tar112u

8/12/2019 tar112u

1/167

T.C. ANADOLU NVERSTES YAYINI NO: 2386AIKRETM FAKLTES YAYINI NO: 1383

OSMANLI TRKES-II

Yazarlar

Yrd.Do.Dr. Recep AHISHALI (nte 1,2,4)Prof.Dr. Nhat ZTOPRAK (nte 3)

Prof.Dr. Muzaffer DOAN (nte 5-8)

Edtr

Prof.Dr. Nhat ZTOPRAK

ANADOLU NVERSTES

8/12/2019 tar112u

2/167

Bu ktabn basm, yaym ve sat haklar Anadolu nverstesne attr.Uzaktan retm teknne uygun olarak hazrlanan bu ktabn btn haklar sakldr.

lgl kurulutan zn almadan ktabn tm ya da blmler mekank, elektronk, fotokop, manyetk kaytveya baka ekllerde oaltlamaz, baslamaz ve datlamaz.

Copyrght 2011 by Anadolu UnverstyAll rghts reserved

No part of ths book may be reproduced or stored n a retreval system, or transmttedn any form or by any means mechancal, electronc, photocopy, magnetc, tape or otherwse, wthout

permsson n wrtng from the Unversty.

UZAKTAN RETM TASARIM BRM

Genel KoordnatrProf.Dr. Levend Kl

Genel Koordnatr YardmcsDo.Dr. Mjgan Bozkaya

retm TasarmcsYrd.Do.Dr. Alper Tolga Kumtepe

Uzm. Orkun en

Grafk Tasarm YnetmenlerProf. Tevfk Fkret Uar

r.Gr. Cemalettn Yldzr.Gr. Nlgn Salur

lme Deerlendrme Sorumlusur.Gr. Fatma ennur Arslan

Ktap Koordnasyon Brm

Do.Dr. Feyyaz BodurUzm. Nermn zgr

Kapak DzenProf. Tevfk Fkret Uar

DzgAkretm Fakltes Dzg Ekb

Osmanl Trkes-II

ISBN978-975-06-1063-9

2. Bask

Bu ktap ANADOLU NVERSTES Web-Ofset Tesslernde 7.000 adet baslmtr.ESKEHR, Ocak 2013

8/12/2019 tar112u

3/167

ndekler

ndeklernsz ................................................................................................................... v

Mezdnfh Masdarlar II................................................................ 2MEZDNFH MASDARLAR (II) ........................................... ............................... 3

nl ( ) Bb ........................................ ............................................ ................ 3ll ......................................... ........................................... ....................................... 3sm- Fl ..................................... ............................................ ............................... 4ll ........................................ ............................................ ....................................... 4sm- Me l ....................................... ........................................... ......................... 4

fl Bb ( ) ........................................ ............................................ ................ 5ll ......................................... ........................................... ....................................... 6sm- Fl ..................................... ............................................ ............................... 7ll ........................................ ............................................ ....................................... 7

sm- Me l ..................................... ............................................ ................................ 7

ll ( ) Bb ....................................... ............................................ ................ 9sm- Fl ..................................... ............................................ ............................... 9sm- Me l ....................................... ........................................... ......................... 9

stl Bb ( ) .................................................................................. 10ll ......................................... ............................................ ...................................... 10sm- Fl ..................................... ............................................ ............................... 11ll ......................................... ........................................... ....................................... 11sm- Me l ....................................... ............................................ ........................ 11

ll ........................................ ............................................ ....................................... 12zet ............................................ ............................................ ....................................... 14Kendmz Snayalm ...................................... ........................................... .................. 15Kendmz Snayalm Yant Anahtar ....................................... ................................. 16Sra Szde Yant Anahtar ..................................... ........................................... ............ 16Yararlanlan Kaynaklar ....................................... ............................................ ............ 18

Arapa Sfatlar ve smler.............................................................. 20ARAPA SIFATLAR ....................................... ........................................... ................. 21Sat- Mebbehe ........................................... ............................................ ................. 21

E

al ( ) ....................................... ............................................ ........................ 21Fal ( ) ........................................ ............................................ ........................ 22Faln ( .......................................... ( ........................................... ................. 22ll ........................................ ............................................ ...................................... 22

sm- Tadl ....................................... ........................................... ................................ 23ll ....................................... ........................................... ........................................ 23

Mblaa- Fl ...................................... ........................................... .......................... 24

Fal ( ....................................... ( ........................................... ........................ 24Fal ( ...................................... ( ........................................... ........................ 25

sm- Mensb ........................................... ............................................ ........................ 26

ARAPA SMLER ........................................ ............................................ ................. 27sm- Mekn ..................................... ........................................... ................................. 27

1. NTE

2. NTE

8/12/2019 tar112u

4/167

8/12/2019 tar112u

5/167

ndekler v

Farsada Kelme Yapm: sm ve Sfatlar...................................... 72GR .......................................... ............................................ ...................................... 73FARSADA SMLER ........................................... ............................................ ......... 73Brlek sm ..................................... ........................................... ................................ 75Say smler ...................................... ............................................ ................................ 75smden Trem smler ..................................... ............................................ ........... 75FARADA SIFATLAR ......................................... ........................................... ............ 77smden Tretlm Satlar ......................................... ........................................... ..... 78zet .......................................... ........................................... .......................................... 82Kendmz Snayalm ........................................... ........................................... ............. 84Okuma Paras 1 .......................................... ........................................... ..................... 85Okuma Paras 2 ......................................... ............................................ ..................... 86Kendmz Snayalm Yant Anahtar ........................................... ............................. 86

Sra Szde Yant Anahtar ........................................ ........................................... ........ 87Yararlanlan Kaynaklar ........................................... ............................................ ........ 87

6. NTEFarsada Fl, Flden Trem Kelmeler, FarsadaBrlek Kelmeler .......................................................................... 88

FARADA FLLER VE FLDEN TRETLM KELMELER ................. 89Fl Gvdeler .......................................... ............................................ ........................ 89Farsada Flden Trem smler ....................................... ....................................... 93Osmanlcada Sk Kullanlan Fl Masdarlar ve Emr Kkler ............................... 94FARSADA BRLEK KELMELER ........................................................... ........... 101Farsada Brlek Satlar ......................................................................... ................... 102

zet .......................................... ............................................ ......................................... 106Kendmz Snayalm ........................................... ............................................ ............ 109Okuma Paras ...................................... ............................................ ........................... 110Kendmz Snayalm Yant Anahtar ........................................................... ............. 111Sra Szde Yant Anahtar .......................................... ............................................ ...... 111Yararlanlan Kaynaklar ............................. ............................................ ..................... 111

7. NTEFarsada Tamlamalar, Transkrpsyon Alfabes ........ .................. 112FARSADA TAMLAMALAR ..................................... ............................................ .. 113sm Tamlamas ........................................ ............................................ ........................ 113Sat Tamlamalar ............................................ ........................................... .................. 114

Zncrleme sm ve Sat Tamlamalar ...................................... ................................. 115TRANSKRPSYON (EVRYAZI) ...................................... ................................. 118Kullanlablecek Szlkler .......................................... ........................................... ..... 120zet .......................................... ........................................... .......................................... 122Kendmz Snayalm ........................................... ........................................... ............. 123Okuma Paras ...................................... ........................................... ............................ 124Kendmz Snayalm Yant Anahtar ........................................................... ............. 124Sra Szde Yant Anahtar .......................................... ........................................... ....... 124Yararlanlan Kaynaklar ..................................... ............................................ .............. 125

5. NTE

8/12/2019 tar112u

6/167

ndeklerv

Metnler ......................................................................................... 126GR .......................................... ............................................ ...................................... 127I. METN: OKUNU EVR, VE ANLAMA ........................................................ 128Bb: n Beyn der Km Bu Mcerlardan Sonra Neler Zhr Old? ............... .. 132Metnn Bugnk Dle evrs .................................... ........................................... ... 133II. METN: OKUNU EVR, VE ANLAMA .............. ........................................ 136Ahvl- Erkn- Devlet ve dre- Umr- Saltanat ................................................. 138Metn evr ........................................... ............................................ .......................... 140III. METN: OKUMA EVR, VE ANLAMA .......................................... ............ 143Zuhr ve ntr-I Tn ....... ............................................ .......................................... 145Metn 3 evr ...................................... ............................................ ............................ 147

Veba Salgnnn Ortaya k ve Yaylmas ....................................................... 147IV. METN: OKUMA EVR, VE ANLAMA ................................. ...................... 149

Veky- ett ......................................................................... ..................................... 151Metn 4 evr ........................................... ............................................ ....................... 153Muhtel Olaylar ........................................ ............................................ ................ 153

zet ..................................... ............................................ ............................................ .. 155Kendmz Snayalm ...................................... ............................................ ................. 156Kendmz Snayalm Yant Anahtar ...................................................... .................. 158Sra Szde Yant Anahtar ...................................... ........................................... ........... 158Yararlanlan Kaynaklar ........................................ ............................................ ........... 161

8. NTE

8/12/2019 tar112u

7/167

vnsz

nsz

Sevgl rencler,Trkenn 14-20. yzyllar arasndak tarhsel gelme srecne Osmanl Trkes ad

verlmektedr. Bu dnemde Trke ayn kltr dares nde yer alan Arapa ve Farsale etkleerek sz varlnda byk deklkler yaamtr. Sz edlen zaman dlmn-de hem lm hem de edeb konularda kend dlnde bulunmayan kelmeler ald ve br sresonra onlar Trkeletrd. Bylece Trke dnyann en zengn dller arasnda yer ald.

Osmanl dnemnde yazlm bnlerce eser bu gn hem yurt nde hem de yurt d-nda etl ktphanelerde yer almaktadr. Ayn eklde tarhsel hazamz olan arvle-rmzde ok sayda belge bulunmaktadr. Bunlar gelecek nesllern yararlanablece hlegetrmek n Osmanl Trkesn blen ve anlayan nesller yettrmek gerekmektedr.

Bu ktap, tarh blm renclerne Osmanl Trkesn retmek n hazrlanmknc ktaptr. Osmanl Trkes I adl ktapta Osmanl alabes ve Trke kelmelernmls tantlm, baz Arapa unsurlar zernde durulmutu. lk ktabn devam nteln-

de olan bu ktapta u konular lenmtr:Brnc ntede: Mezdnh masdarlardan nal, ll, fl, st l bablar ve bun-

larn sm- l ve sm- meller rneklerle tantlmtr.knc ntede:Trkede geen kelmeler arasnda oka rneklerne rastladmz

Arapa satlar ve Arapa kelmeler lenmtr.nc ntede: Arapa sm ve tamlamalar tantldktan sonra tamlamalardak dek-

lkler gsterlmtr. Ayrca bu ntede Arapa edatlara ve blek satlara da yer verlmtr.Drdnc ntede:Brnc ktaptak 6, 7 ve 8. ntelerde, knc ktaptak 1, 2 ve 3.

ntelerde lenen Arapa konular n rnek tekl edecek br metn konmu ve ncelen-mtr. Selen metn Arapa kelmler ynnden zengn olup blnmeyen kelmeler nLgate hazrlanm, Latn alabesyle karl verlm daha sonra sadeletrlmes yapl-mtr. renclern metn ndek Arapa unsurlar tanyp tanmadklarn anlamak n

Sra Szdeler aracl le sorular yneltlmtr.Benc ntede: Farsa dl blgs konularna balanmaktadr. Bu ntede Farsa sm-ler, satlar, tantlmaktadr.

Altnc ntede.Farsa l, lden trem kelmeler ve Farsada brlek kelmeler tantlmtr.Yednc ntede: Blhassa edeb metnlerde ok sk karlalan Farsa tamlamalar -

lenmektedr. Ayrca transkrpsyon alabes de bu ntede tantlmtr.Sekznc ntede:ersnde Farsa unsurlarn arlkl olduu drt metn lenmtr. Bu

metnlern okunular, bugnk dle evrler ve anlamlar ayr balklar halnde verlmtr.Osmanl Trkes I ve Osmanl Trkes II ktaplarn dkkatlce okuyup, sorularn ce-

vaplayan br renc orta sevyede Osmanlca metnler okuyup anlyablecek sevyeye ulaa-blr. Ancak anlama ve kapastelernn artmas n yalnzca gramer konularn blmek yet-mez. Bu konular anlatrken verlen rnek kelmeler, mllar ve anlamlaryla brlkte re-

nlmel, okuma paralarnda geen blnmeyen kelmeler ezberlenmeldr. Kelme hazneszengnletke anlama kablyetnn de artaca grlecektr. Elbette bu ktapta verlen oku-ma paralar tarh eserlernn konu etlln ve zellklern doal olarak yanstmayacak-tr. Bunlar alma rneklerdr. rnekten hareketle ktphanelerden, ktaplardan ya dabaka yollarla elde edecenz tarh metnler okuyarak gelmnz srdreblrsnz.

Osmanl Trkesn renmek suretyle yalnzca Osmanl dnemnde kaleme aln-m eser ve belgeler okuma mknna kavumayacak, ayn zamanda gnmz Trkes-n doru okuma, yazma ve anlama mkn da elde edlecektr. Zra okuduumuz metnlerdedelermzn yazd metnlerdr.

Osmanl Devlet dnemmde yazlm olan eserler ve belgeler okuyup anlayablecek ren-cler yettrmek amacyla hazrlanm bu ktaptak Arapa konularla lgl nteler hazrlayanYrd. Do.Dr. Recep Ahshalya, Farsa konulu nteler hazrlayan Pro.Dr. Muzaffer Doana ay-rca dzg-basm srasnda yardmlarn esrgemeyen tm alanlara teekkr ederm.

EdtrNhat ZTOPRAK

8/12/2019 tar112u

8/167

8/12/2019 tar112u

9/167

MEZDNFH MASDARLAR (II)Mezdnh Masdarlarn Bnlarnl - fl - ll stl Bblar ve Dzensz ekllersm- Fl ve sm- Me ller ve Dzensz ekller

Br ncek ntede mezdnh masdarlarn be adet veznn grmtk. Bu ntede deyne mezdnh masdarlar grmeye devam edecez ve kalan drt adet masdarn masdarhal, sm- l ve sm- mel hllern grecez. Bu veznlern ayrlarak k nte haln-de gsterlmes konu ve anlam bakmndan arkl olduklar n del, konunun uzun ol-mas nedenyledr. Yoksa aralarnda dl blgs bakmndan hbr ark yoktur. Bu ntennsonuna eklenm olan zet tablolarnda bu ayrlk ortadan kaldrlmtr.

nfl ( ) BbKk harflern lkne ( ) ve ( ), kncsne ( -) eklenerek oluturulmutur. ounlukla dnllk elde etmek zere kullanlr. Bazen de edlgenlk salar. Her k durumda dageszdr. nrh (almak, erahlanmak) erh (ama, aklama) nklb (demek) kalb (evrme,detrme) nczb (eklmek, czbesnekaplmak) cezb (ekme) nhll (zlme, dalma) halel (bozukluk,eksklk)llEcve kelmelerde vezn ortadak () har ( ) )ye dnerek nyl ) olur. nkyd (boyun eme) kavd nsyk (gnderlme, sevkolunma) sevk

Mezdnfh Masdarlar II

8/12/2019 tar112u

10/167

Osmanl Trkes-II4

Nks kelmelerde sondak lletl harfler kaldrlarak ( )ye dnr ve n ( )veznn alr.

ncl (cllanma, parlama) cl nh (gzlenp saklanma) ha (gzllk)sm- Flnl bbnn sm- l mnal ( )dr. mnhasr(br eye mahsus olan) nhsr (br eyemahsus olma) mnkalb (deen) nklb (deme) mncezb (eklen) nczb (eklme) mnasl (ayrlan) nsl (ayrlma)llNaksta mna ( ) veznn alr. mnkaz (btm, sona erm) nkz (sona erme,tamamlanma) mnzev nzv mnhan (elen, erlen) nhn (elme,kavslenme)

Ecvete mn ( ) veznn alr. mnkd (boyun een) nkyd/kavd(boyun eme) mnsk (gnderlen) nsyk/sevk(gnderlmek) mtk (zleyen, arzulayan) tyk/evk(zlemek)

Msalde mna ( ) vezn olur. mnakk (atlam, yarlm) nkk (atlama,yarlma) mnekk (ayrlan, sklen) nkk (ayrdme, zlme)

sm- Meflnl bbnn sm- me l yoktur.

A) Aadak sls mcerred masdarlar nl bbna evrnz. Kelmenn her k hlnn

de anlamn Kms- Trkyebakarak rennz. akd .. de ' .. hedm ..1

8/12/2019 tar112u

11/167

1. nte - Mezdnfh Masdarlar II 5

ehm .. erd .. erd .. hezmet .. kabz .. ke .. akk ..B) Aadak masdarlarn sm- ln bulunuz. nt .. nczb .. nd .. nrd .. nth .. nhr ..

nhzm .. nksm .. nk .. nrh ..ftl Bb ( )Bu bb masdarlar dnl ve gesz yapmak n kullanlr. Bazen de gel kelme-

ler elde edlr. Brnc asl harn nne ( ), sonrasna ( ) ) ve knc haren sonra .)lvesyle elde edlr tbr

bret rk (ayrlmak, dalmak)

rkat (ayrlk) mtn (eknme, stememe)

men (durdurmak,brakmamak) ntzr (gzlemek,

beklemek)

nazar (bakmak, dnmek)

l bbna gren sls mcerred masdarlarn lk harne gre vezndek ( ( debaz deklkler meydana gelr. , harfler le balayan kelmelerde,, ( (har kalnlaarak ( .) harne dnr

8/12/2019 tar112u

12/167

Osmanl Trkes-II6

styd (avlamak)

sayd (avlanmak) ztrb (ac, elem)

darb (vurma, arpma)

( ) har le balayan kelmelerde se batak ( .)har eddel okunur ttl (haberl olma)

tul (doma, dou)

ttrd (brbrn takpetme)

tard (uzaklatrma),,harfler le balayan kelmelerde vezndek ( ( har () harne dnr.

zdr (zrat etme, ekme)

zrat zdyd (artma, oalma)

zyde

) har eddel okunur.) ) har le balayan kelmelerde batak)

ddyn (borlanma)

deyn (bor)

ddhl (dhl olma)

dahl (grme)

( ) ) har le balayan kelmelerdek asl har olan ) ) le vezndek .) konularak br kez yazlr) ) edde ttb (tab olma, taat etme) tb ttcr (tcret yapma) tcret

ll

Asl lk har ( ) ) olan kelmelerde (msal) vezn ttl) ) veya ) olur.

tttn (vatan ednme) vatan

tthd (brlemek, aynkrde olmak)

vahdet (brlk, teklk)

Ecvee vezn yl ( ) eklnde olur. tyk (arzu, evk, zlemek) evk

tyd (huy, det ednmek)

avd (dnme, ger gelme)

Nksta se son har () ve ( ) olanlar ( )ye dnerek ( ) veznn alr.

nt (uzaa srlmek)

ney (srgn etmek)

tl (ykselmek, yukarkmak)

ulvv (byklk,ykseklk)

Asl harflernn brnc ve ncs ayn anda lletl olan kelmelerde (le- meruk)

vezn tt ( ) eklndedr. ttk (saknma, eknme) vkye (koruma, arkakma)

8/12/2019 tar112u

13/167


sm- Fl

l bbnn sm- l mel ( ) eklndedr. mntesb (ntsab eden,alkas olan) ntsb (br yere, brkmseye mensup olmak)

mmten (eknen,mknsz)

mtn (eknme,stememe)

mteml (kavrayan, nealan)

tml (ne almak,kaplamak)

mntakl (g eden, tanan)

ntkl (nakletmek,gmek, bulamak)

ll

msalde mttel ( )

mttek

ttk

ecvee ml ( ) muhtr (selm olan) htyr (semek)muzaaa m ( ) mtkk (trem) tkk (tremek)nks ve mehmuzda ma ( )

mer (ra eden) r

mltev er br olan)

ltv (kvrlmak,bklmek)

sm- Mefl

l bbnn sm- me l meal ( ) eklndedr.

mkteseb (kazanlm,elde edlm)

ktsb (kazanmak, eldeetmek)

mltemes (kayrlan)

ltms (tavsye,kayrmak)

mterek (brlkte, ortakkullanlan) trk (ortaklk etmek)

mntehab (selm)

nthb (semek)

mzaa ve ecve sm- l le ayn ekldedr.

mslde mttel ( ) olur.

mttehad (zerndebrlelen)

tthd mtteak (zerndettak edlen)

ttk mttehaz (kabul edlen,alnan) tthz (kabullnmek)

8/12/2019 tar112u

14/167

Osmanl Trkes-II8

nksta me ( ) olur.

mukted (kendsneuyulan)

ktd (uymak)

mcteb (selm) ctb (semek)A)Aadak sls mcerred masdarlar l bbna evrnz. Kelmenn her k hlnnde anlamn szle bakarak rennz. hrmet .. rhlet .. redd ..

nzm .. mhnet .. rabt .. halel .. hakret .. lzm .. medh ..

B)Aadak masdarlarn sm- ln bulunuz. rt .. bthc .. btsm .. cthd .. ctnb .. hr .. rk .. ktsb .. ltt .. ltms ..

2

8/12/2019 tar112u

15/167


C) Aadak masdarlarn sm- me ln bulunuz. rtsm .. htm .. ntzm .. html .. nthb .. htrm .. ktbs .. btzl .. cthd .. ktsb ..

fll ( ) Bb ll bbnda lk asl harn nndek ( ) zddr. Sondak asl har arasna br zd ( (alarak tekrr eder. Bu bbdak kelmeler gesz olurlar. ounlukla renk ve vcuttak ek-sk ve kusurlar bldrmeye yararlar. Osmanl Trkesnde der sls mezdnhlere grekullanm olduka azdr. srr (sararmak) suret (sarlk)

hmrr (kzarmak)

humret (krmzlk)

vcc (er olmak)

vec (er, arpk)

vrr (tek gzl olmak)

aver (tek gz kr olmak)

hll (alk)

ehel (a olmak) hdbb (kamburluk) hadeb (kambur)

sm- Fl

ll bbnn sm- mel mall ( ) eklndedr.

muberr (gcenm)

brr (gcendrme)

mbyazz (beyazlaan)

byzz (beyazlama,aarma)

sm- MeflBu bbda sm- mel kullanlmamaktadr.

8/12/2019 tar112u

16/167

Osmanl Trkes-II10

stfl Bb ( )Bu bab sls masdardak lk asl haren nce ( ), sn ve te har eklenmes, knc asl har-

ten sonra da ( .) eklenmes le oluturulur. Bu bbdak kelmeler ounlukla geldr sthdm (hzmettekullanma) hdmet (hzmet) stsr (sorma, sorupanlama) esr (beyan etmek,aklamak) stbdl (detrmek,detrlmek) bedel stkml (olgunlatrmak) keml (olgunluk)Bu bbdak kelmelern bazlar talep etmek manasn tar.

stlm (blg talep etmek) lm (blmek) stmdd (yardm stemek) meded (yardm) stcvb (cevap stemek) cevb str (a talep etmek) gurn (rtmek,gnahlarn affedlmes)st l bb baz kelmelere, addetmek, saymak, kabul etmek anlamn katar. sth (kk ve aagrmek) hffet (haflk)

sthbb (br ey y ve gzelkabul etmek) hubb (sevg, muhabbet) stzm (byk saymak) azamet (byklk) stbd (uzak grmek,htmal vermeme) bud (uzaklk)ll

( ) ) ve ) ) le balayan kelmelerde (mehmzl- ve msl) vezn stl ) eklndedr. stzn (zn stemek) zn stcr (kralamak) cret stzh (aklama stemek) vuzh (aklk) sttn (vatan ednmek) vatanEcvee vezn stle ( ) eklnde olur. stkmet (doruluk) kym (ayakta durmak) stdme (devamn steme) devm stde (aydalanma) de (ayda, yarar) stne (yardm steme) avn (yardm)

8/12/2019 tar112u

17/167


Nksta st ( ) eklndedr. stk (yeterl sayma) kyet st (tamamen alma) ve (sznde durma,deme)sm- Fl

stl bbnn sm- l mstel ( ) vezndr. mstehlk (tketc) sthlk (bo yereharcamak, tketmek) mstektb (syleyerekyazdran) stktb (syleyerekyazdrma) mstelzm (lzm olan) stlzm (gerekl olmak,gerektrmek) mstensh (yazy oaltan) stnsh (nshasnyazmak, kopyalamak)

llMuzada mste ( ) eklndedr. mstehkk (hak etm,kazanm) sthkk (kazanlan,hak edlen) mstebdd (despot) stbdd (key dare,zulm ve tahakkm) mstedll (dellle spatedlen) stdll (dell getrmek)

Ecvee mstel ( ) msted (aydalanan) stde (aydalanmak) mstakm (doru, hlesz) stkmet (doruluk veadalette bulunmak) msterh (rahat bulan,strahat eden) rhatNks ve mehmzl-lmda mste ( ) eklndedr. msta (affedlmey talepeden) av (balama) mstehz (alay eden) sthz (alay etme) mster (rvet steyen) rvet mste (a steyen)

sm- Mefl

stl bbnn sm- mel msteal ( ) eklndedr. mstefem (anlalan) ehm (anlama)

8/12/2019 tar112u

18/167

Osmanl Trkes-II12

mstehed (aht gsterlen) ehdet (aht olma) mstahdem (hzmettekullanlan) hdmet (hzmet) mstahsen (beenlen) hsn (gzellk)

llMuzada vezn mstea ( ) eklndedr. mstedell (dellle spat edlm) dellet

mstemedd (kendsne yardmedlen) meded (yardm) mstekarr (karar bulan, kararl) karrEcvee mstel ( ) eklndedr. mster (kendsne danlan) meveret (danma,konuup anlama) mstecb (kabul olunmu) cevb msted (kazanlm, stadeolunmu) stde(aydalanmak) mstezd (artm, oalm) zyde

Nksta mste ( ) eklndedr. msted (stenen arzu edlen) davet mstekr (kraya verlen) kr mstesn (ayr tutulan) stsn (ayrmak)A)Aadak sls mcerred masdarlar st l bbna evrnz. Kelmenn her k hlnnde anlamn lgate bakarak rennz.

redd .. cebr .. celb .. ark .. haber .. hz .. haml ..

3

8/12/2019 tar112u

19/167

8/12/2019 tar112u

20/167

Osmanl Trkes-II14

zet

Mezdnfh Masdarlarn Bblarn Blmek

Osmanl Trkesnde kullanlan mezdnh masdarlar unlardr: l, te l, teaul, teul, male nl, l, ll,stldr. Bu masdarlardan her brs mcerred masdara belrl br anlam katar. Mcerred masdar ken gesz olan brkelme bu masdarlardan gellk zell olan br bba nakledldklernde gellk kazanrlar. Bunlardan bazlar kel-

meye dnllk, bazlar da telk, edlgenlk vs. gb anlamlar katarlar. Bu anlamlar u ekldedr:

Mezdnh bblarn oluturduu masdarlarn anlamlar

l geltel gel

male te, gesz, gelnl gesz, dnl, edlgenl dnl, geszll gecszteaul dnl, gesz, bazen gel, yapmacklkteul te, dnl, gesz, bazen gel, yapmacklkstl gecl

Sls Mezdnfh Masdarlarn sm- Fl ve sm- Mef llern Blmek

Sls mezdnh masdarlarn sls mcerred masdarlardan arkl olarak her brnn ayr ayr sm- l ve sm-me ller vardr. Bunlar u ekldedr:

Masdar sm- Fl sm- Me l l ml mal tel mal maal male ml mal nl mnal-

-

l mal meal ll mall-

- teaul mteal mteaal teul mtel mteal stl mstel mstealSls Mezdnfh Masdarlarn Masdar, sm- Fl ve sm- Mefllernn Dzensz Yaplarn Tanmak

Arapa Aksm- Sebada anlatlan, lletl harflere sahp masdarlarn sm- l ve sm- meller dzenl harflere sahp

kelmelerden arkl kalplara sokulurlar. Hem mcerred masdarlar, hem de mezdnh masdarlarn, sm- l ve sm-me llernn dzensz ekller n ayr ayr kalplar mevcuttur. lletl harflern ekl detrmelerne ll ad verlr.

1

2

3

8/12/2019 tar112u

21/167


Kendmz Snayalm1. Mezdnh masdarlar (kyas masdarlar) le lgl aa-

dak adelerden hangs dorudur?

a. Mezdnh masdarlar semdr, yan tlerek renlr.b. Mcerred masdarlardan belrl br anlam elde etmek

n kurall olarak tretlrler.

c. Masdarn maz ekmnde zad har bulunmaz.

d. Osmanl Trkesnde kullanmlar olduka snrldr.

e. Tmnn sm- l ve sm- meller ayn bbdan olur.

2. Mezdnh masdarlar le lgl aadak adelerden han-

gsyanltr?

a. Her masdardan kurall olarak sm- l ve sm-

me l tretleblr.

b. Anlamlarn kendmz karamayz, sadece brsnn bze

sylemes le veya br szle bakarak reneblrz.

c. Mezdnh masdarlar kelmelern at anlamlarn

detrr.

d. Br sls mcerred (bast) masdar btn mezdnh

masdarlara evrlemez.

e. Maz ekmlernde zad har bulunur.

3. Masdara telk manas kazandran masdarlar, aada-

klern hangsnde doru olarak eletrlmtr?

a. l ll

b. l nl

c. teal st l

d. male tel

e. te l male

4. Aadak kelmelerden hangsnn, sm- l ve sm-

mel eklndek sralamasyanl olarak verlmtr?

a. ktsb mktesb - mkteseb

b. teess mteess mteesse

c. strhm msterhm - msterhem

d. trk mterk - mterek

e. ndm mnadm mnadem

5. Aadak kelme ve vezn eletrmelernden hangs

yanltr?

a. ntzr nl

b. drk - l

c. tahayyl teal

d. trk l

e. byzz ll

6. Aadak kelme gruplarnn hangsnde mezdnh

masdarlardan olmayankelme vardr?

a. ltzm, mdaa, stkrr, stkmetb. drk, svdd, terk, tenezzl

c. takarrr, tedrk, tahsl, tedbr

d. hmrr, ltms, tekl, cbr

e. nksr, meth, mdhl, ltt

7. Aadak masdar ve ats eletrmelernden hangs

yanltr?

a. te l - gel

b. st l - gesz

c. ll - gesz

d. tel - tee. l - gel

8. Aadak kelme ve vezn eletrmelernden hangs

yanltr?

a. sknet ulet

b. stmlk st l

c. mltezm meal

d. mumele male

e. nhr nl

9. Aadak kelmelerden hangs sm- me l deldr?

a. mcmel

b. muallem

c. mntehab

d. mnkasem

e. mtedvel

10. Aadak kelmelerden hangsnn masdar, sm- l ve

sm- mel eklndek sralamasyanlolarak verlmtr?

a. tecesss mtecesss mtecesses

b. strhm msterhm msterhem

c. hmrr muhmrr - muhmerr

d. sthbr mustahbr - mustahber

e. tess messs messes

8/12/2019 tar112u

22/167

Osmanl Trkes-II16

Kendmz Snayalm Yant Anahtar1. b Yantnz yanl se Mezdnh Masdarlar konusu-

nu yenden gzden gernz.

2. a Yantnz yanl se Mezdnh Masdarlar konusu-nu yenden gzden gernz.

3. d Yantnz yanl se Male ve Teul Bblar ko-

nusunu yenden gzden gernz.

4. e Yantnz yanl se nl Bb konusunu yenden

gzden gernz.

5. a Yantnz yanl se l Bb konusunu yenden

gzden gernz.

6. e Yantnz yanl se zet ksmndak mezdnh

masdarlarn masdar, sm- l ve sm- mellern

gsteren tabloyu yenden gzden gernz.

7. b Yantnz yanl se st l Bb konusunu yendengzden gernz.

8. c Yantnz yanl se l ve st l Bblar konusu-

nu yenden gzden gernz.

9. d Yantnz yanl se nl Bb konusunu yenden

gzden gernz.

10. c Yantnz yanl se ll Bb konusunu yenden

gzden gernz.

Sra Szde Yant AnahtarSra Szde 1

A) akd nkd de nd hedm nhdm ehm nhm erd nrd ark nrk hezmet nhzm kabz nkbz ke nk akk nkk

B) nt mnat nczb mncezb nd mnde nrd mnerd nth mneth nhr mnhar nhzm mnhezm nksm mnkasm nk mnke nrh mnerh

Sra Szde 2

A) hrmet htrm rhlet rthl redd rtdd nzm ntzm mhnet mthn rabt rtbt halel htll hakret htkr lzm ltzm medh mtdh

8/12/2019 tar112u

23/167


B) rt mrte bthc mbtehc btsm mbtesm cthd mctehd ctnb mctenb hr mehr rk merk ktsb mktesb ltt mltet ltms mltems

C) rtsm mrtesem htm muhteem ntzm muntazam html muhtemel nthb mntehab htrm muhterem ktbs muktebes btzl mbtezel cthd mctehed ktsb mkteseb

Sra Szde 3

A) redd strdd cebr stcbr celb stclb ark strk haber sthbr hz sthz haml sthml lzm stlzm mlk stmlk mrr stmrr

B) sthrc mstahrc sthkm mstahkm sthl mstahl stkrz mstakrz stntk mstantk sthsl mstahsl stnsh mstansh stmlk mstemlk str mstar sthkr mstahkr

8/12/2019 tar112u

24/167

Osmanl Trkes-II18

C) sthl mstahle sthkm mstahkem sthbr mstahber stnkr mstenker stfm mstefem stdrk mstedrek stcb mstaceb stkrz mstakraz stgrb mstagreb stcl mstacel

Yararlanlan KaynaklarFaruk Kadr Tmurta (2008), Osmanl Trkesne Gr I,

stanbul.

Hayat Devel (2008), Osmanl Trkes Klavuzu 1-2, stanbul.

Rd (1317), Kavd- Lsn- Osman,stanbul.

8/12/2019 tar112u

25/167

8/12/2019 tar112u

26/167

2Amalarmz

Bu ntey tamamladktan sonra;

Arapada sfatlar oluturan kelmeler tanyablecek,

Arapada sfat yapan veznler belrleyeblecek,

Arapada zaman, mekn, let ve kltme smlern tanyablecek,

Arapada zaman, mekn, let ve kltme yapan veznler sralayableceksnz.

Anahtar Kavramlar

ndekler

Osmanl Trkes-II Arapa Sfatlar ve smler ARAPA SIFATLAR

ARAPA SMLER

Sfat- mebbehe sm-i tafdl Mblaa-i fil sm-i mensb

sm-i zamn sm-i mekn sm-i let sm-i tasgr

OSMANLI TRKES-II

8/12/2019 tar112u

27/167

ARAPA SIFATLARSat- Mebbehe, sm- Tadl, Mblaa- Fl, sm- Mensb, sm- Mekn, sm-Zamn, sm- let, sm- Tasgr

Sfat- MebbeheFln belrtt manann kendsnde sabt ve srekl olarak bulunduunu gsteren, ldentrem satlara sat- mebbehe (benzetlen sat) denr. sm- llere benzedklern-den bu sm kullanlmtr. Ancak sm- ller ln ade ett gec olarak yaparlar.Sat- mebbeheler se sabt, kalc hl ve durumu ade eden satlardr. Trkede kan,-ken; -kn, -kn; -l, -l; -k gb eklerle elde edlrler. Mesel: unutkan kelmes kanekyle elde edlm br sat- mebbehedr. Bunun sm- l unutan eklndedr. unu-tan kelmesnde unutma gec br durumdur. unutkanlk se kde srekllk gste-ren br sat eklndedr.

Sat- mebbehe le sm- al arasnda der br ark se, sat- mebbehelern sa-dece gesz llerden elde edlmesdr. sm- ller hem gel hem de gesz llerdentretleblrler.

Arapada sat- mebbehelern brok vezn bulunmakta se de Osmanl Trkesnde veznn kullanm derlernden daha yaygndr. Sat- mebbeheler vezn detrle-rek elde edleblr. Ancak her kelme her veznden kullanlamaz. Bu ynyle sem saylr-lar. Sat- mebbehes yaplacak kelmenn hang veznden kullanldn renmek nlgate baklmas gerekr. sm- allerden bu ynyle de ayrlrlar. sm- aller kysdr,her masdardan belrl kurallarla tretlrler.

Osmanl Trkesnde sk kullanlan sat- mebbehe veznler unlardr:

Efal ( )E al vezn renk ve kusurlar bldren kelmelerden sat elde etmek zere kullanlr. ebyaz (ak) beyz (aklk) esmer (buday renkl) sumret (esmerlk) aser (sar) suret (sarlk) ahdeb (kanbur) hadeb (kanburluk)

Arapa Sfatlar ve smler

8/12/2019 tar112u

28/167

Osmanl Trkes-II22

avec (er) avec (erlk) ebkem (dlsz) bekmet (dlsz olmak)Fal () Sagr (kk) sgar (kklk) kebr (byk) kber (byklk) lezz (lezzetl) lezzet azm (byk) azamet (byklk) ceml (gzel) ceml (gzellk)Faln ( ( sekrn (sarho) sekr (sarholuk) erhn (sevnl, mutlu) erah (sevn) hayrn (akn, aa kalm) hayret (aknlk) kesln (tenbel, yorgun) kesel (tenbellk, yorgunluk)

Sat- mebbehenn mennes (d) ekl al () vezn le yaplr. semr (esmer, syaha alankumral renk) esmer hamr (ok krmz, kzlrenk) ahmerll

Naks kelmelerde vezn a ( ) eklndedr. kav (salam, kuvvetl) kuvvet ak (haydut, ekya) ekvet(haydutluk, ekyalk) gan (zengn) gunyet (zengnlk) sab (kk ocuk) sabvet (ocukluk)Ecvede vezn eyyl ( ) eklndedr. ceyyd (y, temz, sa) cydet (ylk, saflk) seyyd (Hz. Muhammednsoyundan olan sydet (seyydlk) meyyt (l) mevt (lm) heyyn (kolay, ha, nemsz) hevn(kolaylk, haflk, eerszlk)

8/12/2019 tar112u

29/167

2. nte - Arapa Sfatlar ve smler 23

Aadak kelmeler karlarnda yazan sfat- mebbehe veznne evrnz ve anlamlarn

szlkten rennz.

(ltf) (fal) (kllet) (fal) ((ceml (fal) (seflet) (fal) ((sevd (efal) ((arec (efal) ((humret (efal) ((nedm ((faln (eb) ((faln (at) ((faln sm- TafdlFln ade ett nteln br varlkta, br nesnede, tek varlk veya nesnelere gre daha

azla ya da en azla bulunduunu ade eden satlara sm- tadl ad verlr. Trkede s-atlardan nce daha, daha ok zarflar; kesn azlalk adesnde se en gb zarflar ge-trlerek elde edlr.

sm- tadl n sadece eal ( ) vezn kullanlr. ekber (en byk, ulu) kber (ululuk, byklk) asgar (en kk) sgar (kklk) ere (en erefl) ere eshel (daha kolay) suhlet (kolaylk) azam (en byk) azamet (byklk, ululuk)ll

Mza olan kelmelerde vezn eell ( ) eklndedr. eedd (ok azla ddetl) ddet eerr (ok erl) rret (gemsz, huysuz)Nks olan kelmelern vezn e ( ) eklnde olur. akv (en kuvvetl) kav (salam, kuvvetl)

1

8/12/2019 tar112u

30/167

Osmanl Trkes-II24

evl (daha y) vel (sahp, mlk) al (daha y, en yksek, en yce) al (stn, yce)sm- tadln mennes ekl al ( ) veznndedr. kbr (daha byk, en byk) ekber vust (orta) evsat uzm (en byk) azam sugr (pek kk) asgar

Aadak kelmelerden sm- tafdl yapnz.

\ (lykat/lyk) \ (nedret/ndr) \ (cehlet/chl) \ (lzm/lzm) \ (keml/kml) \ (seflet/sefl) \ (kerem/kerm) \ (kesret/kesr) \ (sebk/sbk) \ (kllet/kall) Mblaa- FlMblaa- l, ln yapt oka ve srekl yaptn de eder. Bu nedenle

Mblaa- sm- l ad da verlr. Trkede ln bana daha, pek, pekok gb zar-lar lve ederek elde edlr.

Arapada brok vezn bulunmakta se de, Osmanl Trkesnde k vezn sklkla kullanlr.

Fal () meddh (ok ok ven) medh (vmek) seyyh seyhat ressm resm

2

8/12/2019 tar112u

31/167


kezzb(yalanc, ok yalan syleyen) kzb (yalan) Rezzk(btn yaratlmlarn rzknveren, Allah) rzk (yyp ecek ey) Hallk (herey yaratan, Allah) halk (yaratmak)Fln yapt srekl ve ok yapmas nedenyle meslek sm elde etmek n de kullanlr. sarr sar attr (gzel koku satcs) tr (gzel koku) hamml haml (yk) bezzz (bez satan) bezz (pamuk veya ketendenyaplan dokuma) kassb (kasap) kasb (kesmek)

Fal () gayr (ok gayretl) gayret acl (ok acelec) acele resl (el, peygamber) rslet (ellk) cesr (cesretl) cesret

A) Aadak kelmeler mblaa- fl veznnden fal veznne evrnz ve szlkten an-

lamn bulunuz. (sayd) (ay) (gufrn) (mevc) (mekr) (fahr) (nehb) (shr)

3

8/12/2019 tar112u

32/167

Osmanl Trkes-II26

(cebr) (hss) B) Aadak kelmeler mblaa- fl veznnden fal veznne evrnz ve szlkten an-

lamn bulunuz. kr vldet ketm cehalet hased nd (fahr) acz kzb lecc

sm- MensbAtlk, mensupluk anlam veren satlara sm- mensb ad verlr. Kelmenn ade et-t vasn konuya herhang br eklde nsbet edlm olduunu gsterr. Kyas olarak,yan belrl br kural le elde edlrler. Osmanl Trkesnde kullanm olduka yaygn-dr. Arapada smlere ve masdarlarn sonuna eddel br ye ve tenvn getrlerek (-y-yun) elde edlrler. Ancak Osmanl Trkesnde edde ve tenvn okunmaz; ye uzun eklnde okunur. beer (nsan le lgl) beer (nsan) lm (lmle lgl) lm kamer (ay le lgl) kamer (ay) hss hss (duygu) skdar (skdarl) skdar Badad (Badatl) Badad stanbul (stanbullu) stanbul

Sonu zd ( ) har le bten kelmelerde bu har ( -) harne dntrldkten sonra () har eklenr.

8/12/2019 tar112u

33/167


ukdev(dm le lgl, dm gb) ukde (dm, ba) ananev (r le lgl) anane (r, det) Bosnev (Bosnal) Bosna Burusav (Bursal) Burusa Edrnev (Edrnel) Edrne

Sonu zd () veya ( ) le bten kelmelerde bunlar atlarak () har getrlr. tcr tcret sys syset mll mllet vah vahet dr dre

ARAPA SMLER

sm- MeknTredkler ln gereklet yer bldren kelmelerdr. Veznler sm- zamn le ayndr.Osmanl Trkesnde vezn kullanlr.

Mefal ( ) makad (oturulacak yer) kud (oturmak) merkez (br eyn ortas) rekz (dkme, sabt klma) mesken (ev, skn olunacak yer) skn (mesken) mahrec (kacak yer) hurc (kma, k) medhal (gr, grlecek yer) duhl (er grme)Son har ( ) ) le bten kelmelerde bu harfler kaldrlarak) ) veya ) ) harne d-nr ve vezn me ) ekln alr: met (klanacak yer, klak) etv (k, souk) mer (otlak, mera) ray (otlatma)knc asl har ( ) ) veya ) ) olan kelmelerde bunlar ) harne dnr, vezn

mel () veya mele ( ) ekln alr: menre (k yer, mnare) nr (aydnlk, parlaklk) menme (dek, yatak) nevm (uyumak, uyku)

8/12/2019 tar112u

34/167

Osmanl Trkes-II28

mezr (zyret yer, kabr) zevr-zyret (zyret etmek) matre (kuu ok olan yer) tayr (ku)lk asl har el ( ) ) olan kelmelerde el ) hemze ( )ye evrlr. mekel (yemek yenecek yer) ekl (yemek yeme) memen (emn yer) emn (gven, emnyet) mecel (su toplanan yer) ecl (su brknts)

Mefl ( ) mark (gnen doduu yer) ark (dou) marb(gnen batt tara, bat) garb (bat) mescd(secde edlen yer, namazgh) secde merc (mracaat edlecek yer) rc (dnme, vazgeme) maskt (decek yer) skt (dme)Sls mcerred hlnde () le balayan kelmelern sm- mekn bu veznde yaplr. mevk (yer, br eyn meydanageld yer) vuk (olma, olu) mevz (br ey konulacak yer) vaz (koyma, konulma) mevld (doulan yer veya zaman) vldet (domak, dou) mevkb (yava yrnecek yer) vkb(yava yava yrmek)knc asl har trel olan kelmelern sm- mekn bu veznden olur: menzl nzl mecls cls mehbt (necek yer) hbt (nmek)

Mefale ( ) medrese ders mahkeme hkm matbaa (basmev) tab (ktap basmak) manzara (baklp seyredlen yer) nazar (bakmak) memleha (tuz karlan yer, tuzla) mlh (tuz)

8/12/2019 tar112u

35/167


sm- Zamn

Fln gereklet zaman gsteren kelmelerdr. Osmanl Trkesnde me al () vemel ( ) veznler kullanlr. mebde (balama zaman) bed (balama, lk) mevld (doum zaman) vldet (domak, dou) mevd(sz verlen yer veya zaman) vad (sz verme)Bu k vezn sm- mekn veznler le ayndr. Kelmenn sm- zaman veya sm- mekn m

olduu cmlenn anlamndan karlablr.

A) Aadak kelmeler sm- mensb eklnde yaznz.

ktb lsn dny edeb ekl nsbet asker tabat det ktsd B) Aadak kelmeler karlarnda belrtlen sm- zamn ve sm- mekn veznlerne ev-

rerek anlamn szlkten rennz.

(kabr) (me al) (bahs) (me al) (bdet) (me al) (skn) (me al) (vsl) (me l) (vldet) (me l) (nzl) (me l)

4

8/12/2019 tar112u

36/167

Osmanl Trkes-II30

(ecer) (me ale) (mlk) (me ale) (lt) (me ale) Okuma almas

sm- letFln bahsett yapmaya vasta olan kelmelere sm- let ad verlr. Bunlar let veedevt smn ade ederler. Sadece gel masdarlardan gelrler. vezn vardr.

Mfal ( ) mer (sava bal, tolga) gurn (rtmek, gnahlarnbalanmas) mbred (ee) berd (eelemek) mhsad (orak) hasad (ekn bmek) mskab(matkab, delmeye yarayan let) sakb (delme, delnme)

Resm 2.1

Ahmed Ltf Efend,Tarh- Ltf I,stanbul 1290, s. 251

8/12/2019 tar112u

37/167


Mfl ( ( mfh (anahtar) eth (ama, balama) mkrz (makas) karz (kesmek) mhtt (cetvel tahtas) hatt (zg) mkys (l let) kys (benzetmek, karlatrmak)Mfale ( ) mknese (sprge) kens (sprmek) mcree (ate kre) cer (yerden brey atmak) mgsel (banyo tas, brk) gasl (ykama) mkleme (kalemlk) kalem mhbere (mrekkeb kab) hbr (mrekkeb)

ll

Msal kelmelerde ml ( ) vezn n ml ( ) vezn kullanlr. mkt vakt mzn vezn

sm- Tasgrsmn kklk hln bldren kltme smlerne sm- tasgr ad verlr. Trkede ck,

-ck; -caz, -cez gb eklerle yaplr. Arapada se bu n uayl (), uayl ( ),uayl ( ) olmak zere 3 adet vezn mevcuttur. Ancak Osmanl Trkesnde Arapasm- tasgr ok az kullanlr. Fuayl () vezn derlerne gre daha lektr:Fu

ayl ( ) ubeyd (kulcaz) abd (kul, kle) uzeym (kemkk) azm (kemk) hseyn hasen buteyn (karnck) batn (karn)

8/12/2019 tar112u

38/167

Osmanl Trkes-II32

Resm 2.2

Ahmed Rf at, Lgat-Tarhye ve CorafyeV, s. 92.

8/12/2019 tar112u

39/167


zet

Arapada Sfatlar Oluturan Kelmeler Tanyablmek

Bu ntede gsterlen sat trlernden sat- meb-behe, satn belrtt manann kendsnde sabt ve

srekl olarak bulunduunu gsteren, lden trem

satlardr. sm- llere benzemeler nedenyle by-

le adlandrlmlardr. Ancak sm- ller ln ade

ett gec olarak yaparlar. Sat- mebbehele-

rn belrtt sat kalcdr. Trkede kan, -ken; -kn,

-kn; -l, -l ekleryle yaplr. Mesel, konumak kel-

mesnn sm- l konuandr. Bu kelme konuma

nn lde gecln gsterr. Sat- mebbehe-

s olan konukan se kalc br sat ade eder. Der

br sat tr olan sm- tadl, ln ade ett ntel-n br varlkta, br nesnede, tek varlk veya nesnele-

re gre daha azla ya da en azla bulunduunu gste-

ren sattr. Trkede daha, daha ok, en gb zarflar-

la elde edlrler. Mblaa- l, ln yapt ok-

a ve srekl yaptn anlatr. Bu nedenle mblaa-

sm- l ad da verlr. Trkede ln bana daha,

pek, pekok gb zarflar lve ederek elde edlr. At-

lk, mensupluk anlam veren satlara sm- mensb

ad verlr. Kelmenn ade ett vasn konuya her-

hang br eklde nsbet edlm olduunu gsterr.

Arapada Sfat Yapan Veznler Belrleyeblmek

Sat trler veznle elde edlr. Ancak sm- mensb

trnden satlar veznle del, kelmenn sonuna

eklnde okunan br ye ( .) har getrlerek yaplrKelme zad br te () veya he ( ) har le btersebu harflern yerne vav ( ) har konulduktan son-ra ye har getrlr. Veznle elde edlen satlarn ve-

znler yledr:

Sfat- Mebbehe sm- Tafdl Mblaa- Fl

eal( ) eal( ) al()

al() al()

aln()

Arapada Zaman, Mekn, let ve Kltme smlern

TanyablmekArapada, ln bahsett yaplma zamann gs-

teren kelmelere sm- zaman, yapld mekn gs-

teren kelmelere sm- zaman, n yaplmasna va-

sta olan kelmelere de sm- let ad verlr. Bunlar

sm grubundan saylrlar. Her br ayr ayr veznler-

le elde edlrler. sm- zaman ve sm- mekn yapan

veznler ksnde de ayndr. smn kklk hln

bldren kltme smlerne sm- tasgr ad ver-

lr. Trkede ck, -ck; -caz, -cez gb eklerle ya-

plr. sm- tasgrn baka veznler varsa da Osman-

l Trkesnde br tanesnn harcndekler pek azlakullanlmazlar.

Arapada Zaman, Mekn, let ve Kltme Yapan

Veznler Sralamak

Arapada zaman, mekn, let ve kltme smlernn

sklkla kullanlan veznler unlardr:

sm-

Mekn

sm-

Zamnsm- let

sm-

Tasgr

meal

() meal() mal( ) uayl()mel

() mel() ml( )meale

() male( )

1

2

3

4

8/12/2019 tar112u

40/167

Osmanl Trkes-II34

Kendmz Snayalm1. Aadaklern hangsnde sat- mebbehe le sm-l arasndak ark tam ve doru olarak verlmtr?

a. Sat- mebbeheler kysdr, sm- ller semdr.b. sm- ller gec vasflar, sat- mebbeheler se

devaml ve kalc vasflar ade eder.c. Osmanl Trkesnde sat- mebbehelern kullan-

m sm- llere gre daha yaygndr.d. Sat- mebbeheler hem gel, hem de gesz -

llerden elde edlrler. sm- ller se sadece geszllerden elde edlrler.

e. sm- llerden sm, sat- mebbehelerden se s-at elde edlr.

2. Aadak kelme gruplarnn hangsnde sat- meb-

beheyoktur?

a. (ebkem) (kesr) (esved)b. (arec) (ebyaz) (kall)c. (aser) (ceml) (hayrn)d. ((sekrn ((ekber(cehl) e. (rahm) (ebleh) (ahmak)

3. Aadak kelmelerden hangs sm- tadl anlamn tar?

a. ((ahdebb. (kebr)c. (meddh)d. (ahmer)e. (asgar)

4. Aadak gruplarn hangsnde mblaa- l anlam-

n tayan kelmeler brlkte ve doru olarak verlmtr?

a. ((seyyh ((cesrb. (eshel) (esmer)c. (maskt) (mahrec)d. (azam) (kerm)e. (mevhbe) (ekber)

5. Aadak kelme gruplarnn hangsnde sm- tadl ve

mblaa- l brlkte ve doru olarak verlmtr?

a. ((kerm ((ketmb. (azam) (meyyl)c. (lat) (sabr)d. (ekrem) (kesr)e. ((sagr(erhn)

6. Aadak eletrmelerden hangsyanltr?

a. .(al) mblaa- lb ((kezzb (ml) sm- let ((mzrbc. (mescd) (me l) sm- meknd. (medrese) (me le) sm- mekne. (mer) (mal) sm- let

7. Aadak kelmelerden hangsnn Trke anlamyanltr?

a. ekber (en byk)b. (mecere (aalk yerc. devleteyn (devletk, kk devlet)d. (mkys (l lete. (ketm (srr ok saklayan

8. Aadak kelmelerden hangs sm- mensub saylmaz?

a. (tel)b. (mll)c. ((ebedd. .(Msr)e (hss)

9. Aadak eletrmelerden hangsyanltr?

a. (ebleh) sat- mebbeheb. (ekmel) sm- tadlc. (myr) sm- meknd. (mkta) sm- lete. (mevld) sm- zamn

10.Aadak kelmelerden hangs sm- let grubundandr?

a. (merkad)b. (mezbaha)c. ((mecered. (mezbele)e. ((mkrz

8/12/2019 tar112u

41/167


Okuma Paras I Kendmz Snayalm Yant Anahtar(Ank)-y Marb Boynu uzun ty gzel br byk ku-

un smdr. Bu hayvn mukaddem mevcd olup hcret-

Nebevyyeden mukaddemce Peygamber- ehl- Ress Hanzalabn Savn el-Hamr- s yhd (Hld bn Snn) dusyla

mnkarz olduu baz tevrhde grld. Msrllarn esne

kablnden olarak beyn etdklerne gre ank kartal kuu

cesmetnde br hayvn olup boynunun tyler altun gb

parlak sar ve kuyruu beyz le mahlt penbe renkl ve gz-

ler gyet gzel m. Ve mr tamm olduunu braz evvel-

ce hss ve o esnda ems dah yuvasn hrk etmek chetyle

yenden br yuva yapp ve n nebtt- trye le tezyn edp

zerne oturur ve orackda tele olur gder. Ve kem nde-

k soulcandan der br ank vcda gelr. Ve bu yavru ana-

snn cssesn mrr- s le yapd br mahaza dernunavazla Balbekde ems mabedne gtrr m. Ank kuu-

nun Arabstn llernde be alt yz sene muammer ol-

duunu dah rvyet edeyorlar. (Anknn zamnn haz

yn-sz)- vcd olduu yerler uar beytlerdr. ranllar

(Smurg) ve (Sreng) derler. (Hm) dah Anknn gayr ol-

mamak gerek.

Okuma Paras II(Nzm- Tulumba)

Vaka- hayryeden mukaddem her drenn mretteb hark

tulumbalarna nezret eder tulumbacba nmyla ocak

mutebernndan memr- mahss var d. Bostnyn-

hssa tulumbaclar gb lernden bazs zhrde yene-

r nmyla yd olunmaz se de neert esn delkanllarn-

dan ve yener ebehlernden olup hark zuhrunda her

ocan tulumba neert balarnda orba tas gb kalayl ve

zerler kanc ortadan se nanl taslar le etrdan kou-

arak hark mahallne saldrrlar. Ve sr vaktlerde balarn-

da tennr kadar koca br sark ve omuzlarnda kartal kanad

tabr etdkler krmz kaput ve baldrlar plak olarak ayak-

larna krmz yemen gyerler d. Yenerlerden sonra bun-

lar dah daldndan yalnz Bb- seraskerde bulunan tu-

lumbalar ledel-cb derme atma takm le dre olunmak-

da . Ve asker neert dah sthdm klnmakda se de bu

sretle dres yolsuz olmala nzma rabt zmnnda br

mdr taynyle beher tulumbaya hrcden neert tahrrne

mbderet olundu.

1. b Yantnz yanl se Sat- Mebbehe konusunu

yenden gzden gernz.

2. d Yantnz yanl se Sat- Mebbehe konusunuyenden gzden gernz.

3. e Yantnz yanl se sm- Tadl konusunu yenden

gzden gernz.

4. a Yantnz yanl se Mblaa- Fl konusunu ye-

nden gzden gernz.

5. b Yantnz yanl se sm- Tadl ve Mblaa- Fl

konusunu yenden gzden gernz.

6. d Yantnz yanl se sm- Mekn konusunu yen-

den gzden gernz.

7. c Yantnz yanl se sm- Tasgr konusunu yenden

gzden gernz.8. a Yantnz yanl se sm- Mensb konusunu yen-

den gzden gernz.

9. c Yantnz yanl se sm- Mekn konusunu yen-

den gzden gernz.

10. e Yantnz yanl se sm- let konusunu yenden

gzden gernz.

Sra Szde Yant AnahtarSra Szde 1

(lt)

(al) (lat)

(kllet)

(al)

(kall)

(ceml)

(al) (ceml)

(selet)

(al)

(sel)

(sevd)

(eal) (esved)

(arec)

(eal)

(arec)

(humret)

(eal) (ahmer)

((nedm ((aln ((nedmn

8/12/2019 tar112u

42/167

Osmanl Trkes-II36

(eb)

((aln (ebn)(at)

(aln)

((atnSra Szde 2\ (lykat/lyk) (elyak)\ (nedret/ndr) ((ender\ (cehlet/chl) (echel)\ (lzm/lzm) (elzem)\ (keml/kml) (ekmel)\ (selet/sel) (esel)\ (kerem/kerm) (ekrem)\ (kesret/kesr) (ekser)\ (sebk/sbk) (esbak)\ (kllet/kall) (ekall)

Sra Szde 3

A) (sayd) (sayyd) (ay) (ayy) (gurn) ((gaffr (mevc) (mevvc) (mekr) (mekkr) (ahr) (ahhr) (nehb) ((nehhb (shr) ((sehhr

(cebr) (cabbr) (hss) ((hasssB) kr ekr vldet veld ketm ketm cehalet cehl

hased hasd nd and (ahr) ahr acz acz kzb kezb lecc lecc

Sra Szde 4

A) ktb ktb lsn lsn dny dnyev edeb edeb ekl ekl nsbet nsb asker asker tabat tab det d ktsd ktsd

8/12/2019 tar112u

43/167


B) (kabr) (me al) (makber) (bahs) (me al) (mebhas) (bdet) (me al) (mabed) (skn) (me al) (mesken) (vsl) (me l) (mavsl) (vldet) (me l) (mevld) (nzl) (me l) (menzl) (ecer) (me ale) ((mecere (mlk) (me ale) (memleket) (lt) (me ale) (meltae)

Yararlanlan KaynaklarTmurta, Faruk Kadr (2008), Osmanl Trkesne Gr I. stanbul.

Devel, Hayat (2008), Osmanl Trkes Klavuzu 1-2. stanbul.

Rd (1317), Kavd- Lsn- Osman.stanbul.

8/12/2019 tar112u

44/167

3Amalarmz

Bu ntey tamamladktan sonra;

Arapa tamlama yapsn tanyablecek,

Arapa sm ve sfat tamlamalarn ayrt edeblecek,

Arapa tamlamalardak deklkler ayrt edebleceksnz.

Anahtar Kavramlar

ndekler

Osmanl Trkes-II Mezdnfh Masdarlar II

ARAPA TAMLAMALAR ARAPA SM TAMLAMALARI ARAPA SIFAT TAMLAMALARI KELMEDEN OLUAN ARAPA

TAMLAMALAR ARAPA TAMLAMLARDA

DEKLKLER

Harf-i Tarif

Gne ve ay hareri

Arapa tamlama

Harf-i cerler

OSMANLI TRKES-II

8/12/2019 tar112u

45/167

ARAPA TAMLAMALAR

GrOsmanl Trkesnde Arapa yapl tamlamalar da yer almaktadr. Blhassa makam vemevk smlernde, ktap smlernde, dn, tarh ve edeb metnlerde bu tr tamlamalaradaha sk rastlanr. Ancak bu konuyu renmeden nce har- tar ve hur-emsyyevel-kamerye mevzularn blmek gerekr. ncelkle bu konular lenecek sonra tamlama-lara gelecektr.

Harf- TarfTrkede kelmeler yelk ekler ve baz hal ekleryle belrl hale getrlr. retmen dersyapt cmlesnde hang ders olduu blnmezken retmen ders yapt cmlesnde han-g ders olduu belrl hale gelr. Ayn eklde Ev ok byk cmlesnde hang ev olduublnmezken Evnz ok byk dendnde hang ev olduu belrl hale gelr. Bu lem n-glzcede the edatyla yaplr, a book herhang br ktab ade ederken the book ktabnbelrl olduunu gsterr. Arapada se kelmey belrl hale getren unsur har- tar ()ekdr. Kelmelern nne getrlr. Gn anlamna gelen yevm kelmesnn bana har-tar () getrlrse .el-yevm olur k zernde konuulan gn n kullanlr

Osmanlcada har- tar Arapa tamlamalarda ve cmlelerde grlr. Brka stsnadnda kelmeler har- tarfl halleryle kullanlmazlar. Dlmzde har- tarfl hallerylesk kullanlan kelmeler unlardr:

,el-ved ,el-amn ,el-n el-yevmGne ve Ay HarflerArapada kelmelern bana el ek getrldnde bu ektek lam bazen okunur, bazenokunmadan atlanr. Bu durum el taks getrlen kelmelern lk harflerne gre der.Baz harfler lam harn okutmadan kendsne eker, kendsne benzetrr. Bunlara gneharfler yan hurf- emsyyedenr.kelmes el-ems del e-ems okunur.

Kendne benzetren harflere hur- emsyye denrken derlerne ay harfler yan

hurf- kameryead verlr.

Mezdnfh Masdarlar II

8/12/2019 tar112u

46/167

Osmanl Trkes-II40

Hur- emsyye harfler unlardr:

e-ems=gne (ems har) el-vatan =vatan (kamer har) el-mlk=mlk ( kamer har) ez-zamn=zaman (ems har)

ARAPA SM TAMLAMALARIHar- tar ve ems kamer harfler rendkten sonra Arapa sm tamlamalarn greblrz.

Arapa tamlamalarda nce tamlanan (muz) sonra tamlayan (muzun leyh) gelr.

Tamlanan kelmenn son har stsnalar har trel olur. Tamlayan kelmenn bandahar- tar olur ve el hbr zaman okunmaz. nr-ems: gnen , gne

hubbul-vatan: vatan sevgs

Grld gb Arapa tamlamalarda kelmelern yerler Trkedeknn tersdr.Trkede tamlayan nce tamlanan sonra gelr.

Arapa tamlama Okunuu Anlam

drs-sade mutluluk ev drl-nn enler ev ems-t k gne emrl-mmnn mmnlern emr eyhl-slm slmn eyh mrtt-tevrh tarhlern aynas

ahrn-ns kadnlarn vnc resl-kttb katplern resAadak tamlamalar okuyunuz ve szlk yardmyla anlamlarn bulunuz.

1

8/12/2019 tar112u

47/167


rneklerde grld gibi tamlamalarda harf-i tarfin elifi hi okunmaz. Ayrca tam-lamalar Latin hareriyle yazlrken iki kelimenin arasna tire, harf-i tarfin lesindennce kesme iareti konmaktadr.

Allah kelmesyle yaplan tamlamalarn bugnk alfabeyle yazmnda Allah kelmes tamyazlamamaktadr. Bu yzden araya tre konmadan yazlmas daha uygundur.

Abdul-lah del Abdullah ya da Abdullah yazmak daha uygundur.rnekler: Seyfullh Beytullh Nrullh Reslullh Hayrullh Habbullh

NasrullhTamlanan (muz) kelme veya le btyorsa bu harfler .le yazlr ve okunur

Leyletl-kadr Tezkret-uarTamlayan konumundak kelme (muzun leyh) le btyorsa bu te ha- resmye

olarak okunur. Yevml-kyme Drs-sade

Osmanl Trkesndedn kelmesyle yaplan Arapa tamlamalara ska rastlanmaktadr. Butamlamalarda tamlanan (muzf) blnenn aksne Osmanl Trkesnde trel del stnl okunur. Necmd-dn del Necmeddndr.Der rnekler. Bedreddn emseddn

Celleddn Seyfeddn

ARAPA SIFAT TAMLAMALARIArapa sat tamlamas da sm tamlamas gbdr. Tamlanan (muz) ve tamlayan(muzun leyh)dan oluur. Sat tamlamasnda tamlayan kelme sattr. sm ve sat tam-lamasn tamlayan kelmenn sm ya da sat oluundan anlarz. Tamlayan sm se smtamlamas, sat se sat tamlamasdr.

Ramaznl-mbrek: mbarek ramazan Dvell-muazzama: byk devletler

8/12/2019 tar112u

48/167

Osmanl Trkes-II42

Sat tamlamalarnda tamlanan ve tamlayan kelmeler etl ynlerden brbrneuyumludur.

Tamlama yaplrken sat, mevs olan brnc kelmeye uygun hale getrlr. Bu uygun-luk u ynlerdendr:

1. Cnsyet (mennes-mzekker)2. Say (teklk, klk- tesnye, okluk)3. Belrllk-belrszlk

Beytl-harm, mescd-erf, melkl-muzaffer, beytn-nazf tamlamalarn Arap harf-leryle yaznz.

KELMEDEN OLUAN ARAPA TAMLAMALAR kelmeden oluan Arapa tamlamalarda brnc kelmenn sonu trel, kncnn sonuesrel, nc kelmenn sonu esrel veya sknlu, ayrca son kelmenn ba har- tarflolur. Dvn Lgatt-Trk

Ancak kelmel tamlamalar Osmanl Trkesnde yukardak gb okunmam, kn-c ve nc kelmeler Arapa tamlama gb, brnc kelme se Farsa terkpl okunmu-tur. Bylece lk kelme tamlanan, knc ve nc kelmelerden oluan Arapa tamlamabr btn olarak brnc kelmey tamlayan olur.

Dern- Bbs-selm Bbsselmn Osmanl dnemnde ktap adlarnda Arapa tamlama terch edlmtr. Blhassa kelme-den oluan ktap smlernde lk kelmenn sonunun trel okunmasna dkkat edlmeldr.

Aadak Arapa tamlama rneklern nceleyelm: Tuhetl-haremeyn Tezkretl- evly

Hadkatl- vzer Dr- sade

Dr-saltana Resl-kttb Beytl-ml Hzus-shha

Slsletz-zeheb eml-rn Hlkl-arz

2

8/12/2019 tar112u

49/167


Aadak tamlamalarn okunularn karlarna yaznz.

ARAPA TAMLAMALARDA DEKLKLERYukarda anlatlan Arapa sm ve sat tamlamalarnda lk kelme (tamlanan-muz)nnsonu treldr. Ancak bu hareke baz durumlarda stnl (ethal) veya esrel (kesrel)okunablr.

Tamlamann stnl okunduu yerler:lk kelme (tamlanan-muz)nn stn okunduu yerler: bad (sonra), kabl (nce), evk (st), taht (alt), beyn (ara),hasb (gre) kelmeler tamlanan durumunda se stnl okunur. evkal de: olaanst Kablet-tn: tandan ncemn edat tamlanan se stnl okunur:Mnel-kadm- eskden berEl- maksre ( ) le bten kelmeler tamlanan olduunda el- maksre -s okun

maz, ondan ncek har stnl okunur: alel-huss lel-ebed mane-r

Y ( ) nleme edat br tamlamann bana geldnde tamlamann sonunu stnokutur. Reslullh Y ReslallhTamlamann Esrel Okunduu YerlerArapa tamlamalarda genel kade olarak tamlanan trel okunur. Ancak esrel okunduuyerler de vardr. Bunlar yle sralayablrz:

Zncrleme tamlamalarda knc kelme (muzun leyh)den tbaren kelme sonlaresrel okunur.Ktbu Evsl Mescd-ere

3

8/12/2019 tar112u

50/167

Osmanl Trkes-II44

Sonu tek le bten kelmeler tamlanan (muz) olduunda sondak -har okunmaz ye den ncek har esrel okunur: Kdlhct= stekler yerne getren Allah

Mffl-enm=halkn mfs, eyhlslmArapada neml br yere sahp olan har- cer dedmz n edatlar tamlanann n-

ne geldklernde tamlanann sonunu esrel okuturlar.nce har- cerler sralayalm: b: Trkede e/a, da/de, le anlamlarnda an: Trkede den/dan anlamnda : Trkede de/da, nde anlamnda l: Trkede n, dolay, yznden anlamlarnda mn: Trkede den/dan, dolay, sebebnden anlamlarnda ke: Trkede gb, sank anlamlarnda olup benzerlk ade eder.

Sralanan bu har- cerler Arapada ok sk kullanlr. Bunlar nlerne geldkler tam-lamann sonunu esrel okutur: seblllh: Allah yolunda an karbz-zamn:Yakn zamanda emnllh: Allha emanet olun.

l yevml-kym: Kyamet gnne kadar

8/12/2019 tar112u

51/167


zet

Arapa Tamlama Yapsn Tanyablmek

Osmanl Trkesnde Arapa tamlamalar da kullanl-mtr. Daha ok dn, edeb ve tarh metnlerde; ktap

smlernde, makam ve mevk smlernde bu tr tam-

lamalara sk rastlanr. Arapa tamlamalar kavrayabl-

mek n har- tar olarak blnen kelmeler belrle-

yc n taky ve gne ve ay adlaryla blnen harfler

blmek gerekr. Trkede yelk ekler ve baz hal ek-

leryle belrl hale getrlen kelmeler, nglzcede the

edatyla Arapada se har- tar (-el) le belrl hale

getrlr. rneklerle grelm:

Trke rnek:

retmen ders yapt cmlesnde hang ders olduubell del,

retmen ders yapt cmlesnde hang ders olduu

blnyor.

nglzce rnek:

a book herhang br ktap

the book bell br ktap

Arapa rnek:

yevm: herhang br gn el-yevm: belrl br gn El taks ( -) getrlen kelmenn lk harnn yaps

na gre taknn lam har bazen okunur bazen okun-

maz. Baz harfler lam harn okutmadan kendne e-

ker, benzetrr. Bunlara gne harfler, derlerne se

ay harfler ad verlr. Bu harfler ezberlenerek renlr.

rnekler:e-ems (el-ems okunmamasna dkkat ednz) el-kamer ( el taksnn aynen okunmasna

dkkat ednz)

Huru-emsyye harfler unlardr :Arapa sm ve Sfat Tamlamalarn Ayrt Edeblmek

Arapa sm Tamlamalar

Blnd gb tamlamalar en az k kelmeden olu-

ur. Arapada bu k kelmeden brncsne tamlanan

(muz), kncsne tamlayan (muzun leyh) denr.

Tamlanan kelmenn son har stsnalar dnda da-

ma trel olur, tamlayan kelmenn banda har-

tar ( -el) yer alr ve el hbr zaman okunmaz. Hubbul-vatan rnende olduu gb

Arapa tamlamalarda kelmelern yerler Trke de-

knn tersdr. Tamlamalar Latn harfl Trk alabesy-le yazlrken brnc kelmenn sonunda kesme aret,

k kelmenn arasnda se tre aretnn kullanld-

na dkkat etmek gerekr.

Allah ve dn kelmeleryle yaplan tamlamalarn

zel durumlarn lgl yerler okuyarak renmenz-

de yarar vardr.Seyullh necmeddn Arapa tamlamalarda tamlayan (muzun leyh)n

sm veya sat oluuna gre tamlamann cnsn an-

larz. Tamlayann sm olmas halnde sm tamla-

mas, sat olmas halnde sat tamlamas olduu-

na hkmederz. Sat tamlamalarnda satlar cnsyet

(mennes-mzekker), say ve belrllk-belrszlk ba-

kmndan tamlayana uyum salamak zorundadr.

k kelmeden azla Arapa tamlamalar da vardr.

Byle tamlamalarda brnc kelmenn sonu trel,

knc ve derlernn sonu esrel, nc ve sonrak

kelmelern ba har- tarfl olur.

Dvn Lgatt-Trk Ancak Osmanl dn emnde kelmel Arapa tam-

lamalarn brnc kelmes Farsa tamlama gb zaetterkbyle (terkp s le) okunmu, der ksmlar

Arapa tamlama dzennde okunmutur.

Dern- bbs-selm Bbsselmn Arapa Tamlamalardak Deklkler Ayrt Edeblmek

Arapa tamlamalarda tamlanan (lk kelme)nn sonu

treldr. Ancak baz durumlarda stnl veya esre-

l olablr.

stnl okunduu durumlar:

bad (sonra), kabl (nce), evk (st),taht (alt), beyn (ara), hasb (gre)kelmeler tamlanan se stnl okunur.

Esrel Okunduu Yerler

evkal de olaanst mn edat tamlanan se stnl okunur: Mnel-kdm- eskden ber

El- maksre ( -) le bten kelmeler tamlanan olduunda el- maksre yes okunmaz. Ondan ncek

har stnl okunur:

mane-r

1

2

3

8/12/2019 tar112u

52/167

Osmanl Trkes-II46

Y ( ) nleme edat br tamlamann bana geldn-de tamlamann sonunu stn okutur.

Rabbl-lemn Y Rabbel-lemn Arapa tamlamalarda tamlanann esrel okunduu

yerler de vardr. Zncrleme tamlamalarda knc ke-

lmeden tbaren kelme sonlar esrel okunur. Sonu

tek ye le bten kelmeler tamlanan olduunda kel-

me sonundak okunmaz, ondan ncek har esrelokunur. Har- cerler tamlanann nne geldklernde

tamlanann sonunu esrel okuturlar.

.F emnllh: Allaha emanet olun

8/12/2019 tar112u

53/167


Kendmz Snayalm1. Har tarfle lgl aadak adelerden hangsdorudur?

a. Kelmey belrsz hale getrr.

b. Cmlenn znesdr.c. Kelmey belrl hale getrr.

d. Cmlenn yklemn gsterr.

e. Tamlanan kelmesn belrler.

2. Aadaklern hangsnde kamerharfvardr?

a. - - b. - - c. - - d. - - .e - -

3. Arapa tamlamalarla lgl aadak adelerden hangs

yanltr?

a. Tamlanan nce tamlayan sonradr.

b. Tamlanan kelmenn sonu dama ethaldr.

c. Har- tarn el hbr zaman okunmaz.

d. knc ve sonrak kelmelern bana el har- tar

getrlr.

e. knc kelme sm se tamlama sm tamlamas adn

alr.

4. tamlamasnn doruokunuuaadakler-den hangsdr?

a. Tezkrel-uar

b. Tezkre el-uar

c. el-Tezkre el-uar

d. Tezkre-uar

e. Tezkret- uar

5. Gne , gnen anlamndak tamlamann

Arapa doru yazm aadaklerden hangsdr?

a. b. c. d e.

6. Aadak tamlamalardan hangsyanlokunmutur?

a. slsletz-zehebb. Ramaznl-mbrekc. Kldl-bahreynd. Rabbel-lemne. Beytl-harem

7. Aadaklerden hangs sfattamlamasdr?

a. b. c. d. e.

8. Aadak har- cerl adelerden hangsnn Trke an-

lamyanltr?

a. bsmllah: Allahn adylab bl-vsta: arac le, vastas lec. l-asl: aslna gred. l-mellh mell tarandan.e. kel-asl: asl gb

9. Aadak har- cerlerden hangsnn Trke anlam

yanltr?

a. an: den/danb. : e/a, nc. l: n, dolay, yzndend. .ke: gb, sanke b: e/a, le

10.Aadak tamlamalardan hangsnn okunuuyanltr?

a. kablet-Tnb hadkatul-vzerc. akrd-demd Beytullhe. Kzl-hct

8/12/2019 tar112u

54/167

Osmanl Trkes-II48

Kendmz Snayalm Yant Anahtar1. c Yantnz yanl se Gne ve Ay Harfler konusunu

yenden gzden gernz.

2. e Yantnz yanl se Gne ve Ay Harfler konusu-nu yenden gzden gernz.

3. b Yantnz yanl se Arapa sm Tamlamalar ko-


4. e Yantnz yanl se Arapa sm Tamlamalar ve

Arapa Sat Tamlamalar konularn yenden gz-

den gernz.

5. a Yantnz yanl seArapa sm Tamlamalar konu-

sunu yenden gzden gernz.

6. d Yantnz yanl se Arapa sm Tamlamalar ko-


7. a Yantnz yanl se Arapa Sat Tamlamalar konu-sunu yenden gzden gernz.

8. c Yantnz yanl se Tamlanann Esrel Okunduu

Yerler konusunu yenden gzden gernz.

9. b Yantnz yanl se Tamlanann Esrel Okunduu


10. e Yantnz yanl se Tamlanann Esrel Okunduu


Sra Szde 1

Drd dny Dnya ev Kldl-bahr Denzn kld Dnl-slm slm dn Nrul-kamer Ayn , ay

Sra Szde 2 - - Sra Szde 3

Bbl Beyt

Emrl-umer

Drus-saltana

Nkbl-er

Lutullh

Fazlullh

Seyeddn

Yararlanlan KaynaklarDevel, Hayat (2008). Osmanl Trkes Klavuzu 1. stan-

bul: Kest Yaynlar

Devel, Hayat (2010). Osmanl Trkes Gramer. Eske-

hr: Anadolu nverstes YaynlarTmurta, Faruk K. (1986). Osmanl Trkesne Gr. (8.

Bask) stanbul: stanbul nverstes Edebyat Fakltes

Yaynlar.

Sra Szde Yant Anahtar

8/12/2019 tar112u

55/167

8/12/2019 tar112u

56/167

4Amalarmz

Bu ntey tamamladktan sonra;Osmanl Trkes metnlern daha y okuyup anlayablecek,ntelerde lenen dlblgs konularn metn ersnde grerek tanyablecek,Karlalan yen kelmelerle kelme daarcnz bytebleceksnz.

Anahtar Kavramlar

ndekler

Osmanl Trkes-II Metn zernde almalar

OSMANLI TRKES LE LGL MATBUMETN

METN LATN ALFABES LE KARILII METNN SADELETRLM EKL

Osmanl Trkesi Metinleri Matbu Metin

OSMANLI TRKES-II

8/12/2019 tar112u

57/167

Metn zernde almalar

Metn 4.1

8/12/2019 tar112u

58/167

Osmanl Trkes-II52

Metn 4.2

8/12/2019 tar112u

59/167

4. nte - Metn zernde almalar 53

Metn 4.3

8/12/2019 tar112u

60/167

Osmanl Trkes-II54

Metn 4.4

8/12/2019 tar112u

61/167


Metn 4.5

8/12/2019 tar112u

62/167

Osmanl Trkes-II56

Metn 4.6

8/12/2019 tar112u

63/167


Metne At Lugate

acybt ():Acb eylerahd ():Vdetme. Sz verme. Ve. Ye-mn. And. Asr. Devr.lt ( ):letler.ashb (): Arkada olanlar. Sahp

olanlar, kullanma yetksne sahp k-ler. Halk, ahal.

avdet ():Dn, ger gelme, dnme.azm ():Byk.azmet ():Kesn karar vermek. Yola

kmak, gtmek.

bdbn ():Yelken.bl ():Yksek. Yukar. Yce. Yksek kat.bed( ):Balang, evvel, lk.bely ():Bellar, musbetler.bert ():Nn. Rtbe. mtyaz ve tal-

t n verlen resm kt.

bt-tab():doal olarak.cedd ():Yen, kullanlmam.celb ():Kend tarana ekmek. ek-

mek, gtrmek.

cenb ():Gney.cereyn ():Akma, ak, gd. Hare-

ket. Aknt. Gezme. Mrr. Vuku,vk olma.

cesm (): r vcudlu. Kebr. Ehem-myetl. Byk.

cezre ( ):Ada. Drt tara su le ev-rlm toprak paras.cezm (): Kat karar. Yemn. Karar-

latrmak. Kesmek. Nyet. Tahmn.Takdr.

chet ():Yan, yn, tara. Sebeb. Ves-le, bahane. Evkaa olan vaze, maa.Yer, mahl, semt.

rp (): Eek, deve, koyun v.s. gbdrt ayakl hayvanlar.

elp (): Ha, put, sanem. Ek vekvrk zg.

dell ():Klavuz. Doru yolu gsteren.dern (): tara. Dhl. Kalb.dryetkr(): Blgl, dryetl,kavrayl.dr (): Yakalanm. atm.

Mbtel. Ulam.

edevt ():Aletler. Takmlar, paralar.el ():Fller, ler, ameller.esl ():Selefler, evvelkler, gemler.eslha ():Slhlar. Muharebe ve cenk

let ve edevt.

ecr ():Aalar.ehs ():ahslar. Kler.evn ():Kapkacaklar, kaplar.ekk ():Amak. Ayrmak. Krmak. Kal-

drmak. Kesmek.

evd ():Faydalar. Faydal eyler.g (): Ac, aan mnsna gelr

ve brlek kelmeler yaplr. Mesel:Dl-ga: Gnle erahlk veren. G-

nl aan.

hav ():Korku, korkutmak.hv ():ne alan, htva eden, kapla-

yan. Brktrc. Kuatan.

hcret- Nebevyye( :( Hz.Muhammedn Mekkeden 622 y-lnda Medneye hcret etmes.

huls (): Hlslk. Saflk. Samm-yet. Hls dostluk. den davranmak.

hsn ():Gzellk. ylk. Ekskszlk.zm ():Gndermek. Yollamak.brz ():Gstermek. Meydana koymak.btd (): Ba tara. Evvel. Balang.

En nce, bata.

cr ( ):Br yrtmek. Yerne getr-mek. Yapma. Mahkeme kararn yer-ne getrmek. Suyu aktmak.

(): demek. Yerne getrmek. Szverdn veya vaze bldn yernegetrmek. Klmak. Yapmak.

8/12/2019 tar112u

64/167

Osmanl Trkes-II58

fhr ():vnmek. Kendn bee-nrcesne kendnden ve yaptkla-rndan bahsetmek.

htrm ():Hrmet olunmak, tazmolunmak, hrmet, sayg.

hzr (): Hazr etmek. Hazrlamak.Huzura getrmek. Mahkemeye gelme-yenler cebren getrme mzekkeres.

kmet ():Br yerde kalmak. Otur-mak. Mezznn kamet getrmes.

kdm (): Gayret ve sebat le al-mak. lerlemeye gayret etmek. De-

vaml almak. lerlemek.kml (): Tamamlamak. Btrmek.

Mkemmelletrmek.

ltms (): Tavsye. Rca. strham.Kayrmak, tutmak, haksz olarakyardmda bulunmak. Yaplmasnsteme.

mtyz (): Derlernden ayrlmak.Farkl olmak, benzerlernden ay-rlmak. Resm veya husus zn.

nd ():Hss ve manev mekn. Nezd,huzur, yan, vakt, tara.

re ():Gstermek, gstererek ret-mek. Gz nne koymak. Gster.

rs (): Sebeb olmak, vermek. Vrsklmak, mras brakmak, mras ye-mek. Gerekmek.

stcl ():Acele olmasn stemek.Acele etmek.

sthz ( ):Alay etmek, brs le e-lenmek. Brsn gln duruma d-rmek, maskara etmek.

stshb (): Yanna alma. Br-lkte gtrme, beraber gtrme.

yl ():Br adamn kendlern gen-drd kmseler.

kadem ():Ayak. Adm. Metrenn tebr kadar olan uzunluk. Onk par-mak uzunluu, yarm arn. Uur.

kffe ():Hep. Btn. Cmle.

kmet (): Namaza balama ret,namaz klmak n okunan ezan.Boy. Boy-bos. Endam.

kmlen ():Noksansz, eksksz ola-rak. Tam olarak. Kml olarak.Btn le. Tamamen.

karye (): Ky. Nhyeden kk olan,nsanlarla meskun yer.

kebr():Byk, l, yce.keyyet (): Br eyn ess ve

yz. Nasl olduu chet. Kalte.Madde.

lenger ():Gemy yernde sbt klmakn denze atlan zncr ucundakbyk demr apa.

levzm ():htya maddeler. Lzum-lu madde.

madn ():Madenler.mamh ( ): yle olmakla bera-ber.

mamr ():mar edlen, tamr edlm.mar (): Blnen, tannm. Bell,mehur.ml ():Ek. Br taraa elm. Er.

Meyll. Hevesl. stekl. Dkn.Benzer.

mahmdet ():vme, medhetme.mahsldr ():Verml, bereketl.

Mahsul veren.

makle ():Takm, et. Kategor.masn (): Sanatla yaplan, yapl-m. Yapma, yapmack.mel (): Allm. nsyyet edl-

m. Alk. Huy ednm.

meml (): Umulan. md edlen.Beklenlen.

mehbet ():Heybet. Hrmetle karkkorku. htram. Azamet. Byklk.

memlk ():Memleketler.men ():Menaatler. Faydalar.

8/12/2019 tar112u

65/167


merkm (): Yazlm. Ad gem.Rakamla sylenm. Saylm.

mesb ():Musbetler. Glkler.meserret ():Sevn. enlk. Srur.mesrryet (): Sevnlk. S-

rur nde olu. Dlene ermolann hl.

mestr (): rtlm. Setredlm.Gzlenm.

metb ():Kendne uyulan. Tb olu-nan. Halkn, kendne tb olduuzat. Hkmdar.

mevk ():Mevkler. Duracak yerler.mezbr ():ad geen.mezkr ( ):Ad geen, zkredlen.msk (): Anlama. Szleme. Ye-

mnleme. Verlen sz.

msl ():Benzer. E. Nzr. Tpks.muyene ():Zhr ve kre olmak,

grnmek, bell olmak. Gzdengerme, yoklama, kontrol etmek.

mutd ( -) :det. det edlen . tyad edlen. Allm olan.

mutedl (): Yava ve mlym. Nepek az, ne pek ok olan. Ortahll. tdall.

muht ():Okyanus, etra, evre. Kuatan.Muht- Azam ():Byk Okyanus.muhterz ():Saknan. eknen. ekngen.mukaddem ():Zaman ve mekn che-tyle daha evvel olan. Askern

n tarana sevkedlen karakol.Deerl, stn. Kkten b-ye sunulan, takdm edlen.

mukvele ():Kavllemek. Karlklanlamak. Szlemek. Anlama-da mzalanan ve karar altna al-nanlarn yazld kt.

mm-leyh ( ):Kendsne retedlen. sm evvelce geen.

muntazr ():Bekleyen. Gzleyen. B-rsnn gelmesn bekleyen.

muvakat (): Uygunluk. Uymak.Anlamak. Karlkl anlama.Rz olma. Msade.

muvk ():Uygun. Yernde. Denk.muvsalet (): Vsl olmak. Er-

mek. Ulamak.

mberet ():Br e grmek. Bre balamak. Karlamak. Ba-lamak ve devam etmek. Temasetmek, dokunmak. nsann de-

rsnn, bakasnn dersne do-kunmas.

mctem ():Toplu. Topluca. Br ara-ya gelm. Heps.

mctenb (): ctnb eden, uzak du-ran, eknen, br eye karma-yan, saknan.

mdde ():dda olunan. Dv olu-nan ey. Aslsz dda edlen.

mlhaza (): Mtlaa. Dkkatlebakmak. yce dnp br nhakkatn tetkk etmek. Teek-kr, dnce.

mnbt ():Verml, verm bol. nbateden, ekn gzel yettren.

msbakat (): Yar, yarma,msbaka.

msraat (): Teebbs, grme.Srat ve acele etme.

msellah ():Slhl, slhlanm.mhede ():Gzle grmek. Sey-

rederek anlamak. Seyretmek.Muayene, kontrol.

mrn-leyh ():Kendne aretedlen. sm evvelce sylen-m olan.

mteallkt ():Yakn olanlar, m-teallk olanlar. Akraba. Brcmlenn mnasn akla-

yan, tamamlayan kelmeler.

8/12/2019 tar112u

66/167

Osmanl Trkes-II60

mtehassr ():zleyen, hasret e-ken. Mahrum kalan. steneeremyen.

mtemevvl (): Zengn. Mal mlkshb.

mtensb (): Uygun, aralarndamuntazam br nsbet bulunan,muvk, brbrne mensub vembh olan.

myesser (): Kolaylkla olan, kolaygelen, nasp.

mzeyyen ():Bezenp sslenm, zynetl.nl (): Muradna eren, ele geren.Erm.nazaran ( ):Nsbeten, nsbetle kyasl-

yarak. Bakarak, grerek.

nebtt ():Nebtlar, btkler.neslen bade nesln ():nesl-

den nesle.

ner ():Yaymak, br haber herkese du-yurmak.

nezet (): Temzlk, paklk, pakzelk.ngern ():Bakveren, bakc.pertev-p (): Ik saan.rec ():Emel, mt, yalvarmak. Cnb,

tara. stek, arzu, dlek.

ryet ():y karlamak, arlamak,hrmet etmek. Uymak, tb olmak.Otlamak veya otlatmak. Hzetmek,korumak.

ska ():Yldrm.sdedl ():Kalb s, dern meselelere

akl ermeyen nsan. Temz kalb-l olup, kolayca aldatlablen kmse.

smn ():Sekznc.syebn (): Glgelk. Byk adr.

emsye.

sene ():Gem.sekene (): Skn olanlar, oturanlar.Br yerde devaml oturanlar.

sevhl (): Sahller, yallar. Denzveya rmak kenarlar.

ml (): evreleyen, ne alan,htv eden, kaplayan.yn ():Mnasb, lyk, yarar.ml ():Sol, sol tara. San ve cenu-

bun zdd. Kuzey.

u ():Ik, parlt, nur.rt ():artlar.taaccb (): ama, hayret etme.tazm (): Hrmet. Rayet. kramda

bulunmak.tahsn ():Beenmek ve alklamak.

Tezyn etmek, gzelletrmek. y vegzel bulmak.

takrben ():Tahmnen. Yaklak ola-rak. Aa yukar.

tama (): Hrsla stemek. Doymazlk.A gzllk. ok steme.

tasavvur ():Br ey zhnde ekllen-drmek. Tasarlamak. Dnce, ta-sar. Arzu.

tekd ():Kuvvetlendrme, salamla-trma. steleme. Br n evvelceyazlan br yazy tekrarlama.

tedrk ():Ele germek. Ednmek.Hazrlamak. Aratrp bulmak.

tem (): Holanarak bakmak. Sey-retmek. Seyre kmak. Gezmek.bretle bakmak.

terk (): Brnn yanna katma. Arka-da etme.tesmye ():smlendrme. Ad verme.Tern- Evvel ():Ekm ay.tey (): Uurlamak. Gden

selmetlemek. Yolcu etmek. Cesa-retlendrmek.

tevecch (): Br eye doru ynel-me, br taraa dnme. evrlme.

Mnen zerne dme. At ol-mak. Holanmak. Sevg, alka.

8/12/2019 tar112u

67/167


tl ( ): Doma, dou. Brden or-taya kma. Hcum etme. Br eyevk olup blme.

umr (): Emrler. ler. Hususlar.Maddeler.

uryn ():plak.vsl ():Ulaan, eren, kavuan.vaz ():Koyma, konulma. Brakmak.

Atlamak. Tayn etme, belrtmek. Du-ru, hareket, tarz.

vech ():Yz, ehre, surat. Tarz, slub.n. Aln. Cephe. Tarh. Suret. Sebeb.Semt. Chet. Mnasebet.

vusl ( ): Ulama, erme, varma,yetme.

vrd ( ): Gel. Gelme. Vrd olma.Gelp yetme.

zr ():Alt, aa.znet ():Ss.

Tafsl- Sefer- Kapudan KolombKtb- sbk- smnde zkr olunduu zere hcret- senyye- Nebevyyenn sekzyz dok-sandokuz senes Austosunda Kapudan Kolomb tasavvur eyled yen br dnynn ke- nyetyle Palus ehrnden kta sene le Kanarya Adas dyerek kup otuz gndemezkr adalardan Gumar nm cezreye muvsalet, oradan dah kml- levzm- azmetle nhyet mechl olan Dery-y Muhte kendsn teslm eyled. Esn-y azmetde e-klen ztrblarn tasl Ens Eendnn terceme eyled Amerka Trhne braklarakotuz be gn mrrunda, yan Tern- Evveln on brnc gn sabhleyn mle doruk sat mesede herbr tara yeln ve env eme ve ecr le mzeyyen br dz cezregrndkde sene halk -y kr mahmdet zmnnda bdet ederek gzlerndenmesrryet ya cereyn etm d. Sabhleyn gne tl etmek zere ken gemden san-dal ndrlp dernuna msellah braz asker konarak mezkr cezreye mska aldrld

hlde zm oldular. Adann sevhl se bu keyyet- garbey tem n gelm br oksekene le mestr d. Bunlarn harektndan anlaldna gre lk de a olarak mhedeetdkler bu keyyt- garbeye taaccb ederler d. Kapudan Kolomb dah byk n-ormasn gym, klncn knndan karup elnde tutmu olduu hlde bu ke etddyr- ceddeye cmleden mukaddem vaz- kademe kdm edp ardnca gden spanyol-lar dz stne kerek krk gndenber mtehassr olduklar topraa yz srerek btdayak basdklar mahalle hazret- sya hrmeten br almet- elp vaz edp bu vech-le hsn- netceye nl olduklarnn teekkrn tekrr eyleyerek arz- cedde kendeesldan tm ve Portekzlerden grm olduklar ahd msk cr eyledkler esndayerlden br takm kmseler merkm yabanclarn harektndan vrdlarnn sebeb veessn anlamakszn hayret ve skn- tmme le yabanclarn etranda keml- taaccb

le durmular d. nk spanyollarn elbselernn zynet ve yzlernn beyzl ve sa-kal ve byklarnn mehbet ve eslhalarnn nezet vel-hsl her drl eyler cezre-mezbre ahls nazarlarnda yen ve acybtdan olan eyler gb grnr d. Hatt bumsrlern nden kageldkler ve Muht- Azam yararak gelm olduklar ve suyunzernde kanadlaryla hareket eder gb grdkler gemler ve dernlarndan ska m-sll br sad le berber mek gb pertev-p olan br un duman arasnda gr-nen lt- cesme k, topdur, cezre sekenesne br mertebe hav ve dehet rs etdrm dk, bu msrler gy lem- blnn mevcdtndan yan gnen mteallktndanolup bz grmek n gelm zann ederler d. spanyollar dah Avrupa ahls msll hergrdkler eyya taaccbden hl olmadklarndan cezrenn ecr ve nebtt Avrupanebttnn gayr olmala bunlar cezrenn ahvl- tabyyesne hayrn ve yerller bumsrlern el ve harektna taaccble ngern dler. Yerllern kmlen uryn olup

8/12/2019 tar112u

68/167

Osmanl Trkes-II62

salar omuzlar zerne pern olarak dklm ve bazen rlp balarnn etrna sa-rlm csmler bakr rengnde olup sakal ve byklar olmadndan her ne kadar ehre vesmlar baka br ekl ve heybetde se de mamah sthzya yn olmayan yerler yo-d. Bunlar yzlern ve csmlern drl boyalar le nak ve tezyn etm olup kmetlermutedl ve endmlar mtensb d. btd spanyollar grdkler anda dern- cezreyerr sret gstermler se de spanyollarn verdkler nkrak ve boncuk ve sr emaklesnden olan eyy meserret- azme brzyla kabl ederek yava yava msrlereyaklamlar d. md esk dny ahls le yen dny sekenes beynnde vk olan bulk mlktda her drl mumelt sret- dostnede cr olunmu ve rt- nsnyyetetamm muvk vechle davranlm d. Amm spanyollar her drl takdr ve tahsneyn olan hner ve maret ashbndan bulunduklar hlde hrs ve tama le mel ol-duklarndan arz- cedde kenden maksad ve mermlar celb edeblecekler menmlhazadan bret olmala chl ve sdedl olan yen dny sekenes bu msrlernyznden dr olacaklar mesb ve belyy hss ve tahayyl edememlerdr.

Bu cezrenn sm yerls beynnde Ganhasn denmekle mar se de merkm Ko-lomb sm- cezrey tebdl le Sansalvador nmn verm d. Cezre- mezkre mdkmalmta nazaran Bahama tesmye olunan cezyr- mctemann brs olup KanaryaAdasndan bn sat garba ve drt derece cenba doru vk olmudur. bu yerller bu-runlarna ve kulaklarna ve kollarna ve ayaklarna altundan masn halkalar asm vetakm olduklarndan bunlarn altunu nereden bulduklar sul olundukda cenb tara-n re ederler d. spanyollarn se bunca mese seer htyr etdklernn sebeb dyr-mtemevvley bulmak olduundan yerllern gsterdkler chetde kendlernn zah-met ve meakkat mktna nl olacan cezm ederek derhl ol taraa azmete nyyetle berber cezre sekenesnden brka kmsey hem spanyol lsnn retmek ve hemde bu lem- cezrede kendsne dell ve tercemn olmak n berber ald ve cenba

doru bdbn-g- azmet le tesd etdkler br ok cezrelern dne byneBeret- Meryem ve Ferdnand ve Vzabella tesmye ederek her brnde grd altununnereden celb olunduunu sul le ald cenb tara cevb zerne hbr taraa sapmaya-rak cenba doru gdp br byk karay ke eyled k, oras evvelk grd mevk gbdz yerlerden bret olmayup dalar ve dereler ml olduundan bu br kebr cezrem yhud br kta- cesmenn br kenar m blnemed. Berber alm olduu Sansalvadorsekenes bu mahall Kurb smyle zkr etmler d. Vel-hsl mezkr karann zern-den bahre doru cereyn eden br byk nehrn azndan gem le grp nehrn k shldhlnde bulunan sekene- aslyes bu grmedkler heykel- cesm grdkler anda br-brn msbakat le dalara ve ormanlara kadlar. Merkm Kapudan Kolomb Sansalva-dor ahlsnden ald ehsdan brne brka spanyol terk le memlk- mezbrenn

dhln muyene n zm eyled. Anlar dah altm ml kadar dern- arzye grpavdet ederek arzsnden mnbt ve mahsldr olduunu ve takrben bn be yz k bnsekeney hv olan br karyeye rst geldklern her ne kadar bunlar dah ryn se demevk- sre sekenesnden dryetkr olduklarn ve spanyollara aur ryet le lem-blya mnsebet olan mahlkt gb tazm htrm eyledklern ve kendlere krmenkavrulmu kestne lezzetnde br kk ve lsnlarnca Mays denlen br drl budayverdklern ve rp nevnden olarak rmez br soy kpek grdklern ve sekenes nd-lernde pek kymetl olmayan altundan masn evn bulduklarn ve sbt- mdde nsekenesnden brka kmsey huzr- Kolomba hzr eyledler. Merkm Kolomb bunlar-dan kullandklar altunu nereden bulduklarn ve ark taranda Hayt nmyla mar olanbr aday gsterdklernde derhl ol taraa tevecch olunup l-vk mamr br cezrenn

shlne vsl oldular. Orada hrs ve tamalarn kn edecek mertebede altun tedrk et-dkden sonra spanyol hkmet nmna br palanka yapup otu kadar neer le Dbago

8/12/2019 tar112u

69/167


nm ahs serdr nasb ederek kends madn ve ecr- garbe stshbyla spanyayaavdet eyled. Balos lmanna vsl olduu vakt hemehrler takm takm shle gelerekKolombu sbt- mdde n berber getrm olduu adamlar ve ndde hayvnlar vemahslt- garbey grdkler anda anlar aldrlup, toplar atdrlup hkmdrlar hak-knda crs mutd olan mersm- tazmt le ehre kabl eyledler. Lakn Kral Barselonehrnde bulunmala mm-leyh Kolombun dah oraya gelmes rec olunmala derhlBarselon ehrne doru azmet edp yol zernde bulunan eyletler ahls mm-leyhnstkblne msraat le tey ederek Barselon ehrne vuslnde tertb olunan muzaffer-yet alay le mm-leyh ehre kabl edp Kral ve Krale elbse- resmyelern gydk-ler hlde mkelle br syebn altnda mm-leyh Kolomba muntazr oldular. Kolombdah dz stne kp metblarnn n ve hretn yen br dnyya ner etdnn te-ekkrn etd hlde mm-leyh Kolomb n tahss olunan sandalye zerne otur-mas tekl ve seyhatnn ne vechle olduunun tar olunmasn ltms eyledler. Mm-leyh dah muhatab olan hkmdrlarn azamet ve htmlarna mnsb olan kelmt-tazmyye le seyhatn hkyet eyledkden sonra mrn-leyhm zr- hkmetlerndeolan memlke kend ahd ve hkmetlernde kmsenn htr ve haylne gelmeyen evd-cedde rs edece meml olan br dyrn ke myesser olduundan dolay ynlerncebrer dzlern yere koyup k ellern brbrne karuladrup cenb- Hakka huls- kalb lekrler etdkden sonra mm-leyh Kolombu her drl an ve eree lyk grerek mukad-dem mz etdkler mukvele senednn kffe- mtyzn hem mm-leyhn hakknda vehem de neslen bade nesln bert- resmye le tekd ve tasdk eyledler. Lakn mm-leyhKapudan Kolomb ke etd arznn zabt ve dres n mkemmel br donanma le kn-c azmete dah nyet eyled. Her ne kadar spanya Kral bulunan Ferdnand ve yl zabellemsll ml- fhr olmayup bt-tab muhterz ve umr- ceddeye bed ve mberetdenmctenb se de bu dea tebasnn rzsuna muvakat ederek knc seern tedrktn

stcle msraat le on yed kta sene ve bn be yz neer yolcu ve her nev lt ve edevtle mm-leyh Kolombu arz- meke- ceddeye zm eyled.te dokuz yz sene- hcryes Eyllnn bende Kadaks Kreznden ekk- lenger-

kmet le tekrr Kanarya Adasna muvsalet, oradan dah evvelk seyhatnn hl vec-hle cenba doru azmet eyled k bunun bakyyes onuncu ktbda yazlmdr.

Hayrullah Eend, Devlet- Alyye- Osmnye TrhIX, stanbul 1273, s. 39-45.

A) Metn nceleyerek ersnden 10 adet sls mcerred masdar karp bunlarn sm-fllern yaznz.

Sls Mcerred Masdar sm- Fl

1

8/12/2019 tar112u

70/167

Osmanl Trkes-II64

B)Metn nceleynz ve ersnde kullanlm 10 adet slas mcerred sm- mefl bularakaaya yaznz.

C)Metnde geen aadak mezdnfh kelmelern veznlern karp, karsna trn yaznz.

(muvfk) (mfl) tefl bbnn sm- fl (muntazr) (stshb) (mzeyyen) (kml) (mtehassr) ((mukvele (mtensb) (tasavvur) (mctenb) (mnbt) Kaptan Kolombun Sefernn AyrntsDaha nce sekznc ktapta anld zere, Peygambern yce hcretnn 899 yl Austo-sunda Kaptan Kolomb tasarlad yen br dnyann ke nyetyle Palus ehrnden para gem le Kanarya Adasn kasdederek kt. 33 gnde ad geen adalardan Gumaradl adaya ulat. Oradan da yol n gerekl htya maddelern tamamlayarak sonu be-lrsz olan okyanusa kendsn teslm ett. Yol srasnda eklen skntlarn ayrnts EnsEendnn tercme ettAmerka Tarhne brakalm. 35 gn getkten sonra, yan Ekmaynn 11. gn sabahleyn kuzeye doru k saat mesaede her tara yellk ve trl sukaynaklar ve aalar le ssl br dz ada grnd. Gem halk kr ve vg yapmakamacyla badet etm, gzlernden sevn ya akmt. Sabahleyn gne domak zerey-ken gemden sandal ndrlp, ersne slahl br mktar asker konularak ad geen adaya

mzka aldrlarak gttler. Adann sahller se bu tuha durumu zlemek n gelm br-ok ada sakn le rtlyd. Bunlarn hareketlernden anlaldna gre lk kez grdk-

8/12/2019 tar112u

71/167


ler bu tuha duruma arrlard. Kaptan Kolomb da byk normasn gym, klcnknndan karp elnde tutarak bu keett yen dyara herkesten nce ayak basmaya a-balad. Arkasndan gden spanyollar dz stne kerek krk gnden ber zlem du

Documents

tar112u