TYT - AYTTARİH

KONU ANLATIMLI

Öğretici AnlatımAçıklayıcı ÖrneklerPekiştirme Soruları

Konu Tamamlama Testleri

TYT - AYT Tarih Konu Anlatımlı

OL00-SS.02KAN02

978-605-217-57-12

Orhan Işık

Hüseyin Küçük

Testokul Dizgi-Grafik Servisi

Mehmet Çetiner

Nilgün Aydoğan

WPC Matbaacılık San. Tic. A.Ş.Osmangazi Mah. Mehmet Deniz Kopuz Cad. No:17 Esenyurt - İSTANBULtlf: 0 212 886 83 30

0 212 275 00 35 www.testokul.com - destek@testokul.comGülbahar Mah. Cemal Sururi Sk. No:15/E Halim Meriç İş Merkezi Kat 9 Mecidiyeköy - İST.

Fikir ve Sanat Eserleri Kanunu’na göre her hakkı Eksen Yayıncılık ve Eğitim Malz. San. Tic. AŞ.’ye aittir. Eksen Yayıncılık’tan yazılı izin alınmadan kitabın herhangi bir şekilde kısmen veya tamamen çoğaltılması, basım ve yayımı hâlinde gerekli yasal mevzuat uygulanır.

Ürün Adı

Ürün No

ISBN

Yazar

Tashih ve Kontrol

Dizgi Mizanpajve Tasarım

Yayın Editörü

Yayın Yönetmeni

Baskı

İletişim

Copyright ©

Bu kitapta kullanılan görsellerin büyük bir kısmı https://www.shutterstock.com/ sitesinden kurumsal

üyeliğimizle alınmıştır. Bazı görsellerde http://cografyaharita.com/ sitesinden ve TTKB’nin onayladığı

ders kitaplarından yararlanılmıştır.

Saygıdeğer Öğretmenlerimiz ve Sevgili Öğrenci Arkadaşlarımız,

Sınavların adı değişiyor, sınavlardaki soru dağılımları veya branşlara ait soru sayısı değişe-

biliyor. Müfredatın değişmesi, yenilenmesi eğitim gündemimizi meşgul ediyor ama sonuçta

sınav gerçeği değişmiyor. Bu gerçeğin altında milyonlarca öğrenciyi yüksek öğretimde

aldığı puana göre uygun bir programa yerleştirme işlemleri yatıyor. İşte tam bu noktada

sonuç odaklı hareket etmesi gereken öğrenci arkadaşlarımızın yanında sağlam, güvenilir

ve ÖSYM'nin soru mantığına göre hazırlanmış başucu kaynakları olmalı ki kısa zamanda

olumlu sonuç alabilsinler.

Testokul olarak dört yıllık lise müfredatının konularını bir yıldan daha kısa sürede tamam-

lamak ve bu süreçte ÖSYM'nin çizgisinden sapmadan öğrencimizi hedefe ulaştırmak için

elinizdeki bu kitabı hazırladık. Sizin de inceleyince fark edeceğiniz üzere kitabımızda şu

teknikleri kullandık:

➤ Yeterli ve öz bilgiye dayalı konu anlatımı

➤ Açıklamalı örneklerle konunun püf noktalarının öğretilmesi

➤ Pekiştirme soruları ile ÖSYM sınavında çıkabilecek sorulara hazırlık yaptırılması

➤ Konu tamamlama soruları ile öğrencinin sınava hazır hâle getirilmesi

Peki bu kitapta daha başka neler yaptınız? derseniz,

➤ Cep Notu bölümüyle konunun öz bilgisini vermeyi amaçladık.

➤ Aman Dikkat! bölümüyle karıştırılması muhtemel bilgilerin doğrularıyla öğrencimizi

uyarma görevimizi yaptık.

➤ Bunu da Öğrenelim, Bunu da Bilelim, Genel Kültür bölümleriyle tarih biliminde

bir üst düzey bilgiye ulaşmanızı hedefledik.

➤ Pekiştirme sorularının yazılı çözümüne sayfalarda yer alan kare kodlardan ulaşıla-

bilmesini sağladık.

Biz anlattık, öğrettik, konuyu kavratıcı ve pekiştirici birçok soruya yer verdik. Kısaca,

TYT - AYT Tarih konularını anlamanıza, öğrenmenize ve bu dersin sorularını çözmenize

yardımcı olacak bir kitap hazırladığımıza inanıyoruz. Hedeflediğiniz geleceğe ulaşmanızda

katkımız olabilmesi dileğiyle...

Cep Notu bölümüylekonunun öz bilgisini vermeyi amaçladık.

KİTABIMIZI TANIYALIM

Pekiştirme SorularıArtık direksiyon sende. Bu bölümdeki sorularla bir deneme sürüşüne

çıkacak, öğrendiklerini pekiştireceksin.

Konu BaşlığıÖnce ünite içindeki

alt konuları bu başlıklara ayırdık.

Anlatım BölümüKonunun temelini

burada attık, açıklamalı örnekleri de

burada verdik.

Bunu da Öğrenelim bölümüyle

tarih biliminde bir üst düzey bilgiye ulaşma-

nızı hedefledik.

Konu Tamamlama Testi

Birçok soru çeşidiyle ünite sonunda da seninle birlikteyiz. Yapbozun son

parçası bu testler. Bu adımdan sonra sınava

bizce hazırsın.

QR KodPekiştirme

sorularının çözümleri için telefonunla bu

kodu okutman yeterli.

1. ÜNİTETarih ve Zaman 7

2. ÜNİTEİnsanlığın İlk Dönemleri 15

3. ÜNİTEOrta Çağ'da Dünya 35

4. ÜNİTEİlk ve Orta Çağlarda Türk Dünyası 49

5. ÜNİTEİslam Medeniyetinin Doğuşu 65

6. ÜNİTETürklerin İslamiyet’i Kabulü ve İlk Türk İslam Devletleri 79

7. ÜNİTEYerleşme ve Devletleşme Sürecinde Selçuklu Türkiyesi 91

8. ÜNİTEBeylikten Devlete Osmanlı Siyaseti (1302-1453) 107

9. ÜNİTEDevletleşme Sürecinde Savaşçılar ve Askerler 121

10. ÜNİTEBeylikten Devlete Osmanlı Medeniyeti 129

11. ÜNİTEDünya Gücü Osmanlı (1453-1595) 141

12. ÜNİTESultan ve Osmanlı Merkez Teşkilatı /Klasik Çağ'da Osmanlı Toplum Düzeni 157

13. ÜNİTEDeğişen Dünya Dengeleri Karşısında Osmanlı Siyaseti (1595-1774) 171

İÇİNDEKİLER

14. ÜNİTEDeğişim Çağında Avrupa ve Osmanlı 187

15. ÜNİTEUluslararası İlişkilerde Denge Stratejisi (1774-1914) 201

16. ÜNİTEDevrimler Çağında Değişen Devlet-Toplum İlişkileri 217

17. ÜNİTESermaye ve Emek / XIX ve XX. Yüzyılda Değişen Gündelik Hayat 243

18. ÜNİTE20. Yüzyıl Başlarında Osmanlı Devleti ve Dünya 257

19. ÜNİTEMillî Mücadele 271

20. ÜNİTEAtatürkçülük ve Türk İnkılabı 293

21. ÜNİTEİki Savaş Arasındaki Dönemde Türkiye ve Dünya 311

22. ÜNİTEIı. Dünya Savaşı Sürecinde Türkiye ve Dünya 325

23. ÜNİTEIı. Dünya Savaşı Sonrasında Türkiye ve Dünya 337

24. ÜNİTEToplumsal Devrim Çağında Dünya ve Türkiye 349

25. ÜNİTE21. Yüzyılın Eşiğinde Türkiye ve Dünya 365

Cevap Anahtarları 379

Bu ünitede üzerinde durulacak konular:

İnsanlığınHafızasıTarih

Tarihveİnsan

ZamanınTaksimi

TürklerinKullandığıTakvimler

TARİHVEZAMAN

1. ÜNİTE

8

TARİH

İnsanlığın Hafızası TarihTarih Nedir?➣Kısaca, geçmişin bilgisi olarak adlandırılan tarih;

insan topluluklarının geçmişte yaşadıkları olaylarıyer ve zaman belirterek neden ve sonuç ilişkisiiçinde bilimsel yöntemlerle inceleyen bir sosyalbilimdir.

Cep Notu

Tarihbilimininherhangibirolayıincelemesiiçin;•olayın insanlar tarafından gerçekleştirilmesi veya insanlarıetkilemesi,•olayınüzerindenbelirlibirzamanıngeçmesi,•olayıngeçtiğiyerinbelirtilmesi,•olayıngerçekleştiğizamanınbilinmesi,•olayınbelgevekaynaklarınınbulunması,•olayınbilimselyöntemlerleincelenmesigereklidir.

Bunu da Öğrenelim

TarihNedir?sorusunaverilenbazıcevaplar:“Tarihdoğrulanmışolgularkümesidir.”E.H.Carr“Geçmişte yaşanmış olaylar veya bunlar hakkındakibelgelerinverileridir.”WillDurant“Şimdi ile geçmiş arasındaki ilişkilerin nasıl olduğunugösterenbiryolharitasıdır.”AyhanBıçak

Tarihin Konusu Nedir?➣ Tarih;

• geçmişten bugüne kadar insanların faaliyetlerisonucumeydanagelenolayları,

• geçmiştenbugüneinsanlarıetkileyenolayları,

• buolaylarınnedenlerivesonuçlarınıkonuedinir.

Cep Notu

İnsanın konu edinildiği yerde tarihten söz etmemekmümkündeğildir.

➣ Tarihinkonusunuoluşturanunsurlarikianabaşlıkaltındatoplanır:Tarihîolayveolgu.

➣ Tarihîolay,geçmiştemeydanagelenvekısasüre-desonuçlanangelişmelerdir.

➣ Tarihîolgu,olaylarınmeydanagetirdiğisonuçlarınetkisiyleortayaçıkandahagenelvesüreklilikgös-terendeğişimlerdir.

➣Örneğin,751yılındameydanagelenTalasSavaşıtarihîbirolaydır.

➣ Türklerinİslamiyet’ibenimsemesitarihîbirolgu-dur.

Cep Notu

Tarihîolaylarınyeri,başlangıcıvesonubelliolupsomutbilgiler içermektedir.Tarihî olgular ise kesinbir yer vezamanabağlıolmayangenellemelerdir.

Tarih Biliminin Yöntemi Nedir?➣ Tarih, diğer bilimdallarından farklı olarakgeçmişi

araştırdığıiçindeney,gözlemyapmakveyaolaylarıtekraretmekmümkündeğildir.

➣Bunedenle tarihîolaylarla ilgili araştırmalar,olayıyaşayanların veya gözlemleyenlerin bıraktıklarıçeşitlikanıtlaradayanılarakyapılır.

➣ Tarihî bilginin oluşmasını sağlayan bu kanıtlarıntümünekaynakdenir.

➣ Tarihçi, kaynaklar üzerinden gözlem ve araştırmayapıpsebep-sonuçilişkilerikurarakbilimselbilgilerortayakoyar.

KULLANIM ÖNCELİĞİNE GÖRE KAYNAKLAR

BirinciEldenKaynak (AnaKaynak)

Olayıngerçekleştiğidönemeaithertürlü

kaynaklardır.

Olayıngerçekleştiğidöne-meyakınzamandayadabirincieldenkaynaklardanfaydalanılarakyazılmış

eserlerdir.

İkinciEldenKaynaklar

MALZEMENİN TÜRÜNE GÖRE KAYNAKLAR

YazılıKaynaklar

Anlaşma,ferman,

kanunname,yazıtgibihertürlüyazılımalzeme

Resim,video,

fotoğraf,seskaydıgibimalzemeler

Efsane,des-tan,menkıbegibiyazıyageçirilmemişmalzemeler

Tarihîeşya-lar,arkeolo-jikkalıntılargibimalze-

meler

SözlüKaynaklar

SesliveGörüntülüKaynaklar

EşyaveNesneler

Cep Notu

•Tarihî olaylar, yaşandıkları dönemin şartları için- dedeğerlendirilmeliveyorumlanmalıdır.•Ulaşılabilen bütün kaynak ya da belgeler kullanıl- malıdır. Objektif bir yaklaşım tarzı izlenerek nes- nelvedoğrusonuçlaraulaşılmayaçalışılmalıdır.•Tarih araştırmalarında mutlak doğrulara ulaşıldı- ğını iddia etmek doğru değildir. Zira zaman için- deulaşılabilecekyenibelgelerledoğrulartamamenya dakısmendeğişebilir.

9

Tarih ve Zaman

7735

Tarih Biliminin Diğer Bilimlerle İlişkisi Nasıldır?➣ Tarihbilimiolaylarıincelerkendiğerbilimlerinaçık-

lamalarınadaihtiyaçduyar.

➣Örneğin, tarihî bir konu hakkında hazırlanmış birkitabenin incelenmesi ve kaynakdeğerinin bulun-ması içinepigrafiye;kitabedekullanılandilinözel-likleriiçindefilolojiyeihtiyaçvardır.

Tarihe Yardımcı Bilim Dalları

Antropoloji

İnsanınfiziksel,sosyal,kültürelgelişiminiinceleyen bilimdir. İnsanlık tarihinin eneski dönemlerinin aydınlatılmasında yar-dımcıolur.

Arkeoloji

Toprakvesualtındakalmış tarihîmalze-melerinvekalıntılarınkazıçalışmalarıylaortayaçıkarılmasınısağlar.Özellikletarihöncesi döneme ait bilgilere bu bilim dalıaracılığıylaulaşılabilir.

Coğrafya

Yeryüzünüveiklimkoşullarınıninsantop-luluklarınınyaşambiçimlerivefaaliyetleriüzerindeki etkileriyle ilgili olarak önemlibilgilersağlar.

Diplomatik Devletler arası yazışmaları, ferman veresmîbelgeleriinceler.

EdebiyatTarihîkonuları içerenşiir,hikâye,destan,romangibiedebîmetinlerinincelenmesin-deyararlanılır.

Epigrafi Anıtlarüzerindeyazılmışyazıları, kitabe-leriinceler.

Etnografya Toplumlarınyaşayış,gelenek,örfveâdet-leriniinceler.

Filoloji

Toplumlartarafındankullanmışdillerifark-lıyönleriveözellikleriaçısındankonuedi-nir.Eskidillerdeyazılanmetinlerinçözüm-lenmesinisağlar.

Heraldik Devletvehanedanlaraaitarmalarıinceler.

Hukuk İnsanlarınbirbiriylevedevletlekurduklarıilişkideuyduklarıkurallarıinceler.

Kimya Karbon14metoduiletarihlendirmeyapıl-masınısağlar.

Kronoloji Tarihî olayların zamanını veoluş sırasınıbelirler.

Nümizmatik

Paraları inceleyen bilim dalıdır. Özellikleeskidevirlereveuygarlıklaraaitparalarınincelenmesi yoluyla tarih bilimine verilersağlar.

Onomastik Yeradlarınıinceler.

PaleografyaEskiyazılarıinceler.Çiviyazısındangünü-müze kadar yazının geçirdiği aşamalarıdairdeler.

Sanattarihi Geçmişten günümüze ortaya konulmuşsanateserleriniinceler.

Tarih ve İnsanNeden Tarih?Tarihöğrenimi,

➣ İnsanlığın hangi aşamalardan geçerek günümüz-dekihâlineulaştığınıöğrenmemizisağlar.

➣Uygarlığın oluşmasında tüm toplumların etkileriolduğunu öğreterek barış içinde yaşamaya katkısağlar.

➣ İnsanlaramillî bilinç, vatan sevgisi ve sorumlulukduygusukazandırır.

➣Geçmişten dersler çıkarılarak geleceğe dahagüvenlebakılmasınısağlar.

➣ İnsanınaraştırmavemerakduygusukazanmasınısağlar.

➣Geçmiştekivegünümüzdekiolaylararasındailişki-lerkurmayısağlar.

➣Geçmiştengünümüzekadarkideğişimvesürekliliğialgılamayısağlar.

➣Geçmişte yaşayan insanların deneyimlerindenhareketleempatiduygusunugeliştirir.

➣Eleştirel düşünce ve neden-sonuç ilişkileri kurmakabiliyetikazandırır.

Cep Notu

• Tarihîolaylarmeydanageldikleridönemindeğeryar-gılarıhakkındabilgiedinilmesinisağlarveodöneminkültürelyapısınıyansıtır.

• Bu nedenle olaylar ele alınırken kendi dönemininşartlarınagöredeğerlendirilmesigerekir.

Pekiştirme Soruları

1. Mezopotamya’dayapılanbirkazıdaçiviyazısıylayazılmışticarivehukukiiçeriklikiltabletlerbulunmuştur.

Buna göre bir tarihçinin bu buluntuları incelerken;

I. paleografi,

II. arkeoloji,

III. nümizmatik

disiplinlerinin hangilerinden yararlanması beklenir?

A)YalnızI B)YalnızII C)YalnızIII

D)IveII E)I,IIveIII

10

Konu Tamamlama Testi - 1

1. Geçmişteyaşanmışherhangibirolayıntarihbilimininkonusuolabilmesiiçinmekânvezamanınınbelirliolmasıgerektir.

Bu tanıma göre aşağıdakilerden hangisi tarih biliminin doğrudan ilgi alanına girebilecek bir durum değildir?

A)OsmanlıDevleti’ninBalkan coğrafyasındaki hâki-miyetiXIV.yüzyıldabaşlamıştır.

B)Kavimler Göçü IV. yüzyılda Asya’dan Avrupa’yadoğrugerçekleşmiştir.

C)İslamiyet’in ilk yıllarında yaşanan mücadelelerdahaçokArapYarımadası’ndagerçekleşmiştir.

D)Ekonominin bozulması toplumsal sorunların dayaşanmasınanedenolmaktadır.

E)Fransız İhtilali’nden sonraki yıllarda Avrupa’damilliyetçilikdüşüncesiyayılmagöstermiştir.

2. İstanbul’unfethisırasındakullanılanbüyüktoplarınveateşlisilahların,engüçlüsurlarıbileyıkabileceğigörüldü.Budurum,Avrupa’dakiderebeyliklerinyıkılmasınavemerkeziyetçikrallıklarıngüçlenmesinenedenoldu.

İstanbul’un fethiyle ilgili bu metin, tarih biliminin aşağıdaki özelliklerinden hangisine örnek olarak sunulabilir?

A)Tarihîbilgilerinzamanladeğişebileceğine

B)Neden-sonuçilişkisineyerverilmesine

C)Günümüzdeyaşanansorunlaraçözümlersunma-sına

D)Objektiflikilkesinedayanmasına

E)Diğerbilimlerdenfaydalanmasına

3. TarihîOlgu:Tarihîolaylarınsonucuolarakortayaçıkan,etkileriuzunbirsüreçtebelirentoplumsalgelişmelerdir.

Buna göre aşağıdakilerden hangisi tarihî olgu niteliği taşımaz?

A)Türklerinİslamiyet’ikabulü

B)Anadolu’nunTürkleşmesi

C)Afrikatopraklarınınsömürgehâlinegelişi

D)Amerika’nınkeşfi

E)Osmanlımodernleşmesi

4. Derste “Tarihçalışmalarıvebuçalışmalarsonucundaeldeedilenbilgiler,toplumlarıngeleceklerininoluşturulmasıveinsanlığındahaiyibiryaşamdüzeyineulaşabilmesiaçısındansondereceönemliverilersunar.” yorumunu yapan tarih öğretmeni, tarih biliminin aşağıdaki özelliklerinden hangisini vurgulamaktadır?

A)Belgeleredayalıolmasını

B)Neden-sonuçilişkisinedayalıolmasını

C)Geçmiştendersçıkarılmasınaimkânsağlamasını

D)Yenibulgularsayesindedeğişebileceğini

E)Aynıtarihîolaylarhakkındafarklıyorumlaryapıla-bilmesini

5. Geçmişinincelenmesindendolayıtariharaştırmalarındadeneyvegözlemyapılamaz.

Bu durumun temel nedeni aşağıdakilerden hangisidir?

A)Tarihinsosyalbilimolması

B)Tarihîolaylarıntekrarlanamaması

C)Tarihbilimininkaynaklaradayalıolması

D)Tarihîolaylarınneden-sonuçilişkisinedayalıolma-sı

E)Tariharaştırmalarındafarklıyöntemlerbulunması

6. Tarihîolaylarhakkındadoğrubilgiedinmekancakodönemdenkalanveolayatanıklıkedebilecekbilgi,belgevebulgularındeğerlendirilmesiilemümkündür.

Tarih biliminin bu özelliği;

I. kaynaklaradayalıolma,

II. bilgilerindoğruluğunutespitetme,

III. güvenilirsonuçlareldeetme

ilkelerinden hangileriyle ilişkilidir?

A)YalnızI B)YalnızII C)YalnızIII

D)IveII E)I,IIveIII