21.04.23 1

TEHLİKELİ ATIKLARIN KONTROLÜ

YÖNETMELİĞİ

Fatih İLHAN

İçindekiler• Yasal Mevzuatın Gelişimi,• Amaç ve Kapsam,• Atıkların Tanımlanması ve Listesi,• Görev Yetki ve Sorumluluklar,• Atık Yönetimi

– Atıkların Taşınması,– Atıkların Geri Kazanımı ve Bertarafı,– Atıkların Ara Depolanması,– Atıkların Sınırötesi Taşınımı,– Lisanslı Bertaraf Tesisleri,

Yasal Mevzuatın GelişimiRCRA1976

HSWA (Hazardous and Solid Waste Amendments)1984

51 FR 40572 (Solvent ve Dioksin + LDR+ TCLP ve diğer testler)1986

53 FR 31138 (First Third Wastes- En riskli atıkların belirlenmesi)1988

54 FR 26594 (Second Third Wastes-2.derece riskli atıkların belir.)1989

TCLP kesinleştirildi.1990

55 FR 22520 (Third Third wastes ve RCRA tehlikeli atık listesi)1990

57 FR 37194 (Phase I Rule-ilk set için arıtma standartları)1992

59 FR 47982 (Phase II Rule-ikinci set için arıtma stand.+ UTS)1994

61 FR 15565 (Phase III Rule-üçüncü set için arıtma stand.+ UTS sonuçlandırıldı)

1996

Yasal Mevzuatın Gelişimi75/442/EEC Waste Framework Directive1975Çevre Koruma Yasası (75. madde: kontrollü atık)1990

91/156/EEC (Waste framework Directive için ilaveler)1991

91/689/EC (Hazardous Waste Directive)1991

94/3/EC (Konsey Kararı:EWC ilk kez oluşturuldu.645 atık)1993

94/904/EC (Konsey Kararı: HWL Tehlikeli atık listesi:236/645)1994

99/31/EC (Landfill Directive)1999

2000/532/EC (Kom. Kararı: EWC ve HWL’nin ilk reviz. 290/687)2000

2003/33/EC (Konsey Kararı: Depolama kriterleri, sınır değerler,testler, Landfill Directive’i destekliyor.)

2002

EWC 2002 (2000/532/EWC) (404 / 849)2002

Yasal Mevzuatın Gelişimi2872 Çevre Kanunu1983

20814 Katı Atıkların Kontrolü Yönetmeliği1991

22099 (KAKY’de son değişiklik)1994

22387 (Tehlikeli Atıkların Kontrolü Yönetmeliği)1995

22858 (TAKY Değişiklik, sonraki değ. 97;23020, 99;23827, 01;24458)1996

25755 (TAKY Son Hali)2005

Çevre Kanunu (Madde 8:TA üreticileri, Madde 13:Teh.kimyas., TA ithali, TA yönetimi-yönetmelik ref. Madde 14: Cezalar)2006

21634 (Tehlikeli Kimyasalların Kontrolü Yönetmeliği)1993

Basel Sözleşmesi(TehAt Sınırlarötesi Taşınım ve Bertrf. Kontrolü)1994

Mevcut Yasal Durum• Kanunlar

– 2872 Sayılı Çevre Kanunu (11/08/1983 - 18132 R.G.)– 5491 Sayılı Çevre Kanununda Değişiklik Yapan Kanun ( 13/05/2006- 26167 R.G.)

• Yönetmelikler – Tıbbi Atıkların Kontrolü Yönetmeliği ( 20.05.1993 - 21586 R.G.)– Tehlikeli Atıkların Kontrolü Yönetmeliği ( 14.03.2005 - 25755 R.G.)– Atık Yağların Kontrolü Yönetmeliği ( 21.01.2004 – 25353 R.G.)– Atık Pil ve Akümülatörlerin Kontrolü Yönetmeliği ( 31.08.2004 – 25569 R.G.)

• Genelgeler– Tehlikeli Atıklar (2001/9)– Tehlikeli Atıklar (2002/7)– Tehlikeli Atıklar (2002/8) – Tehlikeli Atıklar (2004/9) – Tehlikeli Atık Taşınımı (2005/11)

•  Tebliğler – Atıkların Ek Yakıt Olarak Kullanılmasında Uyulacak Genel Kurallar (22 Haziran 2005

tarih ve 25853 sayılı RG.)– “Çevrenin Korunması Yönünden Kontrol Altında Tutulan Yakıt ve Atıklara İlişkin” Dış

Ticarette Standardizasyon Tebliği –2006/3

•  Uluslar arası Sözleşmeler– Tehlikeli Atıkların Sınırlarötesi Taşınmasının ve Bertaraf Edilmesinin Kontrolüne

İlişkin Basel Sözleşmesi (1994)21.04.23 6

Türkiye’de Katı Atık Mevzuatı

21.04.23 7

TEHLİKELİ ATIKLARIN KONTROLÜ YÖNETMELİĞİNİNAB DİREKTİFLERİ İLE UYUMU

AB Direktifi Direktifin İlgili Bölümü Karşılık Gelen Yönetmelik

75/442/EEC Çerçeve Atık Direktifi

Genel Hükümler(Madde 7, 9, 10, 12, 13, 14, 15, 16 ve Ek I & II)

TAKY

2000/532/ECAvrupa Atık Kataloğu

Yıldız ile işaretli olan atıklar ve kullanım kısmı

TAKY Ek 6, 7

91/689/ECTehlikeli Atık Direktifi

Tüm Hükümleri TAKY

99/31/ECDüzenli Depolama Direktifi

Tehlikeli atıkların düzenli depolanmasına ilişkin teknik şartlar (atık kabul, altyapı vb)

TAKY Bölüm 7EK 11

2000/76/ECYakma Direktifi

Tehlikeli atıkların yakılmasına ilişkin teknik şartlar (Emisyon Limit Değerleri)

TAKY Madde 20, 21Ek 16, 17

93/259/ECAtıkların Taşınımına İlişkin Direktif

Sınır ötesi taşınıma ilişkin hükümler (transit, ithalat, ihracat)

TAKY Bölüm 8Ek 9, 10

TEHLİKELİ ATIKLARIN KONTROLÜ YÖNETMELİĞİ

Amaç:Tehlikeli atıkların üretiminden nihai bertaraf edilmesine kadar çevreyle uyumlu yönetiminin sağlanması

Kapsam:• Tehlikeli atıkların toplanması, • Tesis içinde geçici depolanması, • Ara depolanması, • Taşınması, • Geri kazanılması, • Nihai bertarafı,• İthalat ve ihracatına ilişkin yasak sınırlama ve

yükümlülükler, • Alınacak önlemler ve yapılacak denetimler, • Tabi olunacak hukuki teknik sorumluluklar

ATIĞIN TANIMLANMASI

Yeni Yönetmelik Avrupa Birliği Direktifleri de dikkate alınarak hazırlanmıştır.

Avrupa Atık Kataloğunda yer alan tehlikeli

atıklar (A), muhtemelen tehlikeli atık olabilecek atıklar(M) yönetmeliğin tehlikeli atık listesini oluşturmaktadır.

(A) :Kesin tehlikeli olan atıklar (M): Muhtemelen tehlikeli atık olabilecek

atıklar

1. Madenlerin aranması, çıkarılması, işletilmesi, fiziki ve kimyasal işleme tabi tutulması sırasında ortaya çıkan atıklar,

2. Tarım, bahçıvanlık, deniz ürünleri üretimi, ormancılık, avcılık ve balıkçılık, gıda hazırlama ve işleme sonucu ortaya çıkan atıklar,

3. Ahşap işleme, sunta ve mobilya üretimi, selüloz, kağıt ve karton üretiminden kaynaklanan atıklar,

4. Deri kürk ve tekstil endüstrisi atıkları,5. Petrol arıtma, doğal gaz saflaştırma ve kömürün pirolitik işlenmesinden kaynaklanan atıklar, 6. İnorganik (organik olmayan) kimyasal işlemlerden kaynaklanan atıklar,7. Organik kimyasal işlemlerden kaynaklanan atıklar, 8. Astarların (boyalar, vernikler ve vitrifiye emayeler) yapışkanlar, yalıtıcılar ve baskı

mürekkeplerinin üretim, formülasyon tedarik ve kullanımından (İFTK) kaynaklanan atıklar, 9. Fotoğraf endüstrisinin atıkları,10. Isıl işlemlerin atıkları, 11. Metal ve diğer materyallerin kimyasal yüzey işlemi ve kaplanması ve demir madeni dışındaki

hidro-metalürjinin yol açtığı atıklar,12. Metallerin ve plastiklerin biçimlenmesi ve fiziki ve mekanik yüzey işlenmesi atıkları,13. Yağ ve sıvı yakıt atıkları (yenebilir yağlar, 05 ve 12 hariç),14. Organik çözücüler, soğutucu ve itici gazların atıkları,15. Aksi belirtilmemiş ise ambalaj maddeleri, absorbanslar, silme bezleri, filtre malzemesi ve

koruyucu giysi atıkları,Listede belirtilmeyen atıklar,16. İnşaat ve yıkım atıkları (kirlenmiş alanlardan çıkartılan hafriyat dahil),17. İnsan ve hayvan sağlığına ve/veya bu konulardaki araştırmalara ilişkin atıklar (doğrudan sağlığa

ilişkin olmayan mutfak ve restoran atıkları hariç),18. Atık bertaraf tesislerinin atıkları, saha dışı atık su arıtma tesislerinin ve insan tüketimi için ve

endüstriyel kullanım için kullanılan su hazırlama tesislerinin atıkları,19. Belediye atıkları (evsel atıklar ve benzer ticari, endüstriyel ve kurumsal atıklar) ayrı toplanmış

kısımlar dahil.

ATIK LİSTESİ242’ i (M) işaretli 503 tehlikeli atık

Atık kodu 20 bölümden oluşur• Bölüm 1 - 12, 17 - 19 kaynağa dayanır (endüstriyel

işyeri branşı)• Bölüm 6 - 7 işleme dayalı• Bölüm 13 - 15 madde ve malzemeye dayalı• Bölüm 20 Evsel atıklar• Bölüm 16 Listede başka türlü

tanımlanmayan atıklar

Atık listesi yaklaşık olarak 242 adet “Muhtemelen tehlikeli atık kodu“ içerir.

• Ek 6 : H3 ile H8 arasındaki tehlike özellikleriyle H10 ve H11’dekilerin eşik konsantrasyonlarının aşılması durumunda atığın zararlı olarak sınıflandırılmasını gerektirecek zararlı maddeler için sınır değerleri içerir.

TEHLİKELİ ATIK LİSTESİ EK-7

20 ana başlık Atığı tanımlamak için; 1. adım:

(01)den (12)ye yada (17)den (20)ye kadar olan bölümlerde uygun bir atık kodu bulunması

2. adım: 1. adımda bulunamazsa (13), (14) ve (15)ana

başlıkları altında verilen bölümlerin incelenmesi 3. adım:

1. ve 2. adımda bulunamazsa (16) ana başlığı altında verilen bölüm uyarınca tanımlama

4. adım (16) ana başlığı altında verilen bölümde de

bulunamıyor ise (…..99) kodu (başka türlü tanımlanamayan atıklar), ilk adımda tanımlanan liste bölümündeki aktiviteye uygun olarak kullanılmalıdır.

Ek 5 TEHLİKELİ KABUL EDİLEN ATIKLARIN ÖZELLİKLERİ• H1 'Patlayıcı`:

• H2 'Oksitleyici`: • H3-A 'Yüksek oranda Tutuşabilenler `:• H3-B 'Tutuşabilen`: • H4 'Tahriş edici`: • H5 'Zararlı`:• H6 ‘Toksik’: • H7 ‘Kanserojen’: • H8 ‘Korozif’:• H9 ‘Enfeksiyon yapıcı’: • H10 ‘Teratojenik’: • H11 ‘Mutajenik’: • H12 Havayla, suyla veya bir asitle temas etmesi ile zehirli veya çok

zehirli gazları serbest bırakan madde veya preparatlar.• H13 Yukarıda listelenen karakterlerden herhangi birine sahip olan

atıkların bertarafı esnasında ortaya çıkan madde ve preparatlar.• H14 ‘Ekotoksik’:

• NOT: Tehlikeli özelliklere ilişkin etiketlemede kullanılacak işaretler için “Tehlikeli Kimyasallar Yönetmeliği” EK 4 kullanılacaktır.

Eşik Konsantrasyonlar

• Eşik Konsantrasyonlar• Ek 6’da, H3-A (birinci paragraf) ve H3,

H4 – H8, H10 ve H11 tehlike özellikleri için eşik değerler belirlenmiştir.

• Ek 6’da yer almayan tehlike özelliklerine (H1, H2, H9, H12, H13 ve H14) ait eşik konsantrasyonlar risk ibarelerine göre geliştirilmiştir. Bu tehlikelerin bazılarının eşik değerleri hesaplanabilmekte, bazıları ise fiziksel özelliklerin test edilmesini gerektirmektedir.

Eşik Konsantrasyonlar ve Muhtemel Kayıtlar• EK 7 Atık Listesinde;

– (M) işaretli muhtemelen tehlikeli olan atıkların tehlikeli olup olmadığına nasıl karar verilir?

Uygun atık kodunu bul ,(M) ile işaretli ise:• Yeterli bilimsel bilginin mevcut olup

olmadığını kontrol et (tehlikeli madde sınıflandırılması, üretim işlemi, MSDS ve ASL formları…)

Sonuç vermiyorsa:• Mevcut analitikleri kontrol et ( kimyasal

analiz)En kötü durumda:• Bütün analitikleri

TEHLİKELİ ATIKLARIN KONTROLÜ YÖNETMELİĞİ

GÖREV YETKİ VE SORUMLULUKLAR

• Bakanlılığın Görev ve Yetkileri• Mülkü Amirlerce Alınacak Tedbirler• Mahalli İdarelerce Alınacak Tedbirler• Atık Üreticisinin Yükümlülükleri• Bertaraf Edenin Yükümlülükleri(Atık Beyan Formu - Atık Yönetim Planı)

BAKANLIĞIN GÖREVLERİ

2872 sayılı Çevre Kanunu gereğince; Program ve politika saptamak Bölgesel boyutta atık yönetim planı

oluşturmak Geri Kazanım/Bertaraf tesislerinin

yer seçimini onaylamak, lisans vermek, denetlemek

ÜRETİCİNİN SORUMLULUKLARI Atık üretimini en az düzeye indirecek tedbirleri almak, Üretilen atık tür ve miktarına ilişkin atık beyan formunu

her yıl doldurarak Bakanlığa göndermek, Atıkların tesis içinde yönetmelikte öngörülen kriterlere

uygun geçici depolarda bekletilmesi için Valilikten izin almak,

Atıkların insan sağlığı ve çevreye yönelik zararlı etkisini, bu Yönetmelik hükümlerine uygun olarak en aza düşürecek şekilde atık yönetimini sağlamakla, üç yıllık atık yönetim planını bu Yönetmeliğin yürürlüğe giriş tarihinden itibaren altı ay içinde hazırlayarak valilikten onay almakla,

Atıklarını bu yönetmelikteki esaslara uygun olarak kendi imkanları ile veya kurulmuş lisanslı atık bertaraf tesislerinde gerekli harcamaları karşılayarak bertaraf etmek, ve bertaraf işleminin tamamlandığını yetkililere bildirmekle,

sorumludur.

BERTARAF EDENİN YÜKÜMLÜLÜKLERİ

Bertaraf tesislerini bu Yönetmelikle belirlenen standartlara uygun olarak teşkil etmekle ve proje halinde iken ön lisans almak,

İşletme planını her yıl Bakanlığa sunmak, Acil önlemlerle ilgili eğitimli personel bulundurmak ve

acil durum söz konusu olduğu zaman Bakanlığa bilgi vermek,

Atığın tesise girişinde bertaraf işleminden önce atığın fiziksel ve kimyasal analizini yapmakla, atığın taşıma formunda belirtilen atık tanımına uygunluğunu tespit etmek,

Kabul ettiği atığın taşıma formunu imzalamak ve 30 gün içinde üreticiye göndermek,

Taşıma formu olmaksızın atık kabul etmesi halinde Bakanlığa bilgi vermek,

Faaliyetleri hakkında atığın tesise kabul tarihi, atığın kaynağı, miktarı, taşınım türü ve bertaraf/geri kazanım yöntemi gibi bilgileri içeren raporlarını Valiliğe göndermek ve 5 yıl boyunca saklamakla,

Yükümlüdür.

ATIK BEYAN FORMU

ATIK ÜRETİCİSİ,• Ek-8 de yer alan Atık Beyan Formunu her

yıl ocak ayında bir önceki yıla ait bilgileri doldurarak, iki ay içerisinde Valiliğe gönderir.

• Ek-7 de yer alan atık tanımlama kodunu kullanır.

• Bir yıl boyunca bir nüshasını saklar.

İL MÜDÜRLÜĞÜ , Atık beyan formunu değerlendirerek, İlde

oluşan atık miktarı ve bilançosunu belirleyerek nisan ayında Bakanlığa gönderir.

ATIK YÖNETİM PLANI

• Atık Üreticileri, üç yıllık Atık Yönetim Planını hazırlayarak Valilikten onay alır.

• Mahalli İdareler, evlerden kaynaklanan tehlikeli atıkların yönetimine ilişkin planlarını mahalli çevre kuruluna sunar.

• Valilik, atık üreticisinin ve belediyenin atık yönetim planlarını esas alan 3 yıllık “ İl Tehlikeli Atık Yönetim Planını ” hazırlayarak Bakanlığa sunar.

Avrupa atık kataloğu detayları henüz yönetmeliğimizde yer almıyor…

Atık kodlamaları yetersizEK 11a, Ek6 uygulamaları problemli…

Yasal Düzenlemeler, problemler

Yorumlamak bazen zor…Gereksiz ayrıntılar…

Yönetmelik dış kaynaklı…Uygulamada sıkıntılar…

En büyük eksik yaptırım…

Yine de yönetmelik büyük bir dikkatle hazırlanmış ve önemli eksiklikleri bulunmuyor… (Çoğunluk görüşü)

Atık Üreticileri, problemler…

Endüstrilerde tehlikeli atık yönetim sistemleri

kurulmalı…Çevre mühendisleri

çalıştırılmalı…

Küçük ve orta ölçekteki işletmeler daha az bilgili…Atık yönetimini muhasebe

bölümü gibi ilgisiz bölümler yürütüyor…

Bazı işletmeler üretim maliyetini hesaplarken atık maliyetini

düşünmüyor…Bazıları tehlikeli atığa sahip olduğunu bile kabul

etmiyor…Hep bir itici güç gerekiyor: Müşteri portföyü,

yabancı ortak, yasal denetim…

Kurumsal Çalışmalar, problemler…

Kurumlar atık üreticilerine yeterli yasal yaptırım uygulayamıyorlar…

Bütün yetki bakanlıkta…Ancak az sayıda üreticiye ulaşabiliyorlar…

Bakanlığın belediyeleri ve üreticileri aynı çatı altında buluşturması bekleniyor…

Kurumlardaki en büyük eksiklik personel sayısı…

Sayı az sorumluluk fazla…(Atık üreticilerini denetlemek,

atık taşıyıcılarını denetlemek…)

TEHLİKELİ ATIKLARIN ULUSAL TAŞINMASITehlikeli atıklar Lisanslı araçlarla taşınmak zorundadır.

Valiliklerce; atık taşıyacak araç ve firmalara lisans verilirken;

Araç için TSE uygunluk belgesi, Şoförler için ADR eğitim sertifikası Ulaştırma Bakanlığından alınmış yetki belgesiaranmaktadır.

Başvurularda istenilen bilgi ve belgeler yönetmelik Ek-18’de yer

almaktadır.

ATIKLARIN ULUSAL TAŞINMASI

Atık Üreticisi Taşıyıcı

İl Müdürlüğü Bakanlık

Atık Bertaraf Tesisi

BERTARAF YÖNTEMLERİGeri

KazanımGeri

Kazanım

YakmaYakma Düzenli Düzenli DepolamaDepolama

GERİ KAZANIM VE BERTARAF TESİSLERİNİN LİSANSLANDIRILMASI TAKY 27. Madde’ye göre; ÇED Belgesi Fizibilite Raporu Mühendislik Proje ve Raporları Ek-13- Ön Lisans projeye verilmektedir.

TAKY 28. Madde’ye göre; Ek-14Ön Lisans verilen tesis projesinin işletmeye

hazır olduğu belirtildikten sonra Bakanlıkça uygun görüldüğündeGeçici Çalışma İzni veya Lisans verilir.

GERİ KAZANIM

• BAZI DURUMLARDA GERİ KAZANIM BİR ENDÜSTRİDEN ÇIKAN ATIK, BAŞKA BİR TESİSİN ÜRETİM PROSESİNDE HAMMADDE OLARAK KULLANILABİLİR.

• BU NOKTADA ATIK SAHİPLERİNİN ATIKLARINI KULLANABİLECEKLERİ ADRESLERE ULAŞABİLMELERİ ÖNEM KAZANMAKTADIR

Düzenli Depolama Tesisleri

DÜZENLİ DEPOLAMA

• Depolama işlemi sırasında alınan önlemlerin yeterli olduğu veya atığın özelliği sebebi ile depolama işleminde çevrenin olumsuz yönde etkilenmeyeceğinin ispat edilmesi hallerinde, atıklar depolanabilir veya bu amaçla depo tesisi kurulmasına izin verilebilir.

• Depolamada (Ek 11-A) da belirtilen sınır değerler aşılamaz.

• Tehlikeli atıklar evsel katı atıklardan ayrı olarak işleme tabi tutulur ve depolanır.

Temel nitelendirme için eluat testi

Tehli keli Atıkl arın kontrolü Yönetmeliği Ek 11 de uyumlaş tırıl an atık kabul kriterini n belirlenmesi için yapıl an El uatTesti

1 ltDisti le su

100 gr. atık

24 saat çalk alama

Katı kısımların filtre ile s üzülmesi

Süzülen suyun analizi

Ek 11 de veri len limit değer ler le karşılaştırm a

Temel nitelendirme için eluat testi

• Test sonuçları ilgili D.depolama sahasının sınır değerlerine cevap vermeli:

• D.Depolama sınıfları

• Tehlikeli Atıkların Kontrolü Yönetmeliği Ek 11

ATIKLARIN DÜZENLİ DEPO TESİSLERİNE DEPOLANABİLME KRİTERLERİ

İnert Atık olarak muamele görecek

atıklar (mg/lt)

Tehlikesiz Atık olarak muamele görecek

atıklar (mg/lt)

Tehlikeli Atık olarak muamele görecek atıklar

(mg/lt) 1 Eluat Kriterleri

L/S = 10 lt/kg

1.01 As (Arsenik) ≤ 0.05 0,05–0,2 < 0,2–2,5 1.02 Ba (Baryum) ≤ 2 2–10 < 10–30 1.03 Cd (Kadmiyum) ≤ 0,004 0,004 – 0,1 < 0,1–0,5 1.04 Cr toplam (Krom

Toplam) ≤ 0,05 0,05–1 < 1 – 7

1.05 Cu (Bakır) ≤ 0,2 0,2 – 5 < 5 – 10 1.06 Hg (Civa) ≤ 0,001 0,001– 0,02 < 0,02– 0,2 1.07 Mo (molibden) ≤ 0,05 0,05 - 1 < 1 – 3 1.08 Ni (Nikel) ≤ 0,04 0,04 – 1 < 1 – 4 1.09 Pb(Kurşun) ≤ 0,05 0,05 – 1 < 1 – 5 1.10 Sb (Antimon) ≤ 0,006 0,006 -0,07 < 0,07 -0,5 1.11 Se(Selenyum) ≤ 0,01 0,01 – 0,05 < 0,05 – 0,7

1.12 Zn (Çinko) ≤ 0,4 0,4 -5 < 5 -20 1.13 Klorür ≤ 80 80 - 1500 < 1500 – 2500 1.14 Florür ≤ 1 1 -15 < 15 -50 1.15 Sülfat ≤ 100 100 – 2000 < 2000- 5000 1.16 DOC (Çözünmüş

Organik karbon)(1) ≤ 50 50-80 <80-100

1.17 TDS ( Toplam çözünen katı)

≤400 400-6000 <6000-10000

1.18 Fenol İndeksi ≤ 0,1 2 Orijinal atıkta

bakılacak kriterler

(mg/kg)

(mg/kg)

(mg/kg) 2.1 TOC(toplam organik

karbon) ≤30000 (%3) 50000 (% 5)- pH ≥ 6 (2) 60000 ( %6)

2.2 BTEX(benzen, toluen, etilbenzen ve xylenes)

6

2.3 PCBs 1 2.4 Mineral yağ 500 2.5 LOI ( Kızdırma Kaybı) 10000 (%10)

Alt yapıya ilişkin kurallar

Atık depolama sahasının taban ve yanal yüzeyleri asgari olarak aşağıdaki şartlara uymalıdır :

Tehlikeli atıklar için atık depolama sahası :

K ≤ 1,0 x 10-9 m/s; kalınlık ≥ 5 m,Doğal zeminin bu şartları sağlamadığı alanlarda bu yapay olarak sağlanır ve güçlendirilerek koruma yapılır. Yapay bir jeolojik bariyer 0,5 metreden daha ince olmamalıdır.

TEHLİKELİ ATIKLARIN ARA DEPOLANMASI

• Nihai bertaraf veya geri kazanım için uygun yer bulunamaması durumunda ya da bertaraf / geri kazanım tesislerine ulaştırılmadan önce atık miktarının yeterli kapasiteye ulaşması amacıyla atıklar ara depolarda depolanabilir.

• Ara depolama tesisleri için Bakanlıktan ön lisans ve lisans alınması zorunludur.

ARA DEPOLAMA TESİSİNİN ÖZELLİKLERİ

Ara depolama ve işleme tesislerinde;

a) Giriş, depolama ve çalışma kısımları,

b) Yangın söndürme sistemleri,

c) Boruların, hazne ve kapların temizlenmesi için temizleme sistemleri,

d) Taşan ve dökülen atıkların toplanması için yeterli absorban, nötralizan,

bulunmalıdır.

YAKMA

• (EK 7) de yer alan tehlikeli atıkların yakılması sırasında uyulması gereken esaslar ve limit değerler Madde 20’ de verilmektedir.

• Yakma tesisleri de lisans alınması zorunlu tesisler arasındadır. Lisans alınmadan önce Madde 21 gereğince deneme yakılması yapılması gerekmektedir.

YAKMA

Atık Deposu :Hazırlıksız depolama

Boşaltma ve Besleme

Kanalı

BesleyiciYanma Izgarası Dip Küller Arındırma

Geri Dönüşüm Isıtıcısı

Baca Gazı Temizleme Sistemi

Kontrol Odası ve Köprü Sürücüsü

ALTERNATİF BERTARAF YÖNTEMLERİ Atıkların Ek Yakıt Olarak Kullanılmasında

Uyulacak Genel Kurallar(22 Haziran 2005 tarih ve 25853 sayılı RG.)

• Kullanılmış lastikler, I ve II Kategori Atık Yağlar Boya Çamurları Solventler Plastik Atıklar Çevre ve Orman Bakanlığı tarafından

uygun görülecek diğer atıklar

ATIKLARIN ULUSLARARASI TİCARETİ

BASEL SÖZLEŞMESİ • Sözleşmenin amacı; tehlikeli atıkların oluşumu,

taşınımı ve yönetiminden ortaya çıkan olumsuz etkilere karşı çevre ve insan sağlığını korumaktır.

• Ülkemiz Sözleşmeye 1994 yılından beri taraftır.Bu amaçla da;

Atıkların sınırlarötesi taşınımı için kontrol sistemi ve çevreye duyarlı atık yönetimi sistemi kurulmuştur.

• Kontrol sistemi ön bildirim (notifikasyon) sistemine dayanmaktadır.

ATIKLARIN ULUSLARARASI TİCARETİ

-Tehlikeli atıkların ülkemize ithalatı yasaktır.Ancak, Ancak, sektör itibari ile ekonomik değere haiz

atıkların ithal izinleri yayımlanacak tebliğler doğrultusunda verilir.

-Tehlikeli atıkların ihracatı sadece OECD;AB ülkeleri ile Liechtenstein ülkesine yapılabilmektedir.

Atık ihracatında,-İthalatçı ülke ile transit ülkelerin yazılı onayları

alındıktan sonra ihracat işlemine izin verilmektedir.İhracat işleminde bildirim ve taşıma formları kullanılmaktadır.

Atık İhracatında Basel Sözleşmesi Notifikasyon Sistemi kullanılmaktadır. Notifikasyon Formu Ek-10’da yer almaktadır. Formlar, atık ihracatçısı tarafından 2 nüsha doldurularak Bakanlığımıza gönderilmektedir.

MEVCUT DURUM VE UYGULAMA

8%

45%

47%

Geri Kazanılmış

Satılmış veya Hibe Edilmiş

Bertaraf Edilen

TUİK 2004

TOPLAM ATIK MİKTARI:1.12 MİLYON TON/YIL

YAKMA VE DEPOLAMA: MEVCUT DURUM

Firma Adı Kapasite

İZAYDAŞ (Depolama)

790.000 m3

İZAYDAŞ (Yakma) 35.000 ton/yıl

PETKİM (Yakma) 17.500 ton/yıl

TÜPRAŞ (Yakma) 7.750 ton/yıl

İSKEN (Depolama) 115.000 m3

LİSANSLI GERİ KAZANIM TESİSİATIK TÜRÜ YILLIK TÜKETİM KAPASİTESİ

Boya Çamuru 4.503 ton/yıl

Yağlı Metal Atığı (ağır metal içeren metal atıkları)

86.618 ton/yıl

Kimyasal Atık (çürük asit, v.b.) 21.106 ton/yıl

Kontamine Bez, üstübü 7.978 ton/yıl

Atık Solvent 1.990 ton/yıl

Atık Varil 656.400 adet/yıl

Endüstriyel Nitelikli Çamur (ramat çamuru)

7.360 ton/yıl

Atık Yağ (II. Kategori) 36.735 ton/yıl

Atık Lastik 51.979 ton/yıl

Atık Yağ (I. Kategori) 33.762 ton/yıl (kurulu kapasite)

Pil Akü (16 Geri Kazanım Tesisi) 192.439 ton/yıl (kurulu kapasite)

Bitkisel Yağ (Lisans kapsamında 11 geri kazanım tesisi)

133.047 ton/yıl (kurulu kapasite)

TOPLAM 578.000 ton/yıl

PLANLANAN UYGULAMA

Kirklareli

Edirne

Canakkale

Tekirdag Istambul Karabuk

Balikesir

Bursa

Kocaeli

Bilecik

Duzce

Sakaraya

Barti KastamonuSinop

Bolu

Mardin

EskisehirAnkara Kirikkale

CankiriCorum

Kutahya

Manisa

Izmir

Aydin

Usak Afyon

Denizli

MuglaBurdur

Isparta

Antalya

Konya

Karaman

Icel

Kirsehir

Yozgat

Aksaray

Nevsehir Kayseri

Nigde

Adana

Hatay

Gaziantep

Maras

Sivas

Samsun

Amaya

Tokat

Ordu Giresun

GumushaneBayburt

Trabzon Rize

ArtvinArdahan

Erzincan

Tunceli

Malatya Elazig

Adiyaman

Urfa

Diyarbakir

SirnakHakkari

Van

Siirt

Bitlis

MusBingol

Erzurum

Karas

Igdir

Agri

Zonguldak

Proje çalışmaları devam ediyor

ÇED aşamasında

Fizibilite Aşamasında

PLANLANAN UYGULAMA

21.04.23 47

Türkiye’de Mevcut Durum

• Türkiye'de TUİK tarafından 2004 yılı için yapılan imalat sanayii atık envanterine göre, sektörel atık türü ve bu atıkları üreten sektörlere göre, atık üretim ve bertaraf edilen miktarlara ilişkin veriler değerlendirildiğinde aşağıdaki sonuçlara varılmaktadır:

• Türkiye’de imalat sanayi tarafından yılda 20 milyon ton’un üzerinde atık üretilmektedir.

• Bu miktarın yaklaşık 1.2 milyon ton’u tehlikeli atıktır.

• Bu miktarın % 8’i geri kazanılmakta, % 47’si bertaraf edilmekte, % 45’i ise satılan veya hibe edilmektedir. (TÜİK 2005) (Detay bilgi için: www.die.gov.tr)

21.04.23 48

TEHLİKELİ ATIK

Tehlikeli AtıkTehlikeli Atık (milyon €)(milyon €)

Depolama Tesisi (5 adet) 110

Yakma Tesisi ( 5 adet) 853

Transfer Tesisi (27 adet) 74

TOPLAM 1037

Sorunlar• -Ülke genelinde güvenilir bir tehlikeli atık

envanterinin oluşturulamaması, üreticinin atıklarını yanlış ve/veya eksik beyan etmesi, bölgesel bazda atık yönetim planlarının hazırlanmamasına neden olmaktadır.

•  -Entegre atık yönetimi konusunda yapılan çalışmalarda koordinasyon sağlanamaması, veriye ulaşımda ve değerlendirmede sıkıntılar yaratmaktadır.

•  

21.04.23 50

Sorunlar

• -Bölgesel atık bertaraf tesislerinin yeterli sayıda olmaması, atıkların taşınması için uygun nitelikte ve yeterli lisanslı araç bulunmaması, çevresel risklerin bilincinde olunmaması ve denetimin gerektiği gibi yapılamaması gibi nedenlerle tehlikeli atıklar uygun olmayan yerlere atılmaktadır.

21.04.23 51

Çözüm Önerileri• -Yönetim politikalarının oluşturulması konusunda

yapı taşı olan doğru ve sürekli envanter bilgilerinin, özellikle sanayiden kaynaklanan tehlikeli atıkların envanteri hususunda başlatılan çalışmaların tamamlanabilmesi için atık üreticilerinin eksiksiz olarak verilmelidir.

• - Etkin bir atık yönetimi oluşturulması için, bölgesel atık işleme ve bertaraf tesislerinin kurulması sağlanmalıdır. Bu tesislerin kurulmasında sanayi öncülük etmektedir.

21.04.23 52

Çözüm Önerileri• -Atık miktarının en aza indirilmesi, atıkların

geri kazanılması hususunda ilgili sektör temsilcileri bilgilendirilmeli ve teşvik edilmelidir.

• - Gerek sanayicinin gerekse tesislerin denetlenmesinde görev alan kurum/kuruluşların tehlikeli atık yönetimi konusunda periyodik olarak bilgilendirilmeli ve eğitim almaları sağlanmalıdır.

21.04.23 53

Sonuç

• Sonuç olarak, ülke genelinde etkin bir atık yönetiminin sağlanması için:– Bölgesel atık işleme ve bertaraf tesislerinin

kurulması– Kamuoyunun çevre duyarlılığının artırılması,– Ülke bazında atık envanterinin oluşturulması,– Yasal denetim ve yaptırım mekanizmasının

güçlendirilmesi,

gerekmektedir.

21.04.23 54

Kaynaklar

• Tehlikeli Atıkların Kontrolü Yönetmeliği, 14.3.2005 (R.G. No: 25755)

• Betül DOĞRU, AB Sürecinde Türkiye’de Tehlikeli Atık Yönetimi ve Uygulamaları, TÜRKAY, 2007

• M. Talha GÖNÜLLÜ, Endüstriyel Kirlenme Kontrolü, Birsen Yayınevi, 2004

• M. Sinan BİLGİLİ, Atık Yönetimi Teknolojileri Dersi Notları, 2007

• Aşkın BİRGÜL, Tehlikeli Atık Yönetimi, 2007

21.04.23 55

21.04.23 56

SORULARSORULAR

DİNLEDİĞİNİZ İÇİN TEŞEKKÜRLER