I I

TALIJANSKI I USTAKO-DOMOBRANSKI DOKUMENTI

BR. 132

I Z V J E T A J K O M A N D E K R A L J E V S K I H K A R A B I N J E R A K l S T A N J E OD 1 L I P N J A 1942 GOD. O UBISTVU G R U P E RODO-

LJUBA I P A L J E N J U KUA U REJONU K I S T A N J E

KOMANDA KRALJEVSKIH KARABINJERA DALMACIJA STANICA KISTANJE IX MOBILNI BATALJON

Br. 300/1 P /110 otsek III Kis tan je , 1.6-1942-XX

PREDMET: Izv je ta j .

GUVERNERU D A L M A C I J E Z a d a r

Dana 30. o.m.1 u zoni K i s t a n j e Erven ik jedinice mil ici je , vo jske i k a r a b i n j e r a rad i represa l i ja zapali le su 80 s t anben ih kua. U toku akci je ub i j en i su BEZBRADICA Spiro, BEZBRADICA Joso, BEZBRADICA Milo, BEZBRADICA Marko, BEZBRADICA Ign ja t , BEZBRADICA Pavle , GRULOVI Jovan , sve p ravos lavn i se l jac i p r ipadnic i n a o r u a n i h bandi i d r u g a petor ica koj i jo nisu iden-t i f ikovani 2 a kod jednog od n j i h je naen au tomatsk i pi tol j 6,35. Sem toga, zap l i j en jeno je vie grla k r u p n e i s i tne roga te s toke koja je p r i k u p l j e n a u garn izonu Mokro Pol je . U zoni n i j e naen n iko od s t anovn ika . Vojnici koj i su oper i ra l i n isu imal i n ikakav sukob i n ikakav incident . I zv je t a j je dos tav l jen p i smom usl i jed prek ida te legra fske l ini je .

(M.P.)

PORUNIK KOMANDIR TENENZE Giane t to Rogani

G u v e r n a t o r a t Dalmaci je 5 l i pan j 1942/XX

23675/2479

1 Odnosi se na 30 svibanj. ' Ovo su bili stanovnici zaseoka Bezbradica a ne partizani.

505

i

BR. 133

U P U T S T V O GENERALA MARIA ROATTE OD 2 L I P N J A 1942 GOD. O RASPOREDU I ODBRANI IZOLOVANIH T A L I J A N S K I H

POSADA

VISA KOMANDA ORU2ANIH SNAGA SLOVENIJA DALMACIJA

Opera t ivna sluba

br . 12030 pov je r l j i vo V.P. 10 2 l i pn ja 1942 XX

P r e d m e t : Raspored i odbrana izolovanih g r u p a kr . k a r a b i n j e r a i s l inih.1

Izos tavl jeni naslovi 2

I) -, Zbog s i tuac i je bie neophodno da se izolovane g r u p e kr . ka r ab in j e r a , f inanc i j ske strae, pogran ine milici je, c rn ih koul ja , met ropol i t an i itd-, bilo u podreenos t i vo jn ih v las t i ili ne, r a sporede za o d b r a n u t ako da bi mogli e f ikasno da se o d u p r u even tua ln im napad ima .

II) O v a j raspored se sas toj i od: organizac i je s m j e t a j a (pukarnice za ind iv idua lno i au to -

ma t sko o ru j e pukarnice na po jed in im viim prozo-r ima za b a c a n j e run ih bombi za t i tn ih zidova bod-l j ikave ice);

organ izovan je blokada ma l ih o tporn ih taaka (zasjede za . puke i au tomat sko oru je gusta bod l j ikava ica k r -

st i la ili ve l ike pok re tne prepreke) ; i s p r a n j a v a n j e s t r i je l i ta oko bod l j ikav ih mjes t a ; odgova ra jue s n a b d i j e v a n j e munic i jom.

III) Zapazio s a m na vie sek tora da su mesta k r . k a r a b i n j e r a , f inanc i j ske s t rae i td. na ma lo j r azda l j in i od o tporn ih ili b lok i ran ih mjes t a ko ja dri vojska . U t a k v o m s l u a j u se naroi to s a v j e t u j e s t a p a n j e dv i j e slube, s j e d i n j u j u i ih na istom u t v r e n o m mjes tu , d o p u n j u j u i j e ako zah t i j eva s lua j (to moe da dopust i r edukc i ju osoblja ili da os igura vei e f eka t ako snage os tanu potpune) .

1 Ova mjera, tj. povlaenje manjih talijanskih posada i njihovo grupisanje u veim garnizonima i utvrivanje tih garnizona, uslijedila je kao reakcija na akcije partizanskih jedinica, koje su naroito u svibnju postale i brojne i uspjene. Na osnovu ovog uputstva podreene komande su izdale odgovarajua nareenja u kojima su precizirale koje posade treba da se ukinu i povuku u jaa uporita.

2 Tako stoji u dokumentu, a misli se na to da su izostavljeni na-slovi jedinicama, komandama i ustanovama kojima je uputstvo poslato.

506

Kada razlozi ins t i tuc i je p reko koj ih se ne moe prei, za-b r a n j u j u p e r m a n e n t n o s j e d i n j a v a n j e ove vrste , s a v j e t u j e se da se ono vr i ba r od veeri do zore-K o m a n d e divizi ja , t r u p e Zadar i pogran ine s t rae V a rmi j skog korpusa r i j eke ter i tor i je , neka se sporazumu sa pol i t ikim v las t ima od ko j ih zavise g r u p e o ko j ima je r i je, za brzu p r i m j e n u ovih m j e r a pobr inuv i se neposredno tamo g d j e je po t r ebno za o d b r a n b e n e radove.

Genera l k o m a n d a n t M. Roatta

BR. 134

IZVJETAJ ZAPOVJEDNITVA DRUGE ORUNIKE PUKOV-NIJE U GOSPIU OD 2 LIPNJA 1942 GOD. O BORBAMA PROTIV PARTIZANA U LICI, GORSKOM KOTARU I KNINSKOJ KRAJINI

U DRUGOJ POLOVINI SVIBNJA

ZAPOVJEDNICTVO 2. ORUZNICKE PUKOVNIJE

J.S- Bro j 248 Ta j . U Gospiu, d n e 2. l i pn ja 1942.

Predmet: Doglasno izvjee za d r u g u polovinu mjeseca s v i b n j a 1942.

1. VRHOVNOM ORUNIKOM ZAPOVJEDNITVU ZA-GREB

2. Z A P O V J E D N I T V U 1. 3. 4. 5. i 6. ORUZNIKE P U K O V -N I J E

3. Z A P O V J E D N I T V U ZA UTVRIVANJE GRANICE SA-R A J E V O

4. R A V N A T E L J S T V U ZA J A V N I RED I S IGURNOST ZAGREB

5. Z A P O V J E D N I T V U U S T A K E NADZORNE SLUBE (GLAVNO POBONITVO, O P A T I K A UL. 1) II. Z A -GREB

6. Z A P O V J E D N I T V U I. II. i III. DOMOBRANSKOG ZBORA

Na t e m e l j u zapovjed i Vrhovnog orunikog zapovjedni tva (J.S. Br. 320) Taj- od 31. s r p n j a 1941. a p r ema p r i k u p l j e n i m poda t -cima p red laem izvjee o p r i l i k a m a j avne s igurnost i na podru ju ove pukovn i j e za v r i j e m e minu l ih 15 dana u s l iedeem:

507

I . OPA U N U T A R N J A SITUACIJA:

1.) RASPOLOENJE NARODA OBZIROM NA VANJSKE I UNUTARNJE PRILIKE I DOGODAJE:

Raspoloenje h rva t skog na roda na p o d r u j u p u k o v n i j e p ro -sjeno je dobro i ako se u pos l j edn je v r i eme opaa jaa apa t i j a p r e m a dogoa j ima iz oblast i u n u t a r n j e i v a n j s k e poli t ike. Isto t ako popu ta i in te res za dogoa je na razn im ra t i t ima i ako je n a na rod uv je r en , da jed ino o ishodu r a t a ovisi i naa n a r o d n a b u -dunost . Mora l i borbeni duh je u opem o p a d a n j u . Ovome su uzrok nes reene poli t ike, a jo vie ekonomske pri l ike, opa ne -staica ivea i ostal ih po t reba za ivot, te usp jena p romiba od s t r a n e na ih pro t ivnika , koja u opoj nesreenos t i nalazi p lodno tlo za svo j p r o t u d r a v n i rad. P redugo t r a j a n j e r a t a te n e s u m n j i v i uspjesi pa r t i zansk ih odjela , koj i pod svojom vlau i t e ro rom dre vei dio pukovn i j skog te r i to r i ja , v r lo nega t ivno d j e l u j u na d u h i o tpo rnu snagu h rva t sk ih n a r o d n i h s lojeva tako, da se u z a d n j e v r i j e m e opaa el ja za nek im kompromisom izmeu H r v a t a ka to -l ika i grkois tonjaka- Ovo se ve i u p raks i p rovodi od s t r ane sa -mog puans tva u m j e s t i m a g d j e je ono pomi jeano ili g d j e po je -dina katol ika sela g ran ie sa grkois tonjakim. Sve ovo po jaava ope nespokojs tvo i zabr inutos t za s u t r a n j i c u t im vema to p a r -t izanske b a n d e n e k a n j e n o n a p a d a j u naa sela, m a n j e posade, orunike posta je , j a v n e urede, p r o m e t n e u r e a j e i d r u g e vane objekte , a nae snage usl i jed n j i h o v e premonos t i obino podlegnu. K r e t a n j e i p rome t na gotovo sv ima k o m u n i k a c i j a m a je ugroen, to u vel ikoj m j e r i oteava rad na s r e i v a n j u opih pr i l ika .

Na p o d r u j u kr i la Kn in provodi se od s t r ane na ih v las t i pol i t ika s m i r e n j a izmeu H r v a t a i Srba, no s u z b i j a j u je pa r t i zan i svo jom promibom i akc i jom na te renu . Tako su 10- s v i b n j a 1942. u selu Z r m a n j a Vrelo pobili c i je lu opinsku u p r a v u koja se sas to ja la od samih Srba vo l jn ih na s u r a d n j u sa Hrva t ima , a ko jo j nae vlas t i n isu bile u s t a n j u da dadu ma k a k v u pomo ni za t i tu . O v a j s lua j o d j e k n u o j e vr lo neugodno m e u p romica te l j ima ove poli t ike, a isto tako i meu s amim grkois tonjac ima, te e se u budue m e u n j i m a teko nai l judi , koj i b i se pr imi l i bilo kakve j avne f u n k c i j e iz s t r aha za goli ivot- Izgleda, da ni saveznic ima ne ide u r aun ova pol i t ika smi r ivan ja , j e r je o m e t a j u kolikogod mogu nastojei , da se s a d a n j e pr i l ike to due odre, kako bi o p r a v -dal i svoje zad ravan j e u na im k ra j ev ima .

Na p o d r u j u kr i la Gospi pr i l ike su jo tee. Nae vlas t i po-k u a v a j u da p r o m i j e n j e n i m pol i t ikim kursom p r i m i r i v a j u i d j e -l u j u na n a r o d n e mase, naro i to na grkois tonjake , no kod ovoga n e m a j u n ikakvog usp jeha . Ovo zato j e r one u s tva r i n e m a j u n i -k a k v e vlasti , poto je ona sva u r u k a m a Ta l i j ana , a p o k r a j toga vei dio podru ja par t i zan i dre vrsto u svo j im r u k a m a .

508

Na podruju kri la Senj anglofilski, jugofilski i komunistiki or ient i rani pojedinci u kotarevima Novi, Kral jevica i Crikvenica podravaju t a jnu promibu u korist Engleske, Amer ike i Rusije. Kod ovog, i ako se n i je moglo utvrdit i , ues tvuju i idovi izbjeglice iz ue Hrvatske, kojih ima vei broj u spomenut im mjest ima. Na-rod stojei pod terorom part izana, a nemajui nikakove zatite od naih, a jo m a n j e od saveznikih vojnih vlasti, p r ima ovu promibu kao gotovu s tvar i op red je l ju je se za nj ih .

Pr isutnost ta l i janskih oruanih snaga na naem ter i tor i ju ne-gat ivno d je lu je na duh, moral i raspoloenje naeg naroda. Ove snage ne samo to su gotovo posve pasivne kad se radi o zatiti hrvatskih interesa, ve nj ihova kolaboracija sa grkoistonjacima naroito etnicima, izaziva k