20
NEW ZEALAND QUALIFICATIONS AUTHORITY COOK ISLANDS MÄORI Te kite marama’anga i te NCEA

Te kite marama’anga i te NCEA - NZQA · 2018. 1. 9. · te Turanga 3, te ka rave te au tamariki apii o te Mataiti 11 ki te 13 (i te maata’anga o te taime, e uki tamariki 15–18

  • Upload
    others

  • View
    2

  • Download
    0

Embed Size (px)

Citation preview

Page 1: Te kite marama’anga i te NCEA - NZQA · 2018. 1. 9. · te Turanga 3, te ka rave te au tamariki apii o te Mataiti 11 ki te 13 (i te maata’anga o te taime, e uki tamariki 15–18

NEW

ZEA

LAN

D Q

UA

LIFICA

TIO

NS

AU

TH

OR

ITY

COOK ISLANDS MÄORI

Te kite marama’anga i te NCEA

Page 2: Te kite marama’anga i te NCEA - NZQA · 2018. 1. 9. · te Turanga 3, te ka rave te au tamariki apii o te Mataiti 11 ki te 13 (i te maata’anga o te taime, e uki tamariki 15–18

ii T E K I T E M A R A M A ’ A N G A I T E N C E A

TE AU AKAPAPA’ANGA O TE AU TUMU MANAKO

P E N E 1 : E A A T E N C E A ? 1

Te au tu’anga o te NCEA 2

P E N E 2 : T E R A V E N G A E R A U K A M A I E I T E N C E A 3

TE RAVENGA E RAUKA AI TE AU TURANGA TAKA’INGA APII TÜKETÜKE TEI AKANOONOO’IA 4Te au turanga maata tüketüke o te apii 5Te apii tätä, tatau e te apii numero (Literacy and Numeracy) 5Te au akatinamou’anga (Endorsements) 6Te Akapäpü Akatinamou’anga o te Mäpü (Youth Guarantee) 6Te Au Mataara ki te Au Angaanga (Vocational Pathways) 7

E AKAPEEA ANA ME PAUNU AKARA MATATIO’IA TE ANGAANGA APII 9 Eaa te au kerëti (grades)? 9 E akapeea ana te au tärërë’anga apii o te openga mataiti i te angaanga anga? 9 Te au tika tärërë’anga apii (results) o te NCEA tei rauka mai, e, eaa ta ratou ka akaari mai 10

P E N E 3 : T E A K A P UA P I N G A ’ A N G A I T E N C E A 11

E mea puapinga maata e, e parani tetai 11 Te ravenga no te tauturu i te tämou apii – te au manako tauturu puapinga no te kimi ravenga 12 Te kite ariki’ia anga i te turanga teitei tei rauka mai 13 Te akapapa’anga kupu tuatua 15 E au akamarama’anga poto 17 Kimi akaou’ia atu tetai au mea ke mai 18

Page 3: Te kite marama’anga i te NCEA - NZQA · 2018. 1. 9. · te Turanga 3, te ka rave te au tamariki apii o te Mataiti 11 ki te 13 (i te maata’anga o te taime, e uki tamariki 15–18

1T E K I T E M A R A M A ’ A N G A I T E N C E A

P E N E 1

Eaa te NCEA?Ko te aite’anga o te NCEA, ko te Setifiketi Basileia o te Turanga Apii Kite i Rauka (National Certificate of Educational Achievement). Ko te turanga kite teia o te apii (qualification) kia rauka i te au tamariki apii tua-rua o Nu Tireni nei, e, e toru au turanga (level) i runga i te New Zealand Qualifications Framework: Te Turanga 1, te Turanga 2 e te Turanga 3, te ka rave te au tamariki apii o te Mataiti 11 ki te 13 (i te maata’anga o te taime, e uki tamariki 15–18 mataiti).

No te au tamariki apii katoatoa te NCEA – penei, ka akatika atu tetai pae ki te apii tua-toru (university), penei, te parani ra tetai pae i te aere ki te apii angaanga (apprenticeship), e penei, ko tetai pae, te inangaro ra ratou kia apii’ia ratou kia maata atu to ratou kite i te rave i tetai au angaanga rima (practical skills), ei tauturu kia rauka viviki tetai ngai angaanga na ratou i te ra e akaruke ei ratou i te apii. Ko te mea puapinga maata kia maara’ia, koia oki, ua atu te mataara ta tetai ua atu tamaiti apii e tauta ra, na te NCEA e tauturu iaia kia rauka tana turanga kotinga (goal) e akakoro ra aia. Ka rauka katoa i te au tamariki apii i te rave kia oti ta ratou NCEA ki tetai au putuputu’anga apii tua-toru (tertiary organisations), me kore ra, na roto i te rave’anga i ta ratou tamou apii ia ratou i te apii tua-rua ma tetai putuputu’anga apii tua-toru.

E turanga apii puapinga te NCEA, e te akangateitei’ia te turanga kite (qualification) tei rauka mai. I te maata’anga o te taime, ko te Turanga 2 o te NCEA te akatomo’anga te ka anoano’ia e te au ngai angaanga, e pera katoa no tetai au apii o te turanga apii tua-toru (tertiary courses). E akara meitaki ana te au tu’anga oronga o te au apii tua-toru (tertiary providers) e pera katoa te au ona angaanga, i te au tika tärërë apii (results) o te NCEA, kia kite ratou e, me e turanga kite tau tüketüke to tetai tamaiti tei anoano’ia e te reira ngai angaanga, tei tuku mai i tana pati’anga ki te reira ngai angaanga.

Ko te au tamariki apii tua-rua, ka retita te au apii i te au tamariki apii no te NCEA, ma te akakite atu kia ratou i te tuatau no te tutaki’anga i ta ratou au fi (fees).

Page 4: Te kite marama’anga i te NCEA - NZQA · 2018. 1. 9. · te Turanga 3, te ka rave te au tamariki apii o te Mataiti 11 ki te 13 (i te maata’anga o te taime, e uki tamariki 15–18

2 T E K I T E M A R A M A ’ A N G A I T E N C E A

Te au tu’anga tükëtükë o te NCEAKo tetai tu’anga maata o te NCEA, koia oki, ko te ngöie marü ua i te turanga kite o te apii te ka rauka mai.

E tüketüke te au paunu akara matatio’anga o te au apii tätakitai, e te au turanga o te NCEA, no reira e käiro’ia ai te au paunu akara matatio’anga o te au tamariki apii tätakitai, tei runga ua ra i ta ratou au tu apii’anga (courses) ta te apii i oronga atu, e te au apii (subjects) ta te reira tamaiti apii i iki kia apii’ia aia.

E rave käiro’ia ana ki roto e ki va’o, te paunu akara matatio’anga o te apii (internal assessment). E raveia ana te paunu akara matatio’anga o roto i te apii, mei te mua ki te openga o te mataiti, e na tetai puapii o te reira tamaiti apii e rave i te reira. E raveia ana te paunu akara matatio’anga o va’o, na roto i te au tärërë’anga basileia i te openga o te au mataiti tätakitai (external assessment).

Ko te au tärërë’anga e te au paunu akara matatio’anga te ka raveia na roto i te roa anga o te mataiti, ka akapupu’ia e te au puapii ki te au turanga kite e te au turanga teitei meitaki tei akatinamou’ia e te NZQA.

Na te käiro’anga o te nga paunu akara matatio’anga o roto e to va’o, e tauturu i te au tamariki apii kia akaari mai i ta ratou i kite, e ta ratou ka rauka i te rave, e ka paunu akara matatio’ia ratou no runga i to ratou turanga kite i te rave’anga i teia au tu’anga angaanga – mei teia te akara’anga, te tuatua’anga ki mua i tetai urupa tangata (speech making), me kore ra, i te rave’anga i tetai angaanga apii kimi kite (experiment), e pera katoa i te rave’anga ma te turanga ngatä i tetai tarërë’anga pakari o va’o.

Ko te ravenga e rauka ai te NCEA i te au turanga tätakitai e toru, mari ra, ka anoano’ia te au tamariki apii, kia rauka te numero o te au keretiti (credits) tei akataka’ia. Ka rauka te au keretiti kia akaputu’ia i te mataiti okotai – me kore ra, tere atu i te mataiti okotai – e ka vai te reira e tuatau ua atu. Ko te aite’anga i reira, ka rauka i te au tamariki apii i te tauta atu rai no tetai au keretiti (credits) akaou mai, ia ratou i te apii, e me akaruke ratou i te apii, na roto i te rave’anga i tetai au apii akaou mai, me kore ra, i te apii’anga ia ratou ki tetai au kite ou raverave (skills) i te ngai angaanga.

E mama ua i te au tamariki apii i te akanoo ravenga e’ia a ratou keretiti (credits) i rauka mai, e kite ei ratou me taena te numero keretiti tei anoano’ia no te turanga kite i te apii o te NCEA (NCEA qualification), kia rauka mai. Me tuku’ia tetai pati’anga no tetai ngai angaanga, me kore ra, no tetai ngai i roto i tetai apii tua-toru, ka rauka i te aronga o reira i te akara i te au tika tärërë (results) o te NCEA, i te au turanga kite tei rauka mai (qualifications) i te reira tamaiti apii, tona au kerëti (grades), e tana au apii tätakitai (subjects) tei rauka te turanga meitaki iaia.

E maata te au basileia o to teianei-ao tei ariki i te NCEA. I te au mataiti tätakitai, e aere ana te au tamariki apii tei rauka ta ratou NCEA, ki te au apii tua-toru (university) o te au basileia o to teianei-ao, no te kimi kite akaou atu. (E tüketüke te turanga tomo ki roto i te au apii tua-toru o te au basileia tätakitai.)

Page 5: Te kite marama’anga i te NCEA - NZQA · 2018. 1. 9. · te Turanga 3, te ka rave te au tamariki apii o te Mataiti 11 ki te 13 (i te maata’anga o te taime, e uki tamariki 15–18

3T E K I T E M A R A M A ’ A N G A I T E N C E A

Teaukeretiti(credits)tekaanoano’iaTeaukeretititekaanoano’ianoteApiiTätä,Tatau,eteApiiNumero

TeT

uran

ga

3

E80aukeretiti:E60iteTuranga3,mekorera,irungaatu,eperakatoae20iteTuranga2,mekorera,irungaatu

Te

Tura

nga

2

E80aukeretiti:E60iteTuranga2,mekorera,irungaatu,epera

katoae20itetaiuaatuturanga TeTuranga1E10apiitätä,tatau,

e10apiinumero(ka anoano ua ia kia rauka mai okotai taime, e ka tatau kapiti’ia atu ki te au turanga kite tei

rauka mai [qualification] o te NCEA)TeT

uran

ga

1 E80aukeretiti:TeTuranga1,mekorera,irungaatu

TeTuranga(Level)ote

NCEA

P E N E 2

Te ravenga e rauka ai te NCEANo te NCEA, kua tu’a akataka’ia te au apii tätakitai (subjects) ki roto i te au tu’anga apii katoatoa tei anoano’ia kia kite te au tamariki apii, e kia rauka ia ratou i te rave. E kapiki’ia ana teia e, ko te au turanga taka’inga (standards) apii tüketüke, e na ratou e paunu akara matatio ana i te au tu’anga tüketüke o te kite (knowledge) e te au kite raverave (skills). E au keretiti (credits) to te turanga apii okotai, te ka riro i te tauturu kia rauka mai te Turanga 1, te Turanga 2, e te Turanga 3 o te NCEA.Ka anoano’ia e 80 au keretiti (credits) no te turanga (level) okotai o te NCEA. I te nga turanga 2 e te 3, ka rauka mai te 20 au keretiti no te 80 mei tetai ua atu turanga. Mei tera te akara’anga, ka rauka i tetai tamaiti apii tana Turanga 2 na roto i te rauka’anga mai e 60 au keretiti o te Turanga 2, ma te 20 au keretiti o te Turanga 1 katoa. Ka täre’ia te au keretiti tei rauka i tetai turanga okotai, ki roto i tetai au turanga kite akaou mai o te NCEA (NCEA qualification) te ka rauka, e penei, ka tupu teia kapiti’anga o te au tu’anga meitaki, tere atu i te mataiti apii okotai. Ka anoano katoa’ia kia rauka te Turanga 1 o te apii tätä, tatau (literacy) e te apii numero (numeracy) tei akanoo’ia, e rauka mai ei te NCEA i te au turanga tätakitai. Ko te ka tupu, ko te rauka’anga mai e 10 au keretiti (credits), eiaa i raro atu, no te apii tätä, tatau, e te 10 au keretiti no te apii numero. Me taena ana te turanga tei akanoo’ia no te apii tätä e te tatau e te apii numero i te Turanga 1, ka tatau kapiti’ia atu teia ki te au turanga kite o te NCEA (NCEA qualification) tei rauka mai (mei tera ra e, okotai rai o ratou tauta’ia anga kia rauka mai te reira).

Page 6: Te kite marama’anga i te NCEA - NZQA · 2018. 1. 9. · te Turanga 3, te ka rave te au tamariki apii o te Mataiti 11 ki te 13 (i te maata’anga o te taime, e uki tamariki 15–18

4 T E K I T E M A R A M A ’ A N G A I T E N C E A

Te ravenga e rauka ai te au turanga taka’inga (standards) apii tüketüke tei akanoonoo’ia.Me rave ana tetai tamaiti apii i te tamou i tetai apii, mei te apii numero (mathematics), ka paunu akara matatio’ia tana i rauka mai, ki tetai au turanga taka’inga tei akanoo’ia. Ka akamarama te au puapii ki ta ratou au tamariki apii i te ravenga me raveia te paunu akara matatio’anga i te reira turanga taka’inga, e ka akakite katoa atu ki te au tamariki apii e, te pe’ea ra ratou e nekeneke atura.

E au keretiti (credits) tei akanoo’ia no te au turanga taka’inga (standard) apii tätakitai – i te maata’anga o te taime, mei te toru ki te ono te maata. E rua tu paunu akara matatio’anga o te au turanga taka’inga:

KoteAuTurangaTaka’ingaApiiTeiRaukaMai(AchievementStandards) te ka rauka i te paunu akara matatio’ia ki roto i te apii (internal assessment), mei te mua e tae ua atu ki te openga o te mataiti (te turanga mätütü tei akatinamou’ia e te NZQA), e pera katoa, na roto i te paunu akara matatio’nga, te ka raveia ki va’o (external assessment) e te NZQA, i te openga o te mataiti. Kua akanoo’ia te au turanga kite tei rauka mai ki runga i te Karikurama a Nu Tireni (New Zealand Curriculum).

KoteAuTurangaTaka’ingaUniti(UnitStandards) te ka paunu akara matatio’io ki roto i te apii, ki tetai putuputu’anga apii tua-toru (tertiary organisation), me kore ra, ki te ngai angaanga (e no te roa anga o te mataiti), e ka paunu akara matatio’ia no te turanga kite i te angaanga (vocational skills). Kua akatinamou’ia teia au turanga taka’inga e te NZQA, me kore ra, e te ngai nana te reira angaanga. Ka riro teia nga turanga taka’inga i te arataki ki tetai au turanga kite akaou mai tei akataka tinamou’ia (specific qualifications) te ka rauka mai.

Teia te akapapa’anga o te au turanga taka’inga o tetai apii okotai (curriculum subject) te ka paunu akara matatio’ia (mei tera ra e, te apii numero) e mei teia te akara’anga:

TE TURANGA TAKA’INGA (STANDARD) APII

TE PAUNU AKARA MATATIO’ANGA (ASSESSMENT)

TE INGOA O TE TURANGA TAKA’INGA APII TE AU KERETITI (CREDITS)

91026 I RotoRaverave’ia te kimi’anga kia kitea te au manamanata, na roto i te akanoo’anga ravenga o te numero 4

91027 I Va’oRaverave’ia te kimi’anga kia kitea te au manamanata, na roto i te ravenga o te apii alatëpara (algebra) 4

91028 I Va’oKimikimi matatio’ia te piri’anga o te apii akaputu numero (tables), te akakapiti akaaiteite’anga i te au numero (equations), e te piri’anga o tetai au tu’anga raini tika tetai ki tetai (graphs)

4

91031 I Va’oRaverave’ia te kimi’anga kia kitea te au manamanata, na roto i te apii numero tiometeriki (geometric) 4

91038 I RotoKimikimi matatio’ia tetai turanga o te au mea, penei, te ka tupu, tei kore i manako ia 3

Te Katoatoa’anga 19

Te au turanga maata tüketüke o te apii.E akamata ana te maata’anga o te tamariki apii Mataiti 11 ki te Turanga 1, ka neke atu ei ki te Turanga 2 i te Mataiti 12, e te Turanga 3 i te Mataiti 13.

Penei, ka oronga tika te au apii ki te au tamariki apii kia rave i te au tu apii käiro tüketüke o te au turanga taka’inga apii tüketüke, tei runga ua ra te reira i te turanga kite o te reira tamaiti.

Page 7: Te kite marama’anga i te NCEA - NZQA · 2018. 1. 9. · te Turanga 3, te ka rave te au tamariki apii o te Mataiti 11 ki te 13 (i te maata’anga o te taime, e uki tamariki 15–18

5T E K I T E M A R A M A ’ A N G A I T E N C E A

Mei teia te akara’anga, penei, ka rave tetai tamaiti apii Mataiti 12, i te maata’anga o te au apii’anga (courses) o te Turanga 2, ina ra, ka akamata aia i tetai apii’anga ou o te Turanga 1, me kore ra, ka rave aia i tetai apii’anga ou o te Turanga 3, no te mea, e turanga kite tona i te rave i te reira.

Ka rauka katoa i te au tamariki apii i te rave i tetai au apii’anga (courses) tei oti i te paunu akara akatinamou’ia te au turanga taka’inga tüketüke, e, e maata te au turanga taka’inga i te raveia’anga teia. Mei tera te akara’anga, ko tetai apii’anga Ingilisi (English) o te Mataiti 11, penei, tei roto i reira te au turanga taka’inga o te Turanga 1 e te Turanga 2.

Ka riro teia au turanga taka’inga apii tüketüke, i te tauturu kia rauka te Turanga 1 o te NCEA, e te Turanga 2 o te NCEA no te kite tei rauka mai (qualification) o te NCEA.

Te apii tätä, tatau, e te apii numero (literacy and numeracy)Ka anoano’ia kia taena te au akanoonoo’anga tei akanoo’ia no te apii tätä, tatau, e te apii numero, i reira e rauka mai ei te NCEA. Ka anoano’ia e 10 au keretiti (credits) no te apii tätä, tatau, e, e 10 au keretiti no te apii numero, mei roto mai i te au turanga taka’inga apii tüketüke. Me taena tei anoano’ia no te apii tätä, tatau e te apii numero i te Turanga 1 (me kore ra, na roto i tetai apii teitei atu me ka anoano’ia), ka täre katoa ia teia ki te au kite o te NCEA (NCEA qualification) tei rauka mai, (mei tera ra, okotai ua taime ka anoano’ia kia rauka mai teia au mea).

E au turanga taka’inga tüketüke (specific standards) to te maata’anga (range) o te au apii tätakitai (curriculum subjects), te ka tau kia paunu akara matatio’ia te au tamariki apii, ei ravenga kia rauka mai ta ratou au keretiti (credits) no te apii tätä, tatau, e te apii numero, tei anoano’ia na ratou. Kua iki’ia teia au turanga taka’inga tüketüke, no te mea, na teia e oronga i te tuatau ki te au tamariki apii, kia akaari mai i to ratou turanga kite i te tatau, i te tätä, i te tuatua, e te akarongo meitaki tikai (o te apii tätä, tatau), e te kite i te väito’anga e te akaputu’anga numero (o te apii numero).

Page 8: Te kite marama’anga i te NCEA - NZQA · 2018. 1. 9. · te Turanga 3, te ka rave te au tamariki apii o te Mataiti 11 ki te 13 (i te maata’anga o te taime, e uki tamariki 15–18

6 T E K I T E M A R A M A ’ A N G A I T E N C E A

Te au akatinamou’anga (endorsements) o te au turanga kite teitei tei rauka maiKa rauka te akatinamou’anga i te au turanga kite teitei o te NCEA, na roto i te oronga’anga ia te Turanga Teitei Meitaki (Merit), e pera katoa te Turanga Teitei Maata Atu (Excellence), ei akaari i te turanga teitei tei rauka mai.

E rua tu akatinamou’anga:

TeAkatinamou’angaAuApii(CourseEndorsement): Me rauka i tetai tamaiti apii e 14 au keretiti tere atu i te Turanga Maata Atu (Excellence) i te mataiti okotai, ka oronga’ia atu tana akatinamou’anga Turanga Maata Atu no te reira au apii tana i rave. Me rauka i tetai tamaiti apii e 14 au keretiti tere atu o te käiro’anga Turanga Teitei Meitaki (Merit) e te Turanga Teitei Maata Atu (Exellence), ka oronga’ia atu tana akatinamou’anga Turanga Teitei Meitaki. Mei te toru au keretiti te ka tauturu kia rauka mai te Akatinamou’anga Au Apii, kia rauka mai teia na roto i te paunu akara matatio’anga o te au turanga taka’inga tei raveia ki va’o, e, e toru, na roto i te paunu akara matatio’anga tei raveia ki roto, o te au turanga taka’inga. (Akara meitaki: Ko te apii Akatikatika Kopapa [Physical Education] e te Apii Akamori’anga [Religious Studies] o te Turanga 3 o te Apii Maani Apinga Akarakara [Visual Arts], kua akatakake’ia mai mei teia au akanoonoo’anga.)

KoteAkatinamou’angaSetifiketi(CertificateEndorsement) te akairo no te rauka’anga mai e 50 keretiti (credits) tere atu ki runga, o te Turanga Teitei Maata Atu (Excellence), o tetai tamaiti apii, no te au apii katoatoa tana e rave ra, e ka akatinamou’ia tana setifiketi NCEA ki te Turanga Teitei Maata Atu. Me ka rauka mai i tetai tamaiti apii e 50 keretiti (credits) tere atu ki runga, o te Turanga Teitei Meitaki (Merit), me kore ra, o te Turanga Teitei Maata Atu (Excellence), ka akatinamou’ia i reira tona setifiketi NCEA ki te Turanga Teitei Meitaki (Merit). Ka rauka mai te au keretiti (credits) i te okotai mataiti tere atu.

Youth Guarantee (Te Akapäpü Akatinamou’anga o te Au Mäpü)Ko te Akapäpü Akatinamou’anga o te Au Mäpü (Youth Guarantee) te ravenga no te oronga ki te au tamariki apii uki 16–19 mataiti, te au ravenga tüketüke e te au iki’anga i te maata’anga o ta ratou ka anoano kia kite ratou e, ka akapeea e rauka mai ei ta ratou New Zealand Qualifications Framework Turanga 1–3 o te kite tei rauka mai (e te NCEA katoa), ma te neke atu ki tetai au apii ke e no te tereni’ anga.

Ka oronga atu Te Au Mataara ki te Au Angaanga (Vocational Pathways) i tetai au ravenga ou kia rauka mai te NCEA Turanga 2. Na teia akanoo’anga e akaari ki te au tamariki apii i te ariki meitaki’ia anga te kite e te turanga te ka rauka, e te au ngai angaanga. Ka riro katoa teia i te tamanako atu i te au tu apii kia raveia e te au tu angaanga e vai ra, no ratou no te rave anga i ta ratou tamou apii.

Page 9: Te kite marama’anga i te NCEA - NZQA · 2018. 1. 9. · te Turanga 3, te ka rave te au tamariki apii o te Mataiti 11 ki te 13 (i te maata’anga o te taime, e uki tamariki 15–18

7T E K I T E M A R A M A ’ A N G A I T E N C E A

E ravenga Te Au Mataara ki te Au Angaanga (Vocational Pathways) no te oronga i tetai akamarama’anga taka meitaki no te au tu angaanga tüketüke (vocational options), te atui’anga o te au tika’anga apii e te au angaanga o te au tuatau ki mua e mänakonako umuumu’ia ra ki te au turanga angaanga pararauare e ono o te au angaanga mamaata:

• Te Angaanga Maani Apinga (Manufacturing) e te Angaanga Tekinoloti (Technology)• Te Angaanga Akatu’anga Are (Construction), e te Akanoonoo’anga Turanga Oire

(Infrastructure)• Te Au Angaanga Puapinga Mua• Te Kopapa Angaanga Oronga Tauturu no te Ora’anga e no te Oire Tangata (Social

and Community Services)• Te Au Angaanga Raverave Oronga Tauturu.• Te Au Angaanga Akatupu Akatuke’anga.

Te Au Mataara ki te Au Angaanga (Vocational Pathways)

Te Turanga 1

Te NCEA

Te Turanga 3

Cons

truc

tion

&

Infr

astr

uctu

re –

Te A

ngaa

nga

Akat

u’an

ga

Are,

e te

Aka

noon

oo’an

ga

Tura

nga

Oire

Te Turanga 2

Creative Industries –Te Au Angaanga Akatupu

Akatuke’angaPrim

ary Industries –

Te Au Angaanga

Puapinga Mua

Serv

ice

Indu

strie

s –

Te A

u An

gaan

ga R

aver

ave

Oron

ga Ta

utur

uSocial & Community Te Kopapa Angaanga Oronga Tauturu no te Ora’anga e no te Oire

Tangata

Manufacturing &

Technology –

Te Angaanga Maani

Apinga e te Angaanga

Tekinoloti

Page 10: Te kite marama’anga i te NCEA - NZQA · 2018. 1. 9. · te Turanga 3, te ka rave te au tamariki apii o te Mataiti 11 ki te 13 (i te maata’anga o te taime, e uki tamariki 15–18

8 T E K I T E M A R A M A ’ A N G A I T E N C E A

Ko Te Tuatua Akakite o Te Au Mataara ki te Au Angaanga (Vocational Pathways Profile), e akanoonoo’anga karäfu (graph) teia (tena te akara’anga i runga ake nei), te ka akaari atu i te au mea tei rauka mai ki tetai okotai o Te Au Mataara ki te Au Angaanga – ka rauka i te au tamariki apii i te kite i to ratou nekeneke’anga ki mua e te akapäpü katoa anga i ta ratou tu’anga apii i iki e, ka oronga atu te reira i te ravenga kia rauka ta ratou turanga kotinga e umuumu ra.

Ka oronga atu Te Re o Te Au Mataara ki te Au Angaanga (Vocational Pathways Award) i tetai akatinamou’anga tei akanoo’ia no ta tetai tamaiti apii i oti i te rave no tetai o te tu’anga apii. Ka tere atu i te okotai re te ka oronga’ia ki te au tamariki apii me ka oti ia ratou i te rave i runga atu i te okotai Au Mataara ki te Au Angaanga. Ka rauka i te au tamariki apii i te akaari i ta ratou i rauka mai e kua tau ki te kite, me kore ra, ki te kite ta te au ona tereni angaanga e umuumu ra. Ka rauka i te au tamariki apii i te kite i Te Re o Te Au Mataara ki te Au Angaanga me atoro atu ratou i te kapi a te aronga apii kite o te roro uira atuitui a te NZQA: www.nzqa.govt.nz/learner-login.

Ka rauka katoa i te au tamariki apii i te atoro atu i te roro uira atuitui www.careers.govt.nz, me kore ra, te www.youthguarantee.net.nz no tetai au apinga te ka tauturu ia ratou i te parani’anga i ta ratou au apii no te au tuatau ki mua, e te au tu angaanga tüketüke.

No te ravenga kia oronga’ia atu te au mataara ki te au angaanga (vocational pathways), ka anoano’ia kia rauka mai ia koe te:

Te Akara Akatinamou’anga

NCEA Literacy Te NCEA Apii Tātā, Tatau

NCEA Numeracy Te NCEA Apii Numero

Te NCEA Turanga 2

Construction & Infrastructure – Te

Angaanga Akatu’anga Are e te Akanoonoo’anga

Turanga Oire

Creative Industries – Te Au Angaanga

Akatupu Akatuke’anga

Manufacturing & Technology –

Te Angaanga Maani Au Apinga Mamaata

Ua Atu Ei

Primary Industries – Te Au Angaanga

Puapinga Mua

Service Industries – Te Au Angaanga Raverave Oronga

Tauturu

Social & Community Services – Te Au Angaanga Tämataora e te

Tauturu no te Oire

Tena te 72 o taau au keretiti e 72, mei ko mai te reira i te Sector Related Standards

Tena e 3 o taau au keretiti e 3, mei koe mai te reira i te Sector Related Standards

Tena te 40 o taau au keretiti e 40, mei ko mai te reira i te Sector Related Standards

Kare tetai o taau au keretiti e 9 e, mei ko mai i te Sector Related Standards

Kare a’au au turanga taka’inga i roto i te Mataara

Tena e 3 o taau au keretiti e 3, mei ko mai te reira i te Sector Related Standards

Page 11: Te kite marama’anga i te NCEA - NZQA · 2018. 1. 9. · te Turanga 3, te ka rave te au tamariki apii o te Mataiti 11 ki te 13 (i te maata’anga o te taime, e uki tamariki 15–18

9T E K I T E M A R A M A ’ A N G A I T E N C E A

E akapeea ana me paunu akara matatio’ia te angaanga apiiNa te paunu akara matatio’anga (assessment) e väito i ta te tamariki i rave e te au turanga taka’inga apii (standards) – me ka tau te turanga apii a te reira tamaiti ki tei anoano’ia, kua rauka rai i reira te turanga taka’inga apii nona, e ka oronga’ia te au keretiti (credits) ki te reira tamaiti no tona turanga kite o te apii o te NCEA tei rauka mai iaia.Ka raveia te paunu akara matatio’anga penei ki va’o, me kore ra, ki roto. Ko te paunu akara matatio’anga te ka raveia ki va’o (external assessment), ka na roto teia i tetai tärërë’anga basileia i te openga o te au mataiti tätakitai, e na tetai au aronga kite pakari turanga angaanga ko ratou anake ua, e rave i teia.No tetai au apii, mei te apii Tekenoloti (Technology), e te Apii Pëni Nenei Maani Apinga (Visual Arts), ka raveia te paunu akara matatio’anga ki va’o no te au tamariki apii tei tuku atu i ta ratou potofolio (portfolio) o ta ratou angaanga tei oti i te rave i te apii (me kore ra, i te au putuputu’anga apii tua-toru). Ka raveia te paunu akara matatio’anga o roto (internal assessment), ki te apii, i te roa’anga o te mataiti, e ka raveia te paunu akara matatio’anga e te puapii o te reira tamaiti apii.Ko te paunu akara matatio’anga o roto, e paunu akara matatio’ia ana te reira no te turanga kite, e kare e rauka te reira kia paunu akara matatio’ia na roto i tetai tätä tärërë’anga apii, mei tera ra e, te kimi kite apii te ka raverave’ia (practical experiments), te akatu maani’anga i tetai apinga, te oronga’anga i tetai akapapa’anga tuatua, me kore ra, i te rave akatütü’anga, me kore ra, i te tuatua’anga ki mua i te urupu tangata.Na roto i te rave’anga i tetai paunu akara matatio’anga o va’o e to roto tei käiro kapiti’ia, e rauka ai i te au tamariki apii i te akaari mai i to ratou au turanga kite mätütü pakari, na roto i teia ravenga o te paunu akara matatio’anga no tetai maata’anga o te au tu kite raverave tüketüke, i runga atu i to te au kite tei akara matatio’ia e te tätä tärërë’anga apii.

Eaa te au kerëti (grades)?Na te au tika tärërë’anga apii (results) te ka rauka mai no te au turanga apii tüketüke tei akanoo’ia, e kite ei te au tamariki apii i te maata’anga o ta ratou keretiti (credits) tei rauka mai ia ratou – e tei te pae katoa i te au tika’anga tetai reta e turanga kerëti (grade) tona, te ka akaari mai i te ravenga i akapeea ai te reira tamaiti i rauka mai ei te reira turanga taka’inga apii tüketüke o te kite i te apii. Ko teia te au kerëti:E Te Turanga Teitei Maata Ua Atu Ei (Excellence)M Te Turanga Teitei Meitaki (Merit)A Kua Taena e Kua Rauka Mai (Achieved).N Kare i Taena e Kare i Rauka Mai (Not Achieved)

E akapeea ana te au tärërë’anga apii o te openga mataiti i te angaanga anga?Me vaitata ki te openga o te au mataiti tätakitai o te apii (i te au taime tei matau’ia, i rotopu ia Noema e Titema), ka raveia te au tärërë’anga basileia (national examinations) o te NCEA. Tena te au akapapa’anga tuatau tärërë’anga (timetables), tei runga i te roro uira atuitui a te NZQA.I roto i teia au tärërë’anga, ka paunu akara matatio’ia te au tamariki apii, no te au turanga taka’inga apii i roto i tetai toru ora tärërë’anga o te au apii tätakitai – i te maata’anga o te taime, mei te 120 au tärërë’anga e raveia ana. I te tuatau o te au tärërë’anga, ka anoano’ia te au tamariki apii kia rave e kia oti, tetai au angaanga tüketüke na roto i te turanga ngatä ia ratou. Okotai tuatau e te turanga tei akanoo’ia no te au tamariki apii katoatoa o te basileia, no te rave’anga i te au peapa tärërë’anga tei akanoo’ia no te katoatoa.

Page 12: Te kite marama’anga i te NCEA - NZQA · 2018. 1. 9. · te Turanga 3, te ka rave te au tamariki apii o te Mataiti 11 ki te 13 (i te maata’anga o te taime, e uki tamariki 15–18

10 T E K I T E M A R A M A ’ A N G A I T E N C E A

Me oti ana te au tärërë’anga apii i te mäka’ia e kua tuku’ia te au tika tärërë’anga apii a te au tamariki apii ki roto i te akapapa’anga a te NZQA, ka tukuna’ia te au tika tärërë’anga apii katoatoa ki runga i te roro uira atuitui, kia kite te au tamariki apii i ta ratou i rauka mai o te tika tärërë’anga o te NCEA i te openga o te reira mataiti – ka tupu teia i rotopu ia Tianuare.

E akaoki’ia ana te au puka pa’u’anga o te tärërë’anga ki te au tamariki apii – e raveia ana teia i te nga ra openga o Tianuare i te au mataiti tätakitai. Ka rauka i te au tamariki apii i te aravei atu i te NZQA no te akakoro’anga kia akara akaou’ia, me kore ra, kia mäka akaou’ia ta ratou peapa tärërë – tei runga i te roro uira atuitui a te NZQA (www.nzqa.govt.nz) tetai au tuatua akakitekite akaou mai no teia.

Te au tika tärërë’anga apii (results) o te NCEA tei rauka mai, e, ea’a ta ratou ka akaari maiNa te NZQA e akateretere ana i te NCEA e te mou nei ratou i tetai akaputu akapapa’anga (database) o te au tika o te au tärërë’anga katoatoa. Ka rauka i te au tamariki apii i te kite i te au tika o te au tärërë, na roto i te atoro atu anga i te tu’anga kapi apiipii tinamou i runga i te roro uira atuitui a te NZQA, te www.nzqa.govt.nz/learner-login, na roto i te ta-angaanga anga i te Numero Basileia Tamariki Apii (National Student Number [NSN]) turanga tüke rava, e pera katoa te tuatua akatika (password) o te reira roro uira atuitui.Ka rauka i te au tamariki apii kia kite i te:• Au tika o te au paunu akara matatio’anga o roto, tei oti i te raveia, e te ka tuku’ia e te au

apii ki te NZQA (me kore ra, e te au putuputu’anga apii tua-toru).• Te au tika o te au paunu akara matatio’anga o va’o, tei oti i te raveia i roto ia Tianuare.• Te au tika o te Tärërë’anga Sokolasipi o Nu Tireni (New Zealand Scholarship) i roto ia

Feperuare.• Te Tomo’anga ki te Apii Tua-toru (University Entrance), me kua rauka te reira.E maata te au akapapa’anga tuatua te ka rauka i te akara, tei rekoti i te au tika o te tärërë’anga tika i rauka i te tamariki apii:• Ko te au setifiketi o te NCEA, ko te setifiketi akatinamo’anga (ki te Turanga Teitei

Meitaki – Merit, me kore ra, te Turanga Teitei Maata Atu – Excellence). Ka nenei’ia teia au setifiketi me tae atu te pati’anga, e ka tuku’ia ki te au tamariki apii.

• Ka akapapa te Kou’anga o te Au Tärërë’anga Tika Apii (School Results Summary [SRS]), i te au turanga taka’inga tüketüke o te au tamariki apii i te paunu akara matatio’ia anga, ma te akaputu akapupu i te au tika o te tärërë i rauka ki roto i te akaputu’anga o te mataiti, te akapapa’anga o te apii’anga (course) e te turanga apii (level). Ka akaari katoa mai teia i tetai o te au turanga kite basileia (national qualifications) tei rauka mai e te au akatinamou’anga (endorsements), te Tomo’anga ki te Apii Tua-Toru (University Entrance), e te Sokolasipi a Nu Tireni (New Zealand Scholarship).

• Ko te Rekoti o Tei Rauka Mai (Record of Achievement [ROA]) te akapapa’anga tinamou o te au turanga tüketüke e te au turanga kite tei rauka mai, e tei roto katoa i reira te oronga’anga tei rauka o Te Re Tei Rauka Mai o te Au Mataara ki te Au Angaanga (Vocational Pathway Awards), e te Tomo’anga ki te Apii Tua-Toru (University Entrance). Ka maata aere ua atu to roto i te ROA a te au tamariki apii e rauka maira no ta ratou au turanga taka’inga tüketüke ou, na roto i ta ratou apii o te turanga apii tua-toru (tertiary study) e te tereni’anga a te au angaanga mamaata kimi pu’apinga (industry training).

Ka rauka i te au tamariki apii i te atoro atu i te roro uira atuitui (website) a te NZQA, e te tätä i to ratou ua’orai Rekoti o Tei Rauka Mai (Record of Achievement), me kore ra, o te Kou’anga o te Au Tärërë’anga Tika Apii (School Results Summary). Ka rauka tetai köpi tinamou o to ratou ROA i te nenei’ia, ka tuku’ia atu ei ki te au tamariki apii, me tae mai te pati’anga no te reira. No te akara akatinamou’anga i te au numero NSN e pera katoa te au tuatua akatika o te roro uira atuitui, me kore ra, no tetai au tuatua akakitekite akaou mai, ka rauka i te au tamariki apii i te kapiki atu i te NZQA na roto i te founu’anga i te numero 0800 679 296.

Page 13: Te kite marama’anga i te NCEA - NZQA · 2018. 1. 9. · te Turanga 3, te ka rave te au tamariki apii o te Mataiti 11 ki te 13 (i te maata’anga o te taime, e uki tamariki 15–18

11T E K I T E M A R A M A ’ A N G A I T E N C E A

PENE3

Te akapuapinga’anga i te NCEA E mea puapinga maata e, e parani tetaiNo te au tamariki apii katoatoa te NCEA – me te akakoro ra ratou no te aere ki te apii tua-toru (university), te mänakonako ra kia rauka mai tetai turanga kite (qualification), me kore ra, no te akatae’anga ki te openga tana apii terëni angaanga (apprenticeship), me kore ra, kia rauka tetai angaanga nana me akaruke aia i te apii – na te turanga meitaki te ka rauka o te NCEA e tauturu i te au tamariki apii i to ratou mataara no te au tuatau ki mua, i ta ratou i iki. Ka rauka katoa i te au tamariki apii i te rave kia oti ta ratou NCEA ki tetai putuputu’anga apii tua-toru, me kore ra, na roto i te rave’anga i te reira ia ratou i te apii tua-rua ma tetai putuputu’anga apii tua-toru.

Ka anoano’ia te au tamariki apii kia kite e, ko te au tu apii’anga (courses) ta ratou e apii ra, ko te reira te mataara tano te ka apai ia ratou ki ta ratou e anoano ra kia tae ratou ki reira. Aiteite ua teia e te parani’anga i tetai tere mamao, kia kite koe e, tei ea te ngai e inangaro ra koe i te aere, e tetai mäpu naau, ei ravenga kia kite koe e, ka akapeea koe e tae ei ki reira.

Kare rava i te tuatau taukore no te au tamariki apii e te au metua e te anau i te akamata vave i te parani, na roto i te noo’anga ma te komakoma marie’anga i te au mea e umuumu’ia ra, e te au akakoro’anga no te au tu angaanga tüketüke. Ko te viviki atu i teia au komakoma’anga kia akamata’ia, te meitaki atu, no te mea, ko te au iki’anga o te apii okotai/apii’anga ta te au tamariki apii ka iki no ta ratou NCEA, e tu’anga puapinga pakari teia no ta ratou au iki’anga ka rave, no ta ratou au apii ka rave atu, e no te au turanga angaanga tüketüke.

Ia ratou e tauturu ra i te tamariki apii kia iki i ta ratou au apii (subjects) ka rave, e akamaroiroi te au metua e te anau ia ratou kia maata ta ratou au apii ka rave i te Turanga 1, ina ra, kia akamanako meitaki katoa ratou i tetai au tu’anga ke atu penei, te ka akatinamou to ratou manako ki reira no ta ratou au apii a te au tuatau ki mua, me kore ra, no tetai au tu angaanga tüketüke (career) i te nga Turanga 2 e te 3.

E mea puapinga maata te iki’anga o te apii tätakitai (subject) – ko te apii saienisi (science), te apii tekenolöti (technology), te apii Ingilisi (English), e te apii numero (mathematics), te au apii tango o’onu o te maata’anga o te au nga’i angaanga, e ko te rave i teia au apii puapinga mei te Turanga 1 mai, na teia e oronga i te angaanga teatea-mamao’anga te ka anoano’ia no te rave’anga i te apii o te au kite tei akatinamou’ia ki tetai au mea tätakitai – mei te angaanga nëti, me kore ra, te angaanga maani au apinga rakau (carpentry) – a te au mataiti i muri mai.

Page 14: Te kite marama’anga i te NCEA - NZQA · 2018. 1. 9. · te Turanga 3, te ka rave te au tamariki apii o te Mataiti 11 ki te 13 (i te maata’anga o te taime, e uki tamariki 15–18

12 T E K I T E M A R A M A ’ A N G A I T E N C E A

Ko te au tika tärërë’anga apii (results) o te NCEA Turanga 2, ta te au apii tua-toru (universities), te au putuputu’anga apii tua-toru e te au ona akaaere o te au ngai angaanga (employers), e ta-angaanga putuputu ana no te rave’anga i ta ratou iki’anga. Penei, ka anoano katoa ia te au tamariki apii kia rave i tetai au apii’anga (courses) e te au turanga tüketüke te ka anoano’ia, o te Turanga 3, no te tomo atu anga ki roto i te au porokaramu o te apii tua-toru.

Na te au puapii e te au aronga akamarama o te au tu angaanga tüketüke (careers advisors), e tauturu i te au tamariki i te iki i te au apii (subjects) e te au kerëti (grades) te ka anoano’ia no te tauturu ia ratou, kia rauka te turanga kotinga ta ratou e umuumu ra.

Penei, ko teia tetai au ui’anga mama ta te au metua e te aronga akono tiaki tamariki, kia ui ki te au tamariki apii, ei akamata i tetai komakoma’anga no runga i te au tu angaanga tüketüke kia umuumu’ia:• Eaa toou au turanga mätütü?• Eaa te au mea e mataora ana koe?• Eaa taau turanga kotinga (goal) e akakoro ra me akaruke koe i te apii?• Eaa te au turanga kite kia rauka mai ia koe (qualifications), e taena ai ia koe taau e

akakoro ra? • Te tau ainei te au apii (subjects) e rave ra koe no te tauturu ia koe kia tae koe ki

taau e akakoro ra? Ko te maata atu i ta te au metua e te anau ka kite no te NCEA, te maata atu ia i ta ratou ka rauka i te tauturu i ta ratou tamariki mäpü kia autu. E komakoma atu koe ki te au puapii, no te au mea tei anoano’ia e tei umuumu’ia e taau tamaiti apii – tei reira ratou no te oronga tauturu atu.

Te ravenga no te tauturu i te tamou’anga apii – te au manako tauturu puapinga no te kimi ravenga• Earaveiputuputukoeitearongaoteapii. Ko te au puapii tei kite meitaki tikai i ta

ratou au tamariki apii (students). Kua kite ratou i te au apii ta ta ratou tamariki apii e rave ra, e to ratou turanga nekeneke ki mua. Kua kite ratou i te au mea katoatoa o te NCEA, e ka rauka ia ratou i te pa’u atu i tetai ua atu ui’anga taau ka ui atu. Ka rauka katoa i te au puapii i te oronga akamarama tauturu atu no te au apii’anga tau, ta tetai tamaiti kia rave.

• Kiakitekoeitekärena(calender)otepaunuakaramatatio’angaoroto,eteparanita-ora(timetable)otetärërë. No te NCEA, ka angaanga te tamariki apii e tae ua atu ki te openga o te mataiti. Ka teatea-mamao te au apii i tetai kärena (calendar)

Page 15: Te kite marama’anga i te NCEA - NZQA · 2018. 1. 9. · te Turanga 3, te ka rave te au tamariki apii o te Mataiti 11 ki te 13 (i te maata’anga o te taime, e uki tamariki 15–18

13T E K I T E M A R A M A ’ A N G A I T E N C E A

no te rave’anga i te paunu akara matatio’anga o roto – e pati koe i tetai köpi naau, ka akaira ai koe i te au ra tinamou puapinga no teia e te au angaanga te ka raveia, ma te akaruke koe i te reira ki tetai ngai ngoie noou no te väito’anga i te turanga nekeneke’anga ki mua, i te roa’anga o te reira mataiti. Kia kite päpu meitaki koe i te au tuatau ka raveia ai te au tärërë’anga NCEA, te ngai e te tuatau e raveia ai, ei ravenga no te oronga atu anga i te tauturu turuturu ki te au tamariki apii, i mua ake ka tupu ei teia.

• Teatea-mamao’iatetaingaitaumeitakitikainotetamoumouapii. Ka anoano’ia tetai ngai no te tamariki apii kare e maniania o reira, kua akapapa’ia, e, e ngai marama meitaki tikai, no te tamou apii i te roa’anga o te mataiti, kare e no te tuatau ua o te tärërë’anga apii, e ka anoano’ia ratou kia rava te taime no te tamou apii.

Te ariki’ia anga o te turanga teitei tei rauka maiE puapinga maata to te au tika NCEA tei rauka mai (results). E mea puapinga maata te akakoro kia rauka mai te au kerëti (grades) o te Turanga Teitei Meitaki (Merit), me kore ra, o te Turanga Teitei Maata Atu (Excellence), no te mea, na teia e kitea akaou’ia atu ei te au turanga kite i te apii o te reira tamaiti apii. Na teia katoa e akaari mai i te au tu’anga o te au apii (subject areas) ta te tamaiti i rave e tei rauka meitaki tikai iaia i te rave, e te mätütü meitaki i tana au apii i rave.

Na te akatinamou’anga (endorsement) i te turanga teitei tei rauka, e oronga i te ravenga meitaki ki te au ona angaanga (employers), e te au aronga oronga apii’anga (course providers), kia kite ratou e, e au tika meitaki tikai o te apii ta te reira tamaiti i rauka mai e tei rave aia ma te turanga teitei katoa i te au ati’anga ravarai.

Tena e rua tu akatinamou’anga (endorsement): te Setifiketi Akatinamou’anga [Certificate Endorsement], e te Setifiketi o te Apii’anga [Course Endorsement] – tena tetai au tuatua akakitekite akaou mai no teia, i runga i te kapi 6, e ka tau teia e rua kia ta-angaanga’ia no te iki’anga i te au tamariki te ka akaruke i te apii no te aere atu ki te au porokaramu o te apii tua-toru, me kore ra, o te au ngai angaanga. Ka anoano maata katoa te au apii tua-toru, e pera katoa tetai au putuputu’anga oronga apii tua-toru ke atu, kia kite ratou i te au akatinamou’anga, me iki tamariki apii ratou, no te au porokaramu tei akakotinga’ia te numero tamariki.

Page 16: Te kite marama’anga i te NCEA - NZQA · 2018. 1. 9. · te Turanga 3, te ka rave te au tamariki apii o te Mataiti 11 ki te 13 (i te maata’anga o te taime, e uki tamariki 15–18

Te Tomo’anga ki te Apii Tua-toru (University Entrance – UE)Ko te turanga ïti te UE te ka anoano’ia no te akaki’anga i tetai pati’anga no te tomo ki roto i te apii o tetai apii tua-toru o Nu Tireni nei.

Ko te ravenga e rauka ai i te au tamariki apii ta ratou Tomo’anga ki te Apii Tua-toru (University Entrance), mari ra, kia rauka ia ratou te NCEA L 3. Ka anoano’ia kia rauka mai te au keretiti (credits) o te au apii okotai/apii’anga i runga i te akapapa’anga o te au apii (subjects) tei akatika’ia no te Tomo’anga ki te Apii Tua-toru. Ka anoano katoa ia ratou kia rauka ia ratou te turanga tei anoano’ia e tei oti i te akatinamou’ia no te apii tätä, tatau, e te apii numero.

Tena tei runga i te roro uira atuitui a te NZQA te www.nzqa.govt.nz/ue, te katoa’anga o te akapapa’anga o te au apii (subjects) e tei tuku’ia te tika, no te Tomo’anga ki te Apii Tua-toru (University Entrance).

Te Tärërë’anga Sokolasipi o Nu Tireni (New Zealand Scholarship)Ko te au Tärërë’anga Sokolasipi o Nu Tireni (New Zealand Scholarship) te ka oronga i tetai titau’anga (challenge) ki te au tamariki apii tua-rua turanga kite meitaki i te apii. Ko te Tärërë’anga Sokolasipi o Nu Tireni (New Zealand Scholarship) te turanga teitei maata rava atu o te turanga apii no te turanga kite te ka rauka mai o te apii tua-rua i Nu Tireni nei, e ka oronga’ia atu tetai akaari’anga ariki’ia e te moni oronga akangateitei’anga ki te au tamariki apii turanga kite teitei.

Ka tomo te au tamariki apii o Nu Tireni nei ki roto i te Tärërë’anga Sokolasipi o Nu Tireni (New Zealand Scholarship) na roto i ta ratou apii tua-rua.

14 T E K I T E M A R A M A ’ A N G A I T E N C E A

Page 17: Te kite marama’anga i te NCEA - NZQA · 2018. 1. 9. · te Turanga 3, te ka rave te au tamariki apii o te Mataiti 11 ki te 13 (i te maata’anga o te taime, e uki tamariki 15–18

Te Akapapa’anga kupu tuatua no te au tuatua akamarama’anga manakoTe Paunu Akara Matatio’anga (Assessment): Ko te ravenga teia no te väito akapäpü i te rave’anga tetai tamaiti apii i tana apii’anga (course). E rua tu o teia:

• Te Paunu Akara Matatio’anga o Va’o (External Assessment): O te au tärërë’anga basileia, me kore ra, o te tuku’ia anga mai (submission) tetai akapapa’anga turanga kite (portfolio) o te au angaanga apii tei oti i te raveia i te apii, me kore ra, tei raveia ma tetai putuputu’anga apii tua-toru.

• Te paunu akara matatio’anga o roto (Internal Assessment): Te paunu akara matatio’anga tei raveia i roto i te apii mei te mua, ki te openga o te mataiti.

Te au Keretiti (Credits): E au tu’anga meitaki to te au turanga taka’inga tätakitai te ka tau kia täre tatau’ia no te NCEA. Ka akaari mai te au keretiti tei tu’a akataka’ia ki tetai turanga taka’inga okotai, i te roa o te tuatau i te rave’anga’ia teia i te maata’anga o te taime, e rauka mai ei te turanga taka’inga. Ka rauka i te akaputu kia maata te au keretiti, e me rauka mai, ka vai tinamou te reira e tuatau ua atu.

Te Au Akatinamou’anga Tu’anga Apii (Endorsements): Na te Au Akatinamou’anga Tu’anga Apii e akaari mai i te turanga teitei no tetai tu’anga apii (course) okotai tei rauka mai. Na te Setifiketi Akatinamou’anga Tu’anga Apii e akaari mai i te turanga teitei maata o te Turanga NCEA (mei tera te akara’anga, ka rauka mai te Setifiketi Akatinamou’anga NCEA Turanga 2 [NCEA Level 2 Certificate Endorsement], te ka akaari mai i te au kerëti teitei tei rauka mai i te Turanga 2 no te maata’anga o te au apii tüketüke).

Te apii tätä e te tatau (Literacy): Te kite i te tatau, i te tätä, i te tuatua e te akarongo.

15T E K I T E M A R A M A ’ A N G A I T E N C E A

Page 18: Te kite marama’anga i te NCEA - NZQA · 2018. 1. 9. · te Turanga 3, te ka rave te au tamariki apii o te Mataiti 11 ki te 13 (i te maata’anga o te taime, e uki tamariki 15–18

16 T E K I T E M A R A M A ’ A N G A I T E N C E A

Te Numero Basileia o te Tamaiti Apii (National Student Number – NSN): E turanga okotai kare atu kare mai (unique) to te akanoonoo’anga numero te ka akaari akatinamou mai i te au tamariki apii tätakitai.

NCEA (National Certificate of Educational Achievement): Te Setifiketi Basileia o te Turanga Apii Kite i Rauka.

Te apii numero (Numeracy): Te kite i te numero, te väito’anga (measurement) e te au akaputu’anga numero (statistical skills).

Akapäpü’anga Turanga Meitaki (Quality Assurance): Ko te akateretere’anga teia tei oti i te NZQA i te rave no te tirotiro-mata anga i te tu o te au ravenga o te paunu akara matatio’anga, no te turanga aiteite o te reira, e no te turanga teitei meitaki.

Te Rekoti o Tei Rauka Mai (Record of Achievement – ROA): Ko te tätä akapapa’anga teia o te tika’anga tei oronga’ia no te au turanga tüketüke o te kite tei rauka mai. Ka maata aere ua atu to roto i te ROA, no te au turanga apii tüketüke e rauka maira i te au tamariki apii, mei roto mai i ta ratou apii tua-toru, e te apii tereni angaanga.

Te Au Tika Tärërë’anga Tei Rauka Mai (Results – N,A,M,E): Tei roto katoa i te au tika tärërë’anga tika o te au turanga kite tätakitai tei rauka mai, te leta te ka akaari meitaki tinamou mai i te ravenga i rauka ai i te reira tamaiti apii te reira turanga: te N (Not Achieved [Kare i Rauka Mai]), te A (Achieved [Kua Rauka Mai]), te M (Merit [te Turanga Teitei Meitaki]), te E (Excellence [te Turanga Teitei Maata Atu]).

Te Au Akara Matatio Akaou’anga e te Au Akamanako Akaou’anga (Reviews and Reconsiderations): I muri ake i te tuku akakite’ia anga mai te au tika’anga tei rauka no te au tärërë NCEA tei raveia ki va’o, ka rauka i te au tamariki apii i te tuku pati’anga kia akamanako akaou’ia ta ratou puka pa’u’anga (reconsideration), me kua manako ratou e, kare te reira i tano meitaki i te paunu matatio’ia anga, me kore ra, no te pati kia raveia tetai akara matatio akaou’anga (review), me te manako ra ratou e, kare ta ratou au tärërë’anga tika i rekoti tano meitaki ia.

Te Kou’anga o te Au Tärërë’anga Tika Apii (School Results Summary): Ko te au akapapa’anga teia o te au turanga tüketüke i te paunu matatio’ia anga te au tamariki apii e ta ratou au tika (results) tei rauka mai, e pera katoa no te au tika o te au turanga Tei Kore i Rauka (Not Achieved results), tei akaputu’ia no te au mataiti, te au apii’anga (course), e te au turanga (level) tätakitai.

Te Au Turanga Taka’inga (Standards): Ka akataka mai te au turanga taka’inga apii tüketüke i ta tetai tamaiti apii tei rauka iaia te turanga, i tana i kite e ka rauka iaia i te rave. Ka tu’a akanoo’ia te au apii (subjects) ki roto i tetai au akanoonoo’anga turanga taka’inga apii.

Te Au Apii (Subjects): ): E kapiki’ia ana i tetai taime e, e au tu’anga apii (courses), e, e au akapupu’anga teia o te au turanga tei raveia e te au apii, me kore ra, e te au putuputu’anga apii tua-toru, te ka oronga’ia atu ki te au tamariki apii. Mei tera ra e, ko te apii saienisi, te tekenoloti, te Ingilisi, e te apii numero (e kapiki’ia ana i tetai taime e, e au tu’anga apii – courses – i tena tikai, i te turanga apii tua-toru).

Te Tomo’anga ki te Apii Tua-toru (University Entrance – UE): E turanga meangiti ua to te UE tei anoano’ia no te ariki’ia atu anga tetai no te eneroulu’anga (enrolment) iaia ki roto i tetai apii tua-toru (university) o Nu Tireni nei. I te maata’anga o te taime, ka tau te turanga (qualify) o te au tamariki apii no

te UE i te Mataiti 13.

Page 19: Te kite marama’anga i te NCEA - NZQA · 2018. 1. 9. · te Turanga 3, te ka rave te au tamariki apii o te Mataiti 11 ki te 13 (i te maata’anga o te taime, e uki tamariki 15–18

17T E K I T E M A R A M A ’ A N G A I T E N C E A

Te au akamarama’anga poto

Page 20: Te kite marama’anga i te NCEA - NZQA · 2018. 1. 9. · te Turanga 3, te ka rave te au tamariki apii o te Mataiti 11 ki te 13 (i te maata’anga o te taime, e uki tamariki 15–18

18 T E K I T E M A R A M A ’ A N G A I T E N C E A

New Zealand Qualifications Authority

Tenumerofounu 0800 697 296 Terorouiraatuitui [email protected] Terorouiraatuituiwww.nzqa.govt.nz

Tätä nenei’ia i te mataiti 2015

Ka mataora maata matou i te akarongo atu i toou au manako no teia puka tuatua meangiti. Me ka tika, atoro’ia atu te roro uira atuitui, te: http://www.nzqa.govt.nz/brochures no te akaki’anga i tetai uiui’anga kimikimi manako.

Kimi akaou’ia atu tetai au mea ke maiE au arataki’anga tauturu ki te au putuputu’anga, no te au apinga angaanga, e te au roro uira atuitui (website) no tetai au tuatua akakitekite akaou mai o te NCEA.

Te New Zealand Qualifications Authority

Te au tuatua akakitekite no te NCEA, e pera katoa te: • Tuatua akakitekite no te au tu’anga apii • Tuatua akakitekite no te au apinga tauturu• Te akanoonoo’anga o te au tuätau tärërë. • Te ravenga ou e te tuätau ki mua no te paunu akara matatio’anga.

www.nzqa.govt.nz 0800 697 296

Te Minitiri o te Apii/Ministry of Education

Tuatua akakitekite no te apii o Nu Tireni nei www.education.govt.nz www.minedu.govt.nz

Te Akatinamou’anga o te Au Mäpü (Youth Guarantee)

Tuatua akakitekite no te tae’anga ki tetai au turanga angaanga tei anoano maata’ia (au tu angaanga tüketüke), penei te ka rauka mai

www.youthguarantee.net.nz

Careers NZ Tuatua tauturu akamara no te au angaanga tüketüke tei anoano maata’ia, e te au tuatua akakitekite no te reira

www.careers.govt.nz 0800 222 733

Study it Au manako tauturu i te kimi ravenga e te au turanga kite i te rave i te au apii o te NCEA

www.studyit.org

No te au metua, te kopu tangata e te au ona angaanga te Guide App a te NCEA, e ka oronga atu teia i tetai ravenga viviki e te mama no te kite atu anga i te au tuatua akakitekite puapinga o te NCEA. Ka firi ua teia App i te akapae mai mei runga i te iTunes, me kore ra, i te toa kangakanga okooko a te Google (play store).