5

6

TEST 1PAPER 1 READING AND USE OF ENGLISH 12

15

16

22

24

26

PAPER 2 WRITING

Part 1

Part 2

LISTENING

Part 2 Gapped sentences 40

41

42

PAPER 4 SPEAKING 44

Part 1

Part 2

50

Part 4 51

TEST 2PAPER 1 READING AND USE OF ENGLISH 54

PAPER 2 WRITING

LISTENING

PAPER 4 SPEAKING

TEST 3PAPER 1 READING AND USE OF ENGLISH

PAPER 2 WRITING

LISTENING

PAPER 4 SPEAKING 101

3

4

CAE

TEST 4PAPER 1 READING AND USE OF ENGLISH 106

PAPER 2 WRITING

LISTENING 121

PAPER 4 SPEAKING

TEST 5PAPER 1 READING AND USE OF ENGLISH

PAPER 2 WRITING 145

LISTENING

PAPER 4 SPEAKING

TEST 6PAPER 1 READING AND USE OF ENGLISH

PAPER 2 WRITING

LISTENING

PAPER 4 SPEAKING

TEST 1

TEST 2

225

TEST 4 242

TEST 5

TEST 6

12

CAE

READING AND USE OF ENGLISHCzęść pierwsza egzaminu CAE, Reading and Use of English, składa się z ośmiu omówionych poniżej

części i zawiera w sumie 56 pytań. Na ich rozwiązanie zdający otrzymuje 90 minut.

Cztery pierwsze zadania odpowiadają części Use of English. Ta część egzaminu sprawdza znajo-

mość gramatyki języka angielskiego, ale w jeszcze większym stopniu znajomość słownictwa. Dlatego

oprócz szerokiej wiedzy z zakresu struktur gramatycznych wskazana jest przede wszystkim praca nad wzbogacaniem

słownictwa. Ważnym jest, aby sprawdzając znaczenie danego słowa oraz zapisując je, zapisać również, w jakim związku

frazeologicznym ono wystąpiło (a najlepiej sprawdzić w słowniku, w jakich jeszcze innych związkach frazeologicz-

nych może wystąpić). Należy też wiedzieć, jaka struktura gramatyczna łączy się z danym słowem (czyli czy jest to

np. bezokolicznik czy gerund, z jakim przyimkiem łączy się dany czasownik, rzeczownik czy przymiotnik itp).

W tej części egzaminu liczy się pisownia – za niewłaściwą nie dostaniemy punktu. Należy także pamiętać o pisaniu

drukowanymi literami oraz o pisaniu na tyle wyraźnym, aby osoba poprawiająca test była w stanie odczytać naszą

odpowiedź.

Zadania 5-8 odpowiadają części Reading dotychczasowej wersji egzaminu CAE. Tek-

sty w tej części pochodzą z różnych źródeł, takich jakich gazety, miesięczniki, pisma fa-

chowe, książki (zarówno literatura piękna, jak i literatura faktu), materiały promocyjne

oraz różnego rodzaju teksty informacyjne. Dlatego też, aby efektywnie przygotować

się do tej części egzaminu, należy jak najwięcej samodzielnie czytać, nie ograniczać się do jednego rodzaju tekstów

lub do wybranej tematyki. Internet jest prawdziwą skarbnicą różnorodnych tekstów, które, będąc źródłem wiedzy

o świecie, dają nam jednocześnie możliwość obcowania z językiem angielskim. Teksty te z pewnością zawierać będą

sporo nieznanego nam słownictwa, ale w czasie lektury należy skupiać się przede wszystkim na zrozumieniu myśli

przewodniej całego tekstu oraz starać się odgadywać znaczenie kluczowych słów z kontekstu zamiast odszukiwać ich

znaczenie w słowniku.

Część Reading and Use of English trwa 1 godz. 30 min, w trakcie których musimy wykonać 8 zadań. Dlatego też ważne

jest właściwe rozplanowanie czasu (być może dobrą strategią jest rozpoczęcie od zadań, które zazwyczaj nie sprawiają

nam problemów) – ostatnie 10-15 minut dobrze jest przeznaczyć na przeniesienie odpowiedzi na kartę odpowiedzi

oraz upewnienie się, czy dana odpowiedź znajduje się w odpowiednim miejscu (to ważne, zwłaszcza jeżeli nie jesteśmy

w stanie odpowiedzieć na niektóre pytania i przeznaczone na te odpowiedzi miejsca pozostawiamy puste). Planując

kolejność rozwiązywania zadań warto również pamiętać o punktacji za poszczególne zadania – niektóre z nich są

„bardziej wartościowe” od innych (być może to od nich warto zacząć, a już na pewno nie należy pozostawiać ich bez

odpowiedzi, nawet jeżeli nie jesteśmy pewni, czy wybrana przez nas odpowiedź jest poprawna).

Punktacja w tej części jest zróżnicowana: w zadaniach 1-3 poprawna odpowiedź daje nam 1 punkt, w zadaniu 4 – 2

punkty w przypadku odpowiedzi identycznej z wymaganą, lub 1 punkt, gdy odpowiedź zawiera mały błąd. W zada-

niach 5-7 otrzymujemy po 2 punkty za poprawną odpowiedź, a w ostatnim zadaniu ponownie po 1 punkcie.

13

PART 1 Multiple choiceĆwiczenie polega na uzupełnieniu luk w tekście jedną z czterech podanych odpowiedzi.

Główny nacisk położony jest na słownictwo, ale również gramatyka jest tu ważna. Należy zwracać uwagę przede

wszystkim na związki frazeologiczne, ale także na przyimki oraz na to, czy dany czasownik bądź rzeczownik łączy

się z bezokolicznikiem, czy też z formą gerund. Istotna jest również znajomość synonimów o subtelnych różnicach

znaczeniowych.

PART 2Open clozeZadanie polega na wpisaniu w tekście brakujących wyrazów.

Główny nacisk kładzie się tym razem na gramatykę. W każdej luce wpisujemy tylko jedno słowo. Niekiedy wystar-

czy uważnie przyjrzeć się słowom przed i po, aby trafnie odgadnąć to brakujące, czasem jednak należy przeczy-

tać całe zdanie, a niejednokrotnie także zdania sąsiednie. Brakujące słowa to głównie różne formy czasowników

(w tym czasowniki modalne), zaimki, przyimki, spójniki, określenia ilości czy stopnia.

PART 3 Word formationJest to ćwiczenie na słowotwórstwo. Należy uzupełnić luki w tekście wyrazami utwo-

rzonymi od słów podanych drukowanymi literami.

Tak jak w części pierwszej główny nacisk jest więc położony na słownictwo, ale gramatyka także jest ważna.

Przydaje się znajomość przyrostków charakterystycznych dla czasowników, rzeczowników oraz przymiotników,

a także znaczenia przedrostków (co najmniej jedna odpowiedź wymaga użycia przedrostka, często negatywne-

go). Jeżeli brakującą częścią mowy jest rzeczownik, należy sprawdzić, czy w tekście nie powinien on zostać użyty

w liczbie mnogiej; jeżeli to czasownik, należy upewnić się, czy wpisaliśmy odpowiednią jego formę.

PART 4 Key word transformationW każdym z podpunktów ćwiczenia jedno zdanie podane jest w dwóch wersjach –

kompletnej i z luką. Lukę powinniśmy uzupełnić, używając przy tym podanego słowa

kluczowego, w taki sposób, by sens zdania nie uległ zmianie. W każdej luce możemy

wpisać od 3 do 6 wyrazów, w tym koniecznie słowo-klucz.

W tym ćwiczeniu słownictwo jest równie ważne jak gramatyka. Brakujący zwrot zwykle składa się z części grama-

tycznej oraz części słownikowej. Przygotowując się do tej części egzaminu dobrze jest popracować ze słownikiem

synonimów oraz poćwiczyć umiejętność parafrazowania. Kluczowego słowa (podanego wytłuszczonym drukiem)

używamy w tej samej formie, w jakiej jest ono podane, nie wpisujemy mniej niż 3 oraz więcej niż 6 słów (skróty

typu don’t liczą się jako dwa słowa).

PART 5 Multiple choiceĆwiczenie polega na przeczytaniu tekstu i udzieleniu odpowiedzi na pytania spraw-

dzające jego zrozumienie.

Aby poradzić sobie z tym zadaniem najlepiej zacząć od szybkiego przeczytania całości tekstu, tak aby mieć ogólne

pojęcie o jego tematyce. Następnie warto skupić się na przeczytaniu samego pytania (bez opcji odpowiedzi) oraz

zaznaczeniu tej partii tekstu, która na nie odpowiada. Dopiero wtedy należy porównać opcje odpowiedzi z zazna-

czonym fragmentem tekstu i wybrać opcję, której znaczenie jest temu fragmentowi najbliższe. Należy przy tym

pamiętać, że chodzi o zaznaczenie w opcji odpowiedzi całego zdania, a nie jedynie o znajdujący się w nim zwrot

lub część tego zdania.

15

READING AND USE OF ENGLISH

Part 1. Multiple choice

For questions 1-8, read the text below and decide which answer (A, B, C or D) best !ts each gap. "ere is an example at the beginning (0).

Example: (0) B

0 A – displays B – shows C – reveals D – illustrates

Smarter ways to spend

Behavioural research (0) ...shows... that the most rewarding ways to spend money can be counterintuitive. Fantasies of great wealth o!en involve visions of (1) ........... cars and palatial homes on remote slopes. Yet satisfaction with these material purchases (2) ........... o" fairly quickly. What was once exciting and new becomes commonplace; remorse and boredom creep in. It is far better to spend money on experiences like interesting trips, (3) ........... meals or even going to the cinema. #ese purchases o!en become more (4) ........... with time – as stories or memories – particularly if they involve feeling more (5) ............ to others.

It seems most people would be (6) ........... o" if they could shorten their commutes to work, spend more time with their friends and family and less of it (7) ........... television. Buying gi!s or giving to charity is o!en more pleasurable than purchasing things for oneself, and luxuries are most enjoyable when they are consumed (8) ........... as scarcity enhances the pleasures of most things for most people.

1 A – plain B – advanced C – fancy D – elaborate

2 A – takes B – wears C – puts D – grows

3 A – unique B – only C – incomparable D – commonplace

4 A – valuable B – bene$cial C – worthwhile D – invaluable

5 A – connected B – close C – related D – associated

6 A – wealthier B – well C – better D – badly

7 A – view B – viewing C – watch D – watching

8 A – carefully B – liberally C – freely D – sparingly

16

CAE

Part 2. Open cloze

For questions 9-16, read the text below and think of the word which best !ts each gap. Use only one word

in each gap. Write your answers in capital letters. "ere is an example at the beginning (0).

Example: (0) TO

A Year of Reading the World

I used (0) .....TO..... think of myself as a cosmopolitan person, but my bookshelves told a dif-ferent story. Apart (9) ............. a few Indian novels and the odd Australian and South African book, my literature collection consisted (10) ........... British and American titles. Worse still, I hardly (11) ........... tackled anything in translation.

So, I set (12) .......... the challenge of reading a book from every country in a year to !nd

out what I was missing. As I (13) ........... unlikely to �nd publications from nearly 200 na-

tions in my local bookshop, I asked the planet’s readers for help. I created a blog and put

(14) ........... an appeal for suggestions of titles.

!e response was amazing. Soon, people from all over the planet were getting in touch

with ideas and o"ers of help. Yet, even with such an extraordinary team of bibliophiles

behind me, (15) ........... , sourcing books was no easy task. All in (16) ........... , tracking

them down took as much time as the reading and blogging. But the e"ort was de�nitely

worth it.

26

CAE

Part 8. Multiple matching

You are going to read a magazine article where four people talk about their reading habits. For questions 47-56, choose from the people (A-D). �e people may be chosen more than once.

Which person mentions:

still being in full-time education? 47 48

abstaining from books for a while? 49

o!en reading reference books? 50 being required to read a lot? 51

rejecting a book popular with peers? 52

unexpectedly reading less than before? 53

worrying about how much time they spend on the computer? 54

following in their father`s footsteps? 55

recently switching to e-books? 56

We are what we readWith so many things to read nowadays, we asked "ve people what their habits are.

A

To be honest, I have very little time for reading books as a pleasurable activity. I’m in my "nal year at

university and the amount of reading we have to do is challenging.

I think that like anyone my age, I spend a lot of time reading on the internet. Internet reading habits

require a bit of management though. I try to limit the amount of time I spend on social network sites, and

try to stick to reading newspapers or magazines online. #ere’s one called �e Fortean Times which

I particularly enjoy. It deals with the strange things that go on in the world – ghosts, paranormal activity,

that kind of thing.

I don’t read too many books. #ey’re getting too expensive nowadays. Having said that, I do have a little

library of favourites that I’ve carried around since I le! home. If I was pushed to say which was my favourite, I’d say it was either Brideshead Revisited, or Kim. #ey’re quite di$erent books, but I must have

read both of them "ve or six times each.

WRITINGDrugi etap egzaminu, czyli Writing, polega na napisaniu tekstów na dany temat,

spełniających wymogi właściwe dla danej formy wypowiedzi (takich jak np. list,

recenzja czy rozprawka). Writing składa się z dwóch zadań, na napisanie których

zdający ma 90 minut.

Część pierwsza jest jednakowa dla wszystkich. Zadanie polega na napisaniu rozprawki

/ eseju na określony temat. Dodatkowo, oprócz tematu, podane są podpunkty, do któ-

rych należy nawiązać w treści wypracowania. Należy odnieść się do dwóch z trzech

sugerowanych podpunktów – wyjaśniając także, który z nich wydaje nam się ważniej-

szy i dlaczego. Pewnym ułatwieniem dla osób, które mają problemy ze sformułowaniem własnej opinii (czego wymaga

forma eseju / rozprawki) mogą być trzy opinie zamieszczone w poleceniu. Należy je jednak rozwinąć i poprzeć przykładami

oraz sparafrazować zwroty użyte w poleceniu, a nie użyć w formie z polecenia. Należy pamiętać, że ustosunkowanie się do

opinii pomocniczych nie jest konieczne – są one bowiem kołem ratunkowym dla tych, którzy mają problem z „ugryzie-

niem” tematu. Wymagana długość rozprawki to 220-260 słów.

W części drugiej mamy trzy zadania (numerowane od 2 do 4), spośród których wy-

bieramy jedno. Zadania mogą mieć formę listu, raportu, recenzji lub propozycji. Wy-

powiedź w tej części powinna liczyć, tak jak w pierwszej, od 220 do 260 wyrazów.

W obu częściach najważniejsze jest uważne przeczytanie polecenia i pisanie na te-

mat, a w części pierwszej dodatkowo należy bezwzględnie poruszyć wszystkie tematy

wymienione w podpunktach. Odejście od tematu i przedstawianie jedynie swoich

luźnych skojarzeń może skończyć się oceną 0.

Należy również pamiętać, że pisanie „w jednolitym bloku” nie jest przyjęte w języku an-

gielskim. Każdą kolejną myśl rozwijamy w nowym ustępie – dzięki temu osobie czytają-

cej łatwiej jest zrozumieć logikę tekstu. Pamiętajmy, że tekst musi być spójny i logiczny,

a nie być ciągiem wolnych skojarzeń na temat zawarty w poleceniu. Podkreśleniu spój-

ności służy także używanie spójników, wskazujących na relacje nie tylko wewnątrz zdań złożonych, ale również pomiędzy

kolejnymi zdaniami złożonymi. Niestosowanie się do tych zasad może skończyć się obniżeniem oceny.

Wypracowania powinny zmieścić się na stronach z liniami. Oprócz nich otrzymamy także czyste strony, które można

wykorzystać jako brudnopis, ale ze względu na ograniczony czas lepiej przeznaczyć je na notatki oraz krótki plan tekstu.

Niezbędne poprawki najlepiej nanieść bezpośrednio na tekst, ale należy upewnić się, że będą one czytelne dla sprawdza-

jącego. Dokładne liczenie słów na egzaminie nie jest wskazane (tolerowane jest małe przekroczenie limitu słów zarówno

w dół, jak i w górę), ale dobrze jest wiedzieć mniej więcej, ile miejsca zajmuje nam 220-260 słów.

Najłatwiej poradzić sobie z zadaniem pisemnym, jeżeli piszemy na temat, który nas interesuje albo jest związany

z naszymi doświadczeniami. Według tego właśnie kryterium najlepiej wybrać jeden spośród tematów proponowanych

w drugiej części Writing. Zawsze należy jednak pamiętać o zachowaniu odpowiedniej konwencji typowej dla danej

formy pisemnej.

30

CAE

Wybierając dane zadanie należy również pamiętać o użyciu odpowiednio formalnego lub

nieformalnego tonu oraz o tym, co jest zasadniczym celem naszego tekstu – może być

to wyrażenie opinii, ocena, porównanie, uzasadnienie, przekonanie do swojego punktu

widzenia lub nakłonienie do konkretnego działania. Należy się również zastanowić, kto

ma być odbiorcą naszego tekstu i pamiętać o tym podczas pisania. Odpowiedź na temat,

ale w niewłaściwym formacie (np. list zamiast raportu) oraz niewłaściwym tonie (nieformalny w przypadku listu for-

malnego), podobnie jak brak realizacji zasadniczego celu, skutkuje obniżeniem oceny za to zadanie.

Najważniejszym kryterium branym pod uwagę przy ocenie jest zawartość (content). Odpowiedzi pisemne oceniane są

w skali od 0 do 5, gdzie ocenę 0 dostajemy za zawartość niemającą związku z tematem polecenia lub zupełny brak logiki

tekstu, a ocenę 5 za całkowitą zgodność zawartości odpowiedzi z poleceniem oraz jasny, zrozumiały dla czytającego cel

naszej wypowiedzi pisemnej.

Pozostałe kryteria to (również oceniane na skali 0-5): komunikatywność (communicative achievement) – dobór od-

powiedniej formy wypowiedzi oraz odpowiedniego tonu; organizacja wypowiedzi (organisation) – tutaj oceniana jest

logika i spójność wypowiedzi; oraz język (language) – słownictwo i gramatyka, oceniana jest zarówno poprawność

użycia, jak i bogactwo słownictwa oraz struktur gramatycznych. Ocena 5 w tych kryteriach pokrywa się z opisem

umiejętności dotyczących pisania zawartych w Europejskim Systemie Opisu Kształcenia Językowego (ESOKJ) dla po-

ziomu C1.

Od kandydata na poziomie C1 oczekuje się znajomości ortogra�i (pisownia brytyjska i amerykańska są równoupraw-

nione, ale należy konsekwentnie stosować zasady jednej z nich) oraz interpunkcji.

Poniżej prezentujemy krótką charakterystykę form wypowiedzi występujących w części Writing egzaminu.

-

-

-

-

-

-

-

-

-

-

-

-

36

CAE

Part 2.

Write an answer to one of the questions 2-4 in this part. Write your answers in 220-260 words in an appropriate style.

2 �is is part of a letter which you receive from an Argentinian penfriend of yours:

…I really enjoyed reading your last letter with the descriptions of Warsaw and Gdansk. I have a request

– I wonder if you could help me with a project we’re doing at school. We’ve been asked to write about

religious customs in other countries – when the holidays are, what they’re for, how many people are

religious, what rituals you have, that sort of thing. �e more you can tell me the better…

Write your letter.

3 You have volunteered to help the local authority improve the transport services in the area where you

live. �ey have asked you to make some suggestions on things that could be improved, paying special

attention to three weaknesses in particular.

Write your proposal.

4 One of the teaching sta! at your college has been considering the impact of technology on learning in

general. He would like to know what you think has been the impact on English learning. He has sent

you the following notes as guidance.

Technology has had an enormous impact on our exposure to other languages and the way we learn

them. Write a report;

Write your report.

225

Z KOMENTARZEM

TEST 3

Paper 1. READING

AND USE OF ENGLISH

Part 1

1 A – jedynie słowo practical tworzy poprawny związek frazeologiczny: practical use

2 C – poprawne związki frazeologiczne w przypadku czasownika generate to: generate heat/power/electricity; czasownik construct odnosi się do większej struktury lub składania czegoś z części; czasownik manufacture do wytwarzania dużych ilości w fabryce; czasownik mass-produce – po-dobnie, ale do bardzo dużych ilości; tak więc jedynie czasownik manufacture jest najlepszą odpo-wiedzią

3 D – jedynie czasownik transmit odnosi się do przesyłania sygnałów elektronicznych; pozostałe poprawne związki frazeologiczne to: send out electronic signals; dispatch a parcel/a messenger; relay a programme/ transmission; emit heat/ligth/smells

4 D – phrasal verb come up against odnosi się do natknięcia się na przeszkodę, come up to zwykle do dorastania do oczekiwań lub spełniania standardów; come up for w zasadzie nie istnieje, a come up with a way of... mówi o wymyśleniu sposobu na...

5 B – jedynie czasownik adhere łączy się z przyimkiem to

6 A – jest to zdanie złożone podrzędnie, a skoro brakujący zaimek ma się odnosić do rzeczownika way, to zaimek which jest jedyną możliwą opcją

7 C – jedynie przymiotnik essential tworzy poprawny związek frazeologiczny z rzeczownikiem com-ponents

8 A – co prawda istnieje czasownik appeal to, ale tutaj mamy zwrot have appeal for sb, gdzie appeal jest rzeczownikiem i wtedy łączy się z przyimkiem for

Part 2

9 thousands / hundreds/ dozens – w tym miejscu w zdaniu, przed przyimkiem of można wstawić jedynie liczebnik, a skoro mówimy o skomplikowanym systemie, to są to odpowiednie liczebniki

10 by – skoro przed luką mamy stronę bierną, a po niej a computer, to z pewnością jedyną opcją jest ten właśnie przyimek

11 their – w tym miejscu w zdaniu przed rzeczownikiem możemy wstawić rodzajnik lub zaimek; zaimek their jest w tym wypadku bardziej precyzyjny niż rodzajnik the

12 on – potrzebujemy odpowiednika zwrotów kosztów �lmu czyli return on the !lm

226

CAE

13 hardly – skoro przed luką mamy: the star factor seems to be almost irrelevant, to wygląda na to, że nie ma on większego wpływu na przychody, czyli przysłówek hardly właściwe mody&kuje znaczenie zwrotu: a!ects the "nal pro"ts

14 if – w tym miejscu w zdaniu złożonym potrzebujemy spójnika, a ponieważ całe zdanie wygląda na tryb warunkowy, spójnik if wydaje się najlepszym wyborem

15 out – mówimy o rezultatach zatrudniania tychże aktorów, pasuje tu więc odpowiednik �lm okaże się, potrzebujemy zatem phrasal verb turn out

16 but – mamy tu zdanie złożone; drugie zdanie składowe kontrastuje z pierwszym, więc spójnik but wydaje się najlepszym wyborem

Part 3

17 massive – pomiędzy zaimkiem osobowym our a rzeczownikiem potrzebny jest przymiotnik, stąd massive

18 presence – jedyna możliwa odpowiedź w tym miejscu to rzeczownik

19 theoretically – na początku zdania, oddzielony przecinkiem, stoi zwykle przysłówek odnoszący się do całości zdania

20 immortalised – po czasowniku become możemy użyć rzeczownika lub przymiotnika; skoro po luce brak rodzajnika, za to mamy as, a tekst mówi o tym, co po nas pozostanie, brakującym słowem jest przymiotnik, a właściwie imiesłów pochodzący od czasownika immortalise

21 lasting – słowo, od którego mamy utworzyć nowy wyraz, może być przymiotnikiem ale i czasowni-kiem; skoro cały czas mowa o tym, co po nas pozostanie najlepszym wyborem jest imiesłów lasting oznaczający trwały

22 foundations – oczywiste jest to, że w zdaniu brakuje rzeczownika, a skoro mowa o miastach w licz-bie mnogiej, brakujący rzeczownik również powinien być w liczbie mnogiej

23 chemically – skoro po luce mamy przymiotnik, przed nim możemy mieć jedynie przysłówek

24 unheated – znów potrzebujemy imiesłowu, a skoro miasta te będą opuszczone przez ludzi, ogrze-wanie raczej nie będzie działać, stąd negatywny przedrostek

Part 4

25 you would II stop wasting – mówiący jest najwyraźniej poirytowany, tak więc po I wish musimy użyć would; a skoro wyrazem, jakiego musimy użyć jest STOP to jedyną opcją jaka mamy jest: I wish you would stop wasting time

26 like (it’s been) ages II since or like it was ages ago II when – musimy użyć zwrotu: wydaje się jak-by..., czyli it feels like, następnie możliwe są dwie wersje: jedna w czasie Present Perfect – odpowia-dająca jakby minęły wieki od kiedy..., czyli it’s been ages since (gdzie it’s been można pominąć) lub druga, odpowiadająca jakby to było wieki temu kiedy..., czyli it was ages when