TCVN XXX:2013 đường thủy nội địa – TCVN XXX:2013 thay thế …tcqc.viwa.gov.vn/File/13.pdf · 2015-08-10 · TCVN XXX:2013 - 4 - Công trình chỉnh trị luồngđường

Lời nói đầu

TCVN XXX:2013 Công trình chỉnh trị luồng đường thủy nội địa – Tiêu chuẩn thiết kế

do Cục Đường thủy nội địa Việt Nam biên soạn, Bộ Giao thông vận tải đề nghị, Tổng cục

Tiêu chuẩn Đo lường chất lượng thẩm định, Bộ Khoa học và công nghệ công bố.

TCVN XXX:2013 thay thế Tiêu chuẩn ngành số 22TCN 241-98 Công trình chỉnh trị

luồng chạy tàu sông - Tiêu chuẩn thiết kế.

TCVN XXX:2013

- 2 -

Mục lục

1 Phạm vi áp dụng ................................................................................................. 4

2 Tài liệu viện dẫn ................................................................................................. 4

3 Thuật ngữ, ký hiệu và định nghĩa ..................................................................... 4

4 Số liệu cơ bản ..................................................................................................... 9

4.1 Quy định chung.............................................................................................. 9

4.2 Số liệu địa hình .............................................................................................. 9

4.3 Số liệu khí tượng thuỷ hải văn ..................................................................... 10

4.4 Tài liệu địa chất ............................................................................................ 11

4.5 Các số liệu khác .......................................................................................... 11

4.6. Giai đoạn chuẩn bị đầu tư ............................................................................ 12

5 Quy hoạch chỉnh trị .......................................................................................... 13

5.1 Nguyên tắc chung ........................................................................................ 13

5.2 Các tiêu chuẩn chỉnh trị ............................................................................... 14

5.3 Nguyên tắc chỉnh trị ..................................................................................... 14

5.4 Mực nước tuyến chỉnh trị ............................................................................. 15

6 Chỉnh trị các ghềnh cạn ................................................................................... 18

6.1 Nguyên tắc chung ........................................................................................ 18

6.2 Ghềnh cát, sỏi cạn ...................................................................................... 18

6.3 Các ghềnh bùn cạn ...................................................................................... 22

6.4 Các ghềnh đá cạn ........................................................................................ 23

6.5 Các yêu cầu đối với bố trí mặt bằng công trình chỉnh trị .............................. 23

7 Chỉnh trị các ghềnh chảy xiết, nguy hiểm ....................................................... 25

7.1 Nguyên tắc chung ........................................................................................ 25

7.2 Các ghềnh đá gốc ........................................................................................ 26

7.3 Các ghềnh tại cửa suối ................................................................................ 29

7.4 Các ghềnh đá lở/đất trượt ........................................................................... 30

7.5 Các ghềnh sỏi cuội ....................................................................................... 31

7.6 Đá ngầm nguy hiểm cho giao thông ............................................................. 31

7.7 Đoạn cong nguy hiểm ................................................................................. 31

7.8 Các thác ghềnh nước xoáy nguy hiểm ........................................................ 32

7.9 Các thác ghềnh nước chảy trên vỉa đá ngầm nguy hiểm ............................ 32

TCVN XXX:2013

- 3 -

8 Chỉnh trị luồng tàu vùng cửa sông chịu ảnh hưởng thuỷ triều ............................. 33

8.1 Nguyên tắc chung ........................................................................................ 33

8.2 Bãi cạn cửa sông ......................................................................................... 35

8.3 Bãi cạn bên trong cửa sông ........................................................................ 35

8.4 Thiết kế tuyến chỉnh trị và tuyến luồng nạo vét ............................................ 36

9 Thiết kế công trình chỉnh trị luồng ĐTNĐ ....................................................... 37

9.1 Chỉ dẫn chung .............................................................................................. 37

9.2 Mỏ hàn khối đặc ............................................................................................. 37

9.3 Mỏ hàn chảy xuyên ...................................................................................... 43

9.4 Kè ốp bờ ...................................................................................................... 44

9.5 Kè đinh ......................................................................................................... 50

9.6 Kè hướng dòng ............................................................................................ 50

9.7 Đập khoá khối đặc........................................................................................ 53

9.8 Đập khoá chảy xuyên ................................................................................... 56

9.9 Kè phân lưu .................................................................................................. 57

9.10 Tuyến nạo vét ................................................................................................ 60

9.11 Cắt sông ......................................................................................................... 61

9.12 Hệ thống công trình hoàn lưu ........................................................................ 64

9.13 Kết cấu bảo vệ chân công trình - Mảng mềm, khối bù xói ............................. 65

10 Tính toán thuỷ lực cho công trình chỉnh trị luồng ĐTNĐ .............................. 67

10.1 Nguyên tắc chung ........................................................................................ 67

10.2 Tính toán đường mặt nước dọc sông .......................................................... 67

10.3 Tính toán thuỷ lực cho đoạn sông chia hai nhánh ........................................ 71

10.4 Tính toán sự phân bố lưu tốc do chỉnh trị..................................................... 73

10.5 Tính toán dòng chảy và sóng ....................................................................... 75

10.6 Tính toán xói cục bộ gần công trình chỉnh trị ................................................ 78

10.7 Dự báo diễn biến lòng dẫn sau khi có công trình chỉnh trị ............................ 80

10.8 Tính toán thuỷ lực cắt sông .......................................................................... 81

11 Phụ lục. ............................................................................................................. 88

TCVN XXX:2013

- 4 -

Công trình chỉnh trị luồng đường thủy nội địa – Tiêu chuẩn thiết kế

Standard of River training works design for inland waterway navigation

1 Phạm vi áp dụng

1.1. Tiêu chuẩn này được áp dụng cho việc quy hoạch, quản lý và thiết kế các công trình

chỉnh trị luồng đường thuỷ nội địa của Việt Nam.

1.2. Tiêu chuẩn này không bắt buộc đối với các công trình không nhằm mục đích phục vụ

giao thông thuỷ nội địa.

2 Tài liệu viện dẫn

- Tiêu chuẩn ngành số 22TCN 241-98 Công trình chỉnh trị luồng chạy tàu sông - Tiêu chuẩn thiết kế.

- Tiêu chuẩn ngành số 22 TCN - 326 - 04 về phân cấp kỹ thuật cảng thủy nội địa, tiêu chuẩn bến thủy nội địa.

- Tiêu chuẩn TCVN 5664:2009 phân cấp kỹ thuật đường thủy nội địa.

3 Thuật ngữ, ký hiệu và định nghĩa

3.1. Thuật ngữ và định nghĩa

- Đê bao:

Đê bao là công trình bố trí bao bọc các bãi bồi, bãi bên, bãi giữa để tôn cao và ổn định bãi.

- Kè chắn (kè mỏ hàn):

Kè chắn là công trình được bố trí theo phương ngang dòng chảy có gốc nối tiếp với bờ, đầu

vươn ra phía luồng. Trục kè chắn thường tạo với hướng dòng chảy một góc khoảng 45o -

135o. Kè chắn được dùng để thu hẹp mặt cắt ướt của đoạn sông, điều chỉnh và đẩy trục

động lực dòng chảy ra phía xa bờ, xói sâu lòng sông phía ngoài kè, gây bồi lắng bùn cát

giữa các kè chắn, hình thành đường bờ mới. Kè chắn chia thành 2 loại: mỏ hàn khối đặc và

mỏ hàn chảy xuyên.

- KÌ má hµn khèi ®Æc cã kÕt cÊu bª t«ng, gç, s¾t, astphalt hoÆc ®Êt/®¸ ®æ.

- Má hµn ch¶y xuyªn cã kÕt cÊu lµm b»ng cäc.

- Kè hướng dòng:

Kè hướng dòng là công trình có trục dọc tạo với hướng dòng chảy một góc 0o-45o hoặc

1350 - 1800 và trên mặt bằng có thể có dạng thẳng hoặc cong. Kè hướng dòng dïng ®Ó thu

TCVN XXX:2013

- 5 -

hẹp dòng chảy, dẫn dòng chảy nối tiếp êm thuận từ thượng lưu xuống hạ lưu hoặc ngược

lại.

- Kè khoá (đập khoá):

Kè khoá là công trình được bố trí chắn ngang toàn bộ chiều rộng lòng lạch phụ (nhánh

không chạy tàu) trên đoạn sông phân nhánh hoặc nhánh sông cũ trong trường hợp cắt cong.

Kè khoá được dùng để ngăn một phần lưu lượng dòng chảy trong trường hợp kè khoá ngập

hoặc toàn bộ lưu lượng dòng chảy trong trường hợp kè khoá không ngập để tăng cường lưu

lượng dòng chảy cho nhánh chính hoặc kênh dẫn (nhánh chạy tàu).

- Kè dọc (đê dọc):

Đê dọc là công trình được bố trí song song hoặc lệch với hướng dòng chảy một góc nhỏ

nhằm hạn chế chiều rộng của mặt cắt ướt và triệt tiêu bớt dòng chảy ngang tại đoạn sông bố

trí kè.

- Kè gia cố bờ (kÌ èp bê):

Kè gia cố bờ là công trình có nhiệm vụ bảo vệ bờ sông khỏi bị dòng chảy, sóng phá hoại.

Kè gia cố được chia làm hai loại chủ yếu là kè lát mái và kè chắn bảo vệ bờ.

Kè lát mái là công trình có sử dụng vật liệu, cấu kiện phủ trực tiếp lên mái bờ sông nhằm

tăng cường ổn định bờ sông dưới sự tác động của dòng chảy, sóng với mục tiêu góp phần

ổn định luồng vận tải trên cơ sở ổn định đoạn sông.

Kè chắn bảo vệ bờ là loại công trình nhằm hướng dòng chảy ra xa bờ tạo ra dọc bờ một khu

vực có vận tốc dòng chảy nhỏ để tránh hiện tượng xói lở bờ sông cần bảo vệ.

- Kè chảy xuyên:

Kè chảy xuyên là kè chắn được thiết kế cho phép nước chảy qua thân kè, có chức năng làm

giảm tốc độ dòng nước tại khu vực đặt kè để tạo ra sự bồi lắng và chống xói lở lòng sông,

bờ sông.

- Kênh đào:

Kênh đào là luồng nhân tạo được tạo thành do nạo vét để thoả mãn cho yêu cầu chạy tàu

qua bãi cạn hoặc đoạn kênh cắt cong kết hợp dẫn dòng chảy để tăng cường khả năng xói

sâu, mở rộng lòng kênh phục vụ cho ý đồ thiết kế cắt cong hoặc đảm bảo giao thông thuỷ.

- Mực nước chỉnh trị:

Mực nước chỉnh trị là mực nước dùng để xác định một số kích thước cơ bản của công trình

chỉnh trị với chức năng tương ứng, như xác định cao trình đỉnh kè, cao trình đập khóa, v.v..

3.2 Ký hiÖu

Ký hiÖu Đ¬n vÞ Gi¶i thÝch ký hiÖu

K m2/s M«®un lu lîng trung b×nh cña ®o¹n tÝnh to¸n

u m/s Tèc ®é dßng ch¶y ë chiÒu s©u trung b×nh;

-

HÖ sè thu hÑp diÖn tÝch mÆt c¾t ngang s«ng

TCVN XXX:2013

- 6 -

®é Gãc gi÷a ®êng ®i cña tµu vµ híng dßng ch¶y

®é Gãc nghiªng cña kÌ má hµn

- HÖ sè ch¶y ngËp liªn quan tíi hn/h0

- HÖ sè co hÑp ngang, ®îc x¸c ®Þnh b»ng thùc nghiÖm hay lÊy çc sè liÖu ®o

®¹c trong ®iÒu kiÖn t¬ng tù hoÆc lÊy = 0,80;

- HÖ sè lu tèc, ®îc x¸c ®Þnh b»ng thùc nghiÖm hay lÊy theo çc sè liÖu ®o ®¹c

trong çc ®iÒu kiÖn t¬ng tù, hoÆc lÊy = 0,85;

®é HÖ sè, ®îc x¸c ®Þnh theo sè liÖu kh¶o s¸t hiÖn trêng. Trong trêng hîp

kh«ng cã sè liÖu kh¶o s¸t, lÊy trong kho¶ng 1,2-1,3.

2 ,1

-

HÖ sè hiÖu chØnh ®éng n¨ng t¹i çc mÆt c¾t ngang thîng/ h¹ lu cña ®o¹n

®îc tÝnh to¸n t¬ng øng;

L

m

ChiÒu dµi gi÷a çc mÆt c¾t ngang thîng h¹ lu (m);

s ®é Gãc nghØ cña vËt liÖu cã thÓ lÊy gÇn ®óng b»ng gãc ma s¸t trong

Z

m

Chªnh lÖch mùc níc thîng h¹ lu ®Ëp ng¨n níc

∆H0 m §é t¨ng chiÒu s©u trung b×nh ®èi víi tuyÕn ®êng thñy néi ®Þa tÝnh to¸n sau khi

t¹o lßng dßng ch¶y (m)

∆hn m ChiÒu s©u trung b×nh t¹o lßng dßng ch¶y trªn ®¸y s«ng (m);

∆Z0 m Chªnh lÖch mùc níc cña tuyÕn ®êng thñy néi ®Þa tÝnh to¸n tríc khi t¹o lßng

dßng ch¶y (m);

∆Z1 m TrÞ sè h¹ thÊp mùc níc cña mÆt c¾t ngang thîng lu sau khi t¹o lßng dßng

ch¶y (m);

A - HÖ sè ®Æc trng ®èi víi mÆt c¾t ngang lßng s«ng

A2 , A1 m2 Çc diÖn tÝch níc mÆt c¾t ngang thîng vµ h¹ lu (m2) t¬ng øng, cã thÓ lÊy

mÆt c¾t chuyÓn níc cùc tiÓu thîng lu lµm A2

B ChiÒu réng mÆt níc cña mÆt c¾t ngang tÝnh to¸n (m);

B m ChiÒu réng tuyÕn chØnh trÞ

B (-) HÖ sè t¸c ®éng qua l¹i gi÷a sãng – kÕt cÊu, phô thuéc chñ yÕu vµo ®é nh¸m

vµ ®é rçng cña vËt liÖu lµm líp b¶o vÖ

B2 ChiÒu réng mÆt níc thÝch hîp víi lu lîng tÝnh to¸n Q t¹i vÞ trÝ ®· ®îc hoµn

thµnh (m);

Bch m chiÒu réng trung b×nh lßng dÉn

bd m ChiÒu réng ®¸y cña mÆt c¾t ngang th©n ®Ëp

bi m chiÒu réng d¶i ®êng dßng thø i

bn m ChiÒu réng mÆt c¾t ngang n¬i cã cïng cao tr×nh nh mùc níc h¹ lu ®Ëp

Bn m ChiÒu réng s«ng lóc ban ®Çu

bn m ChiÒu réng t¹o lßng dßng ch¶y

C m1/2/s HÖ sè Chezy

cs - hÖ sè kinh nghiÖm vÒ ®Æc tÝnh luång

D

m3

D m ChiÒu dµi so le cña

Dn

m

kÝch thíc ®Æc trung cña líp phñ (lµ ®êng kÝnh cña khèi phñ m¸i hoÆc chiÒu

dµy ®èi víi çc tÊm)

TCVN XXX:2013

- 7 -

Dn

m

kÝch thíc ®Æc trung cña líp phñ (lµ ®êng kÝnh cña khèi phñ m¸i hoÆc chiÒu

dµy ®èi víi çc tÊm)

G m/s2 gia tèc träng trường

H m ChiÒu s©u níc trung b×nh trong ph¹m vi cña B (m);

h0 m ChiÒu s©u níc trung b×nh cña tuyÕn ®êng thñy néi ®Þa tÝnh to¸n tríc t¹o

lßng dßng ch¶y (m);

h2 m ChiÒu s©u níc trung b×nh thiÕt kÕ cña mÆt c¾t ngang yªu cÇu t¹i mùc níc

chØnh trÞ

hf m Tæn thÊt do m¸t s¸t, cã thÓ tÝnh theo c«ng thøc sau:

hi

m

ChiÒu s©u níc cña bã dßng ch¶y thø i

hl m Tæn thÊt cét níc côc bé (m) ®îc tÝnh nh sau:

hn

m

Chªnh lÖch gi÷a cao tr×nh ®Ønh ®Ëp vµ mùc níc b×nh thêng phÝa h¹ lu cña

®Ëp ng¨n dßng trong ®iÒu kiÖn lu lîng tÝnh to¸n

Ho m Cét níc trªn ®Ønh ®Ëp ng¨n dßng phÝa thîng lu

h0’ m ChiÒu s©u níc ®¸y tròng s«ng so víi cao ®é b·i phßng lò

Hs m ChiÒu cao sãng cã nghÜa

I - Đé dèc däc ®êng mùc níc t¬ng øng víi lu lîng t¹o lòng

J - §é dèc mÆt níc t¬ng øng víi lu lîng chØnh trÞ

K - HÖ sè khÊu trõ tèc ®é tµu

K m/s HÖ sè thÊm

Kh - HÖ sè chiÒu s©u, phô thuéc vµo d¹ng ph©n bè lu tèc theo ph¬ng ®øng vµ

chiÒu s©u níc víi tû sè chiÒu cao t¬ng øng

Ks - HÖ sè ®é dèc bê b×nh thêngbá qua ®é dèc däc cña bê hoÆc cña c«ng tr×nh

KT - HÖ sè ch¶y rèi

La m kh¶ng çch theo ph¬ng däc t¬ng øng víi chiÒu réng luång B do tµu vît

sang

Lb m Kho¶ng çch an toµn gi÷a ®u«i tµu vµ mám låi h¹ lu

LG m chiÒu dµi hiÖu qu¶ cña kÌ (theo ph¬ng vu«ng gãc víi ®êng bê)

ls m chiÒu dµi hè xãi theo ph¬ng vu«ng gãc víi ®êng tim kÌ

M Sè çc bã dßng ch¶y

m1 - HÖ sè m·i thîng lu ®Ëp

m2 - HÖ sè m¸i h¹ lu ®Ëp

N - §é nh¸m lßng s«ng (hÖ sè Maning)

ni - HÖ sè nh¸m cña bã dßng ch¶y thø i

nn - HÖ sè nh¸m trong ph¹m vi t¹o lßng dßng ch¶y

np - HÖ sè nh¸m cña lßng s«ng lóc ban ®Çu

Q m3/s Lu lîng chØnh trÞ

Q m3/s Lu lîng thÊm cña ®Ëp ng¨n dßng

Qbf m3/s Lu lîng t¹o lßng

qi m3/s/m Lu lîng ®¬n vÞ cña bã dßng ch¶y thø i

R m B¸n kÝnh cong chØnh trÞ

Tm s Chu kú sãng trung b×nh

To N Lùc ®Èy øng víi tèc ®é tµu trong níc tÜnh (N)

U m/s Tèc ®é tµu trong níc tÜnh

V m/s Lu tèc trung b×nh trªn mÆt c¾t ngang t¹i ®Çu th¸c ghÒnh

TCVN XXX:2013

- 8 -

V2 , V1 m/s Lu tèc trung b×nh t¹i çc mÆt c¾t ngang thîng/ h¹ lu cña ®o¹n ®îc tÝnh

to¸n t¬ng øng

Vi m/s Lu tèc trung b×nh cña bã dßng ch¶y thø i

Vmax m/s Lu tèc mÆt níc cùc ®¹i trªn mÆt c¾t ngang t¹i ®Çu th¸c ghÒnh

Vo m/s Lu tèc ®Õn (m/s).

W N Träng t¶i d·n níc toµn phÇn cña tµu hay tµu kÐo sµ lan (N)

Xn m Chu vi ít cña lßng dßng ch¶y ®îc t¹o

Xp m Chu vi ít cña lßng s«ng lóc ban ®Çu

ys,0 m ChiÒu x©u xãi lín nhÊt tÝnh tõ ®¸y tròng s«ng

Z2, Z1 m Mùc níc t¹i çc mÆt c¾t ngang thîng/h¹ lu cña ®o¹n tÝnh to¸n t¬ng øng

Β (o) gãc ph©n lu

ΔL m Kho¶ng an toµn (nhá nhÊt 10m)

Δm - Tû träng t¬ng ®èi cña vËt liÖu ch×m díi níc

Θ (o) Gãc t¸c dông cña dßng ch¶y, hîp bëi ®êng dßng vµ ®êng bê

λw (m) chiÒu dµi nghØ

Φsc (-) HÖ sè æn ®Þnh cho dßng ch¶y

Φsw (-) HÖ sè æn ®Þnh tÝnh cho t¶i träng sãng

Ψcr (-) Th«ng sè øng suÊt c¾t tíi h¹n

Ψu (-) HÖ sè n©ng cÊp æn ®Þnh riªng cña hÖ thèng víi gãc m¸i dèc chuÈn cña bê

(o) Gãc m¸i dèc cña bê hoÆc cña c«ng tr×nh

Z (-) HÖ sè kÓ ®Õn ¶nh hëng cña m¸i dèc

TCVN XXX:2013

- 9 -

4 Sè liÖu c¬ b¶n

4.1 Quy ®Þnh chung

4.1.1 §Ó triÓn khai thiÕt kÕ chØnh trÞ luång ch¹y tμ u trªn đường thủy nội địa cÇn chuÈn bÞ ®Çy

®ñ çc sè liÖu c¬ b¶n ®Ó phï hîp víi çc néi dung vμ yªu cÇu cña ®å ¸n ë tõng giai ®o¹n

thiÕt kÕ cô thÓ vμ phï hîp víi çc quy ®Þnh vÒ qu¶n lý x©y dùng c¬ b¶n cña Nhμ n− íc. ViÖc

®iÒu tra, thu thËp sè liÖu nªn ®− îc triÓn khai lμ m nhiÒu b− íc vμ çc sè liÖu thu thËp b− íc

tr− íc cÇn ph¶i tho¶ m·n yªu cÇu sö dông ®− îc cho çc b− íc sau ®ã. Çc sè liÖu c¬ b¶n

phôc vô cho thiÕt kÕ giai ®o¹n sau cÇn ®iÒu tra thu thËp chi tiÕt h¬n trªn c¬ së cña çc tμ i

liÖu cã s½n ®−îc thu thËp trong giai ®o¹n tr− íc ®ã.

4.1.2 Çc sè liÖu vÒ ®iÒu kiÖn tù nhiªn vμ t×nh h×nh tuyến đường thủy nội địa nghiªn cøu cÇn

thiÕt cho thiÕt kÕ c«ng tr×nh chØnh trÞ luång ch¹y tμ u trªn tuyến bao gåm:

- Tμ i liÖu vÒ ®Þa h×nh lßng s«ng, kªnh r¹ch, hå, b·i, bê;

- Tμ i liÖu vÒ thuû v¨n trªn ®o¹n tuyÕn ®êng thñy néi ®Þa nghiªn cøu;

- Tμ i liÖu vÒ khÝ t− îng trong khu vùc cã ®o¹n, tuyÕn ®êng thñy néi ®Þa ®i qua;

- Tμ i liÖu vÒ ®Þa chÊt vμ ®Þa chÊt thñy v¨n;

- Tμ i liÖu vÒ diÔn biÕn lÞch sö cña tuyÕn ®êng thñy néi ®Þa;

- Çc tμ i liÖu kh¸c cã liªn quan ®Õn b¶o vÖ m«i tr− êng;

4.1.3 Çc tμ i liÖu cã liªn quan ®Õn vËn t¶i thuû néi ®Þa trªn tuyÕn ®êng thñy néi ®Þa cÇn

thiÕt cho thiÕt kÕ bao gåm:

- Çc th«ng sè kÝch th− íc tμ u thuyÒn, ®éi tμ u, ®oμ n tμ u thiÕt kÕ qua l¹i trªn ®o¹n luång hiÖn

t¹i còng nh− trong t− ¬ng lai;

- Çc th«ng sè kü thuËt cña çc bÕn c¶ng n»m trong ®o¹n luång s«ng yªu cÇu chØnh trÞ;

- Çc th«ng sè kü thuËt cña çc c«ng tr×nh lÊy n− íc, tiªu n− íc vμ çc c«ng tr×nh phßng

chèng lò lôt, b¶o vÖ ®ª ®iÒu trong ph¹m vi ®o¹n luång s«ng nghiªn cøu;

- Çc sè liÖu kh¸c cã liªn quan ®Õn dù ¸n nh− çc th«ng tin vÒ hÖ thèng cÊp n− íc, tiªu

n− íc, phßng lò, c«ng tr×nh qua s«ng... vμ çc dù ¸n kh¸c cã liªn quan ®Õn viÖc khai th¸c

tæng hîp tuyÕn ®êng thñy néi ®Þa.

- Çc tμ i liÖu vÒ ch− íng ng¹i vËt trªn ®o¹n luång ®êng thñy néi ®Þa, çc c«ng tr×nh chØnh trÞ,

b¶o vÖ bê s«ng ®· x©y dùng;

4.1.4 ViÖc tiÕn hμ nh ®iÒu tra kh¶o s¸t, thu thËp sè liÖu c¬ b¶n ph¶i tu©n thñ çc tiªu chuÈn,

quy tr×nh vμ quy ph¹m vÒ quan tr¾c çc yÕu tè khÝ t− îng, kh¶o s¸t thñy v¨n, ®Þa h×nh vμ ®Þa

chÊt t− ¬ng øng ngoμ i nh÷ng ®iÒu kho¶n quy ®Þnh ®− îc gi¶i thÝch trong tiªu chuÈn nμ y.

4.1.5 Khi thiÕt kÕ çc c«ng tr×nh chØnh trÞ luång ch¹y tμ u trªn s«ng thuéc çc ®o¹n luång

cÊp 5, cÊp 6, çc néi dung kh¶o s¸t, thu thËp sè liÖu c¬ b¶n phôc vô cho thiÕt kÕ cã thÓ ®− îc

®¬n gi¶n ho¸ mét çch thÝch hîp tuú thuéc vμ o t×nh h×nh cô thÓ vμ cã luËn cø x¸c ®¸ng.

4.2 Sè liÖu vÒ ®Þa h×nh

4.2.1 HÖ to¹ ®é ®o lËp b×nh ®å ®Þa h×nh lßng s«ng, b·i s«ng phôc vô thiÕt kÕ c«ng tr×nh

chØnh trÞ luång ch¹y tμ u trªn s«ng cÇn ph¶i dïng hÖ to¹ ®é Quèc gia. HÖ cao ®é cña b×nh ®å

TCVN XXX:2013

- 10 -

®Þa h×nh ph¶i dïng hÖ cao ®é Nhμ n− íc hoÆc çc hÖ cao ®é H¶i ®å nh− ng ph¶i x¸c ®Þnh

®− îc mèi quan hÖ víi hÖ cao ®é cña çc tr¹m thñy/ h¶i v¨n l©n cËn trong khu vùc nghiªn

cøu sÏ ®− îc sö dông. CÇn dïng mét hÖ to¹ ®é vμ ®é cao thèng nhÊt cho cïng mét khu vùc

kh¶o s¸t trong çc lÇn kh¶o s¸t kh¸c nhau.

4.2.2 VÞ trÝ cña çc tr¹m quan tr¾c møc n− íc trong thêi gian kh¶o s¸t vμ ®− êng mÐp n− íc

tøc thêi däc s«ng cÇn ®−îc thÓ hiÖn trªn b×nh ®å kh¶o s¸t.

4.2.3 Ph¹m vi ®o ®¹c lËp b¶n ®å ®Þa h×nh theo chiÒu däc s«ng ph¶i bao phñ ®− îc toμ n bé

tuyÕn ®êng thñy néi ®Þa dù kiÕn chØnh trÞ vμ kÐo dμ i tèi thiÓu vÒ phÝa th− îng/ h¹ l− u ®Õn

gi÷a çc vùc s©u æn ®Þnh ë th− îng/ h¹ l− u tuyÕn ®êng thñy néi ®Þa nghiªn cøu. Hai bªn bê

ph¶i kh¶o s¸t ®Õn khu vùc cã cao ®é ngang møc n− íc lò b×nh th− êng hoÆc ®Õn çc ®ª

phßng lò hai bªn bê trong tr− êng hîp cã ®ª. Ph¹m vi kh¶o s¸t ®Þa h×nh çc th¸c ghÒnh ch¶y

xiÕt, th¸c ghÒnh nguy hiÓm ®èi víi vËn t¶i thuû néi ®Þa cÇn ph¶i më réng vμ bao phñ ®− îc

çc ®o¹n th¸c ghÒnh, çc ®o¹n th− îng/ h¹ l− u chÞu ¶nh h− ëng trùc tiÕp cña chóng khi tiÕn

hμ nh c¶i t¹o.

4.2.4 §èi víi çc tuyÕn ®êng thñy néi ®Þa nghiªn cøu chØnh trÞ cã qu¸ tr×nh båi xãi x¶y ra

m¹nh mÏ cÇn ph¶i t¨ng sè lÇn kh¶o s¸t tèi thiÓu lμ ba lÇn vμ o çc mïa n− íc kiÖt, n− íc

trung tr− íc vμ sau mïa lò.

4.3 Sè liÖu vÒ khÝ t− îng thñy v¨n

4.3.1 Ngoμ i viÖc thu thËp sè liÖu thuû v¨n tõ çc tr¹m thuû v¨n cã liªn quan ®Õn tuyÕn

®êng thñy néi ®Þa nghiªn cøu cÇn ph¶i x©y dùng bæ sung thªm çc tr¹m ®o th− êng trùc vμ

tr¹m ®o t¹m thêi ®Ó quan tr¾c çc yÕu tè thuû v¨n t¹i ngay vÞ trÝ dù kiÕn x©y dùng c«ng tr×nh.

Sè l− îng tr¹m quan tr¾c vμ néi dung quan tr¾c bæ sung ®− îc quyÕt ®Þnh trªn c¬ së m¹ng

l− íi tr¹m thuû v¨n hiÖn cã, chiÒu dμ i tuyÕn ®êng thñy néi ®Þa vμ tÝnh chÊt phøc t¹p cña

tuyÕn nghiªn cøu.

Thêi kú quan tr¾c cña tr¹m ®o th− êng trùc tèi thiÓu lμ mét n¨m thñy v¨n. ViÖc x©y dùng vμ

quan tr¾c cña çc tr¹m ®o t¹m thêi cÇn ph¶i tiÕn hμ nh ®ång thêi víi çc tr¹m th− êng trùc.

4.3.2 Çc lo¹i tμ i liÖu khÝ t− îng, thuû v¨n cÇn thu thËp cho thiÕt kÕ c«ng tr×nh chØnh trÞ luång

ch¹y tμ u trªn tuyÕn ®êng thñy néi ®Þa cô thÓ bao gåm:

1. Møc n− íc:

Çc tμ i liÖu vÒ qu¸ tr×nh møc n− íc nhiÒu n¨m, tÇn suÊt luü tÝch møc n− íc nhiÒu n¨m t¹i çc

tr¹m Quèc gia cÇn ®− îc thu thËp mét çch ®Çy ®ñ. Víi çc ®o¹n s«ng nghiªn cøu xa çc

tr¹m quan tr¾c møc n− íc cña Nhμ n− íc cÇn ph¶i tiÕn hμ nh x©y dùng tr¹m quan tr¾c çc

yÕu tè nãi trªn vμ tiÕn hμ nh ph©n tÝch sè liÖu ®Ó x©y dùng t− ¬ng quan møc n− íc gi÷a hai

tr¹m, quan hÖ møc n− íc víi l− u l− îng, quan hÖ møc n− íc víi ®é dèc ®−êng mÆt n− íc.

2. L− u l− îng:

Ngoμ i viÖc thu thËp çc sè liÖu l− u l− îng tõ çc tr¹m thuû v¨n liªn quan, cÇn ph¶i tiÕn hμ nh

çc kh¶o s¸t ®Ó x¸c ®Þnh hÖ sè ph©n phèi l− u l− îng cña dßng ch¶y ®èi víi tuyÕn ®êng thñy

néi ®Þa chia nh¸nh vμ sù ph©n bè l− u tèc trªn mÆt c¾t ngang theo çc møc n− íc ®Æc tr− ng

®èi víi çc th¸c ghÒnh then chèt. CÇn thu thËp çc tμ i liÖu vÒ ph− ¬ng thøc ®iÒu tiÕt vμ vËn

hμ nh cña nhμ m¸y thñy ®iÖn liªn quan, çc c«ng tr×nh lÊy n− íc vμ tiªu n−íc däc s«ng; biÓu

®å l− u l− îng cña dßng ch¶y hay cña c«ng tr×nh lÊy n− íc vμ tiªu n− íc trong nh÷ng n¨m

TCVN XXX:2013

- 11 -

kh¸c nhau, biªn ®é dao ®éng l− u l− îng ngμ y vμ mùc n− íc còng nh− sù biÕn ®éng cña

chóng däc theo çc tuyÕn ®êng thñy néi ®Þa.

3. L− u tèc vμ h− íng dßng ch¶y:

CÇn kh¶o s¸t l− u tèc vμ h− íng dßng ch¶y còng nh− chÕ ®é dßng ch¶y g©y trë ng¹i cho tμ u

bÌ giao th«ng trªn tuyÕn ®êng thñy néi ®Þa cã çc gÒnh c¹n/ th¸c ghÒnh.

4. Bïn çt:

CÇn thu thËp sè liÖu ®o ®¹c cña tr¹m thñy v¨n vÒ vËn chuyÓn bïn çt, ph©n bè theo kÝch

th− íc cña bïn çt l¬ löng vμ bïn çt ®¸y ngoμ i ra cÇn ph¶i tiÕn hμ nh lÊy mÉu vμ ph©n tÝch

thμ nh phÇn h¹t ®Þa chÊt mÆt lßng dÉn tuyÕn ®êng thñy néi ®Þa nghiªn cøu.

5. KhÝ t− îng:

CÇn thu thËp çc tμ i liÖu vÒ giã, s− ¬ng mï, m− a, nhiÖt ®é kh«ng khÝ, v. v.. cã liªn quan ®Õn

viÖc tæ chøc khai th¸c ch¹y tμ u.

4.4 Sè liÖu vÒ ®Þa chÊt

4.4.1 CÇn tiÕn hμ nh thu thËp vμ kh¶o s¸t ®Þa chÊt ®Ó x¸c ®Þnh chiÒu dμ y, sù ph©n bè vμ

cÊp phèi h¹t cña líp ®Êt mÆt s«ng, tÝnh chÊt cña ®Êt ®¸ n»m bªn d− íi vμ cao tr×nh ®Ønh líp

cña nã, sù h×nh thμ nh b·i båi vμ líp phñ ta luy, ®é th« thñy lùc vËt liÖu ®¸y, v.v... cÇn tiÕn

hμ nh khoan ®Þa chÊt hoÆc kÕt hîp kh¶o s¸t ©m ®Þa chÊn ®Ó x¸c ®Þnh cÊu t¹o ®Þa chÊt lßng

s«ng t¹i nh÷ng tuyÕn ®êng thñy néi ®Þa cã t×nh h×nh ®Þa chÊt phøc t¹p.

4.4.2 CÇn thu thËp th«ng tin vμ ®¸nh gi¸ vÒ ®é æn ®Þnh cña m¸i bê vμ cÊu t¹o ®Þa chÊt

trong khu vùc cã ®¸ lë vμ ®Êt tr− ît.

4.4.3 §èi víi çc tuyÕn ®êng thñy néi ®Þa miÒn nói, trung du cÇn kh¶o s¸t x¸c ®Þnh quan

hÖ gi÷a ®é dèc däc ®¸y cña suèi nhá víi nguån bïn vμ ®¸, dßng ch¶y do m− a rμ o vμ sù

biÕn d¹ng cña b·i n«ng cöa suèi.

4.5 Çc lo¹i tμ i liÖu kh¸c

4.5.1 VÒ qu¸ tr×nh diÔn biÕn cña lßng s«ng cÇn thu thËp çc tμ i liÖu sau:

1. Çc b¶n ®å kh¶o s¸t trong nh÷ng n¨m qua trªn çc tuyÕn ®êng thñy néi ®Þa ®iÓn h×nh vμ

ph©n tÝch diÔn biÕn tuyÕn ®ã.

2. Çc ch− íng ng¹i vËt ®èi víi giao th«ng tμ u bÌ vμ çc tai n¹n giao th«ng ®− êng thuû ®·

x¶y ra trong nh÷ng n¨m qua t¹i nh÷ng ghÒnh c¹n/ th¸c ghÒnh vμ ph©n tÝch, x¸c ®Þnh nguyªn

nh©n g©y ra çc tai n¹n ®ã.

4.5.2 VÒ ph− ¬ng tiÖn vËn t¶i thuû cÇn thu thËp çc chØ tiªu kinh tÕ kü thuËt cho tõng chñng

lo¹i tμ u, ®éi tμ u.

4.5.3 CÇn tiÕn hμ nh kh¶o s¸t thu thËp çc th«ng tin vÒ m«i tr− êng sinh th¸i cã liªn quan tíi

c«ng tr×nh chØnh trÞ luång trong çc tr− êng hîp cÇn thiÕt.

4.5.4 §èi víi s«ng cã gç/ bÌ th¶ tr«i, cÇn thu thËp tμ i liÖu vÒ vËn chuyÓn gç th¶ tr«i trong

nh÷ng n¨m qua vμ sù ph©n bè sè l− îng bÌ gç th¶ tr«i theo çc th¸ng trong n¨m, çc vÞ trÝ

bÕn thu nhËn gç th¶ tr«i còng nh− çc kÝch th− íc cña bÌ th¶ tr«i.

4.6 Giai ®o¹n chuÈn bÞ ®Çu t

TCVN XXX:2013

- 12 -

4.6.1 §èi víi nh÷ng tuyÕn ®êng thñy néi ®Þa mμ ë ®ã çc ghÒnh c¹n Ýt thay ®æi, viÖc kh¶o

s¸t thñy v¨n, ®Þa h×nh d− íi n− íc nªn tiÕn hμ nh çc ®ît tr− íc vμ sau lò còng nh− trong mïa

kiÖt. §èi víi çc tuyÕn ®êng thñy néi ®Þa mμ ë ®ã ghÒnh c¹n cã biÕn ®æi lín trong vßng mét

n¨m, nªn cã çc kh¶o s¸t bæ sung thªm trong vïng ghÒnh c¹n nh− yªu cÇu trong môc 4.2.4.

Çc sè liÖu thñy v¨n vμ ®Þa h×nh cÇn ®− îc quan tr¾c vμ kh¶o s¸t ®ång thêi.

4.6.2 CÇn kh¶o s¸t ®é dèc ®− êng mÆt n− íc, l− u tèc, h− íng dßng ch¶y vμ chÕ ®é dßng

ch¶y g©y trë ng¹i cho giao th«ng tμ u bÌ cña tuyÕn ®êng thñy néi ®Þa cã çc ghÒnh c¹n,

th¸c ghÒnh. §èi víi çc ghÒnh c¹n, th¸c ghÒnh chñ yÕu, tuyÕn sÏ chØnh trÞ cÇn ®− îc kh¶o

s¸t ®o vÏ b¶n ®å víi tØ lÖ lín.

4.6.3 §èi víi tuyÕn ®êng thñy néi ®Þa dù kiÕn tiÕn hμ nh n¹o vÐt, næ m×n hoÆc x©y dùng çc

c«ng tr×nh d¹ng cäc cÇn kh¶o s¸t ®Þa chÊt ®Ó x¸c ®Þnh cÊu t¹o ®Þa chÊt ®¸y luång, kh¶ n¨ng

cã thÓ khoan næ m×n ®−îc cña líp ®Êt ®¸ sÏ bÞ ®μ o ®i vμ kh¶ n¨ng ®ãng cäc t¹i çc vÞ trÝ dù

kiÕn x©y dùng c«ng tr×nh.

4.6.4 CÇn thu thËp çc tμ i liÖu vÒ ®iÒu kiÖn thi c«ng t¹i çc khu vùc cã h¹ng môc c«ng tr×nh

chÝnh bao gåm c¶ th«ng tin liªn l¹c, cÊp n− íc, cÊp ®iÖn, nhiªn liÖu vμ t¸c ®éng cña çc ®iÒu

kiÖn tù nhiªn còng nh− çc ph− ¬ng ph¸p thi c«ng cã thÓ sö dông.

4.6.5 CÇn thu thËp çc tμ i liÖu vÒ chØ tiªu vμ ®¬n gi¸ liªn quan tíi viÖc lËp dù to¸n cho dù

¸n vμ çc nguån, tr÷ l−îng còng nh− chÊt l− îng cña vËt liÖu ®Þa ph− ¬ng dù kiÕn sö dông

trong x©y dùng çc c«ng tr×nh chØnh trÞ.

4.7 Giai ®o¹n thiÕt kÕ kü thuËt vμ thiÕt kÕ b¶n vÏ thi c«ng

4.7.1 CÇn tiÕn hμ nh thiÕt kÕ kü thuËt hoÆc thiÕt kÕ b¶n vÏ thi c«ng trªn c¬ së çc b¶n ®å

kh¶o s¸t trong vßng 01 (một) n¨m gÇn ®©y. §èi víi çc ghÒnh c¹n biÕn ®æi m¹nh mÏ ph¶i sö

dông b¶n ®å kh¶o s¸t ngμ y th¸ng gÇn nhÊt cña n¨m hiÖn hμ nh. Tuú thuéc vμ o tÝnh chÊt vμ

quy m« cña çc h¹ng môc c«ng tr×nh cô thÓ dù kiÕn x©y dùng ®Ó quyÕt ®Þnh tû lÖ ®o vÏ b¶n

®å kh¶o s¸t cho tõng khu vùc thi c«ng:

- ThiÕt kÕ næ m×n: 1:100 ®Õn 1:500;

- ThiÕt kÕ ®ª kÌ vμ n¹o vÐt luång: 1:500 ®Õn 1:1000.

4.7.2 CÇn tiÕn hμ nh kh¶o s¸t bæ sung mét çch chi tiÕt çc sè liÖu vÒ ®Þa chÊt, vÒ dßng

ch¶y t¹i ngay vÞ trÝ dù kiÕn x©y dùng c«ng tr×nh nÕu trong çc b− íc nghiªn cøu tr− íc ®ã viÖc

kh¶o s¸t, thu thËp sè liÖu nμ y ch− a tho¶ m·n ®−îc yªu cÇu tÝnh to¸n cña b− íc thiÕt kÕ.

4.7.3 CÇn ph¶i tiÕn hμ nh kh¶o s¸t ®o ®¹c bæ sung mét sè yÕu tè vÒ dßng ch¶y, bïn çt ®Ó

lμ m c¬ së cho ®iÒu chØnh m« h×nh nÕu trong b− íc nμ y cã triÓn khai c«ng t¸c nghiªn cøu lùa

chän gi¶i ph¸p kü thuËt chØnh trÞ trªn m« h×nh to¸n hoÆc m« h×nh vËt lý.

4.7.4 CÇn thu thËp çc tμ i liÖu vÒ kh¶ n¨ng lμ m viÖc cña m¸y mãc, thiÕt bÞ thi c«ng còng

nh− çc yªu cÇu cña giao th«ng tμ u bÌ, kh¶ n¨ng t¾c nghÏn giao th«ng trong thêi gian thi

c«ng.

4.7.5 CÇn thu thËp çc tμ i liÖu vÒ vÞ trÝ, kÕt cÊu vμ tÝnh chÊt cña çc lo¹i c«ng tr×nh, nhμ

cöa trong ph¹m vi cã thÓ bÞ ¶nh h− ëng khi tiÕn hμ nh thi c«ng x©y dùng çc c«ng tr×nh chØnh

trÞ hoÆc çc ho¹t ®éng n¹o vÐt, næ m×n.

TCVN XXX:2013

- 13 -

5 Nguyªn t¾c thiÕt kÕ chØnh trÞ

5.1 Quy ho¹ch chØnh trÞ

5.1.1 Víi çc dù ¸n chØnh trÞ luång ch¹y tμ u trªn mét tuyÕn ®êng thñy néi ®Þa dμ i hoÆc mét

tuyÕn ®êng thñy néi ®Þa quan träng cÇn ph¶i triÓn khai theo çc b− íc quy ho¹ch, nghiªn

cøu kh¶ thi vμ thiÕt kÕ kü thuËt thi c«ng. Néi dung quy ho¹ch chØnh trÞ cÇn bao gåm çc néi

dung chñ yÕu nh− dù b¸o nhu cÇu vËn t¶i (l− îng hμ ng vμ ®éi tμ u theo çc giai ®o¹n quy

ho¹ch), nguyªn t¾c chØnh trÞ, çc tiªu chuÈn thiÕt kÕ, quy ho¹ch tuyÕn chØnh trÞ, quy m« c«ng

tr×nh, çc b− íc thùc hiÖn, vèn ®Çu t− , ®¸nh gi¸ vμ ph©n tÝch s¬ bé vÒ hiÖu qu¶ kinh tÕ vμ t¸c

®éng m«i tr− êng cña dù ¸n.

5.1.2 N¨m ®Ých cña dù ¸n th− êng chän 10-20 n¨m kÓ tõ n¨m dù ¸n dù tÝnh hoμ n thμ nh ®− a

vμ o khai th¸c ®Ó dù b¸o nhu cÇu vËn t¶i trªn tuyÕn. N¨m ®Ých cña dù ¸n cã thÓ sím hay

muén tuú theo tÝnh chÊt, quy m« vμ ®Æc ®iÓm cña dù ¸n.

5.1.3 ChuÈn t¾c luång ch¹y tμ u thiÕt kÕ cho n¨m ®Ých cña dù ¸n còng cÇn ph¶i ®− îc x¸c

®Þnh trªn c¬ së ph©n tÝch so s¸nh kinh tÕ - kü thuËt cña nhiÒu ph− ¬ng ¸n ®éi tμ u ®ang ho¹t

®éng, t×nh h×nh luång vμ ®Æc tÝnh riªng cña s«ng thiªn nhiªn còng nh− çc yªu cÇu ph¸t

triÓn giao th«ng vËn t¶i thñy néi ®Þa.

5.1.4 Néi dung chÝnh cña ph©n tÝch so s¸nh kinh tÕ - kü thuËt lùa chän chuÈn t¾c luång ch¹y

tμ u ph¶i bao gåm çc kÝch th− íc luång ch¹y tμ u, cì vμ träng t¶i tμ u, çc biÖn ph¸p kü thuËt

chØnh trÞ, khèi l− îng x©y l¾p, vèn ®Çu t− vμ chi phÝ duy tu b¶o d− ìng hμ ng n¨m, kh¶ n¨ng

th«ng qua cña luång tμ u, v.v...

5.1.5 Nghiªn cøu chØnh trÞ s«ng phôc vô vËn t¶i thñy néi ®Þa cÇn ph¶i ®− îc b¾t ®Çu tõ viÖc

ph©n tÝch sè liÖu lÞch sö, x¸c ®Þnh quy luËt diÔn biÕn cña tuyÕn ®êng thñy néi ®Þa, ®¸nh gi¸

hiÖn tr¹ng tuyÕn ®êng thñy néi ®Þa vμ dù ®o¸n xu thÕ diÔn biÕn lßng dÉn, dßng ch¶y trong

thêi kú tíi. Khi ph©n tÝch qu¸ tr×nh diÔn biÕn cña lßng s«ng cÇn nhÊn m¹nh vÒ çc ®iÒu kiÖn

g©y ra sù thay ®æi tuyÕn ®êng thñy néi ®Þa nh− ®− êng bê, çc b·i c¹n, vùc s©u, dßng ch¶y,

bïn çt v.v... cho çc s«ng ®ång b»ng; vμ vÒ biÕn ®æi cña ®Æc tÝnh dßng ch¶y, chuyÓn ®éng

cña bïn çt ®¸y, båi tÝch ë cöa suèi v.v... cho çc s«ng miÒn nói.

5.1.6 §èi víi çc tuyÕn ®êng thñy néi ®Þa cã th¸c ghÒnh/ ghÒnh c¹n phøc t¹p vμ cã nh÷ng

khã kh¨n lín cho viÖc tiÕn hμ nh chØnh trÞ nªn tiÕn hμ nh thÝ nghiÖm trªn m« h×nh vËt lý tr− íc

hoÆc thËm chÝ triÓn khai thö nghiÖm nÕu cÇn thiÕt. Toμ n bé çc c«ng t¸c chØnh trÞ tuyÕn

®êng thñy néi ®Þa chØ nªn tiÕn hμ nh sau khi ®· thu ®− îc çc kÕt qu¶ thÝ nghiÖm/ thö nghiÖm

x¸c thùc vμ râ rμ ng.

5.1.7 Ch− ¬ng tr×nh, néi dung c«ng t¸c kh¶o s¸t thu thËp sè liÖu vμ nghiªn cøu chØnh trÞ çc

th¸c ghÒnh, ghÒnh c¹n chñ yÕu tr− íc vμ sau khi thùc hiÖn çc c«ng t¸c chØnh trÞ cÇn ph¶i

v¹ch ra mét çch cô thÓ trong b− íc quy ho¹ch chØnh trÞ.

5.2 Çc th«ng sè chØnh trÞ

5.2.1 Mùc n− íc ch¹y tμ u thiÕt kÕ cÇn ®¸p øng çc yªu cÇu sau:

TCVN XXX:2013

- 14 -

1. Mùc n− íc ch¹y tμ u thiÕt kÕ ®− îc tÝnh to¸n trªn c¬ së ®− êng tÇn suÊt luü tÝch møc n− íc

nhiÒu n¨m. Khi tÝnh to¸n mùc n− íc cña çc ghÒnh c¹n/ th¸c ghÒnh øng víi mùc n− íc ch¹y

tμ u thÊp nhÊt t¹i tr¹m thuû v¨n, cã thÓ sö dông ph− ¬ng ph¸p t− ¬ng quan mùc n− íc. NÕu

thiÕu çc sè liÖu lËp t− ¬ng quan cã thÓ tÝnh to¸n vμ x¸c ®Þnh theo ph− ¬ng ph¸p vÏ ®− êng

mÆt n− íc tøc thêi trong mïa kiÖt hoÆc b»ng ph−¬ng ph¸p néi suy ®é dèc.

2. §èi víi tuyÕn ®êng thñy néi ®Þa kh«ng bÞ khèng chÕ bëi mét c«ng tr×nh ®Çu mèi, mùc

n− íc ch¹y tμ u thiÕt kÕ cña ®o¹n luång th− îng l− u vμ h¹ l− u çc c«ng tr×nh ®Çu mèi cÇn

®− îc x¸c ®Þnh theo ph©n cÊp çc tuyÕn ®− êng thuû néi ®Þa.

3. Mùc n− íc ch¹y tμ u thiÕt kÕ cña tuyÕn ®êng thñy néi ®Þa gÇn cöa s«ng chÞu ¶nh h− ëng

triÒu cã thÓ ®− îc x¸c ®Þnh theo Tiªu chuÈn 5664/2009 ph©n cÊp kü thuËt ®êng thñy néi ®Þa.

5.2.2 §iÒu kiÖn dßng ch¶y trªn luång ch¹y tμ u cÇn tho¶ m·n çc yªu cÇu sau ®©y:

1. §èi víi s«ng ®ång b»ng, l− u tèc däc mÆt n− íc cùc ®¹i d− íi mùc n− íc chØnh trÞ cÇn cã gi¸

trÞ nhá h¬n 2,0m/s.

2. §èi víi çc s«ng miÒn nói, l− u tèc däc mÆt n−íc cùc ®¹i vμ ®é dèc côc bé trªn çc ghÒnh

c¹n/ th¸c ghÒnh sau khi chØnh trÞ cÇn ®¸p øng çc yªu cÇu sao cho ®éi tμ u tiªu chuÈn ng− îc

dßng ch¹y ®− îc b»ng c«ng suÊt cña chÝnh nã.

3. L− u tèc ngang vμ l− u tèc dßng n− íc vËt lÇn l− ît t− ¬ng øng kh«ng nªn v− ît qu¸ 0,3m/s

vμ 0,4m/s t¹i cöa vμ o cña çc luång n¹o vÐt, luång khu vùc th− îng/ h¹ l− u ©u tμ u, cöa vμ o

cña çc c«ng tr×nh lÊy n− íc vμ cöa x¶ cña çc c«ng tr×nh tiªu n− íc.

5.3 Çc nguyªn t¾c chØnh trÞ

5.3.1 §Ó tiÕn hμ nh triÓn khai c«ng t¸c chØnh trÞ luång ch¹y tμ u tr− íc hÕt cÇn nghiªn cøu

quy ho¹ch chØnh trÞ cho toμ n bé tuyÕn ®êng thñy néi ®Þa víi sù xem xÐt kü cμ ng tÊt c¶ çc

yÕu tè cã liªn quan dùa trªn quy luËt diÔn biÕn cña lßng s«ng. Çc c«ng tr×nh chØnh trÞ côc bé

tõng phÇn ghÒnh c¹n/ th¸c ghÒnh ph¶i phï hîp víi quy ho¹ch chØnh trÞ cña toμ n tuyÕn

®êng thñy néi ®Þa nghiªn cøu.

5.3.2 Khi chØnh trÞ luång, çc nguyªn t¾c chØnh trÞ vμ biÖn ph¸p kü thuËt cÇn ¸p dông mét

çch linh ho¹t vμ phï hîp víi ®èi t− îng lμ tuyÕn ®êng thñy néi ®Þa miÒn nói hay tuyÕn

®ång b»ng v× chóng cã çc ®Æc ®iÓm kh¸c xa nhau.

1. Khi chØnh trÞ s«ng miÒn nói nh»m c¶i thiÖn h×nh th¸i vμ ®iÒu kiÖn dßng ch¶y luång kh«ng

tho¶ m·n yªu cÇu giao th«ng tμ u bÌ, çc biÖn ph¸p chñ yÕu nªn ¸p dông lμ næ m×n ph¸ ®¸

ngÇm ®èi víi lßng s«ng ®¸ vμ ¸p dông gi¶i ph¸p n¹o vÐt kÕt hîp víi x©y dùng ®ª kÌ ®èi víi

tuyÕn ®êng thñy néi ®Þa cã ®Þa chÊt lßng s«ng sái - çt.

2. Khi chØnh trÞ s«ng ®ång b»ng, biÖn ph¸p chñ yÕu nªn ¸p dông lμ x©y dùng ®ª kÌ ®Ó ®iÒu

chØnh, khèng chÕ h×nh th¸i s«ng ë mùc n− íc chØnh trÞ, æn ®Þnh ho¸ luång ch¹y tμ u vμ lμ m

cho dßng ch¶y ªm thuËn, g©y xãi mßn vμ kh¬i s©u luång. Khi cÇn thiÕt, biÖn ph¸p chñ yÕu

còng cã thÓ hoÆc lμ chØ n¹o vÐt hoÆc lμ n¹o vÐt ®i ®«i víi x©y dùng c«ng tr×nh chØnh trÞ.

5.3.3 Khi ®· x¸c ®Þnh râ b¶n chÊt g©y trë ng¹i ®èi víi giao th«ng vËn t¶i thuû néi ®Þa cña

çc ghÒnh c¹n, çc th¸c ghÒnh ch¶y xiÕt vμ nh÷ng th¸c ghÒnh nguy hiÓm cÇn nghiªn cøu ¸p

dông çc biÖn ph¸p chØnh trÞ cã hÖ thèng víi mét môc ®Ých râ rμ ng tr− íc m¾t còng nh− l©u

dμ i. §èi víi çc th¸c ghÒnh vμ ghÒnh c¹n cã ®ång thêi 2 hoÆc 3 lo¹i ®Æc tÝnh g©y trë ng¹i ®èi

TCVN XXX:2013

- 15 -

víi giao th«ng vËn t¶i thuû cÇn tiÕn hμ nh c¶i t¹o toμ n diÖn víi sù chó ý ®Æc biÖt ®Õn yÕu tè

chñ ®¹o lμ lßng dÉn hay dßng ch¶y.

5.3.4 C«ng t¸c chØnh trÞ mét ®o¹n luång ®êng thñy néi ®Þa dμ i cã thÓ ®− îc thùc hiÖn ngay

mét lÇn hay theo tõng giai ®o¹n vμ tõng phÇn tuú thuéc vμ o tÇm quan träng vμ sù cÊp b¸ch

®èi víi viÖc ph¸t triÓn kinh tÕ. §èi víi ®o¹n luång g©y trë ng¹i nghiªm träng ®èi víi giao th«ng

vËn t¶i thuû th× viÖc x©y dùng çc c«ng tr×nh chØnh trÞ t¹i çc ®o¹n luång nμ y cÇn ®− îc − u

tiªn triÓn khai ngay khi ®iÒu kiÖn cho phÐp.

5.3.5 §èi víi çc ghÒnh c¹n cã qu¸ tr×nh båi - xãi thay ®æi trong n¨m nªn triÓn khai c«ng

t¸c chØnh trÞ vμ o thêi ®iÓm thÝch hîp vμ vμ o lóc ®o¹n luång ®ang diÔn biÕn theo h− íng cã lîi

trong qu¸ tr×nh ph¸t triÓn cña chÝnh ®èi t− îng vμ môc tiªu chØnh trÞ.

5.3.6 Trong tr− êng hîp tiÕn hμ nh chØnh trÞ luång trªn ®o¹n luång ®· cã hoÆc sÏ cã ®Çu mèi

c«ng tr×nh thuû lîi, thñy n¨ng cÇn ph©n tÝch vμ nghiªn cøu cÈn thËn sù biÕn ®æi cã thÓ x¶y ra

cña çc ®iÒu kiÖn dßng ch¶y, bïn çt vμ sù båi tÝch, xãi lë còng nh− biÕn d¹ng lßng s«ng,

kªnh sÏ g©y ra bëi ®Çu mèi c«ng tr×nh thñy lîi, thñy n¨ng vμ çc yÕu tè ¶nh h− ëng khi vËn

hμ nh c«ng tr×nh thuû lîi ®Çu mèi trªn luång ch¹y tμ u. CÇn dù tÝnh çc xu h− íng ph¸t triÓn

luång thÝch hîp cïng çc biÖn ph¸p chØnh trÞ t− ¬ng øng sÏ ®− îc sö dông.

5.4 Mùc n− íc vμ tuyÕn chØnh trÞ

5.4.1 X¸c ®Þnh mùc n− íc chØnh trÞ mét ®o¹n luång phôc vô giao th«ng vμ vËn t¶i thuû néi

®Þa cã thÓ ¸p dông çc ph− ¬ng ph¸p kh¸c nhau tuú thuéc vμ o ®iÒu kiÖn cô thÓ vÒ çc lo¹i

sè liÖu s½n cã:

- Chän mùc n− íc ngang víi cao tr×nh b·i bªn cña ®o¹n luång th«ng th− êng lμ m møc

n− íc chØnh trÞ trong tr− êng hîp thiÕu çc sè liÖu thñy v¨n cÇn thiÕt.

- Chän møc n− íc chØnh trÞ t− ¬ng øng víi l− u l−îng t¹o lßng cña ®o¹n luång ®êng

thñy néi ®Þa.

- Chän møc n− íc chØnh trÞ trªn c¬ së quan hÖ gi÷a mùc n− íc vμ ®é s©u ch¹y tμ u tõ

kÕt qu¶ çc ph©n tÝch toμ n diÖn kÕt hîp víi nh÷ng kinh nghiÖm thu ®− îc ®èi víi viÖc chØnh trÞ

®o¹n luång nμ y trong çc thêi kú tr−íc ®ã.

- Chän møc n− íc chØnh trÞ theo ®− êng tÇn suÊt luü tÝch møc n− íc cña n¨m ®iÓn h×nh

(Theo kinh nghiÖm møc n− íc cã tÇn suÊt 5-10% t− ¬ng øng víi l− u l− îng t¹o lßng mïa lò vμ

møc n− íc cã tÇn suÊt 25-50% t− ¬ng øng víi møc n− íc t¹o lßng mïa kiÖt).

5.4.2 Çc mùc n− íc chØnh trÞ cã thÓ kh¸c nhau trªn çc ®o¹n th− îng, trung vμ h¹ l− u cña

mét con s«ng, kªnh vμ thËm chÝ trªn çc phÇn kh¸c nhau cña mét nhãm ghÒnh c¹n dμ i tuú

theo çc ®iÒu kiÖn riªng vμ chøc n¨ng cña c«ng tr×nh chØnh trÞ ®Ó sao cho phï hîp víi çc

yªu cÇu thùc tÕ vμ cã thÓ tham kh¶o mét sè kinh nghiÖm cho mét sè tr− êng hîp cô thÓ sau:

- Møc n− íc t− ¬ng øng víi l− u l− îng t¹o lßng mïa lò nªn ¸p dông cho çc tr− êng

hîp khi x©y dùng çc c«ng tr×nh thu hÑp dßng ch¶y ë mét phÝa bê hoÆc c¶ hai phÝa bê luång

®êng thñy néi ®Þa; khi x©y dùng çc c«ng tr×nh ch¾n luång ch¹y tμ u cò trªn çc ®o¹n luång

th¼ng hoÆc h¬i cong.

- Møc n− íc t− ¬ng øng víi l− u l− îng t¹o lßng mïa kiÖt nªn ¸p dông cho çc tr− êng

hîp khi x©y dùng kÌ ch¾n, kÌ h− íng dßng ®Ó chuyÓn chñ l− u vÒ phÝa bê cao víi môc ®Ých

ng¨n vòng bªn cña luång s©u d− íi vμ phÇn lâm l¹ch s©u trªn còng nh− dïng ®Ó cè ®Þnh b·i

TCVN XXX:2013

- 16 -

bªn; khi x©y dùng kÌ ch¾n ®Ó thñ tiªu çc ¶nh h− ëng cña çc b·i ngÇm trªn çc ®o¹n luång

cong (Cong h¹n chÕ còng nh− cong tù do).

- Møc n− íc t− ¬ng øng víi l− u l− îng t¹o lßng mïa lò nªn ¸p dông tr− íc khi x©y dùng

çc c«ng tr×nh chØnh trÞ ®Ó c¶i t¹o triÖt ®Ó ®iÒu kiÖn ch¹y tμ u trªn çc ®o¹n luång rÏ dßng,

chuyÓn tuyÕn luång tμ u tõ nh¸nh nμ y sang nh¸nh bªn kia trªn çc ®o¹n luång cã çc b·i

gi÷a n»m hçn lo¹n. Khi ng¨n nh¸nh ®o¹n ®êng thñy néi ®Þa kh«ng ch¹y tμ u b»ng kÌ kho¸

ngËp hoÆc b»ng çc c«ng tr×nh g©y båi víi môc ®Ých t¨ng c− êng l− u l− îng cho nh¸nh ch¹y

tμ u th× nªn ¸p dông møc n− íc t− ¬ng øng víi l− u l− îng t¹o lßng mïa kiÖt.

- Ngoμ i çc yªu cÇu trªn, trong mäi tr− êng hîp møc n− íc chØnh trÞ ®−îc lùa chän

còng kh«ng thÊp h¬n møc n− íc mμ ë ®ã ghÒnh c¹n dù tÝnh c¶i t¹o b¾t ®Çu h¹n chÕ ®Õn

chiÒu s©u n− íc ch¹y tμ u. §èi víi s¬ ®å c¶i t¹o ®o¹n luång d¹ng hçn hîp, l− u l− îng t¹o lßng

vμ møc n− íc chØnh trÞ nªn lùa chän tuú thuéc vμ o dÊu hiÖu nμ o tréi h¬n.

5.4.3 CÇn x¸c ®Þnh chiÒu réng chØnh trÞ th«ng qua viÖc ph©n tÝch toμ n diÖn çc ®iÒu kiÖn cô

thÓ cña ®o¹n luång trªn c¬ së nghiªn cøu vμ ph©n tÝch çc kinh nghiÖm thùc tÕ vÒ chØnh trÞ.

Çc c«ng thøc kinh nghiÖm ®· ®− îc kiÓm nghiÖm t− ¬ng ®èi cã hiÖu qu¶ qua thùc tÕ trªn

®o¹n luång nghiªn cøu cã thÓ dïng lμ m c¬ së chÝnh ®Ó tÝnh to¸n chiÒu réng chØnh trÞ.

§èi víi çc tuyÕn ®êng thñy néi ®Þa mμ kinh nghiÖm chØnh trÞ thu ®− îc cßn qu¸ Ýt, cã thÓ

x¸c ®Þnh chiÒu réng chØnh trÞ theo çc ph−¬ng ph¸p giíi thiÖu d− íi ®©y vμ kÕt hîp víi viÖc

ph©n tÝch, tÝnh to¸n kiÓm tra.

1. Çc ph− ¬ng ph¸p kinh nghiÖm

(1) Ph− ¬ng ph¸p m« pháng ®o¹n luång ®êng thñy néi ®Þa tèt

Cã thÓ chän chiÒu réng chØnh trÞ b»ng çch m« pháng theo chiÒu réng cña ngay ®o¹n luång

tèt trªn tuyÕn sÏ ®− îc chØnh trÞ hoÆc trªn mét ®o¹n luång gÇn kÒ cã çc ®iÒu kiÖn vÒ ®Þa

h×nh, ®Þa m¹o, ®Þa chÊt vμ chÕ ®é thñy v¨n t− ¬ng tù.

(2) Ph− ¬ng ph¸p ph©n tÝch t− ¬ng quan chiÒu réng - chiÒu s©u thùc ®o

Theo çc sè liÖu thùc ®o trªn ®o¹n luång sÏ ®− îc chØnh trÞ, cã thÓ vÏ ®− îc ®− êng cong quan

hÖ chiÒu réng luång víi chiÒu s©u n− íc bao gåm c¶ çc ghÒnh c¹n vμ çc vùc s©u. Mùc

n− íc lÉn chiÒu réng tho¶ m·n çc yªu cÇu chØnh trÞ ®Æt ra lóc ®ã cã thÓ ®− îc chän lùa tõ

®− êng cong quan hÖ nªu trªn.

2. Çc ph− ¬ng ph¸p tÝnh to¸n lý thuyÕt

(1) §èi víi çc tuyÕn ®êng thñy néi ®Þa cã l− îng bïn çt nhá vμ luång t−¬ng ®èi æn ®Þnh cã

thÎ tÝnh chiÒu réng chØnh trÞ theo c«ng thøc thñy lùc nh− sau:

B2 = Q.n/H25/3.J1/2 (5-1)

Trong ®ã:

B2 - ChiÒu réng tuyÕn chØnh trÞ (m);

Q - L− u l− îng chØnh trÞ (m3/s);

H2 - ChiÒu s©u n− íc trung b×nh thiÕt kÕ cña mÆt c¾t ngang yªu cÇu t¹i møc

n− íc chØnh trÞ (m);

J - §é dèc mÆt n− íc t− ¬ng øng víi l− u l− îng chØnh trÞ;

TCVN XXX:2013

- 17 -

n - §é nh¸m lßng s«ng, kªnh, hå.

(2) Còng cã thÓ tÝnh chiÒu réng chØnh trÞ b»ng c«ng thøc c¬ b¶n sau ®©y theo çc ®iÒu

kiÖn æn ®Þnh cña lßng dÉn vμ chÕ ®é dßng ch¶y n− íc - bïn çt:

B2 = A Q0,5 / I0,2 (5-2)

Trong ®ã:

B2 - ChiÒu réng tuyÕn chØnh trÞ (m);

Q - L− u l− îng t¹o lßng (m3/s);

I - §é dèc däc ®− êng mùc n− íc t− ¬ng øng víi l− u l− îng t¹o lßng Q;

A - HÖ sè ®Æc tr− ng ®èi víi mÆt c¾t ngang lßng tuyÕn ®êng thñy néi ®Þa

cã thÓ lÊy nh− sau:

A = 0.90 ®èi víi luång ®êng thñy néi ®Þa miÒn nói

A = 1.10 ®èi víi luång ®êng thñy néi ®Þa trung du

A = 1.30 - 1.70 ®èi víi luång ®êng thñy néi ®Þa ®ång b»ng

5.4.4 ViÖc x¸c ®Þnh c¶ mùc n− íc chØnh trÞ lÉn chiÒu réng chØnh trÞ ph¶i tho¶ m·n çc yªu

cÇu sau ®©y:

1. ViÖc x¸c ®Þnh c¶ chiÒu réng chØnh trÞ lÉn mùc n− íc chØnh trÞ cÇn bæ sung vμ phèi hîp nhau

chÆt chÏ thμ nh mét thÓ thèng nhÊt.

2. ViÖc x¸c ®Þnh c¶ chiÒu réng chØnh trÞ lÉn çc mùc n− íc chØnh trÞ cña mét tuyÕn ®êng thñy

néi ®Þa hay mét nhãm lín çc ghÒnh c¹n/ th¸c ghÒnh cÇn ®iÒu chØnh thÝch hîp víi çc ®Æc

tr− ng ®Þa h×nh, cÊu t¹o ®Þa chÊt lßng tuyÕn luång, chuyÓn ®éng cña bïn çt, biÕn thiªn l− u

tèc däc theo tuyÕn vμ n− íc vËt v.v... cña mçi mét ghÒnh c¹n/ th¸c ghÒnh.

3. §èi víi ®o¹n luång ®êng thñy néi ®Þa h¹ l− u cña ng· ba s«ng hîp l− u, l− u l− îng ®Õn tõ

çc s«ng nh¸nh nãi trªn cÇn ®− îc xem xÐt khi x¸c ®Þnh chiÒu réng chØnh trÞ vμ møc n− íc

chØnh trÞ cña tuyÕn ®êng thñy néi ®Þa ®ã.

4. ChiÒu réng chØnh trÞ ®èi víi mét tuyÕn ch¹y tμ u trªn s«ng nh¸nh cÇn ®− îc x¸c ®Þnh theo tû

lÖ l− u l− îng ph©n dßng míi cña tuyÕn ®êng thñy néi ®Þa ®ã do kÕt qu¶ chØnh trÞ.

5. NÕu l− u tèc trªn mét nhãm ghÒnh c¹n gi¶m ®i tuÇn tù däc theo luång, chiÒu réng chØnh trÞ

cña ®o¹n cöa ra cã thÓ thu hÑp l¹i mét çch thÝch ®¸ng dùa trªn c¬ së kiÓm tra.

6. §èi víi nh÷ng ghÒnh c¹n/ nhãm çc ghÒnh c¹n ®Æc biÖt phøc t¹p cÇn ph¶i thÝ nghiÖm trªn

m« h×nh vËt lý ®Ó x¸c ®Þnh c¶ mùc n− íc chØnh trÞ lÉn chiÒu réng chØnh trÞ.

5.4.5 ViÖc ®Þnh çc tuyÕn chØnh trÞ cÇn tho¶ m·n çc yªu cÇu sau ®©y:

1. Çc tuyÕn chØnh trÞ cÇn b¸m s¸t bê s«ng, kªnh, hå æn ®Þnh cã − u thÕ khèng chÕ æn ®Þnh

cña tuyÕn ®êng thñy néi ®Þa. §iÓm khëi ®Çu vμ kÕt thóc cña çc tuyÕn chØnh trÞ cÇn nèi liÒn

víi bê cña ®o¹n luång s©u æn ®Þnh. Çc ®iÓm khèng chÕ cho tuyÕn chØnh trÞ cÇn ®− îc chän

trªn nh÷ng mÆt c¾t ngang cã bê kh¸ cøng, bê luång cao dèc ®øng, kÌ ch¾n hay çc c«ng

tr×nh kiªn cè ®· x©y dùng hai bªn bê luång v.v... vμ tïy theo çc ®Æc ®iÓm cña ®Þa h×nh ®Þa

m¹o.

TCVN XXX:2013

- 18 -

2. Trôc cña tuyÕn chØnh trÞ cÇn ®− îc v¹ch thμ nh ®− êng cong tho¶i, tr¬n tru vμ liªn tôc víi

®o¹n th¼ng chuyÓn tiÕp gi÷a hai ®− êng cong ng− îc nhau.

3. TuyÕn chØnh trÞ nªn bao phñ ®− îc phÇn luång cã ®Æc tr− ng båi l¾ng bïn çt nhá h¬n,

®− êng tròng luång ®êng thñy néi ®Þa kh¸ æn ®Þnh vμ xãi mßn nhanh trong thêi kú cuèi lò.

4. ViÖc ®Þnh tuyÕn chØnh trÞ cÇn phèi hîp chÆt chÏ víi quy ho¹ch ph¸t triÓn çc thμ nh phè

ven bê, quy ho¹ch ph¸t triÓn d©n c− v.v... vμ çc bÕn c¶ng. TuyÕn chØnh trÞ lùa chän còng

cÇn tho¶ m·n çc yªu cÇu khai th¸c cña çc c«ng tr×nh lÊy n− íc vμ tiªu n− íc ®· x©y dùng.

6 ChØnh trÞ çc ghÒnh c¹n

6.1 Nguyªn t¾c chung

6.1.1 §Ó chØnh trÞ çc ghÒnh c¹n trªn luång ®êng thñy néi ®Þa thiªn nhiªn phôc vô yªu cÇu

cña vËn t¶i thuû néi ®Þa cã thÓ ¸p dông nhiÒu biÖn ph¸p kh¸c nhau tuú thuéc vμ o ®Æc ®iÓm

cô thÓ vÒ ®Þa h×nh, cÊu t¹o ®Þa chÊt cña ghÒnh c¹n (ghÒnh çt/ sái c¹n, ghÒnh bïn c¹n vμ

ghÒnh ®¸ c¹n).

6.1.2 Khi chØnh trÞ ghÒnh çt, sái vμ ghÒnh bïn c¹n cÇn chó träng nghiªn cøu sù biÕn thiªn

cña dßng ch¶y vμ çc ®iÒu kiÖn bïn çt còng nh− quy luËt diÔn biÕn cña lßng tuyÕn ®êng

thñy néi ®Þa. §èi víi ghÒnh ®¸ c¹n c«ng t¸c chØnh trÞ cÇn chó träng nghiªn cøu sù biÕn thiªn

cña çc yÕu tè thñy lùc nh− vËn tèc dßng ch¶y, ®é dèc mÆt n− íc v.v...

6.1.3 §èi víi ghÒnh çt, sái c¹n nªn ¸p dông gi¶i ph¸p x©y dùng kÌ, ®Ëp kÕt hîp víi n¹o

vÐt. §èi víi ghÒnh bïn c¹n, n¹o vÐt lμ biÖn ph¸p chñ yÕu vμ cã thÓ kÕt hîp víi viÖc x©y

dùng c«ng tr×nh chØnh trÞ phô trî nÕu xÐt thÊy cÇn thiÕt. §èi víi ghÒnh ®¸ c¹n nªn ¸p dông

gi¶i ph¸p næ m×n ®μ o kªnh; trong tr− êng hîp cÇn thiÕt cã thÓ kÕt hîp víi viÖc x©y dùng ®ª

kÌ ®iÒu chØnh, khèng chÕ mùc n− íc.

6.2 GhÒnh çt, sái c¹n

6.2.1 §Ó chØnh trÞ ghÒnh çt, sái c¹n cÇn nghiªn cøu x¸c ®Þnh nguån gèc h×nh thμ nh ghÒnh

c¹n, ®iÒu kiÖn cña dßng ch¶y vμ bïn çt ®Õn tõ ®o¹n luång ®êng thñy néi ®Þa th− îng l− u;

cÇn ph©n tÝch nh÷ng ®iÒu kiÖn ®Æc tr− ng cña çc biÕn ®æi qua nhiÒu n¨m vμ xu thÕ ph¸t

triÓn cña bê s«ng, kªnh, hå, luång ch¹y tμ u, çc b·i bªn vμ b·i gi÷a, nh÷ng mùc n− íc xuÊt

hiÖn qu¸ tr×nh xãi vμ båi, nh÷ng thay ®æi cña luång ®o¹n th− îng, h¹ l− u còng nh− çc t¸c

®éng cña çc c«ng tr×nh kh¸c vμ çc ho¹t ®éng nh− khai th¸c ®¸, çt v.v... trªn bê, b·i.

Ngoμ i çc vÊn ®Ò nªu trªn cÇn ph©n tÝch thªm çc sè liÖu sau ®©y:

1. So s¸nh sù båi l¾ng vμ xãi lë trªn ®o¹n c¹n;

2. Quan hÖ gi÷a mùc n−íc, l− u l− îng vμ chiÒu s©u nhá nhÊt cña luång;

3. Nh÷ng thay ®æi cña ®− êng tròng luång ®êng thñy néi ®Þa trªn mÆt b»ng, ph− ¬ng ®øng,

ph− ¬ng ngang;

4. BiÕn ®æi cña tØ sè ph©n l− u vμ bïn çt;

5. Ph©n bè cì h¹t cña vËt chÊt ®¸y luång ®êng thñy néi ®Þa;

6. Nh÷ng biÕn ®æi cña l− u tèc, ®é dèc ®− êng mÆt n− íc däc luång ®êng thñy néi ®Þa trªn

ghÒnh c¹n.

TCVN XXX:2013

- 19 -

6.2.2 GhÒnh çt, sái c¹n cã thÓ ph©n lo¹i nh sau: ghÒnh c¹n t¹i khu vùc gÇn c«ng tr×nh

v− ît, ghÒnh c¹n trªn ®o¹n luång ®êng thñy néi ®Þa chia nh¸nh, ghÒnh c¹n trªn ®o¹n luång

cong, ghÒnh c¹n t¹i cöa hîp l− u, vμ ghÒnh c¹n r¶i r¸c. Khi tiÕn hμ nh chØnh trÞ çc ghÒnh

c¹n cÇn xö lý chóng b»ng nh÷ng gi¶i ph¸p kh¸c nhau tuú theo ®Æc ®iÓm cô thÓ cña luång

miÒn nói hay luång ®ång b»ng.

6.2.3 ChØnh trÞ ghÒnh c¹n t¹i khu vùc gÇn c«ng tr×nh v− ît s«ng, kªnh, hå.

Khi chØnh trÞ çc ghÒnh c¹n t¹i khu vùc gÇn c«ng tr×nh v− ît nªn ¸p dông biÖn ph¸p thu hÑp

lßng luång ®êng thñy néi ®Þa nh− gia cè vμ t«n cao çc b·i bªn ®Ó tËp trung dßng ch¶y lμ m

xãi luång ch¹y tμ u. ChØnh trÞ ghÒnh c¹n t¹i khu vùc gÇn c«ng tr×nh v− ît, tuú thuéc vμ o d¹ng

ghÒnh c¹n ®Ó ¸p dông çc biÖn ph¸p kü thuËt nh− sau:

1. Çc ghÒnh c¹n t¹i chç v− ît th«ng th− êng cã thÓ ®− îc chØnh trÞ b»ng çc kÌ ch¾n bè trÝ

mét bªn hay c¶ hai bªn bê tuú thuéc theo chiÒu dμ i cña çc ghÒnh c¹n còng nh− chiÒu cao

vμ tÝnh nguyªn vÑn cña çc b·i bªn. Trong tr−êng hîp ®Æc biÖt còng cã thÓ ¸p dông gi¶i

ph¸p x©y dùng kÌ h− íng dßng. KÌ ch¾n ®Çu tiªn vμ cuèi cña hÖ thèng kÌ ch¾n nªn bè trÝ

t− ¬ng øng lÇn l− ît gÇn phÇn ®u«i cña l¹ch s©u th− îng l− u vμ phÇn ®Çu cña l¹ch s©u h¹

l− u.

2. §èi víi ghÒnh c¹n t¹i chç v− ît cã çc vùc s©u xÕp kiÓu ch÷ chi, trong tr− êng hîp ®u«i cña

l¹ch s©u th− îng l− u hay ®Çu cña l¹ch s©u h¹ l− u kh«ng thÓ sö dông ®− îc cÇn bÝt l¹i phÇn

cuèi cña çc l¹ch s©u ®· nãi b»ng kÌ ch¾n dßng hay båi ®¾p b»ng ®Êt n¹o vÐt ngoμ i viÖc

x©y dùng çc kÌ ch¾n t¹i chç v− ît. GhÒnh c¹n sái cuéi d¹ng nμ y trªn tuyÕn ®êng thñy néi

®Þa miÒn nói víi nh÷ng ®o¹n c¹n th− îng l− u vμ ®iÒu kiÖn nguy hiÓm h¹ l− u cã thÓ ®− îc

chØnh trÞ b»ng çc x©y dùng çc kÌ ch¾n hay çc ®ª ngÇm t¹i ®Çu l¹ch s©u h¹ l− u ®Ó ®iÒu

chØnh l− u tèc vμ c¶i thiÖn chÕ ®é dßng ch¶y.

3. §èi víi ghÒnh c¹n t¹i chç phøc hîp, hÖ thèng kÌ ch¾n cÇn bè trÝ hîp lý däc theo mét bªn

hay c¶ hai bªn bê theo kiÓu chç v− ît hai chiÒu hay chç v− ît mét chiÒu h¬i cong tuú theo thÓ

tÝch cña l¹ch s©u gi÷a vμ xu h− íng ph¸t triÓn cña nã.

4. §èi víi çc b·i ngÇm s¾p ch÷ chi vμ ghÒnh c¹n phøc hîp trªn lßng s«ng çt, cÇn x©y

dùng çc c«ng tr×nh chØnh trÞ nh»m gia cè vμ t«n cao çc b·i bªn qu¸ thÊp khi chóng biÕn ®æi

mét çch ®¸ng kÓ; cßn trªn ®o¹n luång ngo»n nghÌo cÇn tÝnh ®Õn viÖc phñ m¸i côc bé trªn

®o¹n cong th− îng/ h¹ l−u nÕu cÇn thiÕt.

5. §èi víi ghÒnh sái c¹n hay b·i sái c¹n - çt t¹i chç v− ît nªn ¸p dông gi¶i ph¸p n¹o vÐt kÕt

hîp víi çc c«ng tr×nh chØnh trÞ.

6.2.4 ChØnh trÞ ghÒnh c¹n trªn ®o¹n luång ®êng thñy néi ®Þa chia nh¸nh

§iÒu quan träng nhÊt khi chØnh trÞ ghÒnh c¹n trªn ®o¹n luång chia nh¸nh lμ lùa chän nh¸nh

ch¹y tμ u thËt cÈn thËn vμ cÇn cã nh÷ng biÖn ph¸p kü thuËt ®Ó ®iÒu chØnh hÖ sè ph©n l− u

nh»m c¶i thiÖn ®iÒu kiÖn ch¹y tμ u cho nh¸nh ®−îc lùa chän ch¹y tμ u. Trong thùc tÕ khi tiÕn

hμ nh chØnh trÞ ghÒnh c¹n trªn ®o¹n luång chia nh¸nh cÇn tu©n thñ theo çc yªu cÇu sau ®©y:

1. Chän nh¸nh ch¹y tµu

§Ó chän nh¸nh ch¹y tμ u cÇn ph©n tÝch vμ so s¸nh toμ n diÖn çc yÕu tè sau ®©y:

(1) Møc ®é æn ®Þnh vμ xu h− íng ph¸t triÓn cña çc nh¸nh;

(2) HÖ sè ph©n chia l− u l− îng vμ bïn çt;

TCVN XXX:2013

- 20 -

(3) Kh¶ n¨ng vËn chuyÓn bïn çt vμ cÊp phèi h¹t cña vËt chÊt lßng tuyÕn ®êng thñy

néi ®Þa;

(4) Çc ®iÒu kiÖn ch¹y tμ u;

(5) Çc mèi quan hÖ cña nh¸nh luång ®êng thñy néi ®Þa víi çc ngμ nh c«ng nghiÖp

trong thμ nh phè, thÞ x·, giao th«ng liªn l¹c vμ mÆt b»ng bè trÝ c«ng tr×nh thñy lîi;

(6) Çc ®iÒu kiÖn thi c«ng;

(7) Vèn ®Çu t− .

2. §iÒu chØnh hÖ sè ph©n lu

NÕu l− u l− îng trong nh¸nh ®− îc chän ®Ó ch¹y tμ u ®· tho¶ m·n ngay çc yªu cÇu

nªn ¸p dông çc gi¶i ph¸p c«ng tr×nh nh»m æn ®Þnh ho¸ hÖ sè ph©n l− u hiÖn h÷u; nÕu kh«ng

th× cÇn x©y dùng kÌ kho¸ trªn nh¸nh kh«ng ch¹y tμ u hay sö dông çc biÖn ph¸p kü thuËt

kh¸c ®Ó tho¶ m·n yªu cÇu cã ®ñ l− u l− îng cho nh¸nh ch¹y tμ u. Cã thÓ tÝnh chiÒu cao cña

kÌ kho¸ theo çc ®iÒu quy ®Þnh cña môc 3 cña phÇn tÝnh to¸n thñy lùc hoÆc x¸c ®Þnh b»ng thÝ

nghiÖm trªn m« h×nh vËt lý.

3.ChØnh trÞ ghÒnh c¹n t¹i cöa vµo cña ®o¹n luång ®êng thñy néi ®Þa chia nh¸nh

(1) §èi víi ghÒnh c¹n t¹i cöa vμ o cña ®o¹n luång chia nh¸nh trªn tuyÕn ®êng thñy

néi ®Þa ®ång b»ng cÇn ®− îc chØnh trÞ b»ng çch x©y dùng çc c«ng tr×nh chØnh trÞ nh»m ®¶m

b¶o l− u l− îng yªu cÇu, thu hÑp luång vμ æn ®Þnh phÇn ®Çu ®¶o ®Ó lμ m t¨ng l− u tèc dßng

ch¶y t¹i vïng luång n− íc n«ng. Trong tr− êng hîp çc bê bÞ xãi lë ph¶i ¸p dông gi¶i ph¸p gia

cè bê luång ®Ó t¨ng c− êng æn ®Þnh ®o¹n luång ®êng thñy néi ®Þa. NÕu chÊt liÖu lßng tuyÕn

®êng thñy néi ®Þa t¹i ®o¹n ghÒnh c¹n cã cÊu t¹o h¹t th« th× nªn ®ång thêi tiÕn hμ nh n¹o vÐt

c¬ b¶n tr− íc khi x©y dùng c«ng tr×nh chØnh trÞ.

(2) §Ó chØnh trÞ ghÒnh c¹n t¹i cöa vμ o cña luång chia nh¸nh trªn tuyÕn ®êng thñy néi

®Þa miÒn nói nªn x©y dùng kÌ ®ãn dßng t¹i phÇn ®Çu b·i gi÷a ®Ó chÆn dßng ch¶y ngang,

®iÒu chØnh h− íng dßng ch¶y vμ lμ m æn ®Þnh phÇn ®Çu b·i gi÷a ®ång thêi cÇn tiÕn hμ nh n¹o

vÐt ghÒnh c¹n ®¸ cuéi ®Ó ®μ o s©u vμ më réng thªm luång ch¹y tμ u. Tuú thuéc vμ o ®iÒu

kiÖn cô thÓ ®Ó xem xÐt bè trÝ thªm çc ®ª, kÌ ngÇm nh»m c¶i thiÖn chÕ ®é dßng ch¶y.

4. ChØnh trÞ ghÒnh c¹n t¹i cöa ra cña ®o¹n luång ®êng thñy néi ®Þa chia nh¸nh

(1) Trªn tuyÕn ®êng thñy néi ®Þa ®ång b»ng nªn bè trÝ çc c«ng tr×nh chØnh trÞ mét

bªn hay c¶ hai bªn bê s«ng, kªnh, hå vμ x©y dùng mét kÌ däc t¹i phÇn cuèi b·i gi÷a tuú

theo tõng tr− êng hîp. NÕu chÊt liÖu lßng tuyÕn ®êng thñy néi ®Þa t¹i vïng c¹n cã cÊu t¹o

h¹t th« cÇn tiÕn hμ nh n¹o vÐt c¬ b¶n ngoμ i viÖc x©y dùng çc c«ng tr×nh chØnh trÞ.

2) Trªn tuyÕn ®êng thñy néi ®Þa miÒn nói nªn bè trÝ mét kÌ däc t¹i phÇn cuèi b·i gi÷a

cã h− íng theo ®− êng chia n− íc cña nã. §Çu h¹ l− u cña kÌ däc nμ y cÇn kÐo dμ i qua ®iÓm

hîp l− u. Ngoμ i ra còng cã thÓ x©y dùng çc kÌ ch¾n ë bê bªn kia.

5. Xö lý çc trêng hîp ®Æc biÖt

(1) Khi chØnh trÞ ghÒnh c¹n ë phÇn gi÷a nh¸nh ch¹y tμ u cã thÓ bè trÝ çc c«ng tr×nh

chØnh trÞ theo nguyªn t¾c chØnh trÞ cho mét ®o¹n luång ®¬n nh¸nh nh−ng ph¶i chó ý tr¸nh

lμ m gi¶m tû lÖ ph©n l− u vμ o chÝnh nh¸nh s«ng, kªnh nμ y.

TCVN XXX:2013

- 21 -

(2) Chç n«ng trªn luång bÞ chia thμ nh hai nh¸nh do b·i gi÷a thÊp g©y ra cã thÓ chØnh

trÞ b»ng çch t«n cao b·i gi÷a b»ng mét ®ª h×nh ch÷ V (h×nh miÖng ç) hoÆc mét kÌ däc víi

çc kÌ ch¾n trªn hai bªn bê cña nã; hoÆc nèi b·i gi÷a (coi nh− mét b·i båi ven luång) víi bê

bªn kia b»ng mét sè kÌ ch¾n ®Ó lμ m æn ®Þnh b·i c¹n gi÷a luång kÕt hîp víi viÖc ng¨n nh¸nh

phô.

(3) §èi víi mét nh¸nh s«ng, kªnh kh¸ th¼ng cã tû lÖ ph©n l− u nhá trong thêi kú n− íc

kiÖt ®ßi hái ph¶i më réng thμ nh mét luång tμ u th× cÇn tiÕn hμ nh chØnh trÞ sau khi ®· nghiªn

cøu kü cμ ng hoÆc th«ng qua thÝ nghiÖm trªn m« h×nh vËt lý.

(4) Khi dßng ch¶y chÝnh cã tuyÕn ch¶y th¼ng vμ o mét nh¸nh phô trong thêi kú lò, kÕt

qu¶ lμ nh¸nh chÝnh bÞ sa båi vμ t¹m thêi g©y trë ng¹i cho viÖc ch¹y tμ u sau thêi kú lò, cã thÓ

¸p dông biÖn ph¸p x©y dùng çc kÌ ®Ó lμ m t¨ng l− u l− îng vμ g©y xãi trªn nh¸nh chÝnh

hoÆc ®μ o s©u nh¸nh phô ®Ó kÐo dμ i thêi gian ch¹y tμ u cña nã nh− vËy cã thÓ sö dông lu©n

l− u c¶ hai nh¸nh.

6.2.5 ChØnh trÞ çc ghÒnh c¹n trªn ®o¹n luång cong

CÇn tiÕn hμ nh chØnh trÞ çc ghÒnh c¹n trªn ®o¹n luång cong b»ng çch uèn n¾n l¹i

çc ®− êng bê, lμ m gi¶m ®é cong, ®iÒu chØnh dßng ch¶y hoÆc thùc hiÖn n¾n dßng. Çc gi¶i

ph¸p kü thuËt chØnh trÞ trong tr− êng hîp nμ y cÇn tho¶ m·n çc yªu cÇu sau: (1) §Ó chØnh trÞ

çc ghÒnh c¹n trªn ®o¹n cong cña tuyÕn ®êng thñy néi ®Þa miÒn nói, cã thÓ x©y dùng kÌ

däc hoÆc kÌ ch¾n uèn cong xuèng phÝa d− íi t¹i çc vÞ trÝ thÝch hîp bªn bê lâm nh»m lμ m

xu«i thuËn dßng ch¶y ®Õn däc theo bê vμ nÕu cÇn thiÕt cã thÓ kÕt hîp n¹o vÐt b¹t mom phÝa

bê låi. Còng cã thÓ ng¨n luång cong b»ng kÌ däc vμ ®μ o luång th¼ng.

(2) §Ó chØnh trÞ çc ghÒnh c¹n trªn ®o¹n cong cã ®− êng bê cong kh«ng ®Òu cña

luång ®ång b»ng cã thÓ sö dông çc biÖn ph¸p n¾n th¼ng doi çt hoÆc x©y dùng mét hÖ

thèng kÌ ch¾n ®Ó t¹o ra mét ®− êng bê tr¬n tru. Cßn ®èi víi bê lâm cña ®o¹n cong cÇn ¸p

dông gi¶i ph¸p phñ m¸i bê ®Ó chèng xãi lë nÕu cÇn thiÕt.

(3) Trong tr− êng hîp ®o¹n cong qu¸ ph¸t triÓn khiÕn cho l¹ch s©u dÞch chuyÓn xa dÇn

bê lâm vμ tù nhiªn h×nh thμ nh mét luång míi c¾t ngang bê låi, hoÆc trong tr− êng hîp b·i båi

ven bê låi kÐo dμ i ®Õn luång ch¹y tμ u cã thÓ bè trÝ çc c«ng tr×nh chØnh trÞ bªn bê lâm; khi

cÇn cã thÓ tiÕn hμ nh n¹o vÐt b¹t mom bê låi. NÕu n¾n dßng nh©n t¹o ph¶i cã nghiªn cøu chi

tiÕt hoÆc thÝ nghiÖm m« h×nh.

6.2.6 ChØnh trÞ ghÒnh c¹n ë cöa s«ng, kªnh nh¸nh

§Ó chØnh trÞ b·i ghÒnh t¹i cöa s«ng, kªnh nh¸nh, cÇn sö dông çc biÖn ph¸p thÝch hîp

®Ó lμ m gi¶m gãc hîp l−u vμ c¶i thiÖn ®iÒu kiÖn hîp l− u còng nh− lμ m t¨ng c− êng kh¶ n¨ng

g©y xãi t¹i ghÒnh c¹n. Çc biÖn ph¸p kü thuËt chØnh trÞ cÇn tho¶ m·n çc yªu cÇu sau:

1. Trong tr− êng hîp kh«ng cã nhu cÇu ch¹y tμ u trªn luång ®êng thñy néi ®Þa nh¸nh,

cã thÓ x©y dùng mét kÌ h− íng dßng t¹i ®iÓm hîp l− u ®Ó lμ m gi¶m gãc hîp l− u; cã thÓ bè trÝ

hîp lý tuyÕn chØnh trÞ vμ çc c«ng tr×nh chØnh trÞ theo nguyªn t¾c t¹o ®iÒu kiÖn cho dßng ch¶y

g©y xãi ghÒnh c¹n trªn luång chÝnh. Mùc n− íc chØnh trÞ cho kÌ h− íng dßng nªn x¸c ®Þnh

b»ng thÝ nghiÖm trªn m« h×nh vËt lý.

2. Tr− êng hîp c¶ luång chÝnh lÉn luång nh¸nh ®Òu cã yªu cÇu ch¹y tÇu, ngoμ i biÖn

ph¸p lμ m gi¶m gãc hîp l− u cÇn quy ho¹ch tæng thÓ çc tuyÕn chØnh trÞ cho luång chÝnh vμ

luång nh¸nh tuú theo çc ®iÒu kiÖn kh¸c nhau nh− luång nh¸nh ®æ vμ o luång chÝnh t¹i bê

TCVN XXX:2013

- 22 -

lâm hay bê låi v.v..., cÇn bè trÝ c«ng tr×nh chØnh trÞ cho c¶ luång chÝnh vμ luång nh¸nh.

Tr− êng hîp cã l− îng båi tÝch lín t¹i chç hîp l− u trong mïa lò nªn n©ng cao mùc n− íc chØnh

trÞ cho thÝch ®¸ng vμ nÕu cÇn th× kÕt hîp víi n¹o vÐt.

3. Trong ®iÒu kiÖn cho phÐp sau khi ®· lËp dù ¸n ®Çu t còng cã thÓ tiÕn hμ nh chØnh

trÞ cöa s«ng, kªnh nh¸nh ®Ó c¶i thiÖn ®iÒu kiÖn hîp l− u.

6.2.7 ChØnh trÞ çc ghÒnh c¹n r¶i r¸c (nhãm ghÒnh c¹n)

CÇn tiÕn hμ nh chØnh trÞ çc ghÒnh c¹n r¶i r¸c b»ng çch lμ m æn ®Þnh çc b·i båi ven luång

vμ b¶o vÖ bê ®Ó khèng chÕ thÕ luång, chÆn çc nh¸nh gi÷a çc b·i c¹n ë gi÷a luång kÕt hîp

víi viÖc nhËp çc b·i c¹n gi÷a luång víi nhau ®Ó tËp trung dßng ch¶y, ®Ó lμ m æn ®Þnh luång

trong mïa kiÖt. Çc biÖn ph¸p cÇn ph¶i phï hîp víi çc yªu cÇu sau:

1. §èi víi çc ghÒnh c¹n r¶i r¸c trªn luång ®ång b»ng cÇn quy ho¹ch tuyÕn chØnh trÞ

theo d¹ng luång h¬i cong, vμ cÇn x©y dùng mét hÖ thèng kÌ ch¾n ®Ó t«n cao vμ gia cè çc

b·i bªn th− îng/h¹ l− u ®Ó t¹o thμ nh mét ®o¹n luång æn ®Þnh.

2. §èi víi çc ghÒnh c¹n r¶i r¸c trªn luång ®ång b»ng do c¶ bê vμ lßng luång kh«ng

æn ®Þnh g©y ra, çc biÖn ph¸p chØnh trÞ cÇn dùa trªn quy ho¹ch tæng thÓ tuyÕn chØnh trÞ ®Ó

x©y dùng mét hÖ thèng kÌ ch¾n còng nh− kÌ phñ m¸i lμ m æn ®Þnh çc b·i gi÷a vμ çc b·i

bªn, b¶o vÖ bê chñ kÕt hîp víi ®μ o mét luång míi ®Ó h×nh thμ nh mét luång æn ®Þnh cho

dßng ch¶y mïa kiÖt.

3. Khi chØnh trÞ çc ghÒnh c¹n r¶i r¸c trªn çc luång miÒn nói ®− îc ®Æc tr− ng bëi sù

chia thμ nh nhiÒu nh¸nh vμ luång kh«ng æn ®Þnh cÇn chän luång chñ cho thÝch hîp vμ cã

thÓ dïng çc kÌ däc thÊp ®Ó nèi liÒn ®Çu çc b·i gi÷a vμ ng¨n mét sè nh¸nh nμ o ®ã. Còng

cÇn ph¶i cã biÖn ph¸p b¶o vÖ phÇn ®Çu cña çc b·i gi÷a vμ çc ®o¹n bê bÞ xãi lë.

6.3 Çc ghÒnh bïn c¹n

6.3.1 ChØnh trÞ çc ghÒnh bïn c¹n nªn sö dông biÖn ph¸p n¹o vÐt lμ m biÖn ph¸p chñ yÕu

®Ó ®μ o s©u luång ch¹y tÇu vμ n¾n th¼ng doi çt theo thiÕt kÕ. ngoμ i viÖc thùc hiÖn ®óng çc

kÝch th− íc luång nh− quy ®Þnh cã thÓ gia t¨ng thªm ®é s©u vμ ®é réng thÝch hîp dù phßng

cho viÖc båi lÊp vμ kÐo dμ i tuæi thä cña luång n¹o vÐt.

6.3.2 TuyÕn kªnh n¹o vÐt nªn theo ph− ¬ng cña dßng ch¶y mïa kiÖt. Trong tr− êng hîp

ph− ¬ng dßng lò t¹i ghÒnh c¹n lÖch ®¸ng kÓ khái ph− ¬ng dßng ch¶y mïa kiÖt hoÆc trong

tr− êng hîp kªnh ®μ o bÞ båi l¾ng vμ kh«ng æn ®Þnh cã thÓ bè trÝ çc c«ng tr×nh chØnh trÞ ®Ó

®iÒu chØnh ph− ¬ng dßng ch¶y.

6.3.3 Trong tr− êng hîp kªnh ®μ o kh¸ dμ i hoÆc quy m« n¹o vÐt lín cÇn ph¶i tÝnh to¸n kiÓm

tra ®é h¹ thÊp ®− êng mÆt n− íc sau khi n¹o vÐt.

6.4 Çc ghÒnh ®¸ c¹n

6.4.1 ChØnh trÞ çc ghÒnh ®¸ c¹n nªn sö dông biÖn ph¸p næ m×n ®μ o kªnh vμ nÕu cÇn cã

thÓ kÕt hîp ®¾p ®ª x©y kÌ ®Ó ®iÒu chØnh, khèng chÕ møc n− íc.

6.4.2 §Ó chØnh trÞ ghÒnh ®¸ c¹n cã bïn çt ®¸y chuyÓn ®éng, cÇn ph©n tÝch quy luËt cña sù

båi xãi còng nh− xu h− íng biÕn ®æi cña nã. Ngoμ i viÖc ®μ o kªnh b»ng næ m×n nÕu cÇn cã

thÓ kÕt hîp x©y dùng kÌ däc ®Ó lμ m t¨ng kh¶ n¨ng vËn chuyÓn bïn çt.

TCVN XXX:2013

- 23 -

6.4.3 §èi víi ghÒnh ®¸ c¹n kh«ng cã líp phñ nªn x¸c ®Þnh hîp lý tuyÕn luång ch¹y tμ u vμ

kÝch th− íc cña mÆt c¾t ngang cÇn ®μ o theo h− íng dßng ch¶y kiÖt. Trong tr− êng hîp x¶y ra

hËu qu¶ kh«ng thuËn lîi do sù h¹ thÊp cña ®− êng mÆt n− íc sau khi ®μ o cÇn x©y dùng çc

kÌ ch¾n hay çc ®ª ngÇm ë h¹ l− u cña ghÒnh c¹n ®Ó lμ m d©ng mùc n− íc. NÕu cã dßng

h− íng ngang ®¸ng kÓ trong thêi kú dßng ch¶y kiÖt, còng cÇn x©y dùng çc kÌ däc ®Ó ®iÒu

chØnh h− íng dßng ch¶y. Tuy nhiªn, cÇn chän cao tr×nh ®Ønh kÌ cho phï hîp.

6.4.4 Khi ®μ o kªnh trªn ghÒnh ®¸ c¹n cÇn x¸c ®Þnh hîp lý h×nh d¹ng vμ ®é dèc mÆt c¾t

ngang cÇn ®μ o ®Ó lμ m cho çc luång s©u th− îng vμ h¹ l− u nèi tiÕp víi nhau xu«i thuËn tr¬n

tru vμ do ®ã ng¨n ngõa dßng ch¶y ngang vμ dßng ch¶y xiÕt xuÊt hiÖn t¹i cöa vμ o vμ ra cña

kªnh ®μ o.

6.5 Çc yªu cÇu ®èi víi bè trÝ mÆt b»ng c«ng tr×nh chØnh trÞ

6.5.1 X©y dùng çc kÌ ch¾n cÇn ®¸p øng mét sè yªu cÇu c¬ b¶n sau ®©y:

1. Híng cña çc kÌ ch¾n.

(1) §èi víi luång ®ång b»ng nªn sö dông kÌ ch¾n th¼ng gãc hoÆc kÌ ch¾n h− íng

ng− îc lªn; khi cÇn thiÕt còng cã thÓ sö dông kÌ ch¾n cã h− íng xu«i theo h− íng dßng ch¶y.

(2) §èi víi ghÒnh sái c¹n trªn luång miÒn nói nªn dïng kÌ ch¾n h− íng xu«i theo

h− íng dßng ch¶y hay kÌ th¼ng gãc/kÌ h− íng xu«i xuèng víi ®Çu ch÷ L.

(3) KÌ ch¾n ®− îc dïng ®Ó chÆn ®Çu l¹ch s©u mïa kiÖt cã thÓ h− íng th¼ng gãc hay

h− íng ng− îc lªn.

2. Cù ly çc kÌ ch¾n

(1) Kho¶ng çch (D) gi÷a hai kÌ ch¾n kÕ cËn trong mét hÖ thèng kÌ ch¾n cã liªn quan

®Õn chiÒu dμ i h×nh chiÕu lªn ph− ¬ng vu«ng gãc víi h− íng dßng ch¶y (L) cña kÌ phÝa

th− îng l− u trªn mÆt c¾t ngang tho¸t n− íc. Cã thÓ chän theo B¶ng sau

B¶ng 6.1.

Kho¶ng çch gi÷a çc kÌ ch¾n (D)

VÞ trÝ Bê låi Bê lâm §o¹n luång th¼ng

KÌ ch¾n D = (1,5 - 3,0)L D = (1,0 - 2,0)L D = (1,2 - 2,5)L

(2) Trong tr− êng hîp gãc gi÷a tuyÕn chØnh trÞ vμ h− íng dßng chñ t− ¬ng ®èi lín

kho¶ng çch gi÷a çc kÌ ch¾n cã thÓ gi¶m ®i cho thÝch hîp.

(3) Kho¶ng çch cña çc kÌ ch¾n kiÓu l− íi m¾t ço phÝa trong kÌ/ ®ª däc cã thÓ lÊy

theo kho¶ng çch cña çc kÌ ch¾n bªn bê låi.

6.5.2 §èi víi viÖc x©y dùng çc kÌ däc, cÇn ®¸p øng çc yªu cÇu sau:

1. TuyÕn kÌ däc cÇn gÇn ®óng víi h− íng tuyÕn chØnh trÞ vμ cã d¹ng ®− êng th¼ng hay

®− êng h¬i cong theo yªu cÇu. Nªn lμ m cho ®Çu kÌ phÝa h¹ l− u kÐo dμ i ®Õn gÇn hoÆc gÇn

®Õn luång n− íc thÊp nhÊt ®Ó lμ m cho dßng ch¶y xu«i thuËn.

TCVN XXX:2013

- 24 -

2. MÆt b»ng bè trÝ kÌ däc, chñ yÕu ®Ó chÆn dßng h− íng ngang t¹i phÇn ®Çu/ cuèi cña

mét b·i gi÷a, nªn bè trÝ däc theo ®− êng chia n− íc cña b·i gi÷a vμ nèi tiÕp xu«i thuËn víi ®Þa

h×nh cña nã.

3. Cã thÓ sö dông kÌ h− íng dßng ®Ó ®iÒu chØnh ®o¹n luång ®êng thñy néi ®Þa qu¸

lâm vμ dÉn dßng chñ chuyÓn tõ bê nμ y sang bê kh¸c.

6.5.3 §Ó x©y dùng kÌ kho¸ cÇn ®¸p øng çc yªu cÇu sau ®©y:

1. Trªn luång ®ång b»ng, nªn bè trÝ kÌ kho¸ t¹i ®o¹n gi÷a cña luång nh¸nh cÇn chÆn

theo h− íng vu«ng gãc víi dßng chñ, tïy theo çc ®iÒu kiÖn ®Þa lý vμ ®Þa h×nh.

2. Trªn luång ®êng thñy néi ®Þa miÒn nói, cã thÓ bè trÝ kÌ kho¸ theo çc ®iÒu kiÖn ®Þa

chÊt ,®Þa h×nh vμ dßng ch¶y, t¹i ®o¹n h¹ l− u cña luång nh¸nh.

6.5.4 MÆt b»ng bè trÝ cña c«ng tr×nh b¶o vÖ bê cÇn tho¶ m·n çc yªu cÇu sau:

1. NÕu ch¾c ch¾n x¶y ra biÕn ®æi trªn phÇn bê luång ®êng thñy néi ®Þa bÞ dßng ch¶y

x« vμ o sau khi ®¾p ®ª, g©y hËu qu¶ bÊt lîi cho viÖc æn ®Þnh ho¸ luång, cÇn bè trÝ c«ng tr×nh

b¶o vÖ bê thÝch ®¸ng tïy theo tõng tr− êng hîp.

2. Nªn dïng kiÓu líp phñ b¶o vÖ däc bê cho c«ng tr×nh b¶o vÖ bê. Trong tr− êng hîp

phÇn nμ o ®ã cña bê luång kh«ng ®Òu ®Æn, çc kÌ däc hoÆc kÌ ch¾n cã thÓ ®− îc sö dông ®Ó

chØnh trÞ. Kho¶ng çch cña çc kÌ ch¾n ®Ó b¶o vÖ bê cã thÓ lÊy theo b¶ng 6.5.1-1 trªn

nguyªn t¾c kh«ng ®Ó dßng chñ g©y xãi lë bê.

6.5.5 MÆt b»ng bè trÝ cña luång n¹o vÐt vμ bè trÝ ®æ ®Êt n¹o vÐt cÇn tho¶ m·n çc yªu cÇu

sau ®©y:

1. MÆt b»ng bè trÝ luång n¹o vÐt

(1) Nªn bè trÝ luång n¹o vÐt xa khu vùc sa båi vμ phèi hîp víi çc tuyÕn chØnh trÞ.

(2) Gãc gi÷a luång n¹o vÐt vμ h− íng dßng chñ t¹i møc n− íc kiÖt trung b×nh sÏ bÊt lîi

khi nã lín h¬n 15o.

(3) Luång n¹o vÐt trªn mét ®o¹n ng¾n cã thÓ nèi liÒn çc vùc th− îng vμ h¹ l− u theo

mét ®− êng th¼ng; trong khi ®ã luång n¹o vÐt dμ i nªn ®i theo tuyÕn h¬i cong h×nh thμ nh bëi

nh÷ng ®− êng g·y khóc, nèi liÒn tr¬n tru xu«i thuËn çc vùc th− îng h¹ l− u.

(4) §o¹n vμ o cña luång n¹o vÐt cã thÓ ®− îc më réng thμ nh h×nh loe, nÕu cÇn thiÕt.

§èi víi ®o¹n cöa ra cña luång n¹o vÐt trªn luång ®ång b»ng nªn ®μ o s©u h¬n tuú theo ®iÒu

kiÖn cô thÓ.

2. Bè trÝ ®æ ®Êt n¹o vÐt.

(1) CÇn sö dông hoμ n toμ n ®Êt n¹o vÐt ®Ó ®¾p ®ª vμ ®¾p çc nh¸nh phô hoÆc ®æ lªn

çc b·i båi ven luång vμ çc ph¹m vi quanh ®ª ®Ó ®iÒu chØnh h×nh th¸i lßng tuyÕn.

(2) NÕu kh«ng thÓ sö dông trùc tiÕp ®Êt n¹o vÐt, cã thÓ ®æ xuèng vïng vùc luång

tuyÕn kh«ng ¶nh h− ëng ®Õn luång ch¹y tμ u. Trong mäi tr− êng hîp cÇn ph¶i ®¶m b¶o yªu

cÇu kh«ng g©y « nhiÔm lín ®èi víi m«i tr− êng xung quanh.

TCVN XXX:2013

- 25 -

7 ChØnh trÞ çc th¸c ghÒnh ch¶y xiÕt, nguy hiÓm


7.1.1 Cã thÓ chØnh trÞ çc th¸c ghÒnh ch¶y xiÕt, nguy hiÓm b»ng nhiÒu biÖn ph¸p kü thuËt

kh¸c nhau tuú theo ®Æc ®iÓm cô thÓ cña th¸c ghÒnh ®¸ gèc, ®¸ ngÇm, ®o¹n cong gÊp, th¸c

ghÒnh cöa suèi, çc th¸c ghÒnh ®¸ lë/ ®Êt tr− ît hay çc th¸c ghÒnh cuéi sái vμ theo çc

h×nh thÓ kh¸c nhau cña chóng nh− mám låi, luång hÑp, gê ch×m v.v..

7.1.2 §Ó chØnh trÞ th¸c ghÒnh ch¶y xiÕt, nguy hiÓm, ngoμ i çc sè liÖu tËp hîp ®− îc tõ viÖc

kh¶o s¸t vμ th¨m dß theo quy ®Þnh trong §iÒu 4. Çc sè liÖu c¬ b¶n, cÇn chuÈn bÞ ®Çy ®ñ

çc tμ i liÖu sau ®©y:

1. §iÒu tra vμ ph©n tÝch ®é dËp dÒnh cña tμ u khi qua th¸c ghÒnh víi çc tai n¹n tμ u.

2. Çc b¶n ®å kh¶o s¸t ®¸ ngÇm d− íi n− íc hay phÇn quan träng cña çc ®Æc tr− ng

®Þa h×nh ®å tØ lÖ 1:100- 1:500.

3. Çc kÕt qu¶ quan tr¾c thÝ nghiÖm tμ u mÉu ch¹y ng− îc dßng vμ diÔn biÕn ®é dèc,

l− u tèc cña dßng ch¶y trong thêi kú h×nh thμ nh th¸c ghÒnh.

4. Çc sè liÖu ®Þa chÊt cña bê vμ lßng tuyÕn ®êng thñy néi ®Þa trong khu vùc chØnh

trÞ.

5. Çc sè liÖu ®iÒu tra/quan tr¾c vÒ l− îng bïn çt do suèi vËn chuyÓn ®Õn trong thêi

gian cã lò miÒn nói vμ çc ®iÒu kiÖn thuû v¨n t−¬ng øng.

6. Çc sè liÖu kh¶o s¸t th¨m dß ®Þa chÊt trªn khu vùc ®¸ lë, ®Êt tr− ît.

7.1.3 Çc mùc n− íc ®Æc tr− ng nh− mùc n− íc giíi h¹n trªn, d− íi vμ mùc n− íc xuÊt hiÖn

dßng ch¶y rèi nhÊt v.v.. trong thêi kú h×nh thμ nh th¸c ghÒnh cÇn ®− îc x¸c ®Þnh dùa vμ o sè

liÖu thuû v¨n vμ kh¶o s¸t ®Þa h×nh lßng tuyÕn ®êng thñy néi ®Þa t¹i hiÖn tr− êng, vμ qua

ph©n tÝch sù biÕn thiªn cña ®é dèc vμ l− u tèc trªn ®o¹n cã th¸c ghÒnh còng nh− t¸c ®éng

cña chóng ®Õn tμ u ng− îc dßng trong thêi kú h×nh thμ nh th¸c ghÒnh.

7.1.4 Trong ®iÒu kiÖn kh¶ thi vÒ kü thuËt vμ hîp lý vÒ kinh tÕ, viÖc chØnh trÞ çc th¸c ghÒnh

ch¶y xiÕt cÇn ph¶i lμ m cho çc tμ u ng− îc dßng v− ît ®− îc çc th¸c ghÒnh b»ng c«ng suÊt

cña tμ u. Trong tr− êng hîp ®ßi hái khèi l− îng c«ng tr×nh chØnh trÞ vμ vèn ®Çu t− lín, còng cã

thÓ ¸p dông viÖc x©y dùng c«ng tr×nh chØnh trÞ kÕt hîp ®Ó ®iÒu chØnh ®é dËp dÒnh cña tμ u khi

qua th¸c ghÒnh.

7.1.5 §Ó chØnh trÞ çc th¸c ghÒnh, cã thÓ sö dông çc biÖn ph¸p kü thuËt næ m×n ph¸ ®¸,

n¹o vÐt, ®¾p ®ª v.v... ®Ó më réng mÆt c¾t ngang tho¸t n− íc t¹i ®Çu th¸c ghÒnh, hay ®Ó d©ng

n− íc mét çch thÝch hîp, lμ m gi¶m l− u tèc vμ ®é dèc.

7.1.6 §é dèc cho phÐp vμ tèc ®é ®Ó tμ u v− ît th¸c cÇn x¸c ®Þnh qua thÝ nghiÖm tμ u ch¹y

mÉu, thÝ nghiÖm m« h×nh tμ u, hay qua ph©n tÝch vμ tÝnh to¸n.

7.2 Çc th¸c ghÒnh ®¸ gèc

7.2.1 §Ó chØnh trÞ çc th¸c ghÒnh ch¶y xiÕt kiÓu mám låi, cã thÓ dïng çc biÖn ph¸p chØnh

trÞ t− ¬ng øng tuú theo vÞ trÝ çc mám nh− ®èi diÖn, so le ch÷ chi v.v...

TCVN XXX:2013

- 26 -

1. Çc th¸c ghÒnh ch¶y xiÕt d¹ng ®èi diÖn cã thÓ ®− îc c¶i t¹o b»ng çch c¾t ®i çc

mám nh« ra tõ mét hoÆc c¶ hai bê tuú theo yªu cÇu ch¹y tμ u ®Ó më réng mÆt c¾t ngang

tho¸t n− íc vμ gi¶m l− u tèc dßng ch¶y còng nh− ®é dèc.

2. Çc th¸c ghÒnh ch¶y xiÕt cã d¹ng so le ch÷ chi, ngoμ i viÖc c¾t ®i nh÷ng mám låi,

cã thÓ chØnh trÞ b»ng çch dïng c«ng tr×nh chØnh trÞ ®Ó kÐo dμ i mét çch thÝch ®¸ng kho¶ng

çch so le, lμ m cho çc tμ u cã thÓ dÔ dμ ng lîi dông lu©n l− u dßng ch¶y ®· bÞ gi¶m bít tèc

®é ë c¶ hai bªn luång ®Ó v− ît th¸c ghÒnh.

3. §èi víi çc th¸c ghÒnh cã nhiÒu mám låi kÕ cËn nhau, cÇn quyÕt ®Þnh s¬ ®å chØnh

trÞ trªn c¬ së tÝnh ®Õn ¶nh h− ëng t− ¬ng hç gi÷a çc mám Êy vμ lμ m cho nã phï hîp víi t×nh

h×nh côc bé, nÕu cÇn cã thÓ tiÕn hμ nh thÝ nghiÖm m« h×nh.

7.2.2 Çc th¸c ghÒnh ch¶y xiÕt d¹ng luång hÑp cã thÓ ®− îc c¶i t¹o b»ng çch më réng mÆt

c¾t ngang tho¸t n− íc t¹i phÇn luång hÑp cña nã, më réng luång ch¹y tμ u ë khu vùc dßng

yÕu ®i hoÆc ®¾p ®ª d©ng n− íc t¹i vùc s©u h¹ l− u cña th¸c ghÒnh, ®Ó lμ m cho l− u tèc vμ ®é

dèc ®¸p øng ®− îc yªu cÇu cho çc tμ u v− ît th¸c ghÒnh b»ng chÝnh c«ng suÊt cña chóng.

7.2.3 Çc th¸c ghÒnh ch¶y xiÕt d¹ng mám ngÇm cã thÓ ®− îc chØnh trÞ b»ng çch më réng

mÆt c¾t ngang tho¸t n−íc t¹i mám Êy, hay ®¾p ®ª d©ng n− íc ë h¹ l− u cña th¸c ghÒnh ®Ó

lμ m cho ®é dèc vμ l− u tèc t¹i ®Çu th¸c ghÒnh ®¸p øng ®− îc yªu cÇu ch¹y tμ u.

7.2.4 §èi víi viÖc thiÕt kÕ chØnh trÞ çc th¸c ghÒnh ch¶y xiÕt cÇn tho¶ m·n çc ®iÒu kiÖn sau

®©y:

1. TuyÕn luång ®μ o cÇn phï hîp víi nhu cÇu thay ®æi cña luång ch¹y tμ u sau khi

chØnh trÞ vμ lμ m cho dßng ch¶y xu«i thuËn, tiÖn lîi cho viÖc ch¹y tμ u.

2. TuyÕn luång ®μ o ®Ó më réng hay khai th«ng dßng ch¶y lê ®ê cÇn ®−îc bè trÝ gÇn

bê cã dßng ch¶y lê ®ê, cßn tuyÕn luång ®μ o nh»m môc ®Ých chÝnh lμ m gi¶m l− u tèc vμ ®é

dèc nªn bè trÝ gÇn bê mμ dßng ch¶y chñ h− íng tíi.

3. MÆt b»ng bè trÝ tuyÕn luång ®μ o cÇn lμ m cho khu vùc ®− îc chØnh trÞ kh«ng bÞ båi

l¾ng vμ ®¸p øng ®−îc çc yªu cÇu vËn hμ nh cña ph− ¬ng tiÖn n¹o vÐt.

4. Khi bè trÝ tuyÕn luång ®μ o ®Ó biÕn ®æi th¸c ghÒnh ch¶y xiÕt thμ nh d¹ng so le ch÷

chi, nªn c¾t bá ®i phÇn h¹ l− u cña ®Ønh låi bªn trªn vμ phÇn th− îng l− u cña ®Ønh låi bªn

d− íi.

5. Nªn sö dông tuyÕn luång ®μ o th¼ng. Khi tuyÕn luång ®μ o th¼ng kh¸ dμ i còng cã

thÓ ¸p dông tuyÕn g·y khóc.

6. V× mÆt ®øng vμ mÆt b»ng bè trÝ cña tuyÕn luång ®μ o cã quan hÖ t− ¬ng hç víi h×nh

d¹ng cña mÆt c¾t ngang luång chØnh trÞ do ®ã cÇn nghiªn cøu toμ n diÖn trong thiÕt kÕ ®Ó x¸c

®Þnh chóng.

7. CÇn tiÕn hμ nh so s¸nh nhiÒu ph− ¬ng ¸n khi thiÕt kÕ tuyÕn luång ®μ o. Ph− ¬ng ¸n

tèi − u ®− îc chän kh«ng nh÷ng chØ lμ m cho chÕ ®é thuû lùc cña th¸c ghÒnh dÞu bít ®Ó viÖc

ch¹y tμ u ng− îc dßng dÔ dμ ng mμ cßn ph¶i cã khèi l− îng c«ng viÖc chØnh trÞ Ýt nhÊt.

7.2.5 §é dèc m¸i vμ ®é dèc ®¸y cña mÆt c¾t ngang, ®é dèc mÆt c¾t däc ®¸y cña khu vùc

®μ o ph¶i phï hîp víi çc quy ®Þnh sau ®©y:

1. X¸c ®Þnh ®é dèc m¸i cña mÆt c¾t ngang

TCVN XXX:2013

- 27 -

(1) §Ó ®¸p øng yªu cÇu vÒ ®é æn ®Þnh, cÇn x¸c ®Þnh ®é dèc m¸i theo B¶ng sau

B¶ng 7.1

§é dèc m¸i cña mÆt c¾t ngang cÇn ®µo

Ph©n lo¹i §é dèc m¸i Ph©n lo¹i §é dèc m¸i

§¸ gèc 1 : 0,2 - 1 : 1,0 §¸ t¶ng 1 : 1,0 - 1 : 1,5

§¸ bÞ vì nøt 1 : 1,5 - 1 : 2,5 Sái cuéi 1 : 2,5 - 1 : 3,0

(2) Khi cÇn më réng diÖn tÝch dßng ch¶y, çc ®é dèc m¸i cã thÓ tho¶i h¬n nh÷ng trÞ sè

cho trong b¶ng trªn ®©y, vμ nÕu cÇn, còng cã thÓ dïng nh÷ng ®é dèc thay ®æi.

2. X¸c ®Þnh ®é dèc ®¸y cña mÆt c¾t ngang

(1) §é dèc ®¸y ®− îc chØnh trÞ cho çc th¸c ghÒnh n− íc c¹n cã thÓ b»ng ph¼ng. Tuy

nhiªn, ph¶i ®¶m b¶o chiÒu s©u n− íc ®ñ ®Ó ch¹y tμ u.

(2) NÕu khu vùc chØnh trÞ ®Ó cho tμ u qua l¹i mùc n− íc lín trung b×nh, cã thÓ x¸c ®Þnh

®é dèc ®¸y cña nã theo çc mín n− íc cña tμ u vμ çc yªu cÇu thÝch hîp ®Ó thiÕt lËp çc

ph− ¬ng tiÖn trî gióp ch¹y tμ u.

(3) Tuú theo çc ®iÒu kiÖn ®Þa h×nh ®Þa chÊt còng nh− yªu cÇu chØnh trÞ, còng cã thÓ

dïng nh÷ng ®é dèc thay ®æi.

3. X¸c ®Þnh ®é dèc däc ®¸y

Trong tr− êng hîp khu vùc ®μ o ®Ó cho çc tμ u qua l¹i, ®é dèc däc ®¸y cña nã nªn phï hîp

víi ®é dèc däc cña mùc n− íc thiÕt kÕ.

7.2.6 §Ó chØnh trÞ çc th¸c ghÒnh ch¶y xiÕt cã thÓ x¸c ®Þnh diÖn tÝch mÆt c¾t ngang tho¸t

n− íc yªu cÇu theo çc ph− ¬ng ph¸p sau ®©y:

1. Ph¬ng ph¸p tÝnh to¸n

Gi¶ thiÕt nhiÒu cì diÖn tÝch mÆt c¾t kh¸c nhau trªn ®o¹n ®μ o, tÝnh to¸n mÆt c¾t däc mÆt

n− íc vμ çc l− u tèc bÒ mÆt trªn th¸c ghÒnh b»ng ph− ¬ng ph¸p thö dÇn vμ sai sè theo c«ng

thøc 7.1, cho ®Õn khi diÖn tÝch mÆt c¾t t¨ng lªn tho¶ m·n yªu cÇu vÒ ®é dèc vμ l− u tèc cã

thÓ chÊp nhËn ®Ó çc tμ u tù v− ît th¸c theo c«ng suÊt cña chóng.

Vmax = αV (7.1)

Trong ®ã:

Vmax - L− u tèc mÆt n− íc cùc ®¹i trªn mÆt c¾t ngang t¹i ®Çu th¸c ghÒnh (m/s);

V - L− u tèc trung b×nh trªn mÆt c¾t ngang t¹i ®Çu th¸c ghÒnh (m/s)

α - HÖ sè, ®− îc x¸c ®Þnh theo sè liÖu kh¶o s¸t hiÖn tr− êng.

Trong tr− êng hîp kh«ng cã s½n sè liÖu kh¶o s¸t hiÖn tr− êng cã thÓ lÊy b»ng 1,2-1,3.

2. Ph¬ng ph¸p ®å thÞ

Theo ®− êng cong quan hÖ møc n− íc vμ l− u tèc trung b×nh, t¹i mÆt c¾t ngang nhá nhÊt cña

mÆt th¸c ghÒnh tr− íc khi chØnh trÞ, lÊy ®− êng nèi gi÷a çc l− u tèc trung b×nh t¹i çc giíi h¹n

TCVN XXX:2013

- 28 -

trªn vμ d− íi cña çc mùc n− íc h×nh thμ nh th¸c ghÒnh lμ m ®− êng l− u tèc trung b×nh thiÕt

kÕ, dïng ®− êng nμ y cã thÓ t×m ng− îc l¹i ra çc diÖn tÝch mÆt c¾t ngang cÇn më réng t¹i mçi

mùc n− íc, do ®ã tÝnh ®−îc diÖn tÝch mÆt çt tho¸t n− íc cÇn më réng b»ng c«ng t¸c chØnh trÞ.

3. §èi víi çc th¸c ghÒnh ch¶y xiÕt d¹ng phøc t¹p víi bËc n− íc lín, nªn x¸c ®Þnh diÖn

tÝch nãi trªn b»ng thÝ nghiÖm m« h×nh.

7.2.7 Trong tr− êng hîp th¸c ghÒnh cÇn chØnh trÞ cã d¹ng so le ch÷ chi, cã thÓ tÝnh to¸n

chiÒu dμ i gÇn ®óng chiÒu dμ i so le cña nã b»ng c«ng thøc sau:

D = L + Lb + La (7-2)

Trong ®ã:

D - ChiÒu dμ i so le (m), thÓ hiÖn trªn c«ng thøc 7-2

L - ChiÒu dμ i tμ u hay tμ u kÐo xμ lan (m)

Lb - Kho¶ng çch an toμ n gi÷a ®u«i tμ u vμ mám låi h¹ l− u (m);

La - Kho¶ng çch theo ph−¬ng däc t− ¬ng øng víi chiÒu réng luång B do tμ u v− ît sang. Cã thÓ tÝnh to¸n nã theo c«ng thøc sau ®©y:

sin

cos1

KU

KUVBLa

(7-3)

Trong ®ã:

B - ChiÒu réng ch¹y tμ u hiÖu qu¶ t¹i ®Çu th¸c ghÒnh (m);

V1 - L− u tèc mÆt n− íc trung b×nh trong kho¶ng B (m/s);

- Gãc gi÷a ®−êng ®i cña tμ u vμ h− íng dßng ch¶y, cã thÓ lÊy b»ng 15o;

U - Tèc ®é tμ u trong n− íc tÜnh (m/s);

K - HÖ sè khÊu trõ tèc ®é tμ u. Cã thÓ tÝnh theo c«ng thøc sau:

0

0

T

WJTK

(7-4)

Trong ®ã:

J - §é dèc mÆt n− íc t¹i ®Çu th¸c ghÒnh;

To - Lùc ®Èy øng víi tèc ®é tμ u trong n− íc tÜnh (N);

W - Träng t¶i d·n n− íc toμ n phÇn cña tμ u hay tμ u kÐo sμ lan (N);

Khi V1 > KU cos, La cã gi¸ trÞ d¬ng

Khi V1 = KU cos, La = 0

Khi V1 < KU cos, La cã gi¸ trÞ ©m

TCVN XXX:2013

- 29 -

H×nh 7-1. S¬ ®å x¸c ®Þnh chiÒu dµi so le

7.3 Çc th¸c ghÒnh cöa suèi (cöa héi lu)

7.3.1 §Ó chØnh trÞ çc th¸c ghÒnh cöa suèi cã thÓ tiÕn hμ nh ph©n tÝch, tÝnh to¸n theo çc

ph− ¬ng ph¸p c¬ b¶n thÝch hîp nªu trong çc quy ®Þnh ë §iÒu nhá 7.2.

7.3.2 Trong tr− êng hîp suèi cã l− u l− îng lín bïn çt ®Õn cã thÓ lμ m cho chÕ ®é th¸c

ghÒnh xÊu ®i, cÇn nghiªn cøu çc biÖn ph¸p chØnh trÞ theo l− u l− îng n− íc ®Õn vμ bïn çt

®Õn còng nh− çc ®iÒu kiÖn ®Þa h×nh vμ ®Þa chÊt.

7.3.3 Trong tr− êng hîp cã çc ®iÒu kiÖn thuËn lîi cho viÖc ®¾p ®Ëp trªn suèi vμ suèi cã

dung tÝch hå chøa t− ¬ng ®− ¬ng l− îng bïn çt ®Õn tõ dßng ch¶y xiÕt trªn nói trong thêi ®o¹n

5 n¨m cã thÓ chÊp nhËn vμ thùc hiÖn dù ¸n x©y dùng ®Ëp ch¾n bïn çt trªn suèi. Cao tr×nh

®Ëp phô thuéc vμ o dung tÝch hå ch− a thiÕt kÕ. Trong tr− êng hîp çc ®iÒu kiÖn bÞ h¹n chÕ,

cã thÓ chän çc ®Ëp ch¾n bïn çt theo nhiÒu b−íc. Nªn bè trÝ tuyÕn ®Ëp trªn nÒn ®¸ gèc.

7.3.4 Trong tr− êng hîp ®iÒu kiÖn thuËn lîi cho viÖc x©y dùng ®ª chØnh trÞ t¹i cöa suèi, vμ

cã vùc s©u ë h¹ l− u cña th¸c ghÒnh víi dung tÝch l− u gi÷ bïn çt båi l¾ng trªn 5 n¨m, khi ®ã

cã thÓ x©y dùng ®ª t¹i cöa suèi ®Ó dÉn l− u l− îng bïn çt ®Õn cña suèi vμ o vùc s©u ®· nãi

trªn. §ª chØnh trÞ ®Ó n¾n tuyÕn cöa suèi nªn ®− îc x©y dùng trªn nÒn ®¸ gèc hay trªn nÒn

v÷ng ch¾c. TuyÕn ®ª cÇn tr¸nh çc dßng ch¶y xiÕt trªn nói x« vμ o trùc tiÕp.

Trong tr− êng hîp kh«ng cã s½n m− ¬ng r·nh thiªn nhiªn ®Ó sö dông cho viÖc n¾n tuyÕn cöa

suèi, cÇn ®μ o m− ¬ng nh©n t¹o nh− thÓ hiÖn trªn h×nh 7-2.

7.3.5 Cã thÓ chän çc kÕt cÊu khèi ®¸ x©y v÷a xi m¨ng vμ bª t«ng cho ®Ëp ch¾n bïn çt

trªn suèi vμ ®ª h− íng dßng t¹i cöa suèi. Còng cã thÓ dïng kÕt cÊu gi¸ cäc thÊm cho ®Ëp

ch¾n bïn çt trªn suèi.

H×nh 7-2 Ph¸c ho¹ n¾n tuyÕn cöa suèi.

7.4 Çc th¸c ghÒnh ®¸ lë/ ®Êt tr− ît

7.4.1 ViÖc chØnh trÞ çc th¸c ghÒnh ®¸ lë, ®Êt tr− ît cÇn ®¶m b¶o çc yªu cÇu sau ®©y,

ngoμ i nh÷ng ®iÒu quy ®Þnh thÝch hîp nªu trong Điều 5:

1. Khu vùc chØnh trÞ nªn bè trÝ gÇn bê, bªn kh«ng cã ®Êt lë. NÕu khu vùc gÇn bê, bªn

cã ®Êt lë ph¶i ®− îc n¾n th¼ng, cÇn nghiªn cøu thËt cÈn thËn mÆt b»ng bè trÝ tuyÕn ®μ o chØnh

TCVN XXX:2013

- 30 -

trÞ vμ h×nh d¹ng mÆt c¾t ngang chØnh trÞ, ®Ó gi¶m t¸c ®éng bÊt lîi ®Õn ®é æn ®Þnh cña khèi ®Êt

tr− ît.

2. Trong tr− êng hîp ph¶i tiÕn hμ nh c«ng t¸c næ m×n ®Ó chØnh trÞ çc th¸c ghÒnh ®¸ lë/

®Êt tr− ît, cÇn tÝnh to¸n vμ gi¸m s¸t ®é æn ®Þnh cña khèi tr− ît, vμ cÇn h¹n chÕ l− îng thuèc

næ tèi ®a cho mçi lÇn næ.

7.4.2 §Ó t¨ng cêng tÝnh bÒn v÷ng cña c«ng tr×nh chØnh trÞ t¹i ®Çu çc th¸c ghÒnh, ng¨n

ngõa ®¸ lë vμ khèi ®Êt tr− ît cã ®é æn ®Þnh kÐm khái bÞ tr− ît cã thÓ chän çc biÖn ph¸p sau:

1. Bè trÝ mét hay nhiÒu m− ¬ng ch¾n ngoμ i ph¹m vi cña khu vùc ®Êt tr− ît ®Ó ng¨n

ngõa m− íc mÆt khái ch¶y vμ o vïng ®Êt tr− ît, vμ bè trÝ c¶ mét hÖ thèng tiªu n− íc, tËn dông

®Þa h×nh tù nhiªn, trong vïng ®Êt tr− ît.

2. Dïng çc biÖn ph¸p ®μ o m¸i ®Ó gi¶m t¶i träng, çc cäc chèng tr− ît, çc thanh neo

çc thanh chèng v.v..

7.5 Çc th¸c ghÒnh sái cuéi

7.5.1 §Ó chØnh trÞ çc th¸c ghÒnh cuéi sái, cÇn x¸c ®Þnh râ rμ ng cÊu t¹o cña lßng tuyÕn

®êng thñy néi ®Þa vμ t×nh h×nh chuyÓn ®éng cña sái cuéi, vμ cÇn ph©n tÝch nguyªn nh©n

h×nh thμ nh th¸c ghÒnh.

7.5.2 §èi víi çc th¸c ghÒnh sái cuéi, cã thÓ chän ph− ¬ng ph¸p n¹o vÐt ®Ó më réng mÆt

c¾t chuyÓn n− íc trªn ®o¹n th¸c ghÒnh, lμ m gi¶m l− u tèc. NÕu x¶y ra hiÖn t− îng båi tÝch l¹i

sau n¹o vÐt, cÇn bè trÝ c«ng tr×nh chØnh trÞ tuú theo çc ®iÒu kiÖn riªng.

7.5.3 §èi víi çc th¸c ghÒnh sái cuéi chiÒu dμ i kh¸ ng¾n vμ vùc h¹ l− u cña nã kh¸ s©u, cã

thÓ tiÕn hμ nh x©y sùng ®ª ngÇm b»ng ®¸ ®æ ë vùc h¹ l− u ®Ó ®iÒu chØnh l− u tèc vμ ®é dèc

cña ®o¹n th¸c ghÒnh.

7.5.4 §èi víi çc th¸c ghÒnh sái cuéi th¼ng, réng vμ n«ng, cã thÓ bè trÝ çc kÌ má hμ n so

le ®Ó lμ m cho çc tμ u ng− îc dßng v− ît th¸c b»ng çch lîi dông lÇn l− ît dßng ch¶y bÞ suy

yÕu däc c¶ hai bªn bê.

7.6 §¸ ngÇm nguy hiÓm cho giao th«ng

7.6.1 §èi víi ®¸ ngÇm nguy hiÓm cho giao th«ng thñy, cÇn ®iÒu tra kh¶o s¸t çc ®iÒu kiÖn

®Þa h×nh, ®Þa chÊt, chÕ ®é dßng ch¶y ®Æc tr− ng g©y trë ng¹i giao th«ng vμ cÇn sö dông çc

biÖn ph¸p næ m×n ph¸ ®¸, ®¾p ®ª v.v...

7.6.2 §èi víi ®¸ ngÇm nguy hiÓm cho giao th«ng trong luång hÑp, bê gå ghÒ, cÇn tÝnh to¸n

x¸c ®Þnh kÝch th− íc luång vμ vÞ trÝ ®μ o, hoÆc nÕu cÇn ph¶i tiÕn hμ nh thÝ nghiÖm m« h×nh tμ u

mÉu; vμ cÇn chØnh trÞ b»ng çch c¾t gät n¾n th¼ng çc phÇn ®¸ ngÇm nh« ra vμ doi ®¸, hay

¸p dông biÖn ph¸p x©y dùng ®ª däc dÓ lμ m tr¬n tru ®− êng bê.

7.7 §o¹n cong nguy hiÓm

7.7.1 Khi n¾n th¼ng ®o¹n cong gÊp g©y nguy hiÓm ®èi víi giao th«ng: xo¸y, quÈn vμ çc

kiÓu d¹ng dßng kh«ng mong muèn kh¸c, chiÒu réng vµ b¸n kÝnh cong luång cÇn ®îc t¨ng

lªn ®Ó lo¹i trõ hoÆc c¶i thiÖn, ®Ó tho¶ m·n çc yªu cÇu an toμ n cho ®éi tμ u tiªu chuÈn xu«i

dßng.

TCVN XXX:2013

- 31 -

7.7.2 Cã thÓ dïng çc biÖn ph¸p kü thuËt sau ®©y ®Ó n¾n th¼ng ®o¹n cong gÊp nguy hiÓm

®èi víi giao th«ng:

1. Cã thÓ næ ph¸ b·i ®¸ ngÇm vμ çc mám låi t¹i ®o¹n ®− êng cong ®Ó më réng kÝch

th− íc luång vμ c¶i thiÖn chÕ ®é dßng ch¶y.

2. §èi víi luång mét chiÒu cã b¸n kÝnh cong kh«ng ®ñ lín, cã thÓ n¾n phÇn bê låi ®Ó

lμ m t¨ng b¸n kÝnh cong cña luång, vμ nÕu cÇn còng cã thÓ x©y dùng c«ng tr×nh h− íng dßng

bªn bê lâm ®Ó lμ m t¨ng l− u l− îng ®¬n vÞ ë phÝa bê låi.

3. §Ó chØnh trÞ dßng xo¸y ®− îc h×nh thμ nh t¹i vùc s©u cña ®o¹n cong gÊp cã thÓ x©y

dùng ®ª däc hay çc kÌ ch¾n xiªn gãc xu«i ë phÇn th− îng l− u cña ®Ønh ®o¹n cong, vμ còng

cã thÓ bè trÝ çc kÌ ngÇm gÇn ®Ønh ®o¹n cong ®Ó ®iÒu chØnh h− íng dßng ch¶y vμ sù ph©n

bè l− u tèc.

4. Trong tr− êng hîp t¹i ®o¹n ®− êng cong c¶ l−u tèc lÉn ®é thuû lùc ®Òu lín cã thÓ

x©y dùng çc kÌ ch¾n hay çc kÌ ngÇm ë h¹ l−u, tuú theo çc ®iÒu kiÖn ®Æc tr− ng, ®Ó lμ m

d©ng cao mùc n− íc vμ ®iÒu chØnh ®é thñy lùc, c¶i t¹o ®iÒu kiÖn thuËn lîi cho giao th«ng

thñy.

5. §èi víi ®o¹n cong gÊp nguy hiÓm ®èi víi giao th«ng trªn ®o¹n luång ®êng thñy néi

®Þa chia nh¸nh, cã thÓ më mét luång míi ®Ó thay thÕ luång cò khi çc ®iÒu kiÖn cho phÐp vμ

cã çc luËn cø x¸c ®¸ng.

7.7.3 Khi bè trÝ tuyÕn ®μ o ®Ó chØnh trÞ, tuú theo ®Þa m¹o lßng tuyÕn ®êng thñy néi ®Þa, cÇn

chó träng tíi quan hÖ nèi tiÕp nhau cña çc nh¸nh th− îng vμ h¹ l− u còng nh− ®iÒu kiÖn vÒ

tÇm quan s¸t ®¸p øng çc yªu cÇu cña ®éi tμ u ®ang xu«i.

7.8 Çc th¸c ghÒnh n− íc xo¸y nguy hiÓm

7.8.1 §Ó chØnh trÞ çc th¸c ghÒnh n− íc xo¸y nguy hiÓm, cÇn ph©n tÝch nguyªn nh©n chÝnh

g©y ra phÔu n− íc vμ xo¸y n− íc tõ nhiÒu khÝa c¹nh kh¸c nhau bao gåm h×nh th¸i, ®iÒu kiÖn

dßng ch¶y, t− ¬ng t¸c cña lßng ltuyÕn ®êng thñy néi ®Þa vμ dßng n− íc ch¶y v..v...

7.8.2 Cã thÓ sö dông çc biÖn ph¸p kü thuËt t− ¬ng øng sau ®©y ®Ó chØnh trÞ çc th¸c ghÒnh

n− íc xo¸y nguy hiÓm:

1. §èi víi çc phÔu n− íc vμ xo¸y n− íc do dßng ®¸y va m¹nh vμ o çc t¶ng ®¸ ngÇm

th¼ng ®øng t¹i gi÷a luång hay va vμ o lßng ltuyÕn ®êng thñy néi ®Þa nh« lªn ®ét ngét cã thÓ

dïng biÖn ph¸p næ ph¸ nã ®Õn mét ®é s©u thÝch hîp hay næ m×n kÕt hît víi båi ®¾p ®Ó ®iÒu

chØnh cao tr×nh lßng tuyÕn vμ sù ph©n bè l− u tèc.

2. §èi víi çc phÔu n− íc vμ xo¸y n− íc do dßng ch¶y trùc tiÕp va m¹nh vμ o çc

mám bê låi trªn ®o¹n ltuyÕn ®êng thñy néi ®Þa th¼ng, cã thÓ næ ph¸ çc mám låi ®Ó lμ m cho

dßng n− íc ch¶y xu«i thuËn.

3. §èi víi çc phÔu n− íc vμ xo¸y n− íc sinh ra bëi mám låi n»m ë h¹ l− u cña ®Ønh bê

lâm, cã thÓ bè trÝ çc kÌ ch¾n hay ®ª ngÇm ë th− îng l− u cña mám låi hay t¹i vÞ trÝ thÝch hîp

®Ó ®iÒu chØnh h− íng dßng ch¶y vμ ph©n t¸n dßng ch¶y ®¸y.

4. §èi víi çc phÔu n− íc vμ xo¸y n− íc t¹i cöa vμ o cña ®o¹n ltuyÕn ®êng thñy néi

®Þa chia nh¸nh do dßng ch¶y xiªn tån t¹i ë phÇn ®Çu b·i gi÷a x« m¹nh trùc tiÕp vμ o bê, cã

thÓ bè trÝ mét kÌ h− íng dßng t¹i phÇn ®Çu b·i gi÷a ®Ó lμ m xu«i thuËn h− íng dßng chñ trªn

®o¹n cöa vμ o.

TCVN XXX:2013

- 32 -

7.9 Çc th¸c ghÒnh n− íc ch¶y trªn vØa ®¸ ngÇm nguy hiÓm

7.9.1 §Ó chØnh trÞ çc th¸c ghÒnh n− íc ch¶y trªn vØa ®¸ ngÇm nguy hiÓm, cÇn ph©n tÝch

nguyªn nh©n h×nh thμ nh cña chóng theo mèi t− ¬ng quan gi÷a lßng tuyÕn ®êng thñy néi ®Þa

vμ dßng ch¶y. CÇn x¸c ®Þnh râ rμ ng ®é dèc, l− u tèc, lu tèc dßng ch¶y däc vµ ngang, chiÒu

s©u n− íc trªn vØa ®¸ ngÇm, còng nh− nh÷ng t¸c ®éng cña chóng ®Õn sù an toμ n cho ch¹y

tμ u trong khu«n khæ mùc n− íc h×nh thμ nh mèi nguy hiÓm.

7.9.2 Cã thÓ chän çc biÖn ph¸p kü thuËt sau ®©y khi chØnh trÞ çc th¸c ghÒnh n− íc ch¶y

trªn vØa ®¸ ngÇm nguy hiÓm:

1. §èi víi dßng ch¶y trªn vØa ®¸ ngÇm n»m ë phÝa bªn luång, tuú theo tõng tr− êng

hîp cã thÓ næ m×n ®Ó h¹ thÊp cao tr×nh cña vØa, hay cã thÓ x©y dùng kÌ däc trªn ®ã ®Ó n©ng

cao tr×nh mùc níc trªn vØa, lo¹i bá t¸c ®éng cña dßng ch¶y trªn vØa ®¸ ngÇm ¶nh h− ëng

®Õn giao th«ng thñy.

2. §èi víi dßng ch¶y trªn vØa ®¸ ngÇm ®ång thêi ë c¶ hai bªn luång, cã thÓ næ m×n c¾t

bít vØa ®¸ ë mét bªn cho thoai tho¶i, hoÆc t«n cao vØa ®¸ bªn kia b»ng çch x©y kÌ däc ®Ó

lμ m cho dßng ch¶y tËp trung mét bªn luång.

3. Trong tr− êng hîp cã s½n mét luång phô ®Ó sö dông trªn ®o¹n th¸c ghÒnh n− íc

ch¶y trªn vØa ®¸ ngÇm nguy hiÓm, cã thÓ n¹o vÐt ®μ o s©u luång phô nμ y ®Ó ch¹y tμ u.

8 ChØnh trÞ luång tµu vïng cöa s«ng, kªnh chÞu ¶nh hëng thuû triÒu


8.1.1 Khi tiÕn hµnh chØnh trÞ luång l¹ch t¹i vïng cöa s«ng, kªnh chÞu ¶nh hëng thuû triÒu,

cÇn cã ®ñ tµi liÖu vÒ nh÷ng yÕu tè liªn quan nh çc ®iÒu kiÖn thuû ®éng lùc cña dßng

ch¶y, giã, sãng, ®é mÆn, bïn çt vµ çc ®iÒu kiÖn biªn kh¸c cña lßng s«ng, kªnh v.v..

çc gi¶i ph¸p chØnh trÞ cÇn ®îc ®Ò xuÊt th«ng qua Dù ¸n ®Çu t x©y dùng c«ng tr×nh.

8.1.2 Ngoµi çc quy ®Þnh cã liªn quan nªu trong §iÒu 4. Çc sè liÖu c¬ b¶n cÇn thu thËp

thªm çc lo¹i tµi liÖu sau ®©y khi tiÕn hµnh c«ng t¸c thiÕt kÕ chØnh trÞ luång l¹ch t¹i

vïng cöa s«ng, kªnh chÞu ¶nh hëng thuû triÒu:

1. Çc b¶n ®å ®Þa h×nh díi níc hay b¶n ®å thuû v¨n h×nh th¸i trong nhiÒu n¨m vµ

nh÷ng sè liÖu liªn quan ®Õn ®éng lùc häc bê biÓn vµ ®Þa m¹o, v.v…

2. BiÓu ®å dao ®éng møc níc triÒu, lu tèc dßng triÒu vµ hµm lîng bïn çt khi triÒu

lªn, xuèng, trong kú triÒu kÐm, kú triÒu cêng vµ trong çc mïa lò, mïa kiÖt trªn

®o¹n tuyÕn ®êng thñy néi ®Þa dù kiÕn chØnh trÞ.

3. Çc lu lîng dßng triÒu lªn, xuèng trung b×nh trªn ®o¹n tuyÕn ®êng thñy néi ®Þa

dù kiÕn chØnh trÞ trong mïa lò vµ mïa kiÖt.

4. Çc lu tèc vµ híng cña dßng triÒu, giã, v.v… trªn khu vùc b·i c¹n cöa s«ng,

kªnh.

8.1.3 Khi chØnh trÞ luång ë cöa s«ng, kªnh, çc ®Æc ®iÓm thuû v¨n, bïn çt vµ sù tiÕn ho¸

cña lßng tuyÕn ®êng thñy néi ®Þa t¹i ®o¹n dù kiÕn chØnh trÞ cÇn ®îc ph©n tÝch theo

çc sè liÖu thùc ®o víi çc néi dung sau ®©y:

1. Ph¹m vi ®o¹n luång gÇn cöa s«ng, kªnh, ®o¹n dßng triÒu ë cöa s«ng vµ ®o¹n bê

TCVN XXX:2013

- 33 -

biÓn bªn ngoµi cöa s«ng, kªnh cÇn ®îc ®Þnh râ ranh giíi theo vÞ trÝ vµ sù biÕn ®æi

cña giíi h¹n vïng ¶nh hëng triÒu vµ giíi h¹n dßng triÒu ®Ó x¸c ®Þnh vÞ trÝ cña

®o¹n sÏ chØnh trÞ.

2. Ph©n tÝch theo sù biÕn ®æi cña çc con níc triÒu, ®é lín cña çc biªn ®é triÒu,

nh÷ng biÕn ®æi cña tèc ®é dßng triÒu vµ lu lîng, v.v.. trong çc mïa, çc nh©n

tè ®éng lùc häc chñ yÕu h×nh thµnh lßng tuyÕn ®êng thñy néi ®Þa trªn ®o¹n sÏ

chØnh trÞ, vµ x¸c ®Þnh çc ®Æc tÝnh cña sãng triÒu trªn ®o¹n luång ®êng thñy néi

®Þa nghiªn cøu.

3. X¸c ®Þnh lo¹i ®o¹n luång sÏ chØnh trÞ theo møc ®é x¸o trén cña níc mÆn vµ níc

ngät.

4. ChuÈn bÞ ®Çy ®ñ çc tµi liÖu vÒ nh÷ng biÕn ®æi cña hµm lîng bïn çt vµ dßng

bïn çt trong çc mïa lò vµ mïa kiÖt, ph©n tÝch nh÷ng t¸c ®éng cña dßng ch¶y

®Õn vµ bïn çt ®Õn tõ lu vùc s«ng vµ khu vùc biÓn khi h×nh thµnh cöa s«ng, kªnh

vµ lßng tuyÕn ®êng thñy néi ®Þa cña ®o¹n sÏ chØnh trÞ.

5. Ph©n tÝch nh÷ng biÕn ®æi hµng n¨m vµ nhiÒu n¨m vÒ båi xãi cña trôc ®éng lùc

dßng ch¶y, ®¸y tròng s©u, ngang/ däc lßng tuyÕn ®êng thñy néi ®Þa còng nh sù

thay ®æi çc cì h¹t cña vËt liÖu ®¸y trong çc mïa lò vµ mïa kiÖt trªn ®o¹n luång

sÏ chØnh trÞ.

6. Ph©n tÝch çc ®Æc trng cña sãng, çc ®iÒu kiÖn giã vµ nh÷ng yÕu tè kh¸c trªn

®o¹n luång sÏ chØnh trÞ.

8.1.4 §Ó chØnh trÞ luång ë vïng cöa s«ng, kªnh, nªn tËn dông ®éng n¨ng cña dßng triÒu rót

vµ chän çc biÖn ph¸p n¹o vÐt, ®¾p ®ª x©y dùng kÌ hoÆc kÕt hîp c¶ hai ®Ó t¨ng lu

lîng theo chiÒu réng ®¬n vÞ trªn luång ch¹y tµu nh»m g©y xãi.

8.1.5 Kh«ng nªn x©y dùng ©u tµu lµm ¶nh hëng triÒu ë vïng cöa s«ng, kªnh cã ch¹y tµu

®Ó tr¸nh hiÖn tîng sa båi g©y ¶nh hëng cho viÖc ch¹y tµu ë thîng lu ©u tµu. NÕu

ph¶i x©y dùng ©u tµu, cÇn cã luËn cø x¸c ®¸ng vµ ph¶i cã çc biÖn ph¸p kü thuËt cÇn

thiÕt ®Ó lo¹i trõ hËu qu¶ bÊt lîi cho viÖc ch¹y tµu.

8.1.6 §èi víi viÖc x©y dùng hå chøa ë thîng lu cöa s«ng, kªnh vµ çc c«ng tr×nh c¶i t¹o

®Êt trong ph¹m vi vïng ¶nh hëng triÒu mµ chóng sÏ lµm thay ®æi çc ®iÒu kiÖn dßng

níc-bïn çt, cÇn lËp Dù ¸n ®Çu t x©y dùng c«ng tr×nh ®Ó x¸c ®Þnh nh÷ng t¸c ®éng

cña chóng ®Õn luång ch¹y tµu ë cöa s«ng, kªnh.

8.1.7 Cã thÓ dïng çc yÕu tè sau ®©y lµm tiªu chuÈn x¸c ®Þnh çc mùc níc chØnh trÞ luång

ë cöa s«ng, kªnh:

- Trªn ®o¹n dßng triÒu cöa s«ng, kªnh ®ã lµ mùc níc trung b×nh øng víi tèc ®é dßng

triÒu xuèng lín nhÊt khi triÒu cêng, triÒu trung b×nh, triÒu kÐm cña mïa lò vµ mïa

kiÖt.

- ë ®o¹n bê biÓn phÝa ngoµi cöa s«ng, kªnh, nã cã thÓ cao h¬n trong trêng hîp x©y

dùng çc kÌ híng dßng vµ çc c«ng tr×nh chØnh trÞ kh¸c, ®ång thêi lµm nhiÖm vô

ch¾n sãng vµ ch¾n bïn çt.

8.1.8 §Ó chØnh trÞ çc luång l¹ch vïng cöa s«ng, kªnh, ngoµi viÖc ph©n tÝch çc sè liÖu nªn

lËp b¸o ço kh¶ thi vµ so s¸nh b»ng sè liÖu m« h×nh to¸n/vËt lý hoÆc kÕt hîp c¶ hai

TCVN XXX:2013

- 34 -

®Ó chän ra ph¬ng ¸n chØnh trÞ tèi u.

8.1.9 ViÖc tÝnh to¸n kÝch thíc luång, mùc níc ch¹y tµu vµ çc th«ng sè kÝch thíc cho

kªnh dÉn tµu biÓn cÇn theo Tiªu chuÈn TCVN 5664:2009 Ph©n cÊp kü thuËt ®êng

thñy néi ®Þa.

8.2 B·i c¹n cöa s«ng

8.2.1 Khi ph©n tÝch nguyªn nh©n h×nh thµnh b·i c¹n cöa s«ng, cÇn tÝnh ®Õn çc yÕu tè quan

träng sau ®©y còng nh t¬ng quan cña çc yÕu tè sau:

1. Møc ®é khuÕch t¸n cña dßng ch¶y vµ ®é lÖch theo trôc ®éng lùc dßng ch¶y;

2. §iÒu kiÖn hoµ trén cña níc ngät vµ níc mÆn, sù biÕn ®æi vÞ trÝ cña çc “ ®iÓm

dõng” , sù h×nh thµnh keo tô vµ båi tÝch cña bïn çt;

3. Tû sè dßng ch¶y s«ng so víi dßng triÒu vµ nh÷ng biÕn ®æi cña nã;

4. Biªn ®é sai kh¸c cña trôc ®éng lùc dßng triÒu lªn vµ xuèng trong kú triÒu cêng,

triÒu kÐm, mïa lò, mïa kiÖt;

5. Ph©n tÝch thµnh phÇn vµ nguån gèc vËt liÖu ®¸y hay ph©n tÝch tÝnh kÝch ho¹t

n¬tron chÊt liÖu ®¸y;

6. Çc ®iÒu kiÖn sãng vµ dßng vËn chuyÓn bïn çt däc bê, v.v…

8.2.2 ViÖc chØnh trÞ b·i c¹n cöa s«ng cÇn ®îc tiÕn hµnh trªn c¬ së so s¸nh vµ ph©n tÝch

nh÷ng quy luËt biÕn ®æi tõng n¨m vµ nhiÒu n¨m cña b·i c¹n cöa s«ng trong çc mïa

lò vµ mïa kiÖt theo çc b¶n ®å kh¶o s¸t ®Þa h×nh nhiÒu n¨m.

8.2.3 CÇn tiÕn hµnh chØnh trÞ b·i c¹n cöa s«ng chñ yÕu b»ng biÖn ph¸p n¹o vÐt, hoÆc kÕt

hîp n¹o vÐt víi x©y dùng ®ª kÌ tuú theo nguyªn nh©n h×nh thµnh vµ quy luËt diÔn biÕn

cña çc b·i c¹n. CÇn lËp mét kÕ ho¹ch toµn diÖn ®Ó thùc hiÖn chØnh trÞ luång l¹ch

vïng cöa s«ng theo tõng giai ®o¹n. CÇn tæng kÕt kinh nghiÖm kÞp thêi ®Ó kh«ng ngõng

c¶i tiÕn vµ hoµn thiÖn çc gi¶i ph¸p c«ng tr×nh chØnh trÞ.

8.2.4 Khi chØnh trÞ b·i c¹n cöa s«ng hay biÕn ®æi, nªn ¸p dông çc gi¶i ph¸p c«ng tr×nh

chØnh trÞ nh ®ª ch¾n çt gi¶m sãng mét phÝa hoÆc hai phÝa. §Ó ®¸p øng yªu cÇu tho¸t

lò, vµ kÐo dµi qu¸ tr×nh xãi ë çc mùc níc thÊp vµ trung b×nh, cã thÓ bè trÝ çc kÌ má

hµn ng¾n phÝa trong s«ng cã cao tr×nh ®Ønh kÌ thÊp h¬n cao tr×nh ®Ønh çc ®ª ch¾n çt

gi¶m sãng mét chót. Cao tr×nh, híng, kho¶ng çch vµ viÖc bè trÝ çc kÌ ch¾n çt

gi¶m sãng vµ çc kÌ má hµn ng¾n nªn ®îc x¸c ®Þnh b»ng m« h×nh vËt lý.

8.2.5 Khi b·i c¹n cöa s«ng chÞu t¸c ®éng cña dßng vËn chuyÓn bïn çt däc bê th× çc kÌ

híng dßng còng cÇn ®ãng c¶ vai trß ch¾n dßng bïn çt Êy vµ nªn bè trÝ çc kÌ ch¾n

çt gi¶m sãng phÝa däc bê mµ dßng bïn çt tíi ®Ó híng dßng níc vµ chÆn dßng

bïn çt.

8.3 B·i c¹n bªn trong cöa s«ng

8.3.1 Khi chØnh trÞ çc b·i c¹n n»m bªn trong cöa s«ng nªn chän l¹ch triÒu rót chÝnh lµm

luång ch¹y tµu, cã thÓ chän çc biÖn ph¸p n¹o vÐt vµ x©y dùng çc kÌ ch¾n hoÆc t«n

cao b·i ngÇm, v.v… ®Ó tËp trung dßng níc xãi s©u vµ lµm t¨ng kÝch thíc cña luång

ch¹y tµu.

TCVN XXX:2013

- 35 -

8.3.2 §Ó chØnh trÞ çc b·i c¹n n»m bªn trong cöa s«ng bÞ chia nhiÒu nh¸nh (®o¹n s«ng du

®·ng), th«ng qua Dù ¸n ®Çu t x©y dùng c«ng tr×nh, cã thÓ x©y dùng çc ®ª ngÇm hay

çc kÌ ch¾n trªn çc nh¸nh kh«ng ch¹y tµu ®Ó lµm t¨ng dßng níc trong nh¸nh ch¹y

tµu, nÕu x©y dùng ®Ëp ch¾n dßng, cao tr×nh cña nã nªn thÊp h¬n mùc níc chØnh trÞ.

8.3.3 KÌ ch¾n chØnh trÞ b·i c¹n bªn trong cöa s«ng nªn bè trÝ vu«ng gãc víi híng dßng

triÒu xuèng. Cao tr×nh ®Ønh cña ®Çu kÌ ch¾n cÇn ngang víi mùc níc chØnh trÞ, cßn

cao tr×nh cña gèc kÌ ch¾n c¾m vµo bê cÇn cao h¬n mùc níc triÒu trung b×nh hoÆc

ngang víi cao tr×nh cña b·i båi ven s«ng.

8.3.4 Ngoµi çc ®iÒu quy ®Þnh nªu trong ®o¹n nµy, viÖc bè trÝ çc kÌ ch¾n trªn ®o¹n s«ng

vµ ®o¹n dßng triÒu cña vïng cöa s«ng còng cã thÓ ®îc tiÕn hµnh theo çc quy ®Þnh

cã liªn quan trong §iÒu 6 ChØnh trÞ çc ghÒnh c¹n.

8.4 ThiÕt kÕ tuyÕn chØnh trÞ vµ tuyÕn luång n¹o vÐt

8.4.1 Híng cña tuyÕn chØnh trÞ luång ch¹y tµu ë vïng cöa s«ng nªn trïng víi híng chñ

®¹o cña dßng triÒu xuèng. TuyÕn chØnh trÞ nªn cã d¹ng h¬i cong, víi ®o¹n bªn ngoµi

cöa s«ng (®o¹n luång biÓn) ®êng tim cña tuyÕn chØnh trÞ còng nh tuyÕn luång ®µo

nªn lµ ®êng th¼ng.

8.4.2 Cã thÓ tÝnh to¸n chiÒu réng chØnh trÞ cña luång ch¹y tµu ë cöa s«ng theo çc ph¬ng

ph¸p sau ®©y:

1. Trªn ®o¹n luång gÇn cöa t¹i cöa s«ng cã thÓ tÝnh theo çc quy ®Þnh cã liªn quan

trong §iÒu nhá 5.4.

2. Trªn ®o¹n luång cöa s«ng vµ ®o¹n luång biÓn bªn ngoµi cöa s«ng, cÇn më réng

theo mét tû lÖ nhÊt ®Þnh vµ chiÒu réng chØnh trÞ cña çc ®o¹n luång th¼ng, cã thÓ

x¸c ®Þnh theo c«ng thøc sau ®©y:

B = B0(1 + B)x

Trong ®ã:

B0 ChiÒu réng luång t¹i mÆt c¾t ngang æn ®Þnh thîng lu (m);

B ChiÒu réng chØnh trÞ t¹i mÆt c¾t ngang tÝnh to¸n h¹ lu (m);

x Kho¶ng çch gi÷a hai mÆt c¾t ngang (B0, B) theo ®êng tim luång (km);

B Tû lÖ më réng, nªn tÝnh ngîc ra nã theo çc sè liÖu tõ ®o¹n luång tèi u

trong ®o¹n luång th¼ng vµ tû lÖ thuËn víi çc biªn ®é triÒu cã thÓ lÊy b»ng

0,01 – 0,025.

8.4.3 CÇn ph©n tÝch dßng triÒu, t¸c ®éng cña sãng, chuyÓn ®éng bïn çt khi chän tuyÕn

kªnh n¹o vÐt ë cöa s«ng. TuyÕn kªnh n¹o vÐt nªn gÇn trïng víi trôc ®éng lùc dßng

ch¶y khi triÒu xuèng cã u thÕ t¬ng ®èi æn. Gãc hîp bëi híng dßng triÒu vµ trôc

kªnh n¹o vÐt nªn nhá h¬n 15 vµ kh«ng lín h¬n 30 trong nh÷ng trêng hîp ®Æc biÖt.

Trªn ®o¹n kªnh biÓn bªn ngoµi cöa s«ng, khi dßng triÒu lªn chiÕm u thÕ dÉn ®Õn

viÖc h×nh thµnh mét luång chñ s©u th× còng cã thÓ chän luång nµy lµm tuyÕn luång

n¹o vÐt.

8.4.4 Khu vùc bè trÝ ®Êt nªn chän ë h¹ lu cña ®o¹n luång tµu cÇn n¹o vÐt ë cöa s«ng vµ

nªn tr¸nh hiÖn tîng bïn çt ®µo lªn l¹i bÞ dßng triÒu lªn ®em trë l¹i luång g©y sa båi.

TCVN XXX:2013

- 36 -

Trong trêng hîp n¹o vÐt b»ng ph¬ng ph¸p hót phun t¹i b·i kÒ bªn cÇn lËp Dù ¸n

®Çu t x©y dùng c«ng tr×nh. Nªn ®æ bïn çt n¹o vÐt bªn trong çc ®ª quai trong çc

®iÒu kiÖn cho phÐp.

8.4.5 ë çc cöa s«ng chÞu t¸c ®éng cña sãng vµ giã lín vµ cã dao ®éng lín cña lu lîng

níc gi÷a çc mïa lò vµ mïa kiÖt, cÇn chó ý ph©n tÝch t¸c ®éng cña lò, sãng vµ giã

®Õn sù sa båi cña luång ch¹y tµu.

9 ThiÕt kÕ c«ng tr×nh chØnh trÞ luồng đường thủy nội địa

9.1 Tr×nh tù thiÕt kÕ

Sau khi lùa chän biÖn ph¸p chØnh trÞ cho ®o¹n luång, khi thiÕt kÕ c«ng tr×nh chØnh trÞ

luång cÇn tu©n thñ çc bíc sau:

1. X¸c ®Þnh mùc níc, lu lîng chØnh trÞ;

2. KÝch thíc c¬ b¶n cña hÖ thèng c«ng tr×nh vµ c«ng tr×nh cô thÓ víi chøc n¨ng yªu

cÇu;

3. Lùa chän kÕt cÊu;

4. TÝnh to¸n c«ng tr×nh vµ cÊu kiÖn víi çc tr¹ng th¸i gíi h¹n I vµ II;

5. TÝnh to¸n thñy lùc c«ng tr×nh (nÕu cã).

9.2 Má hµn khèi ®Æc

9.2.1 ChØ dÉn chung

1. KÝch thíc cña kÌ má hµn ph¶i ®¶m b¶o vËn tèc trong phÇn diÖn tÝch tù do cña

mÆt c¾t ít ®¹t tíi vËn tèc tÝnh to¸n (®¶m b¶o xãi lßng dÉn) nhng ph¶i ®¶m b¶o

tho¸t lò víi çc tuyÕn ®êng thñy néi ®Þa cã nguy c¬ g©y lôt. V× vËy khi x¸c ®Þnh

cao tr×nh kÌ th× mùc níc chØnh trÞ lÊy t¬ng óng víi mùc níc cña lu lîng t¹o

lßng kiÖt.

2. Kho¶ng çch gi÷a çc kÌ nh nªu trong B¶ng 6. Trong thiÕt kÕ kü thuËt cÇn ph¶i

x¸c ®Þnh gi¸ trÞ cô thÓ.

3. Víi ®o¹n luång th¼ng kÌ híng dßng nªn ®Æt ngîc chiÒu dßng ch¶y v× cã t¸c

dông xãi lßng dÉn tèt h¬n kÌ ®Æt xu«i dßng, víi kÌ ®Æt bªn bê lâm cña ®o¹n luång

cong nªn ®Æt xu«i dßng ch¶y t¸c dông cña kÌ sÏ t¨ng lªn v× t¨ng chiÒu dµi h÷u Ých

cña kÌ.

9.2.2 Tr×nh tù tÝnh to¸n

- Bè trÝ kÌ víi gãc hîp gi¶ ®Þnh víi dßng ch¶y, kho¶ng çch gi÷a çc kÌ;

- X¸c ®Þnh vËn tèc tÝnh to¸n;

- X¸c ®Þnh cao tr×nh ®Ønh kÌ;

- X¸c ®Þnh gãc tèi u;

- X¸c dÞnh kho¶ng çch gi÷a çc kÌ;

- X¸c ®Þnh vËn tèc t¹i çc vÞ trÝ xung yÕu cña kÌ;

- X¸c ®Þnh hè xãi ®Çu kÌ;

TCVN XXX:2013

- 37 -

- TÝnh to¸n chiÒu dµy vµ ®êng kÝnh viªn ®¸ d×m bÌ (nÕu dïng ®Öm chèng xãi b»ng

thùc vËt);

- X¸c ®Þnh ®êng kÝnh vËt liÖu lµm kÌ (nÕu kÌ lµm b»ng vËt liÖu rêi);

- X¸c ®Þnh kÝch thíc vµ tÝnh to¸n ®é bÒn cña cäc (nÕu kÌ lµ b»ng cäc);

- TÝnh to¸n æn ®Þnh c«ng tr×nh;

- TÝnh to¸n lón c«ng tr×nh.

9.2.3 VËn tèc tÝnh to¸n

VËn tèc tÝnh to¸n lµ vËn tèc trung b×nh cña phÇn mÆt c¾t tù do ®¶m b¶o xãi lßng dÉn

sau khi co c«ng tr×nh chinh trÞ, ®îc x¸c ®Þnh theo c«ng thøc sau:

Vtt = 0,8KdfVx (9-1)

Kdf - hÖ sè dù phßng cã gi¸ trÞ b»ng 1,2 1,3;

Vx - vËn tèc xãi cña dßng ch¶y (khi bïn çt chuyÓn ®éng víi sè lîng lín);

Vx = 1,3Vkx

Theo G«ntrarèp vËn tèc kh«ng xãi x¸c ®Þnh nh sau:

3,0

%50

2,0

%90

%50max 0014,03

d

d

dTVkx (9-2)

d50%- ®êng kÝnh h¹t (m) víi suÊt b¶o ®¶m 50% trªn ®êng cÊp phèi h¹t;

d90%- ®êng kÝnh h¹t (m) víi suÊt b¶o ®¶m 90%;

Tmax - ®é s©u lín nhÊt cña mÆt c¾t cã kÌ.

9.2.4 Cao tr×nh ®Ønh kÌ

Cao tr×nh ®Ønh kÌ lÊy kh«ng thÊp h¬n mùc níc ch¹y tµu, ph¶i ®¶m b¶o xãi lßng dÉn

sau khi cã c«ng tr×nh chØnh trÞ t¬ng øng víi lu lîng t¹o lßng kiÖt

Cao tr×nh ®Ønh kÌ ®îc x¸c ®Þnh theo c«ng thøc:

Zk = MNCT - l/Lk (9-3)

LK- h×nh chiÕu cña kÌ lªn mÆt c¾t ngang;

MNCT - mùc níc chØnh trÞ;

l - diÖn tÝch phÇn níc ch¶y trªn mÆt kÌ, ®îc x¸c ®Þnh theo c«ng thøc:

A

A tdl

1

(9-4)

td - diÖn tÝch tù do;

A - ®¹i lîng ®îc x¸c ®Þnh tõ ph¬ng tr×nh bËc 2:

0)6,012,1( 2 tl

l

Q

QAA (9-5)

Ql - lu lîng níc ch¶y trªn mÆt kÌ Ql = Qtl - Vtttd;

- gãc hîp cña kÌ víi ph¬ng dßng ch¶y (rad);

Qtl - lu lîng t¹o lßng ®îc lùa chän khi chØnh trÞ.

TCVN XXX:2013

- 38 -

9.2.5 Gãc tèi u cña kÌ

Gãc tèi u cña kÌ ®îc x¸c ®Þnh dùa vµo ®å thÞ, phô thuéc vµo hai tû sè: T

h

B

L kk , , hk -

chiÒu cao trung b×nh cña kÌ, T - chiÒu s©u trung b×nh cña mÆt c¾t cã kÌ, B - bÒ réng

luångtrªn mÆt níc t¬ng øng víi mùc níc chØnh trÞ.

H×nh 9-1. §å thÞ thùc nghiÖm x¸c ®Þnh gãc tèi u

Sau khi ®· t×m ®îc gãc tèi u hiÖu chØnh l¹i chiÒu dµi kÌ cßn cao tr×nh cña kÌ th×

kh«ng cÇn hiÖu chØnh.

9.2.6 Kho¶ng çch gi÷a çc kÌ

9.2.7 Kho¶ng çch gi÷a çc kÌ trªn ®o¹n luång ®êng thñy néi ®Þa th¼ng ®îc x¸c ®Þnh theo

c«ng thøc:

kk LS (9-6)

Trong ®ã lµ hÖ sè phô thuéc vµo çc ®¹i lîng , T

hk , B

Lk , maxT

T, hÖ sè c¶n cña

dßng ch¶y x¸c ®Þnh theo c«ng thøc:

T

B

C

g2

2 (9-7)

C - hÖ sè Sedi;

TCVN XXX:2013

- 39 -

H×nh 9-2. §å thÞ x¸c ®Þnh

Trong trêng hîp ®o¹n luång ®êng thñy néi ®Þa cong th× kho¶ng çch gi÷a çc kÌ sÏ

®îc tÝnh theo c«ng thøc sau:

- Khi kÌ n»m ë bªn bê låi:

kS (9-8)

kLr 0 ; (9-9)

1ln

1ln

0

0

0

2

r

L

r

B

Br

L

k

k (9-10)

Trong ®ã:

r0- b¸n kÝnh cong cña bê låi.

- Khi kÌ n»m ë bªn bê lâm.

kS (9-11)

BLK

r

Br

/1

0

0 1

(9-12)

BrB

Lk

0ln (9-13)

9.2.8 VËn tèc t¹i çc vÞ trÝ xung yÕu cña kÌ

VËn tèc ®Çu kÌ cã thÓ x¸c ®Þnh b»ng çch lËp b×nh ®å dßng ch¶y, lÊy vËn tèc cña bã

dßng ®i s¸t ®Çu kÌ, hoÆc x¸c ®Þnh theo c«ng thøc thùc nghiÖm sau:

2

2,01B

LVV k

tbdk (9-14)

TCVN XXX:2013

- 40 -

Trong ®ã:

Vtb - vËn tèc trung b×nh cña mÆt c¾t cã kÌ;

hk - chiÒu cao trung b×nh cña kÌ;

T - chiÒu s©u trung b×nh cña mÆt c¾t cã kÌ.

VËn tèc lín nhÊt trµn trªn mÆt kÌ cÇn x¸c ®Þnh tõ nhiÒu mùc níc, lÊy gÇn ®óng theo

c«ng thøc sau:

L

Ltr

QkV

(9-15)

Trong ®ã:

Ql - lu lîng trªn mÆt kÌ, khi ®· biÕt cao tr×nh ®Ønh kÌ, x¸c ®Þnh tõ ph¬ng tr×nh bËc

2:

0)6,012,1( 2 Q

QAA l ,

k

lA

(9-16)

l - diÖn tÝch níc trªn mÆt kÌ;

k - diÖn tÝch kÌ;

- diÖn tÝch mÆt ít lßng tuyÕn luång t¹i mÆt c¾t cã kÌ.

k - hÖ sè thùc nghiÖm biÓu thÞ mèi quan hÖ cña vËn tèc trµn trªn ®Çu kÌ vµ vËn tèc

trµn trung b×nh, lÊy b»ng 1,25.

9.2.9 KÕt cÊu cña th©n kÌ ®¸ ®æ cÇn tu©n thñ theo çc quy ®Þnh sau ®©y:

1. §èi víi mÆt c¾t ngang cña má hµn ch¾n d¹ng ®¸ ®æ, cã thÓ lÊy ®é dèc m¸i thîng

lu b»ng 1:1 – 1:1,5, cßn ®é dèc m¸i h¹ lu b»ng 1:1,5 – 1:2. Gi¸ trÞ cô thÓ quyÕt

®Þnh th«ng qua tÝnh to¸n kiÓm tra æn ®Þnh cña m¸i c«ng tr×nh.

2. Cã thÓ lÊy chiÒu réng ®Ønh má hµn ch¾n b»ng 1m – 2m; trong trêng hîp lu tèc

dßng ch¶y lín hay cã gç th¶ tr«i cã thÓ lÊy trÞ sè thiªn vÒ cËn lín; trong nh÷ng

trêng hîp ®Æc biÖt cã thÓ t¨ng chiÒu réng nµy mét çch thÝch hîp.

3. Theo yªu cÇu thiÕt kÕ, th©n má hµn ®îc thi c«ng cÈn thËn, ch¾c ch¾n, cßn ®Ønh

cña nã cÇn tho¶ m·n yªu cÇu æn ®Þnh.

9.2.10 §é dèc däc th©n kÌ

MNTT

MNTK

Zk

H×nh 9-3. S¬ ®å x¸c ®Þnh ®é dèc däc kÌ.

§é dèc däc th©n kÌ lÊy trong kho¶ng tõ 1:100 ®Õn 1:300. §é dèc däc ph¶i ®¶m b¶o

sao cho diÖn tÝch cña kÌ trong thùc tÕ kh«ng nhá h¬n diÖn tÝch cña kÌ theo lý thuyÕt.

TCVN XXX:2013

- 41 -

VÞ trÝ cña cao tr×nh mÆt kÌ lµ ®iÓm giao cña mÆt kÌ thùc tÕ vµ mÆt kÌ lý thuyÕt, lÊy

®iÓm gi÷a cña kÌ.

Trong trêng hîp kÌ qu¸ dµi, ®Ó tr¸nh cao tr×nh ®Çu kÌ qu¸ thÊp vµ cao tr×nh gèc kÌ

qu¸ cao, th©n kÌ cã thÓ chia thµnh nhiÒu ®o¹n cã ®é dèc däc kh¸c nhau, phÇn gÇn

gèc kÌ lÊy ®é dèc nhá.

9.2.11 KÕt cÊu cña gèc má hµn c¾m vµo bê cÇn theo çc quy ®Þnh sau ®©y:

1. Khi bê luång ®êng thñy néi ®Þa cã kh¶ n¨ng bÞ xãi, cÇn cã biÖn ph¸p b¶o vÖ

chèng xãi do dßng ch¶y g©y nªn. Trong çc trêng hîp kh¸c cã thÓ kh«ng cÇn

thiÕt ph¶i ¸p dông çc biÖn ph¸p b¶o vÖ.

2. Cã thÓ x¸c ®Þnh chiÒu dµi líp ®¸ phñ m¸i cho phÇn vai má hµn c¾m vµo bê theo

®iÒu kiÖn ®Þa chÊt bê luång ®êng thñy néi ®Þa vµ ®iÒu kiÖn dßng ch¶y. Cã thÓ lÊy

b»ng 10 – 15m cho líp phñ m¸i thîng lu, 15– 25m cho líp phñ m¸i h¹ lu vµ

cã thÓ xem xÐt gia gi¶m thÝch hîp tuú tõng trêng hîp cô thÓ.

3. ChiÒu cao líp phñ m¸i cho phÇn gèc má hµn ch¾n c¾m vµo bê cÇn ®îc x¸c ®Þnh

theo çc ®iÒu kiÖn ®Þa chÊt vµ ®Þa h×nh. Giíi h¹n trªn cña nã vît qu¸ ®Ønh cña

phÇn gèc má hµn c¾m vµo bê kh«ng nhá h¬n 1,0m, bê ®Êt bè trÝ má hµn, cã ®é

dèc kh«ng qu¸ 1:1,5.

9.2.12 KÕt cÊu cña phÇn ®Çu má hµn cÇn theo çc quy ®Þnh sau ®©y:

1. Tuú theo hiÖu qu¶ cña dßng níc t¸c ®éng lªn ®Çu má hµn, cã thÓ më réng thÝch

hîp phÇn ®Ønh trong ph¹m vi 10– 20m cña phÇn ®Çu mòi.

2. Nªn lµm phÇn ®Çu mòi theo ®êng cong tr¬n thuËn trªn mÆt b»ng, lÊy m¸i dèc vÒ

phÝa luång ®êng thñy néi ®Þa b»ng 1:2,5 – 1:3.

9.2.13 Trªn ®o¹n luång mµ lßng tuyÕn luång cã kh¶ n¨ng kh«ng bÞ xãi hay kinh nghiÖm cho

thÊy kh«ng cÇn thiÕt ph¶i b¶o vÖ ®¸y th× phÇn ®¸y luång c¹nh má hµn còng kh«ng cÇn thiÕt

ph¶i b¶o vÖ. NÕu cÇn thiÕt ph¶i b¶o vÖ ®¸y, cã thÓ kÐo dµi ph¹m vi b¶o vÖ 2 – 4m tõ ch©n

m¸i dèc thîng lu, 5 – 10m tõ ch©n m¸i dèc h¹ lu vµ 5 – 12m tõ ch©n m¸i dèc vÒ phÝa

luång cña phÇn ®Çu má hµn. Trªn ®o¹n luång mµ lßng tuyÕn luång cã thÓ bÞ xãi, cã thÓ kÐo

dµi thÝch hîp ph¹m vi b¶o vÖ ®¸y theo kÕt qu¶ tÝnh to¸n dù b¸o xãi.

9.2.14 KÝch thíc cÊu kiÖn b¶o vÖ m¸i má hµn cÇn ph¶i tho¶ m·n çc yªu cÇu æn ®Þnh díi

t¸c dông cña dßng ch¶y, sãng vµ çc ®iÒu kiÖn thuû ®éng lùc.

9.2.15 Trong mét sè trêng hîp khi khu vùc x©y dùng ë xa nguån cung cÊp ®¸, còng cã thÓ

¸p dông kÕt cÊu má hµn d¹ng ®Êt bäc ®¸ ®Ó gi¶m kinh phÝ ®Çu t x©y dùng nhng ngoµi çc

quy ®Þnh trªn, má hµn cã d¹ng kÕt cÊu nµy cßn ph¶i tho¶ m·n thªm çc yªu cÇu sau:

1. Gi÷a lâi ®Êt vµ líp ®¸ héc phñ ngoµi ph¶i cã tÇng läc b»ng cuéi sái ®¸ d¨m hoÆc

b»ng v¶i ®Þa kü thuËt phï hîp.

2. ViÖc thi c«ng lâi ®Êt cÇn ®îc quan t©m mét çch thÝch ®¸ng ®Ó gi¶m tèi thiÓu

hiÖn tîng lón sôt lµm ¶nh hëng ®Õn møc ®é æn ®Þnh cña má hµn.

3. Trong mäi trêng hîp, phÇn ®Çu mòi nªn ®îc cÊu t¹o hoµn toµn b»ng ®¸ ®æ ®Ó

chèng chÞu ®îc víi dßng ch¶y m¹nh vµ b¶o ®¶m æn ®Þnh cho th©n kÌ ngay c¶

trong trêng hîp lßng dÉn ®Çu mòi bÞ xãi côc bé.

TCVN XXX:2013

- 42 -

9.2.16 KÕt cÊu b¶o vÖ ch©n cña má hµn cã thÓ sö dông theo çc h×nh thøc kÕt cÊu ®¸ ®æ

theo khèi l¨ng trô, khèi xÕp b»ng cÊu kiÖn bª t«ng ®óc s½n hoÆc kÕt cÊu m¶ng mÒm

bï xãi, hoÆc rä ®¸.

9.3 Má hµn ch¶y xuyªn


1. Cao tr×nh ®Ønh kÌ lÊy b»ng cao tr×nh mùc níc chØnh trÞ;

2. ChiÒu dµi, kho¶ng çch, híng má hµn ch¶y xuyªn lÊy t¬ng tù nh má hµn khèi

®Æc;


- Bè trÝ kÌ víi gãc hîp gi¶ ®Þnh víi dßng ch¶y, kho¶ng çch gi÷a çc kÌ;

- X¸c ®Þnh vËn tèc tÝnh to¸n;

- x¸c ®Þnh hÖ sè c¶n cña kÌ;

- X¸c ®Þnh bíc cäc;

- X¸c ®Þnh gãc tèi u;

- X¸c ®Þnh kho¶ng çch gi÷a çc kÌ;


- TÝnh to¸n chiÒu dµy líp ®¸ vµ ®êng kÝnh viªn ®¸ d×m bÌ (nÕu dïng ®Öm chèng xãi

b»ng thùc vËt);

- X¸c ®Þnh kÝch thíc vµ tÝnh to¸n ®é bÒn cña cäc;

9.3.3 HÖ sè c¶n cña kÌ

Tríc hÕt cÇn x¸c ®Þnh hÖ sè ktd theo c«ng thøc:

tdtn

td

tdQ

Qk (9-17)

Trong ®ã:

tdtttd VQ (9-18)

Qtdtn - lu lîng ®i qua phÇn mÆt c¾t tù do khi cha cã kÌ.

HÖ sè c¶n cña kÌ 0 ®îc x¸c ®Þnh theo ®å thÞ phô thuéc vµo tû sè B

Lk:

TCVN XXX:2013

- 43 -

H×nh 9-4 §å thÞ x¸c ®Þnh hÖ sè c¶n cña kÌ 0

9.3.4 Bíc cäc

NÕu sè hµng cäc lµ N th× hÖ sè c¶n cña mét hµng sÏ b»ng N

0 , bíc cäc ®îc

x¸c ®Þnh th«ng qua mËt ®é t¬ng ®èi cña cäc: cb

dt b»ng çch tra b¶ng.

d - ®êng kÝnh cäc;

bC - bíc cäc;

t - mËt ®é t¬ng ®èi cña cäc.

B¶ng 9-1. MËt ®é t¬ng ®èi cña cäc

0,36 0,79 1,3 2,3 4,33 9,0 23

t 0,2 0,3 0,4 0,5 0,6 0,7 0,8

NÕu Ên ®Þnh tríc ®êng kÝnh cäc th× bíc cäc sÏ lµ: t

dbc .

9.3.5 KÕt cÊu kÌ hë

- §Ó t¨ng kh¶ n¨ng liªn kÕt cña çc cäc, çc ®Çu cäc cÇn liªn kÕt víi nhau b»ng çc

thÐp h×nh ch÷ c.

- Ch©n cäc cÇn ®îc b¶o vÖ b»ng çc ®Öm chèng xãi, ph¹m vi b¶o vÖ cña ®Öm cã thÓ

lÊy gièng nh kÌ ®Æc;

- Líp ®¸ ®æ d×m bÌ ph¶i ®¶m b¶o vÒ ®é dµy, ®êng kÝnh viªn ®¸ ®¶m b¶o kh«ng níc

tr«i.

9.4 KÌ èp bê


1 KÌ èp bê lµ biÖn ph¸p gia cè bê b»ng vËt liÖu chèng x©m thùc nªn vËt liÖu èp bê ph¶i

®¶m b¶o ®îc sù æn ®Þnh trªn m¸i dèc díi t¸c dông cña dßng ch¶y;

2 Ph¹m vi gia cè ph¶i phñ kÝn chiÒu dµi bÞ x©m thùc mÆt b»ng vµ trªn mÆt c¾t ngang;

TCVN XXX:2013

- 44 -

3 Gi÷a líp gia cè vµ nÒn ®Êt cÇn cã líp lãt.


- X¸c ®Þnh ph¹m vi gia cè trªn mÆt b»ng vµ mÆt c¾t ngang;

- X¸c ®Þnh kÝch thíc vËt liÖu gia cè;

- KiÓm tra æn ®Þnh vËt liÖu trªn m¸i dèc, kiÓm tra æn ®Þnh tæng thÓ cña m¸i dèc

9.4.3 Ph¹m vi gia cè trªn mÆt b»ng

Dùa vµo sè liÖu thùc tÕ ®Ó x¸c ®Þnh ph¹m vi bÞ x©m thùc theo chiÒu dµi ®êng bê, Ên

®Þnh ph¹m vi gia cè sao cho phñ kÝn phÇn bÞ x©m thùc;

9.4.4 Ph¹m vi gia cè trªn mÆt c¾t ngang

PhÇn gia cè ®îc ph©n thµnh çc vïng sau:

- Vïng I: vïng ngÇm- phÇn m¸i dèc n»m thÊp h¬n MNTTK;

- Vïng II: vïng ngËp- vïng n»m trong phÇn tõ MNTTK ®Õn cao tr×nh mµ níc cã thÓ

®¹t tíi (Bao gåm MNCTK céng víi chiÒu cao sãng leo vµ níc dån);

- Vïng III: vïng kh«ng ngËp - cã t¸c dông dù phßng.

II

III

I

H

H

H

3

2

1

H×nh 9.4. Ph©n vïng gia cè.

ChiÒu cao cña çc vïng ®îc x¸c ®Þnh nh sau:

H3 - chiÒu cao dù phßng n»m ë phÝa trªn cao tr×nh cña vïng sãng leo vµ níc dån, lÊy

kh«ng nhá h¬n:

0,4m - ®èi víi c«ng tr×nh cÊp 3 vµ cÊp 4;

0,3m - ®èi víi c«ng tr×nh cÊp 5.

H2 = hSL + h+(MNCTK-MNTTK) (9-19)

MNCTK - mùc níc cao thiÕt kÕ;

MNTTK - mùc níc thÊp thiÕt kÕ;

hSL- chiÒu cao sãng leo;

h - chiÒu cao do níc dån (níc d©ng do giã).

ChiÒu cao sãng leo lÊy gia trÞ lín nhÊt tõ hai gi¸ trÞ sãng leo do tµu vµ sãng leo do giã

TCVN XXX:2013

- 45 -

g©y ra.

H1 - tæng chiÒu s©u t¹i ch©n m¸i dèc víi ®é dù phßng cã kh¶ n¨ng bÞ xãi:

H1 = TS + TP (9-20)

TS - ®é s©u khu níc tÝnh tõ MNTTK trë xuèng ®Õn phÇn m¸i dèc 1:4;

TP - ®é s©u dù phßng vÒ xãi.

dtgmg

VTp tb 30

2.

1

23

2

2

(9-21)

- gãc hîp gi÷a trôc dßng ch¶y víi ®o¹n gia cè (kh«ng lÊy nhá h¬n 300);

Vtb - vËn tèc trung b×nh cña bã dßng ®i s¸t bê lÊy gi¸ trÞ max víi çc mùc níc kh¸c

nhau;

m - hÖ sè m¸i dèc;

d - ®êng kÝnh h¹t t¹i ®¸y luång víi suÊt b¶o ®¶m lµ 85%. Khi d<1mm th× bá qua ®¹i

lîng 30d.

9.4.5 æn ®Þnh vËt liÖu trªn m¸i dèc

Víi líp phñ b»ng ®¸ héc x©y chÝt m¹ch hoÆc tÊm bª t«ng cÇn kiÓm tra kh¶ n¨ng chèng ®îc ®Èy næi theo biÓu thøc sau:

cosbbn dP (9-22)

Trong ®ã:

Pn: ¸p lùc ®Èy næi cña níc t¸c dông lªn cÊu kiÖn phñ mÆt (T/m2);

: gãc nghiªng m¸i bê so víi mÆt ph¼ng n»m ngang;

: hÖ sè dù phßng lÊy b»ng 1,21,5;

db: chiÒu dµy tÊm bª t«ng hoÆc bª t«ng cèt thÐp (m);

b: träng lîng riªng cña bª t«ng (T/m).

§iÒu kiÖn chèng trît trªn mÆt m¸i dèc ccÇn ®îc kiÓm tra theo c«ng thøc:

ms

msbb

nf

fdP

)sin()cos(

(9-23)

Trong ®ã:

msf - hÖ sè ma s¸t gi÷a líp gia cè vµ nÒn ®Êt.

9.4.6 æn ®Þnh tæng thÓ cña m¸i dèc

æn ®Þnh tæng thÓ cña m¸i dèc ®îc kiÓm tra b»ng ph¬ng ph¸p trît cung trßn.

9.4.7 KÕt cÊu kÌ èp bê

KÌ l¸t m¸i b¶o vÖ bê thêng ®îc sö dông phÇn lín trong c«ng t¸c chØnh trÞ vµ c«ng

t¸c b¶o vÖ bê. CÊu t¹o kÌ l¸t m¸i b¶o vÖ bê bao gåm ba bé phËn chÝnh lµ ch©n kÌ,

th©n kÌ vµ ®Ønh kÌ. Ch©n kÌ lµ phÇn ®¸y ch©n m¸i dèc cã chøc n¨ng chèng xãi ch©n

TCVN XXX:2013

- 46 -

m¸i dèc vµ lµm nÒn tùa cho phÇn th©n kÌ. §Ønh kÌ lµ phÇn n»m ngang trªn cïng cã

chøc n¨ng b¶o vÖ th©n kÌ khái t¸c ®éng xãi cña dßng ch¶y mÆt vµ çc t¸c ®éng kh¸c.

Th©n kÌ lµ phÇn nèi liÒn gi÷a ch©n kÌ víi ®Ønh kÌ cã chøc n¨ng b¶o vÖ m¸i khái bÞ xãi

díi t¸c ®éng cña dßng ch¶y, sãng, ¸p lùc níc vµ ¸p lùc dßng thÊm.

9.4.8 Trªn thùc tÕ kÌ thêng ®îc ph©n thµnh hai lo¹i: kÌ kÕt cÊu cøng (gäi t¾t lµ kÌ cøng)

vµ kÌ kÕt cÊu mÒm (gäi t¾t lµ kÌ mÒm).

1. KÌ cøng lµ kÌ lµm b»ng bªt«ng (tÊm bª t«ng thêng, bª t«ng øng lùc tríc hay bª

t«ng ®óc s½n), v÷a xi m¨ng, v÷a xi m¨ng ®Êt, cäc cõ (thÐp hoÆc gç), g¹ch x©y

hoÆc ®¸ x©y. Çc c«ng tr×nh nµy phÇn lín lµ c«ng tr×nh gia cè kÝn níc (kh«ng

thÊm níc), trõ phi cho níc vµ ®Êt thÊm qua çc mèi nèi hoÆc çc hè gi¶m øng

suÊt ®Æc biÖt.

2. KÌ mÒm thêng lµ kÌ ®¸ ®æ (®¸ rêi, ®¸ ®æ cã ®êng bao, ®¸ x©y), khèi bª t«ng

(rêi, tù chÌn, cã çp nèi hoÆc neo víi nhau), v¶i vµ çc d¹ng bao bè kh¸c (tói phñ,

v¶i ®Öm, èng, khung d©y, ®Öm hoÆc rä ®an b»ng tre hoÆc polime), nhùa ®êng

(asphalt, ®¸ héc hoÆc ®¸ d¨m) vµ çc lo¹i vËt liÖu kh¸c (lèp xe, thïng dÇu

cò,v.v…). Thêng th× kÌ b»ng c©y (thùc vËt) còng ®îc coi nh lµ kÌ mÒm.

9.4.9 Tríc khi tiÕn hµnh lùa chän h×nh lo¹i kÌ phï hîp nhÊt cho tõng trêng hîp cô thÓ,

cÇn ph¶i n¾m ®îc çc ®Æc ®iÓm c¬ b¶n nhÊt ¶nh hëng ®Õn çc ®Æc tÝnh chung cña çc

lo¹i kÌ. Mét trong nh÷ng ®Æc tÝnh ®ã lµ møc ®é hoµ hîp víi tù nhiªn cña çc lo¹i kÌ kh¸c

nhau nh kÌ h×nh thµnh bëi th¶m thùc vËt theo h×nh thøc trång cá phñ m¸i, hoÆc kÌ b»ng çc

cÊu kiÖn cøng hoÆc b»ng ph¬ng thøc kÕt hîp. §Æc tÝnh quan träng kh¸c lµ tÝnh chÊt mÒm

cña kÌ, tÝnh chÊt nµy ®îc ®Þnh nghÜa lµ kh¶ n¨ng thÝch øng biÕn d¹ng theo sù biÕn d¹ng cña

nÒn kÌ.

9.4.10 KÌ sö dông líp phñ b»ng bª t«ng ®îc coi lµ kÌ cøng. Lo¹i kÌ nµy thùc tÕ cho thÊy

kh¶ n¨ng thÝch øng biÕn d¹ng víi nÒn lµ kÐm vµ thêng bÞ nøt gÉy khi nÒn cã biÕn d¹ng

t¬ng ®èi lín.

9.4.11 KÌ ®¸ ®æ lµ mét vÝ dô ®iÓn h×nh vÒ lo¹i kÌ mÒm v× kh¶ n¨ng dÞch chuyÓn (trît hoÆc

xoay) cña tõng viªn ®¸ quanh çc viªn ®¸ l©n cËn nã (mçi viªn ®¸ coi lµ mét cÊu kiÖn cøng)

mµ vÉn gi÷ ®îc tr¹ng th¸i liªn kÕt æn ®Þnh. H¬n n÷a, kÌ ®¸ ®æ thêng ®îc lµm víi chiÒu

dµy lín h¬n ®êng kÝnh viªn ®¸ v× vËy khi x¶y ra xãi ë çc líp díi, çc viªn ®¸ dÔ dµng dÞch

chuyÓn vµ bï vµo phÇn vËt liÖu bÞ xãi ®ã. Çc kiÓu kÌ mÒm nµy thêng ®îc sö dông cho

c«ng t¸c b¶o vÖ bê vµ dÆc biÖt trong trêng hîp mÊt æn ®Þnh côc bé cña ®Êt nÒn cã thÓ x¶y

ra vµ h¹n chÕ tèi thiÓu c«ng t¸c b¶o dìng.

9.4.12 ThiÕt kÕ cÊu t¹o ch©n kÌ l¸t m¸i cÇn tu©n thñ theo çc quy ®Þnh sau ®©y:

1. KÕt cÊu vµ vËt liÖu x©y dùng ch©n kÌ cÇn tho¶ m·n 4 yªu cÇu c¬ b¶n sau:

- Chèng ®îc sù kÐo tr«i cña dßng ch¶y, dßng bïn çt ®¸y;

- ThÝch øng ®îc víi sù biÕn h×nh cña lßng dÉn vïng x©y dùng kÌ;

- Chèng chÞu ®îc qu¸ tr×nh x©m thùc cña níc;

- ThuËn lîi cho thi c«ng vµ duy tu b¶o dìng.

2. Cao tr×nh ®Ønh ch©n kÌ ®îc chän cao h¬n mùc níc kiÖt øng víi tÇn suÊt 95% víi

TCVN XXX:2013

- 47 -

®é gia t¨ng b»ng 0,5m.

3. VËt liÖu lµm ch©n kÌ cã thÓ dïng ®¸ ®æ hoÆc rång ®¸ cèt tre hoÆc m¶ng ghÐp bëi

c©y que. CÊu t¹o ch©n kÌ b»ng ®¸ ®æ tù do ®îc m« t¶ trªn h×nh 9-5. Trong

trêng hîp ®êng kÝnh viªn ®¸ kh«ng ®¸p øng ®îc yªu cÇu cña thiÕt kÕ, cã thÓ

sö dông rång ®¸ hoÆc rång ®Êt sÐt lµm ch©n kÌ nh m« t¶ trong h×nh 9-6.

H×nh 9-5 Ch©n kÌ b»ng ®¸ ®æ H×nh 9-6 Ch©n kÌ b»ng rång ®¸/ ®Êt

4. §¸y ch©n kÌ cÇn kÐo dµi tíi vïng mµ m¸i bê cã hÖ sè m¸i dèc m = 3 – 4 khi vËn

tèc dßng ch¶y nhá h¬n 2m/s vµ luång ®i xa bê. Khi dßng ch¶y thóc th¼ng vµo tuyÕn

bê, l¹ch s©u n»m s¸t bê vµ vùc s©u n»m s¸t bê trong khu vùc x©y dùng kÌ cÇn kÐo

dµi ®¸y ch©n kÌ tíi l¹ch s©u. ViÖc thiÕt kÕ cÊu t¹o ch©n kÌ trong mäi trêng hîp ®Òu

ph¶i chó ý ®Õn an toµn ®èi víi ch¹y tµu mµ ®Æc biÖt lµ khi tuyÕn luång tµu ch¹y n»m

s¸t ®êng bê.

5. §êng kÝnh viªn ®¸ hoÆc kÝch thíc cÊu kiÖn b¶o vÖ ®îc x¸c ®Þnh dùa vµo çc

tiªu chuÈn æn ®Þnh t¬ng øng mçi gi¸ trÞ m¸i dèc.

9.4.13 ThiÕt kÕ phÇn th©n cña kÌ l¸t m¸i cÇn tu©n theo çc quy ®Þnh sau:

1. KÕt cÊu vµ vËt liÖu th©n kÌ cña kÌ l¸t m¸i ph¶i tho¶ m·n çc yªu cÇu sau:

- Chèng ®îc sù kÐo tr«i cña dßng ch¶y vµ t¸c ®éng cña sãng

- Chèng ®îc sù xãi ngÇm bê luång g©y bëi dßng thÊm;

- Chèng ®îc sù ph¸ ho¹i cña çc vËt tr«i g©y ra hay çc ho¹t ®éng kh¸c cña con

ngêi.

2. VËt liÖu lµm th©n kÌ thêng ®îc sö dông lµ ®¸ héc l¸t khan, ®¸ héc x©y, cÊu kiÖn

bª t«ng hoÆc bª t«ng nhùa. ViÖc lùa chän vËt liÖu lµm th©n kÌ tuú thuéc vµo ®iÒu

kiÖn cô thÓ vÒ ®Þa chÊt, chÕ ®é thuû lùc dßng ch¶y vµ yªu cÇu vÒ mü quan cña

khu vùc bê cÇn ®îc b¶o vÖ nhng ph¶i cã ®Çy ®ñ luËn cø vµ ph¶i ®îc x¸c ®Þnh

trong bíc nghiªn cøu kh¶ thi.

9.4.14 KÕt cÊu kÌ l¸t m¸i b»ng ®¸ héc l¸t khan ph¶i tu©n thñ theo çc quy ®Þnh cô thÓ nh

sau:

1. HÖ sè m¸i dèc th©n kÌ nªn lùa chän cã gi¸ trÞ m = 2 - 3 vµ ph¶i dùa vµo ®iÒu kiÖn

TCVN XXX:2013

- 48 -

æn ®Þnh ®Þa kü thuËt cña m¸i dèc.

2. Líp ®¸ héc phñ mÆt ph¶i ®îc xÕp cÈn thËn vµ chÌn chÆt. KÝch thíc viªn ®¸ ph¶i

®ñ lín ®Ó chèng ®îc t¸c ®éng cña dßng ch¶y hoÆc sãng, hoÆc kÕt hîp c¶ sãng

vµ dßng ch¶y.

3. Díi líp phñ mÆt b»ng ®¸ héc l¸t khan lµ líp läc thêng b»ng d¨m, sái s¹n cã

chiÒu dµy 0,15-0,25m hoÆc lµ v¶i ®Þa vËt lý cã ®ñ ®é bÒn chèng ®øt g·y, chèng

mµi mßn vµ møc ®é thÊm níc.

9.4.15 KÕt cÊu th©n kÌ l¸t m¸i b»ng ®¸ héc x©y chÝt m¹ch cÇn tu©n thñ theo çc quy ®Þnh

sau:

1. CÊu t¹o th©n kÌ ph¶i tu©n thñ çc quy ®Þnh trong ®iÒu nhá 9.4.1 ®Õn 9.4.8.

2. Ngoµi çc yªu cÇu trªn, th©n kÌ ®¸ héc x©y chÝt m¹ch cßn ph¶i tho¶ m·n çc yªu

cÇu vÒ chèng ®Èy næi nh ®iÒu 9.4.5.

9.4.16 KÕt cÊu th©n kÌ l¸t m¸i b»ng çc cÊu kiÖn bª t«ng ®óc s½n, liªn kÕt tù chÌn ph¶i tu©n

thñ çc quy ®Þnh nh sau:

1. Cã thÓ sö dông çc tÊm bª t«ng hoÆc bª t«ng cèt thÐp ®óc s½n hoÆc ®æ t¹i chç ®Ó

phñ m¸i bê sau khi ®· thi c«ng xong tÇng läc ngîc. M¸i bê phñ cÊu kiÖn bª t«ng

vµ bª t«ng cèt thÐp cÇn ph¶i bè trÝ çc khe co gi·n vµ çc khe ®ã cÇn ®îc nhåi

chÆt b»ng hçn hîp çt nhùa ®êng hoÆc d©y thõng tÈm nhùa ®êng.

2. KÝch thíc kÕt cÊu b¶o vÖ b»ng çc tÊm/khèi bª t«ng hoÆc bª t«ng cèt thÐp xÕp

liÒn kÒ hoÆc liªn kÕt tù chÌn cÇn ®îc t×nh to¸n dùa theo çc ®iÒu kiÖn æn ®Þnh

díi t¸c ®éng cña sãng vµ dßng ch¶y. KÝch thíc chñ yÕu cÇn x¸c ®Þnh ®ã lµ

chiÒu dµy cña cÊu kiÖn theo ph¬ng vu«ng gãc víi m¸i bê.

9.4.17 §Ønh líp b¶o vÖ m¸i cã thÓ lµm chiÒu cao sãng leo cùc ®¹i t¹i mùc níc chØnh trÞ

céng thªm 1,0m trong ®ã mÐp díi cÇn nèi th¼ng víi líp b¶o vÖ th©n kÌ. Khi dïng çc khèi

®¸ ®Ó b¶o vÖ m¸i, cÇn t×m ra riªng biÖt cì çc viªn ®¸ æn ®Þnh díi çc t¸c ®éng cña dßng

níc, sãng giã vµ sãng tµu, vµ cì nµo lín nhÊt sÏ ®îc dïng lµm c¬ së cho kÝch thíc cña

viªn ®¸. Trong trêng hîp ®Ønh kÌ n»m trªn mÆt ngang (®Ønh bê, b·i), chiÒu réng ®Ønh cã thÓ

¸p dông lµ 1,0– 2,0m. KÕt cÊu ®Ønh kÌ cã thÓ cÊu t¹o nh phÇn th©n kÌ.

9.4.18 §èi víi kÌ l¸t m¸i b»ng ®¸ héc x©y, tÊm bª t«ng, t¹i çc bê cã níc ngÇm ngÊm qua,

cÇn bè trÝ çc cèng ngÇm tiªu níc vµ çc lç tho¸t níc thÊm.

9.5 KÌ ®inh


- KÌ ®inh cã t¸c dông ®Èy dßng ch¶y ra xa bê do ®ã trong tÝnh to¸n kÌ ®inh kh«ng cÇn

cã tiªu chÝ lµm xãi lßng dÉn;

- Mùc níc chØnh trÞ cña kÌ ®inh lµ mùc níc t¬ng øng víi lu lîng t¹o lßng lò;

- KÌ ®inh ®îc ®Æt vu«ng gãc víi bê, kÐo dµi ®Õn mÐp tuyÕn chØnh trÞ, chiÒu dµi kÌ

®inh thêng ng¾n 20100m;

TCVN XXX:2013

- 49 -

- Khi bè trÝ kÌ ®inh cÇn x¸c ®Þnh vÞ trÝ kÌ ®inh trung t©m sau ®ã bè trÝ çc kÌ cßn l¹i vÒ

hai bªn víi kho¶ng çch sao cho dßng ch¶y kh«ng ®i vµo kho¶ng gi÷a hai kÌ.


- X¸c ®Þnh mùc níc chØnh trÞ;


- X¸c ®Þnh vÞ trÝ kÌ trung t©m;

- X¸c ®Þnh kho¶ng çch gi÷a çc kÌ tõ ®ã suy ra vÞ trÝ cña çc kÌ cßn l¹i;




thùc vËt);





9.5.3 Cao tr×nh kÌ ®inh

Cao tr×nh kÌ ®inh lÊy b»ng cao tr×nh mùc níc chØnh trÞ cña lu lîng t¹o lßng lò;

9.5.4 Kho¶ng çch gi÷a çc kÌ ®inh

Kho¶ng çch gi÷a çc kÌ ®inh ®îc x¸c ®Þnh nh kho¶ng çch gi÷a çc kÌ má hµn

khèi ®Æc;

9.5.5 KÕt cÊu kÌ ®inh

KÕt cÊu kÌ ®inh gièng nh kÌ má hµn chØ kh¸c nhau vÒ chiÒu dµi, ®é dèc däc th©n kÌ

trong kho¶ng 1:10 1:25, m¸i dèc ®Çu kÌ tõ 1:2,5 1:3. Gèc kÌ tùa vµo çc bê cao;

9.6 KÌ híng dßng


- KÌ híng dßng lµ c«ng tr×nh dïng ®Ó gi÷ v÷ng híng cò hoÆc ®æi híng dßng ch¶y.

KÌ híng dßng kh«ng cã t¸c dông lµm co hÑp dßng ch¶y vµ kh«ng cã t¸c dông lµm

xãi s©u lßng dÉn. Híng cña kÌ hîp víi trôc dßng ch¶y mét gãc nhá h¬n 450. KÌ

híng dßng kh«ng ®îc phÐp ¶nh hëng lín tíi dßng ch¶y mïa lò.

- Khi gi÷ v÷ng híng cò: kÌ híng dßng thêng dïng ®Ó ng¨n dßng ch¶y ngang qua

gÒnh c¹n vµo vòng s©u (mïa kiÖt), gi÷ v÷ng dßng ch¶y theo híng tuyÕn chØnh trÞ.

- Trong trêng hîp ®æi híng dßng ch¶y: kÌ hêng dßng cã t¸c dông híng dßng

ch¶y tËp trung vµo l¹ch ch¹y tµu (®o¹n luång ph©n l¹ch), kÌ ®îc ®Æt t¹i ®Çu ph©n

l¹ch.



TCVN XXX:2013

- 50 -




thùc vËt);





9.6.3 Mùc níc chØnh trÞ

- Víi kÌ híng dßng ®©y lµ mùc níc t¬ng øng víi thêi ®iÓm cÇn ®iÒu chØnh híng

cña dßng ch¶y.

- Trêng hîp ng¨n dßng ch¶y ngang mïa kiÖt qua gÒnh c¹n cÇn chän mùc níc khi

hêng dßng ch¶y lÖch khái trôc ®éng lùc cña tuyÕn chØnh trÞ.

- Trêng hîp híng dßng ch¶y vµo l¹ch ch¹y tµu cña ®o¹n luång ph©n l¹ch lÊy mùc

níc chØnh trÞ t¬ng øng víi lu lîng t¹o lßng kiÖt.

9.6.4 KÝch thíc kÌ híng dßng

- Cao tr×nh kÌ híng ®îc lÊy t¬ng øng víi mùc níc chØnh trÞ;

- Gãc hîp cña kÌ so víi dßng ch¶y kh«ng lín h¬n 450;

- ChiÒu dµi kÌ híng dßng ®îc tÝnh tõ bê tíi biªn tuyÕn chØnh trÞ däc theo trôc kÌ;

9.6.5 VËn tèc t¹i çc vÞ trÝ xung yÕu cña kÌ

- VËn tèc t¹i çc vÞ trÝ xung yÕu cña kÌ bao gåm vËn tèc t¹i m¸i dèc thîng lu, vËn

tèc trµn trªn mÆt kÌ, lÊy gi¸ trÞ lín nhÊt t¬ng øng çc mùc níc kh¸c nhau.

- VËn tèc t¹i m¸i dèc thîng lu ®îc l©y b»ng vËn tèc lín nhÊt cña bã dßng ®i s¸t kÌ.

- VËn tèc trµn trªn mÆt kÌ ®îc x¸c ®Þnh däc theo th©n kÌ trªn mçi ®o¹n cã ®é dµi

50100m theo c«ng thøc:

sin222

tnttnt VVVVV (9-24)

Trong ®ã:

Vtn - vËn tèc tù nhiªn t¹i vÞ trÝ cÇn x¸c ®Þnh trªn trùc kÌ khi cha cã kÌ;

- gãc hîp cña kÌ víi ph¬ng dßng ch¶y.

Vt - vËn tèc vu«ng gãc víi trôc kÌ do chªnh lÖch mùc níc thîng vµ h¹ lu kÌ, coi

kÌ lµm viÖc nh ®Ëp trµn bªn c¹nh;

Çch x¸c ®Þnh nh sau:

- Gi¶ ®Þnh chÕ ®é ch¶y ngËp hoÆc kh«ng ngËp;

- X¸c ®Þnh lu lîng ®¬n vÞ trµn qua kÌ theo çc c«ng thøc:

TCVN XXX:2013

- 51 -

23

32

821

Hgq

; KTL ZZH (ch¶y kh«ng ngËp) (9-25)

HLTLKHL ZZgZZq 2 (ch¶y ngËp) (9-26)

- hÖ sè lÊy trong kho¶ng 0,8-0,9.

- KiÓm tra l¹i chÕ ®é ngËp, nÕu kh«ng ®óng víi gi¶ thiÕt th× x¸c ®Þnh l¹i q.

3

2

g

qhk (9-27)

kKHL hZZ ch¶y kh«ng ngËp (9-28)

zKHL hZZ ch¶y ngËp (9-29)

Trong ®ã:

Zk – cao tr×nh ®Ønh kÌ;

ZTL – cao tr×nh mùc níc thîng lu kÌ;

ZHL – cao tr×nh mùc níc h¹ lu kÌ lu kÌ;

hk - ®é s©u l©m giíi.

VËn tèc VT x¸c ®Þnh theo c«ng thøc sau:

k

th

qV ch¶y kh«ng ngËp (9-30)

KHL

tZZ

qV

ch¶y ngËp (9-31)

- Khi x¸c ®Þnh Vt cÇn chó ý: ®êng mÆt níc h¹ lu sau kÌ coi nh n»m ngang, ®êng

mÆt níc thîng lu lÊy theo ®é dèc t¬ng øng víi mùc níc t¬ng øng;

9.6.5 KÕt cÊu kÌ híng dßng

KÕt cÊu kÌ híng dßng t¬ng tù kÌ má hµn, chØ kh¸c nhau ë ®é dèc däc th©n kÌ, lÊy

b»ng ®é dèc mÆt níc t¬ng øng víi mùc níc chØnh trÞ.

9.7 §Ëp kho¸ khèi ®Æc


- §Ëp khãa dïng ®Ó chØnh trÞ ®o¹n luång ph©n nh¸nh, dån níc sang nh¸nh ch¹y tµu

sao cho ®¶m b¶o xãi lßng dÉn;

- §Ëp khãa lµ c«ng tr×nh c¶n trë tho¸t lò nªn mùc níc chØnh trÞ lÊy t¬ng øng víi lu

lîng t¹o lßng kiÖt;

- VÞ trÝ cña ®Ëp khãa cÇn chän n¬i cã ®Þa chÊt tèt bªn nh¸nh kh«ng ch¹y tµu.



- X¸c ®Þnh lu lîng ®¶m b¶o xãi bªn nh¸nh ch¹y tµu;

TCVN XXX:2013

- 52 -

- X¸c ®Þnh ph©n lu qua hai nh¸nh khi lu lîng trong luång chÝnh lµ lu lîng t¹o

lßng kiÖt;

- X¸c ®Þnh cao tr×nh ®Ëp khãa;

- X¸c ®Þnh vËn tèc max trµn qua ®Ønh ®Ëp;

- X¸c ®Þnh hè xãi sau ®Ëp;

- X¸c ®Þnh mùc níc d©ng lªn bªn nh¸nh ch¹y tµu t¬ng øng mùc níc ch¹y tµu;

- X¸c ®Þnh chiÒu dµy vµ ®êng kÝnh viªn ®¸ d×m bÌ (nÕu dïng ®Öm chèng xãi b»ng

thùc vËt);

- X¸c ®Þnh ®êng kÝnh vËt liÖu lµm ®Ëp (nÕu kÌ lµm b»ng vËt liÖu rêi);



9.7.3 Lu lîng ®¶m b¶o xãi nh¸nh ch¹y tµu

ctttcttt VQ (9-32)

Vtt - vËn tèc tÝnh to¸n ®¶m b¶o xãi lßng dÉn (xem phÇn kÌ má hµn);

ct - diÖn tÝch mÆt c¾t gÒnh c¹n bªn nh¸nh ch¹y tµu;

Qcttt - lu lîng ch¹y tµu tÝnh to¸n.

9.7.4 Ph©n lu tù nhiªn qua çc nh¸nh s«ng, kªnh

- ViÖc x¸c ®Þnh ph©n lu tù nhiªn qua hai nh¸nh s«ng, kªnh lµ x¸c ®Þnh lu lîng ®i

qua mçi nh¸nh víi lu lîng trong luång chÝnh b»ng lu lîng t¹o lßng kiÖt khi cha

cã ®Ëp khãa;

- Ph©n chia hai nh¸nh sau thµnh çc ph©n ®o¹n, trªn mçi ®o¹n cÇn x¸c ®Þnh m«®ul

c¶n theo c«ng thøc:

2

tbK

LF

(9-33)

Ktb - m«®ul lu lîng trung b×nh gi÷a hai mÆt c¾t,2

1 ii

tb

KKK ;

Ki - m«®ul lu lîng cña mÆt c¾t thø i;

Ki + 1- m«®ul lu lîng cña mÆt c¾t thø i + 1;

L - kho¶ng çch gi÷a hai mÆt c¾t.

M«®ul lu lîng ®îc x¸c ®Þnh theo c«ng thøc:

TCK (9-34)

- diÖn tÝch mÆt c¾t ít;

C - HÖ sè Sªdi;

T - chiÒu s©u trung b×nh cña mÆt c¾t.

Ph©n lu qua çc nh¸nh ®îc x¸c ®Þnh theo çc c«ng thøc:

TCVN XXX:2013

- 53 -

kct

ct

tlct

F

F

QQ

1

(9-35)

ct

kct

tlkct

F

F

QQ

1

(9-36)

Trong ®ã:

ctF - tæng m«®ul c¶n bªn nh¸nh ch¹y tµu;

kctF - tæng m«®ul c¶n bªn nh¸nh kh«ng ch¹y tµu;

ctQ - lu lîng bªn nh¸nh ch¹y tµu;

kctQ - lu lîng bªn nh¸nh kh«ng ch¹y tµu.

9.7.5 BiÖn ph¸p chØnh trÞ

- NÕu Qtl >Qcttt > Qct th× cÇn ph¶i x©y dùng ®Ëp khãa bªn nh¸nh kh«ng ch¹y tµu;

- NÕu Qcttt >Qtl > Qct th× ngoµi viÖc ph¶i x©y dùng ®Ëp khãa bªn nh¸nh kh«ng ch¹y tµu

cßn cÇn ph¶i xö dông kÌ má hµn bªn nh¸nh ch¹y tµu ®Ó tiÕp tôc co hÑp lßng dÉn,

giảm Qcttt. Chọn bề rộng chỉnh trị bên tuyến chạy tàu sao cho diện tích tự do còn lại

đảm bảo: Qtl >Qcttt;

9.7.6 X¸c ®Þnh cao tr×nh mùc n¬c thîng vµ h¹ lu ®Ëp khãa

- ViÖc x¸c ®Þnh cao tr×nh mùc níc thîng vµ h¹ lu ®Ëp khãa phôc vô cho viÖc x¸c

®Þnh cao tr×nh ®Ønh ®Ëp, çc mùc níc nµy ®îc x¸c ®Þnh t¬ng øng lu lîng t¹o lßng

kiệt trong luång chÝnh, víi gi¶ thiÕt cã ®Ëp khãa bªn nh¸nh kh«ng ch¹y tµu;

- LÊy hai mÆt c¾t t¹i ®Çu vµ cuèi ph©n nh¸nh sao cho çc ph©n nh¸nh kh«ng ¶nh

hëng ®Õn hai mÆt c¾t nµy, cao tr×nh mÆt níc t¹i hai mÆt c¾t nµy lµ chung cho c¶ hai

ph©n nh¸nh;

- X©y dùng ®êng mÆt níc ®i tõ h¹ lu lªn thîng lu bªn nh¸nh ch¹y tµu víi lu

lîng Qcttt ®Ó x¸c ®Þnh cao tr×nh mùc níc t¹i hai mÆt c¾t ®· chän;

- X©y dùng ®êng mÆt níc bªn nh¸nh kh«ng ch¹y tµu: ®i tõ thîng lu ®Õn mÆt c¾t

cã ®Ëp khãa ta ®îc cao tr×nh mùc níc thîng lu ®Ëp khãa, ®i tõ h¹ lu ®i lªn ®Õn

mÆt c¾t cã ®Ëp khãa ta ®îc cao tr×nh mùc níc h¹ lu ®Ëp khãa.

9.7.7 Cao tr×nh ®Ëp khãa

- S¬ bé chän kÕt cÊu ®Ëp khãa, kiÓm tra chÕ ®é lµm viÖc cña ®Ëp, th«ng thêng ®Ëp

khãa lµm viÖc gièng nh ®Ëp trµn ®Ønh réng;

- Cao tr×nh ®Ëp khãa ®îc x¸c ®Þnh theo ph¬ng ph¸p ®å thÞ: gi¶ ®Þnh mét sè cao

tr×nh ®Ønh ®Ëp, víi kÝch thíc c¬ b¶n cña ®Ëp ®· cã, kÕt hîp víi cao tr×nh mùc níc

thîng vµ h¹ h¹ lu ®Ëp ®· t×m ®îc cã thÓ x¸c ®Þnh ®îc lu lîng trµn qua ®Ëp

t¬ng øng víi mçi cao tr×nh gØa ®Þnh, vÏ ®å thÞ quan hÖ z®~Q® (lu lîng trµn qua ®Ëp

TCVN XXX:2013

- 54 -

còng chÝnh lµ lu lîng bªn nh¸nh kh«ng ch¹y tµu).

Q

Q -Q

Z ®

tl cttt ®

® Z

H×nh 9-7 §å thÞ x¸c ®Þnh cao tr×nh ®Ønh ®Ëp

- víi yªu cÇu sau khi cã ®Ëp khãa lu lîng bªn nh¸nh kh«ng ch¹y tµu b»ng: Qkctt=

Qtl-Qcttt, giãng lªn ®å thÞ ta ®îc cao tr×nh ®Ønh ®Ëp.

9.7.8 VËn tèc trµn trªn ®Ëp khãa

- §Ó kiÓm tra æn ®Þnh vËt liÖu trªn mÆt ®Ëp cÇn x¸c ®Þnh vËn tèc trµn trªn mÆt ®Ëp, vËn

tèc nµy cÇn x¸c ®Þnh víi çc lu lîng kh¸c nhau trong luång chÝnh, sau ®ã chän gi¸

trÞ lín nhÊt.

- VËn tèc trµn trªn mÆt ®Ëp x¸c ®Þnh theo ph¬ng ph¸p ®å thÞ víi lu lîng bÊt kú

trong luång chÝnh: gi¶ ®Þnh mét sè tû sè lu lîng ph©n lu, tõ ®ã x¸c ®Þnh ®îc mùc

níc thîng vµ h¹ lu ®Ëp, dùa vµo lu lîng trµn qua ®Ëp x¸c ®Þnh ®îc cao tr×nh

®Ønh ®Ëp t¬ng øng vÏ ®å thÞ quan hÖ z®~Q®. Tõ cao tr×nh ®Ønh ®Ëp zD ®· biÕt giãng lªn

ta ®îc lu lîng trµn qua ®Ëp, sau ®ã x¸c ®Þnh vËn tèc trµn qua ®Ëp.

9.7.9 KÕt cÊu ®Ëp khãa

- §Ønh ®Ëp kho¸ cã thÓ n»m ngang, vµ nÕu cÇn, ®o¹n nèi bê cã thÓ cã mét ®é dèc däc

thÝch hîp.

- KÕt cÊu cña phÇn vai ®Ëp kho¸ c¾m vµo bê cÇn theo çc quy ®Þnh sau ®©y:

CÇn b¶o vÖ bê luång t¹i c¶ hai phÝa thîng h¹ lu cña vai kÌ kho¸. Cã thÓ lÊy chiÒu

dµi b¶o vÖ m¸i dèc phÝa thîng lu b»ng 10 – 15m, cßn ë phÝa h¹ lu, cÇn tÝnh to¸n

thuû lùc ®Ó x¸c ®Þnh, nhng nã kh«ng ®îc nhá h¬n 15m; chiÒu cao b¶o vÖ m¸i vît

qu¸ ®Ønh cña phÇn vai kÌ kho¸ c¾m vµo bê kh«ng nªn nhá h¬n 1,0m.

NÕu vai kÌ kho¸ nèi víi b·i båi çt sái, cÇn ®µo ch©n khay chèng thÊm ®Ó c¾m s©u

vai kÌ kho¸ 5 – 10m vµo b·i vµ cÇn xö lý thÊm. Nªn kÐo dµi thÝch hîp ph¹m vi b¶o

vÖ bê cho phÇn vai kÌ kho¸ theo ®iÒu ®· nãi ë trªn.

- §o¹n kÐo dµi phÇn b¶o vÖ ®¸y cña kÌ kho¸ tõ ch©n m¸i dèc kÌ cã thÓ lÊy b»ng 1,5

lÇn chiÒu cao ®Ëp thîng lu, 3– 5 lÇn chiÒu cao kÌ kho¸ phÝa h¹ lu vµ cã thÓ kiÓm

tra theo c«ng thøc sau ®©y:

TCVN XXX:2013

- 55 -

L = mhp (9-37)

Trong ®ã:

L §o¹n kÐo dµi cña líp b¶o vÖ ®¸y (m);

m HÖ sè m¸i dèc æn ®Þnh cho líp b¶o vÖ ®¸y, nªn lÊy b»ng 1,5 – 2,5;

hp ChiÒu s©u cùc ®¹i cña hè xãi tÝnh tõ bÒ mÆt lßng tuyÕn ban ®Çu (m).

9.8 §Ëp kho¸ ch¶y xuyªn


- §Ëp kho¸ hë cã t¸c dông gièng ®Ëp kho¸, chØ kh¸c nhau vÒ kÕt cÊu: cho dßng ch¶y

xuyªn qua, th«ng thêng lµm b»ng cäc vµ ®ãng thµnh çc hµng. ViÖc tÝnh to¸n ®Ëp

kho¸ hë còng dùa trªn nhiÖm vô t¨ng lu lîng cña nh¸nh ch¹y tµu sao cho ®¶m b¶o

xãi khi lu lîng trong luång ®êng thñy néi ®Þa lµ lu lîng t¹o lßng kiệt.

- KÕt cÊu ®Ëp khãa ch¶y xuyªn gièng nh kÌ má hµn ch¶y xuyªn.



- X¸c ®Þnh cao tr×nh ®Ønh ®Ëp;

- X¸c ®Þnh hÖ sè c¶n ®Ëp;

- X¸c ®Þnh bíc cäc;

- X¸c ®Þnh kÝch thíc vµ ®é bÒn cña cäc;


thùc vËt);

9.8.3 Mùc míc chØnh trÞ

Mùc níc chØnh trÞ ®îc lÊy t¬ng øng lu lîng t¹o lßng kiÖt;

9.8.4 Cao tr×nh ®Ønh ®Ëp khãa ch¶y xuyªn

Cao tr×nh ®Ønh ®Ëp khãa ch¶y xuyªn lÊy b»ng cao tr×nh mùc níc chØnh trÞ;

9.8.5 HÖ sè c¶n cña ®Ëp khãa ch¶y xuyªn

HÖ sè c¶n ®îc x¸c ®Þnh theo c«ng thøc:

2

0 2 gFkct ; (9-38)

Trong ®ã:

0 - hÖ sè c¶n cña ®Ëp kho¸;

- diÖn tÝch mÆt c¾t t¹i vÞ trÝ cã ®Ëp khãa;

kctF - m«®ul c¶n gia t¨ng bªn nh¸nh kh«ng ch¹y tµu khÝ cã ®Ëp khãa, ®îc tÝnh theo

o c«ng thøc:

TCVN XXX:2013

- 56 -

kct

kcttt

ctcttt

kct FQ

FQF

2

2

(9-39)

ctttcttt VQ - lu lîng tÝnh to¸n bªn nh¸nh ch¹y tµu ®¶m b¶o xãi;

cttttlkcttt QQQ - lu lîng bªn nh¸nh kh«ng ch¹y tµu t¬ng øng;

NÕu gäi sè hµng cäc cña ®Ëp lµ N th× hÖ sè c¶n cña mçi hµng lµ: N

0 , çc bíc

tiÕp theo tÝnh to¸n nh kÌ má hµn ch¶y xuyªn.

9.8.6 KÕt cÊu ®Ëp khãa ch¶y xuyªn

KÕt cÊu ®Ëp khãa ch¶y xuyªn t¬ng tù nh kÌ má hµn ch¶y xuyªn.

9.9 KÌ ph©n lu


- KÌ ph©n lu cã t¸c dông gièng nh ®Ëp khãa dïng ®Ó dån níc sang nh¸nh ch¹y

tµu ®¶m b¶o xãi lßng dÉn, tuy nhiªn kÌ ph©n lu lu«n ®îc ®Æt ë ®Çu ph©n nh¸nh.

- ViÖc tÝnh to¸n kÌ ph©n lu lµ x¸c ®Þnh cao tr×nh ®Ønh kÌ víi chiÒu dµi vµ gãc hîp gi¶

®Þnh;

- Mùc níc chØnh trÞ lÊy b»ng mùc níc t¹o lßng kiÖt;

- KÕt cÊu kÌ ph©n lu gièng nh kÕt cÊu kÌ má hµn.

TL

KÌ ph©n lu

Q

Nh¸nh kh«ng ch¹y tµu

Nh¸nh ch¹y tµu

2 1

H×nh 9-8 S¬ ®å bè trÝ kÌ ph©n lu.



- Bè trÝ kÌ víi chiÒu dµi, gãc hîp gi¶ ®Þnh víi dßng ch¶y;





thùc vËt);

TCVN XXX:2013

- 57 -





9.9.3 Mùc míc chØnh trÞ

Do kÌ kÌ ph©n lu lµ c«ng tr×nh lµm co hÑp dßng ch¶y nªn mùc níc chØnh trÞ ®îc

lÊy t¬ng øng víi lu lîng t¹o lßng kiÖt.

9.9.4 Cao tr×nh ®Ønh kÌ

- Dùa vµo b×nh ®å ®Þa h×nh chän vÞ trÝ kÌ sao cho hîp lý, s¬ bé gi¶ ®Þnh gãc hîp cña kÌ

vµ dßng ch¶y, chiÒu dµi kÌ.

- Tríc hÕt cÇn x¸c ®Þnh hÖ sè t¨ng lu lîng cho nh¸nh ch¹y tµu: nÕu gäi 1 lµ gãc

ph©n dßng ch¶y tríc khi cã kÌ vµ 2 lµ gãc ph©n dßng ch¶y sau khi cã kÌ (gãc gi÷a

hai trôc ®éng lùc cña dßng ch¶y). Khi ®ã hÖ sè t¨ng lu lîng ®uîc tÝnh theo c«ng

thøc thùc nghiÖm nh sau:

73,06

22,02

.94,0 21

tK (9-40)

- Khi cã kÌ, m«dul c¶n nh¸nh kh«ng ch¹y tµu sÏ t¨ng, hÖ sè c¶n cña kÌ x¸c ®Þnh theo

c«ng thøc sau:

2

2

2

2 12

kct

ct

tkcttt

ctttctkk

Q

Q

KQ

QFg (9-41)

k - hÖ sè c¶n cña kÌ;

k - ®iÖn tÝch mÆt c¾t ít t¹i vÞ trÝ cã kÌ;

ctF - tæng m«®ul c¶n trªn nh¸nh ch¹y tµu;

Qct, Qkct - lu lîng çc nh¸nh øng víi lu lîng t¹o lßng trong luång chÝnh khi cha cã

kÌ;

QCTTT, QKCTTT - lu lîng çc nh¸nh øng víi lu lîng t¹o lßng trong luång chÝnh khi cã

kÌ.

- Cao tr×nh kÌ ®îc x¸c ®Þnh dùa trªn c¬ së chiÒu dµi kÌ vµ gãc hîp cña kÌ víi trôc

dßng ch¶y, ®îc tra theo ®å thÞ.

TCVN XXX:2013

- 58 -

H×nh 9-9 §å thÞ x¸c ®Þnh cao tr×nh ®Ønh kÌ ph©n lu

Çch x¸c ®Þnh nh sau:

- Dùa vµo gi¸ trÞ k giãng sang ®êng cã gi¸ trÞ B

Lk t¬ng øng (Lk- h×nh chiÕu chiÒu

dµi kÌ lªn mÆt c¾t cã kÌ, B - bÒ réng luång trªn mÆt níc);

- Giãng lªn trôc ngang vµ quay ®Õn tia cã gi¸ trÞ b»ng gãc (gãc hîp trôc kÌ vµ dßng

ch¶y);

- Néi suy gi¸ trÞ tû sè T

hk theo çc ®êng cong «van tõ ®ã x¸c ®Þnh ®îc hk lµ chiÒu

cao trung b×nh cña kÌ (T – chiÒu s©u trung b×nh cña dßng ch¶y).

Trong trêng hîp hK/T > 1 cÇn thay ®æi gi¸ trÞ cña chiÒu dµi kÌ vµ gãc hîp víi dßng

ch¶y: hoÆc t¨ng chiÒu dµi kÌ hoÆc gi¶m gãc , lÆp l¹i çc bíc dïng ®å thÞ cho ®Õn

khi nµo cã ®îc tû sè hK/T < 1.

9.9.5 KÕt cÊu kÌ ph©n lu

KÕt cÊu kÌ ph©n lu t¬ng tù nh kÌ má hµn khèi ®Æc.

9.10 TuyÕn n¹o vÐt


- HiÖu qu¶ cña n¹o vÐt liªn quan ®Õn nhiÒu yÕu tè, mét trong nh÷ng yÕu tè quan träng

lµ tÝnh æn ®Þnh cña lßng luång ®êng thñy néi ®Þa. NÕu luång kh«ng æn ®Þnh, b·i vµ

l¹ch t¶n m¹n, lßng luång dÔ bÞ xãi lë th× hiÖu qu¶ n¹o vÐt nãi chung thÊp, luång ®µo bÞ

båi lÊp rÊt nhanh. trong trêng hîp nµy cÇn thi c«ng n¹o vÐt nhanh ®Ó t¨ng chiÒu s©u

thay ®æi híng dßng ch¶y. Trªn luång æn ®Þnh, hiÖu qu¶ n¹o vÐt sÏ cao h¬n do viÖc

TCVN XXX:2013

- 59 -

båi lÊp luång ®µo x¶y ra t¬ng ®èi chËm.

- Khi chän vÞ trÝ tuyÕn n¹o vÐt cÇn chän n¬i cã trôc ®éng lùc cña dßng ch¶y ®i qua, sao

cho luång ®µo Ýt bÞ båi. S¬ bé gi¶ ®Þnh çc ph¬ng ¸n tuyÕn, víi mçi ph¬ng ¸n lËp

b×nh ®å dßng ch¶y øng víi mùc níc khi kÕt thóc n¹o vÐt, nÕu cha x¸c ®Þnh ®îc th×

lÊy mùc níc cña lu lîng t¹o lßng, tÝnh tèc ®é båi xãi cho tõng bã dßng trong tuyÕn

n¹o vÐt. So s¸nh kh¶ n¨ng bÞ båi xãi cña çc ph¬ng ¸n, chän ph¬ng ¸n Ýt bÞ båi

nhÊt.

- ViÖc bè trÝ tuyÕn n¹o vÐt vµ khu ®æ bïn cã quan hÖ trùc tiÕp ®Õn hiÖu qu¶ vµ sù

thµnh b¹i cña c«ng t¸c n¹o vÐt. Cã hai çch ®æ bïn: ®æ trong lßng tuyÕn ®êng thñy

néi ®Þa, ®æ lªn bê. ViÖc lùa chän khu ®æ bïn còng gièng nh vÞ trÝ tuyÕn n¹o vÐt, ®Òu

ph¶i xuÊt ph¸t tõ yªu cÇu cña vËn t¶i thuû, diÔn biÕn lßng tuyÕn, ®iÒu kiÖn thi c«ng vµ

hîp lý vÒ mÆt kinh tÕ.

- XÐt vÒ yªu cÇu vËn t¶i thuû, khu ®æ bïn kh«ng ®îc ®Æt ë n¬i g©y trë ng¹i cho tµu: vÞ

trÝ gÇn cña vµo vµ ra cña luång ®µo. Nªn ®Æt ë b·i bªn phÝa trªn.

- Khu ®æ bïn cÇn b¶o ®¶m quy ®Þnh cña Ban qu¶n lý luång, çc ®iÒu kiÖn vÒ m«i

trêng, t¹i n¬i cã khai th¸c thuû s¶n cÇn ®¶m b¶o çc ®iÒu kiÖn cña ngµnh thuû s¶n

quy ®Þnh.

- VÞ trÝ khu ®æ bïn cßn ®¶m b¶o ®iÒu kiÖn thi c«ng vµ kinh tÕ. NÕu nh ®iÒu kiÖn cho

phÐp th× khu ®æ bïn cã thÓ dïng ®Ó san lÊp mÆt b»ng trªn bê, cã thÓ phun vµo

kho¶ng trèng gi÷a çc kÌ hay cã thÓ n»m song song víi tuyÕn n¹o vÐt ë kho¶ng çch

võa ®ñ ®Ó cho bïn kh«ng ch¶y l¹i tuyÕn n¹o vÐt, hoÆc khuyÕch t¸n.


- X¸c ®Þnh kÝch thíc tuyÕn n¹o vÐt: bÒ réng, m¸i dèc, cao ®é ®¸y;

- X¸c ®Þnh vÞ trÝ tuyÕn n¹o vÐt, khu ®æ bïn;

- KiÓm tra tÝnh hîp lý cña kÝch thíc tuyÕn n¹o vÐt;

- X¸c ®Þnh ®é gi¶m mùc níc sau khi n¹o vÐt;

- X¸c ®Þnh khèi lîng n¹o vÐt.

9.10.3 KiÓm tra kÝch thíc tuyÕn n¹o vÐt

- MÆt c¾t ngang cña cña tuyÕn n¹o vÐt ®îc thiÕt kÕ h×nh thang. Çc kÝch thíc cÇn

x¸c ®Þnh lµ: chiÒu réng, hÖ sè m¸i dèc vµ cao tr×nh ®¸y. HÖ sè m¸i dèc ®îc x¸c ®Þnh

dùa theo gãc æn ®Þnh cña ®Êt trong níc vµ ph¬ng thøc thi c«ng. C¨n cø vµo MNTK

vµ ®é s©u ch¹y tµu ®Ó x¸c ®Þnh cao tr×nh ®¸y.

TCVN XXX:2013

- 60 -

B0

h

h

0

n

Bn

h h n0

H×nh 9-10 S¬ ®å tÝnh to¸n mÆt c¾t n¹o vÐt

- §iÒu kiÖn cña kÝch thíc thuyÕn n¹o vÐt lµ hîp lý lµ: sau khi n¹o vÐt, vËn tèc dßng

ch¶y trong tuyÕn n¹o vÐt ph¶i t¨ng lªn, hay nãi çch kh¸c k>1, k ®îc x¸c ®Þnh theo

c«ng thøc sau:

67,1

67.0

1 bab

ak

(9-42)

Trong ®ã:

0h

ha n - ®é s©u n¹o vÐt t¬ng ®èi;

0B

Bb n - chiÒu réng n¹o vÐt t¬ng ®èi;

kU

U n 0

- tû sè vËn tèc sau vµ tríc khi n¹o vÐt trong tuyÕn;

U0, h0, B0 lµ vËn tèc trung b×nh, chiÒu s©u trung b×nh, chiÒu réng mÆt níc tríc khi

n¹o vÐt;

Un, hn, Bn lµ vËn tèc trung b×nh, chiÒu s©u trung b×nh, chiÒu réng tuyÕn n¹o vÐt.

Mèi quan hÖ cña k, a, b ®îc x¸c ®Þnh nh sau:

9.11 C¾t s«ng


- ThiÕt kÕ c¾t s«ng bao gåm x¸c ®Þnh ph¬ng ¸n c¾t, thiÕt kÕ kªnh dÉn vµ çc c«ng

tr×nh phô trî, dù b¸o biÕn d¹ng lßng s«ng.

- MÆt c¾t kªnh dÉn ph¶i tho¶ m·n çc ®iÒu kiÖn sau:

+ §¶m b¶o ch¹y tµu;

+ §¶m b¶o kh«ng bÞ båi;

+ VËn tèc dßng ch¶y trong kªnh kh«ng lín qu¸ g©y båi l¾ng nhiÒu ë h¹ lu vµ nguy

hiÓm cho tµu qua kªnh.

- H×nh d¹ng mÆt c¾t kªnh thêng dïng lµ h×nh thang, dùa vµo ®Þa chÊt khu vùc ®µo

kªnh chän m¸i dèc hîp lý.

- Cao tr×nh ®¸y ®îc x¸c ®Þnh dùa vµo chiÒu s©u luång tµu, theo mùc níc thiÕt kÕ

TCVN XXX:2013

- 61 -

x¸c ®Þnh ®îc cao tr×nh ®¸y kªnh, tuy nhiªn khi xuÊt hiÖn kªnh dÉn mùc níc thîng

lu sÏ gi¶m, cÇn ph¶i x¸c ®Þnh ®é gi¶m mùc níc thîng lu sau ®ã hiÖu chØnh l¹i cao

tr×nh ®¸y kªnh.

- BÒ réng kªnh ®îc x¸c ®Þnh dùa vµo hai ®iÒu kiÖn:

+ §¶m b¶o ch¹y tµu: dùa vµo kÝch thíc tµu tÝnh to¸n, x¸c ®Þnh kÝch thíc tuyÕn ch¹y

tµu;

+ §¶m b¶o xãi kªnh dÉn, hay nãi çch kh¸c lu tèc trong kªnh ph¶i lín h¬n VTT nhng

kh«ng ®îc phÐp vît qu¸ 1,15VTT ®Ó tr¸nh båi l¾ng nghiªm träng h¹ lu. Tríc hÕt

x¸c ®Þnh theo ®iÒu kiÖn ch¹y tµu sau ®ã kiÓm tra theo ®iÒu kiÖn xãi, nÕu kh«ng ®¶m

b¶o xãi th× ph¶i t¨ng chiÒu réng ®¸y kªnh ®Ó ®¶m b¶o xãi, nÕu kh«ng tån t¹i chiÒu

réng ®¶m b¶o xãi th× ph¶i thay ®æi tuyÕn kªnh sao cho ng¾n l¹i nÕu vÉn kh«ng ®îc

th× sö dông çc biÖn ph¸p t¨ng cêng níc cho nh¸nh ch¹y tµu b»ng çch x©y dùng

çc c«ng tr×nh chØnh trÞ bªn luång ®êng thñy néi ®Þa cong (xem phÇn chØnh trÞ ®o¹n

luång ph©n nh¸nh). Trong trêng hîp vËn tèc lín h¬n 1,15VTT th× thay ®æi tuyÕn kªnh

sao cho nã dµi h¬n tríc vµ kiÓm tra l¹i ®iÒu kiÖn thuû lùc.


- X¸c ®Þnh ph¬ng ¸n c¾t s«ng;

- §Þnh tuyÕn kªnh dÉn;

- X¸c ®Þnh bÒ réng kªnh dÉn ®¶m b¶o xãi;

- X¸c ®Þnh ®é gi¶m mùc níc sau khi cã kªnh dÉn;

- Dù b¸o biÕn d¹ng kªnh dÉn (nÕu ®Ó kªnh dÉn tù ph¸t triÓn).

9.11.3 X¸c ®Þnh lu lîng qua kªnh

- X¸c ®Þnh lu lîng qua kªnh dÉn ®îc thùc hiÖn víi lu lîng bÊt kú trong s«ng,

phôc vô cho çc môc ®Ých cho çc bµi to¸n kh¸c nh: x¸c ®Þnh ®é gi¶m mùc níc sau

khi cã kªnh dÉn, x¸c ®Þnh bÒ réng kªnh dÉn ®¶m b¶o xãi.

- ViÖc x¸c ®Þnh lu lîng qua kªnh dÉn cã thÓ thùc hiÖn b»ng ph¬ng ph¸p ®å thÞ. Khi

cã kªnh dÉn th× lu lîng trong s«ng Qs ®îc ph©n thµnh lu lîng trong s«ng cong

Qsc vµ lu lîng trong kªnh dÉn Qk. LÊy hai mÆt c¾t ®Çu vµ cuèi cña ph©n nh¸nh (mÆt

c¾t chung nhau cña kªnh dÉn vµ s«ng cong), gi¶ ®Þnh tèi thiÓu 3 tû lÖ ph©n lu gi÷a

hai nh¸nh. X©y dùng ®êng mÆt níc trªn mçi nh¸nh, ®i tõ h¹ lu lªn thîng lu

t¬ng øng víi çc lu lîng gi¶ ®Þnh. VÏ ®å thÞ quan hÖ cao tr×nh mùc níc t¹i mÆt c¾t

thîng lu vµ lu lîng cña mçi nh¸nh.

TCVN XXX:2013

- 62 -

QKQ

SC

QSC

QK

Z

H×nh 9-11. §å thÞ x¸c ®Þnh QK

- Do cao tr×nh mùc níc t¹i mÆt c¾t thîng lu cña hai nh¸nh ph¶i gièng nhau nªn ta

sÏ chän ®îc mét cao tr×nh mµ khi giãng sang hai ®å thÞ hai bªn th× Qk+Qsc sÏ b»ng

Qs, hay nãi çch kh¸c lµ x¸c ®Þnh ®îc Qk.

9.11.4 X¸c ®Þnh bÒ réng kªnh dÉn ®¶m b¶o xãi

- Gi¶ ®Þnh mét sè bÒ réng kªnh dÉn kh«ng nhá h¬n bÒ réng ch¹y tµu víi chiÒu s©u

b»ng chiÒu s©u ch¹y tµu, x¸c ®Þnh lu lîng t¬ng øng qua kªnh dÉn;

- X©y dùng ®å thÞ quan hÖ vËn tèc trong kªnh vµ bÒ réng kªnh Vk~Bk.

Bk

kV

VTT

TT1,15V

H×nh 9-12 §å thÞ x¸c ®Þnh Bk

- Lùa chän bÒ réng kªnh dÉn víi ®iÒu kiÖn Vtt<Vk<1,15Vtt.

9.11.5 X¸c ®Þnh ®é gi¶m mùc níc sau khi cã kªnh dÉn

- ViÖc x¸c ®Þnh ®é gi¶m mùc níc ®îc thùc hiÖn cho kªnh dÉn víi lu lîng t¬ng

øng víi mùc níc ch¹y tµu trong s«ng chÝnh, môc ®Ých ®Ó hiÖu chØnh l¹i cao tr×nh ®¸y

kªnh;

- ¸p dông thuËt to¸n x¸c ®Þnh lu lîng trong kªnh dÉn víi lu lîng cho tríc trong

s«ng chÝnh. X©y dùng hai ®êng mÆt níc cho s«ng cong tríc vµ sau khi cã kªnh

dÉn. §é chªnh mùc níc lín nhÊt sÏ t¹i mÆt c¾t thîng lu, ®îc lÊy ®Ó hiÖu chØnh

cao ®é ®¸y kªnh.

TCVN XXX:2013

- 63 -

9.12 HÖ thèng c«ng tr×nh hoµn lu

Çc c«ng tr×nh hoµn lu ®îc cÊu t¹o vµ thiÕt kÕ kh¸c so víi çc c«ng tr×nh kÌ ch¾n

th«ng thêng nh»m t¹o ra vµ lîi dông hoµn lu. Môc ®Ých sö dông kÌ hoµn lu lµ nh»m t¹o ra

hoÆc thay ®æi hoµn lu ®Ó thay ®æi híng dßng ch¶y vµ híng vËn chuyÓn bïn çt, vÝ dô nh

khèng chÕ qu¸ tr×nh båi/xãi. Môc ®Ých nµy ®¹t ®îc b»ng viÖc sö dông mét hÖ thèng çc khèi

kÌ ®Æt trong lßng dÉn. Chóng cã thÓ ®îc ®Æt t¹i nöa phÝa trªn mÆt níc hoÆc nöa phÝa díi

®¸y lßng dÉn. Çch phæ biÕn thêng dïng lµ ®Æt hÖ thèng khèi kÌ næi nh tr×nh bµy trong

H×nh 10-13. Víi çch nµy, sau khi dßng ch¶y qua hÖ thång ®Ëp, híng dßng ch¶y chuyÓn tõ

tr¹ng th¸i ch¶y song song sang d¹ng xo¾n. Dßng c¶y mÆt bÞ lÖch sang phÝa ph¶i (nh biÓu

thÞ b»ng ®êng liÒn nÐt trªn H×nh 10-13) vµ dßng ch¶y ®¸y bÞ ®Èy lÖch híng sang tr¸i biÓu

thÞ b»ng ®êng nÐt ®øt trªn h×nh vÏ). HÖ thèng nh vËy còng cã thÓ sö dông ®Ó c¾t çc ®o¹n

bê låi cña ®o¹n s«ng cong cã b¸n kÝnh nhá.

H×nh 9-13 HÖ thèng hêng dßng gåm bèn ®Ëp næi trªn mÆt

a. S¬ ho¹ mÆt b»ng; b. MÆt c¾t A-A; c. MÆt c¾t B-B;

1) ®Ëp næi trªn mÆt; 2) §êng dßng mÆt; 3- §êng dßng ®¸y

Tuy nhiªn, hÖ thèng c«ng tr×nh hoµn lu chØ ®em l¹i hiÖu qu¶ khi nã ®îc thiÕt kÕ sö

dông cho t×nh tr¹ng cè ®Þnh cña lßng dÉn, vÝ dô nh thiÕt kÕ cho chiÒu s©u níc vµ gãc tíi

cña dßng ch¶y Ýt thay ®æi. V× vËy khi thiÕt kÕ, chiÒu s©u mùc níc thiÕt kÕ vµ gãc tíi cña

dßng ch¶y lµ hai yÕu tè quan träng vµ thêng ®îc chän t¬ng øng víi thêi kú xuÊt hiÖn dµi

nhÊt. Víi çc gi¸ trÞ gãc tíi kh¸c nhau t¬ng øng sÏ cã çc chiÒu dµi kh¸c nhau cña ®Ëp nh

sau:

Gãc tíi cña dßng ch¶y

(®é)

ChiÒu s©u níc thiÕt kÕ

(víi thêi ®o¹n xuÊt hiÖn dµi nhÊt)

(m)

ChiÒu dµi ®Ëp

hoµn lu (m)

18 250 h (1,0 1,5)h

12 18 h (1,5 2,0)h

ChiÒu s©u ngËp níc cña lo¹i ®Ëp hoµn lu næi hoÆc chiÒu cao cña ®Ëp hoµn lu

ch×m thêng chän: H= (0,2 0,5)h.

ChiÒu réng dßng ch¶y ¶nh hëng bëi mét khèi ®Ëp b»ng (1,0 1,2)h vµ chiÒu dµi ¶nh

hëng phÝa h¹ lu lµ (10 20) h.

HÖ thèng c«ng tr×nh hoµn lu khuyÕn ço chØ sö dông trong trêng hîp muèn gi¶m

lîng bïn çt båi t¹i çc cöa lÊy níc. Kh«ng dïng hÖ thèng nµy víi çc môc ®Ých

b¶o vÖ bê hoÆc trong trêng hîp chiÒu s©u níc vµ vËn tèc dßng ch¶y lín.

TCVN XXX:2013

- 64 -

Sè khèi ®Ëp yªu cÇu, N, ®îc x¸c ®Þnh theo c«ng thøc:

2

L

h bFN

C LH

(9-43)

Trong ®ã, h lµ chiÒu s©u dßng ch¶y, lµ gãc më cña ®o¹n cong, b lµ chiÒu réng mét

khèi ®Ëp, C L lµ hÖ (0,5), L chiÒu dµi ®Ëp, H: chiÒu cao khèi ®Ëp, F lµ hµm phô thuéc:

1n/2

h

H)2n()1n(

H

hF

(9-44)

N lµ thõa sè cña ph©n bè vËn tèc víi mÆt c¾t ch÷ nhËt quy ®æi

n/1

h

y

n

1n

u

u

(9-45)

u lµ vËn tèc t¹i ®iÓm cã to¹ ®é cao y, u : vËn tèc trung b×nh chiÒu s©u.

gIh

un

(9-46)

Trong ®ã: : h»ng sè Karman'( 0.4), I : ®é dèc däc cña mÆt níc.

Odgard vµ Moscani (1987) ®· ®a ra nh÷ng ®Ò nghÞ trong thiÕt kÕ nh sau: Do tÝnh

nh¹y c¶m cña thiÕt kÕ ®èi víi ®iÒu kiÖn dßng ch¶y, lßng dÉn phÝa thîng lu cña ®Ëp

®Çu tiªn cÇn ®îc ®¶m b¶o æn ®Þnh ®Ó gãc tíi cña dßng ch¶y lµ kh«ng thay ®æi so víi

thiÕt kÕ. §Ó tr¸nh x¶y ra hiÖn tîng dßng quËt l¹i bê, ®Ëp trªn cïng cÇn ®îc bè trÝ

gÇn bê vµ khèi lîng cña chóng cÇn lín h¬n khèi lîng tÝnh to¸n. HÖ thèng ®Ëp cÇn

ph¶i thiÕt kÕ dùa trªn çc ®Æc trng dßng ch¶y t¬ng øng víi tæng chiÒu réng luång

dÉn tríc vµ sau khi thu hÑp. CÇn lu ý ®Õn viÖc h×nh thµnh sù tù b¶o vÖ ch©n ®ª däc

theo tuyÕn chØnh trÞ.

9.13 KÕt cÊu b¶o vÖ ch©n c«ng tr×nh - M¶ng mÒm/khèi bï xãi

9.13.1 Tuú theo tÝnh chÊt cña ®Êt nÒn lµ ®Êt dÝnh hay ®Êt kh«ng dÝnh çc c«ng tr×nh chØnh trÞ

cã thÓ khèi bï xãi b»ng ®¸ ®æ hoÆc lµ khèi bï xãi lµ çc khèi vËt liÖu cã cèt, ®îc liªn kÕt víi

nhau.

ý tëng thiÕt kÕ liªn quan ®Õn b¶o vÖ phÇn ch©n cña c«ng tr×nh chØnh trÞ. Tuú thuéc

vµo môc ®Ých mµ toµn bé c«ng tr×nh cã thÓ ®îc x©y trªn c¹n, phÇn b·i s«ng hoÆc lµ n»m

ngËp hoµn toµn díi níc. Nh×n chung, thiÕt kÕ nh»m kh¾c phôc hiÖn tîng xãi côc bé t¹i

ch©n c«ng tr×nh hoÆc do qu¸ tr×nh moi ®Êt nÒn t¹i ch©n c«ng tr×nh do t¸c ®éng cña dßng ch¶y

ph¸t triÓn thµnh hè xãi t¹i ch©n c«ng tr×nh g©y chuyÓn vÞ vµ biÕn d¹ng kÕt cÊu ch©n c«ng

tr×nh. Dùa vµo kÕt qu¶ tÝnh to¸n chiÒu s©u lín nhÊt cña hè xãi côc bé th× khèi bï xãi cÇn ph¶i

®¶m b¶o phñ kÝn toµn bé m¸i dèc cña hè xãi côc bé tr¸nh cho hè xãi kh«ng tiÕp tôc ph¸t triÓn

vÒ phÝa ch©n cña c«ng tr×nh.

Sau khi hoµn thµnh x©y dùng c«ng tr×nh, phÇn ch©n khay cña c«ng tr×nh cÇn ph¶i ®¶m

b¶o æn ®Þnh díi t¸c dông cña dßng ch¶y. §iÒu quan träng nhÊt lµ ph¶i ®¶m b¶o sao cho

phÇn vËt liÖu cña ch©n khay kh«ng bÞ dÞch chuyÓn.

TCVN XXX:2013

- 65 -

Sau khi khèi bï xãi biÕn h×nh theo hè xãi, çc cÊu kiÖn (viªn ®¸) cÇn ph¶i ®¶m b¶o

chÞu ®îc t¸c ®éng cña dßng ch¶y mµ kh«ng bÞ l«i ra hoÆc cuèn tr«i. §Ó tÝnh to¸n cã thÓ

dïng gi¸ trÞ lu tèc trung b×nh t¹i ch©n c«ng tr×nh, utoe, ®Ó tÝnh to¸n kÝch thíc cña viªn ®¸.

9.13.2 TÝnh to¸n khèi lîng vµ kÝch thíc cña khèi bï xãi

KÝch thíc viªn ®¸ tèi thiÓu lµ Dn = 0,3m. Mét sè gi¶ thiÕt sau ®©y ®îc söa dông ®Ó

tÝnh to¸n khèi lîng vËt liÖu bï xãi cho hè xãi ®· ph¸t triÓn æn ®Þnh, s¬ ®å mÆt c¾t däc hè xãi

vµ ®Çu kÌ thªm vµo hÖ sè an toµn trong tÝnh to¸n. Khèi lîng vËt liÖu bï xãi ®îc tÝnh theo

c«ng thøc:

FABLnFA CyDV 55.1 (9-47)

Trong ®ã

VFA (m3/m) khèi lîng vËt liÖu bï xãi trªn mét mÐt dµi

Dn (m) kÝch thíc viªn ®¸ hoÆc khèi bª t«ng (1,5Dn chiÒu dÇy cña

líp vËt liÖu bï xãi sau khi phñ lªn trªn m¸i dèc hè xãi tÝnh

to¸n)

YBL (m) chiÒu s©u hè xãi tÝnh tõ ®iÓm s©u nhÊt theo ph¬ng ®øng

so víi ®¸y luång ®êng thñy néi ®Þa ban ®Çu

CFA (-) hÖ sè dßng ch¶y:

1,5 (dßng ch¶y trung b×nh)

1,75(dßng ch¶y m¹nh)

H×nh 9-14. S¬ ®å tÝnh to¸n bï xãi ch©n kÌ

Thµnh phÇn BLy5 m« t¶ ®¬n gi¶n ho¸ diÖn tÝch m¸i dèc phÝa bê cña hè xãi ®îc

tÝnh b»ng m2/m, víi gi¶ thiÕt m¸i dèc 1:2 cña hè xãi. Khèi bï xãi ®îc thi c«ng ngay

trªn nÒn ®Êt tù nhiªn (hoÆc sau khi n¹o vÐt nÕu cã), ®iÒu kiÖn cô thÓ cña vÞ trÝ ®Æt

c«ng tr×nh còng nªn ®îc tÝnh ®Õn.

Trong trêng hîp kü thuËt vµ ®iÒu kiÖn thi c«ng th¶ ®¸ díi níc tèt, nhµ thÇu x©y

dùng cã kinh nghiÖm th× tÝnh to¸n nµy ph¸t huy ®îc hiÖu qu¶. Bï xãi díi níc

thêng ph¸t huy ®îc u ®iÓm vµ hiÖu qu¶ do hè xãi thùc tÕ thêng n«ng h¬n do ®ã

T×nh h×nh trong

thêi gian thi c«ng

ChiÒu s©u íc

lîng cña hè xãi

Cao tr×nh ®¸y ch©n kÌ

t¹i thêi ®iÓm thi c«ng

TCVN XXX:2013

- 66 -

yªu cÇu Ýt vËt liÖu bï xãi h¬n.

10 TÝnh to¸n thuû lùc cho c«ng tr×nh chØnh trÞ luång ®êng thñy néi

®Þa


10.1.1 TÝnh to¸n thuû lùc cho luång ch¹y tµu cÇn bao gåm c¶ tÝnh to¸n sù biÕn ®æi cña ®êng

mÆt níc tríc/sau khi x©y dùng c«ng tr×nh chØnh trÞ, sù ph©n bè lu tèc trªn mÆt c¾t

ngang, tû lÖ ph©n lu lîng cña nh÷ng luång ph©n nh¸nh, trÞ sè h¹ thÊp cña mÆt níc

do sù t¹o lßng cña dßng ch¶y vµ dù b¸o t¸c dông cña viÖc chØnh trÞ, v.v… Ngoµi ra, cã

thÓ tiÕn hµnh tÝnh to¸n sù biÕn d¹ng lßng tuyÕn luång do båi xãi, nÕu xÐt thÊy cÇn.

10.1.2 Ngoµi çc sè liÖu nªu trong §iÒu 4. Çc sè liÖu c¬ b¶n, cÇn cã s½n b¶n ®å ®Þa h×nh

®îc kh¶o s¸t trong thêi gian gÇn nhÊt, çc sè liÖu lu lîng, mÆt c¾t däc mÆt níc vµ

cì h¹t ®îc ®o ®¹c ®ång bé.

10.1.3 CÇn thiÕt lËp mét tr¹m ®o mùc níc t¹i vùc s©u h¹ lu cña ®o¹n luång ®êng thñy néi

®Þa tÝnh to¸n. H¬n n÷a, cÇn ®o mùc níc vµo nh÷ng kho¶ng thêi gian ®Òu ®Æn hµng

ngµy. Thêi kú quan tr¾c cÇn bao trïm tÊt c¶ mùc níc mµ tÝnh to¸n thuû lùc yªu cÇu.

10.2 TÝnh to¸n ®êng mÆt níc däc luång ®êng thñy néi ®Þa

10.2.1 MÆt c¾t däc mÆt níc cña çc s«ng, hå thiªn nhiªn cã thÓ ®îc tÝnh to¸n theo ph¬ng

tr×nh Bec-nu-i sau ®©y:

2 2

2 2 1 12 1 f 1

V Vz Z h h

2g 2g

(10-1)

Trong ®ã:

Z2, Z1 Mùc níc t¹i çc mÆt c¾t ngang thîng/h¹ lu cña ®o¹n ®îc tÝnh to¸n

t¬ng øng (m);

V2, V1 Lu tèc trung b×nh t¹i çc mÆt c¾t ngang thîng/ h¹ lu cña ®o¹n ®îc

tÝnh to¸n t¬ng øng (m/s);

2, 1 HÖ sè hiÖu chØnh ®éng n¨ng t¹i çc mÆt c¾t ngang thîng/ h¹ lu cña

®o¹n ®îc tÝnh to¸n t¬ng øng;

G Gia tèc träng trêng (m/s2);

h1 Tæn thÊt do ma s¸t, cã thÓ tÝnh theo c«ng thøc sau:

LK

Qh

2

2

1 (10-2)

Trong ®ã

Q Lu lîng tÝnh to¸n (m3/s);

L ChiÒu dµi gi÷a çc mÆt c¾t ngang thîng h¹ lu (m);

K M«®un lu lîng trung b×nh cña ®o¹n tÝnh to¸n, vµ m«®un lu lîng cã

thÓ tÝnh nh sau:

TCVN XXX:2013

- 67 -

3/5.

1HB

nK (10-3)

Trong ®ã:

n HÖ sè nh¸m;

B ChiÒu réng mÆt níc cña mÆt c¾t ngang tÝnh to¸n (m);

H ChiÒu s©u níc trung b×nh t¹i mÆt c¾t ngang tÝnh to¸n (m);

h1 Tæn thÊt cét níc côc bé (m) ®îc tÝnh nh sau:

g

Vh

2

2

11 (10-4)

Trong ®ã: HÖ sè søc kh¸ng côc bé

10.2.2 Cã thÓ x¸c ®Þnh çc tham sè ®Ó tÝnh to¸n mÆt c¾t däc mÆt níc tríc khi thi c«ng nh

sau:

1. HÖ sè nh¸m

(1) §èi víi ®o¹n luång ®êng thñy néi ®Þa xu«i thuËn tr¬n tru, cã thÓ bá qua tæn thÊt

cét níc côc bé, vµ cã thÓ tÝnh ngîc hÖ sè nh¸m b»ng çc ph¬ng tr×nh tõ (10-1)

®Õn (10.2.1-3) dùa trªn mÆt c¾t däc mÆt níc vµ lu lîng t¬ng øng ®· ®o ®îc.

TiÕp tôc khö dÇn çc nghiÖm tõ ®Çu h¹ lu ®Õn ®Çu thîng lu cña ®o¹n luång ®êng

thñy néi ®Þa tÝnh to¸n cho ®Õn khi ®êng mÆt níc tÝnh to¸n trïng víi ®êng mÆt níc

thùc ®o.

(2) Chän vÞ trÝ cña çc mÆt c¾t ngang tÝnh to¸n cÇn tho¶ m·n nguyªn t¾c lµ mÆt c¾t

cña ®o¹n luång ®êng thñy néi ®Þa gi÷a çc mÆt c¾t ngang thîng h¹ lu nµy Ýt kh¸c

nhau vµ çc diÖn tÝch cña c¶ hai mÆt c¾t ngang t¬ng øng gÇn nh nhau. §èi víi çc

tuyÕn ®êng thñy néi ®Þa båi tÝch, cã thÓ lÊy mét hoÆc hai lÇn chiÒu réng luång lµm

kho¶ng çch gi÷a hai mÆt c¾t ngang tÝnh to¸n vµ ®èi víi çc s«ng, hå miÒn nói,

kho¶ng çch gi÷a hai mÆt c¾t tÝnh to¸n kÕ tiÕp nªn lÊy nhá h¬n chiÒu réng s«ng, hå.

Trªn ®o¹n luång ®êng thñy néi ®Þa cã thay ®æi nhiÒu ph¬ng ngang, cÇn t¨ng thªm

sè lîng mÆt c¾t tÝnh to¸n.

(3) NÕu cã çc d¹ng dßng ch¶y nh bËc níc, dßng ch¶y xo¸y m¹nh, co hÑp hoÆc

më réng ®ét ngét trªn ®o¹n luång ®êng thñy néi ®Þa tÝnh to¸n, cã thÓ dïng ®é nh¸m

cña ®o¹n luång kÕ cËn cã cÊu t¹o ®Þa chÊt lßng tuyÕn t¬ng tù thay vµo ®ã.

(4) Khi kh«ng cã s½n çc sè liÖu thùc ®o trªn hiÖn trêng, cã thÓ tham kh¶o hÖ sè

nh¸m m thÝch hîp trong çc b¶ng tra s½n (Sæ tay thuû lùc).

2. HÖ sè søc kh¸ng côc bé: HÖ sè søc kh¸ng côc bé cã thÓ tÝnh ngîc l¹i tõ çc

ph¬ng tr×nh (10-1) ®Õn (10-4). Cã thÓ x¸c ®Þnh hÖ sè nh¸m cña ®o¹n luång ®êng

thñy néi ®Þa cã bËc níc vµ ®¸ ngÇm theo çc ph¬ng ph¸p ®· m« t¶ ë trong môc

tríc ®©y.

3. HÖ sè hiÖu chØnh ®éng n¨ng: §èi víi luång ®êng thñy néi ®Þa ®ång b»ng, cã thÓ

lÊy trÞ sè 1,0 – 1,1 vµ ®èi víi luång ®êng thñy néi ®Þa miÒn nói, cã thÓ lÊy trÞ sè lín

TCVN XXX:2013

- 68 -

h¬n.

10.2.3 Cã thÓ x¸c ®Þnh çc th«ng sè ®Ó tÝnh to¸n mÆt c¾t däc mÆt níc do sù t¹o lßng dßng

ch¶y bëi n¹o vÐt hay næ m×n sau khi thi c«ng nh sau:

1. HÖ sè nh¸m: §èi víi lßng s«ng, kªnh, hå lµ çt, ®¸, cã thÓ lÊy hÖ sè nh¸m tríc

khi thi c«ng ®Ó sö dông.

2. Cã thÓ x¸c ®Þnh çc hÖ sè hiÖu chØnh ®éng n¨ng theo môc 10.2.2.

3. Cã thÓ x¸c ®Þnh gÇn ®óng hÖ sè søc kh¸ng côc bé do sù t¹o lßng dßng ch¶y bëi

n¹o vÐt hay næ m×n theo c«ng thøc sau:

1

21A

AK (10-5)

Trong ®ã:

A2, A1 Çc diÖn tÝch níc mÆt c¾t ngang thîng vµ h¹ lu (m2) t¬ng øng, cã thÓ lÊy

mÆt c¾t chuyÓn níc cùc tiÓu thîng lu lµm A2.

TrÞ sè dùa trªn çc sè liÖu tríc khi thi c«ng n¹o vÐt kªnh hay næ m×n vµ diÖn tÝch

mÆt c¾t ngang tríc khi thi c«ng, cã thÓ x¸c ®Þnh trÞ sè K theo ph¬ng tr×nh (10-5), sau

®ã t×m ®îc mét gi¸ trÞ míi cña theo cïng mét gi¸ trÞ K vµ diÖn tÝch mÆt c¾t ngang

sau khi thi c«ng.

10.2.4 TÝnh to¸n mÆt c¾t däc mÆt níc khi cã c«ng tr×nh chØnh trÞ trong ®iÒu kiÖn kh«ng

ngËp.

1. §èi víi lßng luång ®êng thñy néi ®Þa bÞ co hÑp bëi mét côm çc kÌ ch¾n, cã thÓ

tÝnh to¸n mÆt c¾t däc mÆt níc nh ®· m« t¶ trong môc 10.2.1, trong ®ã diÖn tÝch

mÆt c¾t ngang bÞ ng¨n bëi ph¹m vi cña kÌ ch¾n cã thÓ suy ra tõ mÆt c¾t chuyÓn

níc toµn phÇn, cã thÓ sö dông hÖ sè nh¸m tríc khi thi c«ng ®Ó tÝnh to¸n vµ hÖ

sè søc kh¸ng côc bé cã thÓ tÝnh ®îc b»ng ph¬ng tr×nh (10-5).

2. §èi víi lßng luång ®êng thñy néi ®Þa bÞ co hÑp bëi mét kÌ ch¾n ®¬n lÎ, mùc níc

ë phÝa h¹ lu cña kÌ ch¾n Z1 cã thÓ tÝnh ®îc tõ mÆt c¾t ngang kiÓm tra ë h¹ lu

®Õn cuèi vïng níc vËt cña kÌ ch¾n theo ph¬ng ph¸p tÝnh to¸n mÆt c¾t däc mÆt

níc trªn çc luång ®êng thñy néi ®Þa thiªn nhiªn. Céng thªm chiÒu cao níc vËt

Z cña kÌ ch¾n sÏ tÝnh ®îc mùc níc vÒ phÝa thîng lu cña kÌ ch¾n Z2. VÞ trÝ

cña Z2 çch kÌ ch¾n 3Ho, cßn Ho lµ chiÒu s©u níc t¹i ®ã bè trÝ ®Çu kÌ ch¾n dù

kiÕn. Ph¬ng ph¸p tÝnh to¸n mÆt c¾t däc mÆt níc l¹i ®îc dïng mét lÇn n÷a ®Ó

tÝnh to¸n, tõ vÞ trÝ Z2 ®îc Ên ®Þnh híng lªn phÝa thîng lu tíi vÞ trÝ yªu cÇu.

Trong thêi kú ®Çu thi c«ng kÌ má hµn, lßng luång ®êng thñy néi ®Þa cßn cha

®îc chØnh trÞ nªn chiÒu cao níc vËt Z do mét kÌ ch¾n ®¬n lÎ cã thÓ tÝnh ®îc

theo c«ng thøc sau ®©y:

22

0

2

VQZ

2g2g( . .B.H)

(10-6)

Trong ®ã:

TCVN XXX:2013

- 69 -

Z ChiÒu cao níc vËt do ®ª má hµn (m);

Q Lu lîng tÝnh to¸n (m3/s);

B ChiÒu réng mÆt níc thÝch hîp víi lu lîng tÝnh to¸n Q t¹i vÞ trÝ ®· ®îc hoµn thµnh (m);

H ChiÒu s©u níc trung b×nh trong ph¹m vi cña B (m);

HÖ sè co hÑp ngang, ®îc x¸c ®Þnh b»ng thùc nghiÖm hay

lÊy çc sè liÖu ®o ®¹c trong ®iÒu kiÖn t¬ng tù hoÆc lÊy = 0,80;

HÖ sè lu tèc, ®îc x¸c ®Þnh b»ng thùc nghiÖm hay lÊy theo çc sè liÖu ®o ®¹c trong çc ®iÒu kiÖn t¬ng tù, hoÆc

lÊy = 0,85;

g Gia tèc träng trêng (m/s2);

V0 Lu tèc ®Õn (m/s).

3. §Ó x¸c ®Þnh chiÒu cao níc vËt Z do ®ª däc, cã thÓ sö dông cïng c«ng thøc ®·

nªu trªn, song cÇn lÊy chiÒu dµi ®ª theo ®é dµi cña nã nh« ra vu«ng gãc víi

híng dßng níc ch¶y.

10.2.5 Cã thÓ x¸c ®Þnh ®é h¹ thÊp mÆt níc do t¹o lßng dßng ch¶y bëi n¹o vÐt hay næ m×n

nh sau:

1. §èi víi ®o¹n luång kh¸ réng vµ th¼ng, nÕu ®é h¹ thÊp mùc níc kh«ng lín, cã thÓ

lÊy hÖ sè nh¸m tríc khi t¹o lßng dßng ch¶y ®Ó tÝnh to¸n, vµ trÞ sè h¹ thÊp mùc

níc cã thÓ tÝnh theo c«ng thøc ®¬n gi¶n ho¸ sau ®©y:

1110

1

3/10

0

1

0

0

Z

Z

ZH

Z

H

H (10-7)

Trong ®ã:

H0 ChiÒu s©u níc trung b×nh cña ®o¹n luång ®êng thñy néi ®Þa tÝnh to¸n tríc t¹o lßng dßng ch¶y (m);

Z0 Chªnh lÖch mùc níc cña ®o¹n luång ®êng thñy néi ®Þa tÝnh to¸n tríc khi t¹o lßng dßng ch¶y (m);

Z1 TrÞ sè h¹ thÊp mùc níc cña mÆt c¾t ngang thîng lu sau khi t¹o lßng dßng ch¶y (m);

H0 §é t¨ng chiÒu s©u trung b×nh ®èi víi ®o¹n luång ®êng thñy néi ®Þa tÝnh to¸n sau khi t¹o lßng dßng ch¶y (m) cã thÓ tÝnh b»ng c«ng thøc sau:

n

n hB

bH

0

0 (10-8)

Trong ®ã:

bn ChiÒu réng t¹o lßng dßng ch¶y (m);

BO ChiÒu réng luång lóc ban ®Çu (m);

hN ChiÒu s©u trung b×nh t¹o lßng dßng ch¶y trªn ®¸y luång (m);

TrÞ sè h¹ thÊp mùc níc cña ®o¹n luång ®êng thñy néi ®Þa thîng lu cã thÓ tÝnh

®îc nh sau:

TCVN XXX:2013

- 70 -

10 / 3

2 1 2

' '

o 0

Z Z Z Z1 1 1

2H Z

(10-9)

Trong ®ã:

'

0Z Chªnh lÖch mùc níc ban ®Çu cña ®o¹n tÝnh to¸n thîng lu tríc

khi n¹o vÐt b·i c¹n h¹ lu (m);

'

0H §é s©u níc trung b×nh cña ®o¹n tÝnh to¸n thîng lu tríc khi

n¹o vÐt b·i c¹n h¹ lu (m);

Z2 TrÞ sè h¹ thÊp mùc níc t¹i mÆt c¾t ngang thîng lu cña ®o¹n

tÝnh to¸n thîng lu sau khi n¹o vÐt b·i c¹n h¹ lu (m).

H×nh 10-1 S¬ ho¹ ®é h¹ thÊp mùc níc do t¹o lßng dßng ch¶y bëi n¹o vÐt/ næ m×n

NÕu ®o¹n t¹o lßng dßng ch¶y kh¸ dµi vµ hÖ sè nh¸m ®îc coi lµ gÇn nh kh«ng ®æi

th× trÞ sè h¹ thÊp mùc níc còng cã thÓ tÝnh b»ng ph¬ng tr×nh (10.2.5-1) vµ (102.5-3)

tõ mÆt c¾t nµy qua mÆt c¾t kh¸c råi tÝnh ®îc tæng sè.

2. §èi víi viÖc t¹o lßng míi cho dßng ch¶y b»ng thi c«ng c¬ b¶n n¹o vÐt vµ næ m×n,

nÕu hÖ sè nh¸m thay ®æi râ rÖt, cã thÓ tÝnh hÖ sè nh¸m toµn diÖn nh sau:

np

nnpp

XX

XnXnn

22

(10-10)

Trong ®ã:

np HÖ sè nh¸m cña lßng tuyÕn lóc ban ®Çu;

Xp Chu vi ít cña lßng tuyÕn lóc ban ®Çu (m);

nn HÖ sè nh¸m trong ph¹m vi t¹o lßng dßng ch¶y;

Xn Chu vi ít cña lßng dßng ch¶y ®îc t¹o (m).

Sau khi cã ®îc hÖ sè nh¸m, mÆt c¾t däc mÆt níc cã thÓ tÝnh theo môc 10.2.1.

3. §èi víi çc b·i c¹n kÕ cËn trªn mét ®o¹n luång ®êng thñy néi ®Þa dµi, trÞ sè h¹

thÊp mùc níc do t¹o lßng dßng ch¶y bëi n¹o vÐt/ næ m×n cã thÓ tÝnh dÇn tõng

bíc tõ ®o¹n h¹ lu ®Õn ®o¹n thîng lu b»ng çch dïng çc ph¬ng ph¸p ®·

m« t¶ trong môc 10.2.1.

TCVN XXX:2013

- 71 -

10.3 TÝnh to¸n thuû lùc cho ®o¹n luång ®êng thñy néi ®Þa chia hai nh¸nh

10.3.1 Néi dung c¬ b¶n cña viÖc tÝnh to¸n thuû lùc cho ®o¹n luång ®êng thñy néi ®Þa chia

hai nh¸nh bao gåm viÖc x¸c ®Þnh mÆt c¾t däc mÆt níc vµ lu lîng dÉn dßng t¬ng

øng cho mçi nh¸nh cña nã. Cã thÓ tiÕp tôc thö nghiÖm dÇn b»ng çch dïng ph¬ng

tr×nh (10.3.2) vµ theo çc nguyªn t¾c lµ lu lîng tæng th× b»ng tæng çc lu lîng dÉn

dßng vµ mùc níc t¹i ®iÓm dÉn dßng/hîp lu cña çc luång nh¸nh th× còng nh nhau.

10.3.2 TÝnh to¸n thuû lùc sau khi ng¨n mét nh¸nh

§èi víi nh¸nh kh«ng ch¹y tµu, nÕu chÆn dßng b»ng mét kÌ kho¸, cÇn tÝnh to¸n chiÒu

cao níc vËt vµ sù biÕn ®æi mÆt c¾t däc mÆt níc.

1. Khi níc trµn qua ®Ëp ng¨n dßng, chiÒu cao níc vËt cã thÓ tÝnh theo c«ng thøc

sau ®©y:

nhg

VHZ

2

2

00

(10-11)

Trong ®ã:

Z ChiÒu cao níc vËt cña ®Ëp ng¨n dßng (m);

H0 Cét níc trªn ®Ønh ®Ëp ng¨n dßng phÝa thîng lu (m);

V0 Lu tèc ®Õn (m/s);

hn Chªnh lÖch gi÷a cao tr×nh ®Ønh ®Ëp vµ mùc níc b×nh thêng phÝa h¹

lu cña ®Ëp ng¨n dßng trong ®iÒu kiÖn lu lîng tÝnh to¸n (m). NÕu

mùc níc b×nh thêng thÊp h¬n cao tr×nh cña ®Ønh ®Ëp, trÞ sè hn sÏ ©m.

Dùa trªn viÖc xÐt ®o¸n d¹ng dßng ch¶y b»ng çch dïng ph¬ng tr×nh (10-12), cét

níc trªn ®Ønh ®Ëp ng¨n dßng phÝa thîng lu (H0) cã thÓ tÝnh ®îc riªng rÏ.

§èi víi dßng ch¶y tù do,

3/1

2

0

22

2

20

2

Bmg

QH

(10-12)

§èi víi dßng ch¶y ngËp,

3/1

2

0

222

2

20

2

Bmg

QH

(10-13)

Trong c¶ hai c«ng thøc:

g

VHH

2

2

00

trong ®ã H lµ chiÒu s©u níc trªn ®Ønh phÝa thîng lu

®Ëp ng¨n dßng (m),

Q2 = Q - Q trong ®ã Q lµ tæng lu lîng cña luång tÝnh to¸n chia hai

nh¸nh (m3/s), vµ Q lµ lu lîng thÊm cña ®Ëp ng¨n dßng

(m3/s). §é chªnh lÖch çc mùc níc gi÷a thîng/ h¹ lu cña ®Ëp

ch×m ng¨n dßng vµ lu lîng thÊm nhá, trÞ sè Q cã thÓ bá qua;

B0 ChiÒu réng trung b×nh cña dßng ch¶y qua ®Ëp ng¨n dßng ®Ó

chuyÓn níc (m)

TCVN XXX:2013

- 72 -

HÖ sè co hÑp ngang, trÞ sè cña nã cã thÓ x¸c ®Þnh theo ph¬ng

ph¸p cho ®Ëp trµn ®Ønh réng dùa trªn chiÒu réng, h×nh d¹ng vµ

chiÒu s©u cña ®Ønh ®Ëp, hay lÊy trÞ sè thùc ®o cña mét ®Ëp ng¨n

dßng t¬ng tù hiÖn cã.

m HÖ sè lu lîng liªn quan tíi Z/H0, cã thÓ x¸c ®Þnh nã b»ng

ph¬ng ph¸p thö dÉn nghiÖm theo ph¬ng tr×nh (10.3.2-2) hay

ph¬ng tr×nh (103.2-3) vµ h×nh 10.3.2.

HÖ sè ch¶y ngËp liªn quan tíi hn/h0

Cã thÓ ph©n biÖt çc dßng ch¶y trµn theo ph¬ng tr×nh sau ®©y:

3/12

g

qhk

(10-14)

Trong ®ã:

hk ChiÒu s©u níc tíi h¹n (m);

q Lu lîng trªn chiÒu réng ®¬n vÞ (m3/s.m);

g Gia tèc träng trêng (m/s2);

HÖ sè ®iÒu chØnh ®éng n¨ng, lÊy trÞ sè b»ng 1,0 – 1,1.

Khi hn>1,3hk, ®ã lµ dßng ch¶y ra ngËp; vµ khi hn < 1,3hk, ®ã lµ dßng ch¶y ra tù do.

Dùa vµo cét níc trªn ®Ønh phÝa thîng lu ®Ëp ng¨n dßng ®îc tÝnh theo ph¬ng

tr×nh (10.3.2-2) hay ph¬ng tr×nh (10.3.2-3), chiÒu cao níc vËt ë thîng lu cña ®Ëp

ng¨n dßng theo çc lu lîng kh¸c nhau ®îc x¸c ®Þnh theo ph¬ng tr×nh (10-3).

H×nh 10-3 T¬ng quan gi÷a m - Z/H0

2. NÕu ®Ønh cña ®Ëp ng¨n dßng cao h¬n mÆt níc vµ ®Ëp cã kÕt cÊu lµ khèi ®æ ®¸

héc, cã thÓ tÝnh lu lîng cña nã theo c«ng thøc sau ®©y;

Zmb

Zbb

mm

ZLKQ

n

nd

1

2/32/12/1

21

2/1

3

2 (10-15)

Trong ®ã:

TCVN XXX:2013

- 73 -

Q Lu lîng thÊm cña ®Ëp ng¨n dßng (m3/s);

Z Biªn ®é mùc níc thîng h¹ lu ®Ëp ng¨n níc (m);

bd ChiÒu réng ®¸y cña mÆt c¾t ngang th©n ®Ëp (m);

bn ChiÒu réng mÆt c¾t ngang n¬i cã cïng cao tr×nh nh mùc níc h¹ lu ®Ëp (m);

L ChiÒu dµi cã Ých cña th©n ®Ëp (m);

m1 HÖ sè m¸i thîng lu ®Ëp

m2 HÖ sè m¸i h¹ lu ®Ëp

K HÖ sè thÊm, cã thÓ tÝnh theo c«ng thøc sau ®©y:

K = C0Pd1/2 (10-16)

Trong ®ã:

d cì viªn ®¸ cã thÓ tÝch b»ng nhau (m), d = (6w/)1/3, trong ®ã w lµ thÓ tÝch cña

t¶ng ®¸ (m3);

C0 HÖ sè lu tèc thÊm cho dßng ch¶y rèi, trÞ sè cña nã liªn quan tíi cì viªn ®¸, khi

5cm < d < 50cm, C0 = 20 – a/d, trong ®ã ®èi víi viªn ®¸ trßn a = 14, cßn ®èi

víi ®¸ d¨m a = 5.

P Tû lÖ phÇn tr¨m ®é rçng cña th©n ®Ëp, trÞ sè cña P ®îc x¸c ®Þnh theo çc sè

liÖu thùc ®o, vµ trong trêng hîp kh«ng cã sè liÖu, cã thÓ lÊy gi¸ trÞ gÇn ®óng

b»ng 0,35 ®Õn 0,5.

10.3.3 §èi víi çc c«ng tr×nh n¾n th¼ng lßng s«ng, kªnh nh»m c¶i thiÖn ®iÒu kiÖn giao th«ng

thñy, cÇn tÝnh to¸n hÖ sè dÉn dßng cña c¶ hai luång nh¸nh trong nh÷ng kho¶ng thêi

gian kh¸c nhau, mÆt c¾t däc mÆt níc vµ trÞ sè h¹ thÊp mùc níc thîng lu sau khi

ph©n luång míi, vµ cÇn dù ®o¸n xu híng ph¸t triÓn cña luång míi. NÕu më kªnh trªn

nh÷ng lßng ®¸, ngoµi viÖc tÝnh to¸n ®· nªu trªn, cÇn tÝnh ®é dèc mÆt níc, lu tèc vµ

yÕu tè mÆt c¾t ngang trong ph¹m vi luång. §ång thêi, còng cÇn xÐt ®Õn tæn thÊt cét

níc côc bé.

10.4 TÝnh to¸n sù ph©n bè lu tèc do chØnh trÞ

10.4.1 §Ó kiÓm tra hiÖu qu¶ cña thiÕt kÕ chØnh trÞ, cÇn tÝnh to¸n mÆt b»ng ph©n bè lu tèc

trung b×nh cña ®êng thñy trùc vµ sù ph©n bè lu tèc gÇn kÌ ch¾n, ngoµi ra kÕt hîp

víi çc sè liÖu bïn çt trªn luång, cÇn dù ®o¸n chÕ ®é båi xãi vµ hiÖu qu¶ chØnh trÞ

luång.

10.4.2 Cã thÓ dïng ph¬ng ph¸p vÏ mÆt b»ng dßng ch¶y cÇn b»ng lu lîng ®Ó nghiªn cøu

mÆt b»ng ph©n bè lu tèc hoÆc sö dông m« h×nh to¸n dßng ch¶y 2 chiÒu.

§èi víi ®o¹n luång ®êng thñy néi ®Þa kh¸ xu«i thuËn vµ th¼ng, cã thÓ lËp ®îc mÆt

b»ng ph©n bè lu tèc b»ng çch sö dông ph¬ng tr×nh chuyÓn ®éng cho dßng ch¶y

®Òu vµ ph¬ng tr×nh liªn tôc nh sau:

2/13/21

ii

i

i JHn

V (10-17)

3/5

2/1

ii

i

iiiii Hb

n

JVHbq (10-18)

TCVN XXX:2013

- 74 -

3/5

1 1

2/1

ii

m

i

m

i i

ii Hb

n

JqQ

(10-19)

Trong ®ã:

Vi Lu tèc trung b×nh cña bã dßng ch¶y thø i (m/s);

qi Lu lîng ®¬n vÞ cña bã dßng ch¶y thø i (m/s);

Q Tæng lu lîng (m3/s);

Hi ChiÒu s©u níc cña bã dßng ch¶y thø i (m);

Ji §é dèc cña bã dßng ch¶y thø i;

ni HÖ sè nh¸m cña bã dßng ch¶y thø i;

m HÖ çc bã dßng ch¶y

10.4.3 Cã thÓ tÝnh to¸n sù biÕn ®æi lu tèc do viÖc t¹o lßng dßng ch¶y c¬ b¶n b»ng çch

dïng ph¬ng ph¸p ®· miªu t¶ trong môc 10.4.2. §Ó ph©n tÝch ®é æn ®Þnh cña luång,

tiÕn hµnh so s¸nh sù biÕn ®æi cña lu tèc vµ híng dßng ch¶y tríc vµ sau khi më

luång.

10.4.4 §èi víi ®o¹n luång ®êng thñy néi ®Þa kh¸ xu«i thuËn vµ th¼ng, kho¶ng çch tõ mÆt

c¾t ngang co hÑp do kÌ ch¾n kh«ng bÞ ngËp ®Õn kÌ ch¾n Êy, thÓ hiÖn trªn h×nh 10-20,

cã thÓ x¸c ®Þnh theo c«ng thøc sau ®©y:

Ld = B (10-20)

Trong ®ã:

B ChiÒu réng mÆt níc t¹i mÆt c¾t ngang n¬i “ kÌ ch¾n ®îc bè trÝ” (m);

HÖ sè liªn quan tíi tû lÖ co hÑp diÖn tÝch A cña lßng s«ng, kªnh øng víi mùc

níc tÝnh to¸n. TrÞ sè cña cã thÓ lÊy trong b¶ng 10.4.4

TrÞ sè A cã thÓ tÝnh ®îc tõ ph¬ng tr×nh sau ®©y:

A

AAA

' (10-21)

Trong ®ã:

A DiÖn tÝch mÆt c¾t chuyÓn níc t¹i mùc níc tÝnh to¸n ë n¬i bè trÝ kÌ má hµn (m2);

A’ DiÖn tÝch mÆt c¾t chuyÓn níc bÞ chiÕm bëi kÌ ch¾n (m2);

B¶ng 10-4 Quan hÖ gi÷a A vµ

A 0,50 0,60 0,70 0,80 0,90

0,50 0,46 0,42 0,38 0,34

TCVN XXX:2013

- 75 -

H×nh 10-5 S¬ ho¹ mÆt b»ng dßng ch¶y bÞ co hÑp do kÌ ch¾n

10.4.5 Cã thÓ tÝnh to¸n sù ph©n bè lu tèc trong ph¹m vi ¶nh hëng cña mét kÌ ch¾n kh«ng

ngËp nh sau:

1. Cã thÓ x¸c ®Þnh sù ph©n bè lu tèc trong ph¹m vi co hÑp do kÌ ch¾n b»ng çch vÏ

s¬ ®å c©n b»ng lu lîng, trong ®ã diÖn tÝch mÆt c¾t chuyÓn níc bÞ chiÕm vµ

ph¹m vi dßng vÒ bÞ g©y ra bëi kÌ ch¾n cÇn khÊu trõ ®i.

2. Cã thÓ x¸c ®Þnh sù ph©n bè lu tèc cña mÆt c¾t t¹i vÞ trÝ kÌ ch¾n theo ph¬ng ph¸p

xÕp chång tam gi¸c.

3. Cã thÓ tÝnh ®îc sù ph©n bè lu tèc cña mÆt c¾t ngang co hÑp b»ng çch chia mÆt

c¾t nµy thµnh nhiÒu bã dßng ch¶y, sè lîng b»ng sè d¶i cña mÆt c¾t t¹i vÞ trÝ kÌ

ch¾n. Gi¶ thiÕt mét tû sè diÖn tÝch cña hai bã dßng ch¶y t¬ng øng:

22hb

bh cc (10-22)

vµ dùa vµo ph¬ng tr×nh liªn tôc (10.4.5-2) vµ ph¬ng tr×nh Bec-nu-i (10.4.5-3), cã

thÓ tÝnh ®îc lu tèc Vc cña mçi bã dßng ch¶y vµ tõ ®ã tÝnh ra lu lîng cña mÆt

c¾t ngang co hÑp. NÕu trÞ sè lu lîng nµy kh«ng b»ng trÞ sè ®· cho, cÇn gi¶ thiÕt

l¹i trÞ sè cho ®Õn khi viÖc tÝnh to¸n ®îc mü m·n.

b2h2V2 = bchcVc (10-23)

g

Vh

g

Vh c

c22

22

22

(10-24)

Trong ®ã:

b2, h2, V2 ChiÒu réng (m), chiÒu s©u níc (m) vµ lu tèc (m/s) cña bã dßng ch¶y

t¹i mÆt c¾t ngang vÞ trÝ kÌ ch¾n t¬ng øng;

bc, hc, Vc ChiÒu réng (m), chiÒu s©u níc (m) vµ lu tèc (m/s) cña bã dßng ch¶y

t¹i mÆt c¾t bÞ co hÑp.

10.5 TÝnh to¸n dßng ch¶y vµ sãng

10.5.1 Dßng ch¶y trªn s«ng, kªnh, hå, ®Çm… cã vËn t¶i thuû, luång ®µo còng cã thÓ bÞ ¶nh

TCVN XXX:2013

- 76 -

hëng bëi ho¹t ®éng cña tµu thuyÒn. Çc chuyÓn ®éng cña níc do tµu thuyÒn g©y ra

thêng phøc t¹p, liªn quan ®Õn sù thay ®æi vÒ chªnh lÖch mùc níc, sãng, lu tèc ...

nh÷ng ¶nh hëng nµy cã thÓ g©y ra çc t¸c ®éng ®e do¹ æn ®Þnh cña bê, vµ ®¸y

luång. Trong ®ã nh÷ng t¸c ®éng chñ yÕu thêng do t¸c ®éng cña sãng thêng g©y ra.

1. Cã hai lo¹i dßng ch¶y chÝnh cho tµu thuyÒn g©y ra:

(1) Håi lu: cã híng song song víi bê luång ®êng thñy néi ®Þa (víi gi¶ thiÕt tµu ch¹y

däc kªnh) vµ ngîc víi chiÒu chuyÓn ®éng cña tµu. TrÞ sè cña dßng håi lu cã thÓ

tham kh¶o theo b¶ng 10-5.

B¶ng 10-5 TrÞ sè cña dßng håi lu (m/s)

Lo¹i luång giao th«ng thuû Håi lu (m/s)

Kªnh ®µo nhá <1

Kªnh ®µo lín <1,5

Luång ®êng thñy néi ®Þa tù nhiªn 2 - 3

(2) Dßng tia: lµ nh÷ng tia níc chuyÓn ®éng víi lu tèc cao g©y ra bëi ho¹t ®éng cña

ch©n vÞt tµu, dßng tia cã thÓ cã nhiÒu híng kh¸c nhau tõ song song cho ®Õn vu«ng

gãc víi bê luång. VËn tèc dßng tia cã thÕ ®îc x¸c ®Þnh b»ng c«ng thøc:

0.33

d ob 2

bo

P DU 1.15

ZD

(10-25)

Trong ®ã:

Ub lu tèc dßng tia (m/s)

hÖ sè, = 0,25 – 0,75

Pd c«ng suÊt cña ®éng c¬ kW

Do ®îc lÊy b»ng ®êng kÝnh cña ch©n vÞt (D) nÕu nh ch©n vÞt ®îc

®Æt trong èng, Do = 0,70 D nÕu nh ch©n vÞt hë.

Zb kho¶ng çch tõ ®¸y luång ®Õn trôc cña ch©n vÞt

2. Sãng g©y ra bëi chuyÓn ®éng cña ph¬ng tiÖn thñy trªn luång cã thÓ g©y h háng

cho c«ng tr×nh b¶o vÖ bê vµ m¸i kªnh. ChuyÓn ®éng cña tµu g©y ra 2 lo¹i sãng:

(1) Sãng c¬ b¶n: sãng c¬ b¶n ®îc g©y ra do hiÖu øng c¶n cña tµu, bíc sãng

t¬ng ®¬ng víi chiÒu dµi tµu, chiÒu cao sãng cã thÓ ®îc x¸c ®Þnh theo h×nh

10.5.1-1.

(2) Sãng thø cÊp cã bíc sãng nhá h¬n nhiÒu so víi sãng c¬ b¶n, chiÒu cao

sãng thø cÊp cã thÓ íc tÝnh theo biÓu ®å h×nh 10.5.1-2.

TCVN XXX:2013

- 77 -

H×nh 10-4 Çc d¹ng dao ®éng sãng vµ dßng ch¶y do chuyÓn ®éng cña tµu

H×nh 10.5.1-1 X¸c ®Þnh chiÒu cao sãng c¬ b¶n do hiÖu øng c¶n cña tµu

As : diÖn tÝch mÆt c¾t ngang tµu (m2)

Ac: diÖn tÝch mÆt c¾t ngang luång (m2)

Vs : tèc ®é ch¹y tµu (m/s)

Vl = (gh)0.5 víi h lµ chiÒu s©u níc,

g lµ gia tèc träng trêng

z chiÒu cao sãng.

Sãng mÆt tríc Dßng håi quy Gi¶m mùc níc Sãng ngang ë ®u«i

Sãng thø cÊp ë ®u«i Sãng thø cÊp ë mòi

Híng

cña tµu

Bê

B·i

Mùc níc tÜnh

Møc níc d©ng (phãng ®¹i)

TCVN XXX:2013

- 78 -

H×nh 10.5.1-2 ChiÒu cao sãng thø cÊp

Fr: sè Froude s: kho¶ng çch tõ ®iÓm tÝnh sãng ®Õn trôc tµu (m) H: chiÒu cao sãng (m), h chiÒu s©u níc (m).

10.5.2 ChiÒu cao cña sãng do giã cã thÓ ®îc x¸c ®Þnh b»ng c«ng thøc SMB:

0.42

f0.75 2 2

wch ws 2 0.75

wch

2

w

gl0.125

ugh uH 0.283 tanh 0.530 tanh

gu ghtanh 0.530

u

(10-26)

Trong ®ã:

hch : chiÒu s©u níc t¹i vïng ®iÓm khëi ®Çu giã thæi (m)

lf : chiÒu dµi ®µ giã (m)

g : gia tèc träng trêng (m/s2)

uw : vËn tèc giã trung b×nh trong c¬ b·o (m/s)

Hs: chiÒu cao sãng cã nghÜa (m)

11.3 TÝnh to¸n xãi côc bé gÇn c«ng tr×nh chØnh trÞ

11.3.1 Cã thÓ tÝnh xãi côc bé t¹i ®Çu má hµn theo c«ng thøc sau:

KLKVV

hL

hh mp

00207,0

5,0

84,1 (10-27)

Trong ®ã:

hp ChiÒu s©u níc cùc ®¹i cña hè xãi díi mÆt níc tÝnh to¸n (m);

h ChiÒu s©u níc t¹i ®Çu má hµn dù kiÕn tríc khi bÞ xãi díi mÆt níc tÝnh to¸n (m);

L ChiÒu dµi h×nh chiÕu cña má hµn lªn mÆt c¾t tho¸t níc (m);

Km HÖ sè liªn quan tíi m¸i dèc cña ®Çu má hµn lÊy theo B¶ng 10.6.1-1.

K HÖ sè liªn quan tíi gãc hîp bëi trôc má hµn vµ híng dßng ch¶y. NÕu > 90,

ta cã má hµn híng ngîc vÒ thîng lu. Trong trêng hîp nµy, cã thÓ tÝnh K

theo c«ng thøc sau ®©y:

Sè liÖu thÝ nghiÖm

TCVN XXX:2013

- 79 -

3/1

90

K (10-28)

Tèc ®é l¾ng ch×m h¹t cña phï sa, trÞ sè x¸c ®Þnh theo b¶ng 10-27

V VËn tèc trung b×nh thuû trùc t¹i khu vùc tÝnh to¸n hè xãi (m/s);

Vc VËn tèc g©y xãi bïn çt (m/s), ®èi víi ®Êt kh«ng dÝnh, trÞ sè cña nã cã thÓ tÝnh b»ng ph¬ng tr×nh sau ®©y:

Vc = 3,6(hd)1/4 (10-29)

d §êng kÝnh h¹t bïn çt (m);

B¶ng 10-6 Quan hÖ gi÷a m vµ Km

m 1,0 1,5 2,0 2,5 3,0 3,5

Km 0,71 0,55 0,44 0,37 0,32 0,28

B¶ng 10-7 Quan hÖ gi÷a d vµ

d (mm) (cm/s) d (mm) (cm/s) d (mm) (cm/s) d (mm)

(cm/s)

0,02 0,02 0,30 2,8 3,0 23 30 69

0,03 0,046 0,40 3,9 4,0 27 40 77

0,04 0,082 0,50 5,1 5,0 30 50 84

0,05 0,12 0,60 6,2 6,0 33 60 90

0,06 0,18 0,70 7,3 7,0 36 70 95

0,07 0,25 0,80 8,4 8,0 38 80 100

0,08 0,33 0,90 9,6 9,0 40 90 105

0,09 0,41 1 10,7 10,0 43 100 110

0,10 0,51 1,5 16,0 15 51 150 135

0,20 1,7 2,0 19,0 20 59 200 153

10.6.2 §èi víi kÌ ch¾n d¹ng kÌ cäc ch¶y xuyªn, chiÒu s©u hè xãi côc bé ®Çu kÌ cã thÓ tÝnh

theo c«ng thøc sau:

h = K.P1,5.V2 / 2g (10-30)

Trong ®ã:

h ChiÒu s©u hè xãi (m);

K HÖ sè thùc nghiÖm, cã thÓ chän K = 50;

P HÖ sè kÝn níc cña mµn cäc

V VËn tèc bã dßng ch¶y qua ®Çu kÌ (m/s);

g Gia tèc träng trêng (m/s2).

10.6.3 §èi víi kÌ kho¸ ngÇm víi dßng ch¶y trµn, sù xãi lë lßng luång ®êng thñy néi ®Þa h¹ lu kÌ cã thÓ tÝnh ®îc theo c«ng thøc sau ®©y:

6/13/1

332,0

hd

qhp (10-31)

Trong ®ã:

TCVN XXX:2013

- 80 -

hp ChiÒu s©u níc cùc ®¹i cña hè xãi díi mÆt níc tÝnh to¸n (m);

q Lu lîng trªn chiÒu réng ®¬n vÞ (m3/s.m);

d §êng kÝnh h¹t trung b×nh cña vËt liÖu lßng tuyÕn luång (m);

h ChiÒu s©u níc díi mÆt níc tÝnh to¸n tríc lóc xãi (m);

10.6.4 §èi víi kÌ l¸t m¸i, chiÒu s©u hè xãi côc bé gÇn ch©n kÌ cã thÓ tÝnh theo c«ng thøc sau:

d

m

tgVh .30

1

2/.3,25,02

2

(10-32)

Trong ®ã:

V Lu tèc t¹i ch©n kÌ l¸t m¸i (m/s);

m HÖ sè m¸i dèc bê;

d §êng kÝnh trung b×nh h¹t ®Êt ®¸y t¹i ch©n kÌ m¸i bê, trong trêng hîp d 1mm th× cã thÓ bá qua thµnh phÇn 30.d;

Gãc hîp bëi híng dßng ch¶y víi tuyÕn bê (®é).

10.6.5 Xãi do co hÑp tõ tõ trªn luång cã thÓ ®îc tÝnh theo:

m

m

B

B

h

h1

2

1

1

2

(10-33)

Trong ®ã:

B1, h1: chiÒu réng, chiÒu s©u luång t¹i mÆt c¾t thîng lu ®o¹n co hÑp (tríc khi co

hÑp)

B2, h2: chiÒu réng vµ chiÒu s©u luång trªn ®o¹n co hÑp

m : hÖ sè m = 4 ~ 5

H×nh 10.6.5 Xãi do co hÑp

11.6.6 ChiÒu s©u hè xãi côc bé do t¸c ®éng cña sãng tríc c«ng tr×nh b¶o vÖ bê cã thÓ ®îc

x¸c ®Þnh theo ®å thÞ h×nh 10.6.6.

TCVN XXX:2013

- 81 -

H×nh 10.6.6 Xãi ®¸y do sãng

10.7 Dù b¸o diÔn biÕn lßng dÉn sau khi cã c«ng tr×nh chØnh trÞ

10.7.1 Dù b¸o diÔn biÕn ®Þa h×nh ®Þa m¹o lßng dÉn sau khi cã c«ng tr×nh chØnh trÞ luång

®êng thñy néi ®Þa lµ cÇn thiÕt trong vÊn ®Ò qu¶n lý ®êng thuû néi ®Þa. C¨n cø vµo

kÕt qu¶ dù b¸o, çc nhµ qu¶n lý cã thÓ ®a ra çc gi¶p ph¸p qu¶n lý phï hîp. MÆt

kh¸c, hiÖu qu¶ cña dù ¸n chØnh trÞ còng cã thÓ ®îc ®¸nh gi¸ th«ng qua nh÷ng kÕt

qu¶ tin cËy vÒ dù b¸o diÔn biÕn lßng dÉn sau chØnh trÞ.

10.7.2 C«ng t¸c dù b¸o diÔn biÕn ®Þa h×nh ®¸y luång ®êng thñy néi ®Þa hiÖn t¹i chñ yÕu dùa

trªn çc kÕt qu¶ ph©n tÝch m« h×nh vËt lý, m« h×nh to¸n vµ ph©n tÝch ¶nh vÖ tinh. Khi

sö dông m« h×nh nµy cÇn lu ý çc ®iÓm sau:

1. M« h×nh vËt lý th«ng dông trong nghiªn cøu luång ®êng thñy néi ®Þa lµ m« h×nh

lßng ®éng. Cã thÓ sö dông ®Êt çt tù nhiªn hoÆc ®Êt çt nh©n t¹o ®Ó x©y dùng m«

h×nh. M« h×nh thêng ®îc vËn hµnh b»ng níc.

2. Th«ng th¬ng çc thÝ nghiÖm trªn m« h×nh vËt lý lµ t¬ng ®èi tèn kÐm vµ yªu cÇu

nhiÒu thêi gian nªn viÖc nghiªn cøu trªn m« h×nh vËt lý chØ nªn ¸p dông khi cÇn kiÓm

tra hiÖu qu¶ cña çc ph¬ng ¸n chän ë bíc thiÕt kÕ kü thuËt cña dù çc dù ¸n quan

träng cã møc ®Çu t lín (vÝ dô nh çc dù ¸n nhãm A), hoÆc lµ khi cÇn gi¶i quyÕt çc

vÊn ®Ò phøc cÇn ph¶i quan t©m ®Õn sù biÕn thiªn cña çc yªu tè ë c¶ ba chiÒu kh«ng

gian.

3. M« h×nh to¸n lßng cøng cña cho çc lßng dÉn hë ®· trë nªn phæ cËp trong çc

nghiªn cøu vÒ luång ®êng thñy néi ®Þa. NhiÒu m« h×nh lßng cøng cã ®é tin cËy vµ æn

®Þnh cao hiÖn ®ang ®îc söa dông réng r·i, tuy nhiªn çc m« h×nh to¸n lßng ®éng

vÉn cßn mét sè h¹n chÕ nhÊt ®Þnh trong øng dông do nh÷ng ®ßi hái kh¾t khe vÒ sè sù

®Çy ®ñ vµ tÝnh chÝnh x¸c cña çc sè liÖu ®iÒu kiÖn biªn.

4. ViÖc sö dông m« h×nh to¸n thêng ®îc ¸p dông ë giai ®o¹n nghiªn cøu kh¶ thi

trong viÖc lùa chän çc ph¬ng ¸n bè trÝ c«ng tr×nh hîp lý, gióp ®Þnh híng trong x¸c

TCVN XXX:2013

- 82 -

®Þnh ph¬ng ¸n tèi u.

5. M« h×nh to¸n còng cã thÓ ®îc sö dông cho bíc thiÕt kÕ kü thuËt cña çc dù ¸n

khÈn cÊp kh«ng cã nhiÒu thêi gian cho nghiªn cøu.

6. M« h×nh to¸n cã thÓ ®îc sö dông song song ®ång thêi víi nghiªn cøu trªn m«

h×nh vËt lý.

10.7.3 Tuú theo môc ®Ých, ®èi tîng, vµ giai ®o¹n nghiªn cøu mµ cã thÓ c©n nh¾c lùa chän

¸p dông mét hoÆc mét vµi lo¹i h×nh nghiªn cøu trªn m« h×nh díi ®©y:

1. M« h×nh to¸n mét chiÒu cho nghiªn cøu h×nh th¸i tuyÕn ®êng thñy néi ®Þa

2. Ph©n tÝch ¶nh vÖ tinh,

3. M« h×nh vËt lý lßng ®éng

4. M« h×nh to¸n 2 chiÒu (2-D)

5. M« h×nh vËt lý ®Ó x¸c ®Þnh hè xãi côc bé xung quanh c«ng tr×nh.

10.7.4 Çc lo¹i m« h×nh kh¸c

1. Khi thùc hiÖn çc c«ng tr×nh chØnh trÞ t¹i çc khu vùc nh ®· ®Ò cËp trong phÇn 10,

®iÒu 10.5, th× cã thÓ cÇn thùc hiÖn kiÓm tra thÝ nghiÖm m« h×nh ch¹y tµu trªn m« h×nh

vËt lý.

2. Khi øng dông çc vËt liÖu x©y dùng míi mµ cha tõng cã kinh nghiÖm øng dông

thùc tÕ t¹i ®Þa ph¬ng, th× cÇn ph¶i kiÓm tra trªn m« h×nh thuû lùc, çc thÝ nghiÖm c¬

lý, v.v... Çc thö nghiÖm hiÖn trêng tríc khi ®a vµo øng dông hµng lo¹t ph¶i thùc

hiÖn nÕu cÇn thiÕt.

10.8 TÝnh to¸n thuû lùc c¾t s«ng

10.8.1 Yªu cÇu chung

ChiÒu dµi cña khóc s«ng cong thêng xuyªn t¨ng do xãi däc theo bê lâm cña s«ng.

ViÖc nµy nÕu kh«ng cã biÖn ph¸p nµo ng¨n c¶n, cã thÓ lµm cho chiÒu dµi cña mét ®o¹n

s«ng cong t¨ng lªn ®¸ng kÓ. BiÖn ph¸p ë ®©y cã thÓ lµ c¾t mét khóc s«ng cong trong thêi

gian lò v× vËy, trong h×nh 10.8.1-1 Khi chiÒu dµi cña mét ®o¹n cong vît qu¸ mét gi¸ trÞ nhÊt

®Þnh nµo ®ã, ®o¹n cong sÏ bÞ c¾t do xãi mét luång c¾t t¹i mÆt b·i s«ng ë cæ cña khóc cong.

TCVN XXX:2013

- 83 -

H×nh 10.8.1-1 §Þnh nghÜa vÒ tû sè c¾t cong (Joglekar, 1971)

Trong b¶n tiªu chuÈn nµy, viÖc ph©n tÝch cã thÓ gióp hiÓu râ h¬n vÒ çc th«ng sè cã

thÓ ¶nh hëng tíi qu¸ tr×nh c¾t ®o¹n cong vµ quyÕt ®Þnh gi¸ trÞ cña tû lÖ c¾t khi qu¸

tr×nh c¾t diÔn ra. Ngoµi ra tiªu chuÈn chØ ra ph©n tÝch vÒ lý thuyÕt trong ®ã thêi gian ®Ó

viÖc c¾t luång x¶y ra ®îc tÝnh cho hai trêng hîp, trêng hîp thø nhÊt ®îc ®¬n gi¶n

ho¸ vµ trêng hîp thø hai phøc t¹p h¬n.

Xem xÐt vÝ dô vÒ ®o¹n s«ng cong ®îc kh¸i qu¸t trong H×nh 10.8.1-2: Trong thêi gian

lò, dßng ch¶y trong s«ng sÏ vît qu¸ ®iÒu kiÖn trµn bê vµ mét phÇn cña tæng lu

lîng sÏ ®i theo mét ®êng ng¾n h¬n qua cæ cña ®o¹n cong. NÕu ®o¹n cong kh«ng

qu¸ dµi, chªnh lÖch mùc níc qua ®o¹n t¾t nµy sÏ nhá. VËn tèc qua mÆt b·i s«ng sÏ

gi÷ ë díi gi¸ trÞ tíi h¹n cña xãi.

H×nh 10.8.1-2 S¬ ®å ho¸ c¾t cong

NÕu ®o¹n cong dµi, gi¸ trÞ tíi h¹n nµy cã thÓ bÞ vît. ViÖc ®o¹n luång cong cã bÞ c¾t

hay kh«ng ngoµi viÖc phô thuéc vµo gi¸ trÞ tíi h¹n nµy cã bÞ vît qu¸ hay kh«ng th× cßn phô

thuéc vµo t¶i träng bïn çt vËn chuyÓn qua b·i s«ng v× xãi kh«ng chØ x¶y ra do b¶n th©n qu¸

tr×nh vËn chuyÓn bïn çt mµ cßn do sù chªnh lÖch vÒ bïn çt. V× vËy, nªn c©n nh¾c sù c©n

b»ng bïn çt cã thÓ x¶y ra trªn tuyÕn luång c¾t.

§Ó phôc vô môc ®Ých thiÕt kÕ, trêng hîp ®Çu tiªn ®îc ph©n tÝch lµ mét trêng hîp

®¬n gi¶n, trong ®ã gi¶ thiÕt lµ mùc níc ë thîng nguån kh«ng bÞ ¶nh hëng bëi lu lîng

qua b·i s«ng. ViÖc ph©n tÝch kh«ng tÝnh ®Õn mét lu lîng ®¸ng kÓ ch¶y qua ®êng t¾t.

Trong c¶ hai trêng hîp vÝ dô, xãi ban ®Çu ®Òu b¾t ®Çu diÔn ra. §Ó mét ®o¹n luång bÞ c¾t

hoµn thµnh ®îc chøc n¨ng vËn chuyÓn cña m×nh, kÝch thíc xãi cÇn ®¹t ®Õn mét møc ®é

nhÊt ®Þnh.

10.8.2 Trêng hîp ®¬n gi¶n

Xem xÐt trêng hîp luång ®¬n gi¶n nh trong H×nh 10.8.2. Luång sè 3 sÏ bÞ luång sè

2 c¾t. Gi¶ thiÕt r»ng çc luång 1, 3 vµ 4 cã cïng ®é réng, ®é dèc vµ ®é s©u níc trong lò, vµ

cuèi cïng lµ ®é nh¸m. MÆc dï gi¶ thiÕt lµ dßng ch¶y trong s«ng vît qu¸ ®iÒu kiÖn trµn bê,

®ång thêi còng ph¶i gi¶ thiÕt lµ kh«ng cã dßng ch¶y nµo vu«ng gãc víi çc luång 1, 3 vµ 4

ngoµi luång 2. Luång 2 vÉn ®îc gi¶ thiÕt lµ luång cã kÝch thíc nhá ®Ó dßng ch¶y qua luång

nµy kh«ng ¶nh hëng tíi mùc níc ë nh¸nh rÏ. §iÒu nµy cã nghÜa lµ:

B = B2/B3 < 1 (10-34)

A

C

B

TCVN XXX:2013

- 84 -

Ngoµi ra, tû lÖ c¾t ®îc ®Þnh nghÜa lµ: = L3/L2

Tû lÖ gi÷a ®é dèc cña luång 2 vµ ®é dèc cña luång 3 còng ®îc tÝnh nh trªn do mùc

níc ë hai luång nµy gi¶m ®i gièng nhau. Do vËy:

i2 = i3 (10-35)

Cuèi cïng, cã th«ng sè ®îc ®Þnh nghÜa lµ tû sè gi÷a çc ®é s©u níc ban ®Çu lÇn

lît trong çc luång 3 vµ 2, qua ®ã cã:

h2 = h3 (10-36)

Gi¶ thiÕt r»ng chiÒu dµi cña çc luång 2 vµ 3 ®ñ lín ®Ó ë nh¸nh rÏ ë thîng lu cã ®é

s©u níc b×nh thêng. NÕu viÕt díi d¹ng çc th«ng sè võa ®Ò cËp ë trªn, cã thÓ tÝnh

®îc ph©n bè lu lîng qua çc luång 2 vµ 3 qua c«ng thøc tÝnh ®é s©u th«ng thêng.

Sö dông c«ng thøc sau ®©y:

2/13/2

3

2 )()( Q

Q

(10-37)

Bïn çt ch¶y vµo luång 2 phô thuéc vµo ®Þa h×nh lßng s«ng cña nh¸nh rÏ. Trong

trêng hîp ®¬n gi¶n nµy, gi¶ thiÕt lµ ph©n bè bïn çt gièng nh ph©n bè lu lîng

(nÕu phÇn lín bïn çt ®îc vËn chuyÓn díi d¹ng t¶i träng l¬ löng), do vËy, c«ng thøc

sau ®îc sö dông cho bïn çt ch¶y vµo luång 2:

S2, ®i vµo 3

2/13/2)( S (10-38)

Cã thÓ íc lîng kh¶ n¨ng vËn chuyÓn bïn çt cña luång 2 b»ng mét c«ng thøc vËn

chuyÓn bïn çt thÝch hîp. Gi¶ thiÕt lµ cã thÓ ¸p dông c«ng thøc Engelund-Hansen

(1967). Kh¶ n¨ng vËn chuyÓn bïn çt cña luång 2 khi ®ã ®îc thÓ hiÖn díi d¹ng

hµm sè cña vËn chuyÓn bïn çt trong luång vµ khi ®ã thu ®îc c«ng thøc sau:

S2, kh¶ n¨ng vËn chuyÓn 3

2/52/5)( S (10-39)

§Ó cã xãi ë luång 2, lîng bïn çt ch¶y vµo luång ph¶i nhá h¬n kh¶ n¨ng vËn chuyÓn

cña luång nµy. Do vËy cÇn ph¶i tho¶ m·n ®iÒu kiÖn sau ®©y ®Ó x¶y ra hiÖn tîng c¾t

®o¹n cong:

S2, ®i vµo < S2, kh¶ n¨ng vËn chuyÓn (10-40)

§iÒu kiÖn nµy cã thÓ ®îc viÕt l¹i thµnh ()2 > 1 sö dông çc c«ng thøc võa viÕt ë

trªn.

§iÒu kiÖn trªn ®îc m« t¶ b»ng biÓu ®å trong H×nh 10.8.2-1. DÜ nhiªn, trong néi dung

®ang tr×nh bµy, chØ cÇn ®¹t ®îc ®iÒu kiÖn > 1.

TCVN XXX:2013

- 85 -

H×nh 10.8.2-1 Tiªu chÝ c¾t ®o¹n cong cho trêng hîp ®¬n gi¶n

Tõ H×nh 10.8.2-1 vµ nh÷ng kÕt qu¶ trong trêng hîp ®¬n gi¶n nµy, cã thÓ rót ra çc

nhËn xÐt sau:

Gi¸ trÞ cµng lín th× cµng dÔ h×nh thµnh kÕt qu¶ mong ®îi lµ c¾t ®o¹n cong.

BiÓu ®å cho thÊy r»ng, lò cµng lín (biÓu hiÖn bëi gi¸ trÞ ), sÏ cµng cã nhiÒu ®o¹n

cong bÞ c¾t. §iÒu nµy phï hîp víi çc quan tr¾c r»ng mét ®o¹n s«ng cong sÏ bÞ

c¾t th¼ng sau mét trËn lò lín.

Tiªu chÝ c¾t ®o¹n cong lµ kh¸ nh¹y c¶m ®èi víi mèi quan hÖ gi÷a vËn chuyÓn bïn

çt (m2/s) vµ lu tèc dßng ch¶y u. Thêng th× mèi quan hÖ nµy ®îc íc lîng

qua c«ng thøc sau ®©y:

nmus (10-41)

Trong ®ã, m vµ n lµ çc hÖ sè. Nãi réng h¬n, ®iÒu kiÖn nªu trªn khi ®ã cã thÓ ®îc

viÕt l¹i nh sau:

1)( )3/()1( nn (10-42)

Gi¸ trÞ dao ®éng trong kho¶ng tõ 3 tíi 10. Gi¸ trÞ nµy cµng nhá th× cµng cã kh¶ n¨ng

x¶y ra c¾t ®o¹n cong.

§iÒu kiÖn trªn chØ ®îc yªu cÇu trong giai ®o¹n ®Çu h×nh thµnh chç c¾t ®o¹n cong.

DÇn dÇn gi¸ trÞ sÏ t¨ng khi bÒ mÆt ®¸y cña luång bÞ c¾t h¹ thÊp xuèng, qua ®ã sÏ

thóc ®Èy nhanh h¬n qu¸ tr×nh c¾t ®o¹n cong.

Qu¸ tr×nh nµy cã thÓ bÞ h¹n chÕ do, vÝ dô lµ mùc níc gi¶m ë nh¸nh rÏ.

§Ó cã thÓ c©n nh¾c mét çch toµn diÖn h¬n, ®iÒu kiÖn nµy cã thÓ ®îc viÕt thµnh:

3

2

min,3

min,2 1

Q

Q

S

S

ginco

ginco

(10-43)

Gi¸ trÞ phô thuéc vµo ®Æc ®iÓm ®Þa h×nh cña nh¸nh rÏ (xem vÝ dô cña Bulle (1926) vµ

Habermaas (1935)), vµo tr¹ng th¸i vît tréi cña bïn çt (träng t¶i ®¸y hoÆc träng t¶i l¬ löng)

TCVN XXX:2013

- 86 -

vµ cã thÓ lµ vµo c¶ gi¸ trÞ cña .

V× vËy, H×nh 10.8.2-2 cho thÊy ¶nh hëng cña vµ liªn quan tíi viÖc ®Èy bïn çt vµ

®é nh¸m t¬ng øng. H×nh 10.8.2-3 cho thÊy ¶nh hëng cña ®é réng t¬ng øng cña ®o¹n

luång c¾t.

H×nh 10.8.2-2 ¶nh hëng cña viÖc ®Èy bïn çt vµ ®é nh¸m t¬ng øng lªn tiªu

chÝ c¾t luång

H×nh 10.8.2-3 ¶nh hëng cña ®é réng t¬ng øng lªn ®o¹n luång c¾t

10.8.3 H×nh thµnh ®o¹n c¾t theo thêi gian

Çc c©n nh¾c ë nh÷ng phÇn tríc ®Ò cËp tíi giai ®o¹n ®Çu cña qu¸ tr×nh c¾t luång.

Tuy nhiªn, viÖc luång cong cã bÞ c¾t hay kh«ng trong mét c¬n lò kh«ng chØ phô thuéc vµo

nh÷ng yÕu tè võa ®Ò cËp ë trªn mµ cßn vµo thêi gian kÐo dµi cña lò. NÕu c¬n lò x¶y ra ®îc

coi lµ lò quÐt, thêng lµ kh«ng cã ®ñ thêi gian diÔn ra mét qu¸ tr×nh c¾t luång. Khi ®ã, cã thÓ

cã xãi ë cæ khóc cong vµ ®iÒu nµy kh«ng ®îc ®Ó ý tíi sau khi c¬n lò ®i qua, nhng sau mét

vµi c¬n lò n÷a, qu¸ tr×nh c¾t luång cã thÓ x¶y ra. VÒ mÆt lý thuyÕt, cã thÓ tÝnh to¸n ®îc mét

thíc ®o thêi gian cho qu¸ tr×nh h×nh thµnh luång c¾t b»ng çch ph©n tÝch thø nguyªn. §Ó

tÝnh to¸n thêi gian nµy, cã thÓ chia khèi lîng sÏ bÞ xãi theo chªnh lÖch gi÷a kh¶ n¨ng vËn

chuyÓn bïn çt vµ lîng bïn çt sÏ ®i vµo luång 2. Cã thÓ sö dông c«ng thøc sau ®©y ®Ó

TCVN XXX:2013

- 87 -

tÝnh thêi gian Te (c¾t luång) ®iÓn h×nh nh vËy:

divaochuyenkhanangvan

CSS

hhLBT

,2,2

2323 )(

(10-44)

Sau ®ã cã thÓ so s¸nh thêi gian Te nµy víi thêi gian kÐo dµi cña lò. Lu ý nh÷ng ®iÓm

sau ®©y:

ViÖc tÝnh to¸n thêi gian diÔn ra qu¸ tr×nh c¾t luång ë trªn lµ mét çch tÝnh th« s¬.

NÕu ®iÒu kiÖn kü thuËt c«ng nghÖ cho phÐp, nªn kÕt hîp tÝnh to¸n kiÓm tra thêi

gian nµy th«ng qua çc m« h×nh ph©n tÝch.

Qua çc phÇn trªn, cã thÓ thÊy râ xãi ë luång 2 cã thÓ thóc ®Èy qu¸ tr×nh xãi do gi¸

trÞ t¨ng lªn. §iÒu nµy cã nghÜa lµ thíc ®o thêi gian ë trªn lµ mét çch íc lîng

b¶o toµn vµ qu¸ tr×nh c¾t luång thËt sù cã thÓ diÔn ra nhanh h¬n. H¬n n÷a, viÖc

nµy còng chØ cã thÓ ®îc ®¸nh gi¸ th«ng qua mét nghiªn cøu chi tiÕt tuú thuéc

vµo tÇm quan träng cña dù ¸n.

Trong qu¸ tr×nh xãi, luång cã thÓ thay ®æi kh«ng nh÷ng vÒ cao ®é ®¸y mµ cßn c¶ ®é

réng cña nã cho thÝch hîp víi ®iÒu kiÖn bªn ngoµi. Cho c¶ hai qu¸ tr×nh nµy nªn ¸p dông çc

thíc thêi gian kh¸c nhau.

TCVN XXX:2013

- 88 -

11 phô lôc

Ph− ¬ng ph¸p vμ tr×nh tù x¸c ®Þnh l− u l− îng t¹o lßng

1) X¸c ®Þnh l− u l− îng t¹o lßng theo ph− ¬ng ph¸p cña Mac-ca-vª-Ðp

2) Tr×nh tù tÝnh to¸n:

- Chän ®− êng qu¸ tr×nh l− u l− îng ®iÓn h×nh cña nhiÒu n¨m lμ n¨m cã l− îng ngËm çt b×nh

qu©n n¨m b»ng l− îng ngËm çt b×nh qu©n nhiÒu n¨m.

- Chia ®− êng qu¸ tr×nh l− u l− îng ra nhiÒu cÊp.

- X¸c ®Þnh tÇn suÊt øng víi tõng cÊp l− u l− îng

- X¸c ®Þnh ®é dèc thuû lùc trung b×nh øng víi tõng cÊp l− u l− îng.

- TÝnh tÝch sè P.I.Qm øng víi mçi cÊp l− u l− îng, trong ®ã:

P- TÇn suÊt øng víi mçi cÊp l− u l− îng;

I- §é dèc thuû lùc trung b×nh øng víi mçi cÊp l− u l− îng;

Q- L− u l− îng n− íc;

m- HÖ sè;

+ §èi víi s«ng ®ång b»ng: m=2

+ §èi víi lßng s«ng cuéi sái: m=2,5

- So s¸nh mùc n− íc t¹o lßng tÝnh to¸n ®− îc víi mùc n− íc ngang b·i giμ .

Tr− êng hîp kh«ng cã ®ñ sè liÖu hoÆc cã nh÷ng sè liÖu kh«ng ®ñ ®é tin cËy, ®− îc phÐp lÊy

mùc n− íc ngang b·i giμ t¹i vÞ trÝ x©y dùng c«ng tr×nh ®Ó thiÕt kÕ.

3) VÝ dô tÝnh to¸n

X¸c ®Þnh l− u l− îng t¹o lßng s«ng X t¹i ®o¹n AB

Documents

TCVN XXX:2013 đường thủy nội địa – TCVN XXX:2013 thay thế …tcqc.viwa.gov.vn/File/13.pdf · 2015-08-10 · TCVN XXX:2013 - 4 - Công trình chỉnh trị luồngđường