TAM PARAGRAF ŞİMDİ PARAGRAF DÜNYASINA KAPI AÇMA … · 2018-10-09 · Birinci vazifen, Türk istiklâlini, Türk Cumhur iyeti'ni, ilelebet muhafaza ve müdafaa etmektir. Mevcudiyetinin

TAM PARAGRAF Sözel Mantık ve

Görsel Okuma Soru İlaveli Bu kitapta neler var? Her bölümün başında konu kazanımlarının verildiği eğlenceli konu özetleri >> Haydi Öğrenelim Bölümle ilgili paragraf soru çözümlerinin püf noktaları >> Soru Çözme Teknikleri Kazanımların hatırlatıldığı önemli ip uçları >> Vitaminler Kazanım odaklı, son müfredata uygun, 336 sorudan oluşan sözel mantık, görsel okuma ve paragraf testleri >> Testleri Çözelim Tüm paragraf konularının yer aldığı 476 sorudan oluşan sınavlara hazırlık Tam Paragraf Deneme Testleri >> Deneme Testleri

ŞİMDİ PARAGRAF

DÜNYASINA KAPI AÇMA ZAMANI

AD, SOYAD:

OKUL:

SINIF:

NUMARA:

2

Son Müfredata Göre Gözden Geçirilmiş, Sözel Mantık ve Görsel Okuma İlaveli

TAM PARAGRAF

Yazar: Ali ÜNLÜ

Editörler: Nur ÖZBALCI

Müberra ÜNLÜ Baskı:

Olgun-Çelik Ofset Ltd. Şti. Büsan OSB Fevzi Çakmak Mah. 10670 Sk. No: 26/D

Karatay/KONYA Tel: 0.332 342 32 20 Sertifika No: 28237

Baskı Tarihi: Eylül 2018 Yayıncı Sertifika No: 10418

ISBN: 978-605-83204-1-3

Büsan Sanayi 10638 Sk. KTM İş Merkezi No: 14 Karatay/KONYA

Tel: 0.332 342 65 64 – GSM: 0532 546 12 86 www.artibiryayinlari.com // [email protected]

© Bu kitabın tüm yayın hakları 1ARTIBİR YAYINLARI’na aittir. Kitaptaki özgün metin,

soru, şekil ve resimlerin tamamının veya bir kısmının Fikir ve Sanat Eserleri Kanunu uyarınca yayınevi ve yazarının yazılı izni olmaksızın elektronik, mekanik, fotokopi ya

da başka bir şekilde çoğaltılması, yayımlanması ve dağıtılması yasaktır.

3

İÇİNDEKİLER

İSTİKLAL MARŞI

Korkma, sönmez bu şafaklarda yüzen al sancak;

Sönmeden yurdumun üstünde tüten en son ocak.

O benim milletimin yıldızıdır, parlayacak;

O benimdir, o benim milletimindir ancak.

Çatma, kurban olayım, çehrene ey nazlı hilal!

Kahraman ırkıma bir gül... Ne bu şiddet, bu celal?

Sana olmaz dökülen kanlarımız sonra helal;

Hakkıdır, Hakk'a tapan, milletimin istiklal.

Ben ezelden beridir hür yaşadım, hür yaşarım.

Hangi çılgın bana zincir vuracakmış? Şaşarım!

Kükremiş sel gibiyim: Bendimi çiğner, aşarım;

Yırtarım dağları, enginlere sığmam taşarım.

Garb'ın afakını sarmışsa çelik zırhlı duvar;

Benim iman dolu göğsüm gibi serhaddim var.

Ulusun, korkma! Nasıl böyle bir imanı boğar,

''Medeniyet!'' dediğin tek dişi kalmış canavar?

Arkadaş! Yurduma alçakları uğratma sakın;

Siper et gövdeni, dursun bu hayasızca akın.

Doğacaktır sana va'dettiği günler Hakk'ın...

Kim bilir, belki yarın, belki yarından da yakın.

Bastığın yerleri ''toprak!'' diyerek geçme, tanı!

Düşün altındaki binlerce kefensiz yatanı.

Sen şehid oğlusun, incitme, yazıktır, atanı:

Verme, dünyaları alsan da bu cennet vatanı.

Kim bu cennet vatanın uğruna olmaz ki feda?

Şüheda fışkıracak toprağı sıksan, şüheda!

Canı, cananı, bütün varımı alsın da Huda,

Etmesin tek vatanımdan beni dünyada cüda.

Ruhumun senden İlahi şudur ancak emeli:

Değmesin ma'bedimin göğsüne na-mahrem eli;

Bu ezanlar -ki şehadetleri dinin temeli-

Ebedi, yurdumun üstünde benim inlemeli.

O zaman vecd ile bin secde eder -varsa- taşım;

Her cerihamda, İlahi, boşanıp kanlı yaşım,

Fışkırır ruh-i mücerred gibi yerden na'şım!

O zaman yükselerek Arş'a değer, belki, başım.

Dalgalan sen de şafaklar gibi ey şanlı hilal!

Olsun artık dökülen kanlarımın hepsi helal.

Ebediyyen sana yok, ırkıma yok izmihlal:

Hakkıdır, hür yaşamış, bayrağımın hürriyet;

Hakkıdır, Hakk'a tapan, milletimin istiklal.

Mehmet Âkif ERSOY

4

GENÇLİĞE HİTABE

Ey Türk Gençliği!

Birinci vazifen, Türk istiklâlini, Türk Cumhuriyeti'ni, ilelebet muhafaza ve müdafaa etmektir.

Mevcudiyetinin ve istikbalinin yegâne temeli budur. Bu temel senin en kıymetli hazinendir. İstikbalde dahi seni bu hazineden mahrum etmek isteyecek, dahili ve harici bedhahların ola-caktır. Bir gün, istiklâl ve cumhuriyeti müdafaa mecburiyetine düşersen, vazifeye atılmak için, içinde bulunacağın vaziyetin imkân ve şeraitini düşünmeyeceksin! Bu imkân ve şerait, çok na-müsait bir mahiyette tezahür edebilir. İstiklâl ve cumhuriyetine kastedecek düşmanlar, bütün dünyada emsali görülmemiş bir galibiyetin mümessili olabilirler. Cebren ve hile ile aziz vatanın kaleleri zapt edilmiş, bütün tersanelerine girilmiş, bütün orduları dağıtılmış ve memleketin her köşesi bilfiil işgal edilmiş olabilir. Bütün bu şeraitten daha elim ve daha vahim olmak üzere, memleketin dahilinde, iktidara sahip olanlar gaflet ve dalâlet ve hatta hıyanet içinde bulunabi-lirler. Hatta bu iktidar sahipleri şahsi menfaatlerini, müstevlilerin siyasi emelleriyle tevhit ede-bilirler. Millet, fakr-ü zaruret içinde harap ve bitap düşmüş olabilir.

Ey Türk istikbalinin evladı! İşte, bu ahval ve şerait içinde dahi vazifen, Türk İstiklâl ve Cum-huriyeti'ni kurtarmaktır! Muhtaç olduğun kudret, damarlarındaki asil kanda mevcuttur! (1927)

5

İÇİNDEKİLER

İÇİNDEKİLER

BAŞLARKEN PARAGRAF DÜNYASINA GENEL BAKIŞ

TÜRKÇECİNİM ...................................................................................................................................................................... 10 Neler Öğreneceğiz? .......................................................................................................................................................................10 Neler Yapacağız?...........................................................................................................................................................................10 Nasıl Yapacağız? ...........................................................................................................................................................................10 Seslerden Paragrafa ..................................................................................................................................................................... 11 Benim Güzel Paragrafım.............................................................................................................................................................. 11 Paragraf Niçin Bu Kadar Önemli? .............................................................................................................................................. 11 Neleri Ezberlemem Gerekiyor? ................................................................................................................................................... 12

BİRİNCİ BÖLÜM PARÇADA ANLAM

ANA DÜŞÜNCE .........................................................................................................................................................................................14 YARDIMCI DÜŞÜNCELER ........................................................................................................................................................................14 PARÇANIN KONUSU ................................................................................................................................................................................ 15 PARÇANIN BAŞLIĞI .................................................................................................................................................................................16 PARÇADA SORU ......................................................................................................................................................................................16 ANAHTAR KELİMELER ............................................................................................................................................................................16 VARLIK KADROSU ................................................................................................................................................................................... 17 PARÇADA KARAKTER ............................................................................................................................................................................. 17 SORU ÇÖZME TEKNİKLERİ ........................................................................................................................................................... 18-23 KONU TESTLERİ

Konu Testi 1 ................................................................................................................................................................................... 24 Konu Testi 2 ................................................................................................................................................................................... 26 Konu Testi 3 ................................................................................................................................................................................... 28 Konu Testi 4 ................................................................................................................................................................................... 30 Konu Testi 5 ................................................................................................................................................................................... 32 Konu Testi 6 ................................................................................................................................................................................... 34 Konu Testi 7 ................................................................................................................................................................................... 36 Konu Testi 8 ................................................................................................................................................................................... 38 Konu Testi 9 ................................................................................................................................................................................... 40 Konu Testi 10 ................................................................................................................................................................................. 42 Konu Testi 11 ................................................................................................................................................................................. 44 Konu Testi 12 ................................................................................................................................................................................. 46

CEVAP ANAHTARLARI ......................................................................................................................................................................... 48

İKİNCİ BÖLÜM PARAGRAFIN YAPISI

PARAGRAFIN BÖLÜMLERİ .................................................................................................................................................................... 50 1. Giriş Bölümü .............................................................................................................................................................................. 50 2. Gelişme Bölümü ....................................................................................................................................................................... 50 3. Sonuç Bölümü .......................................................................................................................................................................... 50

6

İÇİNDEKİLER

PARAGRAF OLUŞTURMA ........................................................................................................................................................................ 51 PARAGRAF TAMAMLAMA ....................................................................................................................................................................... 51 PARAGRAFI İKİYE BÖLME ..................................................................................................................................................................... 52 PARAGRAF AKIŞINI BOZAN CÜMLE ..................................................................................................................................................... 52 CÜMLELERİN YERİNİ DEĞİŞTİRME ...................................................................................................................................................... 53 PARAGRAFA CÜMLE EKLEME .............................................................................................................................................................. 53 SORU ÇÖZME TEKNİKLERİ .......................................................................................................................................... 54-55 KONU TESTLERİ

Konu Testi 1 ................................................................................................................................................................................... 56 Konu Testi 2 ................................................................................................................................................................................... 58 Konu Testi 3 ................................................................................................................................................................................... 60 Konu Testi 4 ................................................................................................................................................................................... 62 Konu Testi 5 ................................................................................................................................................................................... 64 Konu Testi 6 ................................................................................................................................................................................... 66 Konu Testi 7 ................................................................................................................................................................................... 68 Konu Testi 8 ................................................................................................................................................................................... 70 Konu Testi 9 ................................................................................................................................................................................... 72 Konu Testi 10 ................................................................................................................................................................................. 74

CEVAP ANAHTARLARI ......................................................................................................................................................................... 76

ÜÇÜNCÜ BÖLÜM PARÇANIN ANLATIM VE DİL ÖZELLİKLERİ

ANLATIM ÖZELLİKLERİ .......................................................................................................................................................................... 78 1. Özgünlük .................................................................................................................................................................................... 78 2. Açıklık / Duruluk....................................................................................................................................................................... 78 3. Doğallık ...................................................................................................................................................................................... 78 4. Akıcılık ........................................................................................................................................................................................ 78 5. Yoğunluk .................................................................................................................................................................................... 78 6. Özlülük ....................................................................................................................................................................................... 78 7. Tutarlılık ..................................................................................................................................................................................... 79 8. Sürükleyicilik ............................................................................................................................................................................ 79 9. Kalıcılık....................................................................................................................................................................................... 79

ANLATICI TÜRLERİ ................................................................................................................................................................................. 79 Birinci Kişi Ağzıyla Anlatım......................................................................................................................................................... 79 Üçüncü Kişi Ağzıyla Anlatım ...................................................................................................................................................... 79

ANLATIMDA DUYULAR ........................................................................................................................................................................... 79 ANLATIMDA DUYGULAR ........................................................................................................................................................................ 80 SÖZ SANATLARI ...................................................................................................................................................................................... 80

1. Abartma (Mübalağa) ................................................................................................................................................................ 80 2. Benzetme (Teşbih)................................................................................................................................................................... 80 3. Kişileştirme (Teşhis) ................................................................................................................................................................. 81 4. Konuşturma (İntak) .................................................................................................................................................................. 81

SORU ÇÖZME TEKNİKLERİ ...........................................................................................................................................................82-83 KONU TESTLERİ

Konu Testi 1 ................................................................................................................................................................................... 84 Konu Testi 2 ................................................................................................................................................................................... 86

7

İÇİNDEKİLER

Konu Testi 3 ................................................................................................................................................................................... 88 Konu Testi 4 ................................................................................................................................................................................... 90 Konu Testi 5 ................................................................................................................................................................................... 92 Konu Testi 6 ................................................................................................................................................................................... 94 Konu Testi 7 ................................................................................................................................................................................... 96 Konu Testi 8 ................................................................................................................................................................................... 98 Konu Testi 9 ................................................................................................................................................................................. 100 Konu Testi 10 ............................................................................................................................................................................... 102

CEVAP ANAHTARLARI ....................................................................................................................................................................... 104

DÖRDÜNCÜ BÖLÜM ANLATIM BİÇİMLERİ VE

DÜŞÜNCEYİ GELİŞTİRME YOLLARI ANLATIM BİÇİMLERİ ............................................................................................................................................................................. 106

1. Betimleme (Tasvir Etme) ...................................................................................................................................................... 106 2. Öyküleme (Hikâye Etme) ...................................................................................................................................................... 107 3. Açıklama .................................................................................................................................................................................. 107 4. Tartışma .................................................................................................................................................................................. 107

DÜŞÜNCEYİ GELİŞTİRME YOLLARI .................................................................................................................................................... 108 1. Tanımlama ............................................................................................................................................................................... 109 2. Karşılaştırma .......................................................................................................................................................................... 109 3. Örneklendirme ........................................................................................................................................................................ 109 4. Sayısal Verilerden Yararlanma............................................................................................................................................. 110 5. Benzetme ................................................................................................................................................................................. 110 6. Tanık Gösterme ....................................................................................................................................................................... 110

SORU ÇÖZME TEKNİKLERİ .........................................................................................................................................................111-113 KONU TESTLERİ

Konu Testi 1 .................................................................................................................................................................................. 114 Konu Testi 2 .................................................................................................................................................................................. 116 Konu Testi 3 .................................................................................................................................................................................. 118 Konu Testi 4 ................................................................................................................................................................................. 120 Konu Testi 5 ................................................................................................................................................................................. 122 Konu Testi 6 ................................................................................................................................................................................. 124 Konu Testi 7 ................................................................................................................................................................................. 126 Konu Testi 8 ................................................................................................................................................................................. 128 Konu Testi 9 ................................................................................................................................................................................. 130 Konu Testi 10 ............................................................................................................................................................................... 132


BEŞİNCİ BÖLÜM TAM PARAGRAF DENEME TESTLERİ

DENEME TESTLERİ Deneme Testi 1 ........................................................................................................................................................................... 136 Deneme Testi 2 ........................................................................................................................................................................... 140 Deneme Testi 3 ........................................................................................................................................................................... 144 Deneme Testi 4 ........................................................................................................................................................................... 148

8

İÇİNDEKİLER

Deneme Testi 5 ........................................................................................................................................................................... 152 Deneme Testi 6 ........................................................................................................................................................................... 156 Deneme Testi 7 ........................................................................................................................................................................... 160 Deneme Testi 8 ........................................................................................................................................................................... 164 Deneme Testi 9 ........................................................................................................................................................................... 168 Deneme Testi 10 ..........................................................................................................................................................................172 Deneme Testi 11...........................................................................................................................................................................176 Deneme Testi 12 ......................................................................................................................................................................... 180 Deneme Testi 13 ......................................................................................................................................................................... 184 Deneme Testi 14 ......................................................................................................................................................................... 188 Deneme Testi 15 ......................................................................................................................................................................... 192 Deneme Testi 16 ......................................................................................................................................................................... 196 Deneme Testi 17 ........................................................................................................................................................................ 200 Deneme Testi 18 .........................................................................................................................................................................204 Deneme Testi 19 .........................................................................................................................................................................208 Deneme Testi 20 ........................................................................................................................................................................ 212 Deneme Testi 21 ......................................................................................................................................................................... 216 Deneme Testi 22 ........................................................................................................................................................................220 Deneme Testi 23 ........................................................................................................................................................................ 224 Deneme Testi 24 ........................................................................................................................................................................ 228 Deneme Testi 25 ........................................................................................................................................................................ 232 Deneme Testi 26 ........................................................................................................................................................................ 236 Deneme Testi 27 .........................................................................................................................................................................240 Deneme Testi 28 ........................................................................................................................................................................244 Deneme Testi 29 ........................................................................................................................................................................248 Deneme Testi 30 ........................................................................................................................................................................ 252


9

PARAGRAF DÜNYASINA GENEL BAKIŞ BAŞLARKEN

TÜRKÇECİNİMNeler Öğreneceğiz?

Neler Yapacağız? Nasıl Yapacağız?

Seslerden ParagrafaBenim Güzel Paragrafım

Paragraf Niçin Bu Kadar Önemli?Neleri Ezberlemem Gerekiyor?

Parçada Karakter

PARAGRAF DÜNYASINA GENEL BAKIŞ

10

PARAGRAF DÜNYASINA GENEL BAKIŞBAŞLARKEN

Merhaba Benim Akıllı Arkadaşım, Bu satırları okuduğuna göre de-

mek buradasın. Sen burada olursun da ben olmaz mıyım? Tabii ki ben de tüm kitap boyunca bu satırların ara-

sında olacağım ve seni hiç yalnız bırakmayaca-ğım. Burada olmana çok ama çok sevindim. Öğ-renmeni istediğim güzel şeyleri kime anlatırdım yoksa!

Aaa! Seni biraz heyecanlı ve endişeli görüyo-rum. Haklısın. Ben de sınava girecek olsam senin gibi heyecanlanırdım. Böyle heyecanlar güzeldir, biliyor musun? Heyecan tamam ama endişelen-mene bence hiç gerek yok. Neden mi? Bak anla-tayım:

Bazı konuları hiç anlamamış veya eksik öğren-miş olabilirsin. Belki de Türkçe dersine karşı ön yargıların vardır. Konuları öğrenip soruları çöz-dükçe Türkçenin hiç de zor olmadığını görecek, hatta çok seveceksin. Keşke her ders Türkçe gibi olsa diyeceksin. Hiç merak etme. Yeter ki tüm ko-nuları işleyelim, soruları çözelim ve birlikte tartı-şalım. Gerisi kolay.

Bu arada kendimi tanıtmayı unuttum. Re-simde gördüğün kişi benim. Hiç duymadığın bir adım var: Türkçecinim. Bana Türkçecinim, Cinim veya öğretmenim diye hitap edebilirsin. Mahzuru yoksa sana “Akıllı Arkadaşım” diye hitap etmek istiyorum. Birlikte nasıl tartışabileceğimizi, konu-ları nasıl çözeceğimizi ileride izah edeceğim. Ha-zırsan başlayalım mı? Haydi o zaman eğlenceli Türkçe konularına birlikte adım atalım.

Benim Akıllı Arkadaşım, Bu kitapta, Türkçe sekizinci sınıf sorularının

önemli bir bölümünü oluşturan paragraf konula-rını işleyeceğiz. Paragraf genel başlığı altında; parçada anlam, sözel mantık, görsel okuma, pa-ragrafın yapısı, parçanın dil ve anlatım özellikleri, anlatım biçimleri ve düşünceyi geliştirme yolları ile ilgili konuları, konularla ilgili soru çözme tek-niklerini öğrenmiş olacağız.

Benim Akıllı Arkadaşım, Konuyu öğrendikten sonra, konu ile ilgili soru

kalıplarını, bir paragraf sorusunun nasıl çözül-mesi gerektiğini, soru çözerken nelere dikkat edeceğimizi ve bunun için gerekli olan püf nok-taları öğreneceğiz. Bu arada, konular ve testlerle ilgili anlayamadığın her hususu e-posta adresime ([email protected]) göndereceğin e-posta ile sorabilir, önerilerini iletebilirsin. Bunun için ben Türkçecinim ve e-posta adresim her zaman yanında olacağız. Kitabın dışında, sana bu şekilde de yardımcı olmaktan büyük mutluluk duyaca-ğımı bilmeni isterim.

Zamanın senin için ne kadar değerli olduğunu biliyorum. Bu yüzden öğrenmen gereken tüm ko-nuları sade ve anlaşılır bir dille, örneklerle izah et-meye çalıştım. Konulardan sonra verdiğim örnek soruları ve çözümlerini dikkatle incelersen testleri kolaylıkla çözebilirsin. Testleri çözerken ara ara seni ziyarete geleceğim. Küçük ama önemli gör-düğüm hususları “Bilgi Hazinem” başlığı altında izah edeceğim. Korkma, konsantrasyonunu

PARAGRAF DÜNYASINA GENEL BAKIŞ

TÜRKÇECİNİM

Neler Öğreneceğiz?

Neler Yapacağız?

Nasıl Yapacağız?

11

PARAGRAF DÜNYASINA GENEL BAKIŞ BAŞLARKEN

bozmam. Sonrasında, kaldığın yerden testleri çözmeye devam edersin. Amacım, derslerimizi mümkün olduğunca eğlenceli hale getirmek. Bu-nun için elimden geleni yapmaya çalışacağım.

Benim Akıllı Arkadaşım, ilk önce ses vardı. Sonra seslerin karşılığı olan harfleri bulduk. Harf-ler birleşti hece oldu, heceler birleşti kelime oldu, kelimeler birleşti cümle oldu, en sonunda cümle-ler birleşti ve paragraf doğdu. İyi ki de doğdu. Çünkü paragraf olmasa, duygularımızı, düşünce-lerimizi, isteklerimizi, bir durumu, bir olayı veya olayın bir yönünü yazı ile başkalarına aktaramaz-dık. Daha doğrusu bu kadar güzel aktaramazdık.

Paragraf; bir yazının satır başından öteki satır başına kadar olan bölümüdür. Her yazının bir ya-zılış amacı olduğu gibi paragrafların da yazılış amacı vardır. Bu nedenle her paragrafta sadece bir konu ele alınır. Başka bir konuya geçilecekse yeniden paragraf başı yapılarak yazıya devam edilir.

Benim Akıllı Arkadaşım, düzenli kitap okuya-rak hem kelime hazineni hem de okuma-anlama becerini geliştirebilirsin. Bunun yanında istersen sen de dilediğin gibi güzel yazılar yazabilirsin.

Herkes anlamak, anlatmak ve anlaşılmak ister. Kalıcılığı ve etkisi bakımından yazının bu konu-daki önemi çok büyüktür. Şu anda hazırlığını yap-tığın sınav dâhil, diğer tüm Türkçe sınavlarının en temel soru tipi paragraf sorularıdır. Bu sorularla genel olarak okunan metni anlama, yorumlama, çıkarımlarda bulunma ve değerlendirme beceri-leriniz ölçülmek istenmektedir. Kitap okumayı

alışkanlık haline getiren öğrencilerin paragraf so-rularının çözümünde hiç zorlanmadıkları, hatta büyük keyif aldıkları bilinmektedir. Okuma-an-lama becerisinin kazanılması, sadece bu sınav için değil, hayat boyu öğrenmenin olmazsa olmazla-rından olduğu için son derece önemlidir.

Sayısal hazırlık yapan bazı öğrencilerimin Türkçe dersine gereken önemi vermediklerini görünce çok üzülüyorum. Türkçeyi iyi bilen, kendi diline hâkim olan bir öğrencinin diğer dersleri an-laması çok daha kolay olacaktır. Öğrenmenin ilk şartının okumak ve anlamak olduğunu hepimiz biliyoruz. Eee bunun yolu da Türkçeden geçtiğine göre, haydi o zaman vakit kaybetmeden yola ko-yulalım. Ancak yola hazırlıksız çıkmak olmaz. Bu yüzden sana ilk vitamini söyleyeyim:

Düzenli kitap okumanın nasıl fayda sağlaya-

cağı hususunda işte sana iki örnek: (A) (B) (C) (D) Yukarıdaki görsellerden hangisi farklıdır? Niçin?

Seslerden Paragrafa

Benim Güzel Paragrafım

Paragraf Niçin Önemli?

Sınav öncesi ve sonrasında dü-zenli olarak kitap okumanı tavsiye ederim. Kitap okuyarak, sürekli yeni şeyler öğrenir ve kendini ge-liştirebilirsin. Bu alışkanlığın özel-likle sınavda cümle yapılarını ta-nımanda, anlatım bozukluklarını hemen fark edebilmende çok bü-yük yarar sağlayacaktır. Düzenli kitap okuyan birçok öğrencimin sınav sorularını hiç zorlanmadan yapabildiklerini biliyorum.

1

12

PARAGRAF DÜNYASINA GENEL BAKIŞBAŞLARKEN

“Bundan kolay ne var?” dediğini duyar gibi-yim. Tabii ki (C) seçeneği farklı dersin. Çünkü (A), (B) ve (D) şıklarındaki görsellerin hepsi bir araç, (C) seçeneğinde ise elma görseli var. Bu bir meyve olduğu için doğru cevap (C) şıkkı.

Cevabı hemen buldun değil mi? Bunun tek nedeni, sorunun kolay olması değil, görselleri ve onlara ait özelliklerini tanıyor olman. Şayet gör-sellerden birini hiç görmemiş veya bilmiyor ol-saydın, o zaman cevabı bulman bu kadar kolay olmayabilirdi.

Benim Akıllı Arkadaşım, şimdi de görseller ye-rine aşağıya dört tane cümle yazacağım. Ama bu kez soru kökü olmadan sadece şıkları vereceğim. Bakalım cümleleri okuyarak bu soruyu da kolayca çözebilecek misin? Tam bir dakika süren var!

A) İşleyen demir ışıldar. B) Emeksiz yemek olmaz. C) Sakla samanı, gelir zamanı. D) Bakarsan bağ, bakmazsan dağ olur. Eveet, süren doldu. Ne yaptın? Çözebildin mi? Cevabın C şıkkı ise süper! Çünkü doğru cevap

C şıkkı. Peki, niçin C şıkkı? İstersen birlikte cümleleri irdeleyelim: Şıklara

baktığımız zaman, cümlelerin ortak bir özelliği ol-duğunu görüyoruz. Bu da hepsinin birer atasözü oluşu. Atasözlerini incelediğimizde ise A), B) ve D) şıklarındaki atasözlerinin çalışmayla ilgili; C) şık-kındaki atasözünün ise tutumlulukla ilgili oldu-ğunu görüyoruz. “Sakla samanı, gelir zamanı.” atasözü anlam bakımından diğer atasözlerinden ayrılıyor ve doğru cevap olarak bize gülümsüyor.

“Türkçecinim! Böyle soru mu olur?” demezsin umarım. Korkma, hiçbir Türkçe sınavında böyle bir soru gelmez. Şayet atasözü kavramını ve ata-sözlerini tanımamış olsaydın, “Aşağıdaki atasöz-lerinden hangisi anlam bakımından diğerlerinden farklıdır?” şeklindeki basit bir soruyu yapamaya-bilirdin. İşte bu nedenle 1. Vitamin’de izah etti-ğim gibi düzenli olarak kitap okumaya özen gös-termelisin. Ne kadar çok kitap okursan tıpkı biraz önce görsellerde yaptığın gibi, her cümleyi ve her

paragrafı kolayca tanıyabilir, soruları rahatça çö-zebilirsin.

Benim Akıllı Arkadaşım, Türkçe dersinde hiçbir şeyi ezberlemene gerek yok. Ezber yaparak hiçbir sonuca gidemezsin çünkü. Konuları anlaman ve anladığını soru çözümünde uygulayabilmen önemli olan. Konuları güzelce öğrendikten sonra bol bol soru çözerek öğrendiğin konuları pekişti-rebilir, eksik gördüğün bölümleri tekrar gözden geçirebilirsin. Bunun dışında soru köklerinde sık sık karşılaştığın belli başlı kavramların anlamlarını öğrenmen gerekiyor.

Neleri Ezberlemem Gerekiyor?

Paragraf soruları, kendi içeri-sinde anlamaya ve yoruma dayalı sorular olsa da soru köklerinde yer alan "nesnel", "öznel", "genel yargı", "vurgulanmak istenen", "ana fikir" vb. gibi belli başlı te-mel kavramların anlamlarını mut-laka bilmen gerekir. Aksi du-rumda, paragrafı anlamış olsan da hata yapma riskin olacaktır.

2

13

BİRİNCİ BÖLÜMHADİ ÖĞRENELİM Parçada Anlam

PARÇADA ANLAMAna Düşünce

Yardımcı Düşünceler Parçanın KonusuParçanın Başlığı

Parçada SoruAnahtar Kelimeler

Varlık KadrosuParçada Karakter

SÖZEL MANTIK

GÖRSEL OKUMA

SORU ÇÖZME TEKNİKLERİ

KONU TESTLERİ

CEVAP ANAHTARLARI

PARÇADA ANLAM

Bölüm Haritası

HADİ ÖĞRENELİM


TESTLERİ ÇÖZELİM

CEVAP ANAHTARLARI

14

BİRİNCİ BÖLÜM HADİ ÖĞRENELİMParçada Anlam

Benim Akıllı Arkadaşım, yazarın okuyucuya vermek istediği mesaj veya parçayı yazma amacı ana düşüncedir. Parçada, yazarın gerçekte ne anlatmak istediğini anladığın zaman, ana dü-şünceyi (ana fikir) bulmuşsun demektir. Ana dü-şünceyi bulmak için kendine; ”Yazar, bu parçada bana ne demek istedi?”, “Bu parçayı hangi amaçla yazdı?” sorularını sorabilirsin. Ana dü-şünce, parçanın tüm cümlelerine yayılmış olabi-leceği gibi, genellikle bağlaçlardan sonra parag-rafın son cümlesinde bulunur.

Her paragrafta sadece bir ana düşünce bulu-nur. Çok sık karşılaşacağın bu soruları cevaplar-ken, yazarın görüşlerine katılmasan da kendi dü-şünceni bir yana bırakıp yazarın ne demek iste-diğini anlamaya çalışmalı; yani kendini yazarın yerine koymalısın. Ayrıca cevapladığın şıkkın parçanın tümünü kapsayıcı olmasına, ana dü-şüncenin bir yargı bildirdiğine dikkat etmelisin.

Örnek: Kendinize ve kapasitenize inanın. Bir şair olmak ise amacınız, şairliğe giden yolda; bir ressam olmak ise amacınız, ressamlığa giden yolda hiçbir yere sapmadan ilerleyin. Amacı-nıza doğru yürürken asla korkmayın ve yol-culuk sırasında duyduğunuz eleştirilerden et-kilenip yolunuzdan ayrılmayın. Olumsuz dü-şünüp yolunuzdan ayrıldığınız zaman, amacı-nıza ulaşmak uzak bir hayal olacaktır.

“Bu parçanın ana düşüncesi aşağıdakilerden hangisidir?” Bu parçada asıl anlatılmak istenen aşağıdaki-lerden hangisidir?

“Bu parçada aşağıdakilerden hangisi vurgu-lanmıştır?” “Aşağıda verilenlerden hangisi, parçanın ana düşüncesi ile çelişmektedir?

şeklindeki sorular ana düşüncenin bulunmasıyla ilgili soru tipleridir. Örneğe dönecek olursak;

A) İnsan, amacını gerçekleştirmek istiyorsa hiçbir zaman olumsuz düşüncelere kapıl-mamalıdır.

B) İnsan kendine ve kapasitesine inanmalı, çok çalışmalıdır.

C) İnsan eleştirilerden etkilenmemeli; haklı eleştirilerden ders çıkarmalıdır.

D) İnsan, amacını gerçekleştirmek için olum-suzluklar karşısında yılmamalı, hedefinden ayrılmadan kararlı ve azimli bir şekilde hedefine ulaşmaya çalışmalıdır.

Şıkları incelediğimizde, A, B ve C şıklarının ana fikri destekleyen yardımcı düşünceler oldu-ğunu görüyoruz. Kesin yargı bildiren ve parça-nın tümünü kapsayan doğru şık, D şıkkıdır.

Benim Akıllı Arkadaşım, parçada ana düşün-ceyi desteklemek, daha inandırıcı hale getirmek için verilen farklı düşünce ve görüşler parçanın yardımcı düşünceleridir. Yardımcı düşünceler, ana düşüncenin sınırlarını çizer ve ana düşünce-nin anlaşılmasına hizmet eder. Parçada sadece bir tek ana düşünce olduğu halde, yardımcı dü-şünceler birden fazla olabilir. Bu nedenle sorula-rı çözerken ana düşünce ve yardımcı düşünceleri birbirinden çok iyi ayırt etmelisin. Yardımcı dü-şünceler, genellikle parçanın gelişme bölümün-de yer alır.

“Bu parçada aşağıdakilerden hangisine deği-nilmemiştir?” “Bu parçada aşağıdakilerden hangisine yer verilmemiştir?”

PARÇADA ANLAM

ANA DÜŞÜNCE

YARDIMCI DÜŞÜNCELER

15


“Bu parçayla ilgili olarak aşağıdakilerden hangisi söylenemez?” “Bu parçayla ilgili olarak aşağıdakilerden hangisine ulaşılamaz?” “Aşağıdakilerden hangisi bu parçada anlatı-lanlarla çelişmektedir?” “Aşağıdakilerden hangisi bu parçanın yar-dımcı düşüncesi olabilir?” Yukarıdaki soru tiplerinde de gördüğün gibi,

yardımcı düşünceyle ilgili sorular genellikle olum-suz olarak verilir. Yardımcı düşünceyle ilgili soru-ları çözerken, parçadaki her cümleyi tek tek şık-larla karşılaştırırsan çok daha kolay ve hızlı bir şekilde doğru cevabı bulabilirsin.

Örnek: / Bizans Hükümdarı V. Nicholas, ülkesi-nin Osmanlı tehdidi altında olmasını önem-semiyordu. / Kendisine bağlı yöneticilerin ve askerlerin yardım taleplerini maddi imkânsız-lıkları gerekçe göstererek sürekli reddetmişti. / Oysa Roma’da inşa ettirdiği elliden fazla ih-tişamlı yapıya büyük bir servet harcamaktan hiç kaçınmamıştı. / Hükümdarın bu tutumu saray erkânı tarafından hiç hoş karşılanmı-yordu.

Bu parçada aşağıdakilerden hangisine de-ğinilmemiştir? A) Bizans’ın Osmanlı tehdidi altında oldu-

ğuna. B) Bizans hükümdarının, askerlerin yardım

taleplerini reddettiğine. C) Hükümdarın tutumuna, saray erkanının

aldırış etmediğine. D) İnşa edilen yapılara büyük bir servet har-

candığına. Bu soruyu, parçadaki cümleleri tek tek ele

alarak çözelim. A) şıkkına birinci cümlede, B) şık-kına ikinci cümlede, D) şıkkına ise üçüncü cüm-lede yer verilmiş. C) şıkkı ise dördüncü cümlede yer verilmiş. Ancak şıkta verilenin aksine, saray erkanı, hükümdarın tutumundan hoşlanmıyor. O halde doğru cevap C şıkkı’dır.

Paragrafta anlatılan, hakkında yazılan düşün-ce, olay ya da durum konuyu belirler. Konu, par-çanın yazımı için bir araç niteliğindedir ve her parçanın sadece bir konusu vardır. “Bu parçada neden bahsediliyor?” “Neyi izah etmek için ya-zılmış olabilir?” sorularının cevabı sana konuyu buldurur. Konu sıklıkla paragrafın ilk cümlesinde veya ikinci cümlesinde yer alır.

“Bu metnin konusu aşağıdakilerden hangisi-dir?” “Bu parçada neden söz edilmektedir?” “Bu parçada neden bahsedilmektedir?” “Bu parçada aşağıdakilerden hangisine deği-nilmiştir?” “Bu parçada aşağıdakilerden hangisinden ya-kınılmaktadır?” Tarzındaki sorular konuyla ilgili soru tipleri-

dir.

Örnek: Korku ve endişe içinde yaşamak büyük bir ıstıraptır. Her türlü korku, sağlıklı düşün-memizi engelleyerek zekâmızı çalışamaz hale getirir. Korkular, gücümüze ve yeteneklerimi-ze vurulmuş bir prangadır. Bu nedenle ger-çekten özgür olmak, gücümüzü ortaya çı-karmak istiyorsak, öncelikle bizi esir alan kor-kularımızdan kurtulmamız gerekir.

Bu parçanın konusu aşağıdakilerden han-gisidir? A) Sağlık B) Özgürlük C) Korku ve endişe D) Yetenek Parçada yazar, korku ve endişenin insanın

zekâsını, kabiliyetlerini hatta özgürlüğünü olum-suz yönde etkilediğinden bahsettiği için konu D şıkkında doğru olarak verilmiştir.

PARÇANIN KONUSU

16

BİRİNCİ BÖLÜM HADİ ÖĞRENELİMParçada Anlam

Benim Akıllı Arkadaşım, başlık, parçadaki ko-nuyu en geniş anlamda kapsayan, ana düşünce-yi çağrıştıran sözcük grubudur.

Bir parçanın başlığını bulurken öncelikli ola-rak konu ve ana düşünceyi çok iyi anlamalısın. Başlığın, konu ve ana düşünceyle ilgili; parçanın bütününü kapsayıcı özellikte olmasına dikkat etmelisin. Paragrafı okuduktan sonra özellikle ilk ve son cümleyi tekrar okuman, başlık sorularını çözerken yararlı olacaktır.

Örnek: Geçen yılın en başarılı resim ve müzik eleştirmeni ödülünü alanların haberini oku-duğumda çok şaşırmıştım. Haberde, müzik alanındaki eleştirmenin sağır; resim alanında-ki eleştirmenin ise gözlerinin görmediği yazı-yordu. Bu iki insan, birbirinden değerli birçok resim ve müzik eleştirmeni arasından birinci seçilmişlerdi. Engelli olmalarına rağmen, bu başarıyı nasıl elde ettiklerini çok merak edi-yordum. Herkesin engel olarak gördüğü olumsuz durumların, aslında estetik düşün-ceyi kavrayabilmeleri için gerekli motivasyo-nu sağladığını öğrendiğimde ise şaşkınlığım daha da artmıştı.

Aşağıdakilerden hangisi bu parçaya başlık olarak konabilir? A) Engel Tanımayanlar B) Özürlü Değil Engelli C) Estetik Düşünce D) Ödül Töreni Bu parçada, kulakları duymayan ve gözleri

görmeyen iki insanın yılın resim ve müzik eleş-tirmeni olarak seçilmelerinden bahsediliyor. O halde parçanın konusunu en geniş anlamda yansıtan seçenek A şıkkında verilmiştir.

Benim Akıllı Arkadaşım, “Bu sözler aşağıdaki sorulardan hangisine karşılık söylenmiş olabilir?” tarzındaki sorularda, paragrafın yazılış sebebi genellikle giriş cümlesinde bulunduğundan, giriş cümlelerini daha dikkatli okumalısın. Ayrıca işa-retlediğin şık ile parçanın giriş cümlesi arasında uyum olup olmadığını kontrol etmelisin.

Örnek: Ne bu acele Ayşe! Okullar kapanalı daha bir hafta olmadı. Hele birkaç hafta nefeslene-lim bakalım. Sonra ders çalışmaya başlarız.

Bu sözler, aşağıdakilerden hangisine karşı-lık olarak söylenmiş olabilir? A) Ders çalışmaya ne zaman başlayacağız? B) Bu akşam sinemaya gitmeyecek miyiz? C) Okullar açılmadan tatile gidelim mi? D) Önce Türkçeye mi çalışmaya başlayalım? Şıklara baktığımızda, B ve C şıkkının konuyla

ilgisinin olmadığını görüyoruz. Kısmen konuyla ilgili olan D şıkkında hangi derse önce başlana-cağının cevabı bulunuyor. Parçadaki “Birkaç haf-ta nefeslendikten sonra ders çalışmaya başlarız” cümlesi bize ipucunu veriyor. O halde doğru cevap A şıkkıdır.

Benim Akıllı Arkadaşım, parçada bulunan cümle veya bir sözle verilmek istenen mesaj için en büyük ipucunu veren kelime, anahtar keli-medir. Parçayı okurken, anahtar kelimelerin altı-nı çizersen soruları daha kolay çözebilirsin.

Örnek: Çoğu zaman bazı şeyleri fazlasıyla dert ederiz. Aslında bunlar büyütülmemesi gere-ken önemsiz problemlerdir. Örneğin; kendi-nize ait olan araç parkında başka bir aracı görmek, çileden çıkmanız için yeterli bir se-beptir. Hakkınızın gasp edildiği düşüncesi öf-

PARÇANIN BAŞLIĞI PARÇADA SORU

ANAHTAR KELİMELER

17


kenizi alevlendirebilir. Sizi gereksiz yere öfke-lendiren şey; aslında aracın parktan çekilmesi ile son bulacak olan basit bir problemdir.

Bu parçadaki anahtar kelimeleri (dert, prob-lem, öfke) senin için kırmızı ile işaretledim.

Benim Akıllı Arkadaşım, anlatma ve göster-meye bağlı yazılarda kişi, yer, zaman, olay ve anlatıcı unsurları bir araya gelerek metinde ya-pıyı oluşturur. Anlatım biçimleri başlığı altında işlediğimiz öyküleme konusundan da hatırlaya-cağın gibi, bu yapı unsurlarının bir araya gelmesi için mutlaka bir olaya ihtiyaç vardır. Öykü, ro-man, fabl, masal gibi edebî türler, olay yazıları-dır.

Örnek: Haberi aldığında saat tam 12’yi gösteri-yordu. Tarık, öğle yemeğini yarım bırakıp aceleyle garaja indi. Arabanın marşına basar-ken, babasından yadigâr aracın çalışması için dualar ediyordu. Korktuğu başına gelmedi. Araba birkaç denemeden sonra çalışmıştı. Ta-rık, aradan yarım saat geçmeden hastaneye gelmişti.

Bu parçanın olay, yer, zaman ve şahıs unsur-larını inceleyecek olursak;

Kişi: Tarık Yer: Garaj ve hastane Zaman: Saat 12 ila 12:30 arası. Olay: Tarık’ın hastaneden haber alması üzeri-

ne aceleyle hastaneye gitmesi, şeklinde özetle-yebiliriz.

Karakter (kişilik); bireyin kendine özgü yapısı, onu başkalarından ayıran temel belirti ve bireyin davranış biçimlerini belirleyen ana özellikleridir. Parçada karakter, kahramanın iç dünyası, başka-

larına benzemeyen yönü, şahsiyeti ile görülür. Kahramanın karakteri bazen doğrudan dile geti-rilirken bazen de cümlelerin anlamlarına gizlenir. Kıskanç, utangaç, sinirli, cesur, karamsar vb. kav-ramlar karakter ile ilgilidir.

Örnek: Kavurucu güneşin altında birkaç saattir yürüyordu. Roma döneminden kalma çok büyük taş yığınlarının bulunduğu tarihi alana ulaşabilmesi için ilk Roma krallarının geçtiği Zafer Yolu'na çıkması gerekiyordu. Ama yo-lunu kaybetmiş nereye gittiğini bilmeden yü-rüyordu. Etrafta kimsecikler yoktu. İçini bir korku kaplamıştı. Yol boyunca ötüşen kuş sesleri bile onu fazlasıyla ürkütüyordu. Hele bir metre önünden koşarak geçip giden bir sincabı görmesi, yüreğini ağzına getirmişti.

Bu parçadaki kişinin karakteri hakkında verilen bilgilerden hangisi doğrudur? A) Öfkeli B) Korkak C) Kıskanç D) Karamsar Parçayı okuduğumuzda, kahramanın korkak

bir kişiliğe sahip olduğunu kolaylıkla anlayabili-riz. Doğru cevap B şıkkıdır.

VARLIK KADROSU

PARÇADA KARAKTER

Paragrafta anlatılan, hakkındayazılan düşünce, olay ya da du-rum konuyu belirler. “Bu parça-da neden bahsediliyor?” “Neyiizah etmek için yazılmış olabi-lir?” sorularının cevabı sana ko-nuyu buldurur. Konu sıklıkla pa-ragrafın ilk cümlesinde veyaikinci cümlesinde yer alır.

3

18

SORU ÇÖZME TEKNİKLERİ BİRİNCİ BÖLÜM

Benim Akıllı Arkadaşım, hangi sınavda olursa olsun herhangi bir paragraf sorusunu çözerken aşa-ğıda verdiğim önerilere dikkat etmeli, soruları bu tekniklere uyarak çözmelisin.

Benim akıllı arkadaşım; amaçsızca giden gemiye hiçbir rüzgâr yardım etmez. Niçin okuduğunu bilmediğin bir paragraf, metni anlamış olsan dahi sana zaman kaybettirir. Bu nedenle ilk yap-man gereken soru kökünü dikkatli bir şekilde okuyup senden neyi istediğini anlamak olma-lıdır.

Çözümde hata yapmamak için altı çizili veya koyu şekilde yazılan, özellikle olumsuzluk bildi-ren kelimelere dikkat etmelisin.

Soru kökünü anladıktan sonra, tüm şıklara hızlı bir şekilde göz atman yararlı olacaktır. Ancak bunu yaparken şıkların üzerinde düşünüp zaman kaybetmemeye dikkat et!

Cevaptan ne kadar emin olursan ol, bütün şıkları okumadan doğru şıkkı işaretleme! Yanlış olduğunu kesin olarak bildiğin şıkkın üzerini çizebilirsin. Şayet iki şık arasında kararsız kaldıy-san, şıkları daire içine alıp daha sonra tekrar okumak üzere bir sonraki soruya geçebilirsin.

Bol bol soru çözersen paragraf soru tiplerine aşina olduğun için, soruları çok hızlı bir şekilde çözebilirsin.

Paragrafı çözerken, kendi düşünce ve yorumunu katmadan, sadece paragrafa bağlı kalman ge-rekir. Yazarın görüşlerine katılmasan da bu durum değişmez. Örneğin bir parçada: “Tembellik, çalışmaktan daha iyidir.” şeklinde bir cümle geçtiğini farz edelim. Bu görüşün yanlış olduğu-nu bilsen dahi kendi düşünceni bir kenara bırakıp soruyu bu cümleye göre değerlendirmelisin.

Bazı paragraf sorularında direk olmasa da dolaylı olarak dil bilgisi bilgin sınanır. Bu nedenle dil bilgisi konularını da öğrenmeyi ihmal etmemelisin.

Özellikle sık kullandığımız atasözleri ve deyimlerin anlamlarını öğrenmen soru çözümünde ya-rarlı olacaktır.

Bazı öğrenciler uzun soruları okumanın zaman kaybettirdiğini veya bu tür soruların zor oldu-ğunu düşünerek bu tarz sorulardan pek hoşlanmazlar. Uzun paragraf sorularından hiç korkma! Bir paragraf sorusu ne kadar uzun olursa cevabı o oranda kolaydır.


BİR PARAGRAFI ÇÖZERKEN;

19

SORU ÇÖZME TEKNİKLERİBİRİNCİ BÖLÜM

Benim Akıllı Arkadaşım, şimdi bu bölümle ilgili çıkabilecek soruların nasıl çözüleceğini göreceğiz.

Ama örnek soruları önce sen çözmeye çalış, sonra çözümleri incele, olur mu?

Soru kökü benden, metnin anlatım biçiminin ne olduğunu bulmamı istiyor. Bu soruyu çözmem, an-

latım biçimlerinin ne olduğunu bilmemle mümkün. Eee, ben zaten bunları bildiğime göre sorun yok. Hızlıca şıklara bir göz atıyorum; ama oyalanmadan! Sonra metni güzelce okuyup analiz ediyorum. Ba-kalım metinde neler verilmiş?

Metinde birisi sınıfa giriyor. Girdiği yerin çok tuhaf olduğunu, sınıfa hiç benzemediğini söyleyerek gördüklerini benim gözümde canlandıracak bir şekilde anlatıyor; yani betimleme yapıyor. Cevabın D şıkkı olduğunu rahatlıkla söyleyebilirim ama yine de diğer şıklara bakıyorum. Metnin yazarı, bana dü-şüncesini kabul ettirmeye veya herhangi bir düşünceyi çürütmeye çalışmamış, yani tartışma biçiminde yazılmamış. Bana bilgi vererek bir şeyler öğretmek de istememiş; yani açıklama biçimiyle de yazılma-mış. Şıklarda çeldirici olarak “öyküleme” verilmiş. Oysa metinde herhangi bir olay, hareketlilik, zaman akışı bulunmuyor. O zaman doğru seçenek öyküleme olamaz diyorum ve D şıkkını işaretliyorum.


ÖRNEK SORU

Merakla içeri girdi. Daha önce hiç bu kadar tuhaf bir sınıf görmemişti. As-lına bakarsanız buranın sınıfa ben-zer bir hali de yoktu. Ahşap bir yayla evi ile bir ormancı kulübesinin karı-şımı gibiydi. Sınıfın tam orta yerinde meşeden yapılı yuvarlak, büyükçe bir masa duruyordu. Ama öğrencile-rin oturacağı sandalyeler yoktu. Sı-nıfın dört köşesini boydan boya çevi-ren bir sedir döşeliydi. Dersin işle-neceği yazı tahtası da ortalarda gö-rünmüyordu. Sedirde oturan öğren-cilerin arasında kendine bir yer bu-lup oturdu.

Bu parça aşağıdaki anlatım biçimle-rinden hangisiyle yazılmıştır?

A) Tartışma

B) Açıklama

C) Öyküleme

D) Betimleme

İlk olarak soru kökünü okuyup ne istediğini anlı-yoruz.

Son olarak, metni dikkatlice okuyup soruda bizden is-tenileni buluyoruz.

İkinci olarak hızlı bir şekilde şıklara göz atıyoruz.

20


Benim Akıllı Arkadaşım, bu bölümdeki soruların çözümü, okuma anlama becerinize, bilgileri yo-

rumlama gücünüze bağlıdır. Bu nedenle okuduğunuz metni çok iyi anlamaya dikkat etmeli, kesin yanlış olduğunu bildiğiniz şıkları eledikten sonra doğru şıkkı işaretlemelisiniz. Şimdi de bu bölümle il-gili soru tiplerinin çözüm tekniklerini görelim.

ÖRNEK SORU

Pek çoğumuz, önemsiz kırgınlıklara dört elle sarılırız. Kırıldığımız birini bağışlamak ve tekrar eskisi gibi ola-bilmek için karşı tarafın elini uzat-masını ve bizden özür dilemesini bekleriz. Hele haklıysak, bu durum daha da inatçı bir hal alır. Sanki haklı oluşumuz, mutluluğumuzdan daha önemliymiş gibi görünür. Oysa hiç de öyle değildir. Bırakın, başkaları haklı oluversin. Bu sizin haksız ol-duğunuz anlamına gelmez. İlk eli uzatan siz olduğunuz zaman, huzu-ra da ilk kavuşacak siz olursunuz.

Bu metnin ana fikri aşağıdakilerden hangisidir?

A) Özür dilemesini bilmek bir erdemdir.

B) Mutlu olmak için affetmeyi bilmek ge-rekir.

C) Hakkımızı sonuna kadar savunmalıyız.

D) Hiç kimseye kin tutmamalıyız.

ÖRNEK ÇÖZÜM: Önce soru kökünü okuyorum. Soru kökü ben-den, yazarın bana gerçekte ne anlatmak istedi-ğini, yani ana fikri/ana düşünceyi soruyor. Bu tarz soruları çözerken, metinde yazılanlara ta-mamen karşı olsanız da düşüncelerinizi bir ya-na bırakıp sadece metne bağlı kalarak soruyu çözmelisiniz. Bir bakıma kendinizi yazıyı yazan yazar yerine koymalısınız. Ayrıca parçayı cümle cümle değil, bir bütün halinde değerlendirme-lisiniz. Metinde bizi kıran birini bağışlamak için illa karşı taraftan bir özür beklendiğini, oysa bunun çok da önemli olmadığını, kırıldığınız ki-şiye önce siz yaklaştığınız zaman huzurlu olabi-leceğiniz anlatılmış. “Sanki haklı oluşumuz, mutluluğumuzdan daha önemliymiş gibi…” ve “İlk eli uzatan siz olduğunuz zaman, huzura da ilk kavuşacak siz olursunuz.” cümleleri bizi ceva-ba götürecek cümlelerdir. C şıkkı dışındaki tüm cümleler parçanın düşüncesine uygun. Ancak bizden ana fikri bulmamız istendiği için, parça-da verilmek istenen mesajı ifade eden cümleyi tespit etmemiz gerekiyor. Mutluluğumuzun af-fetmeye bağlı olduğu anlatıldığı için doğru ce-vap B şıkkıdır.

21


ÖRNEK SORU

Öykülerinde daha çok doğa ve doğa sevgisini işleyen yazar, kahramanla-rını doğanın bir parçası olarak gör-mekte ve onları tüm doğallığıyla okuyucuya yansıtmaya çalışmakta-dır. Yazar, doğayı önemsemeyen ve değerini bilmeyen karakterleri, tıpkı istenmeyen bir atık gibi dışlar ve olabildiğince küçültmeye çalışır. Öy-le ki, bazen küçük bir çalı parçasını, bu tip karakterlerden daha çok ön plana çıkararak okuyucuya doğanın önemi kavratılmaya çalışır.

Bu parçaya göre yazarla ilgili olarak aşağıdakilerden hangisi söylenemez?

A) Sadece doğa konusunu işleyen eser-ler yazdığı.

B) Bazı varlıkları, karakterlerden daha fazla ön plana çıkardığı.

C) Öykülerinde daha çok doğa konularını işlediği.

D) Okuyucuya doğanın önemini anlat-maya çalıştığı.

ÖRNEK ÇÖZÜM: “Çelişir”, “söylenemez”, “değinilmemiştir” “yok-tur” gibi soru kökleri genellikle parçanın yar-dımcı düşüncesiyle ilgilidir. Metne baktığımda, yazarın öykülerinde bazı karakterleri ön plana çıkardığını, daha çok doğa konusuyla ilgilendi-ğini ve doğanın önemini anlatmaya çalıştığını görüyorum. Metinde sadece doğayla ilgili eser yazdığına ilişkin bilgi yok. O halde doğru cevap A şıkkıdır.

Her paragrafta yazar, okura dü-şüncesini, fikrini veya amacınıulaştırmak ister. Parçada, yaza-rın gerçekte ne anlatmak istedi-ğini anladığın zaman, ana fik-ri/düşünceyi bulmuşsun demek-tir. Ana fikir, parçanın tüm cüm-lelerine yayılmış olabileceği gibi,genellikle bağlaçlardan sonra pa-ragrafın son cümlesinde bulunur.

4

Paragrafta ana düşünceyi des-teklemek, daha inandırıcı halegetirmek için verilen farklı dü-şünce ve görüşler parçanın yar-dımcı düşünceleridir. Paragraftabirden fazla yardımcı düşüncebulunabilir. Yardımcı düşüncelerile ana düşünceyi birbirine karış-tırmamalısın.

5

BİLMEN GEREKENLER

Bu bölümdeki soruları çözebil-men için;

Okuma-anlama ve yorumlama, Doğru düşünebilme, Çıkarımlarda bulunabilme be-

cerilerine sahip olmalısın. Bunun için düzenli olarak kitap

okumalı ve bol bol soru çöz-melisin.

22


ÖRNEK SORU

Gülümsemek, başarılı olmanın şart-larından biridir. Somurtkan, asık yüzlü insanlar hiçbir işi başaramaz-lar. Örneğin, bir bakkala girdiğinizde asık suratlı biriyle karşılaştığınızda alışveriş yapma isteğiniz kaçar, bir an önce oradan çıkmak istersiniz. Televizyonda haber seyrederken asık suratlı bir sunucu gördüğünüz zaman kumandayı elinize alıp değiş-tirmek istersiniz. Bu nedenle bol bol gülümsemeyi ihmal etmeyiniz.

Bu parçaya konulabilecek en uygun başlık aşağıdakilerden hangisidir?

A) Güzel Konuşma

B) Yaşam ve Eğlence

C) Başarı İçin Gülümse

D) Gülmek Benim Neyime

ÖRNEK ÇÖZÜM: Soru kökünde, benden bu parçaya uygun olan başlığı bulmamı istiyor. Bunun için metnin ko-nusunu iyi anlamalıyım. Sonra da bulacağım başlığın metnin tamamını kapsayıcı nitelikte olmasına dikkat etmeliyim. Metinde, gülümse-menin insan başarısına olumlu etki yaptığından bahsetmiş. O halde bulacağım başlık, başarı ve gülümsemeyi içermeli. Şıklara baktığımda; gü-zel konuşma, yaşam ve eğlenceden hiç bahse-dilmemiş, “Gülmek benim neyime” gibi mut-suzluk bildiren ifade de yok. Doğru cevap C şıkkıdır.

Paragrafın başlığını bulurken,parçanın konusu ve ana düşünceile ilgili ve parçanın bütününükapsayıcı özellikte olmasına dik-kat etmelisin. Paragrafı okuduk-tan sonra özellikle ilk ve soncümleyi tekrar okuman çok ya-rarlı olacaktır.

6

Metinde sık kullanılan anahtarkelimeler, genellikle konuyu bil-direceğinden, bu kelimelerin al-tını çizmen çözümü kolaylaştıra-caktır.

7

23


ÖRNEK SORU

Turşu için kırk derde deva derler. Yüksek oranda lif içerdiği için mide ve bağırsak problemlerini çözen tur-şu; aynı zamanda vitamin ve mineral kaynağıdır. Bağışıklık sistemini güç-lendirerek birçok hastalığa karşı vü-cut direncini artırır. Dolaşım bozuk-luklarına iyi gelir. Yüksek tansiyonu dengeler, kanı temizler ve kolestero-lü düşürmeye yardımcı olur.

Bu sözler aşağıdaki sorulardan hangi-sine yanıt olarak söylenmiş olabilir?

A) Turşu nasıl yapılır?

B) Turşu kaç çeşide ayrılır?

C) Turşunun özellikleri nelerdir?

D) Turşunun sağlığa faydaları nelerdir?

ÖRNEK ÇÖZÜM: Soru kökü benden, parçanın hangi sorunun ce-vabını verdiğini bulmamı istiyor. Bu tarz sorula-rı çözerken, parçaya yönelttiğim sorunun tam cevabının parçada bulunması gerektiğine dik-kat etmeliyim. Şayet sorduğum soruya metin tam anlamıyla cevap veremiyorsa, doğru cevap değildir. Yine bu soruları çözerken, soru kökü-nü okuduktan sonra şıklara dönüp, şıklardaki soruları tek tek metne sormam doğru cevabı bulmamı kolaylaştıracaktır. Metinde “Turşu na-sıl yapılır?”, “Turşu kaç çeşide ayrılır?” soruları-nın cevabı bulunmuyor. Çeldirici olarak verilen “Turşunun özellikleri nelerdir?” sorusunun ise kısmen cevabı verilmiş. Metinde turşunun sağ-lığa olan yararları anlatıldığı için doğru cevap D şıkkıdır.

“Bu sözler aşağıdaki sorulardanhangisine karşılık söylenmiş ola-bilir?” tarzındaki sorularda, pa-ragrafın yazılış sebebi genelliklegiriş cümlesinde bulunduğundan,giriş cümlelerini daha dikkatliokumalısın. Ayrıca paragrafınana düşüncesinin mutlaka sorulansoruyla ilgili olması gerektiğinide unutmamalısın

8

Bir paragrafta, ana düşünce ve yardımcı düşünceden farklı bir düşünce bulunuyorsa, bu duru-mun cümlenin düşünce akışını bozduğunu unutmamalısın. Dü-şünce akışını bozan cümleyi bul-mak için ise parçanın ana fikrini ve yardımcı düşüncelerini iyi an-lamalısın.

9

24

BİRİNCİ BÖLÜMKonu Testleri


TEST

1

2. Aşağıdakilerden hangisi bu metne başlıkolarak konabilir?

A) Babür’ün Şahsiyeti

B) Babür ve Babürname

C) Babür Döneminde Edebiyat

D) Babürname’nin Dil Özellikleri

4. Bu metnin anahtar kelimeleriyle ilgili aşa-ğıdakilerin hangisinde yanlışlık yapılmıştır?

A) Babüriyye – Vekâyi’ – kimya

B) Babür – Babürname – Vekâyi’

C) Babürname – Vâkıanâme – hatıra

D) Coğrafya – hatıra – Vâkıâtı Bâbürî

1. Bu parçadan hareketle “Babür ve Babürna-me” ile ilgili aşağıdakilerden hangisine ula-şılamaz?

A) Babür’ün Babürlü Devleti’nin kurucusu ol-duğuna

B) Babürname adlı eserin gözlemlere da-yandığına

C) Babür’ün, hatıra yazma konusunda ol-dukça yetenekli olduğuna

D) Babürname adlı eserde görülen yerlerinsadece tarihine önem verildiğine

3. Babürname adlı eserden günümüzde Vekâyi’ diye zikredilmesinin nedeni aşağı-dakilerden hangisidir?

A) Eserin esas adının Vekâyi’ olduğunun an-laşılması

B) Babür’ün eserinin iki yerinde Vekâyi’ diye bahsetmesi

C) Babür’ün bizzat kendisinin eserine bu adı vermiş olması

D) Eserin büyük bir bölümünün hatıra yazıla-rından oluşması

Babürlü Devleti’nin kurucusu ve ilk hükümdarı olan Babür, birçok kabiliyeti şahsında top-layan, araştırıcı ve gözlemci bir botanikçi, bir bahçe mimarı ve şehirci, görmesini bilen birseyyah ve dünyanın takdirle okuduğu üstün bir hatıra yazarıdır. En önemli eseri Babürna-me’de verdiği bilgiler kulaktan dolma değil, onun bir tabiat bilgini gibi dağlar bayırlar do-laşarak tabiat içindeki gözlemlerine, gittiği ülkelerde bizzat gördükleri ile yaptığı tespitleredayanmaktadır. Bu yönüyle Babürname, anlattığı diyarların tarihi, coğrafya, bitki ve hay-vanlar âlemi, etnografya, folklor ve medeniyet tarihi için başka kaynaklarda kolayca erişi-lemeyecek bilgilerin bir hazinesi olmuştur. Doğruya verilmiş bir adı olmadığı için esereBabürname’den başka Vekâyi, Vâkıanâme, Vâkıâtı Bâbürî, Vekâyi’nâmei Pâdişâhı veBabüriyye dendiği gibi Farsça tercümelerinde de çok defa Tüzüki Bâbüri ismini alır. Ese-rin en yaygın adı Babürname olmakla beraber iki yerinde Babür’ün ondan Vekâyi’ diyebahsetmesine bakılarak son zamanlarda bu isim tercih edilmeye başlanmıştır. Babür birdefasında da eseri için “tarih” sözünü kullanmıştır.

1, 2, 3 ve 4. soruları aşağıdaki metne göre cevaplayınız.

25

BİRİNCİ BÖLÜM Konu Testleri


6. Eskiden insanlar, günlük konuşmalarında kul-landıkları dile oldukça önem verirlerdi. Önemverişleri hem dilin güzel konuşulması gerekti-ğine olan inançları hem de karşıdaki insanaduyulan saygının bir göstergesiydi. Her nekadar yazarken yazım kurallarına pek aldırışetmeseler de kullandıkları cümleleri özenleseçmeye ayrı bir ihtimam gösterirlerdi. Şimdikiüniversite gençliğinin birçoğu bırakın yazmayı,konuşmayı dahi doğru dürüst bilmiyor.

Bu sözler, aşağıdaki sorulardan hangisi-ne yanıt olarak söylenmiş olabilir?

A) Günümüzde edebiyatın hangi dalları önplana çıkmaktadır?

B) Yazım kuralları ve dil bilgisini öğrenmekhangi açıdan önem taşımaktadır?

C) Günümüzde eğitimli gençlerin günlük ko-nuşma dillerini nasıl buluyorsunuz?

D) Eski eğitim sistemi ile yeni eğitim sistemiarasında ne tür farklılıklar görüyorsunuz?

8. Tarih kitapları günümüzde ezbere dayalı ha-le gelmiş. Padişahların adının altında birkaç madde halinde yaptıklarından bahsedilip öğ-rencilere bunların ezberlenmesi gerektiği söyleniyor. Öğrenciler de haliyle şikâyetçi bu durumdan. Tarih kitaplarında sanatlı anlatıma başvurulmalı bence. Padişahların sözlerin-den, dönemlerinde yazılmış eserlerin içerik-lerinden bahsedilmeli ki gençler tarihini se-verek öğrenebilsin.

Aşağıdaki cümlelerden hangisi bu metin ile çelişmektedir?

A) Tarih kitapları, ezbercilikten kurtarılıp tek-rar düzenlenmelidir.

B) Günümüz tarih kitaplarının herhangi bir yeniliğe ihtiyacı yoktur.

C) Öğrencilere tarih daha eğlenceli, sanatlı bir biçimde anlatılmalıdır.

D) Tarih kitaplarında, dönemin eserlerinden bahsedilmesi yararlı olur.

5. Karşılıksız sevmek, tahammül sınırlarını zor-layacağı için hiç kolay değildir. Bazı insanlarevde besledikleri hayvanları insanlardan da-ha çok severler. Belki de insanlardan bekle-dikleri karşılığı görememiş olmaları, bu kişile-rin başkalarına duyduğu sevginin azalmasının nedeni olabilir. Evde beslenen bir köpeğin,sahibinin çocuğunu ısırması, köpeğe duyulansevgiyi bir anda nefrete dönüştürebilecektir.Oysa bitkiler öyle mi? Bitkilere duyulan sevgi,karşılıksız sevginin en güzel örneğidir.

Aşağıdakilerden hangisi bu parçaya baş-lık olarak konabilir?

A) Doğa Sevgisi

B) İnsan Sevgisi

C) Hayvan Sevgisi

D) Karşılıksız Sevgi

7. En son ne zaman mektup yazdığınızı hatırlı-yor musunuz? Veya hiç mektup yazdınız mı? Cevabınız hayırsa, o zaman sevdiklerinize ayda bir mektup yazabilirsiniz. Bunun ne mi faydası olur? Mektup, size cep telefonunuzda kayıtlı olmayan sevdiklerinizi, aslında değer verdiğiniz halde uzun zamandır görüşmediği-niz insanları hatırlatır. Küllenen dostlukları alevlendirir. Sizi ve karşınızdaki insanı mutlu eder. Çünkü mektup, cep telefonu gibi kula-ğa değil, doğrudan doğruya kalbe konuşur.

Bu parçada altı çizili ifadeyle anlatılmak istenen aşağıdakilerden hangisidir?

A) Mektup yazmak faydalıdır.

B) Mektup, güzel yazılmalıdır.

C) Mektup, iletişimi güçlendirir.

D) Mektubun etkisi çok güçlüdür.

26

BİRİNCİ BÖLÜMKonu Testleri


TEST

2

2. Bu metne göre ülkemizde en son faaliyetegeçen baraj aşağıdakilerden hangisidir?

A) Keban Barajı

B) Atatürk Barajı

C) Deriner Barajı

D) Karakaya Barajı

4. Bu metne göre hangi ilimizde birden fazla baraj bulunmaktadır?

A) Artvin

B) Elazığ

C) Şanlıurfa

D) Diyarbakır

1. Barajların kapladığı alanlar küçükten büyü-ğe göre hangi şıkta sıralanmıştır?

A) Atatürk – Deriner – Karakaya – Keban

B) Keban – Atatürk – Deriner – Karakaya

C) Karakaya – Keban – Atatürk – Deriner

D) Deriner – Atatürk – Keban – Karakaya

3. Türkiye’nin en yüksek barajını görmek is-teyen bir kişi hangi ilimize gitmelidir?

A) Artvin

B) Tunceli

C) Malatya

D) Erzincan

Barajlar, eski çağlardan bu yana insanlığın su ihtiyacını karşılamak, tarım arazilerini su-lamak ve elektrik enerjisi üretmek için inşa edilen su yapılarıdır. Barajlar, büyüklük veyükseklik bakımından iki sınıfta değerlendirilmektedir. Ülkemizde 203 tanesi büyük çaplıolmak üzere toplam 504 adet baraj bulunmaktadır.

Çoruh Nehri üzerinde 1998 yılında inşasına başlanan Deriner Barajı, 249 metre gövdeyüksekliği ile Türkiye’nin en yüksek, dünyanın ise altıncı yüksek barajıdır. Baraj toplam26,5 kilometrekarelik bir alanı kaplamaktadır. Türkiye’nin ve Avrupa’nın en büyük barajıolma özelliğine sahip Atatürk Barajı’nın temelden yüksekliği ise 169 metredir. 1983 yılın-da inşasına başlanıp 1992 yılında işletmeye açılan Atatürk Barajı, Adıyaman ve Şanlıurfail sınırlarımızda, Deriner Barajı ise Artvin il sınırlarımızda yer almaktadır. Elazığ, Tuncelive Erzincan il sınırlarımızda yer alan Keban Barajı, 675 kilometrekarelik alanıyla ülkemi-zin en büyük ikinci barajı olma özelliğine sahiptir. 1976 yılında inşasına başlanıp 1987 yı-lında faaliyete geçen Karakaya Barajı, 298 kilometrekarelik alanıyla en büyük üçüncü ba-rajımızdır. Karakaya Barajı, Malatya, Elazığ ve Diyarbakır il sınırlarımızda bulunmaktadır.

1, 2, 3 ve 4. soruları aşağıdaki metne göre cevaplayınız.

27

BİRİNCİ BÖLÜM Konu Testleri


6. Günümüzde yönetimde başarı, önemli ölçüdeyöneticilerin zaman kullanımındaki etkinlikleriölçüsünde gerçekleşmektedir. Yönetim ala-nında çalışmalar yapan Peter F. Drucker’in deifade ettiği gibi; “Zaman en az bulunan kaynak-tır. Eğer o doğru kullanılamıyorsa hiçbir şeydoğru yönetilmiş sayılmaz.” Bu nedenle yöne-ticiler hiçbir şekilde zamanlarını israf etmeme-lidir. Bu amaçla, zaman kullanımını olumsuzyönde etkileyen davranışlarını, alışkanlıklarınıve inanışlarını gözden geçirmeli; bunlardanmümkün olduğunca uzaklaşmalıdırlar.

Aşağıdakilerden hangisi bu parçaya baş-lık olarak konabilir?

A) Verimli Çalışma

B) Zaman Yönetimi

C) Büyük Yöneticiler

D) Kötü Alışkanlıklar

8. Romanda bir karakter eğer bir odaya girmiş-se; onun odaya girdiğini görmeli, sesini ve nefesini duyabilmelisiniz. Karakterin suratı asıldığı zaman, onunla birlikte kaslarınızı ge-rebilmelisiniz. Karakteri sevmişseniz, sevdi-ğiniz adına korkmalı yahut onun isteğini elde etmesi için dua etmelisiniz. İşte o zaman bir karakter, sizin için gerçek bir insan; eseriniz de etkileyici bir roman olmuştur.

Bu metin, aşağıdaki sorulardan hangisine yanıt olarak söylenmiş olabilir?

A) Bir romanda karakterlerin nasıl olmasını beklersiniz?

B) Karakterlerin diyalogları ne kadar uzun tutulabilir?

C) Öfke ve ihtiras dolu karakterler romanın sürükleyiciliğini nasıl etkiler?

D) Romanda sadece insan yerine insan dışı varlıklar da karakter olarak seçilebilir mi?

5. Mustafa Kemal, en zor şartlar altında dahiasla eğitimden vazgeçmedi. Sürekli okuyanbir insan olarak ısrarla eğitim ve öğretimin ge-rekliliği üzerinde durdu. Mustafa Kemal Ata-türk’ün Maarif Kongresi’ni düzenlemesi bunaaçık bir örnektir. Ayrıca: “Öğretmenler, yeni nesil sizin eseriniz olacaktır.” diyerek eğitimingerekliliğini her zaman vurgulamıştır.

Bu parçanın konusu aşağıdakilerden han-gisidir?

A) Atatürk’ün vatan sevgisi

B) Atatürk’ün insan sevgisi

C) Atatürk’ün askerlik sevgisi

D) Atatürk’ün eğitime verdiği önem

7. Ben belki yoksulluk içinde yaşamaya razı ola-bilirim ancak kitapsız yaşamaya asla. Bunu söylerken kitabı her şeyin üzerine çıkarmış, her şeyin üstünde görüyor da değilim. Elbette hayatta kitaptan daha önemli şeyler de var. Kitapsız yaşamak istemeyişim; olanı değil, ol-ması gerekeni göstererek beni geliştirmesidir. Çünkü doğrular en iyi kitaplarla anlaşılabilir.

Bu görüşü savunan bir kişinin, aşağıdaki-lerden hangisini söylemesi beklenemez?

A) Kitap, insanı geliştirir.

B) Kitap, insana doğru yolu gösterir.

C) Kitaptan daha önemli şeyler de var.

D) Doğruları sadece kitaptan öğrenebiliriz.

Documents

TAM PARAGRAF ŞİMDİ PARAGRAF DÜNYASINA KAPI AÇMA … · 2018-10-09 · Birinci vazifen, Türk istiklâlini, Türk Cumhur iyeti'ni, ilelebet muhafaza ve müdafaa etmektir. Mevcudiyetinin