Ch¬ng 1

nguyªn töA. Tãm t¾t lÝ thuyÕt

Nguyªn tö lµ phÇn tö nhá nhÊt cña mét chÊt, trung hoµ ®iÖn, mang tÝnh chÊt ®Æc trng cho chÊt, kh«ng bÞ ph©n chia trong c¸c ph¶n øng ho¸ häc.

1. C¸c hîp phÇn cña nguyªn tö

+ Nguyªn tö gåm cã mét h¹t nh©n ë t©m cña nguyªn tö vµ vá nguyªn tö.

- H¹t nh©n nguyªn tö mang ®iÖn tÝch d¬ng, cã kÝch thíc rÊt nhá bÐ víi kÝch thíc cña nguyªn tö, cã khèi lîng gÇn b»ng khèi lîng cña c¶ nguyªn tö.

- Vá nguyªn tö mang ®iÖn tÝch ©m bao gåm c¸c electron chuyÓn ®éng xung quanh h¹t nh©n. KÝch thíc vá nguyªn tö gÇn b»ng kÝch thíc cña nguyªn tö. Khèi lîng cña electron rÊt nhá nªn khèi lîng vá nguyªn tö rÊt nhá so víi khèi lîng nguyªn tö.

+ C¸c h¹t t¹o nªn nguyªn tö gåm cã c¸c electron, proton vµ n¬tron. Electron mang ®iÖn ©m, proton mang ®iÖn d-¬ng cßn n¬tron lµ h¹t kh«ng mang ®iÖn. C¸c proton vµ n¬tron tån t¹i trong h¹t nh©n nguyªn tö cßn electron tån t¹i ë vá nguyªn tö.

B¶ng 1.1 : §Æc tÝnh cña c¸c h¹t cÊu t¹o nªn nguyªn tö

TÝnh chÊth¹t Electron ( e) Proton (p) N¬tron (n)

§iÖn tÝch tuyÖt ®èi (C)

1,602.1019 +1,602.1019 0

§iÖn tÝch t¬ng ®èi

-1 +1 0

3

Khèi lîng tuyÖt ®èi (kg)

9,1095.1031 1,6726.1027 1,6748.1027

Khèi lîng t¬ng ®èi (u hay ®vC)

5,5.10-4 1,007 1,009

2. Khèi lîng vµ kÝch thíc cña nguyªn tö

+ Khèi lîng tuyÖt ®èi cña c¸c nguyªn tö rÊt nhá nªn ngêi ta th-êng dïng khèi lîng nguyªn tö t¬ng ®èi tÝnh theo ®¬n vÞ nguyªn tö (u) hay ®¬n vÞ cacbon (®vC). 1 ®vC hay 1 u b»ng 1/12 khèi lîng cña nguyªn tö C ®ång vÞ 12.

+ Nguyªn tö ®îc coi nh cã d¹ng h×nh cÇu cã ®êng kÝnh

vµo kho¶ng 10 m (1 Å: Angstrom), trong khi ®ã h¹t nh©n còng cã thÓ coi lµ cã d¹ng h×nh cÇu cã ®êng kÝnh vµo

kho¶ng 1015 m. Nh vËy thÓ tÝch cña h¹t nh©n lµ v« cïng

nhá so víi kÝch thíc cña c¶ nguyªn tö, phÇn kh«ng gian bÞ chiÕm cña nguyªn tö chñ yÕu lµ kh«ng gian trèng.

3. §iÖn tÝch h¹t nh©n vµ sè khèi

+ C¸c h¹t proton vµ n¬tron (c¸c nucleon) trong h¹t nh©n liªn kÕt víi nhau b»ng lùc h¹t nh©n. §iÖn tÝch cña h¹t nh©n b»ng tæng ®iÖn tÝch cña c¸c proton. NÕu nguyªn tö cã P proton, th× sè ®¬n vÞ ®iÖn tÝch h¹t nh©n (tÝnh theo ®¬n vÞ ®iÖn tÝch t¬ng ®èi) lµ P, ®iÖn tÝch h¹t nh©n lµ P+. Do nguyªn tö trung hoµ ®iÖn nªn Sè ®iÖn tÝch h¹t nh©n = sè proton = sè electron. NÕu ký hiÖu Z lµ sè electron th× Z = P, v× thÕ ngêi ta hay dïng Z vµ P thay thÕ cho nhau.

+ Sè khèi cña nguyªn tè (A), b»ng tæng sè proton (P) vµ sè n¬tron (N). Theo b¶ng 1. 1, khèi lîng cña c¸c proton vµ n¬tron lín h¬n rÊt nhiÒu so víi khèi lîng cña electron nªn chóng lµ c¸c h¹t quyÕt ®Þnh khèi lîng nguyªn tö: A = Z + N = P + N.

4. Nguyªn tè ho¸ häc

4

+ Nguyªn tè ho¸ häc lµ ®¬n chÊt trong ®ã bao gåm c¸c lo¹i nguyªn tö cã cïng ®iÖn tÝch h¹t nh©n. §iÖn tÝch h¹t nh©n do sè proton quyÕt ®Þnh nªn tÊt c¶ c¸c nguyªn tö cña cïng mét nguyªn tè ho¸ häc ®Òu cã cïng sè proton vµ cïng sè electron. C¸c nguyªn tö cña mét nguyªn tè ho¸ häc cã thÓ cã sè n¬tron kh¸c nhau nªn sè khèi cã gi¸ trÞ kh¸c nhau.

+ Ngêi ta ®· biÕt 110 nguyªn tè trong ®ã cã 92 nguyªn tè ho¸ häc tån t¹i trong tù nhiªn, cßn l¹i lµ c¸c nguyªn tè ®îc tæng hîp nh©n t¹o.

5. Sè hiÖu nguyªn tö

+ Sè hiÖu nguyªn tö ®îc kÝ hiÖu lµ Z, b»ng sè ®¬n vÞ ®iÖn tÝch h¹t nh©n (P) vµ b»ng sè electron cã trong nguyªn tö cña nguyªn tè.

+ Sè hiÖu nguyªn tö cho ta biÕt sè proton trong h¹t nh©n hay sè ®iÖn tÝch cña h¹t nh©n nguyªn tö hay sè electron trong nguyªn tö hay sau nµy ta sÏ biÕt ®ã chÝnh lµ sè thø tù cña nguyªn tè trong b¶ng tuÇn hoµn Men®ªlªep.

+ Sè khèi A vµ sè hiÖu nguyªn tö Z lµ hai th«ng sè ®Æc tr-ng cña nguyªn tè ho¸ häc. BiÕt A vµ Z cã thÓ x¸c ®Þnh dÔ dµng sè n¬tron (N = A Z) cã trong h¹t nh©n nguyªn tö.

6. KÝ hiÖu nguyªn tö

C¸c nguyªn tè ho¸ häc kh¸c nhau vÒ sè ®¬n vÞ ®iÖn tÝch h¹t nh©n (Z) vµ sè khèi (A). V× thÕ ®Ó kÝ hiÖu nguyªn tö, ngêi ta kÝ hiÖu c¸c nguyªn tè theo c¸ch sau:

+ Ký hiÖu tªn nguyªn tè. Ký hiÖu nguyªn tè thêng cã tõ 1 ®Õn 2 ch÷ c¸i, ch÷ c¸i ®Çu tiªn viÕt in hoa. ThÝ dô Al lµ ký hiÖu chØ nguyªn tè nh«m; Br lµ ký hiÖu chØ nguyªn tè br«m; B lµ ký hiÖu chØ nguyªn tè bo.

+ Sè chØ sè khèi A ®îc viÕt díi d¹ng chØ sè trªn vµ bªn tr¸i kÝ hiÖu nguyªn tè.

5

+ Sè chØ sè ®iÖn tÝch h¹t nh©n (Z) ®îc viÕt díi d¹ng chØ

sè díi bªn tr¸i ký hiÖu cña nguyªn tè. ThÝ dô ký hiÖu:

cã nghÜa lµ nguyªn tè X cã sè khèi A vµ sè ®iÖn tÝch h¹t

nh©n lµ Z. lµ ký hiÖu cho nguyªn tö tè clo cã sè khèi lµ

35 vµ sè ®iÖn tÝch h¹t nh©n lµ 17.

7. §ång vÞ

C¸c lo¹i nguyªn tö cña cïng mét nguyªn tè ho¸ häc do kh¸c nhau vÒ sè n¬tron nªn cã sè khèi kh¸c nhau nhng tÝnh chÊt ho¸ häc vÉn nh nhau. C¸c lo¹i nguyªn tö nh vËy ®îc gäi lµ c¸c ®ång vÞ cña nguyªn tè ho¸ häc.

§ång vÞ lµ nh÷ng lo¹i nguyªn tö cña cïng mét nguyªn tè ho¸ häc cã cïng sè proton nhng kh¸c nhau vÒ sè n¬tron, do ®ã cã sè khèi A kh¸c nhau.

+ HÇu hÕt c¸c nguyªn tè ho¸ häc t×m thÊy trong tù nhiªn lµ hçn hîp cña nhiÒu ®ång vÞ. C¸c ®ång vÞ cña cïng mét nguyªn tè ho¸ häc cã sè n¬tron trong h¹t nh©n kh¸c nhau, nªn cã mét sè tÝnh chÊt vËt lÝ kh¸c nhau. Ch¼ng h¹n ®ång

vÞ cã tØ khèi lín h¬n, nhiÖt ®é nãng ch¶y vµ nhiÖt ®é

s«i cao h¬n ®ång vÞ .

8. Nguyªn tö khèi trung b×nh cña nguyªn tè

Nguyªn tö khèi cña nguyªn tè lµ nguyªn tö khèi trung b×nh cña hçn hîp c¸c ®ång vÞ cã trªn líp vá Tr¸i ®Êt. Trong tù

nhiªn nguyªn tè clo cã 2 ®ång vÞ chiÕm 75,53 % vµ

chiÕm 24,47%. Nguyªn tö khèi trung b×nh cña clo lµ :

6

ĀCl = 35. + 37. = 35,4894 ®îc lÊy trßn b»ng

35,5

9. Sù chuyÓn ®éng cña electron trong nguyªn tö

+ Theo mÉu hµnh tinh nguyªn tö cña R¬-d¬-pho vµ thuyÕt nguyªn tö cña Bo, c¸c electron chuyÓn ®éng trªn nh÷ng quü ®¹o trßn hay bÇu dôc gièng nh c¸c hµnh tinh quay quanh MÆt Trêi. Tuy nhiªn, c¸c electron lµ c¸c vi h¹t. B¶n chÊt vÒ chuyÓn ®éng cña c¸c vi h¹t hoµn toµn kh¸c so víi c¸c vËt thÓ vÜ m« mµ ta quan s¸t thÊy hµng ngµy vµ chØ cã thÓ m« t¶ ®óng b»ng c¬ häc míi – c¬ häc lîng tö.

+ Sù kh¸c biÖt c¨n b¶n nhÊt vÒ chuyÓn ®éng cña c¸c h¹t vi m« vµ vËt thÓ vÜ m« lµ tèc ®é. Trong nguyªn tö, c¸c electron chuyÓn ®éng víi tèc ®é gÇn b»ng tèc ®é ¸nh s¸ng v× thÕ kh«ng thÓ nãi ®Õn quü ®¹o chuyÓn ®éng cña nã. ChØ cã thÓ nãi ®Õn kh¶ n¨ng ph¸t hiÖn ®îc electron t¹i mét ®iÓm nµo ®ã gÇn h¹t nh©n nguyªn tö. Hay nãi c¸ch kh¸c ta cã thÓ ®Ò cËp ®Õn thêi gian lu l¹i cña electron t¹i mét ®iÓm nµo ®ã trong kh«ng gian hay x¸c suÊt cã mÆt electron.

+ Chia x¸c suÊt t×m thÊy electron cho thÓ tÝch kh«ng gian ®îc xem xÐt ta cã ®¹i lîng mËt ®é x¸c suÊt t×m thÊy electron. MËt ®é x¸c suÊt t×m thÊy electron cµng lín th× thêi gian lu electron t¹i vïng kh«ng gian ®ã cµng lín vµ ®iÖn tÝch ©m cña do electron g©y ra ®Ó cã t¸c ®éng víi c¸c h¹t kh¸c hay ®iÖn tÝch kh¸c cµng lín. MËt ®é x¸c suÊt t×m thÊy electron thay ®æi theo kho¶ng c¸ch ®Õn h¹t nh©n.

+ Electron cã thÓ cã mÆt ë bÊt k× vÞ trÝ nµo trong kh«ng gian cña nguyªn tö nhng mËt ®é x¸c suÊt cã mÆt electron kh«ng ®ång ®Òu. §Ó xÐt t¬ng t¸c cña electron víi h¹t

7

nh©n vµ víi c¸c electron kh¸c ngêi ta chØ quan t©m phÇn kh«ng gian mµ electron lu l¹i lín nhÊt gäi lµ obitan nguyªn tö. Obitan nguyªn tö (AO) lµ vïng kh«ng gian xung quanh h¹t nh©n tËp trung phÇn lín x¸c suÊt cã mÆt electron (kho¶ng 90%). Ngêi ta thêng biÓu diÔn obitan nguyªn tö b»ng mét mÆt cong ®êng nÐt liÒn bao lÊy vïng kh«ng gian chøa 90% x¸c suÊt t¹o thµnh h×nh ¶nh vÒ obitan nguyªn tö.

10. H×nh d¹ng c¸c obitan nguyªn tö

Khi chuyÓn ®éng trong nguyªn tö, n¨ng lîng cña c¸c electron cã gi¸ trÞ kh¸c nhau vµ kh«ng thay ®æi. Tuú theo n¨ng lîng cña electron, c¸c electron kh¸c nhau vÒ sù ph©n bè mËt ®é x¸c suÊt t×m thÊy electron ë vïng kh«ng gian xung quanh h¹t nh©n. Ngêi ta ph©n lo¹i c¸c obitan thµnh c¸c obitan s, obitan p, obitan d vµ obitan f ... dùa vµo n¨ng lîng vµ h×nh d¹ng cña mÆt cong bao lÊy kh«ng gian chøa 90% x¸c suÊt cã mÆt cña electron.

Obitan s : cã d¹ng h×nh cÇu, t©m lµ h¹t nh©n nguyªn tö.

Obitan p : gåm 3 obitan : px, py vµ pz cã d¹ng h×nh sè t¸m trßn xoay....

11. Líp electron

+ Trong nguyªn tö nhiÒu electron, c¸c electron ®îc ph©n lo¹i theo líp. C¸c electron trªn cïng mét líp cã cïng n¨ng lîng (nãi chÝnh x¸c h¬n n¨ng lîng xÊp xØ nhau).

+ Mét c¸ch t¬ng ®èi ngêi ta cã thÓ ph©n lo¹i electron thµnh líp bªn trong vµ bªn ngoµi. Khi ë líp bªn trong electron bÞ hót vµo h¹t nh©n m¹nh h¬n so víi electron ë líp bªn ngoµi. N¨ng lîng hót cã gi¸ trÞ ©m nªn ta nãi electron ë líp trong cã n¨ng lîng thÊp h¬n n¨ng lîng electron ë líp ngoµi.

8

+ C¸c líp electron ®îc ®Æc trng b»ng c¸c sè nguyªn n = 1, 2, 3, ….

n = 1 2 3 4 5 ......

Tªn líp : K L M N O .......

12. Ph©n líp electron

+ C¸c electron trªn cïng mét ph©n líp cã n¨ng lîng b»ng nhau. Sè ph©n líp electron trong mét líp b»ng chÝnh gi¸ trÞ cña trÞ sè chØ líp. Líp 1 cã 1 ph©n líp, líp 2 cã 2 ph©n líp .... Sè chØ ph©n líp cã thÓ sö dông mét ®¹i lîng nguyªn l hay ch÷ c¸i thêng øng víi gi¸ trÞ cña l. Gi¸ trÞ cña l lµ c¸c gi¸ trÞ nguyªn d¬ng kÓ c¶ 0. Gi¸ trÞ l lín nhÊt b»ng gi¸ trÞ (n – 1): 0, 1, 2, ... (n – 1). NÕu l = 0 th× ph©n líp ®îc ký hiÖu lµ s, l = 1 th× ph©n líp ®îc ký hiÖu lµ p, l = 2 th× ph©n líp ®îc ký hiÖu lµ d ...

+ Trong mçi líp, c¸c ph©n líp ®Òu ®îc ký hiÖu b»ng c¸c ch÷ c¸i b¾t ®Çu tõ ph©n líp s, ph©n líp p, ph©n líp d, ... Khi ®Ò cËp ®Õn ph©n líp electron ngêi ta kÕt hîp sè chØ líp vµ ch÷ chØ ph©n líp. ThÝ dô nÕu viÕt 2s lµ ký hiÖu chØ ph©n líp electron ®Çu tiªn cña líp thø 2. ViÕt 4d lµ ký hiÖu chØ ph©n líp electron thø 3 cña líp electron thø 4. ...

13. Obitan

+ Trong mét ph©n líp, c¸c electron ®îc ph©n biÖt vÒ sù ®Þnh híng cña obitan trong kh«ng gian.

+ Sè obitan trong mét ph©n líp l b»ng 2l + 1 lµ nh÷ng sè lÎ: 1, 3, 5, ... Ch¼ng h¹n ph©n líp s cã l = 0 nªn chØ cã 1 obitan hay 1 «lîng tö, ph©n líp p cã l = 1 nªn cã 2 x 1 + 1 = 3 obitan hay 3 « lîng tö ....

9

+ D¹ng cña obitan cã thÓ x¸c ®Þnh tõ ph©n líp electron. C¸c obitan s ®Òu cã d¹ng h×nh cÇu bÊt luËn nã thuéc vÒ líp nµo. C¸c obitan p ®Òu cã d¹ng h×nh sè 8 trßn xoay nh-ng kh¸c nhau vÒ sù ®Þnh híng trong kh«ng gian: c¸c obitan

px, py vµ pz ®Þnh híng t¬ng øng theo c¸c trôc x, y vµ z. ....

+ Tõ sè chØ líp (n) ta x¸c ®Þnh ®îc sè ph©n líp (b»ng gi¸ trÞ n). Tõ sè chØ ph©n líp (l) ta x¸c ®Þnh ®îc sè obitan trong 1 ph©n líp lµ (2l + 1). Tæng sè obitan trong líp

electron thø n b»ng = n2 obitan. Ta cã 1 obitan

duy nhÊt (1s) trong líp K (n = 1); 4 obitan (1 obitan 2s vµ 3 obitan 2p) trong líp L (n= 2); 9 obitan (1 obitan 3s, 3 obitan 3p vµ 5 obitan 3d) trong líp M (n = 3) ...

14. Møc n¨ng lîng obitan nguyªn tö

+ Khi tån t¹i trong nguyªn tö, electron ë trªn mét obitan ®Æc trng vµ cã gi¸ trÞ n¨ng lîng t¬ng øng ®îc gäi lµ møc n¨ng lîng obitan nguyªn tö (møc n¨ng lîng AO).

+ C¸c electron trªn c¸c obitan kh¸c nhau thuéc vÒ cïng mét ph©n líp cã n¨ng lîng nh nhau. ThÝ dô : øng víi n = 2, ta cã 2 ph©n líp lµ 2s vµ 2p. Ph©n líp 2s chØ cã mét obitan 2s. C¸c electron trªn ph©n líp 2s (hay obitan 2s) cã cïng n¨ng l-îng. C¸c electron cña c¸c obitan p trong ph©n líp 2p (3 obitan: 2px, 2py, 2pz) cã sù ®Þnh híng trong kh«ng gian kh¸c nhau, nhng chóng cã cïng møc n¨ng lîng obitan.

+ N¨ng lîng cña c¸c electron trªn c¸c obitan phô thuéc mét sè yÕu tè, Tuy nhiªn cã thÓ s¾p xÕp c¸c møc n¨ng lîng AO t¨ng dÇn theo tr×nh tù sau : 1s 2s 2p 3s 3p 4s 3d 4p 5s 4d 5p 6s 4f 5d 6p 7s 5f 6d 7p ...

LÏ ra n¨ng lîng cña electron trªn obitan t¨ng dÇn theo líp vµ ph©n líp, nhng khi cã nhiÒu electron, t¬ng t¸c gi÷a c¸c electron cã thÓ lµm thay ®æi t¬ng quan n¨ng lîng gi÷a

10

chóng nªn x¶y ra sù chÌn møc n¨ng lîng. Møc n¨ng lîng cña ph©n líp 4s thÊp h¬n so víi ph©n líp 3d, møc n¨ng lîng cña ph©n møc 5s thÊp h¬n so víi ph©n møc 4d, …

15. C¸c nguyªn lÝ vµ c¸c quy t¾c s¾p xÕp electron trong nguyªn tö (nguyªn lÝ v÷ng bÒn, nguyªn lÝ Pao-li vµ quy t¾c Hun)

a) Nguyªn lÝ v÷ng bÒn

+ Tr¹ng th¸i c¬ b¶n cña nguyªn tö lµ tr¹ng th¸i cã n¨ng l îng thÊp nhÊt. N¨ng lîng cña nguyªn tö b»ng tæng n¨ng lîng cña c¸c h¹t t¹o nªn nguyªn tö. NÕu chØ xÐt ®Õn c¸c electron, n¨ng lîng cña nguyªn tö b»ng tæng n¨ng lîng cña c¸c electron. Nh vËy ®Ó cã tr¹ng th¸i c¬ b¶n cña nguyªn tö c¸c electron chiÕm c¸c tr¹ng th¸i øng víi n¨ng lîng t¨ng dÇn tõ thÊp ®Õn cao. Hay nãi c¸ch kh¸c c¸c electron ®îc ph©n bè vµo c¸c obitan cã møc n¨ng lîng tõ thÊp ®Õn cao.

+ C¸c obitan ®îc ký hiÖu b»ng tæ hîp nl hay b»ng c¸c « lîng tö. Khi cÇn ph©n biÖt tr¹ng th¸i n¨ng lîng ngêi ta thêng vÏ c¸c « lîng tö cã ®é cao thÊp kh¸c nhau. ThÝ dô hai líp ®Çu tiªn cã sù ph©n bè c¸c obitan (« lîng tö) theo n¨ng lîng nh sau:

Obitan : 1s 2s, 2px, 2py, 2pz

b) Nguyªn lÝ Pao-li (Pauli)

+ Mét « lîng tö gièng nhau vÒ gi¸ trÞ sè líp (n), sè ph©n líp (l) vµ sè « lîng tö hay obitan trong mét ph©n líp. NÕu cã c¸c electron trªn mét « lîng tö th× chóng chØ cßn cã thÓ kh¸c nhau vÒ spin (hay ®¬n gi¶n lµ sù tù quay). Theo nguyªn lý Pao-li, tr¹ng th¸i cña electron ph¶i ®îc ph©n biÖt. V× thÕ, trªn

11

mét obitan chØ cã thÓ cã nhiÒu nhÊt lµ hai electron vµ khi ®ã hai electron nµy sÏ ph¶i kh¸c nhau vÒ spin.

+ §Ó biÓu thÞ electron trªn obitan, ngêi ta sö dông mét mòi tªn ®Æt trong « lîng tö. Mòi tªn cã chiÒu quay lªn trªn biÓu thÞ spin = +1/2 cßn mòi tªn cã chiÒu híng xuèng díi biÓu thÞ spin cña electron b»ng –1/2. Khi chØ cã mét electron trªn obitan th× electron ®ã ®îc gäi lµ electron ®éc th©n. Khi cã 2 electron trªn 1 obitan th× hai mòi tªn ph¶i cã chiÒu spin ngîc nhau vµ chóng ®îc gäi lµ c¸c electron ghÐp ®«i:

2 electron 1 electron

ghÐp ®«i ®éc th©n

+ Trong 1 líp thø n cã n ph©n líp, trªn mçi ph©n líp l¹i cã 2l

+ 1 obitan nªn trªn 1 líp cã n2 obitan, mçi obitan l¹i chØ cã

thÓ chøa ®îc tèi ®a 2 electron. Do ®ã, líp n cã tèi ®a 2 n2

electron.

+ Trªn ph©n líp thø l cã tèi ®a lµ 2l + 1 obitan nªn sÏ cã tèi ®a 2 x (2l + 1) electron. ThÝ dô ph©n líp s (l = 0) chØ cã mét obitan víi tèi ®a 2 electron. Ph©n líp p (l = 1) cã 3 obitan nªn cã tèi ®a 6 electron, ...

+ C¸c ph©n líp cã ®ñ sè electron tèi ®a (s2, p6, d10, f 14) ®îc gäi lµ ph©n líp b·o hoµ. C¸c ph©n líp cha ®ñ sè electron tèi ®a ®îc gäi lµ ph©n líp cha b·o hoµ.

c) Quy t¾c Hun (Hund)

Trong cïng mét ph©n líp, khi sè electron sè obitan, c¸c electron sÏ ®îc ph©n bè sao cho tæng ®¹i sè spin lµ lín nhÊt (hay cã tæng sè sè electron ®éc th©n víi spin ®Òu b»ng +1/2 lµ lín nhÊt).

- NÕu trªn obitan chØ cã 1 electron th× electron ®ã ®îc gäi lµ electron ®éc th©n. Electron nµy ph¶i cã spin b»ng +1/2.

12

- NÕu trªn 1 obitan cã 2 electron th× hai electron ®îc biÓu diÔn b»ng 2 mòi tªn: 1 mòi tªn híng lªn trªn (viÕt tríc) vµ mòi tªn cßn l¹i híng xuèng díi (viÕt sau). Kh«ng cã qu¸ hai electron trªn 1 obitan (nguyªn lý Paoli).

- NÕu cã 2 electron trªn 3 obitan 2p th× 2 electron ®Òu ph¶i cã spin = +1/2 vµ ®Æt ë hai « liªn tiÕp.

KÕt hîp nguyªn lý nguyªn lý v÷ng bÒn, nguyªn lý Paoli vµ quy t¾c Hun cã thÓ x¸c ®Þnh sù ph©n bè electron trong nguyªn tö cña c¸c nguyªn tè ho¸ häc. ThÝ dô sù ph©n bè electron trªn c¸c obitan cña nguyªn tö nit¬ ®îc biÓu diÔn nh sau:

N (Z = 7) :

1s2 2s2 2p3

16. CÊu h×nh electron

CÊu h×nh electron lµ sù ph©n bè c¸c electron theo líp, ph©n líp vµ obitan (« lîng tö). Th«ng thêng sù ph©n bè electron biÓu diÔn theo tõng líp vµ ph©n líp. Ch÷ sè chØ líp electron viÕt bªn tr¸i. Ch÷ c¸i chØ ph©n líp (s, p, d, f ...) ®-îc viÕt bªn ph¶i. Sè mò lµ sè electron trªn ph©n líp. NÕu viÕt cÊu h×nh electron b»ng « lîng tö ta sÏ cã c¸c electron trong tõng « lîng tö (hay obitan). §Ó viÕt ®îc cÊu h×nh electron cña nguyªn tö cÇn x¸c ®Þnh tæng sè electron ë vá nguyªn tö. S¾p xÕp c¸c electron theo thø tù n¨ng lîng cña obitan theo nguyªn lÝ v÷ng bÒn, nguyªn lÝ Paoli vµ quy t¾c Hun sau ®ã xÕp l¹i c¸c electron theo tõng líp. ThÝ dô vÒ cÊu h×nh electron cña mét sè nguyªn tè:

+ F (Z = 9) cã 9 electron ®îc xÕp vµo hai líp 1 vµ 2 nªn cÊu h×nh electron:

13

1s2 2s2 2p5

Tõ cÊu h×nh electron cña F ta thÊy líp vá ngoµi cïng cña F cã 7 electron vµ trong ®ã cã 1 electron ®éc th©n ë ph©n líp 2p.

+ Ar (Z = 18) cã 18 electron ®îc xÕp vµo 3 líp electron:

1s2 2s2 2p6 3s2 3p6

+ K (Z = 19) cã 19 electron. Theo c¸c quy t¾c vµ nguyªn lý trªn, líp thø 3 cßn ph©n líp 3d trèng nhng ph©n líp 4s cña líp thø 4 l¹i cã 1 electron:

1s2 2s2 2p6 3s2 3p6 4s1

Tõ cÊu h×nh electron cña nguyªn tö K ta thÊy líp ngoµi cïng cña K chØ cã 1 ph©n líp 4s víi 1 electron ®éc th©n.

17. Líp electron ngoµi cïng

C¸c electron thuéc líp ngoµi cïng cã t¸c dông gÇn nh quyÕt ®Þnh tÝnh chÊt cña chÊt vµ dÔ tham gia vµo sù h×nh thµnh liªn kÕt ho¸ häc.

a) C¸c nguyªn tö cã 8 electron líp ngoµi cïng ®Òu rÊt bÒn v÷ng, chóng kh«ng tham gia vµo c¸c ph¶n øng ho¸ häc. §ã lµ c¸c nguyªn tö cña c¸c khÝ hiÕm (trõ heli chØ cã 2 electron).

b) C¸c nguyªn tö cã Ýt (1, 2, 3) electron ë líp ngoµi cïng thêng lµ c¸c nguyªn tö kim lo¹i v× chóng dÔ nhêng ®i c¸c electron nµy ®Ó cã cÊu h×nh electron cña c¸c khÝ hiÕm.

c) C¸c nguyªn tö cã nhiÒu (5, 6, 7) electron ë líp ngoµi cïng th-êng lµ c¸c nguyªn tö phi kim v× chóng dÔ nhËn thªm electron ®Ó cã cÊu h×nh electron cña c¸c khÝ hiÕm.

14

d) C¸c nguyªn tö cã 4 electron ë líp ngoµi cïng cã thÓ lµ nguyªn tö kim lo¹i (thiÕc hay ch×) hay phi kim (cacbon hay silic).

b - C©u hái vµ bµi tËp

1. 1. Tõ c¸c sè liÖu vÒ khèi lîng c¸c h¹t cÊu t¹o nªn nguyªn tö cho trong b¶ng 1. 1, h·y chän c©u ®óng trong c¸c c©u sau:

A) Khèi lîng cña mét proton b»ng 1836 lÇn khèi lîng cña electron.

B) Khèi lîng cña mét proton b»ng 0,1836 lÇn khèi lîng cña electron.

C) Khèi lîng cña mét proton b»ng 18,36 lÇn khèi lîng cña electron.

D) Khèi lîng cña mét proton b»ng 183,6 lÇn khèi lîng cña electron.

Tr¶ lêi : §¸p ¸n A

1. 2. Chän ®Þnh nghÜa ®óng nhÊt. Nguyªn tè ho¸ häc lµ:

A. ®¬n chÊt, trong ®ã c¸c nguyªn tö cña chÊt cã cïng ®iÖn tÝch h¹t nh©n.

B. ®¬n chÊt, trong ®ã c¸c nguyªn tö cña chÊt cã cïng sè khèi.

C. hîp chÊt ho¸ häc trong ®ã c¸c nguyªn tö cã cïng nguyªn tö khèi.

D. hîp chÊt ho¸ häc trong ®ã c¸c ph©n tö cã cïng ph©n tö khèi.

Tr¶ lêi: §¸p ¸n A.

1. 3. Chän ®Þnh nghÜa ®óng nhÊt :

15

A) §ång vÞ lµ nh÷ng chÊt cã cïng ®iÖn tÝch h¹t nh©n Z ;

B) §ång vÞ lµ nh÷ng nguyªn tè cã cïng ®iÖn tÝch h¹t nh©n Z ;

C) §ång vÞ lµ nh÷ng nguyªn tè cã cïng sè khèi A ;

D) §ång vÞ lµ nh÷ng nguyªn tö cã cïng sè proton nhng kh¸c nhau vÒ sè n¬tron ;

1. 4. Trong tù nhiªn agon cã 3 lo¹i ®ång vÞ bÒn víi tØ lÖ % sè nguyªn tö b»ng :

0,337% 0,063 % 99,6 %

ë ®iÒu kiÖn tiªu chuÈn, thÓ tÝch cña 20 gam agon b»ng:

A. 12,444 lÝt; B. 11,789 lÝt; C. 11,200 lÝt; D. 11,204 lÝt

Tr¶ lêi: §¸p ¸n

1. 5. Sè nguyªn tö c¸c lo¹i cã trong 0,01 mol ph©n tö muèi

amoni nitrat b»ng:

A) 5,418.1022; B) 5,418. 1021; C) 6,02. 1022; D) 3,01.

1023;

Chän ®¸p ¸n ®óng.

Tr¶ lêi:

1. 6. Sè hiÖu nguyªn tö cho biÕt:

A) Sè proton trong h¹t nh©n nguyªn tö hay sè ®¬n vÞ ®iÖn

tÝch h¹t nh©n nguyªn tö.

B) Sè electron trong vá nguyªn tö.

C) Sè thø tù cña nguyªn tè trong b¶ng tuÇn hoµn.

D) C¶ A, B vµ C.

Chän ®¸p ¸n ®óng nhÊt.

16

Tr¶ lêi:

1. 7. C¸c líp electron ®îc ®¸nh sè b»ng c¸c sè nguyªn d¬ng: n = 1, 2, 3,.... vµ ®îc ký hiÖu b»ng c¸c ch÷ c¸i xÕp theo thø tù:

A) M, N, O, P ... B) L, M, N, O, ...

C) K, L, M, O, ... D) K, M, N, O, ...

Chän ®¸p ¸n ®óng.

1. 8. C¸c ph©n líp electron ®îc ®¸nh sè b»ng c¸c sè nguyªn d-¬ng (kÓ c¶ sè 0): l = 0, 1, 2, 3,.... vµ ®îc ký hiÖu b»ng c¸c ch÷ c¸i xÕp theo thø tù:

A) s, d, p, f, ... B) s, p, d, f ...

C) s, p, f, d, ... D) f, d, p, s, ...

Chän ®¸p ¸n ®óng.

1. 9. Líp M cã sè ph©n líp electron b»ng

A) 1 B) 2 C) 3 D) 4

Chän ®¸p ¸n ®óng.

1. 10. Líp M cã sè obitan tèi ®a b»ng

A) 3 B) 4 C) 9 D) 18

Chän ®¸p ¸n ®óng.

1.14. Trong 1 kg s¾t cã chøa bao nhiªu gam electron ? Cho biÕt mét mol nguyªn tö s¾t cã khèi lîng b»ng 55,85 g, mét nguyªn tö s¾t cã 26 electron.

1.15. Cho r»ng h¹t nh©n nguyªn tö vµ chÝnh nguyªn tö H cã d¹ng h×nh cÇu. H¹t nh©n nguyªn tö hi®ro cã b¸n kÝnh gÇn

®óng b»ng 106 nm, b¸n kÝnh nguyªn tö H b»ng 0,053 nm.

17

a) H·y tÝnh vµ so s¸nh thÓ tÝch cña toµn nguyªn tö vµ thÓ tÝch cña h¹t nh©n.

b) H·y tÝnh vµ so s¸nh khèi lîng riªng cña h¹t nh©n vµ nguyªn tö H.

Cho biÕt c«ng thøc tÝnh thÓ tÝch h×nh cÇu lµ V =

trong ®ã r lµ b¸n kÝnh h×nh cÇu.

1.16. Khèi lîng cña c¸c h¹t vi m« thêng ®îc tÝnh theo ®¬n vÞ cacbon (®vC) hay ®¬n vÞ nguyªn tö (u). H·y gi¶i thÝch c¸ch tÝnh ®¬n vÞ khèi lîng nµy ra kilogam.

1.17. Cho biÕt khèi lîng cña nguyªn tö C gÊp 11,905 lÇn khèi l-îng cña nguyªn tö hi®ro. H·y tÝnh khèi lîng nguyªn tö cña hi®ro ra ®vC vµ gam. Cho biÕt khèi lîng nguyªn tö C b»ng 12 ®vC.

Bµi 2

§iÖn tÝch vµ sè khèi cña h¹t nh©n1.19. Ch× lµ mét nguyªn tè ho¸ häc ®Æc biÖt cã Z = 82, th-

êng ®îc sö dông ®Ó lµm tÊm ch¾n phãng x¹. TØ lÖ sè n¬tron/sè proton trong nguyªn tö ch× ®îc coi lµ giíi h¹n bÒn cña h¹t nh©n. H·y x¸c ®Þnh tØ lÖ nµy.

1.20. Tæng sè p, n, e cña nguyªn tö nguyªn tè X lµ 10. Sè khèi cña nguyªn tö nguyªn tè X b»ng:

A. 3; B. 4; C. 6; D. 7

18

1. 21. Nguyªn tè X cã tæng sè h¹t b»ng 58, sè n gÇn b»ng sè p. TÝnh Z vµ A cña nguyªn tè X.

1. 22. Nguyªn tè X cã tæng sè h¹t b»ng 82, sè h¹t mang ®iÖn nhiÒu h¬n sè h¹t kh«ng mang ®iÖn lµ 22 h¹t. X¸c ®Þnh sè ®iÖn tÝch h¹t nh©n (Z), sè khèi (A) vµ viÕt kÝ hiÖu cña nguyªn tè X.

1. 23. Cho c¸c nguyªn tè X, Y, Z. Tæng sè h¹t trong c¸c nguyªn tö lÇn lît lµ 16, 58 vµ 78. Sù chªnh lÖch gi÷a sè khèi vµ nguyªn tö khèi kh«ng vît qu¸ 1 ®¬n vÞ. H·y x¸c ®Þnh c¸c nguyªn tè vµ viÕt kÝ hiÖu cña c¸c nguyªn tè.

1. 24. Trong d·y c¸c kÝ hiÖu c¸c nguyªn tö cña c¸c nguyªn tè ho¸ häc sau :

; ; ; ; ; ; ; ; ;

C¸c kÝ hiÖu nµo chØ cïng mét nguyªn tè ho¸ häc. Sö dông b¶ng tuÇn hoµn c¸c nguyªn tè ho¸ häc h·y x¸c ®Þnh c¸c nguyªn tè ®· cho. Cho biÕt tªn gäi cña nguyªn tè, sè h¹t n, p, e cÊu t¹o nªn 1 nguyªn tö cña c¸c nguyªn tè võa x¸c ®Þnh.

Bµi 3

§ång vÞ – nguyªn tö khèi trung b×nh

1.26. Trong tù nhiªn brom cã hai ®ång vÞ bÒn: chiÕm

54,5% sè nguyªn tö vµ chiÕm 45,5% sè nguyªn tö. H·y

t×m nguyªn tö khèi trung b×nh cña brom.

1.27. Trong tù nhiªn cña Ni tån t¹i ë 5 ®ång vÞ chñ yÕu víi hµm lîng nh sau:

19

67,76% 26,16% 1,25% 3,66% 1,17%

H·y x¸c ®Þnh nguyªn tö khèi trung b×nh cña Ni.

1.28. Mét nguyªn tè X cã hai ®ång vÞ víi tØ lÖ sè nguyªn tö lµ

. H¹t nh©n nguyªn tö X cã 35 proton. Trong mét nguyªn

tö cña ®ång vÞ thø nhÊt cã 44 n¬tron. Sè n¬tron trong mét nguyªn tö cña ®ång vÞ thø hai cã nhiÒu h¬n trong ®ång vÞ thø nhÊt lµ 2 n¬tron. TÝnh nguyªn tö khèi trung b×nh cña nguyªn tè X ( X).

1.29. Nguyªn tè X cã 3 ®ång vÞ lµ A1 chiÕm 92,3 %, A2 chiÕm

4,7 % vµ A3 chiÕm 3%. Tæng sè khèi cña ba ®ång vÞ b»ng

87. Sè n¬tron trong A2 nhiÒu h¬n A1 mét h¹t. Nguyªn tö

khèi trung b×nh cña X lµ X = 28,107.

a) H·y t×m A1, A2 vµ A3.

b) NÕu trong A1 cã sè n¬tron = sè proton. H·y t×m sè n¬tron trong mçi ®ång vÞ.

1.30. Cho mét dung dÞch chøa 8,19 g muèi NaX t¸c dông víi

mét lîng d dung dÞch AgNO3 thu ®îc 20,09 g kÕt tña.

a) T×m khèi lîng nguyªn tö vµ gäi tªn X.

b) X cã hai ®ång vÞ tù nhiªn trong ®ã ®ång vÞ thø nhÊt cã sè nguyªn tö nhiÒu h¬n ®ång vÞ thø hai 50%. H¹t nh©n ®ång vÞ thø nhÊt cã Ýt h¬n h¹t nh©n ®ång vÞ thø hai hai n¬tron. T×m sè khèi cña mçi ®ång vÞ.

1.31. Cho biÕt khèi lîng nguyªn tö trung b×nh cña clo lµ

35,4894. Clo trong tù nhiªn cã hai ®ång vÞ lµ vµ .

H·y tÝnh phÇn tr¨m sè nguyªn tö, phÇn tr¨m sè mol cña hai ®ång vÞ cña clo.

20

1.33. Trong tù nhiªn Oxi cã ba ®ång vÞ: ; cacbon

cã hai ®ång vÞ: . Hái cã thÓ cã bao nhiªu lo¹i ph©n

tö khÝ cacbonic hîp thµnh tõ c¸c ®ång vÞ trªn? ViÕt c«ng thøc ph©n tö vµ tÝnh ph©n tö khèi cña chóng.

1.34. Nguyªn tö khèi trung b×nh cña clo lµ 35,5, trong ®ã clo

®ång vÞ 37 chiÕm 24,47% sè nguyªn tö. Hái chiÕm bao

nhiªu phÇn tr¨m vÒ khèi lîng trong HClO4 (víi H lµ ®ång vÞ

, O lµ ®ång vÞ ) ?

Bµi 4

ChuyÓn ®éng cña electron trong nguyªn tö

obitan nguyªn tö1.35. NÕu gi¶ ®Þnh r»ng, c¸c electron chuyÓn ®éng trªn quü

®¹o th× c¸c electron chuyÓn ®éng nhanh hay chËm? H·y gi¶i thÝch.

1.36. Trong nguyªn tö hi®ro, mËt ®é x¸c suÊt cã mÆt cña electron biÕn thiªn thÕ nµo theo kho¶ng c¸ch tÝnh tõ h¹t nh©n.

1. 37. Obitan nguyªn tö lµ g×? Obitan nguyªn tö cã giíi h¹n hay kh«ng?

1.38. Trong nguyªn tö tuú theo tr¹ng th¸i n¨ng lîng electron, ngêi ta cã thÓ ph©n lo¹i c¸c obitan nh thÕ nµo?

1.39. Ph©n biÖt h×nh d¹ng vµ sù ®Þnh híng cña c¸c obitan s vµ p?

21

1. 40. V× sao obitan nguyªn tö cña hi®ro lín h¬n obitan nguyªn tö cña heli?

Bµi 5

LuyÖn tËp

1. 42. Khi phãng chïm tia vµo líp nguyªn tö vµng ngêi ta thÊy

r»ng trong kho¶ng 108 h¹t cã mét h¹t gÆp h¹t nh©n. H·y

x¸c ®Þnh tØ sè gÇn ®óng vÒ ®êng kÝnh cña h¹t nh©n

so víi ®êng kÝnh cña nguyªn tö.

1. 44. C¸c nguyªn tè ho¸ häc cã tØ lÖ sè n¬tron/sè proton lín h¬n tØ lÖ nµy trong nguyªn tö ch× thêng kh«ng bÒn vµ tù ph©n huû thµnh c¸c nguyªn tè kh¸c. Dùa vµo b¶ng tuÇn hoµn

a) H·y x¸c ®Þnh tØ lÖ sè n¬tron/sè proton cña c¸c nguyªn tè cã sè hiÖu nguyªn tö b»ng 90, 91, 92.

b) Cho biÕt c¸c nguyªn tè nµy cã bÒn kh«ng ?

1. 45. Coi nguyªn tö flo ( ) nh lµ mét khèi cÇu cã ®êng kÝnh

b»ng 1,00.10-1 nm vµ h¹t nh©n cã ®êng kÝnh b»ng 1,00.10-

15 nm. H·y tÝnh:

a) Khèi lîng h¹t nh©n nguyªn tö flo (ra kg) dùa vµo b¶ng 1.1 (SGK).

b) TØ lÖ thÓ tÝch cña toµn nguyªn tö flo vµ thÓ tÝch cña h¹t nh©n.

c) TÝnh khèi lîng riªng cña h¹t nh©n nguyªn tö flo.

1. 46. Trong tù nhiªn silic tån t¹i víi hµm lîng c¸c ®ång vÞ:

lµ 92%, lµ 5% vµ lµ 3%. TÝnh nguyªn tö khèi trung

b×nh cña silic.

22

1. 47. Khi ®iÖn ph©n 75,97 gam muèi ¨n nguyªn chÊt (NaCl) ngêi ta thu ®îc 29,89 gam natri kim lo¹i (Na) vµ khÝ clo (Cl2). H·y x¸c ®Þnh nguyªn tö khèi cña clo. Cho biÕt nguyªn tö khèi cña natri b»ng 22,99.

bµi 6

líp vµ ph©n líp electron

1.53. Electron 2p1 ë líp vµ ph©n líp nµo ? VÏ h×nh d¹ng cña

obitan chøa electron nµy.

1.54. H·y gi¶i thÝch sù s¾p xÕp c¸c electron vµo c¸c obitan trong nguyªn tö nit¬ (Z = 7) ®Ó minh ho¹ cho c¸c nguyªn lÝ v÷ng bÒn, nguyªn lÝ Pau-li vµ quy t¾c Hun.

1.55. H·y gi¶i thÝch vµ so s¸nh viÖc s¾p xÕp electron vµo c¸c « lîng tö vµ vµo c¸c møc n¨ng lîng.

Bµi 7

N¨ng lîng electron trong nguyªn töcÊu h×nh electron nguyªn tö

1.56. H·y cho biÕt sè obitan cã ë líp O (n = 5)

A) 4 B) 9 C) 16 D) 25

Chän ®¸p ¸n ®óng.

1.57. ViÕt cÊu h×nh electron cña nguyªn tö c¸c nguyªn tè sau :

6C ;8O ; 11Na ; 13Al ; 17Cl ; 20Ca.

23

1.58. Sö dông b¶ng tuÇn hoµn h·y x¸c ®Þnh c¸c nguyªn tè vµ viÕt cÊu h×nh electron theo « lîng tö nÕu cho biÕt sè electron cña c¸c nguyªn tè trªn tõng líp nh sau :

a) 2, 2 b) 2, 5 c) 2, 8, 5

d) 2, 8, 3 e) 2, 8, 7 f) 2, 8, 8, 2

1.59. Sè hiÖu nguyªn tö vµ ký hiÖu cña nguyªn tè cã ph©n bè c¸c electron líp ngoµi cïng trong nguyªn tö:

1)

2s2 2p5

lµ: A) 5, B B) 7, NC) 8, O D) 9, F

2)

3s2 3p4

lµ: A) 4, Be B) 6, C C) 7, ND) 16, S

Chän ®¸p ¸n ®óng.

1.60. Nªu khuynh híng biÕn ®æi sè electron ë líp ngoµi cïng cña nguyªn tö c¸c nguyªn tè ho¸ häc khi sè hiÖu nguyªn tö t¨ng dÇn ?

1.61. Sö dông b¶ng tuÇn hoµn, xÐt c¸c nguyªn tè cã sè hiÖu nguyªn tö tõ 1 ®Õn 36, h·y x¸c ®Þnh c¸c nguyªn tè mµ nguyªn tö cã :

1) 8 electron ë líp ngoµi cïng:

A) Ne, Ar, Kr; B) Ne, Ar, Fe;

C) Ne, Ar, Fe, Kr; D) Ar, Fe, Kr.

Chän ®¸p ¸n ®óng.

2) 2 electron ë líp ngoµi cïng:

A) Be, Mg

24

B) Be, Mg vµ 8 nguyªn tè nhãm phô tõ Sc ®Õn Zn (trõ Cr vµ Cu).

C) 8 nguyªn tè nhãm phô tõ Sc ®Õn Zn (trõ Cr vµ Cu).

D) Be, Mg vµ 10 nguyªn tè nhãm phô tõ Sc ®Õn Zn.

Chän ®¸p ¸n ®óng.

1.62. H·y viÕt cÊu h×nh electron ®Çy ®ñ vµ cho biÕt sè hiÖu nguyªn tö cña c¸c nguyªn tè cã líp electron ngoµi cïng nhsau :

a) 2s1 b) 2s2 2p3 c) 2s2 2p6 d) 3s2

e) 3s2 3p1 f) 3s2 3p4 g) 3s2 3p5 h) 4s2 4p2

Bµi 8

luyÖn tËp ch¬ng 11.63. H·y cho biÕt sè electron tèi ®a cã thÓ ph©n bè trªn líp O

(n = 5)

A) 25 B) 30 C) 40 D) 50

Chän ®¸p ¸n ®óng.

1.64. ViÕt cÊu h×nh electron cña magie (Z = 12), photpho (Z = 15) vµ cho biÕt nguyªn tè nµo lµ kim lo¹i, nguyªn tè nµo lµ phi kim.

1.65. X¸c ®Þnh cÊu h×nh electron cña nguyªn tö «xi (Z = 8) trong c¸c cÊu h×nh sau ®©y.

A) 1s2 2s2 2p3 B) 1s2 2s2 2p4 C) 1s2 2s3 2p4 D) 1s2 2s2

2p6

Chän ®¸p ¸n ®óng.

25

1.66. Nguyªn tö cña nguyªn tè P (Z = 15) cã sè electron ®éc th©n b»ng:

A) 1 B) 2 C) 3 D) 4

Chän ®¸p ¸n ®óng.

1. 67. Cho nguyªn tè X cã Z = 16. H·y

a) x¸c ®Þnh tæng sè electron cña nguyªn tè.

b) viÕt c«ng thøc biÓu diÔn cÊu h×nh electron nguyªn tö cña X.

c) x¸c ®Þnh tæng sè electron ngoµi cïng, sè electron lo¹i s vµ lo¹i p.

d) x¸c ®Þnh nguyªn tè X lµ kim lo¹i hay phi kim.

1.68*. Trong ph©n tö cã tæng sè h¹t (p, n, e) lµ 140 h¹t,

trong ®ã sè h¹t mang ®iÖn nhiÒu h¬n sè h¹t kh«ng mang ®iÖn lµ 44 h¹t. Sè khèi cña nguyªn tö M lín h¬n sè khèi cña nguyªn tö X lµ 23. Tæng sè h¹t (p, n, e) trong nguyªn tö M nhiÒu h¬n trong nguyªn tö X lµ 34 h¹t. ViÕt cÊu h×nh electron cña c¸c nguyªn tö M vµ X. ViÕt c«ng thøc ph©n tö cña hîp chÊt.

1.69*. Hîp chÊt Y cã c«ng thøc MX2 trong ®ã M chiÕm 46,67%

vÒ khèi lîng. Trong h¹t nh©n M cã sè n¬tron nhiÒu h¬n sè proton lµ 4 h¹t. Trong h¹t nh©n X sè n¬tron b»ng sè proton.

Tæng sè proton trong MX2 lµ 58.

a) T×m AM vµ AX ;

b) X¸c ®Þnh c«ng thøc ph©n tö cña MX2.

26