Upload
hoangdiep
View
223
Download
0
Embed Size (px)
Citation preview
Introduction . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .. 1
Quelqueschoixfondamentaux. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .. 2La nature du savoir présenté . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .. 2L’éthique et le management . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .. 3
Lesniveauxd’étude . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .. 3
Lapluridisciplinarité. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .. 4
Lastructuredel’ouvrage .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. 4Mode d’emploi . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .. 5
Notesetréférences. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .. 5
Chapitre 1Les sources du comportement individuel : personnalité, influences sociales et perception . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .. 7
Conceptsclés. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .. 8L’attitude . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .. 9Le comportement . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .. 9Les relations entre attitudes et comportements . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .. 9Les relations entre personnalité, identité, attitude, comportement, environnement situationnel et perception . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .. 10
1. Lefonctionnementdelapersonnalité . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .. 111.1 La constitution de la personnalité : théories et typologies . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .. 111.2 Les typologies de la personnalité . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .. 17Résumé . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .. 18
2. Quelquesélémentsfondamentauxduchampsocial . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .. 182.1 L’identité et le lien social . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .. 182.2 Hiérarchie, domination, pouvoir . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .. 202.3 La culture et les représentations sociales . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .. 212.4 Comment le contexte organisationnel influence-t-il la personnalité et l’identité ? . . . . . . .. 24Résumé . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .. 27
3. Lefonctionnementdelaperceptionetsespièges . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .. 283.1 La perception du monde . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .. 283.2 La perception d’autrui . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .. 303.3 Le contexte culturel de la perception . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .. 363.4 Le contexte organisationnel de la perception . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .. 373.5 L’objectivité en question : la gestion de la perception . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .. 38Résumé . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .. 39
Table des matières
7677-ComportmentHumain.indb 5 19/04/13 14:25
© 2013 Pearson France – Comportements humains et management, 4e édition – F. Alexandre-Bailly, D. Bourgeois, J-P. Gruère, N. Raulet-Croset, C. Roland-Lévy, V. Tran
VI Tabledesmatières
Conclusion .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. 39
Bibliographiesélective . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .. 41
Notesetréférences. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .. 41
Chapitre 2L’organisation . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .. 43
Conceptsclés. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .. 43
1. Lesparticularitésdel’organisationenmatièrederelationshumaines. . . . . . . . . . . . . . . . . . .. 451.1 Le renforcement fréquent de l’empreinte du groupe social . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .. 451.2 Les spécificités liées à l’action collective . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .. 46Résumé . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .. 52
2. Lesystèmeorganisationneletseséléments. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .. 542.1 Entre ordre et désordre . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .. 542.2 Trois sphères en interaction . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .. 552.3 L’influence de l’environnement . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .. 62Résumé . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .. 64
3. Quelquesgrandesapprochesthéoriquesdel’organisation . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .. 653.1 Les approches centrées sur la sphère des dispositifs organisationnels . . . . . . . . . . . . . . . . .. 653.2 Les approches prenant en compte les sphères
des dispositifs organisationnels et de la culture . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .. 663.3 Les approches prenant en compte les trois sphères . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .. 67Résumé . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .. 69
4. Quelquestypesd’organisation. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .. 694.1 L’organisation moderne et la bureaucratie (Weber) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .. 704.2 Les cinq configurations structurelles de Mintzberg . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .. 724.3 Les mondes sociaux de l’entreprise (Sainsaulieu et son équipe) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .. 74Résumé . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .. 75
Conclusion .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. 75
Bibliographiesélective . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .. 76
Notesetréférences. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .. 77
Chapitre 3Comment aborder l’étude du comportement humain dans une organisation . . . .. 79
1. Unedémarchedequestionnement. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .. 791.1 Le niveau des individus . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .. 801.2 Le niveau des groupes . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .. 811.3 Le niveau de l’organisation . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .. 81Résumé . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .. 83
2. Applicationàuncas. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .. 832.1 Le cas Citylines : commerciaux et producteurs, une coopération difficile . . . . . . . . . . . . . . .. 832.2 Analyse : comment se joue la coopération entre commerciaux et producteurs ? . . . . . . . .. 902.3 L’étude d’une situation dans une organisation : quelques principes . . . . . . . . . . . . . . . . . . .. 100
3. Lesmanagersfaceauxproblèmeshumainsdansl’organisation. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .. 1033.1 Condamnés à ne pas tout savoir . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .. 1043.2 L’intérêt d’une démarche pragmatique . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .. 105
7677-ComportmentHumain.indb 6 19/04/13 14:25
© 2013 Pearson France – Comportements humains et management, 4e édition – F. Alexandre-Bailly, D. Bourgeois, J-P. Gruère, N. Raulet-Croset, C. Roland-Lévy, V. Tran
VIITabledesmatières
3.3 Les contraintes de l’action pratique . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .. 106Résumé . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .. 107
Conclusion .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. 108
Chapitre 4La communication . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .. 109
Conceptsclés. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .. 110La communication, un concept multiforme . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .. 110L’apport de la théorie de l’information . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .. 111La communication comme un système . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .. 112
1. Lesinteractionsentrecommunicationetorganisation . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .. 1141.1 Les obstacles à la communication liés à l’organisation en elle-même . . . . . . . . . . . . . . . . .. 1151.2 Les objectifs de la communication : différents acteurs, différentes attentes . . . . . . . . . . . .. 119Résumé . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .. 126
2. Lacommunicationauregarddedifférentscollectifs(groupes,équipes,etc.). . . . . . . . . . . .. 1272.1 L’analyse des réseaux de communication dans le petit groupe . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .. 1282.2. Le rôle de la distance spatiale dans la communication . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .. 130Résumé . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .. 133
3. L’individuetlacommunication. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .. 1343.1 Le rôle des langages . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .. 1343.2 Présentation de soi et reconnaissance sociale . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .. 1383.3 Améliorer les communications interindividuelles . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .. 141Résumé . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .. 142
Conclusion .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. 143
Bibliographiesélective . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .. 143
Notesetréférences. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .. 144
Activités. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .. 145
Chapitre 5Les motivations au travail . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .. 147
Conceptsclés. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .. 148Définitions et périmètre . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .. 148Utilisation des théories de la motivation . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .. 150
1. Lesressortsindividuelsdelamotivation . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .. 1511.1 La place du travail dans les investissements personnels . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .. 1521.2 Les types d’attentes . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .. 1551.3 L’impact de la personnalité sur la motivation . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .. 159Résumé . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .. 164
2. Motivationetconfrontationauxautres. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .. 1652.1 L’impact de la compétition sur la motivation . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .. 1652.2 Le besoin d’équité . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .. 1672.3 L’effet d’entraînement du groupe . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .. 170Résumé . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .. 171
3. L’organisationdelamotivation. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .. 171
7677-ComportmentHumain.indb 7 19/04/13 14:25
© 2013 Pearson France – Comportements humains et management, 4e édition – F. Alexandre-Bailly, D. Bourgeois, J-P. Gruère, N. Raulet-Croset, C. Roland-Lévy, V. Tran
VIII Tabledesmatières
3.1 L’organisation et l’allocation de travail pour s’assurer de la motivation intrinsèque de tous . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .. 171
3.2 Les stratégies d’acteurs autour de la motivation . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .. 1763.3 L’impact de la culture sur la motivation . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .. 178Résumé . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .. 181
Conclusion .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. 181
Bibliographiesélective . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .. 182
Notesetréférences. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .. 182
Activités. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .. 183
Chapitre 6La coopération et le conflit . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .. 185
Conceptsclés. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .. 186Un double ressort : logique des intérêts et logique des sentiments . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .. 187Conflit ou coopération : un processus construit progressivement par les protagonistes . . . . . . .. 188
1. Lacoopération,leconflitetlesindividus. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .. 1901.1 Selon la logique des intérêts : conflit fondamental et coopération occasionnelle . . . . . . . .. 1901.2 Selon la logique des sentiments : l’omniprésence potentielle du conflit
comme de la coopération . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .. 194Résumé . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .. 199
2. Lerôledesgroupes. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .. 2002.1 L’approche psychanalytique . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .. 2002.2 L’approche sociologique par l’échange de dons . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .. 202
3. Dansl’organisation. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .. 2043.1 L’organisation comme lieu d’antagonismes . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .. 2043.2 L’ambiguïté des antagonismes dans l’organisation . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .. 2093.3 Le rôle des trois sphères de l’organisation . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .. 210Résumé . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .. 212
4. Ledéfidumanagement:optimisercoopérationetconflit. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .. 2134.1 Du bon usage du conflit . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .. 2134.2 Quelques moyens de favoriser la coopération . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .. 214Résumé . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .. 218
Conclusion .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. 218
Bibliographiesélective . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .. 219
Notesetréférences. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .. 220
Activités. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .. 221
Chapitre 7Le pouvoir et le leadership . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .. 225
Conceptsclés. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .. 226Les éléments de base . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .. 226Les différents types de dirigeants . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .. 228
1. Lerôledescaractéristiquesindividuelles. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .. 2301.1 Le besoin d’être chef et le besoin de chef . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .. 2311.2 La puissance potentielle de l’autorité légitime sur l’individu . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .. 232
7677-ComportmentHumain.indb 8 19/04/13 14:25
© 2013 Pearson France – Comportements humains et management, 4e édition – F. Alexandre-Bailly, D. Bourgeois, J-P. Gruère, N. Raulet-Croset, C. Roland-Lévy, V. Tran
IXTabledesmatières
1.3 Les ressorts individuels du leadership . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .. 235Résumé . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .. 236
2. Lesphénomènesdegroupeetd’influence. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .. 2372.1 La normalisation . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .. 2372.2 Le conformisme . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .. 2382.3 L’innovation sociale : moteur des contre-pouvoirs . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .. 239Résumé . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .. 240
3. Danslesorganisations. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .. 2413.1 Le pouvoir dans les organisations . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .. 2413.2 Le leadership dans les organisations . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .. 2463.3 Direction ou domination : le débat autour du pouvoir et du leadership . . . . . . . . . . . . . . . .. 249Résumé . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .. 252
4. Lesconséquencespourlemanager. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .. 2524.1 Une expérience fondatrice . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .. 2534.2 Les styles de direction . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .. 253Résumé . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .. 255
Conclusion .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. 255
Bibliographiesélective . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .. 256
Notesetréférences. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .. 257
Activités. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .. 258
Chapitre 8Autonomie et délégation . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .. 261
1. L’autonomiedanslesorganisations:définition,enjeuxetlimites. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .. 2621.1 Définitions . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .. 2621.2 Les défis de la délégation à l’échelle de l’organisation . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .. 2641.3 Les stratégies d’acteurs officialisées ? . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .. 267
2. Enjeuxdel’autonomiepourl’individuautravail .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. 2672.1 L’autonomie : un idéal pour chacun ? . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .. 2672.2 Les stades d’autonomie . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .. 2692.3 Les freins à l’autonomie individuelle . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .. 270
3. Lepilotagedeladélégation. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .. 2723.1 La délégation individuelle . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .. 2723.2 Le pilotage de la délégation individuelle . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .. 2743.3 L’autonomie collective . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .. 275
Conclusion .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. 277
Bibliographiesélective . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .. 278
Notesetréférences. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .. 278
Activités. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .. 279
Chapitre 9Le changement et les résistances au changement . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .. 283
Conceptsclés. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .. 284Différents regards sur le changement organisationnel . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .. 284La résistance au changement : origines et interprétations du concept . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .. 285
7677-ComportmentHumain.indb 9 19/04/13 14:25
© 2013 Pearson France – Comportements humains et management, 4e édition – F. Alexandre-Bailly, D. Bourgeois, J-P. Gruère, N. Raulet-Croset, C. Roland-Lévy, V. Tran
X Tabledesmatières
Le processus de changement : approche managériale et approche endogène . . . . . . . . . . . . . .. 286
1. Agirsurl’organisation:possibilitésetlimites . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .. 2871.1 Le changement dû à une action sur les dispositifs organisationnels . . . . . . . . . . . . . . . . . . .. 2881.2 Le changement et la culture de l’organisation . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .. 2911.3 Nouvelles stratégies, nouveaux acteurs ? . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .. 293Résumé . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .. 294
2. Lesgroupesetlechangement . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .. 2952.1 Normes de groupe et résistance au changement . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .. 2952.2 Les trois phases du changement dans un groupe . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .. 2972.3 Le rôle du leader . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .. 299Résumé . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .. 299
3. L’individuetlechangement. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .. 2993.1 L’individu porteur de changement . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .. 3003.2 L’individu qui vit un changement . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .. 301Résumé . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .. 308
4. Lemanagementduprocessusdechangement . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .. 3084.1 Les points clés du processus .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. 3094.2 Choisir une méthode de changement . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .. 3144.3 Les apprentissages organisationnels . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .. 318Résumé . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .. 322
Conclusion .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. 323
Bibliographiesélective . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .. 323
Notesetréférences. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .. 324
Activités. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .. 326
Dossier 1 L’interculturel . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .. 333
1. Laculture,l’intercultureletleursmultiplesdéfinitions. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .. 3331.1 La culture . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .. 3331.2 L’interculturel et les nombreux travaux de recherche . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .. 334
2. EdwardT.Halletlecontexteculturel. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .. 3352.1 La gestion culturelle du temps . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .. 3362.2 Communication et gestion de l’espace . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .. 337
3. GeertHofstedeetlaclassificationdescultures. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .. 3383.1 Individualisme/collectivisme . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .. 3383.2 L’incidence de la distance hiérarchique . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .. 3393.3 Contrôle de l’incertitude . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .. 3393.4 Degré de masculinité/féminité . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .. 3403.5 Orientation temporelle .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. 340
4. Philipped’Iribarne:uneapprochehistoriqueetethnologique. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .. 341
5. FonsTrompenaarsetCharlesHampden-Turner,«l’entreprisemulticulturelle» . . . . . . . . . .. 3425.1 L’universel ou le particulier (les règles ou les relations personnelles) . . . . . . . . . . . . . . . . . . .. 3425.2 Le groupe ou l’individu (les liens collectifs ou la prédominance de l’individu) . . . . . . . . . . .. 3425.3 L’objectivité ou la subjectivité . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .. 3425.4 Le diffus ou le limité (le degré d’engagement) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .. 343
7677-ComportmentHumain.indb 10 19/04/13 14:25
© 2013 Pearson France – Comportements humains et management, 4e édition – F. Alexandre-Bailly, D. Bourgeois, J-P. Gruère, N. Raulet-Croset, C. Roland-Lévy, V. Tran
XITabledesmatières
5.5 Les réalisations ou la position sociale . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .. 3435.6 La gestion du temps . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .. 3435.7 Volontarisme et déterminisme à travers le contrôle de la nature . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .. 344
6. Limitesetintérêtdelacatégorisationdescultures. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .. 344
Bibliographiesélective . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .. 345
Notesetréférences. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .. 345
Dossier 2 Les risques psychosociaux . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .. 347
1. Définitions. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .. 3471.1 Le bien-être au travail .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. 3481.2 Les risques psychosociaux : une nouvelle catégorie de risques professionnels .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. 348
2. Lestressautravail. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .. 3492.1 Le modèle transactionnel du stress . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .. 3492.2 Le stress en chiffres . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .. 3502.3 Le stress coûte cher . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .. 351
3. Lesviolencesautravail . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .. 3513.1 Les violences externes . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .. 3513.2 Les violences internes . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .. 3523.3 La violence en chiffres . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .. 353
4. Lasouffranceautravail. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .. 354
5. Lesyndromed’épuisementprofessionnelouburnout. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .. 354
6. Lesconséquencesdesrisquespsychosociaux .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. 3556.1 Sur la santé des salariés . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .. 3556.2 Sur le fonctionnement de l’organisation . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .. 356
7. Lapréventiondesrisquespsychosociaux. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .. 3567.1 Le diagnostic . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .. 3577.2 La prévention . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .. 358
Bibliographiesélective . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .. 359
Notesetréférences. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .. 361
Dossier 3 Management et émotions . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .. 363
1. Historique . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .. 363
2. Définitions. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .. 3652.1 L’affect . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .. 3652.2 L’émotion . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .. 3652.3 L’humeur . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .. 366
3. Affectetprisededécision .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. 366
4. Affectetcréativité. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .. 368
5. Lesgrandschantiersconcernantlesémotionsauseindesorganisations. . . . . . . . . . . . . . . .. 3685.1 De la régulation émotionnelle au travail émotionnel . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .. 3685.2 L’intelligence émotionnelle . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .. 3715.3 Stratégies de régulation émotionnelle = intelligence émotionnelle . . . . . . . . . . . . . . . . . . .. 372
7677-ComportmentHumain.indb 11 19/04/13 14:25
© 2013 Pearson France – Comportements humains et management, 4e édition – F. Alexandre-Bailly, D. Bourgeois, J-P. Gruère, N. Raulet-Croset, C. Roland-Lévy, V. Tran
XII Tabledesmatières
6. Conclusion. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .. 372
Notesetréférences. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .. 373
Bibliographie . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .. 375
Index. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .. 387ABCDEFGHIJKLMNOPQRSTUVWZ
7677-ComportmentHumain.indb 12 19/04/13 14:25
© 2013 Pearson France – Comportements humains et management, 4e édition – F. Alexandre-Bailly, D. Bourgeois, J-P. Gruère, N. Raulet-Croset, C. Roland-Lévy, V. Tran