1

Taäp 8

Bình minh xoân xao Treân

Daõy Tröôøng Sôn

Xöùc daàu beänh nhaân

2

Ngoài trong khoaûnh trôøi meânh moâng Tröôøng Sôn.

Nghe tieáng chim hoùt ban mai.

Tieáng suoái reo ñaàu gheành.

Boång toâi nhö nghe ñöôïc nhòp ñaäp cuûa con tim mình.

Bình minh xoân xao treân Daõy Tröôøng Sôn.

Nhöõng ñoåi thay.

Hoá boâm ñaõ ñöôïc laáp baèng.

Phuû xanh ñoài troïc baèng theá heä caây môùi.

Ñieän thaép saùng buoân laøng

nhö öôùc mô cuûa con ngöôøi muoán “ñieän thay sao”.

Ñöôøng vieån chinh Tröôøng Sôn

trôû thaønh con ñöôøng caùi quan theânh thang

nhö con maõng xaø boø ngooøng ngoeøo

qua nuùi qua ñoài, qua soâng qua suoái…

Ñöôøng daây ñieän 500Kw noái lieàn caùc ñónh nuùi Tröôøng Sôn.

Caø pheê, cao su khôûi saéc khoe maøu.

Thaùc Ya Ly gaøo theùt oai huøng nay im tieáng,

Nay ngaøy ñeâm mieät maøi loâi keùo maáy chieác coái phaùt ñieän.

Vaøi khuùc soâng Pôkoâ trôû thaønh bieån hoà leânh laùng.

Moät soá Laøng maïc queâ höông nhoû beù chìm saâu döôùi ñaùy hoà.

Chæ voûn veïn môùi 30 Naêm . . .

Lm. Simon Phan vaên Bình

Cha Sôû Khoâng Nhaø Xöù

Vuøng Xeâñang

3

2.04.2004.

Ngöôøi thanh nieân ôû Dak Gía 2 bò traëc xöông coå vì khuaân vaùc

naëng qua trieàn doác nuùi röøng muøa möa trôn trôït. Ngöôøi laøng xin xe

chôû anh veà Kontum gaëp ngöôøi “chuyeân söûa traëc gaân gaõy xöông”.

Nhöõng ngöôøi naày cuõng coù bieät taøi nhöng laïi thieáu hieåu bieát khoa

hoïc.

Maáy ngaøy sau, toâi phaûi chôû anh thanh nieân vaøo Beänh vieän.

Anh taét thôû sau ñoù. Vaø toâi laïi phaûi chôû anh veà laïi vôùi Nuùi Soâng.

Thaät khoù thay ñoåi naõo traïng ñôn sô chaát phaùc!

11,04.2004.

Tuaàn thaùnh vaø Leå Phuïc Sinh naêm nay, anh em giaùo höõu

Xeâñang veà ñoâng hôn moïi naêm. Khoaûng treân 10 ngaøn ngöôøi nam

phuï laûo aáu, ñui muø, queø quaët. Raát nhieàu ngöôøi meï beá con töø hai ba

thaùng ñeán hai ba tuoåi.

Nhieàu ngöôøi meï aên baän raùch naùt, hoâi haùm. Nhöõng ñöùa nhoû

treân buù voâ döôùi ñaùi ra treân mình meï suoát ngaøy. Khai nöôùc tieåu

khoâng chòu maø laïi khoù queân! Toâi phaûi nhôø caùc chò trôï taù kieám aùo

quaàn thay. Vaøi ngöôøi meï laïi maëc vaùy phía traùi ra ngoaøi. Lyù do ñôn

sô laø maët kia ñaõ dô thì loän phía trong ra ngoaøi thaønh ra vaùy môùi.

Ngoài giaûi toäi suoát tuaàn thaùnh. Suoát caû ngaøy. Anh em linh

muïc chuùng toâi ai cuõng kieät söùc sau nhöõng ngaøy leã lôùn.

Nieàm vui laø nhôø moät soá aân nhaân maø anh em giaùo daân chuùng

toâi coù nhöõng ñóa côm, toâ mì ñôõ daï vaø nöôùc ngoït Pepsi giaûi khaùt.

Hoï vui chung. Ñôn sô caûnh maøng trôøi chieáu ñaát. Vaån cöôøi vaån noùi.

Taâm hoàn luoân vui thoûa.

15.04.2004: Thuyeân chuyeån caùc linh muïc chính xöù.

Cha Höõu ñaõ treân 30 naêm laøm chính xöù Mang La thuoäc daân

toäc Bahnar, Rôngao, Jôrai, nay veà phuïc vuï anh em Bahnar taïi Nhaø

thôø Chính Toøa Kontum. Cha Lieân cuõng laøm chính xöù Chính toøa

4

Kontum phuïc vuï anh em daân toäc Bahnar, Jôlông, Xeâñang cuõng

khoâng döôùi 30 naêm, nay laøm Chính xöù Dak Mot phuïc vuï anh em

Xeâñang. Cha Yoakim Neân chaùnh xöù Kon Jôdreh thuoäc saéc toäc

Bahnar, Rôngao treân 75 tuoåi, veà höu vì söùc yeáu. Hai linh muïc treû

laø Cha Nguyeãn ñöùc Tröôøng vaø Cha Nguyeãn văn Binh tuoåi cuõng ña

xaáp xæ 45 hoaëc 50 veà Mang La vaø Kon Jôdreh.

Naêm nay toâi theâm hai ñoàng nghieäp laø “Cha sôû khoâng Nhaø

xöù”. Toâi ñaëc traùch 12.500 giaùo höõu Xeâñang thuoäc Huyeän Dak Haø

vaø Daktoâ. Cha Lyù (saéc toäc Xeâñang) ñaëc traùch 15.000 giaùo höõu

Xeâñang thuoâc Huyeän Daktoâ. Cha Lieân Toång ñaïi dieän ñaëc traùch

treân 7.500 anh em giaùo höõu Xeâñang, Halaâng, Jeh thuoäc Huyeän

Ngoïc Hoài vaø Dak Glei vaø treân hai ba ngaøn anh em Bahnar thuoäc

giaùo xöù Kon Mahar vaø Kon Mah.

“Cha sôû khoâng Nhaø Xöù’ laø vì chuùng toâi ñöôïc thöôøng truù taïi

khu vöïc Nhaø thôø Chính toøa hoaëc Toaø Giaùm muïc maø phaûi coi soùc

phaàn linh hoàn cho treân 34 nghìn giaùo daân raûi raùc trong 134 thoân

laøng trong Daõy Tröôøng Sôn. Chuùng toâi chöa ñöôïc pheùp Chính

quyeàn thöôøng truù treân vuøng aáy. Anh em giaùo höûu phaûi veà nôi

chuùng toâi thöôøng truù ñeå nhaän laûnh caùc bí tích.

23.4.2004: Caáp cöùu ngöôøi meï sanh ñeû khoù ôû laøng Plei Chö.

Laøng chæ coù naêm möôøi gia ñình theo ñaïo. Chuùng toâi khoâng

ñöôïc rao giaûng baèng lôøi, nhöng chuùng toâi rao giaûng baèng cuoäc

soáng vaø vieäc laøm. “Ñaâu coù tình yeâu thöông, ñaáy coù Ñöùc Chuùa

Trôøi”. Ngöôøi coù ñaïo raát haûnh dieän ñöôïc cha ñeán cöùu giuùp luùc khoù

khaên. Ngöôøi chöa theo ñaïo thinh laëng ñöùng nhìn vaø suy tö.

24.04.2004.

Iao Phu thoân Dak Tong xaõ Ngoïc Tuï Daktoâ daån ñeán toâi moät

beänh nhaân taâm thaàn. Anh ñaäp phaù nhaø cöûa ngöôøi laøng. Traàn

truoàng ñi lang thang. Ban ñeâm nguõ ngoaøi röøng ngoaøi suoái. Ngöôøi

5

ta phaûi cuøm tay anh laïi maø daån ñi. Ngaøy mai toâi seõ ñem ñi beänh

vieän Taâm thaàn Qui Nhôn.

Caùm ôn Chuùa, chieàu hoâm qua coù moät aân nhaân ñaõ gôûi cho

100 USD. Nhö vaäy laø toâi an taâm ñeå lo coâng vieäc.

6.05.2004.

“Tin Möøng Ga 13,20 hoâm nay: “Ai ñoùn tieáp ngöôøi Thaày sai

ñeán laø ñoùn tieáp Thaày, vaø ai ñoùn tieáp Thaày laø ñoùn tieáp Ñaáng ñaõ sai

Thaày”

Anh em Xeâñang chaéc khoâng ai thuoäc caâu naày. Vaø hoï cuõng

khoâng ñöôïc giaûng daïy. Nhöng toâi tin Chuùa Thaùnh Thaàn ñaõ soi daån

hoï. Baèng chöùng laø hoï chöa bao giôø bieát toâi. Töø naêm 1972 khoâng

coøn boùng daùng linh muïc treân vuøng Xeâñang naày. Theá maø vaøo naêm

1998, toâi ñeán thaêm caùc laøng xa xoâi heûo laùnh. Caû laøng: nam phuï

laûo aáu, maët hôùn hôû cöôøi chaøo ñoùn tieáp vôùi caû taám loøng yeâu meán.

Nhöõng ngöôøi laøm treân nöông raãy voäi chaïy veà. Hoï xin ban pheùp

giaûi toäi. Laät ñaät vaøo xöng toäi maø coøn meät thôû hoån heån. Ngöôøi giaø

yeáu xin gaëp linh muïc Chuùa moät laàn tröôùc khi veà nhaø Cha.

5.6.2004: Ma rung caây.

Thôøi xöa, caây coái raäm raïp, um tuøm vaéng veû laïi coù chuyeän ma

quaùi. Ñöùc Cha Pheâroâ Traàn thanh Chung hay keå laïi cho toâi caâu

chuyeän sau:

Trong nhöõng naêm khoù khaên, töø Kontum ñi veà ñòa sôû Kôbey,

anh em giaùo höõu Jôrai gaàn bieân giôùi Laøo, Ngaøi phaûi ñi ngang qua

ngoõ Dak Yo. Ngang qua khu röøng phía beân kia soâng Pôkoâ thì boãng

nhieân Ngaøi thaáy khu röøng trôøi khoâng gioù maø caây lay ñoäng nghieâng

ngöõa xaøo xaïc laï thöôøng. Phía khu röøng ñoái dieän thì vaãn im vaéng.

Ñuùng vôùi Tin Möøng, Chuùa Gieâsu ruùt lui vaøo röøng vaéng thì bò

ma quæ caùm doã.

6

Ngaøy nay Nuùi Röøng thay da ñoåi thòt. Ngöôøi ta khai phaù laøm

cao su, caø pheâ, ñoán caây laáy goã xuaát khaåu. Di daân vaø nhöõng vuøng

kinh teá môùi ñaûo loän cuoäc soáng eâm aû huyeàn bí cuûa Nuùi Röøng. Vaø

ma quaùi cuõng di taûn ñi ñaâu maát huùt.

Qua ñoù anh em daân toäc thieåu soá soáng laån luùt trong Nuùi Röøng

cuõng “loøi maët chuoät” ra giöõa baù quan thieân haï. Giaûi phoùng hoï khoûi

nhöõng sôï seät ma quaùi, röøng thieâng nöôùc ñoäc. Nhöng hoï laïi ngô

ngaùc tröôùc nhöõng ñoåi thay quaù nhanh choùng vôùi nhöõng kyû thuaät

tieân tieán thôøi nay.

12.6.2004: Saên heo röøng.

Leân vuøng Cao Nguyeân, vaøo Quaùn aên naøo cuõng ñöôïc chaøo

ñoùn vôùi moùn ñaëc saûn: heo röøng, nai, nhím, kì gioâng laø oâng kì ñaø laø

cha caéc keù.

Ñöùc Cha Traàn thanh Chung vöøa duøng moùn heo röøng trong

quaùn vöøa vui mieäng keå laïi cho chuùng toâi cuoäc saên heo röøng ôû

Kôbey luùc Ngaøi coøn laø cha sôû ôû ñoù:

Trong laøng Kôbey, coù nhöõng nam nhaân vaïm vôõ taøi ba xuaát

chuùng, ñi do thaùm khaép Nuùi ñoài. Khi phaùt hieän ñöôïc moät ñaøn heo

vaøi ba traêm con ñang taäp keát aên trong moät khu röøng naøo ñoù, hoï

cho ngöôøi chaïy veà laøng baùo tin vui. Nhöõng ngöôøi khaùc ôû laïi chia ra

nhieàu ngaõ, giöõ cho ñaøn heo quanh quaån trong moät khu vöïc. Taát caû

laøng nam phuï trai traùng leân ñöôøng. Chæ ngöôøi giaø yeáu vaø treû thô ôû

nhaø.

Hoï chia nhau vaây quanh ñoài nuùi. Ban ngaøy chaët caây laøm raøo

chaén khoâng cho heo thoaùt ra. Ban ñeâm hoï ñoát löûa, khua ñoäng giöõ

ñaøn heo laïi trong khu vöïc cho ñeán khi laøm xong raøo vaø moät soá

choøi cao ñoù ñaây. Khoâng gì vui baèng nhöõng ngaøy naày. Giôø G ñaõ

ñieãm. Nhöõng trai traùng vaïm vôõ, baïo gan nhö nhöõng chieán só caàm

giaùo maùc hoø heùt vaøo traän. Ñaøn choù saên ñöôïc thaû vaøo, chaïy suûa

tung taêng tìm moài. Nhöõng ngöôøi yeáu vía thì caàm maùc ñöùng treân

7

choøi cao phoùng maùc vaøo con moài chaïy ngang qua. Nhöõng con moài

bò löôõi maùc caém phaäp vaøo tim, cheát laên quay taïi choå. Nhöõng con

nhoû bò chaët queø chaân khoâng chaïy ñöôïc. Coù nhöõng con heo noïc ñaàu

ñaøn, huøng hoã xoâng ngay vaøo ngöôøi thôï saên. Da heo daøy vaø söùc

maïnh nhöõng con heo moät laøm gaõy caây maùc. Heo ñieân cuoàng caén

xeù ñoái phöông. Thôï saên ñoàng nghieäp phaûi kòp thôøi trôï chieán, chóa

haøng naêm baûy löôûi maùc vaøo öùc heo vöøa caûn ñaø taán coâng vöøa gieát

cheát con heo aùc quaùi.

Ñaøn baø ôû ngoaøi raøo, moät phaàn lo canh gaùc haøng raøo, baùo caùo

nôi heo loït ra, moät phaàn lo laøm thòt, naáu aên, xeõ thòt phôi khoâ, hong

khoùi löûa ñeã töø töø chuyeån veà laøng.

Ban ñeâm nghó saên. AÊn uoáng. Nghæ ngôi. Ñaøm tieáu. Moät voøng

löûa ñoû röïc chaäp chôøn giöõa Nuùi ñoài. Nhöõng tieáng cöôøi doøn daõ, la huù

thoûa thích.

Cuoäc saên dieån ra haøng tuaàn nhaät môùi keát thuùc. Vaø nhöõng

ñeâm löûa traïi vó ñaïi ngoaøi trôøi, giöõa nuùi ñoài truøng ñieäp thôm naëc

muøi thòt nöôùng laø nhöõng giaác mô thaàn tieân cuûa nhöõng ngöôøi con

Nuùi Röøng.

Ñaøn baø laàn löôït taûi thòt veà nhaø. Saáy nhöõng xaâu thòt treân giaøn

beáp. Daõy nhaø daøi, khoùi nghi nguùt suoát ngaøy ñeâm. Muøi thòt öông

inh ænh xoâng ra noàng naëc. Nhöng ngöôøi daân toäc laïi quen vôùi muøi

naày cuõng nhö Phöông Taây quen muøi phoù maùt “naøo ñoù”. Deå hieåu

nhö ngöôøi Vieät ta thích muøi Saàu Rieâng.

Röøng nuùi baây giôø nôi naøo cuõng coù ngöôøi khai phaù: di daân,

noâng traïi, caø pheâ, cao su, khai thaùc goå v.v... thaønh thöû khoâng coøn

nhöõng ñaøn heo ñeã saên baét nhö thuôû naøo. Phaùt trieån vaø Taøn luïi.

8.7.2004: Ma Lai.

Maëc daàu theo ñaïo töø hôn 100 naêm, ngöôøi daân toäc thieåu soá

vaån coøn tin laø coù ma lai thaät söï. Ma lai laø moät con ngöôøi naøo ñoù,

8

ban ñeâm hoàn noù ra khoûi xaùc ñi moùc ruoät ngöôøi khaùc ra maø aên hoaëc

gieát cheát nhieàu ngöôøi theo caùch naày caùch khaùc.

Trong thaùng naày, daân laøng Dak Rao Kueùn Xaõ Pôkoâ Huyeän

Daktoâ ñaõ leân aùn moät ngöôøi laø ma lai. Taát caõ boâ laõo vaø nam giôùi töø

thanh nieân trôû leân hôïp nhau taïi Nhaø Roâng. Hoï tranh luaän vaø keát aùn

anh ta laø ma lai. Moät toùp trai traùng ñoát phaù nhaø anh ta vaø ñuoåi gia

ñình ra khoûi laøng.

Sau ñoù vaøi tuaàn, hoï laïi hôïp nhau vaø ñöa ra baèng chöùng moät

vaøi ngöôøi ñaõ cheát vì anh vaø hoï ñaõ ñoàng tình leân aùn gieát cheát anh

ta. Moät soá thanh nieân xung phong thi haønh aùn, uoáng röôïu vaøo cho

haêng khí tieát. Taát caõ boâ laõo vaø thanh nieân trôû leân ñeàu keùo ñeán khu

röøng ngöôøi ma lai ôû. Anh Jir, moät Iao phu (giaùo lyù vieân) duy nhaát ôû

laïi laøng, khoâng a toøng theo toùp ngöôøi noùi treân.

Theo keå laïi: ñoaøn ngöôøi keùo tôùi khu röøng. Toùp thanh nieân

baét troùi coät anh ta laïi, dìm nöôùc cho cheát. Thaáy chöa cheát, hoï beøn

ñöa leân, laáy ñaù ñaäp cho tieâu ma. Maáy ñöùa con nhoû la khoùc. Meï noù

ñang ñi tìm cuûa aên vaø maêng le ñem baùn ñeã mua gaïo.

Laïy Chuùa, nhöõng ngöôøi maø Chuùa giao cho con troâng coi

ñaây, hoï coøn soáng trong naõo traïng cuûa thôøi Cöïö Uôùc mang khai.

Xin Chuùa haõy roäng loøng thöông, thöông xoùt vaø tha toäi cho hoï. Vaø

xin ban Thaàn Khí ñeã cuõng coá loøng tin Daân Chuùa.

9.8.2004: Ña thaàn.

Taát caû caùc daân toäc thieåu soá Taây Nguyeân ñeàu tin thôø nhieàu

thaàn linh goïi laø ña thaàn. Hoï luoân soáng trong sôï seät thaàn phaït. Ñau

oám hay trôû ngaïi hoaëc muoán ñöôïc may maén, hoï luoân cuùng teá.

Muoán cuùng teá trong vieäc nhoû phaûi gieát ít nhaát moät con gaø, trong

vieäc lôùn phaûi gieát heo, boø, traâu v.v. . .

Vieäc cuùng teá gaây ra bao nhieâu toán keùm khieán kinh teá khoâng

doài daøo ñöôïc, chöa keå phaûi nôï naàn.

9

Cuõng coù laøng xin theo ñaïo vì hoï thaáy nhöõng ngöôøi coâng giaùo

khoâng cuùng teá maø cuõng khoâng bò tai hoïa gì. Ñaøng khaùc hoï hao toán

bao nhieâu cuûa caûi vaøo vieäc cuùng thaàn yang. (Coù leõ hoï tin thaàn

yang cuûa ngöôøi coâng giaùo quyeàn pheùp hôn heát).

28.9.2004: Chaùu beù Trung Thu bò töôùc quyeàn soáng vaøo chính

ngaøy Trung Thu.

Cha Nguyeãn vaân Ñoâng tieáp nhaän moät thai nhi ñaõ ñuû hình haøi

con ngöôøi ñeã choân taùng. Hoâm nay laø Teát Trung Thu neân ngaøi ñaët

teân Trung Thu, nieàm vui cuûa cuoäc soáng vaø tuoåi thô maø em khoâng

ñöôïc höôûng.

Taùng lieäm. Khi naém baøn tay em beù thì ngaøi caûm thaáy maáy

ngoùn tay em beù naém chaët laáy tay ngaøi khoâng chòu rôøi. Moät linh

caûm baøng hoaøng thoaùng qua trong ngöôøi, ngaøi dòu daøng baûo em

beù: “Daàu cha meï coù boû con ñi nöõa thì haõy coøn coù Chuùa ñoùn nhaän

con”. Töï nhieân maáy ngoùn tay buoâng loûng. Vaø ngaøi tieáp tuïc taùng

lieäm haøi nhi.

10

Moät thi nhaân caûm kích tröôùc caâu chuyeän, ñaõ naåy maáy yù thô :

“Con muoán cho cha meï ñöôïc bieát

Con ñaõ laø ngöôøi vôùi tim oùc töù chi.

Meï ñöøng nghó laø con chaúng bieát gì

Chæ coù noùi laø con chöa bieát noùi.

Haõy sinh con ra! Nghe theo tieáng goïi

Cuûa chính con – cuûa nhaân loaïi löông tri.

Cho con thaønh ngöôøi – Con mong moûi quaù ñi!

Nhaån taâm gieát – Toäi saùt nhaân gôùm ghieác!

Con keát tinh cuûa tình yeâu tha thieát

Cuûa cha meï – cuûa tinh khí, anh hoa,

Cuûa yeâu thöông – cuûa tình aùi chan hoøa,

Cuûa son saét – cuûa tô duyeân vónh cöõu!

Sao giôø ñaây cha meï laïi deø bæu,

Chính ñöùa con, gioït maùu cuûa meï cha?

Töø aân aùi, töø tình yeâu traân quí?

Cho con ra ñôøi duø khoâng hoan hæ.

Boû con nôi boá thí, vieän teá baàn,

Duø cuøng cöïc, soáng khoán khoå baàn daân

Con muoán soáng muoân ngaøn laàn hôn cheát!

Nhöõng lôøi naày thaät voâ cuøng tha thieát

Laø nhöõng lôøi oøa vôõ töï traùi tim.

Xin ngöng tay, haõy bôùt giaän con xin

Ñeã con soáng duø khoâng nhìn con nöõa!

Ngaøy chaøo ñôøi baèng tieáng khoùc oa oa

Chính laø ngaøy con voâ cuøng sung söôùng!

Xin haõy gaéng, haõy thöông con, roäng löôïng,

Meï cha khoâng tuûi hoå bôûi con ñaâu.

Con naèm ñaây, hai tay chaép, khaån caàu

Xin Thöôïng Ñeá cho cha meï can ñaõm!

Cha thöông con! chôù gieát con meï nheù!

(Ngaøy Nhi ñoàng Quoác teá)

Xuaân Vuõ Traàn ñình Ngoïc.

11

Ngaøi röûa baøn tay vaáy maùu. Baøn tay ngaøi coù moät ngoùn moïc

moät muïn nhoïn töø laâu maø khoâng chöõa khoûi. Maáy hoâm sau ngaøi röûa

tay vaø ngaïc nhieân thaáy muïn nhoït khoâng coøn nöõa.

Phaûi chaêng em beù Trung Thu ñaõ toû loøng bieát ôn Ngaøi!

10.11.2004:

Caùc laøng coâng giaùo maø toâi phuï traùch ôû raûi raùc trong Daõy

Tröôøng Sôn, caùch xa nôi toâi ôû töø 30Km

tôùi 150Km

. Muoán lo hoân phoái

theo pheùp ñaïo, hoï phaûi ñeán nôi toâi ôû taïi Thò Xaõ Kontum ñeå laøm bí

tích hoân phoái. Nhöng moät soá ngheøo khoâng coù tieàn ñeã ñi xe. Theá laø

hoï cöù thaûn nhieân aên ôû vôùi nhau nhö vôï choàng cho ñeán khi naøo coù

tieàn môùi ñeán Kontum gaëp cha sôû ñeå laøm pheùp cöôùi.

13.12.2004.

Vöông ngöôøi beänh taâm thaàn ñeán ôû chung vôùi chuùng toâi taïi

Trung taâm Kueânot. Anh löôïm ñaâu ñöôïc ñaàu ñaïn M79 baén ra maø

chöa noå. Anh ñem boû vaøo phoøng coâ trôï taù. Coâ trôï taù böïc mình ñaù

quaõ ñaïn laên cuø cuø. May coù ngöôøi am hieåu veà ñaïn cho bieát noù seõ

noå baát cöù luùc naøo khi quay ñuùng voøng. Chuùng toâi môùi baét ñaàu sôï.

Caùch ly ñeå chôø chuyeân vieân ñeán xöû lyù.

Thöông giuùp nhöõng ngöôøi taâm thaàn cuõng coù caùi baát tieän.

Thænh thoaûng hoï trôû beänh laïi, moät vaøi ngöôøi laïi cöù töï tieän ñeán ôû

chung vôùi toâi. Hoï phaù phaùch la loái caû ngaøy laån ñeâm chòu khoâng

noãi. Nhieàu khi khoâng coøn tieàn trong tuùi ñeã tieáp tuïc giuùp hoï lieàn tay

ñöôïc. Nhìn hoï maø toâi thaáy ñau buoàn. Vaø khieán toâi trôû neân caâm

laëng traàm tö.

20.12.2004:

Saùng hoâm nay toâi chôû hai em Dak Rao kueùn vaø moät baø meï

Dak Kang Peâng ñi beänh vieän taâm thaàn Qui Nhôn caùch Kontum

200Km

. Baø con ñoàn ra caùc laøng laø toâi coù theå giuùp caùc beänh nhaân

12

taâm thaàn neân khi trong laøng coù ngöôøi beänh hoï ñeán ñeã troâng nhôø

chöõa chaïy.

Moät vaøi aân nhaân bieát toâi laøm vieäc naày coù gôûi ít tieàn veà giuùp

ñôõ. Nhôø vaäy toâi coù phöông tieän phuïc vuï vaø mua thuoác men cho

beänh nhaân taâm thaàn tieáp tuïc uoáng trong hai ba naêm lieàn.

Neáu toâi khoâng giuùp ñôõ, thì cuõng khoâng thaáy ai ngoù ngaøng

ñeán. Vaø hoï cam chòu vôùi soá phaän.

12.01.2005:

Anh em mieàn Nuùi quen ñi nhöõng con ñöôøng moøn, hai beân coù

haøng caây boùng maùt. Hoâm nay nhöõng con ñöôøng daàu roäng raõi thoâng

thoaùng chaïy ngang doïc Tröôøng Sôn. Anh em daân toäc ngôû ngaøng.

Maát ñi nhöõng haøng caây. Ñi ñöôøng traûi daàu thì naéng noùng, raùt boûng

chaân.

20.01.2005: Leå phong chöùc linh muïc laàn ñaàu tieân taïi Plei

Chuet, anh em saéc toäc Jôrai.

Ba thaày phoù teá Doøng Chuùa Cöùu Theá Antoân Leâ ngoïc Thanh,

Phaoloâ Nguyeãn vaên Coâng vaø Yoang Baotixita Leâ minh Trí ñaõ ñeán

hoïc tieáng Jôrai vaøi naêm nay taïi Plei Chuet.

Buoåi toái canh thöùc hoâm tröôùc leå, moãi thaày ñaõ choïn cho mình

moät baø meï saéc toäc Jôrai hay saéc toäc Bahnar. Daáu chæ caùc thaày laø

thaønh vieân thöïc söï cuûa anh em daân toäc mieàn Nuùi naày. Leã nghi

dieån ra theo phong tuïc cuûa moãi saéc toäc qua lôøi khaán vaùi nguyeän

caàu vaø saéc thaùi cuûa moãi boä toäc. Töïu trung chính yeáu laø ngöôøi con

ngaõ ngöôøi vaøo loøng meï nhö theå ñang cho con buù. Ngöôøi tröôûng toäc

caàm toâ röôïu raûy vaøo vuù meï vaø ñoïc lôøi theà. Sau ñoù oâng ñoå röôïu

vaøo mieäng ñöùa con, töôïng tröng cho söõa töø vuù meï.

Nhaø thôø Plei Chuet ñang ñöôïc xaây caát hoaønh traùng hình nhaø

Roâng maùi cao söøng söõng. Coù theå noùi ñaây laø nhaø Roâng cao to, ñeïp

nhaát ôû Vieät Nam. Anh em Jôrai, Bahnar teà töïu veà ñoâng ñuùc. Traät

13

töï. Trong Thaùnh Leã, taát caû moïi tín höõu Jrai ñeàu naém tay nhau muùa

haùt theo tieáng chieâng coàng.

Nhaø thờ Pleichuet (DCCT)

14

5.2.2005: Thoå caåm khoâng coøn nöõa.

Ngaøy xöa, ngöôøi ñaøn baø coâng dung ngoân haïnh, thích ngoài

deät vaûi trang trí hoa vaên maøu meø kieåu caùch. Ngaøy nay, cuoäc soáng

ñoåi thay. Khoâng coøn boâng vaûi. Sinh nhai khoù khaên hôn tröôùc. AÙo

quaàn may saún ngöôøi Kinh buoân baùn vöøa reû vöøa tieän.

Mua 1 caëp quaàn aùo, baän caû ngaøy. Baän ñi laøm cuõng nhö ñi

nguû. Dô beà maët thì laät voâ trong. Raùch phía tröôùc thì xaây xaây ngöôïc

ra sau.

6.2.2005: Khaùnh thaønh Nhaø thôø Kontrang Mônei.

Kontrang Mônei töø naêm 1848 laø moät trong ba Trung Taâm

truyeàn giaùo ñaàu tieân mieàn Taây Nguyeân Kontum. Chuyeån bieán qua

thôøi cuoäc, Kontrang nay dôøi veà caùch Thò Xaõ Kontum 12cs veà maïn

Baéc. Ñaõ 33 naêm phieâu baït, khoâng coù Nhaø thôø vaø cha sôû. Nay ñöôïc

Chính quyeàn cho pheùp xaây döïng ngoâi nhaø thôø treân moät ngoïn ñoài

thoai thoaûi. Thoân laøng vaø ruoäng luùa xanh rì bao quanh.

Hai boä chieâng goàm maáy chuïc ngheä nhaân raäp raøng goõ khua

theo caùc baøi ca thaùnh leã hoaø taáu vôùi boä ñaøng oáng (ding but) traàm

huøng. Thaùnh leã ñaàu tieân sau 33 naêm cho haøng ngaøn anh em giaùo

daân saéc toäc Rôngao.

Cuoái leã kieäu Mình Thaùnh Chuùa qua loøng Nhaø thôø, roài ñaët

vaøo Nhaø Taïm nhö daáu chæ Ñaáng Emmanuel: Thieân Chuùa ôû vôùi

daân Ngöôøi.

Moïi ngöôøi cuõng nhö toâi cuùi ñaàu thôø laïy trong thinh laëng nhö

baøy toû loøng bieát ôn vaø caûm meán thieát tha.

8.3.2005:

15

9g00 toái, chieác xe Musso toâi lao mình vaøo Daõy Tröôøng Sôn,

chôû theo moät xaùc cheát töø Beänh vieän Tænh veà laøng. Qua ñænh ñoài

Ben Het, xöa laø chieán tröôøng aùc lieät.

Gaàn ñeán laøng, thaáy coù ñieän saùng vaø coù nhieàu ngöôøi töïu taäp.

Chieác xe ngöøng laïi. Hoï chaïy ñeán bao quanh. Ai cuõng huù leân khoùc

thaõm thieát ruøng rôïn trong maøn ñeâm toái taêm cuûa röøng nuùi. Tieáng

khoùc chuyeàn ñi nhö moät thoâng ñieäp. Caû laøng cuøng khoùc

Laøng naày khoâng coâng giaùo. Caõm kích tröôùc ñeâm khyua vaø

tröôùc chieác xe ñeïp ñeõ giuùp chôû con oâng ta, ngöôøi chuû nhaø ñaõ ñeán

quì suïp laïy caùm ôn toâi lia lòa. Toâi laät ñaät naâng oâng leân.

Soáng tinh thaàn baày ñaøn, thaáy ngöôøi laøm ñaàu suïp laïy, nhöõng

ngöôøi khaùc cuõng laøm theo. Vaø toâi phaûi khoù khaên laém ñeã ngaên caõn

hoï.

Xin cho hoï thaáy vieäc chuùng con laøm maø nhaän ra Cha laø

Ñaáng yeâu thöông hoï.

Leå Phuïc Sinh 2005.

ÑGM Micae Hoaøng ñöùc Oanh xin Chính quyeàn cho toâi leân

moät ñieãm ôû Huyeän Dak Haø laøm leã Phuïc sinh cho anh em Xeâñang

vuøng naày, nhöng khoâng ñöôïc chaáp thuaän. Sau ñoù toâi laïi ñöôïc chaáp

thuaän cho ñi veà laøng Kôbey laøm leã Phuïc Sinh cho anh em Jôrai

vuøng Sa Thaày.

Ngaøy thöù naêm, saùu, baõy Tuaàn thaùnh chæ coù anh em giaùo daân

Kôbey tham döï. Toâi laøm ñuû caùc nghi leã baèng tieáng Jôrai (vì toâi laø

cha sôû Kôbey töø 1968-1976).

Toái thöù baûy vaø Chuùa Nhaät Phuïc Sinh, anh em giaùo daân Jôrai

caùc thoân laøng trong huyeän Sa Thaày veà ñoâng khoaûng 3000 ngöôøi.

Toâi coù ñem theo Tivi 43 inch, chieáu caùc baêng aûnh Kinh

Thaùnh, ñaëc bieät laø phim môùi nhaát “12 giôø sau cuøng cuûa Chuùa

Gieâsu”. Maøn aûnh lôùn naày ñuû ñaùp öùng cho soá ngöôøi ñoâng ñaûo. Ñaëc

16

bieät caùc phim Kinh Thaùnh chieáu, ñaõ ñöôïc chuùng toâi loàng tieáng daân

toäc Bahnar neân hoï thích thuù tieáp thu vì hieåu ñöôïc.

Caùc nghi thöùc phuïng vuï tuaàn thaùnh vaø Phuïc Sinh ñöôïc theå

hieän ñaày ñuû trong moät khoaûng ñaát troáng döôùi chaân moät ngoïn nuùi.

Chuùng toâi coù caõm nghieäm nhö Daân Chuùa ñang teá leã Yahveâ döôùi

chaân nuùi Xinai.

Ngöôøi caùn boä thöôøng quan nieäm Thaùnh leã nhö bao nhieâu leã

hoäi trong xaõ hoäi daân gian. Leã taát nhieân coù Laïc, coù tieäc tuøng aên

möøng. Vaøi caùn boä ñeán thaêm toâi taïi nhaø Iao phu Ngíu. Hoï ñi töø nhaø

beáp ñi leân nhö doø xem tieäc tuøng naáu nöôùng linh ñình gì khoâng.

Beáp vaãn troáng khoâng. Nhaø treân nôi baøn tieáp khaùch chæ vaøi baàu

nöôùc. Ñuùng böõa, ngöôøi laøng ñem vaøo cho ít côm, vaøi quaû tröùng,

vaøi ba con caù nöôùng vöøa baét döôùi soâng vaø tí muoái ôùt.

Thaùnh Leã baèng ngoân ngöõ Jrai toân thôø Haøi Nhi Yeâxu, Thieân

Chuùa laøm ngöôøi. Vaø laø Thaùnh Leã Jrai duy nhaát coù moät khoâng hai

vôùi chieâng troáng coàng treân vuû truï daâng leân Thieân Chuùa. Vaø toâi

daâng Thaùnh Leã giöõa trôøi söông meânh mang nheø nheï trong ñeâm toái

cuûa Nuùi röøng truøng ñieäp quanh toâi.

12.4.2005: Ñieän thoaïi reo xin caáp cöùu ngöôøi meï sanh ñeõ khoù ôû

Long Nang Dak Glei caùch Kontum 110Km. Ñeâm toái. Ñöôøng

ngooøng ngoeøo khoù ñi. Ñeøn xe khoâng roïi kòp qua khuùc quanh cuøi

choû. Khi ñeán nôi thì ngöôøi meï ñaõ cheát vôùi ñöùa con trong buïng. Toâi

buoàn voâ cuøng khoâng sao noùi neân lôøi. Thöông ngöôøi meï trong

nhöõng giôø phuùt laâm boàn khoù khaên nguy hieåm.

Laïy Chuùa, con khoâng bieát xin gì vaø noùi theá naøo. Con xin

ñöôïc laëng thinh. Vaø tieáp tuïc ngaøy mai.

16.05.2005: Kon Ling keâu caáp cöùu.

Kon Ling xa Kontum 80Km veà höôùng Baéc. Chieác Musso leân

ñeøo Mang Mrôi ñoä cao 2000m. 10g00 ban mai maø söông muø phuû

17

ngaäp caõ ñænh Mrôi. Chieác xe tieán thaät chaäm theo veät ñöôøng thaáy

ñöôïc töøng thöôùc tröôùc muõi xe. Döøng laïi treân ñænh cao. Toâi böôùc ra

ngoaøi. Söông rôi meânh mang, nheø nheï vaán vöông. Ñaát trôøi nhö

hoøa hôïp khoâng coøn phaân caùch. Yeân laëng. Khoâng moät thoaùng gioù

lay. Khoâng moät tieáng coân truøng ræ rích. Nhöõng boâng hoa tím beân

veä ñöôøng môû roäng caùnh hoa hôùp laáy söông trôøi. Hieäp lôøi ca cuøng

vaïn vaät: “Chuùc tuïng Chuùa ñi naøo möa söông taát caû . . .

Chuùc tuïng Chuùa ñi, naøo söông ñoïng möa tuoân . . .

Chuùc tuïng Chuùa ñi, naøo ñoài xanh nuùi bieác,

Chuùc tuïng Chuùa ñi, kìa hoa laù coû caây.

Chieác xe laïi töø töø boø xuoáng ñeøo tieán veà Kon Ling. Moät ñaùm

ngöôøi ñang tuï taäp beân veä ñöôøng beân höøng Nuùi. Hoï xoân xao ñöùng

ñaäy, khieâng hai ngöôøi beänh nhaân trong hai chieác voõng baèng vaõi

tieán laïi xe. Moät ngöôøi meï thai ngheùn naèm baát tænh, moâi mieäng khoâ

khoác. Moät thieáu nöõ ñang reân sieát, traên qua trôû laïi.

Kon Ling caùch choå xe ñaäu laø 5Km . Qua hai ba quaû ñoài, vöôït

vaøi con suoái roài treøo leân moät ñænh nuùi thaät cao. Laøng Kon Ling

naèm treân ñænh nuùi cao voùt naày. Ngöôøi Xeâñaâng thích ôû doïc sôøn Nuùi

cao.

27.5.2005: Ñaùm tang cha Antoân Vöông ñình Taøi.

Cha Antoân Vöông ñình Taøi, Doøng Chuùa Cöùu Theá, laø moät

trong 4 ngöôøi tieàn phong rao giaûng Tin Möøng cho anh em Jôrai

vuøng Pleiku. Ngaøi saùng laäp Trung taâm truyeàn giaùo Plei Chuet. Raûo

quanh caùc thoân laøng löông daân. Ngöôøi ta cho gì Ngaøi aên naáy. Soáng

giaûn dò vaø thanh baàn nhö moïi ngöôøi. Ñi tôùi ñaâu luoân ñem laïi nieàm

vui tieáng cöôøi.

Anh em Jôrai thöông khoùc vaø choân taùng Ngaøi theo phong tuïc

Jôrai taïi nghóa trang cuûa thoân laøng. Quan taøi laø moät thaân caây to,

troøn. Thôï chuyeân moân duøng rìu ñuïc khoeùt loã hoång ñaët thi haøi.

18

“Ngaøi ñaõ trôû thaønh Jôrai vôùi anh em Jôrai”.

“Ngaøi naèm vaøo loøng ñaát nhö haït gioáng,

roài seõ troã sinh nhieàu boâng haït”.

Thoân laøng laáp loù treân ngoïn nuùi cao