Ως επίσημο ένδυμα καθιερώθηκε το σμόκιν. Σε γενικές γραμμές επικράτησαν τα σκούρα χρώματα στα ρούχα, αφού όλοι ήταν επηρεασμένοι από την απώλεια αγαπημένων προσώπων εξαιτίας του πολέμου

Από τη δεκαετία του ’80 και έπειτα δεν μπορούμε να πούμε πως έχει εμφανιστεί κάποια καινούργια μόδα στην ένδυση, απλά βλέπουμε ελαφρώς αλλαγμένες και διαμορφωμένες στο σήμερα τάσεις στη μόδα που θυμίζουν τις προηγούμενες δεκαετίες. Αξίζει λοιπόν να γνωρίζουμε κάποια βασικά στοιχεία για την ιστορία της μόδας, που βοηθάνε να κατανοήσουμε καλύτερα τις τάσεις που εμφανίζονται κάθε χρόνο. Η ελπίδα κάποια στιγμή στο μέλλον να εμφανιστούν άνθρωποι με νέες ιδέες που θα δημιουργήσουν τη δική τους ιστορία στη μόδα, παραμένει, το μόνο που χρειάζεται είναι φαντασία.

15

Τα ρούχα του σήμερα:

► Εκτός από τα ρούχα που φορούσαν στις δεκαετίες του 20 και μέχρι το 90 σημαντικό σημαντικό στοιχείο του πολιτισμού μας είναι και οι ελληνικές φορεσιές διαφόρων περιοχών της χώρας όπως είναι: στα Γιάννενα, τον Πόντος. τη Θράκη, τη Μακεδονία κλπ. Παρακάτω θα εξετάσουμε αναλυτικότερα αυτές τις φορεσιές.

Ελληνικές φορεσιές

Κάθε ελληνική φορεσιά ή καλύτερα ελληνική τοπική φορεσιά είναι ένα σύνολο ενδυμάτων, που χαρακτηρίζει μια ομάδα ανθρώπων που ζουν μέσα στον ελληνικό χώρο. Λειτουργεί όπως κάθε ενδυμασία: ντύνει και στολίζει το κορμί, και παρουσιάζει την όψη που επιθυμεί να δώσει εκείνος που την φορά στους τρίτους, παρέχοντας στον εαυτό του σιγουριά και άνεση. Μέσα στη συντηρητική και αυστηρή κοινωνία του χωριού και της μικρής πόλης, η σιγουριά και η άνεση πετυχαίνονται με την ομοιομορφία που προσφέρει μια στολή. Η στολή βασίζεται στην παράδοση και στη συντηρητικότητα και διαφέρει ριζικά από τη μόδα που βασίζεται στην αλλαγή. Η συντηρητικότητα στη φορεσιά δημιουργεί απαγορευτικά ταμπού, αλλά και ταμπού

16

που λειτουργούν δίνοντας μαγικές ιδιότητες σε ορισμένα της τμήματα(ποδιά, ζωνάρι, κεφαλόδεσμοι κ.α.). Τα ενδύματα μιας συντηρητικής ομάδας μορφοποιούνται κατά εποχές από την επίδραση μιας άλλης δυνατότερης ανθρώπινης ομάδας. Εξαρτώνται όμως πάντα από τα τοπικά υλικά και το εμπόριο (άστυ-ύπαιθρος, κατακτητές-υπόδουλοι).

Γενικότερα οι τοπικές φορεσιές όπως εξελίχθηκαν από το Βυζαντινή Αυτοκρατορία και πέρα, δεν έχουν καμιά σχέση με τα αρχαιοελληνικά ενδύματα. Η ουσιαστική διαφορά από το αρχαιοελληνικό, με δωρική την προέλευση, ένδυμα στο μεταβυζαντινό δημιουργείται από τη φορά του στημονιού του υφάσματος πάνω στο κορμί. Τα ενδύματα αυτά είχαν το φάρδος του υφάσματος για μάκρος και, κατά βάση, ήταν άκοπα (φαρδύς όρθιος αργαλειός), ενώ τα μεταβυζαντινά ενδύματα έχουν το μήκος του υφάσματος για μάκρος και σχηματίζονται από τη συρραφή πολλών κομματιών υφάσματος (στενός πλαγιαστός αργαλειός).

Οι ελληνικές φορεσιές έχουν τολμηρούς χρωματικούς συνδυασμούς και παρουσιάζουν συχνά μεγάλη φαντασία στον τρόπο πού φοριούνται τα διάφορα τμήματα τους και στα χίλια δύο στολίδια πού τις ποικίλλουν. Σήμερα, οι ελληνικές φορεσιές, απλοποιημένες και συχνά παρανοημένες, φοριούνται μόνο σε ορισμένα μέρη τις γιορτές και σε διάφορες τουριστικές εκδηλώσεις.

Η εξέλιξη της παραδοσιακής φορεσιάς στην Ελλάδα

Στενά συνδεδεμένη με την ιστορία και την κοινωνική ζωή είναι η παραδοσιακή φορεσιά στην Ελλάδα, όπως καταδεικνύουν τα στοιχεία σχετικής εργασίας, που δημοσιεύονται στο βιβλίο “Παραδοσιακοί χοροί και η διδασκαλία τους- Ρυθμοκινητική ανάλυση και ρυθμική αρίθμηση” του Νικολάου Γ. Βαβρίτσα, λέκτορα παραδοσιακών χορών ΤΕΦΑΑ- Τμήμα Επιστήμης Φυσικής Αγωγής και Αθλητισμού, Α.Π.Θ. Τομέας Ανθρωπιστικών Σπουδών.

17

Η ιστορία και η εξέλιξη του ενδύματος συνδέεται στενά με την κοινωνική ζωή του ατόμου, αφού είναι γνωστό ότι το ένδυμα χαρακτηρίζει την προσωπικότητα ενός ανθρώπου, αναφέρει ο κ. Βαβρίτσας. Και προσθέτει: “πρωταρχικός σκοπός του ενδύματος είναι η προστασία του ανθρώπου από τις καιρικές συνθήκες, ωστόσο το ένδυμα βρίσκεται σε άμεση σύνδεση με το πρόσωπο ή προσωπείο που το άτομο εμφανίζει στο κοινωνικό του περιβάλλον. Ως εκ τούτου το ένδυμα – φορεσιά ως κοινωνικό σημείο αποτελεί σημαντική πηγή πληροφοριών για την προσωπική και κοινωνική ταυτότητα των ατόμων, καθώς μπορεί να ερμηνευτεί από ιστορική, οικονομική, ψυχολογική, κοινωνιολογική και γεωγραφική άποψη. Εύλογα λοιπόν η εξέλιξη των ενδυμασιών συνδέθηκε πάντοτε στενά με την ιστορία και την κοινωνική ζωή ιδιαίτερα”.Όπως κάθε έκφραση λαϊκής δημιουργίας, έτσι και οι παραδοσιακές φορεσιές πήραν τη σημερινή τους μορφή, έπειτα από μακραίωνη διαδρομή αλληλοεπιδράσεων και εξελίξεων, από την αρχαιότητα μέχρι σήμερα. Ιδιαίτερα, κατά τη βυζαντινή περίοδο, η εξέλιξη της ενδυμασίας ήταν επαναστατική, όχι μόνο λόγω της χρήσης πολύτιμων υφασμάτων, χρυσοκέντητων και ασημοκέντητων σχεδίων και βαρύτιμων κοσμημάτων, αλλά και λόγω της στερεότητας και κομψότητας των κατασκευών.Στην τουρκοκρατούμενη Ελλάδα, παρά την καταπίεση, τους διωγμούς και τις λεηλασίες που υπέστη ο ελληνικός λαός, μετά το δεύτερο μισό του 18ου αιώνα, δημιουργήθηκαν θαυμαστά έργα τέχνης, βασισμένα πάνω στη βυζαντινή εκκλησιαστική και κοσμική παράδοση. Ειδικότερα, στον τομέα της αργυροχρυσοχοΐας, τα εργαστήρια της Ηπείρου και της Αρκαδίας παρήγαγαν θαυμαστά έργα τέχνης.Η μεγάλη ποικιλία, οι παραλλαγές και η ομορφιά των παραδοσιακών ενδυμασιών διαφόρων περιοχών της πατρίδας μας προκαλεί κατάπληξη, αλλά ταυτόχρονα και μεγάλη δυσκολία σε όποιον αποφασίσει να ασχοληθεί περισσότερο με τη μελέτη τους. Παλαιότερα, στον ίδιο χώρο, η κοινωνική τάξη, το επάγγελμα, η ηλικία, το φύλο, η κοινωνική θέση, η γεωγραφία της περιοχής κ.ά., καθόριζαν τον ιδιαίτερο τύπο της φορεσιάς που έπρεπε να φορέσει κάθε άτομο, με αποτέλεσμα να

18

δημιουργείται μια πραγματικά μοναδική και ταυτόχρονα τεράστια ποικιλία παραδοσιακών φορεσιών, σημειώνει ο επιστήμονας.“Ο ελληνικός λαός παρήγαγε τα απαραίτητα για την κατασκευή των ενδυμασιών υλικά χρησιμοποιώντας την ακατέργαστη πρώτη ύλη, που ήταν κυρίως τα μαλλιά των αιγοπροβάτων. Η κατασκευή των παραδοσιακών φορεσιών απασχολούσε τις μανάδες αμέσως μετά τη γέννηση των παιδιών τους, εντάσσοντάς την στα πλαίσια της ετοιμασίας των προικιών τους. Κάθε γυναίκα από πολύ μικρή ηλικία έπρεπε να μάθει, εκτός των άλλων, και την κατεργασία του μαλλιού. Ήταν υποχρεωμένη, επίσης, να μάθει να γνέθει, να υφαίνει, να πλέκει, να ράβει, να κεντάει και γενικά να ξέρει να δουλεύει την ακατέργαστη πρώτη ύλη. Όλη η ευθύνη για την επεξεργασία και παραγωγή των απαραίτητων για την κατασκευή των φορεσιών υλικών ήταν δική τους. Αυτό είχε ως αποτέλεσμα η οικοτεχνία να αναπτυχθεί σε τέτοιο βαθμό, ώστε, ειδικότερα στον τομέα της γυναικείας χειροτεχνίας και του κεντήματος, να δημιουργηθούν πραγματικά αριστουργήματα τέχνης”, επισημαίνει ο κ.Βαβρίτσας.

19

Καραγκούνα

Η κατεργασία αυτή ακολουθούσε πιστά μια σειρά από διαδικασίες που έπρεπε να ακολουθηθούν, ώστε να υπάρξει το ποθητό αποτέλεσμα. Πρώτη απ’ αυτές ήταν η συλλογή του μαλλιού με το κούρεμα των αιγοπροβάτων. Ακολουθούσε το πλύσιμο (ανάλογα με τις ανάγκες και το βάψιμο) και στέγνωμα του μαλλιού, η διαλογή του, το“ γριαίσιμο” και το λανάρισμα, το γνέσιμο στη ρόκα και τέλος, το στρίψιμο σε νήμα και το μάζεμα σε κουβάρια. Κατόπιν, το έτοιμο γνεσμένο νήμα, μαζεμένο σε κουβάρια, μεταφερόταν στην “ανέμη”, για να δημιουργηθούν τα δυασίδια, από τα οποία δημιουργούνταν το στημόνι και τα υφάδια. Το υφάδι το μάζευαν μασούρια στο τσικρίκι και τα περνούσαν στη σαΐτα έτοιμο για ύφανση στον αργαλειό, που δεν έλειπε από κανένα σπίτι.Συνήθως, για μεγαλύτερη ευκολία το μαλλί βαφόταν, αφού πρώτα είχε γίνει νήμα. Τα υφάσματα που ύφαιναν στον αργαλειό (αδίμιτα κάλτσινα κ.ά.) τα πήγαιναν στα μαντάνια για να μπάσουν (σφίξουν) και να μαλακώσουν. Τα νεότερα χρόνια (18ος -19ος αιώνας), για την κατασκευή των φορεσιών χρησιμοποιούνταν, εκτός από τα οικοτεχνικά υφαντά, και αγοραστά υφάσματα (στόφες, κατιφέδες, και άλλα“εισαγόμενα” υλικά κατασκευής), τα οποία έρχονταν με τους κυρατζήδες στα παζάρια, από τις μεγάλες πόλεις της Ευρώπης.

Από το εισαγωγικό σημείωμα της Ιωάννου – Γιανναρά, σημειώνουμε: “Οι τρεις γνωστές κατηγορίες της ελληνικής φορεσιάς -καθημερινή, γιορτινή, νυφική- και η λεπτομερειακή μελέτη και ανάλυση των υλικών που χρησιμοποιούσαν οι γυναίκες και οι λαϊκοί τεχνίτες για την κατασκευή τους, οδήγησε την Αγγελική Χατζημιχάλη στην παρατήρηση ότι η κατασκευή της φορεσιάς προσδιορίζεται από δύο ακόμη παράγοντες: Την ηλικία του ανθρώπου (κόρη, νύφη, νιόπαντρη, παντρεμένη χρόνια , ηλικιωμένη για τις γυναίκες και αντίστοιχα για τους άντρες) και την κοινωνική τάξη. Τα στοιχεία αυτά καθορίζουν τον τρόπο με τον οποίο έραβαν και κεντούσαν κάθε κομμάτι φορεσιάς. Γιατί στη ζωή τους το καθένα παίρνει τη λειτουργική του θέση με απόλυτη καθορισμένη τάξη. Μετά τις παραπάνω διαπιστώσεις και από την εικόνα που σχημάτισε με την εποπτεία του συνόλου του υλικού, η Αγγελική Χατζημιχάλη κατέληξε σε μια νέα και πρωτότυπη κατάταξη, πολύ σημαντική για την έρευνα: τη μορφολογική. Η μορφή της φορεσιάς είναι αυτό που θα λέγαμε απλά, ο καθρέπτης του ανθρώπου που τη φορεί. Έτσι οι γυναικείες φορεσιές χωρίστηκαν σε τρεις βασικές κατηγορίες. Οι φορεσιές με το σιγκούνι… Οι φορεσιές με το καβάδι… Οι φορεσιές με το φουστάνι… Και σε άλλες δύο οι αντρικές. Η φουστανέλα, η βράκα”.

Μία άλλη ερευνήτρια, η κ. Παπαντωνίου διαιρεί γενικά τις φορεσιές σε ορεινές, πεδινές και νησιώτικες και κάθε μία από αυτές σε χωριάτικες και αστικές. Τονίζει, επίσης, ότι οι περισσότερες (γυναικείες) φορεσιές αποτελούνται από: Το πουκάμισο, το αντερί ή σαγιά (είδος φορέματος – παλτού, φτιαγμένο συνήθως από πολύτιμη στόφα), το σιγκούνι (είδος παλτού από “σαγιάκι”, μάλλινο υφαντό ύφασμα γνωστό στην αρχαιότητα με το όνομα “σαγίον”), τη βράκα (εσώρουχο σε όλες σχεδόν τις γυναικείες φορεσιές), τα πολύπλοκα κεφαλοδέματα, κυρίως νυφικά.

20

Παραδοσιακή φορεσιά

Για τις ανδρικές φορεσιές, η ίδια υπογραμμίζει ότι έχουν πανάρχαιες ρίζες, είναι αυστηρές στο χρώμα και λιτές στη διακόσμηση, έτσι ώστε το βασικό τους σχήμα να μένει ξεκάθαρο. Διαιρούνται γενικά σε στεριανές και θαλασσινές και κάθε μία από αυτές σε χωρικές και αστικές. Όλες οι ελληνικές φορεσιές, τονίζει, έχουν για εσώρουχα τη φανέλα και το σώβρακο και από καμιά δεν λείπει το πουκάμισο, που συνήθως είναι κοντό. Στη Θράκη επικρατεί το πουτούρι, είδος σκουρόχρωμου μάλλινου παντελονιού. Στη Μακεδονία επικρατεί το μαύρο πανωβράκι (παντελόνι) και η πουκαμίσα. Στην Πελοπόννησο, την Αττική και, γενικά, τη Στερεά Ελλάδα, συναντάμε τη Φουστανέλα, είδος πολύπτυχης λευκής φούστας που καθιερώθηκε ως το κατεξοχήν ελληνικό ένδυμα. Στις παραθαλάσσιες περιοχές και τα νησιά συναντάμε τη βράκα, είδος φουφουλωτού παντελονιού σε διάφορες παραλλαγές.Τέλος ο Χρήστος Μπρούφας (χ.χ.) τη φορεσιά της Ελληνίδας την κατατάσσει σε τρεις τύπους: Τη χωρική, που συνήθως κατασκευαζόταν από χειροποίητα υφάσματα, με τα βαμβακερά πουκάμισα και σαγιάδια και τα μάλλινα σεγκούνια από πάνω, όπως των Αλώνων Φλώρινας, της Κορινθίας και της Καραγκούνας, τη φορεσιά ανατολικού αστικού τύπου, με τα καβάδια, τα αντεριά και τους τζουμπέδες, που ράβονταν από ακριβά υφάσματα, όπως η παλιά γιαννιώτικη, η ποντιακή, η της Σίλης Ικονίου και όλες σχεδόν οι παλαιότερες φορεσιές των αστικών κέντρων και τη νεότερη φορεσιά δυτικού αστικού τύπου, της οποίας χαρακτηριστικό είναι το μακρύ πολύπτυχο φόρεμα από μεταξωτή πολυτελή στόφα, το οποίο αντικαθιστά τα καβάδια ή πέφτει από πάνω και ντύνει τα παλιά βαμβακερά πουκάμισα. Έχει ως πανωφόρι είτε ένα μάλλινο κεντημένο σεγκούνι, όπως η φορεσιά της Βοβούσας, του Μετσόβου της

21

Βλάστης, είτε ένα τσόχινο κεντημένο με λεπτό χρυσογαϊτανο γιλέκο, όπως της Βέροιας, της Νάουσας, της Καστοριάς, της Σαμαρίνας και της “Αμαλίας”.

Φορεσιές στα ΙωάννιναΓυναικεία φορεσιά Δωδώνης Ιωαννίνων Ηπείρου

Η φορεσιά της Δωδώνης είναι μια από τις αξιόλογες φορεσιές της Ηπείρου. Αντικατοπτρίζει τα αυστηρά ήθη και τις παραδόσεις της κλειστής κοινωνίας των Ηπειρωτών.Αποτελείται από το σιγκούνι, το πουκάμισο, τη φούστα, τη ποδιά και το μαντήλι. πιο αναλυτικά, το πουκάμισο, το οποίο είναι και το βασικό ένδυμα κάθε γυναικείας φορεσιάς, είναι κλειστό με κατακόρυφο άνοιγμα ως το λαιμό.Το πουκάμισο καθώς και η φούστα είναι συνήθως στον ίδιο χρωματισμό και από το ίδιο ύφασμα κατασκευασμένο.Το σιγκούνι ή φλοκάτα είναι αμάνικο πανωφόρι κατασκευασμένο από μαύρο χοντρό ύφασμα και στολισμένο με κορδέλες και κεντήματα από γαϊτάνι.Στη μέση δένουν τη μαύρη ποδιά, η οποία είναι έντονα διακοσμημένη στο κάτω μέρος της.Στο κεφάλι δένουν το μαύρο μαντήλι που στολίζεται από δαντέλα σε διάφορους χρωματισμούς.Ως συμπλήρωμα της φορεσιάς φορούν στη μέση το ασημοζούναρο, ασημένια πόρπη με ζώνη και στο στήθος τα φλουριά. Στα πόδια φορούν κάλτσες και μαύρα παπούτσια.

Ανδρική Φορεσιά Μπουραζάνα Ηπείρου

Μια χαρακτηριστική ανδρική φορεσιά είναι αυτή της Ηπείρου. Τη χαρακτηρίζει η λιτότητα στη μορφή και ο αρμονικός συνδυασμός των χρωμάτων.Αποτελείται από το παντελόνι που είναι συνήθως σε μπεζ ή άσπρο χρώμα φτιαγμένο από χονδρό ύφασμα, τη λεγόμενη τσόχα και λέγεται μπουραζάνα ή βρακοπαντέλονο. ο πουκάμισο που φτιάχνεται συνήθως από βαμβακερό ύφασμα σε άσπρο χρώμα ή σε διάφορες καρό αποχρώσεις. Ανάλογα με την περιοχή έχει στενά ή φαρδιά μανίκια.Το αμάνικο γιλέκο φτιάχνεται από μάλλινο ύφασμα σε σκούρα απόχρωση.Απαραίτητα εξαρτήματα της φορεσιάς είναι επίσης το ζωνάρι, μονόχρωμο ή ριγέ πολύχρωμο από δίμιτο ύφασμα που μπαίνει στη μέση, το γούνινο καλπάκι για το κεφάλι, και η ασημένια αλυσίδα ή ο σταυραετός που στολίζει το στήθος.Στα πόδια φορούν μαύρα παπούτσια ή τσαρούχια ανάλογα με την περιοχή.

22

Ενδυμασία Σκύρου. Γραφική παραλλαγή της νησιώτικης βράκας. Χαρακτηριστικό στοιχείο της είναι η "αρατζιδέλλα" όπως ονομάζεται το λεπτότατο, τυπικά σκυριανό λευκοκέντημα, που στολίζει τα πλατιά μανίκια του πουκαμίσου.

Ενδυμασία Αλμυρού. Η φορεσιά αυτή φοριόταν άλλοτε σε όλα σχεδόν τα χωριά της επαρχίας Αλμυρού του Νομού Μαγνησίας. Χαρακτηριστικά της εξαρτήματα είναι τα δύο απανωτά πανωφόρια, τα "αντεριά" που έδωσαν το όνομά τους σε ολόκληρη την ενδυμασία.

Ενδυμασία Μακεδονίας - Αλεξάνδρειας (Ρουμλούκι).Ρουμλούκι ονομαζόταν άλλοτε η Περιφέρεια πού αποτελούσαν πενήντα χωριά, στον κάμπο των Γιαννιτσών. Η παράδοση λέει, πως ο Μέγας Αλέξανδρος, χάρισε στις ρουμλουκιώτισσες την περικεφαλαία του, τιμώντας την παλικαριά τους.

Ενδυμασία Ηπείρου (Σούλι). Αυστηρή βουνίσια φορεσιά που καθρεφτίζει τη λιτότητα και τη σοβαρότητα των ηρωικών γυναικών του Σουλίου.

Ενδυμασία Ηπείρου. "Μπουραζάνα" λένε τη φορεσιά, που συνηθιζόταν στα χωριά του κάμπου των Ιωαννίνων. Το όνομά της πήρε από το πλατύ επάνω και εφαρμοστό στις κνήμες βρακί, καμωμένο από λευκό, μάλλινο ύφασμα του αργαλειού.

Ενδυμασία Θεσσαλίας (Καραγκούνικο).Καραγκούνηδες είναι oι αυτόχθονες κάτοικοι του Θεσσαλικού κάμπου. Η φορεσιά των γυναικών τους, με πολλά εξαρτήματα και κοσμήματα είναι από τις πιο εντυπωσιακές ελληνικές ενδυμασίες.

23

Ποντιακή Φορεσιά

Η γυναικεία φορεσιά

Η γυναικεία ενδυμασία πρέπει να πούμε ότι φορέθηκε μέχρι και τη μικρασιάτικη καταστροφή του 1922 ιδιαίτερα στα χωριά του Πόντου, ενώ στις μεγάλες πόλεις από τις αρχές του 20ου αιώνα αρχίζει να επηρεάζετε από το ευρωπαϊκό είδος ντυσίματος.Το όνομά της το πήρε από το τυπικό ρούχο, το φόρεμα της γυναίκας τη ΖΟΥΠΟΥΝΑ ή ΖΥΠΟΥΝΑ, η οποία έδωσε και το όνομα της ολόκληρη την ενδυμασία. ‘Έτσι την βρίσκουμε με τ’όνομα‘’ΤΑ ΖΟΥΠΟΥΝΑΣ’’„ΤΑ ΖΟΥΠΟΥΝΑΣ“ στο σύνολο τους ήταν σ’ όλες τις περιοχές του Πόντου ενιαίας μορφής, οι διαφορές υπήρχαν σε λεπτομέρειες οι οποίες χαρακτήριζαν και την τοποθεσία καταγωγής π.χ. βλέποντας κεντήματα ή το κούμπωμα Ζουπούνας ή τα σκισίματα της.Υπάρχουν βέβαια φωτογραφίες σε λευκώματα, όπως και ορισμένα δείγματα στολών στο εθνικό μουσείο, αλλά όχι αρκετά για να περιγράψουμε με ακρίβεια τη στολή της κάθε περιοχής. ‘Έτσι έχουμε πληροφορίες ια τις φορεσιές της Τραπεζούντας,

24

Ματσούκας, Κερασούντας, Σάντας, Σαμψούντας, αλλά μας λείπουν από τις τόσες άλλες περιοχές. Η ΖΟΥΠΟΥΝΑ η ΖΥΠΟΥΝΑ, το φόρεμα, ένα ρούχο εξαιρετικής ποιότητας ολομέταξο, του οποίου το ύφασμα λέγεται ότι το έφεραν μάλλον από την Ινδία, κατά συνήθεια ριγέ μέχρι σχεδόν τον αστράγαλο και σχισίματα μέχρι επάνω, κοντά στο τέλος του ποδιού.Τα σχισίματα ήταν κατά περιοχές αλλού τρία και αλλού τέσσερα. Έτσι για παράδειγμα έχουμε τέσσερα σχισίματα στην Ζουπούνας της Ματσούκας και Τραπεζούντας και τρία στης Κερασούντας ένα μπροστά και δύο στα πλάγια.Το κούμπωμα γινόταν μπροστά με 10-15 υφαντά κουμπιά που έκλειναν το άνοιγμα που έφτανε μέχρι τον αφαλό. Βαθύ άνοιγμα του λαιμού συνήθως στρογγυλό. Το κούμπωμα του φορέματος διαφέρει από περιοχή σε περιοχή. Τα ίδια κουμπιά συναντάμε στο γύρισμα τοθ μανικιού. Τα χρώματα που προτιμούνταν ήταν έντονα όπως μουσταρδί, πορτοκαλί ή το μουσταρδί με σκούρες καφέ ή μαύρες ραβδώσεις κ.ο.κ. Το ΚΑΜΙΣ, συνήθως άσπρο, υφαντό πουκάμισο άλλοτε με γιακά, άλλοτε χωρίς ιδιαίτερες διακοσμήσεις. Το ΣΠΑΛΕΡ ή ΣΠΑΡΕΛΟΠΟΝ για το οποίο έχουν γραφεί τόσα τραγούδια.Ήταν ο αυτού καθ’αυτος στηθόδεσμος της νέας γυναίκας με δύο δεσίματα συνήθως ένα πίσω από τον λαιμό κι ένα πίσω από την πλάτη. Το δέσιμο ήταν σφιχτό έτσι ώστε να πατάει το στήθος της γυναίκας για να μην φαίνεται πολύ έντονα και ελκυστικά.Το διακοσμούσαν με πλεχτές δαντέλες που έβγαιναν από τον ανοιχτό λαιμό της Ζουπούνας. Το χρώμα συνήθως άσπρο ή μπεζ. Το ΣΑΛΒΑΡ ή ΣΑΛΒΑΡΙΝ μακρύ και πολύ φαρδύ παντελόνι από γυαλιστερό και ευχάριστο για το σώμα ύφασμα ,έτσι ώστε να επιτρέπει όλες τις κινήσεις του σώματος χωρίς ν’αφήνει να διακρίνονται οι γραμμές του γυναικείου κορμιού. Λέγεται ότι κατ’ακρίβεια γινόταν από 8 πήχες ύφασμα. ΤΡΑΠΟΛΟΖ, υφαντό ύφασμα με διάφορους εμπριμέ χρωματισμούς τετράγωνο γύρω στο1,5 μέτρα που διπλωνόταν στη μέση πάνω από την Ζουπούνα. Συχνά συναντάμε το μεταξωτό υφαντό. Φοριόταν συνήθως την καλοκαιρινή περίοδο. ΛΑΧΩΡ ή ΛΑΧΩΡΙΝ ,σε αντικατάσταση του τραπολόζ φοριόταν το ΛΑΧΩΡ βαρύ μάλλινο ύφασμα φερμένο από τη ΛΑΧΩΡΗ της Ινδίας που φοριόταν συνήθως το χειμώνα. Ο τρόπος που φοριόταν το Τραπολόζ και το Λαχωρ διαφέρει από περιοχή. Άλλοτε η μύτη του τριγώνου καταλήγει με μια χοντρή φούντα πίσω κι άλλοτε με πολλές γούνες ή κρόσσια στα δίπλα. Το ΚΟΝΤΕΣ ή ΓΙΛΕΚ ,κοντό γιλέκο από τσόχα ή βελούδο στολισμένο με κεντήματα της εκάστοτε περιοχής. Η ΚΑΤΙΦΕ ή ΧΡΥΣΟΝ ΚΑΤΙΦΕ ,ακριβό και πλούσιο ρούχο που φοριόταν απαραίτητα πάνω από την Ζυπούνα, παρμένο από βαρύ βελούδινο ύφασμα με κεντήματα της περιοχής γύρω στην λεμόκοψη, στη πλάτη ή κάτω από τις μασχάλες και στο τέλος του μανικιού που ανέβαιναν μέχρι τον αγκώνα. Τα κεντήματα της κάθε περιοχής διέφεραν και στο σχήμα και στο μέρος που τοποθετούνταν πάνω στην

25

Κατιφέ. Συνήθως χρησιμοποιούσαν κλωστή με περιεχόμενο γνήσιου χρυσαφιού και ήταν η περηφάνια της κάθε κοπέλας το πόσο εξαιρετικά είχε η ίδια της κεντήσει την Κατιφέ. Η ΦΟΤΑ ,ένα ανθεκτικό υφαντό ύφασμα που φορούσαν συνήθως οι γεροντοκόρες γυναίκες ή μάνες που μεγάλωναν μωρά και χρησιμοποιούταν σαν είδος ποδιάς. Το ΠΙΣΤΑΜΠΑΛΙΝ ή ΠΙΣΤΑΜΠΑΛ ,ένα χοντρό ανθεκτικό ύφασμα προχειρότερο από την ΦΟΤΑ που φοριόταν ποδιά για τις καθημερινές δουλειές του σπιτιού και του αγρού. Και τα δύο ήταν μακριά όσο η Ζυπούνα και συνήθως ριφέ και βαμβακερό.Η επένδυση των ποδιών. Τα ΟΡΤΑΡΙΑ ,ένα είδος χοντρής κάλτσας συνήθως για τον χειμώνα. Τα ΓΕΜΕΝΙΑ ή ΠΟΣΤΑΛΙΑ, υποδήματα χαμηλά ανοιχτά από το πίσω μέρος με χαμηλό τακούνι. Τα ΚΟΥΝΤΟΥΡΑΣ, χοντρά κλειστά παπούτσια. Τα ΜΕΣΤΙΑ ή ΛΑΜΨΙΑ , είδος παντόφλας μέσα σε σπίτι. Τα ΝΑΛΙΑ, είδος ξύλινων παντόφλων . Τα ΖΟΥΛΟΥΦΑ ή ΤΖΟΥΛΟΥΦΑ, τούφες μαλλιών που στρίβονται από τους κροτάφους και περνώντας κάτω από τους λοβούς των αυτιών ενώνονται με τη μοναδική πλεξούδα που ακουμπά στη μέση. Η ΤΑΠΛΑ ή ΤΟ ΤΕΠΕΛΙΚΙ, χαρακτηριστικό σκέπασμα του κεφαλιού της πόντιας γυναίκας ,φτιαγμένο από χοντρό δέρμα ή από χοντρό ύφασμα στολισμένο με φλουριά σε κύκλους ή έναν ασημένιο δίσκο κεντημένο. Το ΛΕΤΖΕΚΙ ή ΛΕΤΖΕΚΙΝ,η μαντίλα που φοριόταν χωρίς να δένεται, στηριγμένη πάνω στην κόμμωση και περασμένη πίσω από τ’ αυτιά σκεπάζοντας λίγο την τάπλα. Το ύφασμα ήταν μετάξι, ταιριαστό σε απόχρωση με το χρώμα της Ζυπούνας και πλουμισμένο στις άκρες του με ψηλό κέντημα. Το φορούσαν συνήθως στα χωριά ενώ στις μεγάλες πόλεις όπως στην Τραπεζούντα παραλείπεται. Τα ΚΟΣΜΗΜΑΤΑ ήταν απαραίτητο εξάρτημα της φορεσιάς που εκφράζανε κατά ένα μεγάλο μέρος πόσο ευκατάστατη είναι η οικογένεια της κοπέλας ή της γυναίκας. Η ΩΡΑ, το ρολόι με την ασημένια ή χρυσή αλυσίδα που σκαλώνονταν στο πρώτο κουμπί της Ζυπούνας. Το ΚΟΥΣΤΙΝ, κόσμημα πλουσίων γυναικών αποτελούμενο από σειρές χρυσών φλουριών τρυπημένο και περασμένο σε χρυσή αλυσίδα με ένα πεντόλιρο. Το ΚΟΧΛΙΔ, ασημένια ή χρυσή αλυσίδα σε σχήμα κομπολογιού τυλιγμένη μια γύρα γύρω από το λαιμό, ριγμένη πλούσια πάνω στο σπαρέλ φτάνοντας σχεδόν μέχρι τον αφαλό.

26

Ο ΣΤΑΥΡΟΝ, χρυσός Σταυρός κρεμασμένος σε χρυσή αλυσίδα.

Η ανδρική φορεσιά

Το ΣΑΛΒΑΡΙΝ, η φαρδιά βράκα που έμοιαζε με τη νησιώτικη ή το ΠΟΤΟΥΡΙΝ το παντελόνι με τη φαρδιά Σέλλα τη ΚΟΝΤΗ ΖΟΥΠΟΥΝΑ ρούχα στο σχήμα που έχει καβάδι. Το ΚΟΝΤΕΣΙΝ που είναι οι διάφοροι τύποι της κοντής ζακέτας. Το ΜΑΚΡΟΓΟΥΝΙ το χειμερινό μακρύ ρούχο. Όλα αυτά υποχωρούν πολύ γρήγορα μπροστά στην εισβολή της ευρωπαϊκής αμφίεσης. Τη ΖΙΠΚΑ, βράκα με στενό μπατζάκι και μεγάλη Σέλα, μαζεμένη σε πτυχές πίσω και λιγότερες μπροστά. Το ύφασμα της Σέλας έφτανε τα 4 περίπου μέτρα.Ηταν μάλλινο, τσόχινο ,σε χρώματα μαύρο, μπλε σκούρο ,γκρι ,καφέ με σκούρα στην απόχρωση σιρίτια.

27

Το ΚΑΜΙΣ, υφαντό πουκάμισο, συνήθως καρότι μονόχρωμο άλλοτε με γιακά κι άλλοτε χωρίς ,κούμπωμα συνεχόμενο μέχρι κάτω ή μισό. Το ΓΙΛΕΚ,κοντό γιλέκο ίδιο με το ύφασμα της ΖΙΠΚΑΣ με σκούρα κεντήματα στη λαιμό κόψη και στο μέρος των κουμπιών και της μικρής τσέπης για την ώρα. Τα κεντήματα ήταν για παράδειγμα μπλε πάνω στο μαύρο ύφασμα ή στο γκρι και μαύρα πάνω στο μπλε στο καφέ και στο γκρι. Το ΚΟΝΤΕΣ ή ΜΙΝΤΑΝ, κοντό πανωφόρι,η καλύτερα σακάκι με μακρύ μανίκι που γυρνούσε στο κάτω μέρος, φοδραρισμένο με σκούρο χρώματος φόδρα, έχοντας ανάμεσα στη φόδρα και στο εξωτερικό ύφασμα ένα σκληρό άλλο ύφασμα για να στέκετε στητό όπως και η ΖΙΠΟΥΝΑ και η ΚΑΤΙΦΕ της γυναίκας. Το κούμπωμα συνήθως σταυρώτο με δυο σειρές υφαντά κουμπιά που επέτρεπαν το κούμπωμα ή προς τ’αριστερά. Το ΖΩΝΑΡ, μακριά λωρίδα υφάσματος περίπου 4 εκατοστών σε φάρδος και 8 μέτρων περίπου σε μήκος που χρησίμευε στο σφίξιμο των ρούχων επάνω στο σώμα του άνδρα. Ξεχωρίζει στο ΤΡΑΠΟΛΟΖ από την Τρίπολη της Αφρικής περίπου οχτώ μέτρων εκ των οποίων τα τέσσερα χρησίμευαν στο σφίξιμο της ενδυμασίας και τα υπόλοιπα τέσσερα στη διακόσμηση της, και στο ΑΤΖΑΜΣΑΛΙΝ από μάλλινο περσικό ύφασμα, μήκους περίπου 4 μέτρων. Το ΣΙΛΑΧΛΙΚ ή ΣΕΡΑΧΛΙΚ ,Δερμάτινη χοντρή ζώνη με πολλές θήκες που φοριόταν πάνω από το τραπολόζ και χρησίμευε για να θηκιάζει το ΜΑΧΕΡ ή η ΚΑΜΑ ή το ΚΑΡΑΚΟΥΛΑΚ και η ΤΑΜΠΑΝΤΖΑΝ, το πιστόλι. Επίσης οι θήκες του χρησίμευαν και σαν είδος πορτοφολιού.Τα ΦΥΣΕΚΛΙΚΙΑ, σταυρωτά ήταν χαρακτηριστικό εξάρτημα της φορεσιάς των ανταρτών. Πρέπει σε αυτό το σημείο ν’ αναφέρουμε, ότι τα φισεκλίκια ήταν εξάρτημα ανάγκης των ανδρών του βουνού και του ανταρτικού. Στις πόλεις και στα χωριά όπου η ζωή είχε την πολιτική της κι όχι την πολεμική της μορφή φοριόταν το ΣΙΛΑΧΛΙΚ με την ΚΑΜΑΝ. Τα ΜΕΣΧΙΑ, δερμάτινες προσθήκες στα υποδήματα από χοιρινό ή βοδινό δέρμα με δέσιμο στα πλάγια που εξυπηρετούσαν πολύ τους άνδρες του βουνού για να μην βρέχονται τα ΖΙΠΚΑΣ. Το ΟΡΤΑΡΙΑ, κοινά και στη γυναικεία ενδυμασία, χοντρές μάλλινες κάλτσες και τα ΤΖΑΠΟΥΛΑΣ ,χαμήλα υποδήματα με ελαφρύ τσαρουχάκι μπροστά. Τα ΤΖΑΡΟΥΧΙΑ,τσαρούχια από χοιρινό ύφασμα για μέσα στο σπίτι ή τις αγροτικές εργασίες. Το ΠΑΠΑΧ ή ΓΟΥΝΑ ,το πιο χαρακτηριστικό κάλυμμα της κεφαλής όμως είναι αυτό του ΖΙΠΚΑΛΗ. Το ΠΑΣΛΟΥΚ ή ΠΑΣΛΙΚ ή Κουκούλα, φοδραρισμένο ύφασμα όμοιο με της ΖΙΠΚΑΣ σε σχήμα κουκούλας με λωρίδες υφάσματος τα λεγόμενα ΩΤΙΑ τα οποία δένονταν με διαφορετικούς τρόπους .Στο μπροστά μέρος, το ΠΑΣΛΟΥΚ είχε τα ίδια κεντήματα με το ΓΙΛΕΚ και το ΚΟΝΤΕΣ. Στην κορυφή έφερε μια φούντα παχιά

28

κρεμασμένη σε κορδόνι που δενόταν μαζί με το ένα ΩΤΙ από την αντίθετη μεριά του δεσίματος της κουκούλας. Το ΚΑΡΑΚΟΥΛΑΚ ή ΚΑΜΑ, το μακρύ μαχαίρι με την χαρακτηριστική λαβή που συναντάμε και στο χορό ΠΙΤΖΑΚΟΙΝ. Η ΜΑΤΑΡΑΝ ,η θήκη για την πυρίτιδα. Το ΓΑΒΛΟΥΧ ή ΚΟΒΟΥΣ,η καπνοσακούλο. Το ΚΙΟΣΤΕΚ,την ασημένια αλυσίδα της ώρας με τον ΑΛΕΠΟ στο πάνω μέρος της που την έσφιγγε στο λαιμό ,ενώ το υπόλοιπο μέρος της έπεφτε πλούσια μπροστά στο στήθος μέχρι την τσέπη που ήταν η ώρα. Το ΕΓΚΟΛΠΙΟ,ένα είδος ασημένιας θήκης με ανάγλυφες παραστάσεις του Αγίου Γεωργίου κάτι που χάριζε ο παππούς τον εγγονό βάζοντας την μέσα κάποιες γραμμένες ευχές. Το ΦΥΛΑΧΤΟΝ ή ΧΑΪΜΑΛΙ, ασημένιο φυλαχτό κρεμασμένο στο λαιμό ή καρφιτσωμένο στο στήθος. Συνήθως το είχαν αυτοί που έφευγαν ή για τον πόλεμο ή στην ξενιτιά.

Εσώρουχα

Τα εσώρουχα στον Πόντο τα έφτιαχναν από λευκό χασέ ή σκουρόχρωμη βαμβακοφανέλα, τσελβόλ λινό ή λινάτσα ύφασμα. Για τα νυφιάτικα εσώρουχα χρησιμοποιούσαν κοφτό χασέ με αζούρι σε διάφορα σχέδια, μεταξωτή και βαμβακερή δαντέλα και τσελβόλ κεντημένο στο στήθος με ρεγιόν κλωστές σε "πενπέν" χρώμα (τούρκικη λέξη που σημαίνει ροζ) και σε κόκκινες αποχρώσεις.Τα γαμπριάτικα εσώρουχα ήταν φτιαγμένα από άσπρο και εκρού λινό. Οι γυναίκες και οι άντρες μεγαλύτερης ηλικίας φορούσαν εσώρουχα σε σκούρο χρώμα από βαμβακοφανέλα.

29

Κρητική φορεσιά

Η κρητική φορεσιά αποτελεί ένα από τα σημαντικότερα στοιχεία της λαογραφίας της Κρήτης. Οι άνδρες φορούν βράκα με σαλβάρια, τον επενδυτή, γελέκο, μεϊντάνι, ζώνη, καρτσόνια και καπότο, επίσης ασημένιο μαχαίρι στη μέση, βουργίδι και κρατούν κατσούνα. Άλλες φορές αντί βράκα φορούν κυλότα σε τύπο στρατιωτικό που μπαίνει μέσα στα στιβάνια (τις μαύρες μπότες που συμπληρώνουν την ενδυμασία), γελέκο με φαρδιά ζώνη και κρουσάτομαντίλι.

Οι γυναίκες φορούν φούστα με σάκο, κατινάκι (φόρεμα με μπούστο ραμμένο σε πλατιά φούστα), τζεμπέρι στο κεφάλι, μπροστοποδιά, σαλβάρι (μακριά βράκα), πουκαμίσα και μαύρα παπούτσια, καθώς και πολλά χρυσαφικά κυρίως λίρες.

Η χειροποίητη κιλότα αποτελεί παραδοσιακή Κρητική ενδυμασία η οποία αντικατέστησε την βράκα μετά τον Α' Παγκόσμιο πόλεμο. Η ενδυμασία αυτή φορέθηκε κατά την περίοδο της Εθνικής Αντίστασης επί Κρητικής Πολιτείας.

Η κιλότα φοριέται με μαύρο πουκάμισο, γιλέκο, πλατιά υφαντή ζώνη, μαύρο μαντίλι στο κεφάλι και στιβάνια.

30

Επίλογος

Ανακεφαλαιώνοντας η μόδα αλλάζει με την πάροδο των χρόνων μιας και συνεχώς νέοι σχεδιαστές κάνουν στην εμφάνιση τους καθώς σπουδαίο ρόλο διαδραματίζει και η κοινωνική κατάσταση στην οποία βασίζονταν πολλές αλλαγές που παρατηρήσαμε στις δεκαετίες. Βέβαια τα τελευταία χρόνια είναι πρόδηλο πως ως νέα μόδα έχουμε τη συγχώνευση παλαιών στυλ και όχι κάτι που καινούργιο που δεν το έχουμε ξανασυναντήσει. Όσον αφορά το δεύτερο σκέλος , δηλαδή τις φορεσιές της Ελλάδας, καταλήξαμε στο συμπέρασμα ότι αποτελούνται από πολλά , ποικίλα και ιδιαίτερα ενδύματα και κοσμήματα τα οποία βοηθούν στην προσδιόρηση του τόπου που φοριούνται και προσδίδουν στις στολές την μοναδικότητα.

31

Πέραν των προαναφερθέντων η ομάδα μας μοίρασε ένα ερωτηματολόγιο με ερωτήσεις πάνω στο θέμα για να δει τις απόψεις των μαθητών.

Έτσι στην ερώτηση «Πώς σου φαίνεται η ενδυμασία και η μόδα της εποχής μας» το 65% απάντησε καλή και το 35% μέτρια. Κανείς δεν απάντησε χάλια.

1η Ερώτηση

Καλή 17Μέτρια 9Χάλια 0

65%

35%

0%

Πως σου φαίνεται η σημερινή ενδυμασία και η μόδα της εποχής αυτής;

Καλή

Μέτρια

Χάλια

Στην ερώτηση «Ποιας εποχής ρούχα προτιμάς» οι περισσότεροι απάντησαν καμιάς και αρκετοί της δεκαετίας του 1970.

2η Ερώτηση

50 260 370 580 390 4

καμίας 8

8%12%

20%12%16%

32%

Ποιανής εποχής τα ρούχα θα ήθελες να φοράς;

50

60

70

80

90

καμίας

32

Στην ερώτηση «Σου αρέσει η αλλαγή της μόδας» το 77% απάντησε ναι και το υπόλοιπο όχι.

3η Ερώτηση

ΝΑΙ 20ΌΧΙ 6

77%

23%

Σου αρέσει η αλλαγή της μόδας;

ΝΑΙ

ΌΧΙ

Στην ερώτηση «Θα φορούσες ρούχα της Αρχαίας εποχής» το 1/3 απάντησε ναι το 1/3 όχι και οι υπόλοιποι ίσως.

4η Ερώτηση

998

34%

35%

31%

Θα φορούσες ρούχα της Αρχαίας εποχής;

ΝΑΙ

ΌΧΙ

ΙΣΩΣ

33

Στην ερώτηση «Ποιο είναι το αγαπημένο σου είδος ρούχου» τα περισσότερα παιδιά απάντησαν το παντελόνι και αρκετά η φούστα ή κάτι άλλο.

5η Ερώτηση

Φούστα 3Παντελόνι 11Φόρμες 6Άλλο 6

12%

42%23%

23%

Ποιο είναι το αγαπημένο σου είδος ρούχων;

Φούστα

Παντελόνι

Φόρμες

Άλλο

Στην ερώτηση «Αν επηρεάζεσαι από τα ρούχα που διαφημίζουν τα ΜΜΕ» το 54% είπε όχι και το 46% ναι.

6η Ερώτηση

ΝΑΙ 12ΌΧΙ 14

46%54%

Επηρεάζεσαι από τα ρούχα που δείχνουν τα ΜΜΕ;

ΝΑΙ

ΌΧΙ

34

Βιβλιογραφία

http://koketa.gr/blog/fashion-trends-news/%CE%B7-%CE%BC%CF%8C%CE%B4%CE%B1-%CE%B1%CE%BD%CE%AC-%CE%B4%CE%B5%CE%BA%CE%B1%CE%B5%CF%84%CE%AF%CE%B5%CF%82?utm_source=rss&utm_medium=rss&utm_campaign=%25ce%25b7-%25ce%25bc%25cf%258c%25ce%25b4%25ce%25b1-%25ce%25b1%25ce%25bd%25ce%25ac-%25ce%25b4%25ce%25b5%25ce%25ba%25ce%25b1%25ce%25b5%25cf%2584%25ce%25af%25ce%25b5%25cf%2582http://www.retromaniax.gr/vb/entry.php?155-%C4%E5%EA%E1%E5%F4%DF%E1-%F4%EF%F5-60-%D4%E1-%F7%F1%FC%ED%E9%E1-%F0%EF%F5-%DC%EB%EB%E1%EE%E1%ED-%F4%E7%ED-%E1%ED%E8%F1%F9%F0%FC%F4%E7%F4%E1http://60s-2010moda.blogspot.gr/p/70_02.htmlhttp://www.mylady.gr/arthra/2012/07/17-eikones-me-stul-classic-modern/#.U3KVMoF_ugYhttp://modaendymasia.blogspot.gr/2012/10/1950.html\

35