Bouw, installatie & inrichting voor de zorgsector

jaa

rga

ng

1 -

aPr

-MEI

-jU

n 2

013

- n02

Afgi

fteka

ntoo

r 109

9 Br

usse

l X -

P915

317

- Drie

maa

ndel

ijks t

ijdsc

hrift

- V.

U.: F

ilip

Coss

emen

t - B

ld. d

es C

anad

iens

118

- B-

7711

Dot

tigni

es

techcare

Boe

ckx a

rchi

tect

ure

& en

gine

erin

g en

Kris

tel S

mey

ers /

Sin

t-Tru

do Z

ieke

nhui

s

techcareBouw, installatie & inrichting voor de zorgsector

Sint-Trudo Ziekenhuis

Uit het ei gekomen

Sint-Trudo Ziekenhuis

Nog vragen? Mail naar: logistics@recupel.be

www.recupel.be/gratisophaling

Laat Recupel uw oude elektro-apparatengratis ophalen

Kijk eens rond in uw onderneming. Wedden dat er ergens nog oude elektro-apparaten

staan te verkommeren? Computers, printers, kopieerapparaten ... laat ze nu gratis ophalen

en recycleren via www.recupel.be/gratisophaling. Op die site ziet u meteen hoe eenvoudig

de procedure is. Bovendien bent u met Recupel zeker dat alles correct verloopt. Recupel

werkt enkel met geregistreerde inzamelaars en vergunde verwerkers die de afvalwetgeving

nauwgezet volgen. Zo komt uw elektro-afval niet in ons leefmilieu terecht en hebt u weer

plaats in uw bedrijf.

Recupel-ad-1malige-Techcare-maart_juni.indd 1 21/01/13 09:41

Periodiciteit: Driemaandelijks

Gratis verspreid naar studiebureaus en diensthoofden technische

diensten van woonzorgcentra, ziekenhuizen en OCMWs.

Redactie: Phiip Declercq, Rudy Gunst, Colette Demil & Staf Bellens

redactie@fcomedia.be - T + 32 (0)56 77 13 10

Reclame-advies: Filip Cossement,

T +32 (0)56 77 13 10, filip.cossement@fcomedia.be

Verantwoordelijke uitgever: Filip Cossement,

Boulevard des Canadiens 118, B-7711 Dottignies

Vormgeving: marieke.veys@fcomedia.be

Version franaise sur simple demande

Niets uit deze uitgave mag worden verveelvoudigd en/of

openbaar gemaakt worden door middel van druk, fotokopie,

microfilm of op welke wijze ook, zonder voorafgaande

schriftelijke toestemming van de uitgever. Voor ondertekende

artikels zijn alleen de auteurs aansprakelijk. Voor de inhoud van

de advertenties zijn enkel de adverteerders aansprakelijk.

De uitgever erkent geen enkele verplichting tot opname van

aangeboden advertenties.

Lid van de Unie van de Uitgevers

van de Periodieke Pers

techcare inhoud

04

04

12

38

141821242628303234

16

45

3841

In samenwerking met

ProJectenSint-Trudo Ziekenhuis: Uit het ei gekomen

Vijf pilootprojecten voor zorg

rePortagesNieuwe muurbekledingsplaat conform nieuwe brandnorm

Biotechnologie kan zorginstelling slim saneren

Energie besparen met het juiste warmwaterdistributiesysteem

AZ Damiaan in Oostende: verwarmd en gekoeld uit de bodem

Koelplafondunits: comfort in al zijn facetten

Hogedruklaminaat werkt elke zorgomgeving af

Groene energie: een teken van deze tijd

St. Jozef in Moorsele: Energiewinst dankzij geothermische warmtepomp

Externe controle: kan brandveiligheid in ziekenhuizen verzekeren

dossierDementievriendelijk bouwen: De inrichting van het gebouw

eventsPRoF themadagen: Nieuwe technieken en architectuur in de Zorg

Vers bloed voor 24ste VTDV-congres

news

Nog vragen? Mail naar: logistics@recupel.be

www.recupel.be/gratisophaling

Laat Recupel uw oude elektro-apparatengratis ophalen

Kijk eens rond in uw onderneming. Wedden dat er ergens nog oude elektro-apparaten

staan te verkommeren? Computers, printers, kopieerapparaten ... laat ze nu gratis ophalen

en recycleren via www.recupel.be/gratisophaling. Op die site ziet u meteen hoe eenvoudig

de procedure is. Bovendien bent u met Recupel zeker dat alles correct verloopt. Recupel

werkt enkel met geregistreerde inzamelaars en vergunde verwerkers die de afvalwetgeving

nauwgezet volgen. Zo komt uw elektro-afval niet in ons leefmilieu terecht en hebt u weer

plaats in uw bedrijf.

Recupel-ad-1malige-Techcare-maart_juni.indd 1 21/01/13 09:41

techcare

04

Na vroegere uitbreidingen in samenwerking met het architectenbureau Archiduk en de Architectengroep PSK ging het Sint-Trudo Ziekenhuis in 2004 in zee met Boeckx ar-chitecture & engineering voor de tot nader order laatste fase van de eenmaking van de campussen. De architecten stelden eerst een masterplan op dat de architecturale, functi-onele en technische aspecten verenigde en bij elke volgende fase als toetssteen fungeer-de. Geen rigide keurslijf, maar een dynamisch instrument dat geregeld werd bijgestuurd, en dat maakte dat nooit het geheel uit het oog werd verloren maar dat elke fase aan-sloot bij de globale visie.Achtereenvolgens werden het gebouw langs de straatzijde gedeeltelijk vervangen door een nieuwbouw (2009), het aangren-zende blok gerenoveerd (2011-2012) en ten slotte het resterende oude deel vooraan af-gebroken om de nieuwbouw te vervolledi-gen (2013). Die fasering had te maken met het vrijkomen van de subsidiebudgetten en met het feit dat het ziekenhuis al die tijd bleef draaien, zodat afdelingen soms meermaals moesten worden verhuisd. Om iedereen de gelegenheid te geven zich hier terdege op voor te bereiden, kwam het masterplan goed van pas.

Het nieuwe gebouw is geconstrueerd als een betonskelet. De hoofdkokers voor de technieken maken deel uit van het con-cept. Daardoor kan later alles weer worden gestript tot een intelligente rune. Omdat

eerst het bestaande gebouw in twee fasen moest worden afgebroken, doken er wel en-kele problemen op. Zo bleek een belangrijke rioleringsader onder het gebouw door te lopen en werden, door het ene gedeelte af te breken, alle nutsleidingen naar het reste-rende deel doorgeknipt, zodat een tijdelijke oplossing moest worden gezocht.

Voor het gedeelte dat werd verbouwd waren - vooral vanuit budgettaire overwegingen - de beperkingen stringenter. Zo bleven alle vloeren noodgedwongen behouden om-dat daarin, bij gebrek aan een kruipkelder, alle sanitaire leidingen onder de afdelingen doorliepen. Ook de plaats van de putten viel

daardoor niet te wijzigen. Heel wat binnen-wanden werden behouden, evenals bepaal-de elektriciteitskabelborden. De gevels die zowel esthetisch als energetisch een update best konden gebruiken, werden voorlopig met rust gelaten. Alleen voor blok 7 kwam een nieuw gevelfragment om het geheel beter te laten aansluiten bij de nieuwbouw.

KWO bespaart energieMet de nieuwbouw kreeg het ziekenhuis meteen een nieuw gezicht. Het gelijkvloers met onthaal, inschrijvingen, shop en cafe-taria is grotendeels beglaasd. Voor de ver-diepingen met de verpleegafdelingen werd dezelfde baksteen gebruikt als in de oudere uitbreidingen. De bovenste verdiepingen waarin intensieve zorgen, centrale sterilisatie, operatiekwartier, ICT en technieken gebun-deld zitten, kreeg als afwerking architecto-nisch beton. Daarmee geeft de architectuur netjes de functies weer.In plaats van de wat pietluttige toegang van vroeger, anoniem weggestoken onder een betonnen luifel, kwam een nieuwe transpa-rante inkom. Een kunstwerk van Koen Van-mechelen, Truienaar en geboren in een van de ziekenhuizen die nu onder de paraplu

sint-trudo ziekenhuisuit het ei gekomen

zorgarchitectuur moet gent zijn op

evidence based design. dat betekent

dat je zaken moet kunnen aantonen

met cijfermateriaal.

techcare

05

Sint-Trudo ressorteren, geeft de overdekte galerij en de inkom extra allure.Van de werkzaamheden werd gebruik ge-maakt om het energetische profiel en de technische installaties een upgrade te be-zorgen. Manager infrastructuur Ludo Nulens: De vroegere uitbreidingen hadden binnen-wanden in metselwerk. Weinig flexibel, maar wel stevig en goed voor een grote inertie, zodat die gebouwen minder snel opwarmen op hete dagen. In het nieuwe gebouw speelt die inertie veel minder gezien de binnen-wanden in gipskarton. Om oververhitting zoveel mogelijk te voorkomen zijn er daar-om, op het gelijkvloers na, overal zonwe-ringschermen genstalleerd die gentegreerd zijn in het gebouwbeheersysteem en auto-matisch reageren op zon- en windsturing. In het nieuwe gedeelte gebruiken we een KWO-installatie, koude- en warmteopslag,

om de lucht te koelen. In de zomer halen we daarmee 13 of 14 graden uit de bodem, wat heel wat koelmogelijkheden biedt. In totaal zijn er in het nieuwe gedeelte vier hydrauli-sche systemen: een op hoge temperatuur voor de verwarming op aardgas, een op lage temperatuur voor de luchtbehandeling, een ijswatercircuit met een laag regime waarmee we de lucht ontvochtigen en onder meer het operatiekwartier en de serverruimte koelen, en een ijswatercircuit met een wat hoger regime voor de koeling van onder meer de cafetaria.

Comfort vereist energieHet nieuwe deel is verder uitgerust met be-wegingsdetectoren, zonnepanelen met 30 kW piekvermogen en een geautomatiseerde warmterecuperatie via kruiswisselaars op het ventilatiesysteem. De verlichting gebeurt

overwegend met T5-lampen, hier en daar aangevuld met leds. In het werflokaal wer-den die leds op voorhand getest op licht-kleur en beleving. Ludo Nulens ziet ze voor-lopig vooral een rol toebedeeld als gerichte verlichting, bijvoorbeeld voor operatielam-pen, met als extra voordelen hun levensduur en de minimale warmteopwekking.Resulteert dat alles in een lager verbruik? Zowel Ludo Nulens als bedrijfskundig direc-teur Doris Eder halen de schouders op. De energiefactuur ligt verrassend hoog, maar

Begin dit jaar werd de laatste hand gelegd aan de uitbreiding en renovatie van het Sint-Trudo Ziekenhuis in Sint-Truiden. Daarmee krijgt de fusie tussen de voormalige ziekenhuizen Sint-Anna en Sint-Jozef een architectonisch sluitstuk, met als blikvanger het reusachtige metalen ei van kunstenaar en Truienaar Koen Vanmechelen aan de inkom. Intussen broeien er alweer nieuwe plannen.

Pr

oJe

ct

>>>

Rechts van de inkom is de balie ondergebracht.Langs weerszijden van de wachtruimten bevinden zich de inschrijvingsloketten. De grote cijfers zijn ook voor de wachten-den die verderaf zitten, nog altijd goed leesbaar.

Architect Johan Cogge, bedrijfskundig directeur Doris Eder, manager infrastructuur Ludo Nulens en architecte Greet Dejaegher.

techcare

06

dat heeft zijn reden. Je hebt vooral een ho-ger comfortniveau, zodat je eigenlijk geen vergelijking kunt maken tussen een nieuw en een bestaand gebouw. Architecten Jo-han Cogge en Greet Dejaegher beamen dit: Het comfort wordt hier op de voet gevolgd. Zo mag de temperatuur slechts een beperkt aantal dagen boven een bepaalde grens stij-gen. Dat kost natuurlijk energie.Het onderhoud was een belangrijk aan-dachtspunt. Ludo Nulens: Uiteraard kijk je naar de bereikbaarheid en toegankelijkheid van de technische kokers. Maar ook inzake materiaalgebruik hebben we heel wat ele-menten grondig afgetoetst. Voor de vloeren hadden we in het verleden bijvoorbeeld al een proefopstelling gemaakt, waaruit bleek dat een bekleding in heterogene PVC het meest aangewezen was voor de verpleegaf-delingen. Die vloer bood de minste wrijf-weerstand, zodat je meer vierkante meter kunt schoonmaken binnen eenzelfde tijds-bestek, en beantwoordde tegelijkertijd aan de vereisten inzake brandweerstand en ge-bruik.Een proefopstelling in een kamer is ook han-dig om vervelende zaken achteraf te voor-komen, zoals klapdeurtjes die ergens tegen-aan slaan of alarmknoppen die op de enige

plaats blijken te zitten waar je nog klapstoel-tjes aan de wand kunt wegbergen.De architecten beamen het belang van der-gelijke testkamers. Als we over de nodige tijd beschikken, maken we eerst een mock-up, een model op ware grootte van een ka-mer, om de ergonomie te testen. Pas daarna gaan we over tot het eigenlijke ontwerp en de aanbesteding, en brengen we alle ma-terialen samen in een proefkamer zodat de aannemers precies weten wat waar komt en nog tijdig kunnen anticiperen op mogelijke conflicten.

Gebouw met een geschiedenisNa twaalf jaar bouwen en verbouwen werd onlangs het volledig vernieuwde Sint-Trudo Ziekenhuis officieel geo-pend. Het nieuwe logo visualiseert de vernieuwing en eenmaking en sym-boliseert een volgende fase in de ge-schiedenis van het ziekenhuis, die wor-telt in de vorige eeuw. In 1930 richtten de Zwartzusters Augustinessen de Sint-Annakliniek op. Enkele jaren later, in 1938, startte de Congregatie van de Zusters van het Heilig Hart van Maria van Berlaar met de bouw van het Sint-Jozefziekenhuis, dat door de oorlog pas in 1947 officieel geopend werd. Beide ziekenhuizen - Sint-Anna en Sint-Jozef - bleven opereren tot de plannen voor de fusie vorm kregen. Het Sint-Trudo Ziekenhuis, in 1991 ont-staan uit die fusie, herbergt sinds begin dit jaar alle ziekenhuisactiviteiten en staat voor 310 bedden en 1000 mede-werkers. Campus Sint-Anna, onlangs nog door de Vlaamse overheid en de Vlaamse Bouwmeester geselecteerd als pilootproject, wordt omgevormd tot een innovatief woonzorgproject rond levenslang wonen. Wordt vervolgd.

een ziekenhuis is een complexe puzzel. het

moet functioneel zijn, aangenaam

zijn om in te werken voor het personeel,

aantrekkelijk zijn voor de patint en goed scoren inzake totale

life cycle cost.

techcare

07

>>>

Privacy en functionaliteitDe een- en tweepersoonskamers zijn func-tioneel en goed uitgerust. Ze beschikken over wifi, een nachtkastje met kluis, een er-gonomische plafondlift en een kleine bad-kamer met onder andere een persoonlijke wastafel, (zit)douche en toilet. Om de privacy

In de patintenkamers ging aandacht naar het optimaal gebruik van de ruimte, de lichtinval en klimaatbeheersing en het onderhouds- en gebruikscomfort. Vandaar de extra stoelen tegen de wand, de opklaptafel, het met een screen uitgeruste raam, de PVC bevloering. De kleurrijke accentwand bant de ziekenhuissfeer.

Zicht op de afdeling voor intensieve zorgen. Recht tegenover de verpleegposten en dus snel te bereiken, bevinden zich de patintenkamers. De beglaasde wanden van de kamers vergemakkelijken de visuele controle.

Op de afdeling intensieve zorgen liggen de patinten niet langer op een grote zaal, alleen van elkaar gescheiden door een gordijn. Individuele kamers met alle uitrusting zorgen voor privacy, rust en (verpleeg)comfort.

techcare

08

Binnenschrijnwerk: brandwerende deuren, Theuma Verwarming: drie bestaande gasverwarmingsketels van elk 1 200 kW, Viessmann Ventilatie: pulsie en extractie, Gea Happel Buitenzonwering: Solscreen, Winsol Verlichting met aanwezigheidsdetectie, Zumtobel Toegangscontrole inkom/per afdeling: parlofonie Pantel, ITS Telecom; badgelezer, Syntegro Bezoekerstoiletten: hangtoiletten en wastafels, Keramag; spoelelement, Geberit; ronde inbouwlavabos, Ideal Standard en Duravit; kranen, Grohe Patintenkamers: meubelen in volkern, Resopal; verlichting, Zumtobel; PVC vloerbekleding, Tarkett; bedden, Haelvoet; tilliften, Arjo; hulpmiddelen ergonomie (handgrepen, stoeltjes in douche), Hewi; alarm verpleegoproep, Televic; hangtoilet, Keramag; spoelelement, Geberit; wastafels, Keramag; ronde inbouwlavabos, Ideal Standard en Duravit; kranen, Grohe

Nieuwbouw en ombouw blok 8

Algemeen Oppervlakte: 12 222 m Bouwtermijn: augustus 2006 - oktober 2009 (fase 1); november 2010 - maart 2013 (fase 2) Kostprijs (bouwwerken, technieken, medische civiele inrichting, omgevingswerken): 17 922 066 euro (fase 1); 9 737 586 euro (fase 2)

Aannemers Ruwbouw: Knippenberg Buitenschrijnwerk: Dilien Metaalwerken (fase 1); Couwenberg en Schellens (fase 2)

PrOJeCTfIChe

Algemeen Bouwheer: Sint-Trudo Ziekenhuis, Sint-Truiden Masterplan, architectuur, interieurinrichting, ontwerp omge-ving: Boeckx architecture & engineering Stabiliteit en technieken: De Klerck Engineering Veiligheidscordinatie: Advies- en studiebureau Thielemans

renovatie blok 7

Algemeen Oppervlakte: 26 002 m Bouwtermijn: maart 2010 - oktober 2012 Kostprijs: 6 300 000 euro

Aannemers Ruwbouw en afwerking: Reynders Bouw Sanitair en HVAC: Imtech Projects Elektriciteit: Vanderhoydoncks Vast meubilair: Alcomel Tussenbedgordijnen: Servio Projects Signalisatie: Labyrint

Materialen en uitrusting Binnenmuren: gipsmontagewanden, Gyproc - isolatie, Isover Bepleistering: MP 75, Knauf Plafonds: vlak breedpaneelplafond gangen: XL - module 300, LCC; rotswolplafond: Fibral - Royal - Hydroclean 52, Rockfon Vloeren: PVC vloeren, Tarkett

sint-trudo ziekenhuis

te garanderen, zijn de verkeersstromen van bezoekers en van de patintentransfers naar medisch-technische diensten in de mate van het mogelijke gescheiden.

De verpleegposten zijn overal zo ingeplant dat in drukke periodes twee afdelingen sa-men te sturen zijn. Door de administratieve medewerkers te delen, worden bezoekers veel vlotter begeleid wat de drempel lager maakt. Een verhaal apart vormt de afdeling intensieve zorgen. In plaats van de gebruike-lijke provisoire afscheidingen met gordijnen is hier gekozen voor volwaardige kamers waarin alle apparatuur binnen handbereik is

dankzij een flexibele plafondbevestiging.Toegangscontrole via een badge, sleutel of code garandeert dat geen ongewenste be-zoekers op verkeerde plaatsen terechtkomen of dat mensen na de bezoekuren nog op de afdelingen rondzwerven. Ook de dienstliften worden zo vrijgehouden voor de juiste ge-bruikers. Uiteraard zijn de deuren verbonden aan de alarmcentrale. Hetzelfde geldt voor alle openingen naar buiten die bij evacuatie vanzelf worden ontgrendeld. Vlot naar bin-nen als het mag, vlot weer naar buiten als het moet.

_____________________ www.sint-trudo.be

techcare

09

Afwerking: Driesen (fase 1); Jansen Finishings (fase 2) Sanitair: Imtech Projects HVAC: Ondernemingen Van Den Briele (fase 1); Imtech Projects (fase 2) Elektriciteit: Detech (fase 1); Vanderhoydoncks (fase 2) Dek- en harde vloeren: A. Keulen Schilderwerk en zachte vloeren: van de Kerkhof Vast meubilair + inrichting zalen: Alcomel Tussenbedgordijnen: Servio Projects Signalisatie: Labyrint Omgeving: Kumpen

Materialen en uitrusting Bouwsysteem: betonskeletbouw Gevelsteen: Kesseltse Klampsteen module 50, Nelissen Andere gevelbekleding: architectonisch beton, Elbeton; aluminium golfplaten, Aluform Buitenschrijnwerk: aluminiumprofielen CS 77, Reynaers Beglazing: AGC Glass (dubbele heldere beglazing Planibel Clear - Argon - Planibel Top N; dubbele heldere beglazing eenzijdig gelaagd Stratobel - Argon - Planibel Top N; dubbele heldere be glazing binnen en buiten gelaagd Stratobel - Argon - Stratobel Low) Dak: bitumen dakdichting Ventirock 3 - Sopragum techno 4C, Soprema; isolatie PIR Ecotherm Topline BG, Ecotherm; damp scherm in gewapend bitumen V4 Sopraglass, Soprema Isolatie: keldermuren Styrosol 300, Styrosol; wanden Mupan faade dikte 70 mm, Isover Binnenmuren: binnenspouwblad Porotherm thermobrick, Wienerberger; binnenwanden gipsmontagewanden, Knauf; kokerwanden gipsblokken Isomur

Bepleistering: nlaagse spuitpleister LP33 x Plus, Pltres Lambert Plafonds: vlak breedpaneelplafond gangen, Hunter Douglas; rotswolplafond Royal en Hydroclean 52, Rockfon Vloeren: tegelvloeren Chromtech /1.0, Floor Gres; PVC vloeren, Forbo (fase 1) en Tarkett (fase 2) Binnenschrijnwerk: brandwerende deuren, De Coene Lift: Coopman Liften Verwarming: drie bestaande gasverwarmingsketels van elk 1200 Kw, Viessmann Ventilatie: pulsie en extractie, Gea Happel Buitenzonwering, Boflex Verlichting + verlichting met aanwezigheidsdetectie, Zumtobel Toegangscontrole inkom/per afdeling: badgelezer, Syntegro; parlofonie Pantel, ITS Telecom Automatische schuifdeuren, Besam Bezoekerstoiletten: hangtoiletten en wastafels, Keramag; spoelelement, Geberit; ronde inbouwlavabos, Ideal Standard en Duravit; kranen, Grohe Patintenkamers: meubelen in volkern, Resopal; verlichting, Zumtobel; PVC vloerbekleding, Forbo (fase 1) en Tarkett (fase 2); bedden, Haelvoet; tilliften, Arjo; hulpmiddelen ergonomie (handgrepen, stoeltjes in douche), Hewi; alarm verpleegoproep, Televic; hangtoilet, Keramag; spoelelement, Geberit; wastafels, Keramag; ronde inbouwlavabos, Ideal Standard en Duravit; kranen, Grohe Uitrusting centrale sterilisatieafdeling: Getinge Operatiezalen: tl-lampen, Zumtobel; led operatielampen, Maquet; geleidende vloeren, Tarkett; volkern wandafwerking, Resopal; rotswolplafond met hyginische afwerkingslaag Hydroclean 52, Rockfon

Masterplan in bewegingOok nu alle werken beindigd zijn, blijft het masterplan evolueren. Zo blijkt de afdeling spoedgevallen relatief krap. Ook wordt gezocht naar een gepaste plek voor de keuken, want bedrijfskundig directeur Doris Eder wil tussen dit en vijf jaar alle maaltijden voor pa-tinten, personeel, bezoekers en nierdialysepatinten in het ziekenhuis laten bereiden en niet langer op campus Rummenweg, waar momenteel de maaltijden door het personeel van het Sint-Trudo Ziekenhuis worden bereid. Door de maaltijden in het ziekenhuis zelf klaar te maken, kun je de kwaliteit beter sturen. Goede voeding is niet alleen onontbeerlijk voor een vlot genezingsproces, maar vormt voor patinten ook het uithangbord voor de kwaliteit van een ziekenhuis. Of je nu in een hotel, een rusthuis of een ziekenhuis verblijft, je bent altijd een gast en je wilt zo goed mogelijk verzorgd worden. In de medische ver-zorging hebben patinten veelal vertrouwen, maar ziekenhuisvoedsel heeft een slechte faam en wordt dan ook met een uiterst kritisch oog bekeken. Daar willen wij verandering in brengen. Waarom bijvoorbeeld geen gerechten op basis van streekproducten aanbieden?

Zicht op het gebouwencomplex

van het Sint-Trudo Ziekenhuis in Sint-Truiden.

>>>

Redactie: Colette Demil en Staf Bellens - Fotos: Boeckx architecture & engineering en Kristel Smeyers / Sint-Trudo Ziekenhuis

techcare

10

Boeckx architecture & engineering: een ziekenhuis is een complexe puzzelEen derde van de zowat 70 ziekenhuizen in Vlaanderen is klant bij Boeckx architecture & engineering. Intussen is het architectenbureau ook aan de slag in Walloni. Met welke visie benadert Boeckx architecture & engineering een project in de zorgsector? Serge Lefevere: Een ziekenhuis is een complexe puzzel. Het moet functioneel zijn, aangenaam zijn om in te werken voor het personeel, aantrekkelijk zijn voor de patint en goed scoren inzake totale life cycle cost. Gezien de krappe budgettaire situatie kan geen enkele ziekenhuisdirectie het zich veroorloven om meer mensen op een dienst tewerk te stellen dan strikt noodzakelijk is. Loopafstanden, organisatie, compactheid en onderlinge situering van de verschillende diensten die met elkaar gerelateerd zijn, zijn dus essentieel. Verpleegkundigen vormen een knelberoep. Je moet ze als directie weten aan te trekken en te houden via een aangename werkomgeving. Patinten kiezen hun ziekenhuis, en kijken daarbij naar de kamer, de sfeer, het eten, de dienstverlening. De terugverdienbaarheid van de investering wordt dan weer mee bepaald door de keuze van technieken en materialen en door de duurzaamheid van het volledige concept.Hoe vertaal je al die criteria naar de praktijk? Zorgarchitectuur moet gent zijn op evidence based design. Dat betekent dat je zaken moet kunnen aantonen met cijfermateriaal. Neem nu de patinttevredenheid. Bepaalde zaken kun je meten. Hoeveel tijd brengt een patint door in een wachtzaal als hij een bepaald onderzoek moet ondergaan? Kan hij zelf vanuit het bed de zonwering bedienen als de zon te fel schijnt? Hetzelfde geldt voor de verzorging. Je kan verpleegkundigen filmen tijdens hun meest courante bezigheden, hen een stappen-teller geven. Zo kom je soms tot verrassende resultaten. Architecten hebben bijvoorbeeld de neiging om kamers te spiegelen omwille van de technische kokers. In hotels vormt dat geen probleem, maar in een ziekenhuis maakt dit dat verpleegkundigen in de helft van de gevallen om een bed heen moeten lopen omdat de badkamer aan de foute zijde zit. Als je dat alles meet en de verschillen tussen het ene ziekenhuis en het andere kunt verklaren, kun je er ook op ingrijpen. Over al die zaken bestaan tal van overwegend universitaire studies, zeker in de Verenigde Staten. Het komt er dus op aan die te lezen en ze te vertalen naar onze specifieke situatie. Uiteraard valt er, gezien de complexiteit, nog een hele weg af te leggen. Al de opgesomde criteria gelden evenzeer voor een woonzorgcentrum. ____________________________________________________________ www.boeckx.be

Vorige jaar werd het AZ Damiaan in Oostende in gebruik genomen. Boeckx architecture & engineering stond in voor de architectuur. Kenmerkend voor het concept zijn de twee identieke verpleegblokken in T-vorm, de voorbouw met dagziekenhuis en het technisch blok als aansluiting met de gerenoveerde bestaande gebouwen. Alle kamers zitten aan de zonnekant en kijken voornamelijk uit op de omgeving van het Leopoldpark. Een variatie aan kleuren en materialen doorbreekt de grootschaligheid.

In 2014 moet Boeckx architecture & engineering rond zijn met Ter Deinsbeke, een vervangingsnieuwbouw van een woon- en zorgcentrum met 127 kamers, zes kamers voor kortverblijf, een dagverzorgingscentrum voor vijftien personen en een lokaal dienstencentrum. Het nieuwe complex komt op dezelfde site als het bestaande OCMW-rusthuis dat na de verhuizing van de bewoners wordt gesloopt.

techcare

11

Boeckx architecture & engineering teken-de voor de uitbreiding en herinrichting van het RZ Jan Yperman in Ieper. In het verlengde van het inkomsas werd een nieuwe, zeven verdiepingen hoge vleugel opgetrokken. Daarnaast kwam een lager volume waarin onder andere de spoedafdeling, het operatiekwartier, de afdeling intensieve zorgen en het laboratorium zijn ondergebracht. Een sokkel van twee verdiepingen herbergt de personeelsdiensten en technieken. Elk deel kreeg een betonnen gevelbekleding in een andere kleur.

techcare

12

De vijf geselecteerde pilootprojecten zijn een woonzorgconcept in Sint-Truiden met de focus op de lokale woon- en zorgbehoef-ten, een woonzorgsite in de dorpskern van Groot-Bijgaarden, een totaalzorgproject in Kortrijk met speciale aandacht voor jongde-mentie, een nieuwe vorm van kleinschalige woonzorg in Geel voor onder andere de op-vang van oudere personen met een handi-cap en psychiatrische patinten, en een mas-terplan voor palliatieve zorg in Wuustwezel. Alle proefprojecten, samen goed voor 335 bedden, krijgen bij de uitwerking begelei-ding van een projectregisseur en verschillen-de deskundigen. Uiterlijk september moeten zij klaar zijn met de projectdefinitie die de nagestreefde innovatie en het programma omschrijft. Vervolgens worden drie ontwerp-teams per project aangeduid. In april 2014 volgt de evaluatie van hun voorontwerp, met de gunning van de bouwopdracht aan telkens n van de drie ontwerpteams. Na opmaak van het definitief ontwerp kan de realisatie van start gaan, wellicht vanaf eind volgend jaar.

Innovatie in zorgaanbodIn Sint-Truiden draait het pilootproject om de realisatie van een woonzorgconcept op de site Sint-Anna en de uitwerking van een

ketenstrategie voor de stad. Initiatiefnemer Sint-Trudo Ziekenhuis hoopt via samenwer-kingsverbanden met actoren in de welzijns-sector, de residentile zorg en de thuiszorg, als facilitator van de zorgvoorzieningen te kunnen optreden. Wat het innovatief woon-zorgconcept betreft, ligt de klemtoon op levenslang wonen, de vermenging van de woonzorgfunctie met publieke functies en de relatie met de buurt en de omgeving. Ook een eventuele vermenging van zorgwonen met private woonontwikkeling behoort tot de denkpistes.Het pilootproject op een voormalige bedrijfs-site in Groot-Bijgaarden behelst de realisatie van een intergenerationeel woonzorgproject waar verschillende generaties zo lang moge-lijk samen moeten kunnen blijven wonen, ondersteund door zorg op vraag en op maat. Aanvullend wil privaat initiatiefnemer C.V. Peka (zorg)diensten ter beschikking stellen van de bewoners en zorgbehoevenden in de buurt. Mogelijke andere extra functies op de site zijn een bibliotheek, een polyvalente zaal, een indoor petanque en een gedeelde ondergrondse parking.Het pilootproject in het centrum van Kortrijk omvat onder andere de renovatie en in-tegratie van twee beschermde woningen en de bouw van nieuwe woonzorginfra-

structuur rond een parkgebied. De vzw De Korenbloem ambieert er de realisatie van een totaalzorgproject met de klemtoon op jongedementie en op een intensieve ver-weving van het zorgcentrum met de buurt. De uitbouw van een kenniscentrum voor jongdementie inclusief de woon-, verblijf- en zorgfunctie kan tot nieuwe inzichten leiden. Aanvullend komt er een nieuwbouw voor bewoners met beroertezorg, en een dagop-vangcentrum voor personen met dementie. Centraal staat zelfstandig levenslang wonen met zorgondersteuning vanuit de zorgaan-bieder. Dit woonzorgconcept focust sterk op het woonaspect, vandaar de individue-le woonruimte met een eigen voordeur en huisnummer en met zorg binnen handbe-reik en op afroep (kortverblijf, nachtopvang, crisisopvang, mindervalidenvervoer, dag-centrum, vrijwilligers, zorgcordinator ). Om de sociale cohesie te versterken, wil de vzw samenwerken met diverse actoren in de buurt zoals scholen, buurtwinkels, kinderop-vang, bakker, kapper, mutualiteit, parochiaal centrum.Stuwende kracht achter het pilootproject in Geel is de vzw Astor, een initiatief van architect Michiel Verhaegen (partner bij Osar Architects) en dokter Van den Bergh, in samenwerking met het Openbaar Psy-

Kwalitatief kleinschalig wonen staat centraal in dit project, ingediend door de vzw Astor, een initiatief van architect Michiel Verhaegen (partner bij Osar Architects) en dokter Van den Bergh, in samenwerking met het Openbaar Psychiatrisch Ziekenhuis (OPZ) en het Medisch Pedagogisch Instituut (MPI) uit Geel.

vijf pilootprojecten voor zorg

techcare

13

Zorghotel

Active-aging

Gemeenschapscentrum

Kinderopvang

Collectief wonen voor gepensioneer-den en jonge dienstverleners (Freiburg)

Scholen

OCMW

Rusthuizen

Cicindraihuis

Huisartsen

Tandartsen

Apothekers

Opticiens

Vorig jaar lanceerden Vlaams minister van Welzijn Jo Vandeurzen en Vlaams Bouwmeester Peter Swinnen een projectoproep voor vijf vernieuwende pilootprojecten met een innovatieve benadering van zorg, architectuur en ruimtelijke ontwikkeling. Die oproep resulteerde in dertig projectvoorstellen waaruit de jury onlangs de vijf proefprojecten selecteerde die de komende jaren worden gerealiseerd.

Pr

oJe

ct

chiatrisch Ziekenhuis (OPZ) en het Medisch Pedagogisch Instituut (MPI) in Geel. Kern van het project is de ontwikkeling van een woontypologie voor kwalitatief kleinschalig wonen die bruikbaar is voor verschillende doelgroepen en realiseerbaar zonder over-heidssubsidies. Van kleinschalige projecten wordt dikwijls gezegd dat ze onbetaalbaar zijn. De initiatiefnemers willen komaf maken met dat vooroordeel. Volgens hen is com-pact bouwen goedkoper omwille van het lagere aantal m, de lagere kostprijs per m en de gereduceerde energiekost. Als proef op de som willen zij, verspreid over meerde-re sites, 90 woongelegenheden in een woon-zorgcentrum en 100 assistentiewoningen realiseren. Voor het onderzoek doet Astor een beroep op de KU Leuven, Asro, VITO en Osar Architects. Hun resultaten kunnen zin-volle inzichten opleveren voor de bestaande regelgeving, manieren van bouwen en finan-cieringsmechanismen.

Een van de doelstellingen van vzw Coda in Wuustwezel is innovatie in de palliatieve zorg via de ontwikkeling van het masterplan zorg en infrastructuur en de realisatie van een open en toegankelijk centrum. Vandaag omvat de infrastructuur vzw Coda het Coda Hospice (palliatieve bedden), het Coda dag-

vooral andere ouderen zijn met meer en an-dere behoeften aan wonen en zorg. De ge-selecteerde pilootprojecten moeten hierop een antwoord bieden, onder andere door de integratie in een maatschappelijk weefsel waarbij zorg gemengd wordt met andere, eventueel stedelijke programmas. Door de combinatie met of de integratie van andere functies op de woonzorgsite of in de directe omgeving (bv. assistentie- en andere wonin-gen, winkels, recreatie, horeca, cultuur, kin-derdagverblijf, kantoren ) kan er een ande-re dynamiek ontstaan. Dat geldt ook voor de benadering van het aspect wonen in woon-zorgcentra. In de term woonzorgcentrum staan wonen en zorg evenwaardig naast el-kaar. Het werkwoord wonen impliceert een eigen plek hebben, zich thuis kunnen voelen, zichzelf kunnen zijn, zijn identiteit behouden. Daarom is het belangrijk de nieuwe woon-zorgcentra uit de ziekenhuissfeer te halen, ook met betrekking tot de inrichting ervan, en de reguliere buitenwereld er meer naar binnen te brengen. Wie de aartsmoeilijke, ul-tieme stap naar het woonzorgcentrum moet zetten, mag niet het gevoel hebben dat zn leven stopt. Integendeel.

______________www.pilootprojectenzorg.beRedactie: Colette Demil

In het project Campus Sint-Anna wordt de woon-zorgfunctie gemengd met tal van publieke functies.

centrum (dagverblijf voor palliatieven), het Netwerk palliatieve Zorg Noorderkempen en de Coda-rouwzorg. Naast vernieuwing in de palliatieve zorg wordt gestreefd naar sa-menwerkingsverbanden met het OCMW, het naastgelegen woonzorgcentrum, zorgver-leners uit de buurt en de geriatrische sector.

Multifunctionele omgevingDe open oproep voor pilootprojecten is gegroeid vanuit het besef dat er niet alleen nood is aan meer plaatsen, maar ook aan een andere benadering en invulling van de woonzorgcentra voor de toekomst. Vlaande-ren telt nu 1 175 875 mensen ouder dan 65 jaar, maar tegen 2020 zullen dat er ruim 200 000 meer zijn. Het Federaal Kenniscentrum voor de Gezondheidszorg (KCE) voorspelt dat tegen 2025 ongeveer 20 000 extra woon-gelegenheden in woonzorgcentra nodig zul-len zijn, of 1 134 bijkomende woongelegen-heden per jaar. Meer woonzorgcentra alleen volstaan niet. Ook de uitbouw van een gedif-ferentieerd woon(zorg)aanbod met bv. door-dachte en vernieuwende concepten voor ondersteunend thuis wonen, inclusief regu-lier wonen, assistentiewoningen, serviceflats, kangoeroewoningen en diverse vormen van groeps- en clusterwonen dringt zich op.In de toekomst zullen er meer, maar ook en

techcare

14

Binnen zijn divisie Building & Construction heeft Vink een ruim productaanbod aan beglazingsmaterialen, gevelbekleding en materiaal- en interieurinrichting. De kunst-stofspecialist had reeds meerdere muurbe-kledingsplaten in haar gamma, maar pakt nu - in het licht van de nieuwe Europese nor-men voor interieur wandbekleding B,s1-d0 en de nieuwe norm inzake brandbeveiliging EN13823 -, uit met een volledig nieuwe plaat.

Nog betere slagvastheidLuc Tobback, Product and Market Deve-lopment Manager Vink nv: Het betreft een unieke mix van polycarbonaat en ABS, die de slagvastheid van het materiaal nog verhoogt. Het product werd recent getest en goedge-keurd door Warrington Fire en voldoet aan de nieuwe norm inzake brandbeveiliging. Het plaatmateriaal - afkomstig uit de trein- en luchtvaartwereld - heeft een lichtjes gestructureerd oppervlak en een dikte van 1,5 mm. Het kan rechtstreeks op de muur worden aangebracht, en ook koud geplooid worden. In een zorgomgeving is het in eer-ste instantie geschikt als brede stootband in gangen, patintenkamers en werkruimtes zoals keukens en logistieke ruimtes. Vink le-vert tevens de juiste lijm Prestex, om deze platen te verlijmen op verschillende onder-gronden. Deze nieuwe oplossing voorkomt eventuele beschadiging door rolstoelen, ziekenhuisbedden of transportkarren, en

kan ook op deuren worden aangebracht. Het is belangrijk dat we deze innovatie - in verschillende kleuren en texturen - nu reeds in de markt zetten en er de architecten laten kennis mee maken. Nu ontwerpt men de zorgprojecten voor de toekomst, wanneer de nieuwe, strenge brandnorm zal dienen toegepast te worden.

Naadloos, bacteriewerend en onderhoudsvriendelijkMet haar Vink Solid Surface materiaal Kerrock, is de kunststofspecialist reeds jaren aanwe-zig in de zorgsector, vooral in ziekenhuizen. Ronny Korthout, Product Manager Kerrock & Interior Products Vink nv: De basissamen-stelling van Kerrock is composietmateriaal, dat voor 2/3 bestaat uit aluminiumhydroxi-de (een natuurlijk mineraal) en voor 1/3 uit acryl met kleurpigmenten. Voor ongeveer 95 procent van de toepassingen in de zorgsec-tor wordt er voor wit geopteerd, omdat dit heel wat combinaties mogelijk maakt. Het materiaal is ondoordringbaar voor vloeistof-

fen en goed bestand tegen onderhoudspro-ducten en chemicalin. Eventuele vlekken of beschadigingen kunnen eenvoudig worden verwijderd. Net als onze andere Vink Solid Surface materialen is Kerrock bacteriewe-rend en zeer hyginisch. Kerrock is volledig naadloos aan mekaar gewerkt, zodat gro-te werktafels en ook de aanbouw van bv. wastafels, spoelbakken mogelijk gemaakt worden. Inloopdouches en natte ruimtes in Kerrock behoren eveneens tot de mogelijk-heden. Bouwen met holle, opgeronde kan-ten, om het onderhoud te vergemakkelijken, kan perfect met dit materiaal. Met deze toe-passingen richt Vink zich vooral op de grote-re architecten- en studiebureaus - met eigen interieurarchitecten - die actief zijn in de zie-kenhuiswereld. Optioneel is er Kerrock+, een geavanceerde versie die zelfs bacteriedodend is, en eerder geschikt voor toepassingen in operatiekwar-tieren en clean rooms. Ook dit gamma is beschikbaar in alle standaardkleuren maar er wordt vooral voor wit geopteerd.

nieuwe muurbekledingsplaat conform nieuwe brandnorm

techcare

15

Met het Solid Surface materiaal Kerrock is Vink n van de pioniers van het Prof-project - zie kaderstuk -, dat werkt aan de patintenkamer van de toekomst. en op de VTDV-dag verrast Vink straks met een nieuwe muurbekledingsplaat uit polycarbonaat en ABS, conform de nieuwe norm inzake brandbeveiliging eN13823, voor zorginstellingen.

reP

or

tag

e

Vink Outdoor Wall CladdingDe gebouwen van de zorgsector vandaag en morgen zijn ontmoetingsplaatsen ge-worden, waar mensen verblijven voor een korte of langere tijd. De gebouwen moeten een open structuur, een nieuwe look en een eigentijds karakter uitstralen. Om deze redenen is Vink op zoek gegaan naar over-eenkomstige producten die de tand des tijds weerstaan, en die de architect de mo-gelijkheid bieden om deze aparte sfeer te

scheppen. Het gamma bestaat momenteel uit Steni composiet platen, Larson compo-siet platen, het reeds hierboven genoemde nvdr - Kerrock, Vink Modulair Polycarbonaat Platen en Trespa Meteon platen, aldus Peter Luyten, Market Manager Building & Con-struction bij Vink nv.

eigentijdse look & feel voor gevelbekledingVink vernieuwt ook haar website die een stuk gebruiksvriendelijker wordt. Het gamma ge-velbekleding wordt op een eigentijdse look & feel manier gepresenteerd. Aan de hand van de fotos kan men telkens doorklikken naar de technische specificaties van de pro-ducten. Gevelbekleding bepaalt in sterke mate het karakter van een gebouw. Binnen de bouwsector, is gevelbekleding momen-

teel een sterk groeiend marktsegment. Zo-wel voor nieuwbouw- als renovatieprojec-ten wordt - omwille van functionele en/of esthetische redenen - steeds meer gekozen voor gevelbekledingsoplossingen. Om aan de groeiende marktvraag naar boeiende, functionele, duurzame en aantrekkelijke ma-

Vink & ProfVink mag tot de pioniers van het PRoF-project gerekend worden. Voor het PRoF1.0 -project verzorgt Vink de uitrusting van de sanitaire ruimte, waarbij Kerrock-Solid Surface wordt gebruikt voor de douchewanden, de douche- en badkamervloer en de was-elementjes. Voor het PRoF 2.0 project verzorgt Vink de uitrusting van de keu-ken en badkamer en werd Kerrock- Solid Surface aangewend voor de werk-bladen, de tafelbladen en de sanitaire tabletten. Via Kerrock wordt een naad-loos en mooi aan elkaar sluitend geheel bekomen, waarbij alle hoekverbindin-gen voorzien zijn van een kleine radius: zeer hyginisch en tegelijkertijd on-derhoudsvriendelijk en esthetisch. De in PRoF 2.0 gebruikte standaard-witte tint is Arctic White, maar Kerrock kan in meer dan 80 kleuren verkregen worden.

terialen voor dit soort toepassingen te vol-doen, hebben we ons productassortiment gevelbekledingsmaterialen geactualiseerd, zodat we vandaag een eigentijds en gevari-eerd programma kunnen aanbieden, besluit Peter Luyten.

_________________________ www.vink.be

techcare

16

Het lijkt er op dat de toenemende aandacht voor het creren van een dementievriende-lijke omgeving hand in hand gaat met de te-ruggang van de zogenaamde snoezelruim-tes. Bij het snoezelen, een samentrekking van snuffelen en doezelen, dompelt men de persoon met dementie onder in een rijk pa-let van aangename zintuiglijke prikkels, erop gericht de persoon ofwel te helpen ontspan-nen (doezelen) dan wel actiever betrokken te geraken op de omgeving (snuffelen). Dit ge-beurt onder meer in een speciaal daartoe in-gerichte ruimte. Hoewel dit bij sommige per-sonen met dementie effectief blijkt, zien we het gebruik van deze kunstmatige ruimtes in de verdrukking geraken. Maar wil nu net ook het creren van een dementievriendelij-ke omgeving gericht zijn op het creren van voldoende rust. Dit als basis voor de ontvan-kelijkheid van stimulerende elementen in de omgeving die aanzetten tot betrokkenheid en zinvolle tijdsbesteding.

Zintuiglijk comfort Wanneer hulpverleners bewoners naar de snoezelruimte moeten brengen om hen even uit de drukte te halen, zoals het soms klinkt, dan dringt zich uiteraard in eerste in-stantie een aanpassing van de leefomgeving zelf op. Het akoestisch comfort is een eerste conditio sine qua non in het creren van meer rust. Geluiden zijn voor personen met dementie immers moeilijk te interpreteren

en het filteren ervan gaat steeds moeilijker. Ze dragen in belangrijke mate bij tot de spanning die de persoon doorheen de dag opbouwt kunnen en na enige tijd tot onrust leiden. Goede geluidsisolatie tussen ruimtes, beperken van contactgeluiden door keuze van materialen en beperken van nagalm ver-gen dan ook bijzondere aandacht.

Doordacht inzetten van contrastenMaar ook visueel comfort draagt bij tot een gemakkelijk begrijpen van de omgeving en zo tot rust. De visuele problemen die op-duiken met het ouder worden, zoals de veel grotere behoefte aan licht, de beperktere differentiatie in de koude kleuren (vooral blauw), de verminderde gezichtsscherpte en de bemoeilijkte waarneming van contrasten worden bij dementie, vooral de ziekte van Alzheimer, verder geaccentueerd en vaak on-derschat. Eerder dan kleuren in te zetten in functie van stemming, is het van belang om door het doordacht inzetten van contrasten die zaken op de voorgrond te halen (bv. toilet- deur, meubilair, schilderijen, ) die door de bewoner moeten worden gezien, en andere zaken (bv. dienstdeuren of materialen) op de achtergrond te houden. Op een hoger niveau wordt een figuur- achtergrond geschapen door duidelijke eenheden te creren en bijvoorbeeld kasten n specifieke functie te geven. Denk aan de vitrinekast met het tafelgerei, de boekenkast

met enkel boeken en de spellenkast met en-kel gezelschapsspellen. Op de salontafel be-vinden zich, naast eventueel een plantje, en-kel tijdschriften en dan bij voorkeur op een hoopje (of bv. in een mandje). Merk op hoe een dementievriendelijke omgeving niet prikkelarm is, maar wel goed gestructureerd en overzichtelijk!

Zinvolle betrokkenheidZorgen voor een zintuiglijk comfortabele omgeving, is essentieel maar niet voldoen-de. Zonder zinvolle invulling van de ruimte, dreigt het er immers zeer levenloos te wor-den waardoor mensen met dementie zich, ofwel helemaal in zichzelf terug trekken, of-wel zeer rusteloos worden door verveling. Het dementieel beeld wordt dan groter dan - op basis van de ziekte en de hersenschade zelf - mag worden verwacht. Wanneer de omgeving voldoende bewe-gingsvrijheid toelaat, aanzet tot verkenning en activiteit en contacten tussen mensen stimuleert, zien we dat mensen met demen-tie niet alleen meer gelegenheid hebben om voeling te houden met de eigen identiteit, maar zichzelf ook aan anderen kunnen laten zien. De bewoonster die met de schotelvod aan de slag gaat en/of spullen telkens weer op een hoopje zet, laat zien haar huis goed op orde te willen hebben, en geniet er van indien ze daar de erkenning voor krijgt. Wat iemand belangrijk vindt, blijft vaak onuitge-sproken ten gevolge van de toenemende taalproblemen, maar blijkt wel lang impliciet in het gedrag aanwezig, op voorwaarde dat de omgeving daartoe voldoende kansen biedt. Hier kan de zorgverlening op inspelen en zo meer persoonsgericht werken.

dementievriendelijk bouwende inrichting van het gebouw

Woonkamer die als juist kan worden ervaren in WZC De Wingerd te Leuven P

atric

k Dew

icke

re

techcare

17

het juiste en zelfstandige gebruik van de omgevingEen gedifferentieerde omgeving houdt in dat verschillende onderdelen van de ruim-te met een duidelijke eigen functie onder-scheiden worden. Dit kwam reeds aan bod bij de bespreking van het grondplan, maar moet uitdrukkelijk worden doorgezet bij de inrichting. Doel is dat de omgeving door de persoon met dementie als juist kan wor-den ervaren. We weten uit onderzoek dat een omgeving die aansluit bij wat men in het eigen leven gekend heeft, het juiste en zelfstandige gebruik van de omgeving in de hand werkt. Dit raakt aan huiselijkheid. Kan de persoon de omgeving inderdaad erva-ren als een woonomgeving, en niet als een wachtzaal bijvoorbeeld, dan is er meer kans dat hij thuis komt. Het impliceert dat keuken, eetruimte en zitruimte zich op een traditio-nele manier tot elkaar verhouden en traditio-neel ingericht worden, wat niet betekent dat het meubilair en de aankledingselementen oud zouden moeten zijn.

Polyvalente ruimtes vermijdenNaarmate de groep samenwonende bewo-ners groter wordt, kunnen andere ruimtes worden toegevoegd. Meerdere ruimtes met eenzelfde functie zijn verwarrend. Maar bin-nen een grotere woonkamer kunnen wel meerdere zitruimtes onderscheiden worden met een eigen karakter, bijvoorbeeld gericht op een beeldscherm (geen televisie), dan wel bijvoorbeeld gericht op het kijken naar buiten. Ook n of meerdere specifieke ac-tiviteitenruimtes zijn denkbaar, al durven we pleiten voor een heel specifieke functie en dito inrichting ervan (bv. muziekkamer, ate-lier, veranda met plantenbakken, ). Polyvalentie is immers te vermijden. Ver-der kunnen kleinere elementen, zoals een

bureau, een boekenkast, kunstwerken, een aquarium en plaats voor huisdieren, aanzet-ten tot verkenning en activiteit. Tegelijk zijn ze katalysatoren om contacten tussen men-sen tot stand te brengen.

De functie van gangen en zithoekenOverigens vervullen ook gedifferentieerd ingerichte gangen en zithoeken hierin een belangrijke functie. Tegelijk worden met de differentiatie ook de nodige orintatiepunten

aangeboden. Gangen maken immers inte-graal deel uit van de leefomgeving. Ze bieden uitwegmogelijkheden voor bewoners om zelf, of begeleid, een meer gewenst prikkelniveau op te zoeken. We weten dat er meer contac-ten zijn tussen mensen in een gemeenschap wanneer er voldoende terugtrekmogelijkhe-den zijn, inclusief het kunnen terugvinden van de eigen kamer. Gangen spelen dus een belangrijke rol in het behoud van het even-wicht tussen gemeenschappelijkheid en privacy, zeker wanneer de woonkamer hier - door een strakke vorm - te weinig kansen toe biedt. Meer nog dan bij de inrichting van woonkamers is het opletten bij de inrichting

van gangen en zithoeken bij dit differentiren

toch voldoende dicht bij de normaliteit te blij-ven en het dus niet te ver te zoeken. Het aan-trekkelijk maken met bijvoorbeeld oude fotos of prentenkaarten, attractieve kunstwerken of posters, kan uiteraard wel.

Tot slotIn dit en vorig artikel belichtten we een aantal cruciale aandachtspunten bij het creren van een dementievriendelijke woonomgeving. Het spreekt voor zich dat deze slechts ten volle tot hun recht kunnen komen wanneer de architectuur en de inrichting voldoende aansluiten bij de zorgvisie van waaruit ook de werking genspireerd wordt. De materi-le omgeving wordt dan een hefboom voor kwaliteitsvolle zorg.

_____________________ www.dementie.be

In het vorige nummer van TechCare kon u lezen hoe de architectuur van het woonzorgcentrum aanzienlijk kan bijdragen tot de levenskwaliteit van de bewoner met dementie. In dit artikel zoomen we in op hoe de inrichting van het gebouw hiertoe kan bijdragen. het gaat er om de omgeving meer hanteerbaar te maken en kansen te bieden tot zinvol leven. d

oss

ier

Zinvol eindpunt en ankerplaats in WZC Sint-Elisabeth te Hasselt

Gastauteur Patrick Verhaest is Project-medewerker van het Expertisecentrum Dementie Vlaanderen vzw

P

atric

k Dew

icke

re

techcare

18

Biotechnologie kan zorginstelling slim saneren

het gebruik van micro-organismen is eeuwenoud en wordt in diverse industrile sectoren - denk bv. aan afvalwaterbehandeling - aangewend. Maar het inzicht dat micro-organismen ook in gebouwen nuttig werk kunnen verrichten, is relatief nieuw. De kwaliteit van het binnenmilieu is ons werkveld. In alle gebouwen, ook in zorginstellingen, kunnen micro-organismen sanerend werken, aldus Koen De Koster, Managing Partner van BioOrg.r

ePo

rta

ge

Met Metatecta richtte Koen De Koster in 98 een bedrijf op dat - met het BioBalance princi-pe - de wetenschappelijke onderbouw lever-de voor het nut van biotechnologie voor ons binnenmilieu. BioOrg is de nieuwe produc-tapplicatie die het principe van bio-evenwicht in gebouwen concretiseert. Op heden omvat Metatecta - gevestigd in Kontich - de activitei-ten rond research, alsook de technologie en de patenten. BioOrg is een beschikbare, laag-drempelige technologie die ervoor zorgt dat de micro-organismen in onze leefomgeving in evenwicht zijn. Door een verstoring van het bio-evenwicht kunnen visuele, olfactieve en microbiologische problemen ontstaan. Het visuele probleem is niet zelden een gevolg van het microbiologische onevenwicht bin-nen een gebouw. In kleedkamers, douches en sanitaire ruimtes bijvoorbeeld kun je meestal de visu blijvende vervuiling vaststellen die veroorzaakt werd door ongewenste organis-men, schimmels bijvoorbeeld. Naast de visu-ele factor is er de olfactieve factor - waarbij men geurhinder kan waarnemen -, en de fac-tor allergeenvorming, die kan leiden tot klach-ten en ziektes. Uitgebreid wetenschappelijk

onderzoek heeft uitgewezen dat microbio-logische factoren in gebouwen een invloed hebben op de gezondheid van mensen, aldus De Koster. Partner-vennoot Filip Willocx, dr.ir. in de biologische wetenschappen, doet aan research - o.m. via IWT-projecten - en werkt ook nauw samen met de KULeuven rond bio-remediring.

Nieuwe inzichtenOp basis van eigen research ontwikkelde BioOrg - als n van de eerste wereldwijd - een concept dat rekening houdt met een gebouw als een levende entiteit, een zgn. building microbiome. Dankzij onze gepa-tenteerde biotechnologie kunnen we een positieve, natuurlijke techniek toepassen om binnenomgevingen waar mensen verblijven zo gezond mogelijk te maken. Tectobiotics is een cocktail van geselecteerde goedaardige organismen, overal ter wereld in de natuur te vinden. Voor het samenstellen van deze cocktail aan organismen respecteren we een verhouding van 100 tegen 1. We proberen het leven in een gebouw positief te ben-vloeden, door goede micro-organismen - die

sanerend kunnen werken - in de binnenom-geving binnen te brengen. Het vernieuwen-de in ons concept is dat we geen bacterin doden of werken met biocides, en dat we werken vanuit een holistische benadering. In zorginstellingen is er dikwijls een oneven-wicht inzake aanwezigheid van micro-orga-nismen. Reukhinder in een woon- en zorg-centrum bijvoorbeeld is vaak microbieel van oorsprong, aldus Koen De Koster.

Droog als het kan, nat als het moet BioOrg vervangt het aanbrengen van che-micalin door toepassing van 2D verneve-len - in bv. sanitaire ruimtes en kleedkamers (via rugsproeisysteem) - of 3D vernevelen - in de andere ruimtes van het gebouw, dit door middel van Tectobiotics. Droog als het kan, nat als het moet. 2D vernevelen staat voor het semi-humide vernevelen wat re-sulteert in grotere druppels. Bij 3D verneve-len zweven de druppels als het ware, ze zijn dermate klein dat ze niet bevochtigen. Deze laatste mogelijkheid geeft goede resultaten indien bijvoorbeeld een hardnekkige urine-

techcare

19

geur voor reukhinder zorgt in een woon- en zorgcentrum. Regelmatig 2D vernevelen zal onder meer een positief effect hebben op kalkaanhechting, en voor gevolg hebben dat men op termijn minder frequent zal moeten reinigen. Het spreekt voor zich dat eventuele grove vervuiling eerst manueel of machinaal moet worden weggewerkt. Daarna kunnen de - onzichtbare - kleeflagen waarin partikels en vuilrestjes zich genesteld hebben - via onze vernevelingstechniek worden wegge-werkt en vervangen door goede micro-orga-nismen. De kleeflagen komen spontaan los van wanden, vloeren, tapijten etc, wat men het zogenaamde biomatische effect noemt, aldus de Koster.

Van functionele aanzet tot strategische keuzeIn de meeste gevallen werkt BioOrg via ap-plicators die in de cleaning- en maintenance business actief zijn. Het bedrijf levert zowel de apparaten waarmee verneveld wordt als de vernevelingsproducten zelf. In de meeste binnenomgevingen wordt gestart met het gecontroleerd aanbrengen van organismen in n ruimte - bv. sanitair en douches - om dan stapsgewijze de andere ruimtes in het gebouw onder handen te nemen, zodat het gebouw een bio-evenwicht bereikt. Een functionele aanzet in n of meerdere ruimtes kan leiden tot een strategische keu-ze voor het ganse gebouw. In zorgomge-

vingen focust BioOrg in eerste instantie op patintenkamers, liften, sanitaire ruimtes en HVAC-installaties.

Onderhoudsproblematiek objectiveren en sturenVoor een goede introductie en een goed begrip van de technologie werkt BioOrg ook upstream in het bouwproces, vooral naar ar-chitecten- en studiebureaus en bouwheren, zowel wat nieuwbouw als renovatieprojec-ten betreft. Indien de bouwheer van bij het ontwerp voor onze technologie opteert kan in het lastenboek worden opgenomen dat het binnenmilieu zal worden aangekleed volgens de principes van het bio-evenwicht. Indien hij dit wenst doen we vooraf een au-dit, een voorstudie van het gebouw. Op deze manier slagen we er ook in de onderhouds-problematiek te objectiveren en op termijn te sturen. We hebben een aantal indicatoren ontwikkeld die dit mogelijk maken. Meten is weten Een gebouw dat - voor de inge-bruikname - door toepassing van onze tech-nologie werd voorbehandeld, kan daarna door interne of externe onderhoudsmensen verder op de ingeslagen weg worden opge-volgd.

Groeipotentieel in de zorgsectorDe activiteiten van BioOrg situeren zich in de meest uiteenlopende omgevingen. In zor-gomgevingen wordt de technologie steeds

meer toegepast. Een brand in de spoedaf-deling van het Brusselse Sint-Jansziekenhuis gaf aanleiding tot felle rookontwikkeling, geurhinder en diverse microbiologische problemen. Koolstof is immers de ideale voe-dingsbodem voor schimmels. Na desinfectie op basis van waterstofperoxide werden er micro-organismen aangebracht. Ook het Sint-Jozefsziekenhuis in Malle deed recent een beroep op de expertise van BioOrg. Maar er zijn ook tal van projecten in andere om-gevingen. Zo werd voor chemiereus Bayer een sociaal gebouw gesaneerd. In de lucht-havens van Zaventem, Charleroi en Rijsel werden in samenwerking met cleaning fir-mas sanitaire ruimtes behandeld met Tecto-biotics. Een gebouw van de Stad Antwerpen dat vijf jaar leeg stond en aangetast was door allergeenvorming werd door BioOrg volledig gesaneerd. De recent in gebruik genomen Europese School in Etterbeek werd eveneens met Tectobiotics behandeld.

_______________________ www.bioorg.be

Koen De Koster, Managing Partner van BioOrg.

Intelligente parkeeroplossingen

Contacteer uw specialist in ziekenhuisparkings

www.scheidt-bachmann.comsales@scheidt-bachmann.be +32 479 82 56 07

techcare

21

energie besparen met het juiste warmwaterdistributiesysteem

Met de invoering van nieuwe energiewetgevingen en strategien om de huishoudelijke CO2-emissies te verlagen, wint het kiezen van het juiste warmwaterdistributiesysteem aan belang. In opdracht van Tyco Thermal Controls voerde de TU Dresden een energieonderzoek uit naar huishoudelijke opwekkings- en distributiesystemen van warm water. Door deze systemen in hun geheel te onderzoeken, kon een vergelijkende analyse worden gemaakt van een circulatiesysteem en een zelfregelend heat-tracing kabelsysteem. Ingenieurs en architecten kunnen zo de meest energie-efficinte oplossing voor een gebouw kiezen.

reP

or

tag

e

Knut Bittner, Product en Marketing Manager bij Pentair Thermal Management voorheen Tyco Thermal Controls: Architecten en bou-wingenieurs zoeken mogelijkheden om het energieverbruik te verlagen zodat gebou-wen voldoen aan steeds striktere internatio-nale en regionale wetgevingen. In Duitsland bv. vertegenwoordigt de warmwatervoorzie-ning ongeveer 12% van het huishoudelijke energieverbruik. Een efficinte regeling van de warmwatertemperatuur heeft dus een grote invloed op de totale energiebesparing.

De juiste oplossing vinden Om het energieverbruik van een warmwa-tersysteem te reduceren volstaat het niet de warmwatertemperatuur te verlagen. Er is een lange lijst met hygine- en gezondheidsver-eisten die evenwel de beschikbare opties be-perkt. Daarom moet het warmwatersysteem in zijn geheel bekeken worden: hoe kunnen de warmteverliezen, door het opwekken, op-slaan en distribueren van warm water, terug worden gebracht? Het kiezen van een ener-gie-efficintere ketel is een stap in de goede richting, maar de meeste verwarmingsener-gie gaat verloren in het distributiesysteem.

Alle leidingen moeten juist afgedicht zijn en voldoende gesoleerd om warmteverlie-zen te beperken. Extra energiebesparingen kunnen worden behaald door een warmwa-terdistributie- systeem te kiezen dat het to-tale primaire energieverbruik van het gehele systeem kan reduceren. Een traditionele op-lossing hiervoor is een circulatiesysteem. Op basis van het principe door- en terugstro-ming zorgt dit ervoor dat warm water langzaam door de leidingen circuleert, waardoor het meteen beschikbaar is als de kraan wordt opengedraaid. Eenmaal het begint af te koe-len, leidt de circulatiepomp het water van de verwarming in een gesloten circuit door de leiding en terug naar de ver-warming. Hier werd het circulatiesysteem s nachts, als de vraag naar warm water klein is, 8 uur uitgeschakeld.

Zelfregelende verwarmingskabelEen alternatief voor een circulatiesysteem is een zelfregelende verwarmingskabel. Deze wordt vlak onder de isolatie van de enke-le leiding aangelegd om warmteverliezen op effectievere wijze te compenseren en

het water niet te laten afkoelen tot onder de grens voor temperatuurbe-

houd van 55C. Deze zelfregelende tech-nologie zorgt ervoor dat de vermogensaf-gifte van de kabel wordt afgestemd op de leidingtemperaturen, en dat alleen warmte wordt geleverd waar en wanneer nodig. Het onderzochte systeem heeft n enkele leiding en werd aangebracht met een HWAT heat-tracing kabel van Raychem. Om het sys-teem exclusief voor behoud van de warm-watertemperatuur te reserveren, werd de vermogensafgifte van de heat-tracing kabel geregeld door een regeleenheid, die de tem-peratuur s nachts tot een economische 50C kon verlagen. De heat-tracing kabel werd tij-dens vooraf vastgestelde piekperioden volle-

HWAT, zelfregelende

verwarmingskabel

>>>

techcare

22

dig uitgeschakeld in verband met de regelmatige stroming van warm water door de leidingen.

Alles wel beschouwdEen accurate evaluatie van het primaire energieverbruik en dus van de energie-efficintie - van de 2 systemen vereist een holisti-sche benadering. Daarom werd het volledige warmwatersysteem onderzocht en de interactie tussen de onderdelen geanalyseerd, inclusief de bron van de warmteopwekking, het waterdistribu-tienetwerk en het gebruikersgedrag. De 3 onderdelen van deze systemen kunnen de efficintie van het volledige systeem ver-groten of verkleinen. De bevindingen zijn gebaseerd op een computersimulatie van een meergezinswoning met 12 identieke wooneenheden van 94,7 m, ieder met 6 verwarmde kamers. Het warmteopwekkingssysteem is n zeer belangrijke factor om de energie-efficintie van een recirculatiesysteem en een systeem met een enkele leiding met een HWAT heat-tracing kabel van Ray-chem te bepalen. Daarom werden beide technologien geanaly-seerd met gebruik van een warmtepomp, en in combinatie met een ketel met condensor. Het gebruikersgedrag speelt een grote rol in een efficint verbruik van het geleverde warme water, dus werd rekening gehouden met aftaptijden en watervolumes. Het globale aftapprofiel ging uit van de gemiddelde huishoudelijke vraag naar warm water: 100 liter water/dag.

Met een ketel met condensorOudere, klassieke ontwerpen worden steeds vaker vervangen door ketels met condensors. Deze gebruiken de energie van hete uitlaatgassen om het koude water voor het systeem voor te ver-warmen. Om hun energiebesparende potentieel volledig te be-nutten, moeten deze ketels gecombineerd worden met het meest efficinte warmwaterdistributiesysteem. Ook warmte-accumula-toren en warmwateropwekkers met opslag werden onderzocht, gebaseerd op bestaande modellen met een max. relatieve fout-waarde van 2%. Uit de resultaten bleek dat het totale primaire energieverbruik van een circulatiesysteem 4,9% hoger ligt dan dat van een heat-tracing kabel in combinatie met een ketel met condensor en warmteaccumulator. De vraag daalt als het systeem s nachts wordt uitgezet, waardoor de totale energiebalans onge-veer gelijk is aan die van de heat-tracing kabel. Door dit uitschake-len dalen de temperaturen in de leiding. Deze liggen nog binnen de voorgeschreven grenzen, maar kunnen de groei van bacterin bevorderen. Het uitschakelen van de circulatiepomp benvloedt het gebruikerscomfort en het milieu negatief, aangezien langer op warm water moet worden gewacht. Hierdoor is de heat-tra-cing kabel een aangewezen oplossing: de potentile besparingen blijken uit de resultaten van de ketel met condensor en warmwa-teropwekker met opslag. Een heat-tracing kabel blijkt 7% minder

jaar

lijks

e ve

rbru

iksf

acto

r ket

el

hysterese 2K hysterese 5K hysterese 2K hysterese 5K

warmteaccumulator warmteopwekker met opslag

HWAT circulatie circulatie 's nachts uitgeschakeld0,90

0,89

0,88

0,87

0,86

0,85

0,84

0,83

0,82

0,81

0,80

prim

air e

nerg

ieve

rbru

ik in

kW

h

hysterese 2K hysterese 5K hysterese 2K hysterese 5K

warmteaccumulator warmteopwekker met opslag

HWAT circulatie circulatie 's nachts uitgeschakeld45000

40000

35000

30000

25000

20000

15000

10000

5000

0

+4,9

%

0,0%

+2,6

%

-1,8

%

+7,5

%

+1,4

%

+4,4

%

+0,4

%

Primaire energiekosten voor het volledige systeem, ketel met condensor

Primaire energiekosten voor HWAT heat-tracing kabel, ketel met condensor

(bron: Tyco Thermal Controls)

HWAT-systeem

techcare

23

primaire energie te verbruiken en de meest efficinte oplossing in combinatie met dit specifieke type systeem voor warmwaterop-wekking.

Met een warmtepompWarmwaterpompen voor de opwekking van warm water zitten in de lift. Ze worden gezien als een ideale warmteopwekker voor verwar-mingscircuits met lage temperaturen, maar moeten harder werken om de vereiste 55-60C te behalen, waardoor een energie-ef-ficint waterdistributiesysteem nog belang-rijker wordt. Voor dit onderzoek is gekozen voor een warmtepompsysteem (66 kW) met een relatief kleine opslagtank (500 l). Deze bevindingen zijn gevalueerd op grond van de jaarlijkse prestatiefactor, die het volledige warmtepompsysteem evalueert en wordt

bepaald door de geleverde warmte-energie te vergelijken met de verbruikte elektrische energie. Normaal gesproken varieert deze waarde van 3 tot 4,5. De prestatiecofficint daarentegen, door de fabrikant opgegeven, loopt meestal uiteen van 3,0 tot 5.

Uit het onderzoek blijkt dat de waarde van de COP van de warmtepomp onder de statio-naire gegevens ligt, door het stroomverbruik van de pomp en het dynamische gedrag van het systeem. Vooral de korte schakelfases lei-den tot een lage gemiddelde COP-waarde. Dit wordt nog versterkt als de warmtepomp wordt gekoppeld aan een circulatiesysteem. De enkele leiding met een HWAT heat-tra-cing kabelsysteem van Raychem daaren-tegen, leverde hogere prestatiefactoren dankzij de lage retourtemperaturen bij de

warmtepomp. Het feit dat de heat-tracing kabel tot een lagere bedrijfsfrequentie en langere warmtepompcycli leidde, voerde deze waarden nog op. Een warmtepomp in combinatie met een circulatiesysteem ter compensatie van de warmteverliezen ver-eist +/- 40% meer primaire energie dan een warmtepomp gekoppeld aan een heat-tra-cing kabel. Hoewel het primaire energiever-bruik met 27% kan worden teruggebracht door het circulatiesysteem s nachts uit te schakelen, blijft het heat-tracing systeem de meest evidente oplossing. Het leidt tot grote besparingen en benvloedt de levensduur van de warmtepomp positief.

ConclusieUit deze resultaten blijkt dat een enkele leiding met een Raychem heat-tracing ka-bel een geschikte oplossing is om de ener-gie-efficintie van een warmwatersysteem te vergroten. Het intelligente ontwerp van de kabel zorgt ervoor dat niet meer dan de minimale hoeveelheid energie wordt ge-bruikt, om de leidingen op de vereiste tem-peratuur te houden. Het energiebesparende potentieel blijkt als het systeem met een speciale regelaar wordt gebruikt die de ke-teltemperatuur controleert en ervoor zorgt dat het systeem alleen wordt gebruikt voor temperatuurbehoud. Extra besparingen zijn mogelijk door perioden te bepalen waarop het systeem overdag tijdens piekuren kan worden uitgeschakeld en door de watertem-peratuur s nachts, als de vraag het kleinst is, te verlagen. Hoewel een circulatiesysteem een goede optie kan zijn in combinatie met een verwarming met warmteopslag, ben-vloeden o.m. gezondheidsrisicos de totale evaluatie negatief. Een zelfregelende he-at-tracing kabel blijkt tot grote energie- en kostenbesparingen te leiden, en biedt ook voordelen, zoals apparatuurbescherming, legionellabestrijding en directe beschikking over warm water.

_______________ www.thermal.pentair.com____________________ www.tu-dresden.de

techcare

24

az damiaan in oostende verwarmd en gekoeld uit de bodem

Twee bodemenergiesystemen in VlaanderenIn zandlagen, vooral aanwezig in de Kempen, Antwerpen en Limburg, wordt preferentieel een koude-warmteopslagsysteem (KWO) toegepast, waarbij - in de zomer - grondwa-ter wordt verpompt van een koude naar een warme bron. Kleilagen, die vooral in Oost- en West-Vlaanderen voorkomen, laten echter niet toe grondwater te verpompen. Een alter-natieve technologie voor deze ondergrond, zoals toegepast voor het Damiaanziekenhuis, is de Boorgat Energie Opslag (BEO). Hierbij wordt in een reeks of een veld van boorput-ten een dubbele polyethyleenlus geplaatst. De individuele lussen worden onderling verbonden en via een horizontaal leiding-net aangesloten op een centrale collector. In dit gesloten systeem circuleert een vloeistof waarmee energie kan worden opgeslagen of onttrokken aan de bodem. Een warmtepomp in de technische ruimte doet de rest.

Bodemopbouw in OostendeTer hoogte van het Damiaanziekenhuis wordt een naar lithologie, formatie en watervoerend of scheidend karakter - ge-varieerde bodemopbouw aangetroffen. De ondergrond is voornamelijk opgebouwd uit klei, zodat voor een BEO-systeem diende te worden geopteerd. Door de vergunningver-lenende overheid werden boringen tot een diepte van 150 m toegestaan.

Vermogens van het systeemHet BEO-systeem in Oostende heeft een modulerend koelvermogen van 50 tot 500

kW. Het levert 70% van de gevraagde ener-gie voor hoge-temperatuur-koeling via vrije koeling uit de bodem, met een maximum van 700 MWh (exclusief gelijktijdigheid) en levert deze energie aan een jaargemiddel-de SPF van 20. Door bijkomende koeling via de warmtepomp wordt tot 90% van het gevraagde koelvermogen door de bodem geleverd. Voor de verwarming levert het systeem, via de warmtepomp, een modu-lerend vermogen van 130 tot 650 kW. Het systeem zorgt voor 60% van de gevraagde energie voor lage-temperatuur-verwarming met een maximum van 1.500 MWh (exclusief gelijktijdigheid) en levert deze energie aan een minimale jaargemiddelde SPF van 3,5. Gedurende heel wat bedrijfsuren is er een gelijktijdige vraag naar koude en warmte. De warmtepomp wordt dan ingezet om deze gelijktijdigheid rechtstreeks in te vullen. Deze zorgt niet voor een volledige dekking van de warmte- en koudevraag. Pieklasten worden opgenomen door een verwarmingsketel en een koelmachine.

Geocentrale De bouwheer en het studiebureau wa-ren overtuigd van de nood aan specifieke knowhow met betrekking tot het bodeme-nergiesysteem. Het BEO-veld werd dan ook aanbesteed als afzonderlijk lot, waarin ook het warmtepompgedeelte werd opgeno-men, een zgn. volledige Geocentrale. Op deze wijze is de verantwoordelijkheid voor de goede werking van het bodemenergie-systeem eenduidig vastgelegd.De realisatie van de zgn. Geocentrale had

heel wat voeten in de aarde. Na het afgra-ven tot 1 m diepte en het heraanvullen van het terrein (3.000 m3) werden 104 verticale warmtewisselaars tot 150 m diepte geboord. De annulaire ruimte van het boorgat werd opgevuld met een thermisch verbeterde en weinig permeabele grout. Daarna werd het horizontaal verbindend leidingwerk ge-plaatst, waarbij de lussen per twee serie-pa-rallel werden verbonden. Het installeren van de collectoren in een betonnen collector-

B

oeck

x arc

hite

ctur

e &

engi

neer

ing

techcare

25

Samen met Terra energy realiseerde SmetGWT in het Oostendse Damiaanziekenhuis een bodemenergieproject dat de volledige nieuwbouwvleugel van dit ziekenhuis verwarmt in de winter n koelt in de zomer. het ziekenhuis realiseerde recent o.m. een nieuwbouw van 48.000 m en een renovatieproject van 6.000 m. Voor een energiezuinige en milieuvriendelijke verwarming en koeling van deze vloeroppervlaktes, werd, mede onder impuls van Studieburo De Klerck, gekozen voor een duurzame bodemenergie-installatie met grondgekoppelde warmtepomp en ondergrondse energieopslag.

reP

or

tag

e

put en het aansluiten van het horizontaal leidingwerk en de vertrek- en retourleiding naar de technische ruimte was de volgende stap, gevolgd door het aanbrengen van de inpandige transportleidingen in staal diame-ter 125 250 mm, en het plaatsen van een platenwarmtewisselaar 500 kW. Daarna werd de warmtepomp 500 kW met bijbehorende expansievaten en circulatoren genstalleerd. Afsluitende werkzaamheden waren het fa-briceren en monteren van de elektrische

kasten, met inbegrip van de regelmodules en programmatie voor volledige automati-satie van het systeem, het plaatsen van de nodige meetapparatuur voor monitoring, en de opstart en opvolging/bijsturing van het systeem.

historische bodemverontreinigingEen belangrijke uitdaging bij dit project was de historische bodemverontreiniging die in de eerste 24 meter van de ondergrond aanwezig is. Hierdoor konden geen norma-le spoelboringen worden gebruikt, vermits deze een verdere verspreiding van de ver-ontreiniging naar de diepere ondergrond mogelijk maken. Daarom werd met een an-dere boortechniek eerst een tijdelijke stalen buis geplaatst tot op een diepte waar de verontreiniging ophoudt, waarna vanaf dit punt zonder risico de spoelboortechniek kon worden toegepast. De historische veront-reiniging had ook gevolgen voor de aanleg van het horizontale leidingnet onder het maaiveld. De na het afgraven vrijgekomen verontreinigde grond moest tijdelijk worden

gestockeerd, gescheiden en geanalyseerd. De analyseresultaten bepaalden of de grond kon worden herbruikt of gereinigd moest worden.

Tal van bodemenergieprojecten in zorgsectorDe zorgsector leent zich goed voor de in-passing van bodemenergie. Smet-GWT reali-seerde reeds tal van bodemenergieprojecten in de zorgsector, zowel KWO als BEO, zowel in ziekenhuizen als in woon- en zorgcentra. In deze projecten is Terra Energy vaak be-trokken als ontwerpend studiebureau. An-dere voorbeelden van dergelijke installaties zijn o.a. Klina Brasschaat, OPZ Geel, RVT Ten Hove Mol, St-Elisabeth Herentals, OCMW zie-kenhuis Turnhout, Sint-Trudo Sint-Truiden, De Vliedberg Brugge, OCMW rusthuis Be-veren, Sint-Fransciscus Heusden-Zolder, AZ Sint-Vincentius Antwerpen, UZ Gent, AZ Ma-ria Middelares Gent en Brugge De Potterie.

____________________www.smetboring.be ___________________ www.terra-energy.be

Wie doet wat?Sinds begin jaren 90 is Smet GWT nv een toonaangevende marktspeler op het ge-bied van de realisatie van geothermische energiesystemen in Vlaanderen. De De-sign-Build benadering van projecten geeft de klant de zekerheid dat de gevraagde vermogens worden geleverd, met resul-taatsgarantie en dat er slechts n aan-spreekpunt met duidelijke verantwoor-delijkheid is. Tijdens de realisatie van de projecten houdt Smet G.W.T. alles in n hand, met volledige uitvoering door eigen personeel. Een 24/24 uur service verzekert de nazorg. Terra Energy nv, een bedrijf, ontstaan als spin-off van VITO in 2009, evo-lueerde snel tot specialist in het aanbieden van optimale oplossingen aangaande alle types van bodemenergie voor thermische doeleinden. Terra telt meer dan 100 refe-rentieprojecten in ziekenhuizen, woon- en zorgcentra, kantoren, scholen en industrie.

B

oeck

x arc

hite

ctur

e &

engi

neer

ing

techcare

26

Koelplafondunits: comfort in al zijn facetten

Halton is een Finse fabrikant van oorspron-kelijk kleinere, en later ook grotere ventila-tieroosters. Onze producten werden steeds op een dusdanige manier ontwikkeld dat ze makkelijk konden worden opengemaakt en gereinigd. Het indoor productsegment richt-te zich oorspronkelijk vooral op de kanto-renmarkt maar inmiddels is onze doelgroep sterk uitgebreid. Naast het segment venti-latie- en afvoerroosters is er tevens verdrin-gingsventilatie, vooral gericht op het ventile-ren van hoge ruimtes. Idem wat ons aanbod labo-ventilatie betreft. Ook hier wordt het as-pect comfort zeer breed genterpreteerd: de trekkasten moeten 100 procent operationeel zijn, ook de nodige regelkleppen, roosters en sturingen moeten perfect afgesteld zijn. Wat koelplafondunits betreft, mag Halton tot de pioniers worden gerekend. In dit markt-segment waren we oorspronkelijk vooral in de kantorenmarkt actief. Nu zijn ook zieken-huizen en wzc een voorname afzetmarkt. Vraaggestuurd werken is tegenwoordig een evidentie mede door de EPB-regeling op-gelegd maar de basis van dit concept zit sowieso in al onze producten ingebakken - denk bv. aan het uitwisselen van frontplaten, aldus Michielsen.

Koelplafondunit met ingewerkte luidsprekers en detectorenEen koelplafondunit heeft meerdere ba-sisfuncties. Een eerste is uiteraard het bin-nenbrengen van verse lucht in lokalen. Een tweede functie kan indien gewenst - koe-ling zijn. Een derde zeker in de zorgsector - is verwarmen. Een bijkomende functie kan bv. de moduleerbaarheid, bv. het regelen van de hoeveelheid koeling, zijn. Afhankelijk van de plaats waar men de koelplafondunit in-stalleert, kan intern (nog) een extra luchtklep worden voorzien, zodat men op basis van CO2-meting meer lucht kan binnenbrengen, ook een regeling en gentegreerde verlich-ting zijn mogelijk. In kantoren wordt lucht vaak gefilterd, terwijl men in ziekenhuizen gebruik maakt van mat glas, dimbare syste-men en daglichtsensoren. Er zijn zelfs koel-plafondunits waarin luidsprekers en detecto-ren zijn ingewerkt. Met de Halton HIT Design heeft Halton een selectiesoftwaretool die bouwheren en studiebureaus toelaat simula-ties van eender welke ruimte te maken aan de hand van ingegeven parameters. Deze simulatie geeft de mogelijkheden maar ook de limieten lawaaihinder, tocht - van het vooropgestelde systeem aan. Michielsen:

In lastenboeken wil men vaak het beste van twee werelden. Wie wil verwarmen en koelen met hetzelfde systeem, moet sowie-so een compromis sluiten. In principe is de combinatie van vloerverwarming en ver-dringingsventilatie voor de koeling de beste, maar ook de duurste oplossing.

Maak bij de start een duidelijke systeemkeuze Koelplafondunits zijn inmiddels een ver-trouwd gegeven in zorginstellingen. Belang-rijk is dat bij de aanvankelijke implementatie een duidelijke systeemkeuze wordt gemaakt. Ofwel vertrekt men van een zeer flexibel systeem zodat later gemakkelijk wijzigingen kunnen worden aangebracht. Maar flexibi-liteit kost uiteraard geld. Men kan ook voor een semi- of weinig flexibel systeem kiezen. In de meeste gevallen wordt gekozen voor een tussenoplossing met manuele kleppen. In wzc bv zijn ventilatie en verwarming een noodzaak, met eventueel mogelijkheid tot koelen of freecoolen. In kritische loka-len denk bv aan fysiotherapie is koeling uiteraard een must. In de praktijk wordt er vaak voor hybride oplossingen geopteerd. Bij renovatieprojecten komen vaak dezelfde problemen terug: er is te weinig plaats om luchtkanalen te steken, de plafonds zijn on-voldoende hoog, er is onvoldoende plaats om schachten te maken, of de betonstruc-tuur van het gebouw laat niet toe dat er gaten gemaakt worden. Ook onvoldoende

techcare

27

Koelplafondunits zijn niet langer statische elementen maar dynamische gebruiksinstrumenten met verschillende niveaus van regeling en sturing. flexibiliteit is een sleutelbegrip. halton heeft steeds het optimaal comfort voor de eindgebruiker voorop gesteld. Comfort is voor ons drieledig: er is het directe gebruikscomfort, het gebruikerscomfort op langere termijn wat o.m. vlotte toegankelijkheid van de roosters inhoudt, en het vlot inregelen van het systeem, aldus Gatan Michielsen, Application Specialist bij halton nv.

reP

or

tag

e

isolatie en zonnewering kunnen voor pro-blemen zorgen. Renoveren is investeren in comfort en moet dan ook grondig gebeuren, wil men koeltechnisch een optimaal resul-taat bekomen, aldus Michielsen.

Moduleerbaarheid in functie van het gebruikDe reinigbaarheid van koelplafondunits is een voornaam item, vooral in kritische ruim-tes. Afdelingen intensieve zorgen worden nu vaak uitgerust met uitneembare batterijen en koper-koper batterijen die bacteriewe-rend zijn. Er zijn nu ook roosters met gente-greerde HEPA-filters op de markt met dezelf-de eigenschap. In een ziekenhuisomgeving dient het onderhoud van deze uitrusting om de 6 maanden, soms zelfs om de 3 maanden - en in sommige afdelingen na elke patint - te gebeuren. Momenteel is vooral het ener-getische aspect de moduleerbaarheid in functie van het gebruik - van koelplafondun-its ht onderzoeksitem. Michielsen: Halton probeert het marktaanbod zoveel mogelijk te verfijnen en te differentiren in functie van wat de markt vraagt. De evolutie in de richting van systemen met gentegreerde regelingen en sturingen is onmiskenbaar: de hoeveelheden verse lucht en water wor-den opgesplitst in functie van de specifieke deelbehoeften, ook regeltechnisch, zodat we elke klant een optimale oplossing op maat kunnen bieden.

Nieuwe testruimte/showroomOm aan de vraag naar opleiding of instruc-ties om het systeem optimaal te benutten te-gemoet te komen organiseert Halton semi-naries in haar nieuwe testruimte/showroom waar installatiebedrijven, studiebureaus en eindklanten zich kunnen vertrouwd maken met het volledige elektronische gebeuren,

de variabele debietregeling Bij de inge-bruikname van nieuwe gebouwen organise-ren we meestal op vraag van de bouwheer een rondgang met het technisch onder-houdspersoneel, en kan uitgebreid op vra-gen ingegaan worden. Een en ander hangt ook samen met de complexiteit van het ge-installeerde systeem.

Satellietgebouw Inmiddels heeft Halton in ons land enkele opmerkelijke projecten gerealiseerd, in de zorgsector en daarbuiten. Toen Brussels Air-port besloot de belangrijkste administratieve diensten in zijn satellietgebouw in Zaventem aanvankelijk gebruikt als terminal - onder te brengen was een ingrijpende renovatie onvermijdelijk. Een cirkelvormige passagier-sterminal ombouwen tot een open-office kantoor is een niet geringe uitdaging. In een dergelijke kantooromgeving heeft er altijd wel iemand last van de zon. Het betreft ook een open ruimte met hoge plafonds. Door het open karakter van de kantoren was er kans op tochtvorming, wat een diffuse ma-nier van ventileren noodzakelijk maakte. Er werden ruim 250 Halton koelplafondunits met gentegreerde verlichting genstalleerd.

De lucht dwarrelt, verdeeld over de totale oppervlakte, gelijkmatig naar beneden. Stu-diebureau Technum in Hasselt deed de nodi-ge berekeningen.

Sint-elisabeth Ziekenhuis In ziekenhuizen staat het comfort van de patint voorop. In de zomer worden de pati-entenkamers lichtjes gekoeld, opdat het ge-nezingsproces vlot zou verlopen. De tijd dat de patinten ziek werden van de hoge tem-peraturen in de kamer, ligt inmiddels achter ons. Vermits ook hyginelucht moet binnen-gebracht worden is een koelplafondunit een ideaal middel, aangezien deze beide functies combineert. Het ziekenhuis Sint-Elisabeth in Herentals opteerde voor de Halton koel-plafondunits met gentegreerde verlichting. Doordat de koelplafondunits boven de bed-den van de patinten genstalleerd werden, werd meteen ook de verlichting juist ge-plaatst. Tochtvorming in de leefzone wordt vermeden, om een nefaste invloed op het goed gevoel van de patint te vermijden. Het studiebureau SDKE uit Brugge stond in voor de nodige berekeningen.

_______________________ www.halton.be

Gatan Michielsen

techcare

28

reP

or

tag

e

hogedruklaminaat werkt elke zorgomgeving af

Print HPL is een duurzaam plaatmateriaal, samengesteld uit meerdere lagen die onder hoge druk worden samengeperst en voor-zien van een decor. Hiermee kunnen zowel maatmeubilair, wanden, vloeren, deuren als gevels worden aangekleed in functie van de specifieke behoeften. Het ruime Print HPL aanbod zorgt ervoor dat een ontwerper elke opdracht doelgericht kan invullen. De afwer-kingsplaat is standaard verkrijgbaar in ruim 800 kleuren en decors. In samenwerking met gerenommeerde designers heeft Abet Laminati ook collecties met zeefdrukdecors gerealiseerd. Ook digitale prints van het in-terieur of van het gevelbeeld behoren tot de mogelijkheden, net als speciale effecten met translucide hogedruklaminaat, in com-binatie met achterliggend kunstlicht. In de massa gekleurd massieflaminaat garandeert een bacterinvrije en stootvaste oplossing, bijvoorbeeld als wandafwerking. Het gamma van Abet Laminati omvat ook een oplossing op basis van gerecycleerd laminaat.

LAMIShIeLD antibacterieel laminaatMet LAMISHIELD lanceert Abet Laminati een nieuwe antibacteriologische HPL laminaatty-pologie, o.m. geschikt voor toepassingen in de zorgsector. Het oppervlak van meubels

denk aan tafels en werkbladen -, wanden en deuren in onder meer ziekenhuizen, rust-huizen, laboratoria en sanitaire ruimtes, biedt een efficinte bescherming tegen bacterin en schimmels. De antibacterile bescher-ming, die volledig in de decoratieve laag is verwerkt, verkleint de kans op bacterile besmetting van een oppervlak. Samen met een goede hygine en reiniging vermindert LAMISHIELD het risico op kruisbesmetting. Laboratoriumtests volgens ISO 22196:2011 tonen aan dat BioCote - zie verder - het bac-teriegehalte met 99,9% vermindert.De nieuwe, antibacteriologische HPL lami-naattypologie van Abet Laminati wordt ook onderworpen aan een standaard kwaliteits-bewakingsplan dat het prestatieniveau van de antibacterile eigenschappen waarborgt. Vrijwel alle kleuren en decors van de PRINT HPL collectie kunnen worden geproduceerd in de typologie LAMISHIELD. De ontwerper heeft geen enkele esthetische beperking in-dien hij kiest voor deze antibacteriologische HPL technologie.

BioCote technologieAls aanbieder van beproefde antimicrobi-ele technologie voor bedrijven wereldwijd is BioCote de kennispartner waarmee

Abet Laminati in zee gaat. BioCote tech-nologie maakt gebruik van de natuurlijke eigenschappen van zilver voor een conti-nue gentegreerde antibacterile werking op het LAMISHIELD-oppervlak tijdens de levensduur van het product, en heeft geen invloed op de normale prestaties of het ui-terlijk van HPL. De technologie voldoet aan de verplichte biocideverordening, is door de EFSA geregistreerd als product bestemd om met levensmiddelen in aanraking te komen, en goedgekeurd door de FDA. Bij BioCote interageren zilverionen actief met bacteri-le eiwitten, waarbij hun cellen beschadigd raken, hun DNA-replicatie wordt verhinderd en de vorming van reactive oxygen species wordt gestimuleerd. Deze laatste remmen de groei van microben, waaronder bacterin, schimmels en zwammen.

Met zijn hoogwaardig decoratief hogedruklaminaat Print hPL heeft Abet Laminati een veelzijdig en duurzaam plaatmateriaal in huis waarmee ziekenhuizen en wzc zowel aan de binnen- als de buitenzijde kunnen worden aangekleed. Met LAMIShIeLD lanceert de Italiaanse fabrikant nu ook een nieuwe antibacteriologische hPL laminaattypologie.

De Brabbel in Antwerpen

WZC de Zeven Torentjes in Brugge

techcare

29

Dubbel getest op onderhoudsvriendelijkheid en resistentieRecent realiseerde Abet Laminati enkele opmerkelijke projecten in de zorgsector. In het kader van het renovatie- en vernieuw-bouwproject van het Brugse AZ St-Jan op-teerde de ziekenhuisdirectie voor maximale onderhoudvriendelijkheid omwille van de essentile rol van deze parameter in de to-tale kostprijs over de ganse levenscyclus van het product. Amlie Huybrechts, intern inte-rieurarchitecte: Alle in aanmerking komende materialen worden hier voor hun definitieve

selectie grondig getest op onderhoudsvrien-delijkheid en resistentie tegen alle producten die op een afdeling gebruikt worden. Ook al beschikt Abet Laminati zelf over de nodige attesten vereist voor de ziekenhuissector, toch voert AZ St-Jan extra proeven uit, spe-cifiek in verband met reacties op producten van medische of chemische aard, gebruikt in bepaalde werkomgevingen.

Klimopmotief brengt natuur in kamersAls lambrisering werd de in de massa ge-kleurde Stratificato Full Color Ice White HPL volkunststofplaat toegepast. Door de plaat-ser zijn verticale groeven ingefreesd, zodat het lijkt alsof er een traditionele, planken lambrisering staat. Deze oplossing voldoet aan de strenge hyginevoorschriften in zie-

kenhuizen en die mocht met de bewerking niet in het gedrang komen. Groefbreedte en -diepte werden voorafgaand onderzocht door AZ St-Jan. Stratificato Full Color is ge-ventileerd geplaatst, met een achterliggende spouw van 3 5 mm. Door de keuze voor de zeefdruk collectie Serigrafia 2008 - met klimopmotief en met oppervlaktestructuur Longline brengt men de natuur in de dag-behandelingskamers Oncologie. De wanden van de sanitaire cellen werden hiermee be-kleed. Het lijkt alsof men tegen een blader-dek van een boom aankijkt, wat rustgevend werkt. De witte kleur Print HPL 410 geldt

als rode draad doorheen dit ziekenhuis en wordt o.m. toegepast voor de kastfronten in patintenkamers en de bedachterwand pa-nelen met gentegreerde technieken.

De Zeven TorentjesBij het vernieuwbouwproject van het wzc de Zeven Torentjes in Brugge werd in eerste instantie gedacht aan een houten gevelbe-kledi