1

Tarım, Ormancılık ve Hayvancılık Faaliyetlerinde İş Sağlığı ve Güvenliği

2

Tarım, Ormancılık ve Hayvancılık Faaliyetlerinde;

Meslek Hastalıkları İş kazası riskleri, Zirai ilaçların kullanımında iş sağılığı ve güvenliği, Hayvancılık sektörü ile bire bir çalışmanın getirdiği riskler, Çalışma ortamlarında haşere kontrolü, İçme ve kullanma sularının kontrolü, gıda güvenliğinin sağlanması, Ortak kullanım alanlarının sağlık koşullarına uygunluğu, Atıkların Kontrolü.

3

Tarım; Doğal kaynakları uygun girdilerle birlikte kullanarak yapılan her türlü üretim, yetiştirme, işleme ve pazarlama faaliyetlerini ifade eder.

Tarımsal işletme; Üretim faktörlerini kullanarak; bitkisel ve/veya hayvansal ve/veya su ürünlerinin üretimi için tarımsal faaliyet yapan veya söz konusu tarımsal faaliyete ilave olarak işleme, depolama, muhafaza ve pazarlamaya yönelik faaliyetlerde bulunan işletmeyi

4

• 50'den az işçi çalıştırılan (50 dahil) tarım ve orman işlerinin yapıldığı işyerleri veya işletmelerini,

• Aile ekonomisi sınırları içinde kalan tarımla ilgili her çeşit yapı işlerini,

Madde 4/ b) ve c) fıkraları

4857 Sayılı İş Kanunu’nda

Tarım, Hayvancılık ve Ormancılık iş kolları şu işletmeleri kapsamaz.

5

a) Her çeşit meyveli ve meyvesiz bitkiler, sebze ve tarla ürünleri, yem ve süt bitkilerinin yetiştirilmesi, zararlılarla mücadele, toprak ve su korunmasını.

b) Ormanların korunmasını, c) Her türlü iş ve gelir hayvanlarının (arı, ipek böceği ve benzerleri dahil)

yetiştirilmesi ve bu hayvanların hastalıkları ile mücadelesi,d) 854 sayılı Deniz İş Kanununun hükümleri saklı kalmak kaydıyla, kara ve su

avcılığı ve üreticiliği ile bu yoldan elde edilen ürünlerin saklanması ve taşınmasını.

Madde 111/a, b, c, d fıkraları

4857 Sayılı İş Kanunu’nda

Tarım, Hayvancılık ve Ormancılık alanları şu iş kolları kapsar.

c) Tarım sanatları ile tarım aletleri, makine ve parçalarının yapıldığı atölye ve fabrikalarda görülen işleri, d) Tarım işletmelerinde yapılan yapı işlerini,

Madde 4/ c, d fıkraları

6

Tarım Sektöründe İstatistiki Veriler

Tarımsal Alanlarda Mevcut İş Kazası Riskler ve Meslek Hastalıkları

ABD’de 1999 yılında 14 farklı meslek hastalığının maliyeti konusunda yapılan 14,5 Milyar $’lık bir araştırma sonucunda veriler Kanser hastalığının ilk sırada olduğunu gösterirken, akciğer (solunum hastalıkları) ve astım hastalıkları kanseri peşi sıra izleyen meslek hastalıklarıdır.

7

İstatistiklerle İSG

SEKTÖR 2003 2004 2005 Ortalama Oran (%)

İş KazasıTarım 459 413 334 402 0.5

Diğer 76.209 83.417 73.589 77.738 99.5

Genel 76.668 83.830 73.923 78.140 100

Ölümlü İş Kazası

Tarım 5 3 13 7 0.8Diğer 806 839 1.059 901 99.2

Genel 811 842 1.072 908 100.00

Meslek Hastalığı

Tarım 0 1 1 0.7 0.15Diğer 440 383 518 447 99.85

Genel 440 384 519 448 100.00

ÜNAL H. G., K. YAMAN ve A. GÖK, “Türkiye’de tarımsal iş kazaları ve meslek hastalıklarının maliyeti üzerine bir araştırma”

2003-2005 Yılları SGK verileri ile tarım alanlarında tespiti yapılan iş kazaları ve meslek hastalıkları.

8

Tarım Sektöründe Tehlike Faktörleri;

• Pestisitlerin (Zirai İlaçların) taşınması, depolanması, muhafazası,

• Açık ortamda çalışma,

• Uygun olmayan barınma ve beslenme ortamları,

• Barınma ortamlarında haşereler ile mücadele,• Salgın Hastalıklar.

Tehlikeler

9

Zirai İlaçlar

Zirai İlaç Nedir?

Zirai ilaç; Bir veya birden fazla aktif madde içeren, kullanıma hazır halde satışa sunulmuş, kimyasal veya biyolojik açıdan herhangi bir hedef organizma üzerinde kontrol edici etki gösteren veya hareketini kısıtlayan, zararsız kılan, yok eden aktif maddelerdir.

10

Zirai İlaçlarla Çalışırken

a) Kimyasalın TanımıÜreticinin veya satıcının adı, adresi, telefon, faxı, MSDS’nin hazırladığı tarih ve iş saatleri dışında acil aramalar için telefon numarası.b) İçindeki Tehlikeli Kimyasalların Bileşimiherkesçe bilinen ve kimyasal adları, bileşik içinde kanserojen, teratojen ve mutajenik kimyasallar var ise, söz konusu kimyasal, bileşiğin binde birini (% 0,1) bile oluşturuyorsa listede mutlaka belirtilmelidir.c) Fiziksel ve Kimyasal ÖzellikleriNormal görünüş ve kokusu, buhar basıncı, buhar yoğunluğu vb.d) Yangın ve Patlama BilgileriLEL ve UEL değerleri.e) Sağlık için Yarattığı Tehlike BilgileriKimyasalın vücuda giriş yolları (solunum, deri absorbsiyonu, sindirim, ağız-oral) sağlık üzerinde yarattığı akut ve kronik etkileri, maruziyet belirtileri ve maruziyet sınırı, ürünün kanserojen olup olmadığı, etkilenme durumunda görülen sağlık sorunları ve öneriler ilkyardım/acil tedavi işlemleri.f) Kullanım Sırasında Alınması Gereken ÖnlemlerTemizlik işlemleri, güvenli bir şekilde depolama, kullanma önlemleri ve kaza ile ortama karışması halinde uygulanacak önlemler.g) Kontrol ÖnlemleriSolunum koruyucuları ürüne dayanıklı koruyucu giysi, ayakkabı, eldiven, gözlük vb. belirtilmelidir.

Kullanımından önce oluşturulması gereken MSDS (Malzeme Güvenlik Bilgi Formu) dosyalarında, hazırlama ve kullanma talimatlarında yer alması gereken zirai ilaçlar bilgileri;

11

- İlacın etiketi iyice okunmalıdır.

- İlaç hazırlamadan önce lastik eldiven ve lastik bot, koruyucu elbise özel gözlük ve maske mutlaka kullanılmalıdır.

- İlaç hazırlama işlemi oturma yerleri ile içerisinde gıda maddeleri ve yem bulunan mutfak, samanlık, ahır ve benzeri yerlerde asla yapılmamalıdır.

- Kapalı bir yerde ilaç hazırlama mecburiyeti var ise o yerin iyi havalandırma tertibatının olması gerekir.

- önerilen doza mutlaka uyulmalıdır.

- İlaçlama için uygun alet ve ekipman seçilmelidir.

- İlaçlama esnasında hiçbir şey yenilip içilmemelidir.

- Mümkünse ilaçlama aletindeki ilaç bitinceye kadar uzun süreli ara verilmemelidir.

İlaçlamadan Önce Yapılması GerekenlerZirai İlaçlarla Çalışırken

12

İLAÇLAMA SIRASINDA DİKKAT EDİLECEK HUSUSLAR

- Kullanıcılar zirai ilaçlama konusunda eğitim almış olmalıdır.İlaç hazırlama ve ilaçlama süresince ilacın vücuda değmemesine çok dikkat edilmelidir.

- İlaçlama süresince herhangi bir şey yenilmemeli ve içilmemelidir.

- İlaç vücuda değmiş veya giysilere bulaşmış ise bulaşan kısımlar derhal bol su ve sabunla yıkanmalı, giysiler çıkarılmalıdır.

Zirai İlaçlarla Çalışırken

13

ZİRAİ MÜCADELE İLACININ DEPOLANMASINDA DİKKAT EDİLECEK HUSUSLAR

- İlaçlar tabanı beton iyi havalanan içi kuru olan bir oda veya bölmede depolanmalıdır.

- İlaçlar insanların girip çıkmadığı odalarda ve dolaplarda saklanmalı ve buralar kilitli olmalıdır. Kapısına tehlike işareti taşıyan bir levha konulmalıdır.

- İlaçlar gıda maddeleri, hayvan yemleri ile bir arada olacak şekilde depolanmamalıdır.

- İlaçlar sık sık kontrol edilerek sızıntı ve akıntı var ise koruyucu eldiven ve bot giyerek temizlenmelidir.

Zirai İlaçlarla Çalışırken

14

İLAÇLAMADAN SONRA DİKKAT EDİLECEK HUSUSLAR

- İlaçlama bittikten sonra ilaçlama aleti ve bulaşık kaplar bol deterjanlı su ile temizlenmeli ilaçlı su atıkları gelişi güzel etrafa atılmamalıdır.

- Boş ilaç ambalajları imha edilmeli, başka amaçlar için kullanılmamalıdır.

- İlaçlamadan sonra el ve yüz bol sabunlu su ile temizlenmeli, ilaçlama esnasında kullanılan kıyafetler

diğer elbiselerle birlikte temizlenmemelidir.

Zirai İlaçlarla Çalışırken

15

Bal, bal mumu, polen ,arı sütü elde etmek için arıcılık bütün bölgelerimizde yapılan bir yetiştiricilik türüdür. İzin ve kontrolleri Gıda, Tarım ve Hayvancılık Bakanlığı İl/İlçe Müdürlüklerine bağlıdır.- Arı sokma ve arı hastalıkları risklerine karşılık arıcılık tulumu,

eldiven, arıcı şapkası mutlaka giyilmeli,- Çalışanların sokulma riski için ilk yardım eğitimi verilmeli,

Arıcılık ve İpek Böcekciliğinde Yakın Çalışma Riskleri

İpek böceği yetiştirme ve kozasından ipek elde etme faaliyetidir, dut yaprağı yemek suretiyle beslenir. İzin ve kontrolleri Gıda, Tarım ve Hayvancılık Bakanlığı İl/İlçe Müdürlüklerine bağlıdır.- İpek böceği hastalıklarından korunma amacı ile koza

temizliğinde çalışanların KKD kullanımı sağlanmalı,- Koza yetiştirme odalarının dezenfeksiyonu sırasında

kullanılan kimyasal maddeler konusunda çalışanlar bilgilendirilmelidir.

16

• Açık ortamda çalışma yapan çalışanların uygun dinlenme ve barınma ortamlarının işveren tarafından sağlanması gerekmektedir. Özellikle güneş çarpmalarından

korunma amacı ile çalışanların KKD (şapka güneş koruyucu krem vb.) kullanımı sağlanmalı ve belirli periyotla dönüşümlü olarak dinlenme araları düzenlenmelidir.

• Uygun olmayan barınma ve beslenme ortamlarının iyileştirilmesi, çalışanların işe girişlerinde hazırlanacak sağlık gözetim politikası çerçevesinde sağlanmalıdır. Bu konu özellikle barınma ortamlarında oluşabilecek salgın hastalıklar konusunda ciddi önem arz etmektedir.

• Barınma ortamlarında haşereler (Kene, yılan, akrep vb haşeratlar) ile mücadele konusunda Sağlık Bakanlığı tarafından yetkilendirilmiş kurum ve kişiler ile sağlanmalı ve oluşabilecek kazalar bu şekilde engellenmelidir.

Çalışma Ortamları ve Barınma Alanları

17

Büyükbaş-Küçükbaş Hayvancılığında Yakın Çalışma Riskleri

Bulaşıcı hastalıkların engellenmesi amacı ile çalışanların bilinçlendirilmesi gerekmektedir. Çalışanlara hijyen eğitimi kapsamında etkin el yıkama eğitimi verilecektir.

Hayvanların aşı ve yem kontrolü Gıda, Tarım ve Hayvancılık Bakanlığınca belirlenmiş periyotlarda veteriner hekimlerce kontrol edilmelidir. Normal olmayan görünüm, koku veya davranış olması durumunda temas etmeden ya da aynı ortamda uzun süre kalınmadan yetkili hekime haber verme bilinci sağlanmalıdır.

Hayvanların yanı sıra belirlenen biyolojik risk gruplarına karşı çalışanların da aşılanma takvimi kontrol edilecektir.

18

Hayvanlar ile aynı ortamda bulunulan ortamlarda toz yükü ölçülecektir.

Patojen mikroorganizma ve parazit temasını azaltmak amacı ile çalışanların uygun KKD kullanılması sağlanacaktır. Örneğin; mikrobiyolojik yoğunluğun yüksek olduğu alanlarda toz filtreli maske yerine hava süzen maskeler kullanılmalıdır.

Salgın hastalık konusunda bir diğer önemli nokta ise iş kıyafetlerinin düzenli olarak değiştirilmesi ve sadece bu amaç için ayrılmış çamaşır makinelerinde temizlikleri yapılmalıdır.

Hayvan barınaklarında uygun aydınlatma sağlanarak buna bağlı oluşacak travma riskleri mümkün olduğunca azaltılmalıdır.

Ahırların temizlenmesi, bakımı, hayvan taşınması sırasında oluşabilecek fiziksel travma risklerine karşı (düşme, kırık, yumuşak doku travmaları, kafa travmaları vb.) çalışanlara ilk yardım eğitimi verilmelidir.

Büyükbaş-Küçükbaş Hayvancılığında Yakın Çalışma Riskleri

19

• Kümeslerin kontrolünde yeterli aydınlatma sağlanmalı,

• Toz ölçümleri yapılmalı, toz ve mikrobiyal yükün 1539 kanun sayılı Umumi Hıfzıssıhha Kanunu hükümlerince belirlenmiş koşullara indirgenmesi amacı ile yeterli havalandırma sağlanır.

Kümes Hayvancılığında Yakın Çalışma Riskleri

• Çalışanların sahaya girerken kullanması gereken KKD’ları belirlenmeli ve kullanım takibi yapılır.

• Çalışanların periyodik sağlık kontrolleri mikrobiyolojik başlıklar da dahil olmak üzere takip edilmeli (Hepatit B, Salmonella spp., Lysteria spp. vb.) kontrolleri gerçekleştirilir.

20

İçme ve Kullanma Sularının Kontrolü

Çalışma ve barınma alanlarında kullanılan tüketim amaçlı suların Sağlık Bakanlığı kontrolünde ve 25730 sayılı İnsani Tüketim Amaçlı Sular Hakkında Yönetmelik eklerinde sağlanması gereken fiziksel, kimyasal ve mikrobiyolojik kriterlerin sağlanması işveren yükümlülüğündedir.

Zirai sulama amaçlı su kanalları ile içme suyu kanalları tamamen ayrılmalı ve kullanım sırasında karışmaması amacı ile uyarı levhaları veya renk ayrıştırmaları sağlanmalıdır.

Tüketime sunulacak veya gıda paketlemesi, işlemesi, depolaması gibi faaliyetlerde bulunan tüm işletmelerde kullanılan sular içilebilir nitelikte ve yeterli miktarda olmak zorundadır. (28145 Sayılı Gıda Hijyeni Yönetmeliği)

21

Gıda Güvenliği

Çalışanların barınma ve yiyecek içecek alanlarında tüketilen gıdaların hammaddeleri uygun nem ve ısı koşullarında depolanması sağlanmalıdır.,

Soğukta muhafaza edilmesi gereken gıdalar için 0°C/+4°C, donuk muhafaza edilmesi gereken gıdalar için min. -18°C’lik muhafaza ortamları sağlanmalı.

Çiğ tüketilen meyve ve sebzelerin etkin bir şekilde yıkanması sağlanmalı,

Aynı ortamda işlenen çiğ meyve/sebzeler ile et ve et ürünlerinin aynı tezgahta işlenmemesi için tezgah ayrıştırmasının yapılması ve mutfak personelinin genel gıda hijyeni konusunda eğitilmesi sağlanmalıdır.

Etkin haşere kontrolü sağlanmalı ve kayıt altına alınmalıdır.

«Tavsiye Edilen Tüketim Tarihi» geçmiş ürünlerin tüketilmemesi konusunda gerekli kontrol prosedürleri oluşturulmalı ve çalışanların bu ürünlere erişimi engellenecek şekilde bekletilmeli veya bertaraf edilmelidir.

İşveren Gıda, Tarım ve Hayvancılık Bakanlığı’nın izin ve tesciline sahip olmayan ambalajlı ürünleri çalışanların tüketimine kesinlikle sunmamalıdır.

22

Ortak Kullanım Alanlarının Düzenlenmesi

İşverenin 4857 Sayılı Kanun İşyeri Bina Ve Eklentilerinde Alınacak Sağlık Ve Güvenlik Önlemlerine İlişkin Yönetmelik Ek-1’in 18. Maddede yer alan Soyunma yerleri, duş, tuvalet ve lavabolar hususunda yükümlülükleri şu şekildedir;

• İş elbisesi giyme zorunluluğu olan işçiler için uygun soyunma yerleri sağlanacak, işçilerden soyunma yerleri dışındaki yerlerde üstlerini değiştirmelerine izin verilmeyecektir. Soyunma yerleri kolayca ulaşılabilir ve yeterli kapasitede olacak ve buralarda yeterli sayıda oturma yeri bulunacaktır.

• Soyunma odaları yeterli büyüklükte olacak ve her işçi için çalışma saatleri içinde elbiselerini koyabilecekleri kilitli dolaplar bulunacaktır. Nemli, tozlu, kirli ve benzeri işlerde veya tehlikeli maddelerle çalışılan yerlerde, iş elbiseleri ile harici elbiselerin ayrı yerlerde saklanabilmesi için, elbise dolapları yan yana iki bölmeli olacak veya iki ayrı elbise dolabı verilecektir.

• Kadın ve erkek işçiler için ayrı soyunma yerleri sağlanacaktır.

• Soyunma yeri gerekmeyen işyerlerinde işçilerin elbiselerini koyabilecekleri uygun bir yer sağlanacaktır.

23

Atık Yönetimi

• Çevre ve Ormanlık Bakanlığı kontrolünde 26927 Sayılı Atık Yönetimi Genel Esaslarına İlişkin Yönetmelik kapsamında belirlenen (Ek-4) Atık Listesi’ne göre atık toplama alanı oluşturulmalı ve yine bakanlıkça belirlenen bertaraf yöntemi ile işletme bünyesinden uzaklaştırılmalı,

• Kontamine* atıklar ile iş temasında bulunan çalışanların uygun KKD (eldiven, gözlük, uygun filtreli maske vb. ) kullanmak zorundadır.

*Zararlı mikroorganizma bulaşmış madde

Ulusal «Tehlikeli Atık» İşareti