tarih, kültür, sanat, turizm ve tarım açısından uluslararası sarayönü

SELUK NVERSTES

TRKYAT ARATIRMALARI ENSTTS YAYINLARI: 8

TARH, KLTR, SANAT, TURZM VE TARIM

AISINDAN ULUSLARARASI SARAYN

SEMPOZYUMU

(24-26 EKM 2014 KONYA)

BLDR KTABI

ii

Editr

Prof. Dr. Hasan BAHAR

Editr Yardmclar

Yrd. Do. Dr. Hakan KUYUMCU

Yrd. Do. Dr. aatay BENHR

Dr. Hatice Gl KKBEZC

Ar. Gr. Fatih Numan KKBALLI

Ar. Gr. Murat TURGUT

nceleyenler

Prof. Dr. Bayram REKL

Prof. Dr. zdemir KOAK

Do. Dr. Fuat BOYACIOLU

ISBN

978-975-448-211-9

Bask

Seluk niversitesi Matbaas

Tel: 0332 241 18 47

Aralk 2015

n Kapak Resmi: Sarayn Pir Hseyin Cami n

Arka Kapak Resmi: Bahyk devirme malzemeli eme ve yaztn ierii

Bildiri kitabnda yer alan yazlarn dil ve bilim sorumluluu yazarlara aittir.

iii

TARH, KLTR, SANAT, TURZM VE

TARIM AISINDAN ULUSLARARASI

SARAYN SEMPOZYUMU

(24-26 EKM 2014 KONYA)

BLDR KTABI

Sempozyum, Trk Tarih Kurumu, Konya Valilii l Kltr ve Turizm Mdrl, Demirpolat irketler

Grubu ve Seluk niversitesi Bilimsel Aratrma Projeleri Koordinatrlnden (Kongre Proje No:

14702011) destek alnarak gerekletirilmitir.

v

TARH, KLTR, SANAT, TURZM VE TARIM AISINDAN ULUSLARARASI

SARAYN SEMPOZYUMU

(24 -26 Ekim 2014 Konya)

Sarayn lesinin tarihi Tarihncesi dnemlere kadar inmektedir. lede Pazar Hyk,

Bahyk, S. Karatepe, rmelik Hyk, Erturul Hyk, Akdoan Hyk, Konar Hyk,

esmelisebil Hyk, Gamel Hyk, Kuyulusebil Hyk, Kurunlu Kale Hyk, brahim Dede

Hyk, Ladik Hyk, Zengi Hyk gibi yerlemeler, Kalkolitik adan Demir ana kadar

uzanan kltrleri temsil etmektedirler. Hitit, Frig, Roma ve Bizans gibi uygarlklar ise

blgenin siyasi ve idari tarihinde byk bir rol oynamlardr.

Laodicea (Combusta) olarak bilinen Ladik, Roma dneminde nemli bir idari merkez

olmakla birlikte, Romann Efesten balayarak Meliteaya (Malatya) uzanan dou askeri

yolunun balantsn oluturmaktayd. Blge, Trkiye Seluklular dneminde Trklerin eline

gemitir. Sarayn bulunduu corafi yap itibaryla batdan Konyaya geiin son durak yeri

olduu iin, Seluklular dneminde Hallarn yama ve talanna uramtr. Sarayn

Seluklularn son dneminde, gney dousunda Saidili ile, gneyinde Ladik dalar

eteinde Bozok ili (zii) ad ile bilinen iki kasaba halkndan olumutur. Bu kasabalardan g

edenler Sarayn'nn kuruluunda nc olmulardr. Saraynn Osmanllar almadan

nce, Karamanoullar ve Turgutoullar hakim olmutur. le nceleri Sarayn Turgut Bey

olu Pir Hseyin Bey Camii evresinde gelimitir. Bugnk ehir merkezine kaymas ise II.

Abdlhamit zamannda Anadolu-Badat-Hicaz Demiryollar yapm projesi erevesinde

demiryolunun gemesi ile salanmtr (1896). leden geen demiryolu ve binas bir Alman

firmasna yaptrlmtr. Demiryolunun gemesi ile ileye hareketlilik gelmi bu durum milli

mcadele yllarnda kendini gstermitir. Halk da yeni yerleim yerine skele demeye

balamtr.

Saraynnn corafi yaps nedeniyle, ilk ahalisi kervanclk yapmak suretiyle

geimlerini temin ediyorlard. Cihanbeyli yaylas zerinden geirilerek Tuz Gl havzasndan

alnan tuz, kira ile zmir e uzanan yol boyunca tanrd. lede halk geimini bugn tarm ve

hayvanclktan salamaktadr. Son yllarda modern bykba hayvancln yapld

blgelerden biri haline gelmitir. Ayrca modern tarm aralar ile buday, arpa, avdar ve

yulafn yannda zellikle devlet tevikleri ile yem bitkisi olan fi ekimi yaplmaktadr.

Tarih, Kltr, Sanat, Turizm ve Tarm Asndan Uluslararas Sarayn

Sempozyumu adyla dzenleyeceimiz sempozyumumuzda, Sarayn ilesinin zelliklerini

ve problemlerini btn ynleriyle istiyoruz.


(S.. Trkiyat Aratrmalar Enstits Mdr)

vi

KONU BALIKLARI

1 Tarih ncesinden Gnmze Sarayn Tarihi,

2- Saraynnde Folklor, Edebiyat, Kltr, Sanat

3- Saraynnde Dini ve Toplumsal Hayat,

4- Sarayn Blgesi Floras,

5. Saraynnde Tarm ve Ziraat

5- Sarayn Blgesinde Eitim ve retim,

6- Saraynnde Sosyo- ekonomik ve Sosyo- politik, Sosyo- kltrel yap,

SEMPOZYUM ONURSAL BAKANLII

Seluk niversitesi Rektrl

Konya Valilii

Atatrk Kltr Dil ve Tarih Yksek Kurumu Bakanl

Trk Tarih Kurumu Bakanl

SEMPOZYUM DZENLEME KURULU

Prof. Dr. Hasan Bahar (Dzenleme Kurulu Bk. S Trkiyat Aratrmalar Ens. Md.)

Prof. Dr. Alim Gr (S.. Edebiyat Fakltesi Dekan)

Prof. Dr. Sleyman Soylu (Sarayn Meslek Yksekokulu Md.)

Harun Ycel (Sarayn Kaymakam)

Nafiz Solak (Sarayn Belediye Bakan)

Do. Dr. M. Ali Hacgkmen (S.. Edebiyat Fakltesi Tarih Bl.)

Dr. H. Gl. Kkbezci (S.. Edebiyat Fakltesi Tarih Bl.)

Yrd. Do. Dr. Mehmet Yast (Necmettin Erbakan n. Beeri Sosyal Bilimler Fakltesi

Trk Dili ve Edebiyat Bl.)

vii

BLM KURULU

Prof. Dr. Hasan Bahar (S.. Trkiyat Aratrmalar Enstits Mdr)

Prof. Dr. Alim Gr (S.. Edebiyat Fakltesi Dekan)

Prof. Dr. Bayram rekli (Seluk niversitesi)

Prof. Dr. Sachiho Omura (Japanese Institute of Anatolian Archaeology)

Prof. Dr. Rainer Czichon (Freie Universitt)

Prof. Dr. Thomas Drew Bear (Fransz Anadolu Ar. Enst./French Anat. Search Inst.)

Prof. Dr. Lisa Kealhofer (Santa Clara University, America)

Prof. Dr. Rait Hatiev (W. Humboldt niversitesi)

Prof. Dr. brahim amanov (Rusya Federasyonu)

Prof. Dr. Tahsin Cemil (Babes-Bolyai University, Romania)

Prof. Dr. Muhittin Tu (Kbrs Uluslararas niversitesi)

Prof. Dr. Ali Boran (Seluk niversitesi)

Prof. Dr. Ahmet Kalendar (Seluk niversitesi)

Prof. Dr. Mustafa Demirci (Seluk niversitesi)

Prof. Dr. Ufuk Tavkul (Ankara niversitesi)

Prof. Dr. Hakan Krml (Bilkent niversitesi)

Prof. Dr. Ahmet Taal (Mimar Sinan niversitesi)

Prof. Dr. Remzi Duran (Seluk niversitesi)

Prof. Dr. Ali Ba (Seluk niversitesi)

Prof. Dr. Mustafa Aydn (Seluk niversitesi)

Prof. Dr. Alaattin Akz (Seluk niversitesi)

Prof. Dr. Varol Kurtolu (Seluk niversitesi)

Prof. Dr. zzet Sak (Seluk niversitesi)

Prof. Dr. zdemir Koak (Seluk niversitesi)

Prof. Dr. Hasan Basri Karadeniz( Dumlupnar niversitesi)

Prof. Dr. Yusuf Kkda (Seluk niversitesi)

Prof. Dr. Yusuf z (Krkkale niversitesi)

Prof. Dr. Fehmi Karasiolu (Seluk niversitesi)

Prof. Dr. Ali Osman ztrk (Necmettin Erbakan niversitesi)

Prof. Dr. Emrullah Eken (Seluk niversitesi)

Prof. Dr. Bayram Sade (Seluk niversitesi)

Prof. Dr. Kuddusi Erturul (Seluk niversitesi)

Prof. Dr. Kerim Koak (Seluk niversitesi)

Prof. Dr. brahim Solak (Kahramanmara St mam niversitesi)

Prof. Dr. Yaar Semiz (Seluk niversitesi)

Prof. Dr. Ferudun Ata (Seluk niversitesi)

Prof. Dr. Caner Arabac (Necmettin Erbakan niversitesi)

Do. Dr. Mikail Altan (Seluk niversitesi )

Do. Dr. Aznavur Demirpolat (anakkale Onsekiz Mart niversitesi)

Do. Dr. mr Harmansah (Brown University)

Do. Dr. Ali Temizel (Seluk niversitesi)

Do. Dr. Osman Kundurac (Seluk niversitesi)

Do. Dr. Doan Yrk (Seluk niversitesi)

Do. Dr. Sinan Gnen (Seluk niversitesi)

Do. Dr. Ali Meydan (Nevehir Hac Bekta Veli niversitesi)

viii

Do. Dr. Necmi Uyank (Seluk niversitesi)

Do. Dr. M. Ali Hacgkmen (Seluk niversitesi)

Do. Dr. Hseyin Mumal (Seluk niversitesi)

Do. Dr. idem Ulusoy (Necmettin Erbakan niversitesi)

Yrd. Do. Dr. Nurullah Tabak (Seluk niversitesi)

Yrd. Do. Dr. Yaar Erdemir (Seluk niversitesi)

Yrd. Do. Dr. Mehmet Ylmaz (Seluk niversitesi)

Yrd. Do. Dr. Sefer Solmaz (Seluk niversitesi)

Yrd. Do. Dr. Abdurrahman Din (Necmettin Erbakan niversitesi)

Yrd. Do. Dr. Fatih Berk (Necmettin Erbakan niversitesi)

Yrd. Do. Dr. Mustafa Arslan (Seluk niversitesi)

Yrd. Do. Dr. A. Deniz Okta Beycan (Seluk niversitesi)

r. Gr. Ruhi Gl (Seluk niversitesi)

Christopher S. Lightfoot (Metropolitan Museum of Art)

Gunne Eiche Johnsen ( Asya Lale Floreks hr. Md.)

Marie- Henriette Gates (Bilkent niversitesi)

Amlie Royer, (Fransz Anadolu Ar. Enst)

sabella Caneva (niversit de Venese)

Margaret Arslan (Babes-Bolyai University, Romania)

Dariusz Chiocki (Warova)

Linda Murray (Ted Koleji)

Kate Clow (Antalya)

ix

SUNU

niversitemiz, bnyesinde bulundurduu akademik birimlerde deneyimli eitici

kadrosu ile meslek alanda eitimli, retken ve geliimi isteyen bireyler yetitirmek

maksadyla lke kalknmasnda zerine den grevi baaryla srdrmektedir. Bu amaca

hizmet etmek zere Seluk niversitesi Trkiyat Aratrmalar Enstits de Atatrkn

hedef gsterdii izgide Trk tarihi, dili, edebiyat, sanat ve kltr zerine yaynlar

yapmaktadr. Enstitmzn bu alandaki mstakil kitap yaynlar yannda, yaplan

sempozyumlar, Gz ve Bahar saylar olmak zere ylda iki defa kard uluslararas

Trkiyat Aratrmalar Dergisiyle (Journal of Studies in Turkology) lkemizde sosyal

bilimler alannda niversitemizin yz aklar arasna girmesi bizi mutlu etmektedir.

Trkiyat Aratrmalar Enstits ayrca gelenek hline getirmeye alt, Trk

tarihi, dili, edebiyat ve kltrne hizmet etmi yerli ve yabanc nemli bilim adamlar

adna armaan kitaplar yaynlayarak sosyal bilimler alanndaki gemi birikimleri ve

tecrbeleri genlerin nne koyup gelecein ilim adamlarna yol gstermekle de nemli

bir i yapmaktadr. eitli konularda sempozyum, paneller dzenleyerek, aratrma

konularnn detayl bir ekilde incelenmesini ve bilim insanlarnn bir arada olmalarn

salamaktadr.

Bu vesileyle, Tarih, Kltr, Sanat, Turizm ve Tarm Asndan Sarayn Sempozyumuna

katlan ve bu bildiri kitabna katkda bulunan bilim insanlarmza ve eserin hazrlanp

baslmas aamasna kadar olan srete emei geen herkese teekkrlerimi sunuyorum.

Prof. Dr. Hakk GKBEL

Seluk niversitesi Rektr

xi

NSZ

Trklk Bilimi zerine almalar ama edinen Seluk niversitesi bnyesinde

kurulan Trkiyat Aratrmalar Enstits kurulduu 24 Ocak 1991 tarihinden itibaren bu

amalar dorultusunda panel, bilgi leni, seminer, konferans, lke iinde ve dndaki

Trkiyat Enstitleri ile bilimsel ibirlii erevesinde karlkl ziyaretler ve ibirlii

protokolleri yapmak, Yksek Lisans ve Doktora programlarnn almas, Trklk bilimi

ile ilgili projeleri ynlendirmeyi amalamaktadr.

2013 Ylnda Romanya Bolyai-Babe niversitesi Trkoloji Enstits ile karlkl

bilimsel ibirlii protokol yaplm ve ziyaretimize karlk olarak niversitemizi ve

Enstitmz ziyaret eden Bolyai-Babe niversitesi Rektr ve Trkoloji Enstits

Mdr ile niversitemiz ve Enstitmz bilimsel ibirlii protokollerine imza atmlardr.

Uluslararas hakemli bir yayn olan dergimiz ylda iki kez gz ve bahar saylar

olmak zere dzenli olarak yaynlanmaktadr. 32. saydan itibaren MLA (Modern

Language Association) International Bibliography, Newyork/ABD, Tbitak/Ulakbim SBVT

tarafndan dizinlemeye balanm ve uluslararas hale gelmitir. Dergimiz, gerekli artlar

yerine getirdiinden ISI-Wos/A&HCI (Arts & Humanities Citation Index)-(Thomson

Reuters)e dizinlemesi iin mracaat edilmitir ve takibe alnmtr. Yazmalar

sonulandnda TBTAK tarafndan kabul edilen Sosyal Bilgiler alannda B grubu

kategorisine dhil edilebilecektir. Ayrca dergimiz ASSOS INDEX, EBSCO tarafndan da

taranmaktadr.

Enstitmz, Trkiyat dergisini sosyal bilimler alannda niversitemizin yz ak

hline getirmeye alrken, Trk tarihi, dili, edebiyat ve kltrne hizmet etmi yerli ve

yabanc nemli bilim adamlar adna armaan kitaplar karmay geleneksel hle

getirmitir. Bylece bu ahsiyetlerin hayat, eserleri, metodu, Trk tarihine, diline,

edebiyatna, kltrne salad katklar ortaya konularak, bundan sonra yaplmas

gereken almalarn neler olduu zellikle genlere daha isabetli bir ekilde gsterilmi

olacaktr. Bunun iin ilk olarak 1999 ylnda Prof. Dr. Erol GNGRn Ansna

Armaan kitab karlm idi. 2003 ylnda dergimizin XIII. says Prof. Dr. Ahmet Bican

ERCLASUNa armaan says olarak yaynlanmtr. 2011 ylnda ise Byk Selukludan

Trkiye Seluklu Devletine Prof. Dr. Mehmet Altay KYMENe Armaan kitab yaynlanm,

bu gelenein bir devam olarak da niversitemiz de sosyal bilimler alannda birok bilim

adam yetimesinde emei olan Prof. Dr. Nejat GYN ansna Tarihilie Adanm Bir

mr: Prof. Dr. Nejat GYNe Armaan adyla bir kitap yaynlam bulunuyoruz. Bu

gelenee binaen Trk tarihi, kltrne hizmet etmi, zellikle kentlerimiz zerine

almalaryla bilinen tarihi . Hakk KONYALI adna ehirlerin Sevdals brahim Hakk

Konyal Armaan kitabn karmann mutluluunu yaamaktayz.

Dergi ve kitap almalarmzn yannda Enstitmzn bilimsel bilgi len, panel,

konferans ve seminer gibi faaliyetleri bulunmaktadr. inde Trk Dilli Halklar, ( 28

Aralk 2012), ngilterede Trke Yaamak (21 Mays 2013), Kosovada Trke Eitim,

Yurt Dnda, Akraba Topluluklarnda ve Balkanlarda Trke Eitimi ve Sorunlar (07

Ekim 2013), Prof. Dr. Nejat Gyn, Tarihilie Adanm Bir mr (23 Aralk 2013)

xii

Panelleri ve Tarih, Kltr, Sanat, Turizm ve Tarm Asndan, Uluslararas Sarayn

Sempozyumu (24-26 Ekim 2014) tarihlerinde dzenlemitir.

Seluk niversitesi, Kltr ve Turizm Bakanl, Trk Tarih Kurumu, Konya

Byk ehir Belediyesi, Sarayn Kaymakaml ve Sarayn Belediyesinin katlmlaryla

gerekletirdiimiz Tarih, Kltr, Sanat, Turizm ve Tarm Asndan Uluslararas Sarayn

Sempozyumu (24-26 Ekim 2014)nu yaym haline getirmenin mutluluu iindeyiz.

Zira bu tr il, ile, kasaba, ky ve kk yerleim alanlar zerinde yaplacak

yerel, ulusal ve uluslararas bilim heyetlerinin younlamas fen ve sosyal alanlarndaki

farkl disiplinlerdeki bilim insanlarnn belli bir noktada odaklamasn salayarak

disiplinler aras bir alma ortam salamaktadr. Bu nedenle bu tr sempzoyum ve

altaylardaki katlmclar bilim insan ve izleyenleri ile alana tamak ve alanla

buluturmak projelerimiz olmaktadr. Uluslararas Sarayn Sempozyumumuz bu trden

almalara iyi bir rnek olmutur. Bilim insanlar nceden alanda almalar

desteklenmi blgedeki yerel mimari, halk kltr ve arkeolojik yerlemeler nceden

incelenmi ve sempozyum srasnda alanla ilgili bilgiler konferans salonlarnda ve

alannda deerlendirmeler yaplmtr. Bu almalarmz bir kitap haline getirerek

yaymlama mutluluundayz.

Kukusuz Bilimsel bir sempozyumun hazrlanmasndan uygulanmasna ve

yaymna kadar 3 yllk bir sre gemektedir. Bu srete bilim insanndan rencisine,

brokrasiden vatandana, sanayicisinden iisine birok emekinin emei grlmektedir.

Burada aklmza gelenleri sylemekle birlikte daha birok emei geen insan vardr.

Burada bir ksm kurum, kurulu ve kiiden sz etmek istiyoruz.

Sempozyumumuzda bize yardmc olan katlmc kurumlar Seluk niversitesi,

Trk Tarik Kurumu, Kltr ve Turizm Bakanl, Konya Byk ehir Belediyesi, Sarayn

Kaymakaml, Sarayn Belediyesine, nli Mahallesi Muhtar Kamil Akmaz ve

Demirpolat irketler Grubu Ynetim Kurulu yesi Hayrettin Demirpolata, Sarayn

belgeselini hazrlayan ve sunumunu sempozyum esnasnda bizimle paylaan r. Gr.

Ruhi Gl ve ekibine, sempozyum hazrlk aamasnda afi ve davetiyelerin dizgisini yapan

Harun Yldza, afi ve davetiyelerin basmn yapan Mustafa zere, sempozyum Boyunca

sempozyumumuzu takip eden Sarayn Kaymakam Harun Ycel ve Belediye Bakan

Nafiz Solaka, Edebiyat Fakltesi Dekan Prof. Dr. Alim Gre, sempozyum

katlmclarnn ve izleyicilerinin Ladik ziyaretinde ev sahiplii yapan Prof. Dr. Ahmet

Kalender ve her zaman bu almalarda yanmda olan eim retmen Kadriye Bahara ve

Saraynnden katlan Belediye mensuplar ve sakinlerine gsterdikleri ilgi ve destekten

dolay kranlarm sunarm.

Ayrca alandaki antik Greke kitabeleri katlmclara aklayan Prof. Dr. Thomas

Drew-Bear, Osmanlca kitabelerin aklanmasnda Prof. Dr. zzet Saka, biyolojik botanik

aklamalarnda Do. Dr. Cengiz Akkze, Rusya Federasyonu Karaay-erkez zerk

Cumhuriyetinden katlan Karaayl bilim adamlarnn konumalarndaki ve

yaymlarndaki Karaay Trkesindeki ifadeleri Trkiye Trkesine aktaran Yrd. Do. Dr.

Nurullah Tabakya, Sempozyum Kayt Kabul ve Organizasyonda grev alan S..

Edebiyat Fakltesi Tarih Blm retim elemanlar Do. Dr. Hseyin Mumal ve kayt

xiii

kabuldeki fedakr ekibi rencilerime, Ar. Gr. Rahim Kzgut, Ar. Gr. Rza zblk,

Ar. Gr. Onur Kabak, Ar. Gr. Hatice Aksoy, Ar. Gr. Hasan Aksoy ve S.. Edebiyat

Fakltesi Tarih rencileri ve Trkiyat Aratrmalar Enstits personelinden sempozyum

tarihinde enstits mdr yardmcmz olan Do. Dr. Mehmet Ali Hacgkmen, Sekreter

Cengiz Ate, zkan Yorganclar ve Mustafa lke teekkr ederiz.

Bu kitabn yaym aamasna geliindeki abalarndan dolay yardmlarn grdmz

Enstitmz Mdr Yardmclar Yrd. Do. Dr. Hakan Kuyumcu, Yrd. Do. Dr. aatay

Benhre; Dergimizin editr yardmclar Dr. Hatice Gl Kkbezci, Ar. Gr. Fatih

Numan Kkball, Ar. Gr. Murat Turguta ve Enstit Personelimiz Mustafa lke

teekkrlerimi bildiririm.


S Trkiyat Aratrmalar Enstits Mdr

xv

NDEKLER

Sunu IX

zsz XI

Hasan BAHAR LKADA SARAYN 1

Mehmet KURT HELLENSTK VE ROMA DNEMLERNDE

SARAYN VE EVRES

27

Hatice Palaz ERDEMR CLAUDIO LAODICEIA (LAODICEIA

COMBUSTA)DAN ELE GEEN BAZI ANTK

SKKELER ZERNE BR DEERLENDRME

45

Mustafa ARSLAN ANTK EPGRAFK MALZEMELER IIINDA

SARAYN EVRESNN SOSYO-KLTREL

DURUMU

59

Alaattin AKZ XV. YZYILDA ILGIN VE EVRESNN

DARES, YERLEM VE NFUS ZELLKLER

77

Doan YRK XVI. YZYILDA SARAYN KYNN

SOSYAL VE EKONOMK YAPISI

105

Aye PUL KUYUCU MURAD PAANIN CELL

MCADELES SRECNDE SARAYN VE

EVRES

123

zzet SAK KONYA ERYE SCLLERNDE BULUNAN

SAD-L NHYES LE LGL BAZI

KAYITLAR (1690-1740)

141

Mehmet MERCAN 1830 SAYIMINA GRE SARAYNNN

NFUSU

173

D. Ali ARSLAN

Sadettin BATRK

Kadir ULUSOY

Glten ARSLAN

YEREL SEM SONULARI TEMELNDE,

DNDEN BUGNE SARAYN

189

Alparslan SANTUR

SARAYN (KONYA) YRES BAZI

GELENEKSEL KLTR DEERLER LE LGL

BR TASNF DENEMES

217

Fatih USLU KONYA VE SARAYN EVRESNDE

BULUNAN YRKLER

225

Melek HDAYETOLU SARAYN EMELSEBL YRKLERNDE

DOKUMA GELENE

231

Aynur KARADOAN YOKOLAN BR SANAT: LDK HALISI 247

Ergn VEREN SARAYN YRES KLTRNDE SEREN

(INGIRAKLI KUYU)

259

Sefer SOLMAZ BAHYK KARAAY-MALKAR

TRKLERNDE EVLLK VE DN

GELENEKLER

285

xvi

Selma ETNKAYA GEMTEN GNMZE SARAYN

DNLER

297

Necmi UYANIK BYK KONYA ANSKLOPEDS VE

CUMHURYET ARVNDEK BLGLER

EREVESNDE SARAYN

321

Murat TURGUT SARAYN EVRES HTT DA VE SU

KLT KUTSAL MEKANLARI

335

Fatih Mehmet BERK HIRSTYANLIA YNELK BASKILAR VE

MARCUS JULIUS EUGENIUS

351

Ali BORAN

engl BAYAR

SARAYN DN YAPILARI 367

Atilla KARTAL

AI BABA TRBES ETRAFINDA

EKLLENEN UYGULAMALARDA

ESK TRK NANLARININ ZLER

405

Sinan GNEN LDKL AHMET AA LE LGL KLTREL

HAYATTA SON YILLARDA GRLEN

ALGISAL DNM VE ETLENME

415

Ali Osman ZTRK KONYA TRKLERNDE SARAY

KELMESNN ANLAM KATMANLARI

433

Mehmet YASTI

Fatih Numan KKBALLI

ADBLM EREVESNDE SARAYN

YERLEKE ADLARI

443

Fatih Numan KKBALLI

Mehmet YASTI

SARAYN YRK VE TRKMEN

AIZLARININ BELRGN DL ZELLKLER

453

Aziz AYVA

SARAYN (KONYA) BAHYK

KASABASINDA YAAYAN KARAAY

TRKLERNN HALK EDEBYATI

485

Mehmet AKAR

A. Yasin LKER

SARAYN MEZAR TALARINA HALK

EDEBYATI AISINDAN BR YAKLAIM

505

Gunne Eicke JOHNSEN

ORGANC AGRCULTURE DEVELOPMENT AT

SARAYN REGON A SHORT EXCURSON

NTO HSTORY AND OUTLOOK NTO

FUTURE

529

Yaar SEMZ SARAYN GZL DEVLET RETME

FTL

533

Mevlt MLAYM

brahim SARIALTUN

SARAYNNDE AYIR MERA VE YEM

BTKLER YETTRCLNN DURUMU

PROBLEMLER VE ZM NERLER

541

Sleyman SOYLU

Aliye SEFLEK

Burak GRBZ

SARAYN LESNN BTKSEL

RETMDEK YER, SORUNLARI VE ZM

NERLER

565

Mehmet AKZ SARAYNNDE HAYVANCILIK VE

HAYVANSAL RETM

581

Bilal ZEL

Ahmet AY

Mustafa GEREKER

DNYADA TURZM GELMELER; TRKYE

VE KONYAYA YANSILAMARI

589

xvii

Hayati AKMAN

Ali TOPAL

ARPA VE BUDAY ETLERNDE BAZI KK

VE SRGN BYME PARAMETRELERNN

BELRLENMES

599

Hayati AKMAN SARAYNNDE TARLA BTKLER TARIMI 601

enol AHN SARAYN LESNDE FAALYET

GSTEREN LETMELERN YAPISI VE

GELM

603

Kenan ARIBA

Ali MEYDAN

enay GNGR

SARAYN LESNN (KONYA)

DEMOGRAFYASI

605

Mehmet YILMAZ

TANZMATTAN CUMHURYETE

SARAYN HAVALSNDE NFUS

HAREKETLER

621

amil BATAYEV BAHYK KYNN G HKAYES 657

Raid HATUYEV KONYADAK KARAAY SLALELERNN

ATAYURTLARINDA SUFLER

663

Vladimir BCYEV TRKYEYE GM ALELERN

KARAAYDAK ARAZLER

669

Merve Karaay TRKAL

KAFKASYADAN ANADOLUYA GLER

EREVESNDE KARAAY-MALKAR

TRKLERNN SARAYN BAHYK

KASABASINA YERLETRLMELER

673

Qasml Glnar Vaqif Qz AZRBAYCANLILARIN KRLMSININ 3

POEMADA TZAHR

683

Tuncay Ercan SEPETOLU

Necat ETN

KONYADA BR KIRIM TATAR MUHACR

YERLEKES: SARAYN KONAR KY

695

mer AKDA EMELSEBLDE LAKAPLAR VE 1934

LAKAP KANUNU

725

z

Sarayn ilesi Konyann kuzey batsnda yer almaktadr. lenin topraklar

araclyla Konya ile Bat Anadolu blgesi arasnda balant salanmaktadr. lede

yaplan aratrmalarda tarih ncesi dnemlerden itibaren yerleimlerin olduu

grlmektedir. Hitit dneminde blge Tarhuntaa eyaletinin topraklar ierisinde

yer almtr. Friglerin Anadoluya gelmesiyle birlikte blgede kltrler bir arada

bulunmutur. Bu durum Bizans dnemine kadar devam etmitir. Bu bildiride

blgenin tarih ncesi dnemlerinden itibaren Orta aa kadar olan siyasi ve kltrel

durumu incelenmitir.

Anahtar Kelimeler

Sarayn Anadolu, Hyk, Arkeolojik Buluntu, Konya Tarihi

Abstract

Sarayn district takes place in Northwest of Konya. The link between Konya

and Western Anatolia were provided thanks to this region. According to

archaelogical researchs, we can see that there have been settlements since prehistoric

times, in this region. This region took place in Tarhuntaa in Hittite period. After

Phryg came to Anatolia, the cultures coexistence in this region. This situation had

maintained until Byzantion period. It is examined in this study political and

cultural life of this region from Prehistoric times to Medieval times.

Keywords

Sarayn, Central Anatolia, Mound, Archaelogical foundling, Konya History

* Prof. Dr. Seluk niversitesi Edebiyat Fakltesi Tarih Blm. [email protected]

LKADA SARAYN

SARAYN IN ANCIENT PERIOD

Hasan BAHAR*
mailto:[email protected]

LKADA SARAYN

2 TARH, KLTR, SANAT, TURZM VE TARIM AISINDAN ULUSLARARASI

SARAYN SEMPOZYUMU (24-26 EKM 2014 KONYA)

GR

Sarayn ilesi Konya il merkezinin kuzey batsnda yer alr. le topraklar

Konyann Bat Anadoluya alan bir kaps gibidir. Konya-Afyon karayolu ile

topraklarndan dou ile bat arasnda balant oluturur (Res. 1).

le merkezi Konya l merkezine ku uumu 45 km., bakent Ankaraya 185

km. uzaklktadr. Kuzey gney ynnde 200 km. uzunluunda olan ile snrlar

dou bat ynnde 20-30 km. genilii ile dikdrtgen bir grnm iindedir.

1.088 m2 yzlmne sahip olan ilenin dousunda Altnekin, kuzey ve kuzey

dousunda Cihanbeyli, kuzeybatsnda Yunak, batsnda Kadnhan ve

gneydou ve gneyinde Seluklu ileleri yer alr.

ounlukla tarm ve ziraata bal olarak geim salayan ile nfusu 20.000

kii civarndadr. le merkezi ise yak. 10. 000 kiiden oluur. Ancak il merkezine

yakn olan ile nfusunun byk bir ksm Konyada yaamaktadr. le,

gnmzde darya g vermesine ramen, yol kavaklarnda yer almas ve

ekilebilir tarm arazilerine sahip olmas nedeniyle tarih boyunca dardan g

almasna yol amtr.

Tarih ncesinden itibaren ilede yerleimlerin olduunu gsteren birok

hyk yerlemesi vardr1 (Res. 2).

Sarayn evresi tarih ncesinden itibaren antik dnemde birok kltre ev

sahiplii yapmtr. Trklerin 1071de Anadoluya resmen girmesinden sonra

blge Trk glerine sahne olmutur. Seluklular ve Osmanl dneminde daha

ok Turgutoullar Trkmenlerinin yerlemelerine sahne olan blge XIX.

Yzyldan sonra Balkan, Kafkasya, Orta Asya, Krm ve Dou Anadolu glerine

sahne olmutur.

ledeki kltrel eitlilik ve zenginlik; hogr ortamn dourmutur.

Kukusuz bu ahenkli yaam modelinden gnmz kaos iinde yaayan

dnyann ders karmas gerekir.

Bu sempozyumda konularna gre uzmanlar ilede yaanan binlerce yllk

tarihi, kltrel ve ekonomik potansiyeli ele alacaklardr. Biz de bu bildiri de

ilenin tarih ncesinden Orta aa antik dnemleri hakknda genel bir bilgi

vermeye alacaz.

1 Bahar 1996; Bahar vd. 1996; Bahar ve Koak 2004.

LKADA SARAYN



Tarihncesinde Blgenin Durumu:

lenin yer ald Konya corafyasnda 15 000 yllk yerlemenin olduunu

gsteren arkeolojik buluntular bilim adamlar tarafndan ortaya konmutur.

Konya-Karapnar yolu zerindeki Derviinhan yresindeki Epipaleotik (Ge-

Eskita) aa ait G.. 15 bin yllarna kadar gtren akmakta aletler

bulunmutur2. Gnmzde kurumu olana Hotam Glnn gneybat

kenarnda Pnarba yerlemesinde de G..12 bin yllarna giden etraf kayalk bir

alanla korunmu ak hava sna yerleme arkeologlar tarafndan gn yzne

karlmtr.

2002 ylnda Karatay ilesi Hayrolu mahallesinde tespit edilen3 ve u anda

D. Baird tarafndan kazlan Boncuklu Hyk ise G..10 500 yllk bir tarihe k

tutmaktadr4. Bilindii zere dnyaca mehur atalhyk Konyann 35 km.

gneyinde umra ile snrlar iindedir. atalhyk Saraynne 80 km.

uzaklktadr. Ayn ekilde maden a ncesi Boncuklu Hyk ve atalhyk

Neolitik (Yenita) alar (M.. 8500-5600) iin son derece nemli olan Hasan

Da obsidyen yataklar da Saraynnn 80 km. dousundadr. Bu nedenle

Sarayn evresinde Boncuklu ve atalhyk yerlemelerle ada yerlemeler

olmaldr.

Blgede yaplan arkeolojik yzey aratrmalarnda Sarayn ile merkezinin

10 km. gneydousunda yer alan Seluklu ilesine bal Bier (Beene)

mahallesindeki Zvra Hykte bu dneme ait aletler bulunmutur5. Benzerlerine

Saraynnn 60 km. dousunda Cihanbeyli Ilcapnar; Kulu Sapmazky, Celep

ve atalhyk II; Saraynnn 75 km. batsnda Akehirin 20 km. dousundaki

Dedemezar gibi yerlemelerde karlalmaktadr. Grld zere blge,

Neolitik ada son derece hayati nemi olan Hasanda obsidyen kaynaklarna

yakn olmas ile bu kaynaklarn batya aktarlan bir gzergahnda yer almaktadr.

Dier taraftan Neolitik adan itibaren insanlarn besin ekonomisinde nemli bir

yeri olan tuzun, Tuz Glnden batya ve gneye aktarlan yollar zerinde

zerinde bulunmas tuz istihsali ve ihracat iin bu yerlemelerin nemini ortaya

koymaktadr( Res. 1-2).

Neolitik adaki yerlemeleri blgede Kalkolitik (Bakrta) a (M..5600-

3000) yerlemeleri izlemektedir. Bilindii zere bu ada ta ara ve gerelerin

yannda maden eserlerinin de kullanlmaya baland bir dnemdir. Genellikle

kullanlan maden bakr olduu iin dneme Bakrta a denilmektedir. Bu

2 Cohen ve Erol 1969, Cohen 1970: 132, res.2 3 Bahar 2003,203; Bahar ve Koak 2004. 4 http://www.ucl.ac.uk/archaeology/research/directory/boncuklu_hoyuk_martin 5 Bahar 1998: 27,res.10.;Bahar 2000:187, iz.5

LKADA SARAYN



dnemde Orta Anadoluda Karaman Can Hasan ve Bat atalhyk; Gller

Blgesinde ise Haclar ve Kuruay hykleri arkeolojik kazlar yaplan balca

hyklerdir.

Sarayn evresi bu blgeler aras kltrler arasnda bir balant noktasnda

olmas bakmndan nemlidir. le snrlar iinde doudaki Konya ve Karaman

evresi ile batdaki Gller blgesi yerleimini balayan Konar (Res. 3), Bahyk

(Res. 4), Pazar (Res. 5), Akdoan, Zengen (zkent), Dedenin (Res. 6), Ladik (Res.

7), Erturul (Res. 8) rmelik, Kuyulusebil (Res. 9), emelisebil (Res. 10), Sara ve

Seluklu ile snrlarnda olan ancak Saraynnn 16 km. dousunda bulunan

Kltepe6 (Resim 11) hykleri grlmektedir.

Ticaret yollarnn zerinde grlen bu hykler ticaret yollar balantlarnn

dnda tarmsal potansiyelleri ile de ne kmaktadr. Dere, ay ve pnar gibi su

kaynaklarna yakn olarak ortaya kan bu yerlemeler gnmzde de iftlik

zelliini gsteren tarmsal alanlarn odanda grlmektedir7.

nsanolu M.. 3000 yllarnda bakr ve kalay alamndan bakra gre daha

dayanakl bir maden olarak tuncu elde etmesini renmiti. Bu iki madenin bir

arada bulunmasnn glnden kaynaklanan uzak blgeler aras ticaret hayat

canlanmt.

M.. 3000-M..2000 yllar arasndaki lk Tun a olarak bilinen bu ada

Orta Anadoluda Alacahyk ve Horoztepe, bat Anadoluda Truva, zmir-

Limantepe ve Yortan, Dou Anadoluda Erzurum-Karaz, Malatya-Arslantepe,

Karadenizde Samsun-kiztepe ve Antalya Semahyk gibi merkezler madencilik

sanatnda dikkat ekicidir.

Bu dnemde Mezopotamya yazl bir dneme giren Mezopotamya

uygarlklarn Sumer ve Akkad ivi yazl belgelerinden Anadolu hakknda

bilgiler renilmeye balanmtr. Bu dnemde Anadoluda bakr, gm ve altn

gibi maden yataklarna sahip olan yerleimler etrafnda yerel beyliklerin olutuu

grlmektedir.

lk Tun anda kalay madeninden mahrum olan Anadoluda insanlarn

tun yapmnda ihtiya duyduklar kalay madenini nasl saladn bilemiyoruz.

Daha sonra Orta Tun anda (M.. 2000 - M..1500) Asurlu tccarlar

6 Bir i makinas ile tahrip olan bu hyk ile ilgili bilgileri ahsma ile Belediye Bakan Nafiz Solak ve

Kaymakam Harun Ycel bilgi vermitir. Tahribat sonras incelemelerimiz sonrasnda

yerlemenin Kalkolitik ve lk Tun ana ait olduunu tespit ettim. Fakat yerlemenin Neolitik

aa da gitmesi muhtemel olan anak mlek paralar grlmtr. Tuz Gl ile Sarayn

arasndaki bu yerlemede detayl bir almaya ihtiya vardr. Beene Zvra Hykle arasndaki

mesafe ise 10km. dir. 7 Bahar 1996: 362-363; Bahar 2000: 187-204.

LKADA SARAYN



tarafndan ran, Trkmenistan ve Afganistan corafyasnn kesime

noktalarndan getirildii bilinmektedir.

lk Tun anda Sarayn ile merkezine olduka yakn Balar mevkiindeki

Tosun H., Sara H., rmelik H., Erturul H. Gzl, emelisebil, Kuyulusebil,

Zengi, Dedenin ve Yenice hyklerinde anak mlek buluntular tespit

edilmitir8.

lk Tun a izleyen Orta Tun anda (M..2000-1500) Asurlu tccarlar

Anadoluya ticaret yapmaya gelerek (M.. 1975-1725) Anadoluda tarihin

balamasna vesile olmulardr. Kane - Karumu olarak adlandrdklar Kayseri

Kltepeyi ticari bir merkez olarak kullanan bu tccarlarn Konya evresinden

Bat Anadoluya kadar uzandklar blgedeki hyklerde yaplan arkeolojik

aratrmalarda ortaya kmtr.

Konya-Karahykte yaplan arkeolojik kazlar bu dneme ait mimari

kalntlar ve ok sayda ticaret hayatn yanstan mhr basklar ve anak mlek

buluntular ortaya karmtr. Buras byk ihtimalle burada uzun yllar kazlar

yapan S. Alpin iddia ettii gibi Kayserideki Kane-Karum gibi ticari ve bir siyasi

beylik merkezi olan Puruhanda kenti idi9. Sarayn evresinin de bu kralln

snrlar iinde olmas muhtemeldir.

Konar Hyk ve Dedenin Hykteki anak mlek buluntular Konya-

Karahyk ile olan balantsnn yannda o dnemin ticaret yol ann Sarayn

zerinden Bat Anadoluya uzandn gstermektedir. Koloni an izleyen

Hititler dneminde (M.. 1650-1180) de blge bu konumunu srdrmtr.

M.. 1700 yllarnda Kzlrmak yay ierisinde siyasi bir g haline gelen

Hititler zamanla snrlarn genileterek blgedeki Luvi halk zerinde de egemen

oldular. Ancak Bat Anadoludaki Luvi halklar ile karm halklar ise yresel

beylikler halinde idi. Bu beylikler Arzawa Konfederasyonu olarak bazen Hititlere

kar birlik halinde diren gsteriyorlard.

Sarayn evresi Hititlerin bu halklara kar tampon bir blge olarak

oluturduklar Tarhuntaa Eyaleti iinde yer alyordu. Tarhuntaann merkezi

kenti Tarhuntaa Hatip Kayal iken eyaletin snr kuzeyde Tuz Glnden

gneyde Akdenize kadar uzanyordu. Dou Snr Porsuk (Tunni-Dunni),

Limonlu ay (Hit. Lamiya), bat snr ise Aksu (Hit. Katariya), Perge (Hit.

Parha), Kadnhan Kyltolu (Hit.Arimatta)nn snr tekil ettii blgenin bat

kesimi ise Pitaa olarak bilinen blge idi10.

8 1990dan itibaren Sarayn evresindeki almalarmzda bize ounlukla rehber olan nli Mahalle

Muhtar Kamil Akmaz olmutur. Kendisine teekkr ederiz. 9 Alp 1972. 10 Bahar vd.1996:50-52.

LKADA SARAYN



Blge zaman zaman Hititler ile Arzawallar arasnda el deitirmekteydi.

Arzawallarn Konya evresinden Nide, Tuuanna (Tyana-Kemerhisar)

zerinden Hattuaa (Boazky) saldrlar yapt gibi Hitit imparatorlarnn da

blge zerinden Arzawa lkelerine sefer yaptklar dnemin yazl belgelerinden

anlalmaktadr. Ilgn-Yalburt yaztlarnda Hitit imparatoru IV. Tuthaliann

gney bat Anadoludaki Lukka lkelerine yapt sefer hakknda detayl bilgiler

bulunmaktadr11.

Hititlerin Konya ve evresine nem verdiklerini gsteren bir ok ant

bulunmaktadr. Trahuntaa kral Kuruntaya ait olan Beyehir Eflatunpnar,

Fasllar ve Hatip Antlar Tarhuntaa Eyaletleri ierisinde iken Hitit merkezi

kral IV. Tuthaliaya ait olduklar sanlan Emirgazi ve Kyltolu, ve

IV.Tuthaliaya ait olduuna kuku olmayan Yalburt antlar Tarhuntaa ile

merkezi Hitit Devletinin snrlarnda olmaldr. Bu bakmdan Sarayn bir ara

Byk Hitit imparatoru da olduu kabul edilen amcas III. Hattuili ve olu IV.

Tuthalia tarafndan Kuruntaya aitti. Bronz tablet olarak bilinen 1986 ylnda

Boazkyde bulunan IV. Tuthalia ile Kurunta arasndaki antlama metninde

Konya ismi de ilk kez kkuwaniya olarak gemektedir12.

Luvice olduu sanlan bu kent ismi 2300 yldr varln korumaktadr. Hatip

Kayal ise bir ara Hitit bakenti de olan Tarhuntaa idi. Sarayn evresi ise

gnmzdeki gibi kkuwaniya kenti snrlar iinde olmaldr.

Hitit devleti M..1200 yllarnda batdan Avrupadan gelen kavimler

tarafndan ykld. Anadolu tarihinde Ege Gleri olarak adlandrlan bu

kavimler g Msrllar tarafndan Deniz Kavimleri olarak adlandrlmlard.

M.S. 12. yzyldaki Hal Seferlerinin gemiteki M..1200-M..1197 yllarnda

2400 yl nce grlen bu gler Hitit devletine son vermi nndeki kavileri de

srkleyerek Nil yaknlarnda Msr kaplarna kadar dayanmlard. Bu gler

sonunda Bat ve Orta Anadolunun etnik yaps da deiecektir. Sarayn

evresinde Luvi kkenli halklarla Balkanlardan gelen Trak kkenli Frigler

karacaktr. Blgedeki Luvi-Frig kark etnik yaps arkeolojik ve filolojik

materyallerden anlald zere Bizans dnemine kadar srecektir. Bu durumu

blgedeki dinsel klt materyalleri de desteklemektedir.

Konar, Dedenin, brahim Dede, Ladik ve Erturul gibi hyklerde Hitit

dnemine tarihlenebilecek anak mlek buluntular ile karlalmtr. Konya

Hatip H. Hatip Kale, Konya galaman H. alt Karahyk, Konar H. Dede H.

Karatepe H, Kkez H. Atlant-Gml H. Kadnhan- Kyltolu, Ilgn- Yalburt

11 zg 1988; Hawkins 1995; Yakubowich, 2008:166. 12 Otten 1988.

LKADA SARAYN



Hititler zamannda batya uzanan nemli yol balantlarn oluturan kavak

noktalar idi.

Sarayn evresi, M.. VIII. Yzylda Sakarya havzasnda bir devlet kuran

Friglerin gneyde Akdenize uzand bir koridordu. emelisebil,

brahimdede, Bahyk, Ladik ve Erturul gibi hyklerde bu dneme ait anak

mlek kalntlar tespit edilmitir. Alaattin Tepesi, Seydiehir II ve umra Cicek

Hykte bulunan anak mlekler ve Hadim, Bozkr ve Ermenek gibi dalk

kesimdeki kaya basamakl sunaklar Frig kltrel etkilerinin daha gney

kesimlere yaylmasnn gstergesidir13.

M..719-709 yllar arasnda Frig Kral Midasla Asur Kral Sargonun Silifke

yaknlarnda Harrua ad verilen bir yerde yaptklar sava Yeni Asur

yllklarnda yer almaktadr. Harruada Sargona yenilen Midas geri kamak

zorunda kalmtr. Bu gidi ve dnlerin Konya dolays ile Sarayn

evresinden olduunu dnyoruz.

Frig Devletinin bakenti Gordion M..700 yllarnda Kafkaslardan gelen atl

gebe Kimmerler tarafndan yaklp ykld. Frigler Kimmer istilasndan sonra

Eskiehir, Ktahya ve Afyon illeri arasndaki dalk alanda bir sre varlklarn

korudular ve bu kayalklara oyulmu ant mezarlar ve sunaklar gnmze

kadar ayakta kalabilmitir.

Orta ve Bat Anadoluda bir sre etkin olan Kimmerleri Bat Anadoludan

Lidyallar karp bakenti Manisa Salihli yaknlarnda Sardesi bakent yaparak

bir devlet kurdular. Bir bakma Orta Anadoluda Frig Devletinden geriye kalan

topraklara Lidya Devleti yerleti. Ancak Frig kltr bakiyelerini ortadan

kaldramadlar. Mimari, maden ve anak mlek sanatnda Friglerin etkisi

altnda bir sentez kltr ortaya koydular.

Lidya Devleti madencilik ve ticarette son derece ileri olan bu devlet elektron

sikkeler basarak dnya ekonomisine yeni bir hamle kazandrmt. Manisa

Salihlideki Paktalos (Sard) ay etrafnda filizlenen bu uygarlk zamanla batda

Ege Denizinden douda Kzlrmak Nehrine kadar yaylma imkan buldu. Bir

bakma Orta Anadoluda Frig Devletinin boaltt alan doldurduu sylenebilir.

Gneydouda ise Yeni-Asurlularn yerine Yeni-Babil Devleti yerlemiti.

Asur aknlarnn yerinde bu kez Babil saldrlar grlmekteydi. Yeni Babil

belgelerinde Toroslarla snr olan bat komular LUDU (Lidya) olarak

adlandrmaktadr14.

Sarayn ve evresi Lidyallarn douya uzand ticari ve siyasi yollar

zerinde idi. Bu evredeki baz hyklerde bululan anak mleklerde bu etkileri

13 Bahar 1999; Bahar- Koak 2004. 14 Bahar 1999.

LKADA SARAYN



grmek mmkndr. Ancak blgedeki Frig varl o kadar gl olmal ki, bu

dnemde Herodot, Kzlrmaka kadar uzanan Lidya topraklarn corafi olarak

Frigya olarak adlandrmaktadr (I 28,72,II.90).

Lidyallar ile randa bir devlet kurmu Medler arasndaki snr Halys

(Kzlrmak)tr15. Lidya bir sre sonra da, randa Med Devletine kar bir darbe

ile iktidara gelen Perslerle (Akamenidler) bu hat snr tekil etti. Persler ksa bir

sre sonra bu hatt geerek M.. 546 ylnda Lidya devletine son verdi16. Persler

M.. 333 ylna kadar blgeye sahip oldular. Bu dnemle ilgili blgede fazla

maddi kalnt tespit edilememitir. Yunanistandan Hindistana 23 satraplk

(eyalet) kuran Perslerin Sarayn ve evresi Byk Frigya satrapl iindeydi.

Lidyallarn dou ticaret yolunu Persler daha da gelitirdiler. Batda

Sardesten balayarak douda Susaya kadar bir yol a ile imparatorluu kral

gz, kral kula ad verilen ticari ve siyasi bir yolla baladlar. Ankara

evresinden Sarayn ve evresi bu yol ana tali yolarla bal idi.

M.. V.- IV. Yzylda yazl tarih kaynaklarnn art ile blgeden geen

askeri seferler hakknda daha detayl bilgilere ulalmaktadr. Pers mparatoru II.

Darius lnce byk olu Artakserkses tahtna oturur; bunun zerine Lidya,

Frigya ve Kappadokyay iine alan byk bir blgenin satrab (vali) ve

komutan olan prens Gen Kyros abisi Artakserkses IIden taht ele geirmek iin

harekete geer. Ordusu iinde Yunanl askerlerle birlikte Ksenephon da yer alr.

Ksenephon yol boyunca grdklerini not alr (Anabasis II.13-19). Notlar arasnda

Sarayn evresinden getii de anlalmaktadr.

M.. 410 ylnda Pers prensi Gen Kyrosun byk ordusu ile Bat

Anadoludan rana yapt askeri sefer gnmzdeki stanbul-Afyon-zmir Yolu

olarak da bilinen Tyrainon (Ilgn) ve konion (Konya) zerinden Toroslar

Pozantdan geerek ukurova, Mezopotamyaya gemiti.

M.. 334 ylnda anakkale Boazndan Anadolu topraklarna ayak basan

Byk skender Bat ve Gney Bat Anadoluda bir takm askeri faaliyetten sonra

Gordion ve Ankara zerinden Tuz Glnn dou kesiminden ukurovaya

ynelir. Burada ssos Savanda Persleri yenilgiye uratr (M..333) ve douya

ynelir. Dou Akdeniz limanlar, Msr, Babil, ran, Orta Asya ve Hindistann bir

blmn alarak Babile dner ve burada M.. 323 ylnda lr.

Byk skenderin lm zerine lke generalleri tarafndan paylalmtr.

Sarayn ve evresi M.. 301 ylna kadar Byk skenderin Anadoluda

Frigyada vali olarak brakt Antigonusun elinde kalmtr17. Antigonos, Byk

15 Herodot I.72-75. 16 Herodot I. 82-86. 17 Anson 1988: 471-477.

LKADA SARAYN



skender douda iken lmne kadar 10 yl boyunca merkezi devlet Makedonya

ile irtibatnda ve asker ve iae ihtiyacnda nemli rol oynamtr.

Byk skender hayatta iken Kappadokya tam ele geirelemedii iin Kral

Yolu kapal idi. Bu nedenle skendere yardm gnderilecek en salkl yol

gneydeki Lykaonia (Konya Ovas) idi. Antigonos gney yolu olarak Efesten

balayarak, Kelainai (Dinar yaknnda) ve konion (Konya) dan Kilikia Geitlerine

ulaan bu yolun gvenliini salamt. Hatta Makedonya donanmas ile

gneyden gelecek tehditlere kar deniz gvenliini de ihmal etmemiti. Konya

zerinden geen dou ile bat arasndaki gney yolu o kadar aktif duruma

gelmitir ki Antigonos Kralldan sonra Selevkos mparatorluu da bu yola

nem vermitir. Selevkos imparatoru Antiokhos bu yol zerinde ei

Laodekeiann adn verdii Laodekeia Katakekumene (Ladik) kentini kurmutur.

Bu gzergah daha sonra Roma dneminde Efesten Malatya yaknda Frat

geidi Tomisaya kadar uzanan askeri yolun omurgasn oluturmutur. Dier

taraftan Roma mparatoru Augustusun Toroslardaki sava kavimler sauriallar

ile Homonadlar asimile etmek iin Sultan Dalar gneyinden Beyehir-Eridir

Glleri havzasndan geirdii Via Sebaste yolunun kuzeydeki Galatya Eyaleti

merkezi Ankara ile balantsnda etkin olmutur. Kukusuz bu balantda

Sarayn ve evresi merkezi bir konumda olduu grlyor.

skender Babilde M.. 323 ylnda lnce Anadoluda brakt satraplardan

Antigonos hari baarl olamamlard. Antigonos Anadoludaki Makedonya

egemenliindeki topraklarn te ikisine sahipti. Hatta Lysimahosun

Balkanlardaki topraklarnn bir ksmna sahip olmutu. Bu durum kendisine kar

Byk skenderin dier generallerinin kar bir tavr koymalarna yol at.

M.. 301 ylnda psos (ayrba) Savanda skenderin dier generalleri

Ptolemaios, Lysimahos ve Selevkosun oluturduu mttefiklere kar 80 yanda

iken savaarak ld. Selevkos, psos Sava sonunucunda Antakya merkezli

imparatorluunun snrlarn batda Egeden Hindistana kadar uzanan geni bir

imparatorluk haline geldi.

Bu dnemde Selevkos kral Antiokhos II tarafndan ei Laodikenin adn

vererek kurduu Sarayn Ladik kenti, dou-bat ticaret yollarnn balantsn

oluturmas ve Asyann (Anadolu) Hellenletirilme politikalarnn nemli bir

arac olarak M.. 261lerde kurulmutur18.

18 Kukusuz Ladikte daha nce Kalkolitik adan itibaren yerleme vard. Hititler ve Frigler anda

da yerlemeyi yanstan anak mlek kalntlar tarafmzdan tespit edilmitir. Ladikte Hellenistik

dnemde var olan bir karakolda gen yata evlenmeden len bir komutann lm ile ilgili bir

kitabe de Ladikte bulunmaktadr. Bu kitabenin tespitinde yardmc olan Mustafa Gedeke,

okunmasnda yardmc olan Prof. Dr. Thomas Drew Beara teekkr ederim.

LKADA SARAYN



Dier taraftan Selevkoslarn blgeye hakimiyeti srasnda Galatlarn (Kelt),

M.. 280 yllarnda batda Fransa ve ngiltereye iki kol halinde gerekleirken;

douda da Yunanistan ve Anadoluya iki kol halinde gleri grlr.

M.. 278/277 yllarnda stanbul ve anakkale Boazlarndan geen g

dalgalar Anadolunun merkezi Ankara evresinde yerletiler. 250 yl boyunca

Orta Anadoluda etkin olan bu topluluklarn kurduu Galatya krall M.. 25

ylnda Roma Eyaleti haline getirilecektir.

Strabon Galatyaya ait olan Tatta (Tuz) Gl ve batsndaki l alan Axylon

olarak anlatr (Strabon XII). Sarayn evresi de bu alann gney batsnda yer

alr.

Blgede Hellenistik ve Roma dneminde Ladik nemli bir merkez olmutur.

Antik corafyac Strabonun Romann dou askeri yolu olarak tarif ettii yol Bat

Anadoluda Efesten balayp Orta Anadoluda Philomelion (Akehir), Tyrianion

(Ilgn), Laodikeia Katakekaumene (Ladik)den douya doru ynelip Garsaura

(Aksaray) evresinden Mazaka (Kayseri) ve Meliteneye (Eski Malatya-

Battalgazi) kadar uzanyordu (Strabon XIV. II. 664). Biraz detayl bilgi verecek

olursak; Ladikten douya ynelen yol Sarayn, Bahyk, Dedeler, Altnekin

(Zvark- Antik Congusta) zerinden Obruk ve Aksaray evresine ynelmi

olmaldr.

Ladikte Tepe mahallesi ad verilen Hykn (Res. 7) M.. VI. Bin yl

Kalkolitik aa kadar giden bir yerleim yeri olmasna ramen yerleim yerinde

daha ok dikkati eken antik mimari eserler Hellenistik ve Roma dnemine attir

(Res.14-15). Gnmzde modern yerleimin yer ald geni bir mekanda yer

alan antik mimariye ait paralarn yannda evresini kuatan nekropol alana ait

stel paralar kent mimarisinde ve Kltr Parknda yer almaktadr. Ayn

zamanda evredeki yerlemelerde de antik Laodeceia yerleimden dalm

yzlerce yaztl yaztsz ta yer almaktadr19.

Helenistik dnemde M.. 300 yllarnda bir garnizonun koruduu bir kent

haline getirildi. Selevkoslardan sonra bir sre M.. 188 ylnda Romann

destekledii Bergama Krall ile Selevkoslar arasndaki yaplan Apemeia (Dinar)

antlamasndan sonra blge bir sre Bergama Krallarnn elinde bulunacaktr.

M.. 129 ylnda Roma Bat Anadoluda Asia Eyaletini kurmu ve eyaletinin

dou ksmnda kalan Phrygia topraklarn Pontos Krallna brakmt. On yl

sonra Roma bu topraklar geri alm ve da daha sonra ise Ciceronun vali atand

19 Ladik evresinde 1990dan itibaren yapm olduum almalarda koruma bekisi rahmetli Mehmet

Gneyakl ve 1995lerden sonra merakl kiilii ile Ladik evresindeki her sokak ve caddedeki,

dadaki, badaki ve bahedeki tarihi eserlerin yerini bilmeleri ve bize rehberlik etmeleri ile

Mustafa Gedeke ne kadar teekkr etsek azdr.

LKADA SARAYN



Cilicia Eyaletine balanmtr. Bir sre sonra da Kappadokya ve Galatya

krallklar iinde kalacak ve Galatya M.. 25 ylnda ise Roma tarafndan eyalet

haline getirilince bu eyalete balanacaktr20.

Ladik Roma dneminde de bugnk Sarayn ilesinin kaplad alana

sahip bir idari merkezdi. M.S. 53 yllarnda Roma imparatoru Cladius tarafndan

koloniletirilen yerleime Claudiolaodeceia ad verilmiti21. Ayn dnemde

konon (Konya) da ayn ekilde Claudiconium adn almt. Ladikte bu ismi

tayan bir kitabe tarafmzdan22 Ahmet nceayrn bahesinden alnarak kltr

parkna tanmtr (Resim 13).

Roma dnemi Ladik zlelikle civa madenleri bakmndan olduka nemli idi.

Bu dnemden kalan madencilik galerileri rakman mevkiinde

grlebilmektedir. Yine bu dnemde bu alan ve kuzey batdaki Bayaml Dalar

mermer yataklar olarak kullanlmt. Bu dneme ait takesim iilikleri

mevcuttur.

Bayaml Dann kuzey zirvesinde bu dnem iilerine ait Zizimene Ak

Hava mabedi mevcuttur. Mabetteki rahiplere ait hcrelerin yer ald alanda

Zizimene yaztl bir de mermer heykel bulunmaktadr. Yollar zerinde bir

stratejik balant a zerinde olmasnn yannda dini bir merkez hviyetinde

olmasn buradaki Roma dnemi Zizimene kltr ve daha sonra erken

Hristiyanlk mezhepleri bakmndan dikkat ekicidir. M.S. IV. yzylda buraya

Pisidia Antiocheia (Yalva)dan gelerek bir kilise Eugenes dikkat ekici bir kiilie

sahiptir23.

Ladikin evresindeki ta ocaklarndan Sarayn ve evresine yaylm bir

ok mimari ta grlmektedir. Ladik ta ocaklar gibi dousunda bulunan

Kurunlu da nemli bir yere sahiptir. Kurunluda da Ladikteki gibi ta ocaklar

ve madencilik faaliyetleri yaplmtr. Kurunlu Kale zerinden gneydeki

Szmaya giden yol antik dnem de yine madencilik ve dini bir merkez olan

Szma o zamanki ad ile Zizimeye balanmaktadr. Zizimene Ana tanra klt

de buradan evreye yaylmt. Nitekim Bahesaray (Nevine)da bir rneini

burada resimde grebilirsiniz (Resim 18).

Kurunlunun gney dousunda yer alan Bahesaray (Nevine) da nemli

bir Roma yerlemesi idi (Resim 18-19). Buras Ladik, Kurunlu, konion (Konya)

20 Magie 1950. 21 Mitchell 1993 a:95, hrt.6 22 1997 ylnda Prof. Dr. Thomas Drew Bear ile yaptmz almalar srasnda Ahmet nceayr

tarafmza bahesinde bir ta olduunu ancak tahrip olduunu, Kltr Parkna tamamzn

uygun olacan syledi. Biz de T.C.Kltr Bakanl Temsilcisi Nilfer Aydn gzetimi ile Ladik

Belediyenin de desteini alarak Kltr Parkna tattk. 23 Calder 1923:59-93.

LKADA SARAYN



zerinden gneye inen yollar zerinde idi. Nevine Kalesi ise Kurunlu Kalesi gibi

bu yolu ve daha gneye-batya Zizime (Szma) ynne giden yollar kontrol

ediyordu.

Kukusuz Sarayn ile merkezi ve yakn evresinde olan Konar, Bahyk

ve Byk Zengi evresinde de Roma yerlemeleri mevcuttur. Saraynn kuzey

gney ynnde kat eden kanal evresinde youn Roma mimari ve mezar

kalntlar mevcuttur.

Sultan Dalarnn uzants Ladik Dalarnn kuzey eteklerinden Bahesaray,

Kurunlu, Erturul ve Ladikten dereler halinde akan aylarn sulad Sarayn

merkezde gnmzde kanal halinde grlen alan etrafnda tarihi

yaplanmann younlat grlr. zellikle merkezi Hatip, nli, Tolobas ve

Dou stasyon mahallesindeki kanallar evresinde Roma dnemine ait mimari ta

ve stellere rastlanmaktadr. Bu alan antik Laodeceiadan douya giden yollar

zerinde olduu gibi kuzeye Ancyraya (Ankara) uzanan yol gzergah zerinde

idi. Kuzeye uzanan yol zerinde Kkez, Gzl, Zengen ve emelisebil

(Gdanmaa) ve Kuyulusebilde antik Roma dnemine ait bir ok mimari para

tespit edilmitir. Blgede yaplan epigrafik aratrmalar emelisebilin antik

Gdanma kenti olduu zerinde durulmutur24.

Saraynndeki Devlet retme iftliklerinin antik dnemde de iftlik olarak

gsteren kalntlar mevcuttur. Konuklar Devlet retme iftliinin Roma

dneminde de imparatorlua bal bir retme iftilii olduunu yanstan bir

sunak ta bugn iftlik iinde yer almaktadr (Res. 16-17).

Bu iftlik alanda youn bir yerleme olduunu gsteren bu civardaki antik

mezar stellerinin yannda Begz mevkiindeki kaya mezarlarnn okluu

yanstmaktadr. Kayalara oyulmu bu trden mezarlar Saraynne ismini veren

nli Mahallesindeki mezarlarda da grlmektedir. Bu alanda zerinde 1- 1.50 m.

Kalnlnda sert kist ve altnda yumuak topran olmas oda mezar geleneinin

uygulanmasn salamaktadr.

Sarayn nli mahallesindeki bu mezar geleneinin Ladik gneyinde oban

emesi kerhiz sistemi ile balantl bir rnekte olduu gibi, Bahyk Atl Hisar,

Konar Hyk kuzeyinde, arren, Karnn Kuyusu Mevkii25, Pazar Hyk

batsnda grlmektedir (Res. 5). Bu tr mezarlarda topran yzeyi bir insann

girebilecei ekilde 50-60 cm. geniliinde kit tabaka kare ya da oval eklinde

delinerek 1-1.50 cm. sonra topran yumuak tabakasna iniliyor. Bu alanda ise 5-

24 Calder , http://mama.csad.ox.ac.uk/monuments/axylon.html, Belke.. CSAD Newsletter No. 15 25 Bahyk Mahallesinden iadam Hayrettin Demirpolat kendi mlk iinde yer alan Karnn

Mevkii denilen yer alt mezarlarna bizi gtrp rehberlik etmitir. Kendisine Bahyk ve Konar

evresi ile ilgili bilgilerden de faydalandk, Teekkr ederiz.

LKADA SARAYN



10 m. apnda deiik boyutlarda birbiri ile bal onlarca oda oluturuluyor.

Cesetler, 2-2,5 m. yksekliindeki bu odalarn tabannda alan ukurlara

gmlmekteydi. Ladik oban emesinden 300 m. Bir tnelle su kaynana

ulalr. Su kaynanda bir havuz 3-4 m. Geniliinde bir havuzda su

toplanmaktadr. Kerhizin tabannda 25-30 cm apnda bir kanalla su

tanmaktadr.

Yaklak her 50 metrede topran eimine gre deimekle birlikte 5-10 m.

Yksekliinde 60-70 cm. geniliinde bir insann inip kabilecei havalandrma

bacalar yer almaktadr. Su kerhizlerinden giren beki ayn zamanda oda

eklindeki mezarlarn da bekisi idi. Beki kerhizlerin bacasndan inen beki

kerhiz sistemi ile bir tnelle bal oda mezarlara geiyordu. Su kaynana yakn

olan bu balant tneli yerden 1,5 m. Yksekilkte 60-70 cm. ykseklii ve

geniliinde dar bir koridor ve 50-60 m. uzunluundadr. Mezara giren beki

belirli zamanlardaki ziyaretlerde bu odalarn deirmen ta eklinde

dndrlerek alan deirmen ta eklindeki kilit sistemi ile arkadan kilitenen

ta ayordu. nk mezar odalarnn duvar yzeyindeki nilerin bu trenlerde

ya kandilleri iin kullanldn dndrmektedir. Kukusuz bu trden yaplar

herhangi bir tehlike annda insanlarn snma alanlar da olabilir.

1997 ylnda Ladikteki bu sistemi inceleme imkanmz oldu. Atlhisar,

Karnn Kuyusu ve Be Gzde de bir miktar inceleme yapmamza ramen yer

yer kntden dolay tam inceleyemedik. Sarayn merkezindeki nli Mahallesi

ve Pazar Hyk yaknndaki yer alt oda mezarlar temizlenebilir ancak zellikle

nli mahallesindeki almalar modern yerlemede kntlere yol aacaktr. Bu

nedenle yerlemenin tahribat ve baka bir yere tanmasn gerektirecek bu

trden almalara girmemek gerekir. Fakat Pazar Hyk evresindeki mezarlar

(Resim 5) temizlenebilir. Zengide de bu trden kayalara oyulmu mezarlar

vardr. ncelikle bu alanlarda temizlik yaplmaldr.

Zengin Roma yerlemelerinin olduu Sarayn evresinde Bahyk, Konar,

Gzl, Zengen, Kuyulusebil (10), emelisebil (Resim 9), Kuyulusebil, Boyal,

Karabyk, Kadolu, Yenicekaya, Kurunlu, Bahesaray (Res. 18-19) ve

Deirmenli (Apsar) yerlemelerindeki mimari kalntlarda grlmektedir.

Bahyk Mahallesinin hyk mevkiinde bulunan Erken Hristiyanlk

dnemi ta kitabedeki iirde (Res. 21) vlen Eugenes zerindeki corafi yazlar

dikkat ekicidir26.

26 Daha nce Calder tarafndan okunan ( Calder 1923) bu iir ricamz zerine buradaki metin

Grekeden Trkeye ve ngilizceye Prof.Dr. Thomas Drew Bear tarafndan evrilmitir. ngilizcesi:

"First I shall sing a hymn for God, who oversees everything; secondly I shall sing a hymn for the

first angel, who is Jesus Christ. Great is the memory on earth for the dead. Eugenius, you died

LKADA SARAYN



Aurelia Valentilla ve Leontios ve Katmaros hayatta iken, bu yazt arnm

olanlara ait Tanr'nn kutsal kilisesinin adna ok abalam rahip Eugenios'un

ansna diktirdik. nce hereyi yneten Tanr iin bir ilahi syleyeceim; sonra

ilk melek Hazreti sa iin bir ilahi syleyeceim. Yeryznde, len iin ans

byktr. Eugenius, gen yata ldn; baarlarnla, servetinle, soyluluunla ve

cesur yreinle, Anadolu'da (douda) ve batda, gneyde ve kuzeyde, gnein

altnda (yaayan) herkes seni tanyordu. Yaarken fakirlere daima destek oldun,

ve kyde yaayanlar arasnda sekin bir yerin vard. Frigya ve Asya, Anadolu

(dou) ve bat sana alyor.

Bu blgedeki eserlerin zamanla kaybolmamas iin belgelenmeleri (envanteri)

yaplarak Saraynnde bir mzede toplanmaldr. Ladik evresindeki eserler de

Ladik Kltr parknda toplanmal daha salkl kapal korunakl bir yap da

sergilenmelidir. Ladikin rakman mevkiinde lahit yapm iin mermer bloklar

kesen ta iilerine ait Roma mezar ve sonraki dnemde kilise haline getirilen

mekan temizlenip korunmaldr. Buradaki madencilere ait ta kesme havuz da

imdiye kadar benzeri grlmeyen bir yapdr (Res. 20). Bu alanda daha detayl

almalarla bilim ve turizm dnyasnn dikkatine sunulmaldr. Bu tr

madencilik ve ta iiliinin yapld antik gelenein canl grlebilecei alanlar

definecilere ve gnmzde yapld gibi ta ocaklarna ak haline

getirilmemelidir.

Sarayn ile merkezi Pir Hseyin Camii nndeki Roma dnemi Lahit ve

stunlar Seluklu dnemi mihrap olarak kullanlmtr. Antik dneme gsterilen

sayg ve hogr abidesi gibidir. Bu trden eserler gemie olan saygnn bir

rneidir (Res. 15) ancak ne yazk ki bahyk ile Dedeler arasnda yer alan 8 000

yllk bir hyn defineciler tarafndan tahribat da zcdr (Res. 11). Bu

trden sempozyum, panel ve konferanslarla vatandalarmza bilgiler

verilmelidir.

young; all men under the sun knew you, the East and the West, the South and the North, in your

prosperity, your wealth, your nobility and your brave heart. While alive you gave steady support

for the poor, and were outstanding among all in the village. Phrygia and Asia, the East and the

West mourn you."

LKADA SARAYN



KAYNAKA

Alp 1972, S., Konya Civarnda Karahyk Kazlarnda Bulunan Silindir ve Damga

Mhrleri, Trk Tarih Kurumu Basmevi, Ankara.

Bahar 1996, Hasan Bahar, Doanhisar, Ilgn, Kadnhan ve Sarayn Yzey

Aratrmalar, XIV.Aratrma Sonular Toplants, 362-363.

Bahar 1998, Hasan Bahar, Konya ve evresi Yzey Aratrmalar, XVI. Yzey

Aratrma Sonular Toplants,II., 25-29 Mays 1998 Tarsus:23-54.

Bahar 1999, H., Demiranda Konya ve evresi, Sel-n Yaynlar, Konya.

Bahar 2000, Hasan Bahar, 1998-1999 Konya-Karaman lleri Yzey Aratrmalar, XVIII.

Aratrma Sonular, T.C.Kltr Bakanl Yaynlar, 22-26 Mays, zmir: 187-205.

Bahar 2003, Hasan Bahar, Konya Karaman lleri Yzey Aratrmas 2002, XXI.

Aratrma Sonular Toplants, 26-31 Mays 2003, Ankara:203-216.

Bahar vd. 1996, H.Bahar, G. Karauuz, .Koak, Eskia Konya Aratrmalar I, FS

Yaynlar, stanbul

Bahar ve Koak, H.Bahar, .Koak, Eskia Konya Aratrmalar II, Kmen Yaynlar,

Konya.

Calder 1923, W.M. The Epigraphy of the Anatolian Heresis, Anatolian Studies,

Presented to Sir William Mitchell Ramsay:59-93.

Calder: http://mama.csad.ox.ac.uk/monuments/browse-Axylon.html

Cohen ve Erol 1969, Harold R. Cohen, Ouz Erol, Aspects of the Palaeogeography of

Central Anatolia, The Geographical Journal, Blackwell Publishing on behalf of The

Royal Geographical Society (the Institute of British Geographers ile) 135,3: 388-

398

Stable URL: http://www.jstor.org/stable/1797327 Eriim: 13/05/2008 06:57

Cohen 1970, Harold R. Cohen, The Palaeoecology of South Central Anatolia at the

End of the Pleistocene and the Beginning of the Holocene, Anatolian Studies,20,

British Institute at Ankara: 119-137: http://www.jstor.org/stable/3642591 Eriim:

08/05/2008 02:40

Hawkins 1995, J.D., Appendix 1, Yalburt in Thndix. 1. Hieroglyphic inscrition of the

Sacred Pool Complex at Hattusa (Sudburg), STburg), STBOT Beiheft 3: 66-85.

Magie 1950, Roman Rule in Asia Minor, Princition.

Mitchell 1993 a, S., Anatolia, Land, Men, and Gods in Asia Minor, I,The Celts and the

Impact of Roman Rule, Oxford.

Mitchell 1993 b, S., Anatolia Land, Men, and Gods in Asia Minor, II, The Rise of the Church,

Oxford.

Otten 1988, H., Die Bronzetafel aus Boazky, Ein Staatsvertrage Tuthliias IV, Weisbaden

zg 1988, T., nandktepe. An Important Cult Center in the Old Hittite Period.,Raci

Temizer, Yalburt Hitit Su Ant eki ile, TTK 43, Ankara

Yakubowich, 2008, I., Sociolingustics of the Luvian Language, I, Chicago.

nternet Web Kaynakas:

Baird, D., http://www.ucl.ac.uk/archaeology/research/directory/boncuklu_hoyuk_martin
http://www.jstor.org/stable/1797327http://www.jstor.org/stable/3642591

LKADA SARAYN



EKLER

Res. 1: Sarayn lesi Konumu

LKADA SARAYN



Res. 2: Sarayn Hykleri

Res. 3: Konar Hyk

LKADA SARAYN



Res. 4: Bahyk.

Res. 5: Pazarhyk yeralt oda girii.

LKADA SARAYN



Res. 6: Dedeninhyk.

Res. 7: Ladik Hyk.

LKADA SARAYN



Res. 8: Erturul Hyk

Res. 9: Kuyulusebil.

LKADA SARAYN



Res. 10: emelisebil.

Res. 11: Kltepe Hyk.

LKADA SARAYN



Res. 12: Ladik.

Res. 13: Ladikte bulunan kitabe.

LKADA SARAYN



Res. 14: Eugenes mezar ta Ladik.

Res. 15: Roma dnemi lahit, Sarayn Pir Hseyin Camii.

LKADA SARAYN



Res. 16: Konuklar adak ta Ladik

Res. 17: Adak ta Konuklar.

LKADA SARAYN



Res. 18: Ana tanra Zizimene, Bahesaray.

Res. 19: Bahesaray

LKADA SARAYN



Res. 20: Ladik rakman.

Res. 21: eme kitabesi, Bahyk.

z

Byk skenderin lm zerine bir sre generalleri arasnda mcadeleye

sahne olan blge, M.. 281de yaplan Kurupedion Savandan sonra Seleukoslar

ynetiminde kalmtr. Roma Cumhuriyeti yneticileri, Anadoluda idari adan

sorunlu olan blgelerin ynetimini baml krallara vererek dolayl kontrol tercih

etmilerdir. Bu nedenle blgenin ynetimi de Marcus Antoniusun dzenlemeleri

erevesinde nce Laodikeial (Goncal) Zenonun olu Polemona, daha sonra da

Galatia kral Amyntasa verilmitir. Blge, M.. 25 ylnda Augustus tarafndan

kurulan Galatia Eyaletinin bir parasn oluturur.

Augustus tarafndan uygulanan Pax Romana (Roma Bar) erevesinde

blgede uzun sreli bir bar, huzur ve refah devri yaanmtr. Ayn dnemde

ehirleme alannda da nemli gelimeler olmutur. Blgenin huzur ortam, M.S.

III. Yzyl ortalarndan itibaren yeniden bozulmutur. Pisidia ve Isauria

blgelerinde kan isyanlar sonucunda yaplan dzenlemelerden corafi yaknl

nedeniyle blge de etkilenmitir. Ayrca blgede bu olumsuz tablonun yaanmasnda

M.S. III. yzyl ortalarndan itibaren iddetini artran Sasani aknlar da etkili

olmutur.

Hellenistik ve Roma dnemlerinde Bat Anadolu kylarndan balayarak

Denizli, Dinar (Apameia), Afyon, Akehir (Philomelion), Konya (Ikonion),

Karaman (Laranda) zerinden Glek Boazn izleyerek, Kilikya ve Suriye

balantsn salayan rota zerinde yer alan blge, daima nemli bir konumda

olmutur. Ayrca Ladik bata olmak zere yakn evredeki pek ok ky ve malikane,

Roma imparatorluu iin blgenin tarm ve hayvanclk asndan neminin

gstergeleri saylmaldr. Blgeden ele geen epigrafik kaynaklar, imparatorluk

arazileri, malikaneler ve bu malikanelerin sahipleri hakknda nemli bilgi verirler.

*Bu almada kullanlan yaztlarn okunmasndaki yardmlar ve deerli katklar iin Yrd. Do. Dr. Mehmet

Alkana ok teekkr ederim. **Karamanolu Mehmetbey niversitesi Edebiyat Fakltesi Tarih Blm retim yesi.

[email protected] KARAMAN

HELLENSTK VE ROMA DNEMLERNDE SARAYN VE

EVRES*

SARAYN AND ENVIRONMENT IN THE HELLENISTIC AND ROMAN PERIOD

Mehmet KURT **
mailto:[email protected]

HELLENSTK VE ROMA DNEMLERNDE SARAYN VE EVRES



Bu bildiri, Hellenistik ve Roma dnemlerinde Sarayn ve evresinin siyasal,

idar ve sosyo-ekonomik durumu hakknda genel bir deerlendirmeyi iermektedir.

almada yaztlar nda blgede yer alan ok sayda imparatorluk mlkleri,

malikaneler ve bunlarn alanlarna zellikle dikkat ekilecektir.

Anahtar Kelimeler

Hellenistik, Roma, Sarayn, Laodikeia Katakekaumene, Malikane.

Abstract

Set the stage for a period of struggle between generals on the death of

Alexander the Great, B.C. After 281 Kurupedio made the management of the

Seleucid War, remained. Roman Republic administrators, indirect control by the

management of the king of the problematic administratively dependent in Anatolia

have preferred. Therefore, the management of the region within the framework of the

regulations from Laodikeia Marcus Antonius (Goncal) Polemo to Zenon's son, later

King Amyntas of Galatia was given. District, B.C. established by Augustus in 25

years form part of the State of Galatia.

Implemented by Augustus Pax Romana (Roman Peace) in the framework of a

long-term peace in the region, there has been peace and prosperity era. In the urban

areas has been significant progress in the same period. The peace and tranquility of

the region, A.D. III. Since the mid-century deteriorated again. Pisidia region due to

geographical proximity and the arrangements made as a result of revolts in the

region have been affected Isauria. Also in the region are experiencing this negative

picture A.D. III. increase the intensity since the mid-century Sassanid invasions has

also been effective. In the Hellenistic and Roman periods, starting from the western

coast of Asia Minor Denizli, Dinar (Apameia), Afyon, Aksehir (Philomelion),

Konya (Ikonion), Karaman (Laranda) following the Strait over Gulek Cilicia, and

regions located along the route provides the connection to Syria, always important

has been in a position. Also, especially in the many villages and nearby Ladik manor

house, indication of the importance for the region's agriculture and livestock should

be considered for the Roman empire. Uncovered epigraphic sources from the region,

imperial lands, estates and give important information about the owners of these

estates.

In this report, the Hellenistic and Roman periods in Sarayn and political

environment contains an overview about the administrative and socio-economic

status. Working in a large number of inscriptions property empire in the region in

the light of estates and particular attention will be drawn to their employees..

Keywords

Hellenistic, Rome, Sarayn, Laodikeia Katakekaumene, estate.




GR

Sarayn, Konya linin 52 km kuzeyinde yer alan ile merkezidir. Blgenin

corafi durumu konusunda antik yazarlar, farkl snrlardan sz etmektedirler1.

Strabon, eserinin Ephesos (Efes)-Mazaka (Kaisaria/Kayseri) yolunu anlatt

blmnde, Phrygia Paroreios blgesinin Lykaonia ile snrn, Philomelion

(Akehir) ve Laodikeia (Ladik) arasndaki Tyriaion olarak gstermektedir2.

Tyriaionun Akehir ile Ladikin tam ortasnda bulunan konumu ise Ilgn ile

rtmektedir3. Pliny ise Lykaonia Conventusunu tanmlarken, daha nce Phrygia

Paroreiosa ait olan topluluklar arasnda Philomelienses, Tymbriani, Leucolithi,

Pelteni ve Tyriensesten sz eder. Bunlardan Philomelion (Akehir), Thymbrion

(Koa), Tyriaion (Ilgn) ve Peltai yerleimleri, Ephesos-Apameia-Ikonion yolu

zerinde yer almaktadrlar4. Yine Pliny, Ikonion bata olmak zere Tetrarkhia ex

Lykaoniaya (Lykaonia Prenslii) bal on drt yerleimden sz etmektedir5.

Ayrca Ptolemy, Tatta Glnn (Tuz Gl) batsndaki blge iin proseilemmene

terimini kullanmtr olup6, bu szckle tanmlanan blgeye Sarayn ve

evresini iine alan sahalar da dahildi7.

Her antik yazar, blgenin kendi zamanlarndaki idari yaps konusunda bilgi

verdii iin, blgede idar snrlarnn sk sk deitii grlmektedir. Antik ada

Dou Phrygia (Phrygia Paroreios)-Bat Lykaonia ierisinde deerlendirilen blge,

Galatia, Isauria ve Pisidia ile de ilikili olmutur8. Bilindii gibi Phrygia, Pisidia

ve Isauria gibi blgeler, Roma iin daima sorunlu ve ynetilmesi g sahalardr.

Roma Cumhuriyetinin son dnemlerinde ve M.S. III. yzyldan itibaren Roma,

buralarda kontrol salamak iin sk sk mdahalelerde bulunmu ve bu

mdahaleler sonucunda bir takm idari dzenlemeler yapmtr. Blge, sz

konusu sorunlu blgelere corafi yaknlndan dolay, Romann

dzenlemelerinde u veya bu ekilde yer almtr. Ancak Ladik bata olmak zere

Sarayn evresindeki mezar yaztlar, Romann blgeye ilgisinin madencilik,

tarm ve hayvanclk gibi ekonomik temelleri olduunu da gstermektedir.

1Ksenophon (Anabasis I 2.19), Ikonionu Phrygiann son kenti olarak gsterirken, dier antik

yazarlarda daima Lykaonia blgesinde gsterilmektedir. Bkz. Pliny V 32; Strabon XII 6.1. 2 Strabon XIV 2. 29. 3 Hamilton, 2013: 557. 4 Sevin, 2001: 208. 5 Pliny V 27. 6 Ptolemy V 4.10; Kaya, 2011: 116. 7 Ramsay, 1906: 63 vd.; Calder, 1910: 232 vd. 8 Bahar, 2003: 171; Bahar, 2009: 123.




Aada ele alnacak olan ok sayda imparatorluk mlk ve malikane bunun

ak gstergeleri saylmaldr.

SYASAL VE DAR DURUM

Blge, Byk skenderin lm zerine generalleri arasnda sk sk el

deitirmitir. M.. 301 ylndaki psos Sava sonunda Lysimakhosun payna

dm, M.. 281 ylndaki Kurupedion Savadan sonra ise Seleukosun

kontrolne gemitir9. III. Antiokhosun M.. 188 ylnda Apameia Bar ile

Romaya brakmak zorunda kald sahalara Sarayn ve evresi de dahildi.

Roma tarafndan Pergamon Krallna braklan blgenin M.. II. Yzylda

Pergamon-Galat anlamazlklarna sahne olduu anlalmaktadr. yle ki M.. II.

Yzyl ortalarna doru Galatlarn Synnada (uhut) ve Ambladaya (Asar Tepe)

kadar ulatklar bilinmektedir10.

M.. 133 ylnda III. Attalosun vasiyetiyle Anadoludaki ilk Roma eyaleti

olan Provincia Asia (Asya Eyaleti) kurulmutur11. Eyaletin oluum srecindeki

dzenlemelerle Phrygiann dousu ile birlikte Lykaonia, Roma mttefiki olan

Kappadokia kral Ariarathesin ocuklarna braklmtr12. Daha sonra blge,

snrlar Lykaonia zerinden Kappadokiaya kadar uzanan Provincia Cilicia

(Kilikya Eyaleti) iinde kalmtr13. nl hatip Cicero, Kilikya eyaleti valiliine

blgeden geerek ulam ve bu yolculuk srasnda Ikonionda on gn kalmtr14.

Blgenin Marcus Antoniusun M.. 40-39 yllarnda Anadoludaki

dzenlemelerinde de nemli bir rol oynad anlalmaktadr. Antonius, Caesara

kar Philippi Savana katlan Galatia kral Deiotarosun generali Amyntas ile

Laodikeial (Goncal) Zenonun olu Polemona kral nvan verdi15. Galatia kral

Kastorun M.. 37/36 ylnda lm zerine Antoniusun Anadoludaki bu idari

dzenlemeleri de ksa mrl olmutur. Anadoludaki baml krallklarn

snrlarn yeniden belirleyen Antonius, bu kez en byk pay Amyntasa

vermitir. Bu yeni dzenleme ile Amyntasn krall, kuzeyde asl Galatia,

gneyde Pisidia ve Dou Pamphylia, douda ise Isauria ve Lykaoniay

9 Tekin, 2012: 147. 10 Diodoros XXXI 14; Magie, 1950: 766 vd. dn. 63; Kaya, 2011: 117. 11 Strabon XIII 4.2; Kaya, 2005: 14 vd. 12 Mitford-Andrews, 1980: 1234-1235. 13 Kilikya Eyaletinin kurulu sreci ve snrlar iin bkz. Syme, 1939: 299 vd.; Levick, 1967: 22. 14 Cicero, ad. Att., V 20.1. 15 Marcus Antoniusun baml krallar atamas, Philippi Savandaki hizmetleri yannda Toros

dalarndaki kabilelerin baml kralllar vastasyla kontrol altna almak ve olas Parth istilalarna

kar tampon blge oluturmak gibi nedenleri de bulunmaktayd. Bu konuda bkz. Arslan, 2000:

169; Kaya, 2011: 128.




kapsyordu16. M.. 31 ylnda Actium Savanda taraf deitiren Amyntas, sava

sonras Roma Cumhuriyetinde tek adam olan Octavianus tarafndan eski

topraklarna ek olarak Kilikia Trakheia (Dalk Kilikya) da verilmek suretiyle

dllendirilmitir17. Bylece Yozgattan Manavgata kadar uzanan bir blgeye

egemen olduu anlalan Amyntasn Sidede adna sikke bastrd

bilinmektedir18. Kendisine Octavianus tarafndan bata Pisidia ve Isauria olmak

zere krallk ierisindeki ba edilmesi zor kabilelerin etkisiz hale getirilmesi

grevi verilen19 Amyntas, bir takm baarlar kazandktan sonra Homonadlar

tarafndan pusuya drlerek ldrlmtr20.

Bu ekilde yeniden karklk iinde kalan blge, Octavinaus tarafndan

Provincia Galatia (Galatia Eyaleti) adyla eyalete dntrld (M.. 25)21.

Eyalet, Galatiadan Pamphyliaya kadar ok geni bir sahay iine almaktayd22. O

halde Roma dneminde Dou Phrygia ve Bat Lykaonia ierisinde

deerlendirilen Sarayn ve evresi de bu eyaletin bir parasn oluturmaktayd.

Amyntasn lm zerine yaplan dzenlemeler ve zellikle Augustusun

dalardaki kabilelerle mcadelede yerel bir beylerden faydalanmak yerine, Roma

birlikleri gnderme esasna dayanan uygulamas, elli yl sonra Aziz Pavlusun

dalarda kayda deer bir olayla karlamakszn yolculuk yapabilmesini

salamtr23.

Pax Romana erevesinde Augustusun Romanize olmam blgelerde Roma

dil ve uygarln yaymak ve blgenin gvenliini salamak iin koloniler

kurduu da bilinmektedir24. Augustusun bu politikas, ondan sonra gelen

Tiberius (M.S. 14-37) tarafndan da devam ettirilmitir. Lykaoniada Via Sebaste

zerinde yer alan eski Pappa ehrinin adnn Tiberiopolis olarak deitirilmesi

bunun en ak gstergesidir25. Blgenin evresinde Claudioderbe (Derbe),

Claudiokonium (Konya), Klaudiolaodikeia (Ladik), Claudiocaeseria Mistea ve

16 zsait, 1985: 82, dn. 401. 17 Strabon XIV 5.6. 18 Head, 1911: 747; Atlan, 1975: 575 vd. 19 Syme, 1948: 571. 20 Tacitus, Annales III 48; Cassius Dio LIII 26.3; Strabon XII 6.3; zsait, 1985: 83 vd.; Mitchell, 1993 I: 133

vd. 21 Sherk, 1980: 958. 22 Galatia blgesinin yan sra Phrygia Paroreios, Lykaonia, Pisidia, Isauria, Kilikia Trakheia ve

Pamphyliann bir blmn kapsayan ve snrlar sk sk deimi olan Romann Anadoludaki

bu ilk imparatorluk eyaleti iin bkz. Kaya, 2011: 133 vd. 23 Wallace-Williams, 1999: 98. Paulusun blgedeki yolculuu iin ayrca bkz. Lequenne, 1991: 145 vd.;

Mitchell, 1993 II: 35 vd.; Mutafian, 1988: 212. 24 zsait, 1982: 329-330. 25 zsait, 1985: 97.




Claudioseleukeiann (Bayat) kuruluuyla, Galatiann gneyinin tamam tek bir

idari sisteme balanm ve Toroslardaki Roma hakimiyeti salamlatrlmtr26.

Kappadokia ve Galatia, Vespasianus (M.S. 79-81) tarafndan birletirildii

zaman Lykaonia da bu eyalete katlmt27. M.S. 138-146 yllar arasnda Galatia

Eyaletinin gneyinde Tres Eparkhia adnda yeni bir eyalet kurulduysa da blge,

bu eyalete dahil edilmeyerek Galatia eyaletinin bir paras olarak kald. Zira

Ikonion, Laodikeia Katakekaumene (Ladik) ve Savatra (Yalbayat)nn Galatia

eyaleti kentleri olduklar bilinmektedir28.

M.S. III. Yzyln ortalarndan itibaren Roma mparatorluu Got ve Sasani

istilalar, depremler ve salgnlar yznden byk sarsnt geirmitir29. Bylece

blgenin huzur ve bar ortam, M.S. III. yzyl ortalarndan itibaren yeniden

bozulmutur. Bunda bu tarihten itibaren I. apur ynetiminde iddetini artran

Sasani aknlarnn da pay olmutur. I. apur, M.S. 259 ylnda Karrhai (Harran)

ve Edesa (Urfa) arasnda P. Licinius Valerianusu byk bir bozguna uratarak

Anadoluyu istila etti. apur, bir ok Kilikya ve Kappadokia ehirleriyle birlikte

Lykaoniada Birtha (Barata/Madenehir), Laranda ve Ikonionu ele geirmitir30.

Sasani istilasndan ok etkilenen Laranda ve Ikonion kentleri, ihmal ettikleri kent

tahkimatlarnn ne kadar nemli olduunu bu saldrlar srasnda ac bir ekilde

tecrbe etmilerdir. yle ki kent surlarn yapmak ya da salamlatrmak iin,

kamu binalarn ykmak suretiyle elde ettikleri yap malzemelerini

kullanmlardr31.

Diocletianus zamannda (M.S. 284-305) eyaletlerin ynetiminde baz

deiikliklere gidilmitir. Anadoluda yaplan dzenlemeler erevesinde

Karadaa kadar olan sahalar, bir eyalet haline getirilen Pisidia blgesi ierisine

alnmtr. I. Theodosiustan (M.S. 392-395) sonra Lykaonia, Isauria ve Pamphylia

eyaletlerinde deiiklik olmu ve eyaletin snrlar Trogitis Glnn

gneyinde birlemitir32. Theodosiusun lkesini oullar arasnda

bltrmesiyle btn Anadolu gibi, blge de Dou Roma imparatorluu

ierisinde yer almtr.

26 Mitchell, 1993 I: 78. 27 Ramsay, 1960: 372. 28 Mitchell, 1993 II: 155 dn. 80; Kaya, 2011: 164. 29 zsait, 1985: 101. 30 Mutafian, 1988: 245; Bilgi, 2012: 30. 31 Mitchell, 1989: 311 vd.; Kaya, 2011: 181. 32 zsait, 1985: 101-102.




EPKRAFK KAYNAKLAR IIINDA SARAYN EVRESNDEK

MPARATORLUK MLKLER VE MALKANELER

Sarayn ve evresi, dou-bat dorultusunda uzanan nemli bir ana yol

zerinde olduu iin, Hellenistik dnemden itibaren kentlerin kurulduunu

grmekteyiz. Bu evredeki Phrygia Paroreios yresinde dikkat ekici iki nemli

Hellenistik yerleim merkezinden birisi olan Lysiasn yeri ne yazk ki lokalize

edilememitir33. Seleukoslar tarafndan bu blgede kurulmu ikinci kent

durumunda olan Philomelion ise, Ephesos-Apameia-Ikonion ana yolu zerinde

bulunmasndan dolay daha fazla gelimi ve evresinde yer alan Thymbrion

(Koa), Tyrianion (Ilgn), Leukolithion ve Pelte gibi kk yerleimleri iine alan

blgenin conventus merkezi olmutu34. Ksenophondan anlaldna gre35 sz

konusu yerleimlerden Thymbrion ve Tyrianion, M.. V. yzyl sonlarnda

kalabalk birer kentti. Tyrianion, Roma imparatorluk dneminde Hadrianopolis

adn almt36.

Bu evrede Hellenistik dnemde kurulan ve zellikle epigrafik kaynaklar

sayesinde hakknda dier kentlere gre daha fazla bilgi sahibi olduumuz bir

baka kent de Laodikeia (Ladik)dr. Gnmzde Halc olarak adlandrlan

Ladik, Konyann 40 km kuzeybatsnda ve Sarayn lesinin 7 km gneyinde

yer almaktadr. Hellenistik dnemde Seleukoslar slalesi tarafndan Laodikeia

adyla kurulmu olan kent37, Roma dneminde imparatorluun dou yollar

zerinde bulunan konumuyla daha da nem kazanmt38. Askeri baarlarndan

dolay Stratonikos adndaki bir askeri onurlandrmak zere Laodikeia halk

meclisinin ald karar ieren ve Erken Hellenistik dneme tarihlenen bir

yazttan39 Laodikeiada bir askeri birliin konuland anlalmaktadr. Byk

olaslkla bu blge, Roma dnemi boyunca da askeri nemi devam etmi

olmaldr. Zira T. Drew-Bear, Ge mparatorluk dneminde Lykaonia krsalnda

edebi deer tayan mezar yaztlarndaki art dikkate alarak, blgenin okur-

yazarlk ve dolaysyla kltr seviyesinin ykseliini blgedeki Roma etkisine

balamakta ve bunu da Laodikeia Katakekaumenede konulanm olmas

yksek ihtimal olan, Ge Roma mparatorluu dneminde lanciarii olarak

adlandrlan sekin svari birliinin varlna balamaktadr40.

33 Sevin, 2001: 208. 34 Sevin, 2001: 208. 35 Ksenophon, Anabasis I 2. 13-14. 36 Jones, 1971: 65; Sevin, 2001: 208. 37 Mitchell, 1980: 1066. 38 Bahar, 2009: 117. Kentin erken dnem tarihi iin ayrca bkz. Bahar, 1997: 362-365. 39 Drew-Bear, 2002: 135. 40 Drew-Bear, 2004: 107.




Laodikeia ve yakn evresinde ele geen imparatorluk dnemi yaztlar da

Latin kkenli vatandalarn blgede nemli oranda bir nfusa sahip olduklarn

ve kent ynetiminde etkin olduklarn gstermektedir.

Ladikte emede yap ta olarak kullanlan bir yaztta41, Aelius Naivius

Epagathos adl Latin kkenli bir yurttan Laodikeia kent ynetiminde

agoranomos olarak hizmette bulunduu ve ayn zamanda kendisini onurlandran

Sebaste phylesinin patronu olduu grlmektedir. Ladik yaknlarnda yer alan

Bozuk Kuyunun batsndaki mezarlkta ele geen bir baka yaztta42, byk

olaslkla ayn ahsn imparator azatls olduu ve gymnasium bakanl yapt

da anlalmaktadr. Aelius Naivius Epagathosun sz konusu yaztta yine Latin

kkenli Aelius Tranculus adnda bir baka agoranomos tarafndan

onurlandrldn gryoruz. Aelius Tranculus tarafndan onurlandrlan Aelius

Epagathosun babas Aurelius Traianus byk olaslkla imparator Commodus

veya Marcus Aureliustan birisinin azatls idi43. Epagathosun yukarda sz

edilen Ladik emesindeki yaztta geen Aelius ve Naevius Latin isimleri

annesinin ailesinden gelmi olabilir44. Ladik ve Bozuk Kuyu yaztlar, Aelius

Naivius Epagathosun kentte zengin bir yurtta olarak rol oynadn gsterir.

Ayn zamanda bir imparatorluk azatls olan Aelius Naivius Epagathos,

Laodikeia yaknlarndaki devlet arazilerinde hizmet ederek bu arazileri iletmi

olabilir45.

Sarayn ve evresinde ele geen ve blgenin siyasal, idar ve askeri

durumlar hakknda bilgi veren yaztlar yannda, yaztlarn bazlar da -

gnmzde olduu gibi- Antik dnemlerde de blgenin tarmsal ynden zengin

olduu konusunda fikir vermektedir46. Nitekim Ladik mezarlnda ele geen bir

adak yaztndan Dionysos olu Longus adl bir rahibin, her eyi iiten tanrlara

tarlasndan kaldrd rnlerin kran iin bir adakta bulunduu anlalyor47.

rnn bereketli olmas iin, blgede byle adak talarna rastlanmas, tarmsal

faaliyetlerin nemine iaret eder. te yandan blgenin yakn evresinde Sultan

dalarnn kuzeyinde Gkeyurt (Kempos) Kasabasndaki eme yalanda

41 MAMA I, 22. Yaztn evirisi: Sebaste phylesinin nde gelenleri Aurelius Traianusun olu ve nl bir

ekilde agoranomosluk yapan, kendilerinin patronu ve hayrseveri olan Aelius Naivius Epagathosu

onurlandrdlar. 42 MAMA I, 22a. Yaztn evirisi: Aurelius Traianusun olu, imparatorun azatls, phyle bakanl yapan

ve gymnasium bakan olan Aelius Epagathosu, agoranomos Aelius Tranculus kendi efendisini

(onurlandrd). 43 MAMA I, s. 15. 44 MAMA I, s. 16. 45 MAMA I, 24e baknz. 46 Drew-Bear, 2003: 78. 47 MAMA I, 8a.




bulunan bir stelde zm ve buday kabartmalar bulunmakta olup48, bunlar

bugn olduu gibi Antik ada da blgenin iki nemli tarm rnne iaret

etmelidir.

Nitekim tarmsal adan nemli olduu grlen Sarayn ve evresindeki

araziler, Roma mparatorluk dneminde malikaneler vastasyla iletilmekte idi.

Blgeden ele geen epigrafik kaynaklar, imparatorluk arazileri, malikaneler ve bu

malikanelerin sahipleri hakknda nemli bilgi verirler. Bu malikaneler ve sahip

olduklar araziler, oikonomos (kahya), procurator (kahya), epitropos ve mistheotesler

(kiraclar) tarafndan iletiliyordu.

Sarayn evresinde bu trden yaztlarn49 en fazla grld yer Ladiktir.

Ladikte bir evde kopyalanm yaztl bir stelden50 Aurelius Traianusun bir

malikane sahibi olduu anlalmaktadr. Bu Aurelius Traianus, kendi babas

Aurelius Antonius Traianusu onore etmek iin, bu steli arazisinin idaresini

vermi olduu kahyas (epitropos) Esellius Longius araclyla masrafn kendisi

karlayarak yaptrmtr. Aurelius Traianus ismi, yukarda bir Ladik ve Bozuk

Kuyu yaztnda da gemektedir. Byk olaslkla her yazttaki bu ortak isim,

ayn aileye iaret etmelidir51. O halde bu grevler, ayn slaleler tarafndan ifa

ediliyordu. Bu da aile fertlerinin hepsi bu ii yaptklar ve iftlii iyi tandklar

iin verimi artryordu. Aslnda toprak sisteminde alar boyunca ok fazla bir

deiiklik grlmemitir. Zira byk olaslkla Osmanl toprak sisteminde

topran kullanm hakknn tmar sahibinin oluna braklmasnda52 da ayn

pratik yarar gz nnde bulundurulmu olmal idi.

Laodikeia Katakekaumene iin bilinen bir baka malikane, Ladik

mezarlnda bulunan ve Severus Alexanderin annesi Iulia Mamaea iin adanm

bir ithaf yaztnda53 praedia Quadratiana olarak belgelenir. O dnemde bir

imparator azatls olan Glycerinus adl vatandan kahyaln yapt bu

48 Bahar, 2008: 236. 49 Ladikte bir ou daha nce yaynlanm (MAMA I, 13-53) ve bugn Kltr Parknda yer alan

yaztla

Documents

tarih, kültür, sanat, turizm ve tarım açısından uluslararası sarayönü