158 159

Tarım Sektörü

1. MEVCUT DURUM

Ülkemizde tarım sektörünün GSYH içerisindeki payı 1980 yılında yüzde 26,1 iken, 1990’da yüzde 17,5, 2000 yılında 12,2, 2010 yılında yüzde 9,4 olarak gerçekleşmiştir. Tarım sektörünün GSYH içerisindeki payı, 2013 yılında yüzde 9,2, 2014 yılında ise yüzde 8,8 olarak gerçekleşmiştir. Tarım sektörünün GSYH’daki payının giderek düşmesi, sanayi ve hizmet sektörlerinin gelişmesinin göreceli olarak daha hızlı gerçekleşmesinden kaynaklanmaktadır. Tarım sektörü ihracatının toplam ihracat içindeki payı 1996 yılında yüzde 9,3, 2000 yılında yüzde 6, 2010 yılında ise yüzde 4,3 olarak gerçekleşmiştir. 2014 yılında ise sektörün ihracat payı 3,8’dir. Sektörün ithalat içindeki payı ise 1996 yılında yüzde 5 iken 2000 yılında yüzde 3,9 ve 2010 yılında yüzde 3,5 olarak gerçekleşmiştir. 2013 yılında yüzde 3,06 olan ithalat payı, 2014 yılında yaklaşık yarım puan yükselerek yüzde 3,54 olmuştur. 2006 yılından beri pozitif değer görmeyen sektör net ihracatı ise 2013 yılında -2 milyar, 2014 yılında -2,6 milyar dolar olarak gerçekleşmiştir. Tarım sektöründe yaşanan en büyük daralmalar, ekonomik krizin yaşandığı 2001 yılında yüzde -7,9 ve küresel iklim krizinin yaşandığı 2007 yılında yüzde ise -6,7 olarak gerçekleşmiştir. Küresel mali krizin yaşandığı 2008 ve 2009 yıllarında, tarım sektöründe sırasıyla yüzde 4,3 ve 3,6 oranında büyüme görülmüştür. 2011, 2012 ve 2013 yıllarında sırasıyla yüzde 6,1, 3,1 ve 3,5 büyüyen tarım sektöründe, 2014 yılında daralma yaşanmış, büyüme hızı yüzde -1,9 olarak gerçekleşmiştir. TÜİK verilerine göre, Türkiye’de tarımsal istihdamın toplam istihdam içindeki payı 1950’li yıllardan itibaren önemli miktarda düşüş göstermiş, 1955 yılında yüzde 77,4 olan pay, 2000 yılında yüzde 47,8’e düşmüştür. Tarım sektörünün son dönemlerine baktığımızda ise, 2007 yılında yüzde 23,5’e düşen tarımsal istihdamın toplam istihdam içerisindeki payı, 2008 yılı mali krizinin ardından 2009 yılı itibarıyla yüzde 24,7’ye yükselmiştir. 2010 yılı için bu rakam yüzde 25,2, 2011 yılında yüzde 25,5, 2012 yılında yüzde 24,6, 2013 yılında ise yüzde 23,6 olarak gerçekleşmiş ve 2007 yılı seviyesine geri dönmüştür. 2014 yılında önceki yıla göre 2,5 puan azalarak yüzde 21,1 olarak gerçekleşmiştir. Bu azalışın temel nedenleri arasında, tarım sektöründe makinalaşmaya bağlı olarak işgücü talebinin azalması, sanayi ve hizmetler sektörünün işgücü ihtiyacının artması ile kırsalda hızlı nüfus artışı ve ekilebilir toprakların parçalanmasıyla tarım sektöründe geçim imkânlarının daralması yer almaktadır. Tarım sektöründeki çözülme bağlamında, kırdan kente göç edenlerin karşılaşmış oldukları işgücü piyasasına uyum sağlama problemlerini ortadan kaldırmaya yönelik mesleki eğitim ve beceri programları düzenlenerek istihdam edilebilirlikleri artırılmakta, sosyal uyum sorununun çözümüne yönelik danışmanlık hizmetleri verilmektedir. GTHB’nın 2013-2017 Stratejik Planında “İstihdamın Artırılması” şeklindeki gelişme ekseniyle, kırsal alanda yaşam standartlarını yükseltmek ve kırsal kalkınmayı sağlamak, tarım ürünlerinin yerinde değerlendirilmesini ve katma değerinin artırılmasını sağlamak hedeflenmektedir. Onuncu Kalkınma Planında ise sektörün yıllık ortalama büyüme hızının yüzde 3,1 olması, toplam istihdam içerisindeki payının yüzde 21,9’a gerilemesi ve GSYH içerisindeki payının ise yüzde 6,8 olması öngörülmektedir.

1.1. Kadın İstihdamı

TÜİK Şubat 2015 verilerine göre ülkemizde istihdam oranı yüzde 44,4, işsizlik oranı yüzde 11,2, işgücüne katılım oranı ise yüzde 50,1 olarak gerçekleşmiştir. Geçen yılın aynı ayına

Tarım Sektörü

İKİN

Cİ B

ÖLÜ

MSE

KT

ÖR

ST

RA

TEJ

İLER

İ

160 161

göre kadın istihdam oranı ise 0,6 puanlık artışla yüzde 26, kadın işgücüne katılım oranı 0,2 puanlık artışla yüzde 30 düzeyine yükselirken kadın işsizlik oranı 1,7 puanlık artışla yüzde 13,2 seviyesinde gerçekleşmiştir. Tarımsal istihdamın önemli özelliklerinden biri de kadınların işgücüne katılma oranının yüksek olmasıdır. Türkiye’de istihdam edilen kadınlar içerisinde tarım sektörü payı 2014 yılında yüzde 33, 2015 Şubat ayı için ise yüzde 27,9 olarak açıklanmıştır. Tarım sektöründe çalışan kadınların 2013 yılında yüzde 76,8’i, 2014 yılında ise yüzde 80,8’i ücretsiz aile işçisi olarak istihdam edilmiştir. Bu oran 2015 Şubat ayı için ise yüzde 82,9 olarak gerçekleşmiştir. Kadınların işgücü katılma oranının yüksek olduğu tarım sektöründe, kadın girişimciliği desteklenmelidir.

1.2. Çocuk İşçiliği

Tarımda istihdam edilen çocuklar, çalışan çocukların en geniş kitlesini oluşturmaktadır. TÜİK 2006 verilerine göre, toplam çalışan çocukların yüzde 36,6’sı (çalışan erkek çocukların yüzde 28,6’sı, kız çocukların yüzde 53,3’ü) tarım sektöründe çalışmaktadır. 2012 verilerine göre ise, toplam çalışan çocukların yüzde 44,7’si (çalışan erkek çocukların yüzde 38,4’ü, kız çocukların yüzde 58,4’ü) tarım sektöründe çalışmaktadır. Tarım sektörü içinde de özellikle “aile işleri dışında, ücret karşılığı gezici ve geçici tarım işlerinde çalışma” çocuk işçiliğinin en kötü biçimleri arasında tanımlanmış ve öncelikle müdahale edilmesi gereken alan olarak belirlenmiştir. Ülkemizde çocuk işgücünün boyutlarını ortaya koymak amacıyla 2006 ve 2012 yıllarında “Çocuk İşgücü Anketi” yapılmıştır. Anket sonuçlarına göre, ülkemizde 6-17 yaş grubundaki çocukların istihdam oranı yüzde 5,9’dur. 2012 yılı verilerine göre, 6-17 yaş grubundaki ekonomik işlerde faaliyet gösteren çocukların yüzde 41,4’ü “hanehalkı gelirine katkıda bulunmak” amacıyla çalışmakta olduğunu ifade etmiştir. Dünya genelinde çocuk işçiliği yıllar itibarıyla düşüş göstermesine rağmen, ülkemizde iki anket arasında çocuk istihdam oranında düşüş olmaması, çocuk işçiliği konusunda daha ayrıntılı araştırmaların ve politikaların oluşturulmasını gerekli kılmaktadır. Özellikle çalışmak zorunda bırakılan çocukların ailelerinin istihdama erişimini arttırmak, önemli bir sosyal politika konusudur. ÇSGB Çalışma Genel Müdürlüğü tarafından “Çocuk İşçiliğinin Önlenmesi İçin Zamana Bağlı Politika Program Çerçevesi”nin etkin olarak uygulanması, öncelikle en kötü biçimleri olmak üzere çocuk işçiliğinin ortadan kaldırılmasına katkı sağlamak amacıyla “Çocuk İşçiliğinin Önlenmesinde Yerel Kaynakların Etkinleştirilmesi Projesi” yürütülmüştür. Proje kapsamında beş pilot ilde (Adana, Şanlıurfa, Gaziantep, Kocaeli ve Ordu) ÇSGB Çalışma ve İş Kurumu İl Müdürlükleri bünyesinde çocuk işçiliği izleme birimleri oluşturulmuştur. Bu birimler aracılığıyla etkin bir izleme sistemi kurularak ildeki diğer kurum ve kuruluşlarla işbirliği ve koordinasyonu sağlamak suretiyle, çocuk işçiliğini önlemeye yönelik çalışmalar yürütülmektedir. Proje kapsamında 2204 çalışan ve çalışma riski bulunan çocuğa ulaşılmış, 795 aile ile görüşmeler yapılarak 793 çocuk ve aileye rehberlik hizmetleri verilmiştir. Mevsimlik tarımda çocuk işçiliğinin önlenmesi konusunda yürütülen bir başka çalışma ise, ÇSGB ve ILO ile Ordu’da yürütülen Fındık Tarımında Çocuk İşçiliğinin Önlenmesi Projesi’dir. Proje kapsamında fındık üretiminin yapıldığı illerde mevsimlik tarım işçiliğinin yoğun olmasından dolayı ailelerle birlikte gelen çocukların tarladan uzak tutulmasına yönelik çalışmalar yürütülmekte, fındık üretilen illerin çocuk işçiliğiyle mücadele kapasitesini ve toplumsal farkındalığı artırmak amacıyla çalışmalar yapılmakta, hasat sezonlarında valilikler tarafından çocuklara yönelik eğitimi destekleyici etkinlikler düzenlenmektedir. Proje

İKİN

Cİ B

ÖLÜ

MSE

KT

ÖR

ST

RA

TEJ

İLER

İ kapsamında farkındalığı artırmak ve yapılan çalışmaların tanıtımını sağlamak amacıyla 2013-2014 yıllarında “Pikolo: Daha iyi bir geleceğe yürümek” ve “Pikolo II: Bir yaş daha büyümek” isimli iki belgesel film hazırlanmış ve Pikolo II filminin İstanbul gösterimi 05.03.2015 tarihinde gerçekleştirilmiştir. Bahse konu projenin Ordu ilinde elde ettiği başarının diğer mevsimlik tarım işçiliğinin yoğun olarak görüldüğü illere de yaygınlaştırılması için “Fındık Tarımında Mevsimlik Çocuk İşçiliği İle Mücadele Projesi Çok Taraflı Değerlendirme ve Çalışma Grubu Toplantısı” 21-22.05.2015 tarihinde geniş bir katılımcı profili ile İstanbul’da yapılmıştır. Projenin 2015-2017 yılları arasında Ordu, Düzce, Sakarya ve Şanlıurfa illerinde de uygulanmasına karar verilmiştir.

1.3. Kayıt Dışı İstihdam

2015 yılı Ocak verilerine bakıldığında herhangi bir sosyal güvenlik kuruluşuna bağlı olmadan çalışanların oranı yüzde 32,4’dir. Bu oran, tarım sektörü özelinde incelendiğinde yüzde 80,9 iken, tarım dışı sektörlerde yüzde 21,0 olarak gerçekleşmiştir. Kayıt dışı istihdamın içinde tarım sektörünün payı 2010 yılında yüzde 49,7, 2011 yılında yüzde 50,8, 2013 yılında yüzde 53,4 iken, 2014 yılında ise yüzde 49,6’ya düşmüştür. Bu oran 2015 yılı Ocak ayı için yüzde 47,5 olarak açıklanmıştır. Tarımda kayıt dışı istihdama bakıldığında 2010 yılında yüzde 85,4, 2011 yılında yüzde 83,8 ve 2014 yılında ise yüzde 80,9 olduğu görülmektedir. Tarımda kayıt dışı istihdamın içinde kadınların payı ise 2010 yılında yüzde 53,9, 2012 yılında yüzde 54,1, 2013 yılında yüzde 54,3 ve 2014 yılında yüzde 53,1’dir. Önemli bir kısmı kayıt dışı olan tarım sektörünün kayıt altına alınması, sektör büyüklüğünün tespiti ve doğru politikalar üretmek için büyük önem arz etmektedir. Bu bakımdan tarım sektöründe kayıtlı istihdamın önemi ve getirileri hakkında toplumsal farkındalığın geliştirilmesine yönelik çalışmalar ve gerekli mevzuat düzenlemeleri yapılmaktadır.

1.4. Mevsimlik Tarım İşçiliği

Genellikle işleyecek toprağı bulunmayan, yetersiz toprağa sahip olan ya da çeşitli nedenlerle bu toprakları işleyemeyen aileler, tarımsal işgücü talebi yoğun olan yerlere giderek gezici veya geçici olarak çalışmaktadırlar. Mevsimlik gezici tarım işçilerinin zor koşullarda çalıştıkları bilinen bir gerçektir. İşçiler, içinde bulundukları çalışma ve yaşam koşulları ile eğitim düzeyleri ve örgütlenme gibi alanlarda asgari standartları elde edebilecek durumda değildirler. Mevsimlik gezici tarım işçilerinin sosyal güvenlikleri açısından mevcut durumları iyileştirilmesi amacıyla 2011 yılında 5510 sayılı Sosyal Sigortalar ve Genel Sağlık Sigortası Kanunu’nda bir değişiklik yapılarak günlük prime esas kazanç alt sınırının 20 günlük tutarı üzerinden ödeyecekleri primlerinin 30 günlük sağlık ve emeklilik hizmeti olarak değerlendirilmesi sağlanmış, tarımda iş aracılığı sözleşmesi zorunlu hale getirilmiştir. TBMM Genel Kurulunun 11.11.2014 tarihli kararıyla 17 üyeden oluşan “Mevsimlik Tarım İşçilerinin Sorunlarının Araştırılarak Alınması Gereken Önlemlerin Belirlenmesi Amacıyla Kurulan Meclis Araştırması Komisyonu” kurulmuştur. Komisyon, bilgi edinmek üzere akademisyenler, ilgili kamu kurumları ve özel kuruluşlardan yetkililer ile sivil toplum kuruluşlarından temsilciler davet ederek bu kişilerin görüşlerini almış, Şanlıurfa, Adana ve Ordu illerine ziyaretlerde bulunmuş ve 31.03.2015 tarihinde çalışmalarını tamamlamıştır. Çalışmalar neticesinde hazırlanan komisyon raporunda, mevsimlik tarım işçilerinin ulaşım, barınma, eğitim, sağlık, sosyal güvenlik, iş sağlığı ve güvenliği, ücret ve çalışma ilişkileri vb. alanlardaki sorunları incelenerek çözüm önerileri sunulmuştur.

Tarım Sektörü

İKİN

Cİ B

ÖLÜ

MSE

KT

ÖR

ST

RA

TEJ

İLER

İ

162 163

2. EYLEM PLANLARI GÜNCEL DURUMLARI

Politika No ve Adı: 1. Tarım sektöründe istihdam şartları iyileştirilecektir. Tedbir No ve Adı: 1.1 Tarıma yönelik destekler ihtisaslaşmayı ve istihdamı korumayı teşvik edecek biçimde tasarlanacaktır. a) Sorumlu Kurum/Kuruluş: GTHB - Tarım Reformu Genel Müdürlüğü b) İşbirliği Yapılan Kurum/Kuruluşlar: Hazine Müsteşarlığı, Kalkınma Bakanlığı, Maliye Bakanlığı, Sosyal Taraflar c) Süre: Sürekli d) Sorumlu Kurum/Kuruluşun Çalışmaları: 18.02.2014 tarih ve 28917 sayılı Resmî Gazete’de yayımlanarak yürürlüğe giren Tarımsal Üretim Kayıt Sistemi Yönetmeliği ile küçük veya büyük tüm tarımsal işletmeler kayıt altına alınmaya başlanmıştır. Ayrıca Tarımsal Üretim Kayıt Sistemi bilgi sistemleri GTHB bilgi sistemi ile hal veri tabanına entegre edilmiş olup, konu ile ilgili çalışmalar devam etmektedir. e) Tamamlanma Durumu: Devam ediyor.

Tedbir No ve Adı: 1.2 Sektördeki işgücünün kalitesinin artırılması ve verimli üretimin gerçekleşmesi açısından tarım sektöründeki meslekler tanımlanacak ve bu mesleklerde mesleki standartların belirlenmesine yönelik hedefler ortaya konulacaktır. a) Sorumlu Kurum/Kuruluş: MYK b) İşbirliği Yapılan Kurum/Kuruluşlar: GTHB, Meslek Kuruluşları, Üniversiteler c) Süre: Sürekli d) Sorumlu Kurum/Kuruluşun Çalışmaları: Türkiye Ziraat Odaları Birliği tarafından 22.07.2014 tarihinde tarım, avcılık ve balıkçılık sektöründe 10 meslek standardının hazırlanmasını kapsayan işbirliği protokolü yapılmıştır. Söz konusu protokol kapsamındaki 2 meslek standardının çalışmalarına başlanmıştır. Ocak-Şubat 2015 döneminde üzerinde çalışılan meslek standartları sebze yetiştiricisi (Seviye 4) ve meyve yetiştiricisidir (Seviye 4). Taslak meslek standartları ilgili tarafların görüşüne sunulacaktır. e) Tamamlanma Durumu: Devam ediyor.

İKİN

Cİ B

ÖLÜ

MSE

KT

ÖR

ST

RA

TEJ

İLER

İ Tedbir No ve Adı: 1.3 Tarım sektöründe kriz yaşanması halinde kısa çalışma ödeneği başvurusu öncelikle değerlendirilecektir. a) Sorumlu Kurum/Kuruluş: İŞKUR - İstihdam Hizmetleri Dairesi Başkanlığı b) İşbirliği Yapılan Kurum/Kuruluşlar: ÇSGB c) Süre: Sürekli d) Sorumlu Kurum/Kuruluşun Çalışmaları: 2011 yılında 6111 sayılı Kanun ile yapılan düzenleme ile genel ekonomik kriz ve zorlayıcı neden sonucu uygulanan kısa çalışma ödeneğinin kapsamı genişletilerek bölgesel ve sektörel kriz dönemlerinde de uygulanması sağlanmıştır. Tarım sektöründe de sorun yaşanması halinde Yönetim Kurulumuz tarafından bu husus ivedilikle değerlendirilecektir. e) Tamamlanma Durumu: Devam ediyor.

Tedbir No ve Adı: 1.4 Tarım sektörü çalışanlarına yönelik olarak girişimcilik ve özellikle kadın girişimciliği desteklenecektir. a) Sorumlu Kurum/Kuruluş: GTHB - Eğitim, Yayım ve Yayınlar Dairesi Başkanlığı b) İşbirliği Yapılan Kurum/Kuruluşlar: ÇSGB, ASPB, İŞKUR, KOSGEB, Orman ve Su İşleri Bakanlığı, Meslek Kuruluşları c) Süre: Sürekli d) Sorumlu Kurum/Kuruluşun Çalışmaları: Tarımda Kadın Girişimciliğinin Güçlendirilmesi Programı ile, 8 ilde (Balıkesir, Çankırı, Gaziantep, Kırklareli, Konya, Malatya, Muğla, Zonguldak) kadın çiftçilere İŞKUR ve/veya KOSGEB işbirliği ile istihdama yönelik sertifikalı girişimcilik eğitimleri verilmektedir. Bu çalışmanın amacı, kırsal kesimde yaşayan kadınların iş hayatına katılmasına ve emeğinin karşılığını ücret olarak almasına imkan sağlamak, çok önemli yeteneklere ve niteliklere sahip kadın çiftçilerin içlerindeki girişimcilik ruhunu hayata geçirmektir. Bu program kapsamında Balıkesir ilinde 43, Muğla ilinde 50, Çankırı ilinde 51, Gaziantep ilinde 44, Kırklareli ilinde 79, Konya ilinde 51, Malatya ilinde 48 ve Zonguldak ilinde 41 kadın çiftçi olmak üzere toplamda 407 kadın çiftçi eğitim almıştır. e) Tamamlanma Durumu: Devam ediyor.

Tarım Sektörü

İKİN

Cİ B

ÖLÜ

MSE

KT

ÖR

ST

RA

TEJ

İLER

İ

164 165

Tedbir No ve Adı: 1.5 Tarım sektöründe bilinçli üreticilerin artırılması ve modern üretim yöntemlerinin çiftçiler tarafından benimsenmesi amacıyla İŞKUR tarafından mesleki eğitim programları düzenlenecektir. a) Sorumlu Kurum/Kuruluş: İŞKUR - Aktif İşgücü Hizmetleri Dairesi Başkanlığı b) İşbirliği Yapılan Kurum/Kuruluşlar: GTHB, MEB, Tarımsal Üretici Örgütleri, Üniversiteler, Meslek Kuruluşları c) Süre: Sürekli d) Sorumlu Kurum/Kuruluşun Çalışmaları: Tarım sektöründe bilinçli üreticilerin artırılması ve modern üretim yöntemlerinin çiftçiler tarafından benimsenmesi amacıyla İŞKUR ile GTHB arasında yapılan protokol kapsamında 2015 yılının ilk altı ayında 8726 kişi mesleki eğitim kurslarına katılmıştır. e) Tamamlanma Durumu: Devam ediyor.

Tedbir No ve Adı: 1.6 Tarımda istihdam edilenlerin, özellikle kadınların sosyal güvenlik kapsamına girmeleri kolaylaştırılacaktır. a) Sorumlu Kurum/Kuruluş: SGK - Sigorta Primleri Genel Müdürlüğü b) İşbirliği Yapılan Kurum/Kuruluşlar: ÇSGB, GTHB, Maliye Bakanlığı c) Süre: Sürekli e) Sorumlu Kurum/Kuruluşun Çalışmaları: Tarımda kendi adına çalışan kadınların sigorta kapsamına alınmaları için “aile reisi” olma şartı kaldırılmıştır. Tarımsal faaliyetinden dolayı üretmiş olduğu ürünü satmaları halinde, taraflarından Kurum adına kesinti yapılan kadın sigortalılarımıza da tarımsal tevkifatın yapıldığı tarihi takip eden aybaşı itibarıyla sigortalı olma imkânı tanınmıştır. f) Tamamlanma Durumu: Devam ediyor.

Tedbir No ve Adı: 1.7 Özel sektör yatırımları teşvik edilecek, kredi imkânları artırılacaktır. a) Sorumlu Kurum/Kuruluş: GTHB, Ekonomi Bakanlığı b) İşbirliği Yapılan Kurum/Kuruluşlar: Maliye Bakanlığı, Tarımsal Üretici Örgütleri, Hazine Müsteşarlığı, Tarım Kredi Kooperatifleri

İKİN

Cİ B

ÖLÜ

MSE

KT

ÖR

ST

RA

TEJ

İLER

İ c) Süre: Sürekli d) Sorumlu Kurum/Kuruluşun Çalışmaları: Gerçek kişi ve kooperatiflerin, Ziraat Bankası ve Tarım Kredi Kooperatiflerinden sübvansiyonlu kredi kullanmaları sağlanacaktır. Kırsal alanda ekonomik ve sosyal gelişmeyi sağlamak için, gerçek ve tüzel kişilerin ekonomik faaliyetlere yönelik yatırımlarının ve istihdamı korumayı desteklenmesi ile ilgili çalışmalar yürütülecektir. Bu nedenle özel sektör (bireysel ve tüzel kişilikler) yatırımlarını teşvik için, yatırımların yüzde 50’sine kadar hibe yoluyla destek verilir. Diğer yüzde 50 oranındaki tutarı, yatırım sahipleri kendi kaynaklarından temin etmek şeklinde teşvik edilmektedir. Afyonkarahisar, Ağrı, Amasya, Ankara, Aydın, Balıkesir, Burdur, Bursa, Çanakkale, Çankırı, Çorum, Denizli, Diyarbakır, Elazığ, Erzincan, Erzurum, Giresun, Hatay, Isparta, Mersin, Kars, Kastamonu, Konya, Kütahya, Malatya, Manisa, Kahramanmaraş, Mardin, Muş, Nevşehir, Ordu, Samsun, Sivas, Tokat, Trabzon, Şanlıurfa, Uşak, Van, Yozgat, Aksaray, Karaman, Ardahan illerinde yaş meyve sebze tasnif, paketleme ve depolama yatırımları hariç bitkisel ürünlerin işlenmesi, paketlenmesi ve depolanması, hayvansal ürünlerin işlenmesi, paketlenmesi ve depolanması konusunda sadece ham derinin işlenmesi, soğuk hava deposu, çelik silo, hayvansal orjinli gübre işlenmesi, paketlenmesi ve depolanması, alternatif enerji kullanan yeni sera, alternatif enerji üretim tesisleri konularında yapılacak yatırımlar için başvurular kabul edilme aşamasındadır. Adana, Adıyaman, Antalya, Artvin, Bilecik, Bingöl, Bitlis, Bolu, Edirne, Eskişehir, Gaziantep, Gümüşhane, Hakkari, İstanbul, İzmir, Kayseri, Kırklareli, Kırşehir, Kocaeli, Muğla, Niğde, Rize, Sakarya, Siirt, Sinop, Tekirdağ, Tunceli, Zonguldak, Bayburt, Kırıkkale, Batman, Şırnak, Bartın, Iğdır, Yalova, Karabük, Kilis, Osmaniye ve Düzce illerinde ise; bitkisel ürünlerin işlenmesi, paketlenmesi ve depolanması, hayvansal ürünlerin işlenmesi, paketlenmesi ve depolanması, su ürünlerinin işlenmesi, paketlenmesi ve depolanması, soğuk hava deposu, çelik silo, hayvansal orjinli gübre işlenmesi, paketlenmesi ve depolanması, alternatif enerji kullanan yeni sera, alternatif enerji üretim tesisleri, tarımsal üretime yönelik modern sabit yatırımlar için başvurular kabul edilme aşamasındadır. e) Tamamlanma Durumu: Devam ediyor.

Tedbir No ve Adı: 1.8 Tarıma Dayalı İhtisas Organize Sanayi Bölgeleri kurulacak, tarım sanayi entegrasyonu desteklenecek ve geliştirilecektir. a) Sorumlu Kurum/Kuruluş: GTHB - Tarım Reformu Genel Müdürlüğü b) İşbirliği Yapılan Kurum/Kuruluşlar: BSTB, KOSGEB, Meslek Kuruluşları c) Süre: Sürekli d) Sorumlu Kurum/Kuruluşun Çalışmaları: Tarıma dayalı ihtisas organize sanayi bölgelerinden 12 ilde (Diyarbakır, Amasya, Ankara, Şanlıurfa, Eskişehir, Kars, Yalova, Denizli, Gaziantep, Elazığ, Karaman, Hatay) proje yürütülmekte olup, 7 ilde (Ardahan, Kütahya, Şanlıurfa, Kütahya, Aydın, Afyonkarahisar, Samsun, Ağrı, Afyonkarahisar, Malatya, Sivas) ise projeler başvuru aşamasındadır. e) Tamamlanma Durumu: Devam ediyor.

İKİN

Cİ B

ÖLÜ

MSE

KT

ÖR

ST

RA

TEJ

İLER

İ

Tarım Sektörü

166 167

Tedbir No ve Adı: 1.9 Tarımsal alandaki gelişmeler ve istihdam olanakları konusunda görüşü alınmak ve bu alanda yapılabilecek faaliyetleri belirlemek üzere Tarım İl Müdürlüklerinin yılda en az bir kez İİMEK toplantılarına katılımı sağlanacaktır. a) Sorumlu Kurum/Kuruluş: İŞKUR - İstihdam Hizmetleri Dairesi Başkanlığı b) İşbirliği Yapılan Kurum/Kuruluşlar: BSTB, KOSGEB, Meslek Kuruluşları c) Süre: Sürekli d) Sorumlu Kurum/Kuruluşun Çalışmaları: 20.06.2014 tarih ve 22270 sayılı yazı ile illere talimat gönderilmiştir. İİMEK 2015 yılı Faaliyet Raporunda konu ile ilgili değerlendirme yapılacaktır. Ayrıca, 2015 yılında yapılacak toplantılarda alınacak kararlar İŞKUR tarafından takip edilerek, İzleme ve Değerlendirme Kurulu ile bir sonraki toplantıda paylaşılacaktır. e) Tamamlanma Durumu: Devam ediyor.

Tedbir No ve Adı: 1.10 Tarımsal işletmelere İŞKUR hizmetleri tanıtılacak ve bu işletmelerin İŞKUR hizmetlerinden yararlanmaları sağlanacaktır. a) Sorumlu Kurum/Kuruluş: İŞKUR - İş ve Meslek Danışmanlığı Dairesi Başkanlığı b) İşbirliği Yapılan Kurum/Kuruluşlar: GTHB c) Süre: Sürekli d) Sorumlu Kurum/Kuruluşun Çalışmaları: Tarım, ormancılık ve balıkçılık alanında faaliyet gösteren işyerlerine 2014 yılı Ocak-Aralık döneminde 3.594 ziyaret gerçekleştirilmiş, Kurum hizmetleriyle ilgili bilgilendirme yapılmıştır. 2015 yılı Ocak-Nisan döneminde ise, bu alandaki 1.663 işletmeye ziyaret gerçekleştirilerek danışmanlık hizmeti sunulmuştur. e) Tamamlanma Durumu: Devam ediyor.

İKİN

Cİ B

ÖLÜ

MSE

KT

ÖR

ST

RA

TEJ

İLER

İ Politika No ve Adı: 2. Tarım sektöründeki işgücünün eğitim ve vasıf düzeyi yükseltilecek, uyum yeteneği artırılacaktır. Tedbir No ve Adı: 2.1 Sektörde ücretli olarak çalışan işçiler temel mesleki eğitim ve beceri eğitimlerinden geçirilecektir. a) Sorumlu Kurum/Kuruluş: GTHB - Eğitim ve Yayım Daire Başkanlığı b) İşbirliği Yapılan Kurum/Kuruluşlar: İŞKUR, MEB c) Süre: Sürekli e) Sorumlu Kurum/Kuruluşun Çalışmaları: Tarımsal Nüfus Gençleşiyor Projesi kapsamında 65 kursta 1.354 çiftçi eğitilmiştir. Sürü Yönetimi Elemanı Benim Projesi kapsamında 142 kursta 3.770 çiftçi eğitilmiştir. Tarımda Kadın Girişimciliğini Güçlendirme Programı kapsamında 8 kursta 407 kadın çiftçi eğitilmiştir. El Sanatları Projeleri kapsamında 7 kursta 137 kursiyer eğitilmiştir. f) Tamamlanma Durumu: Devam ediyor.

Tedbir No ve Adı: 2.2 Sektörde kendi hesabına çalışanlara yönelik mesleki eğitim programları ve girişimcilik eğitimleri düzenlenecektir. a) Sorumlu Kurum/Kuruluş: İŞKUR - Aktif İşgücü Hizmetleri Dairesi Başkanlığı b) İşbirliği Yapılan Kurum/Kuruluşlar: MEB, KOSGEB, Tarımsal Üretici Örgütleri c) Süre: Sürekli d) Sorumlu Kurum/Kuruluşun Çalışmaları: Kurumca kendi işini kurmak isteyenlere yönelik girişimcilik eğitim programları ve meslek edinmek isteyenlere yönelik mesleki eğitim kursları düzenlenmektedir. 2015 Ocak ve Şubat aylarında 72 girişimcilik eğitim programı düzenlenmiş olup, söz konusu eğitimlere 1.912 kişi katılmıştır. Tarım sektöründe İŞKUR ile GTHB arasında yapılan protokol kapsamında 2015 yılının ilk altı ayında 8.726 kişi mesleki eğitim kurslarına katılmıştır.

e) Tamamlanma Durumu: Devam ediyor.

Tarım Sektörü

İKİN

Cİ B

ÖLÜ

MSE

KT

ÖR

ST

RA

TEJ

İLER

İ

168 169

Tedbir No ve Adı: 2.3 Tarımdan kopan işgücünün aynı bölgede geçiş yapması öngörülen sektörler ve meslekler belirlenerek bu kişilere yönelik sertifikalı eğitim programları uygulanacaktır. a) Sorumlu Kurum/Kuruluş: İŞKUR - İşgücü Piyasası ve İstatistik Dairesi Başkanlığı, Aktif İşgücü Hizmetleri Dairesi Başkanlığı, İş ve Meslek Danışmanlığı Dairesi Başkanlığı b) İşbirliği Yapılan Kurum/Kuruluşlar: GTHB, MEB, Meslek Kuruluşları c) Süre: Sürekli d) Sorumlu Kurum/Kuruluşun Çalışmaları: İŞKUR aracılığı ile, kişilerin kendilerine uygun mesleki eğitim kurslarına ve diğer aktif işgücü programlarına yönelmelerini sağlamak amacıyla, kişiler bilgilendirilerek danışmanlık hizmeti verilmektedir. İŞKUR İşgücü Piyasası ve İstatistik Dairesi Başkanlığı tarafından 16 Mart-30 Nisan tarihleri arasında Türkiye genelinde işgücü piyasasındaki açık iş durumu, açık işte istenilen beceriler, temininde güçlük çekilen meslekler gibi bilgilerin il bazında ve sektörel bazda ortaya konacağı İşgücü Piyasası Araştırması yapılacaktır. Ayrıca, Daire kapsamında, Türkiye genelinde çeyrek dönemler periyodunda, senede dört defa işgücü piyasasındaki açık iş durumunu gözlemlemek için “Açık İş Çalışması” yapılmaya başlanmıştır. İş ve Meslek Danışmanlığı Dairesi Başkanlığı tarafından ise kişilerin kendilerine uygun mesleki eğitim kurslarına ve diğer aktif işgücü programlarına yönelmelerini sağlamak amacıyla kişiler bilgilendirilerek danışmanlık hizmeti verilmektedir. e) Tamamlanma Durumu: Devam ediyor.

Tedbir No ve Adı: 2.4 Toplum yararına çalışma programlarında tarım sektöründen kopan işgücüne öncelik verilecektir. a) Sorumlu Kurum/Kuruluş: İŞKUR - İstihdam Hizmetleri Dairesi Başkanlığı b) İşbirliği Yapılan Kurum/Kuruluşlar: ÇSGB, Sosyal Taraflar c) Süre: Sürekli e) Sorumlu Kurum/Kuruluşun Çalışmaları: TYP’nin hedefi işsizliğin yoğun olduğu dönemlerde veya yerlerde doğrudan veya yüklenici eli ile, toplum yararına bir iş ya da hizmetin gerçekleştirilmesi yoluyla özellikle istihdamında zorluk çekilen işsizlerin çalışma alışkanlık ve disiplininden uzaklaşmalarını engelleyerek işgücü piyasasına uyumlarını gerçekleştirmek ve bunlara geçici gelir desteği sağlamaktır. TYP’nin hedefine yönelik olarak dezavantajlı gruplara (kadınlar, 35 yaş üstü bireyler, engelliler, eski hükümlüler, terörle mücadelede malul sayılmayacak şekilde yaralananlar) öncelik verilmektedir. Tarım sektöründe oluşacak çözülme nedeniyle sektörden kopan işgücünün de TYP’lerden öncelikli olarak yararlanmalarını sağlamak amacıyla çalışmalar yapılacaktır. Bu sayede, tarım sektöründe oluşacak çözülmenin istihdam üzerindeki olumsuz etkileri bertaraf edilmeye çalışılacaktır. f) Tamamlanma Durumu: Devam ediyor.

İKİN

Cİ B

ÖLÜ

MSE

KT

ÖR

ST

RA

TEJ

İLER

İ Tedbir No ve Adı: 2.5 Kırdan kente göçle birlikte işgücü piyasasında yaşanan uyum problemini ortadan kaldırmaya yönelik programlara yer verilerek, göç edenlerin istihdam edilebilirliklerini ve sosyal uyumlarını artırmaya yönelik eğitim ve danışmanlık hizmetleri verilecektir. a) Sorumlu Kurum/Kuruluş: İŞKUR - İş ve Meslek Danışmanlığı Dairesi Başkanlığı, Aktif İşgücü Hizmetleri Dairesi Başkanlığı, İstihdam Hizmetleri Dairesi Başkanlığı b) İşbirliği Yapılan Kurum/Kuruluşlar: ASPB, İçişleri Bakanlığı, MEB c) Süre: Sürekli d) Sorumlu Kurum/Kuruluşun Çalışmaları: Kişilerin kendilerine uygun mesleklere/işlere yönelmelerini, iş arama becerilerine sahip olmalarını sağlamak amacıyla iş ve meslek danışmanlığı hizmeti verilmektedir. Kırdan kente göç edenlerle ilgili sayısal verilerin temini için İçişleri Bakanlığı ve ASPB ile yazışma yapılmış olup, veriler temin edilince bu gruplara özgü çalışmalar yapılabilecektir. e) Tamamlanma Durumu: Devam ediyor.

Politika No ve Adı: 3. Tarım sektöründe kayıtlı istihdamın geliştirilmesi sağlanacaktır. Tedbir No ve Adı: 3.1 Sektörde yüksek düzeyde seyreden kayıt dışı istihdamı ortadan kaldırmaya yönelik düzenlemeler yapılacaktır. a) Sorumlu Kurum/Kuruluş: SGK - Kayıt Dışı İstihdamla Mücadele Daire Başkanlığı b) İşbirliği Yapılan Kurum/Kuruluşlar: ÇSGB, GTHB, Maliye Bakanlığı c) Süre: 2016 d) Sorumlu Kurum/Kuruluşun Çalışmaları: AB tarafından desteklenen KİT-UP II Projesi kapsamında 2015 yılından itibaren bölgesel analizler yapılacaktır. Bu analizlerden bir tanesi ise tarım sektördeki kayıt dışılığa ilişkin durum tespitini yapmaya yöneliktir. Yine aynı proje kapsamında akademisyenler, ilgili kurum ve kuruluşlar ve toplumun ilgili kesimlerinden oluşan Akademik Danışma Kurulu kurulacaktır. Bu kurul, tarım sektöründe kayıt dışılığın nedenleri ve çözüm önerilerine ilişkin rapor hazırlayacaktır. Bölgesel analiz ve hazırlanacak raporla tarım sektörüne yönelik önlemler alınacaktır. Proje kapsamında kaydedilen gelişmeler, İzleme ve Değerlendirme Kurulu’nun bir sonraki toplantısında paylaşılacaktır. e) Tamamlanma Durumu: Devam ediyor.

Tarım Sektörü

İKİN

Cİ B

ÖLÜ

MSE

KT

ÖR

ST

RA

TEJ

İLER

İ

170 171

Tedbir No ve Adı: 3.2 Kayıtlı istihdamı geliştirmeye yönelik bilinç artırma çalışmaları gerçekleştirilecektir. a) Sorumlu Kurum/Kuruluş: SGK - Sigorta Primleri Genel Müdürlüğü b) İşbirliği Yapılan Kurum/Kuruluşlar: ÇSGB, GTHB, Meslek Kuruluşları, Tarımsal Üretici Örgütleri c) Süre: Sürekli d) Sorumlu Kurum/Kuruluşun Çalışmaları: Tarım işçileri için 2014 yılının Kasım ve Aralık aylarında Türkiye Ziraat Odaları Birliği ile sekiz ilde bilgilendirme faaliyeti gerçekleştirilmiştir. 02.03.2015 tarihinde inşaat ve tarım sektörü ile profesyonel meslek gruplarında ücret yönünden eksik bildirim nedeniyle ortaya çıkan kayıt dışılık konularında TİSK, TÜRK-İŞ, ILO, sanayi odaları, inşaat sektörü temsilcileri ile Kurumumuz tesmsilcileri ve akademisyenlerin katılımıyla Ankara Limak Otel’de bir toplantı yapılmıştır. Toplantıda kayıt dışılığın en yaygın olduğu tarım sektörü çalışma grubundan, tarım sektöründe kayıt dışılığın boyutu, kayıt dışılığın nedenleri ve kayıt dışı istihdamı önlemeye yönelik tedbirler boyutunda sunumlar yapılmış ve çalışma ekipleri kurulmuştur. 08-10.05.2015 tarihleri arasında Kapadokya Perissia Hotel’de Akademik Danışma Kurulu’nun ikinci çalıştayı gerçekleştirilmiştir. Çalıştayın ilk oturumu, Prof. Dr. Serdar Sayan’ın proje bileşenlerine ilişkin tamamlanmış ve planlanan faaliyetler konusundaki sunumu ile başlamıştır. SGK Sigorta Primleri Genel Müdürü Ahmet Açıkgöz’ün de Akademik Danışma Kurulu’ndan beklentilerini dile getirdiği çalıştayda Tarım Sektörü Çalışma Grubu Takım Lideri Prof. Dr. Haluk Levent “Tarım Sektöründe Kayıt Dışılık” başlıklarında sunumlarını gerçekleştirmişlerdir. Ayrıca, AB tarafından desteklenen KİT-UP II Projesi kapsamında 30 farklı ilde, tarımsal faaliyetin yoğun olduğu bölgelerdeki muhtarlara ve imamlara yönelik bilgilendirme faaliyetleri yıl içerisinde yapılacak olup, bu faaliyetlerde tarım sektörüne yönelik bilgilendirici materyaller (afiş, broşür) dağıtılacaktır. Bu kapsamda, 2015 yılı Mart ayında başlayan bu çalışmalar devam etmektedir. Proje kapsamında kaydedilen gelişmeler İzleme ve Değerlendirme Kurulu’nun bir sonraki toplantısında da paylaşılacaktır. e) Tamamlanma Durumu: Devam ediyor.

İKİN

Cİ B

ÖLÜ

MSE

KT

ÖR

ST

RA

TEJ

İLER

İ Politika No ve Adı: 4. Tarım sektöründe çocuk işçiliği önlenecektir. Tedbir No ve Adı: 4.1 Kırsal alanda çocuk ve gençlere karşılıksız burs ve kredi imkânları sağlanarak veya şartlı nakit transferinden yararlanma şartları kolaylaştırılarak eğitimde kalmaları teşvik edilecektir. a) Sorumlu Kurum/Kuruluş: MEB - Mesleki ve Teknik Eğitim Genel Müdürlüğü b) İşbirliği Yapılan Kurum/Kuruluşlar: Maliye Bakanlığı, ASPB, İçişleri Bakanlığı, Gençlik ve Spor Bakanlığı c) Süre: Sürekli d) Sorumlu Kurum/Kuruluşun Çalışmaları: MEB tarafından, ihtiyacı olan öğrenci çocuk ve gençler için düzenlenen parasız yatılılık ve bursluluk sınavları devam etmektedir. Söz konusu sınav 13.06.2015 tarihinde gerçekleştirilecektir. Ayrıca, 7–18 yaş arasında ilköğretim ve ortaöğretime giden çocuğu olan annelere çocukların okula devam etmesi şartıyla yapılan yardımlarda çocuk başına, ilköğretime gidiyorsa erkek öğrenci için aylık 30 TL, kız çocuk için aylık 35 TL, ortaöğretime gidiyorsa erkek öğrenci için aylık 45 TL, kız öğrenci için aylık 55 TL olarak ödenmektedir. e) Tamamlanma Durumu: Devam ediyor.

Tedbir No ve Adı: 4.2 Özellikle mevsimlik gezici tarım işçilerinin çocuklarının eğitim sisteminde kalmasını teşvik edici özel düzenlemeler yapılacaktır. a) Sorumlu Kurum/Kuruluş: MEB - Mesleki ve Teknik Eğitim Genel Müdürlüğü b) İşbirliği Yapılan Kurum/Kuruluşlar: ASPB, ÇSGB, İçişleri Bakanlığı c) Süre: Sürekli e) Sorumlu Kurum/Kuruluşun Çalışmaları: MEB’nın 2011/25 sayılı Genelgesi ile; • Mevsimlik gezici tarım işçilerinin zorunlu eğitim çağındaki çocuklarının öncelikle kendi bölgelerindeki yatılı ilköğretim bölge okullarına yerleştirilmeleri sağlanması, • Yatılı öğrenci olarak yerleştirilme imkânı bulunmayan bölgelerdeki mevsimlik gezici tarım işçi çocukları, göç ettikleri yerlerde taşımalı ilköğretim uygulamasından yararlandırılması, • Zamanında okula kayıt yaptıramamış veya öğrenimlerine bir süre ara vermiş çocuklardan durumu uygun olanlar Yetiştirici Sınıf Öğretim Programından faydalandırılması, • Özel eğitim ihtiyacı bulunan çocukların eğitim haklarından faydalandırılması için Rehberlik Araştırma Merkezi Müdürlükleri tarafından gerekli çalışmaların yürütülmesi,

Tarım Sektörü

İKİN

Cİ B

ÖLÜ

MSE

KT

ÖR

ST

RA

TEJ

İLER

İ

172 173

• Ekonomik durumu yetersiz olan ailelerin çocuklarının şartlı eğitim yardımı ile diğer eğitim yardımlarından faydalandırılması, • Yönetici, rehber öğretmen, gönüllü veli ile katkıda bulunacak diğer kurum ve kuruluşların personelinden oluşturulacak ekipler tarafından halk eğitim merkezleri bünyesinde; eğitimin önemi, eğitime erişim, eğitim hakkından faydalanma gibi konular ile okuma yazma birinci ve ikinci Kademe okuma yazma kursları, mevsimlik gezici tarım işçilerine ve toplum liderlerine bilgilendirme çalışmaları yapılacak, ayrıca yaşam boyu eğitim felsefesinden hareketle yaygın eğitim ihtiyacı olanlar tespit edilerek eğitim ihtiyaçları karşılanması, • Mevsimlik ve gezici tarım işçilerinin göç ettikleri yerlerde bulunan halk eğitim merkezi müdürlüklerince, ailelere yönelik sosyal faaliyetler yapılacak, öncelikli tarım alanları olmak üzere meslek edindirme kursları düzenlenecek, toplumsal gelişime destek bakımından aile içi ve bireysel eğitim-danışmanlık hizmetleri verilmesi, İl/İlçe Sosyal Yardımlaşma ve Dayanışma Vakıfları tarafından, mevsimlik ve gezici tarım işçilerinin maddi ihtiyaçları karşılanması, çocuklarının okul kıyafetleri, kırtasiye vb. gereksinimleri giderilmesi, Mevsimlik gezici tarım işçisi olarak çalışan ailelerin çocuklarının izlenebilmesi için e-okııl sistemi öğrenci genel bilgileri ekranında oluşturulacak bölüme okul yönetimince öğrenci bilgileri düzenli olarak sisteme işlenmesi, • Mevsimlik gezici tarım işçisi çocuklarına yönelik yürütülen çalışmalar altışar aylık dönemler (haziran-aralık) halinde raporlanarak Bakanlığımıza gönderilmesi talimatları verilmiştir. f) Tamamlanma Durumu: Devam ediyor.

Politika No ve Adı: 5. Mevsimlik tarım işçilerinin çalışma ve yaşam şartları iyileştirilecektir. Tedbir No ve Adı: 5.1 İŞKUR tarafından mevsimlik gezici tarım işçilerine mesleki ve beceri eğitim programları uygulanarak hedef illere yerleşme imkânları geliştirilecektir. a) Sorumlu Kurum/Kuruluş: İŞKUR - Aktif İşgücü Hizmetleri Dairesi Başkanlığı, İşgücü Piyasası ve İstatistik Dairesi Başkanlığı, İş ve Meslek Danışmanlığı Dairesi Başkanlığı b) İşbirliği Yapılan Kurum/Kuruluşlar: ASPB, ÇSGB, KOSGEB, Meslek Kuruluşları c) Süre: Sürekli e) Sorumlu Kurum/Kuruluşun Çalışmaları: Mevsimlik gezici tarım işçilerinin geçici olarak ikamet ettikleri hedef illerde, sürekli istihdama erişim imkânlarını geliştirmek üzere, yerel işgücü talepleri dikkate alınarak eğitim programları uygulanacaktır. Böylece mesleki nitelikleri geliştirilen, anılan grupların, zorunlu olarak sürekli göç etmesi gerekliliği ortadan kaldırılacak, tarım sektöründeki dönüşüme uygun olarak farklı sektörlerde istihdam edilmeleri sağlanacaktır. f) Tamamlanma Durumu: Devam ediyor.

İKİN

Cİ B

ÖLÜ

MSE

KT

ÖR

ST

RA

TEJ

İLER

İ

Tekstil ve Hazır Giyim Sektörü