Tehnologija pletenja sa teorijskom i eksperimentalnom analizom Autor: Vojislav R. Gligorijevi, redovni profesor// vojatriks@yahoo.com CIP - , 677.025(075.8) , ., 1942- Tehnologija pletenja sa teorijskom i eksperimentalnom analizom / Vojislav R. Gligorijevi. - Leskovac : V. Gligorijevi, 2011 (Beograd : Nova kola). - 529 str. : ilustr. ; 30 cm Deo teksta uporedo na srp. i engl. jeziku. - Tira 200. - O autoru: str. 4. - Bibliografija: str. 525-529. ISBN 978-86-914211-2-0 a) - COBISS.SR-ID 185445132 2011. Tehnologija pletenja sa teorijskom i eksperimentalnom analizom Autor : Vojislav R. Gligorijevi, redovni profesor // vojatriks@yahoo.com2 Izdava: Vojislav R. Gligorijevi Urednik: Vladimir V. Gligorijevi Recenzent: prof.dr. Kostadinka Ljapeva, Tehnoloko metalurki fakultet, Skopje Obrada teksta: Prof.dr Vojislav R. Gligorijevi Dizajn korica: Prof.dr Vojislav R. Gligorijevi Tira: 200 Tehnologija pletenja sa teorijskom i eksperimentalnom analizom Autor : Vojislav R. Gligorijevi, redov 3 Tehnologija pletenja sa teorijskomi eksperimentalnom analizomVojislav R. Gligorijevi Tehnologija pletenja sa teorijskom i eksperimentalnom analizom : Vojislav R. Gligorijevi, redovni profesor // vojatriks@yahoo.comTehnologija pletenja sa teorijskom i eksperimentalnom analizom Vojislav R. Gligorijevi 2011. yahoo.com Tehnologija pletenjai eksperimentalnom analizom Tehnologija pletenja sa teorijskom i eksperimentalnom analizom Autor : Vojislav R. Gligorijevi, redovni profesor // vojatriks@yahoo.com4 Tehnologija pletenjasa teorijskom i eksperimentalnom analizom Tehnologija pletenja sa teorijskom i eksperimentalnom analizom Autor : Vojislav R. Gligorijevi, redovni profesor // vojatriks@yahoo.com5 Potvreno od strane svojih moralnih prava. Ova knjiga sadri neke informacije dobijene od autentinih ivisokocenjenihizvora. Preneenmaterijalcitiransadozvolomiizvornonaznaen. Ogromni napori suuinjenidaseobjavepouzdanipodacii informacije,aliiautori izdavainemogupreuzeti odgovornostza valjanostsvihmaterijala. NiAutorniizdavai,nitibilokodrugipovezanisovom publikacijom,neebitiodgovornizabilokakve gubitke,oteenjailiodgovornostinamernoili nenamerno izazvane ili navodno budu izazvane u ovoj knjizi.Ni ova knjiga, niti bilo koji njen deo ne moe biti reprodukovan ili preneen u bilo kojem obliku ili bilo kojim,elektronskimilimehanikim,ukljuujuifotokopiranje,mikrofilmovanjesnimanjeilisve informacije za skladitenje ili pretraivanje sistema, bez odobrenja u pisanoj formi sa izdavaem. Ovo se neodnosinaizdavaanakopiranjezaoptudistribuciju,za promociju,zastvaranjenovihdela, ili za preprodaju. Posebna dozvola mora se dobiti u pisanoj formi samog izdavaa. Autor Confirmed by theirmoral rights. Thisbook containssome informationobtained fromauthenticand highlyrespected sources.Transmittedmaterial quoted withpermissionandpermission andoriginally indicated. Enormouseffortshavebeenmade topublish reliabledata andinformation,aswellas author and publishers can not accept responsibility for the validity of all materials.Neither the author nor publishers nor anyone else connected else connected this publication, shall not be liable for any loss, damage or liability caused by intentional orunintentional or alleged tobe caused in this book. Neither thisbook nor anypart maybereproduced or transmitted inany formorbyany, electronic or mechanical, includingphotocopying,recordingor microfilming anyinformationstorageandsearch system, withoutpermission inwriting fromthepublisher.Thisdoesnotapply tothepublisher to copying for general distribution, for promotion, for creating new works or for resale. Special permission must be obtained in writing by the publisher. Author . , . . , . , - , , . , - , , , , . , , . . A Tehnologija pletenja sa teorijskom i eksperimentalnom analizom Autor : Vojislav R. Gligorijevi, redovni profesor // vojatriks@yahoo.com6 Supruzi Zdenki Elizabeti Gligorijevi,deci i unucima Tehnologija pletenja sa teorijskom i eksperimentalnom analizom Autor : Vojislav R. Gligorijevi, redovni profesor // vojatriks@yahoo.com7 Lo = 2222sB d+ + 0,5 0, 5 ,sA d | |+ |\ O autoru VojislavR.Gligorijevi,redovniprofesor,roenje10.januara1942.uPeenjevcu,gdejeizavrio osnovnukolu.TekstilnukoluuLeskovcu,kaoprvugeneracijupletaa,zavrioje1961.,anakon toga, Viu tehniku tekstilnu kolu na mehanikom smeru u Leskovcu. Od 1967. do 1981. godine radi kaonastavnikpletenjauTekstilnomkolskomcentruuLeskovcu.Uzrad,studiranaTehnoloko-metalurkomfakultetuuBeograduiSkoplju,natekstilnomodseku,gdejeizoblastipletenjai diplomirao1973.Ujesen1981.primljenjenaTehnolokomfakultetuuLeskovcuzapredmet Tehnologija pletenja, kao saradnik u nastavi. Neposredno posle toga na odseku Tekstilne tehnologije, naTekstilnomfakultetuuLjubljaniupisujeposlediplomskestudijeimagistrira1986.natemuVplivi dinaminihprocesovinkarakteristikzavornihmehanizmovnaprogavostpletiva.Poslevie objavljenihradova,doktoriraojenaUniverzitetuuLjubljani,godine1990natemuVplivdinamikein trenjanitivkompenzacijskiinpletilniconinastrukturopletiva,idobionazivdoktoratekstilno tehnolokih nauka.Da bi potvrdio svoje pretpostavke V. Gligorijevi je konstruisao tri senzora i instalirao na samoj maini uproizvodnompogonuisaostalomprateomopremomutvrdiojenaosnovuanalizezavisnost izmeusileidodavanjaosnovinepreeukompenzacionojipletaojzonimaineusvimfazama procesastvaranjapetlji.Ugradnjasenzoranasamojmainiisamoistraivanjejenovinauovojfazi istraivanja.Dabipotvdiosvojerezultateueksperimentalnomradupostaviojediferencijalnu jednainu drugog reda i dobijene rezultate uporeivao sa eksperimentanim. Ovo istraivanje nema samo teorijsku vrednost, ve i stvarnu gde se senzori mogu prilagoditi na bilo koju vrstu osnovo pletae maine. Kao samostalni autor napisao je vei broj skripata i knjiga iz oblasti pletenja, vei broj naunih radova udomaimiinostranimasopisima,kojisunaSCIlisti.Svinauniradoviseodnosenapodruje pletenja, a njegova preokupacija i nauni interes se odnosi na izuavanje dinamike ponaanja pree u procesu pletenja. Radovi su sistematino i na naunoj osnovi obraeni, tako da predstavljaju uvod u dalju razradu problema u ovoj oblasti. Tehnologija pletenja sa teorijskom i eksperimentalnom analizom Autor : Vojislav R. Gligorijevi, redovni profesor // vojatriks@yahoo.com8Predgovor Nauno-tehnikarevolucija,kojaseostvarujeusvimoblastimanaukeitehnike,poveavaulogu tehnologije u tehnolokom procesu trikotane proizvodnje. Stalnousavravanjemetodaiprogresivnirazvojpletaetehnikezaizradupletivadovelisudo visokotehniko-tehnolokognivoarazvoja,kojisetakoeiskazujeuproizvodnji,tojeznaajno prevazilo savremenu proizvodnost u ostalim tehnologijama. Ciljovogudbenikajedasekombinujenajednomobimuosnovnanaelaiprincipipletenja u poprenomiuzdunompravcu(pletenjeizosnove)kaojedanvaansektorutekstilnoj tehnologiji. Ukljuivanjeistorijskograzvoja ivrstemaina,njihoveprincipeimehanizme,kaoi izradu pletiva za razliite proizvode ine ovaj udbenik prihvatljivim, Posebno je pogodan za profesionalce u ovoj oblasti koji ele da proire svoje znanje i razumevanje za pletenje. UdbenikTehnologijapletenjasateorijskomieksperimentalnomanalizomjezasnovanna savremenim dostignuima nauke i prakse u naunom, metodolokom i pedagokom pogledu u oblasti trikotaneproizvodnje,radidobijanjanovijegiefikasnijegnainastvaranjapetljiikriterijumadaljeg razvojapostojeetrikotanetehnikeubudunostiuzprimenumikroprocesorskekontroleirazvoju pletenja u naunom smislu. Uuvodnomdeluknjigedatisuoptipodaciopletivusakarakteristikamastrukturepletivainjihovo odreivanje.Povrstamaprepletajadatesustruktureprepletaja,grafikiprikazisatehnikim patronamaiprojektovanjemdesno-levih,desno-desnih,desno-desnihukrtenih-interlokilevolevih prepletaja ispleteni u poprenom i uzdunom pravcu. Posebnosuprojektovaniakarniprepletajikaoneregularnikaodvobojniitrobojnipobojamai vrstama sirovine uz slikovito prikazivanje uzoraka pletiva u boji. Izvrenajeanalizaprocesastvaranjapetljisaprincipimapletenjanasvimpletaimmainamai posebnooperacijenanoenjapolupetljenakukicamaigalaipoloajemnovostvorenepetljei polupetljesapromenomduinepreeupetlji.Razmotrenisuprincipipovezivanjaelementarnih jedinica(petlje)upletivuzapletai,ravnokulirni,krunokulirniiosnovopletainainsaanalizom delovanjaiprojektovanjapreeinitiprinjihovomkretanjuuprocesupletenjaprekoOjlerovei Lagraneve lune koordinate sa elementima teorije povrine.

U ostalim poglavljima, ili modulima, data je analiza delovanja i projektovanja pree i niti u procesu pletenja,Posebanosvrtdatjenaamplituduoscilovanjapreeukompenzacionojipletaojzoniu procesu pletenja sa frekvencom oscilovanja u funkciji zatezanja pree iodreivanja uslovne periode jednogciklusapriosnovinompletenjusameusobnomvezomsilakojedelujuupetljiprizatezanjui povlaenju pletiva. Razmotrene su empirijske formule za premetanje igala razliitih vrsta u procesu polaganja pree, kretanju radnih organaravnih, krunih i osnovo pletaih maina. Posebnopoglavje,nainistvaranjarazliitedubinekuliranjajeodposebnogznaajazakuliranje osnovneiplianepreeuprocesuizradepotkinihprepletaja,osnovopletenihfuternihprepletaja, izradu zavesa i ipki i akarnih osnovo pletenih prepletaja. Posebna panja posveena je, gde je to mogue naglasiti, osnovnimpravilma i naelima, koja su manje verovatna, da edrastino promeniti razvoj u kasnijim tehnologijama. Udbenik takoe moe da poslui kao praktina referenca za studijski rad i poslovne svrhe.

Ovoprvoizdanjenasrpskomjezikuuovomoblikuukljuujeirazvojuelektronskojkontroli iselekciji igala i ostalih mehanizama u poprenom pletenom pletivu i pletivu iz osnove. Osnovni softver programiranjajepokriven sposebnimosvrtom oblikovanjaiintegralnompletenjupotpunoodevnih predmeta. Posebnomijezadovoljstvodaeseovajudbenikkoristitiuobrazovanju,industrijitekstilakod nas i u ostalim zemljama u naem okruenju. Leskovac, 2011.Vojislav R. Gligorijevi Tehnologija pletenja sa teorijskom i eksperimentalnom analizom Autor : Vojislav R. Gligorijevi, redovni profesor // vojatriks@yahoo.com9Preface Scientific-technical revolution, which is implemented in all areas of science and technology, increasing the role of technology in the production process knitwear production. Continuousimprovementofmethodsandprogressivedevelopmentofknittingtechniquesto produceknitwearshaveledtohighlevelsoftechnologicaldevelopment,whichalsoshowsin production, which significantly exceeded the productivity of other modern technologies. Theaimofthistextbookistobecombinedinonevolumethebasicprinciplesandprinciplesof knitting in the transverse and longitudinal direction (from the basics of knitting) as an important sector intextiletechnology. Inclusionofhistoricaldevelopmentanddifferenttypesofmachines,their principlesand mechanisms, aswell as making theyarn products, make this textbook as acceptable, particularlysuitableforprofessionalsinthisfieldwhowishtoexpandtheirknowledgeand understanding of knitting. Thetextbook"Technologyofknittingwiththetheoreticalandexperimentalanalysis"isbasedon thelatestachievementsofscienceandpracticeinthescientific,methodologicalandpedagogical termsinthefieldofknitwearproductioninordertogetanewerandmoreefficientwaystocreate loops and the criteria for further development of existing techniques of knitwear in the future with the use of microprocessor control and the development of knitting in the scientific sense. Intheintroductorypartofthebookaregivengeneralinformationaboutthecharacteristicsofthe knitting structure of knittedknitwears and theirdetermination. Bytype of knitted structures are given interlacement, graphics and technical design cartridges right-left, left-right, left-right cross-left-interlock and interlacement woven into the left transverse and longitudinal direction. Especially designed as an irregular interlacement Jacquard as tri-color and the colors and types of raw imagery to knitwear color patterns. The analysis of the process of creating a loop with the principles of knitting to all the knitting machines and special operations half loop the application of needles and hooks newly created position of loops and the change in length half loop yarn in the loop. They discussed the basic principles of connecting units(loops)intheknittingforknitting,weftstraight,circularknittingweftandonthewaytothe analysis and design activities, and any move in their movement in the process of knitting through the Euler and Lagrange coordinates of the arc with the elements of the theory of surfaces.

Inotherchapters,ormodules,providesananalysisanddesignactivitiesortheyarnandknitting process,specialemphasiswaspaidtotheamplitudeofoscillationexceedsthecountertradeknit zoneandintheprocessofknittingwiththefrequencyofoscillationsinthefunctionofyarntension anddeterminationofthesuspendedperiodofonecycleat wrapknittingconnectionwiththemutual forces acting in the loop tensile knitwear and withdrawal. Considered the empirical formula for moving different types of needles in the process of taking the cross, the movement of the working of flat, circular knitting machines and on. Special chapter, different ways of creating depth weft is of particular importance for weft basic yarn andstuffedintheprocessofweftinterlacement,knitonfooterinterlacement,makingcurtainsand lace and knitted interlacement Jacquard basis. Particularattentionisgiven,wherepossiblestress,therulesandbasicprinciples,whichareless likely to change drastically in the later development of technologies. Thetextbookcanalsoserveasahandyreferenceforstudioworkandbusinesspurposes. ThisfirsteditioninEnglishinSerbiaandformerYugoslavia,includingthedevelopmentof electroniccontrolandselectionofneedlesandothermechanismsofcross-wovenandknitted knitwears in the knitting basics. Basic software programming is covered with special reference design and fully integrated knitting garments. Iamespecially pleased thatthis textbook used ineducation, textile industry inourcountry and other countries in our region. Leskovac , 2011. Vojislav R. Gligorijevic Tehnologija pletenja sa teorijskom i eksperimentalnom analizom Autor : Vojislav R. Gligorijevi, redovni profesor // vojatriks@yahoo.com10 1.Uvod 1.Uvod 1.Uvod 1.Uvod u istorijat pletenja 1.1. Evolucija tekstila ovek je prvi sebi napravio odeu od ivotinjske koe koju je znao da proije pomou igle od kostiivotinja.Ubrzosupoelidarazmiljajuovlaknastommaterijaluzaizradutekstilne tkanine,ohrabreniiskustvomkojesusteklipreplitanjemgrana,lia,itraveuizradi primitivnihsklonita.ReTekstilpotieodLatinskogglagolatexere(tekere)zatkanje, meutimdanasjetooptipojamkojiseprimenjujenabilokojuproizvodnjuodvlakana, pree i niti odgovarajue finoe, odnosno duine i debljine. 2. Poetak runog pletenja 2.1. Runo pletenje Terminpletenjeopisujetehnikuizradetekstilnestruktureupoprenomivertikalnom pravcu,sastavljenuodelementarnihjedinica-petlje,ispleteneodpreeodreeneduine. Terminpletenjedatiraizsredineesnaestogveka.Runopletenjeseupoetkuizvodilo pomou prstiju ruku i praktikovalo se veoma dugo pre upotrebe rune igle. Runo pletenje je prviputazabeleenouverskimslikamagodine1350usevernojItaliji,zatimseproirilona ostatak Evrope. Slika 2.1 prikazuje kako Marija plete odeu za Hrista koja datira pre 1400 godine. Ovo je najranija zabeleena ilustracija od pletene odee. Naalost,Hristosjenosioverovatnohaljinukojajeprviputaispletenatehnikompletenja pletenice. TehnikapletenjakaketaosnovanajeuBritaniji1424godine.Godine1488parlamentje doneo odluku na kontroli cena pletene kape. Grubevunenearape,ispleteneruno,nosilesusesvedo1600godine,alionenisubile toliko fine, i uvek je postojala tenja da se proizvedu fine arape od finije pree. FineenskearapeodsvilenosilajeKraljicaElizabetaoko1561godineibilajetoliko impresionirana njihovom elastinou, da vie nikada nije nosila grube vunene arape . Godine 1564 u Italiji su ispletene prve arape od eljane vunene pree. 2.2. Princip runog pletenja pomou dve igle Na slici 2.2 dat je princip runog pletenja pomou dve igle, odnosno dva drvena tapia koja subilasazaobljenimvrhomnajednomkraju.Petljanastajeonogtrenutkakadasepotpuno odvojiodigle,svedotledokjeudodirusaiglomonajepolupetlja.Mnogipolupetlju nazivaju stara petlja to je jedan pogrean naziv, ili bolje rei neprikladan. Tehnologija pletenja sa teorijskom i eksperimentalnom analizom Autor : Vojislav R. Gligorijevi, redovni profesor // vojatriks@yahoo.com11 Slika 2.1. Marija plete Hristu beavni ornament Slika 2.1. Marija plete Hristu beavni ornament Slika 2.1. Marija plete Hristu beavni ornament Slika 2.1. Marija plete Hristu beavni ornament Gipsana slika iz oltara Majstora Bertramsa (1345-1415) u Crkviod Buxtehude. Muzej u Hamburgu. Slika 2.2. Runo pletenje pomou dve igle PomouigleAzadravamovestvorenepolupetlje,apomouigleBstvaramonovu polupetlju 2, koju smo provukli kroz polupetlju 1. Tehnologija pletenja sa teorijskom i eksperimentalnom analizom Autor : Vojislav R. Gligorijevi, redovni profesor // vojatriks@yahoo.com12 Slika 2.3. Wiliam Lee WilliamLee(ca.15631614)wasanEnglish inventorwhodevisedthefirststockingframe knittingmachinein1589,theonlyoneinusefor centuries.Itsprincipleofoperationremainsin use.LeewasborninthevillageofCalverton, Nottinghamshire.HeenteredChrist'sCollege, Cambridgein1579asasizarandgraduatedfrom St. John's College in 1582. 2.3. Mehaniko pletenje Godine 1589 engleski teolog William Lee (Vilijam Li)doaojenaidejudakonstruieprvu mehanikumainuzapletenjearapa.Naidejuje doaoposmatranjemnjegoveene,ponekim zapisima,njegovedevojkeverenice,kakoplete arapeveomasporoidaraditoganeobraa dovoljnopanjenjemu.Prvojedoaonaidejuda konstruiepletauiglusakukicom,ilikakosedanasnazivapiciglaili,igladuge kukice. Samu iglu je zamiljao kao boje stvorenje, te je zato i dao imena njenih delova, kao glavaigle,ledja,stopalo,teloigle.Porediglekonstruisaojejedanveomavaan radniorganplatinu,tojeustvarijednaelinaploicakojomseomoguavaloizvravanje pojedinih operacija u procesu pletenja. I platini je dao nazive grudi, prsa, vrat, nos. Da bisemoglaupotpunostiizvestioperacijapletenja,konstruisaojejednuinusaglatkom zaobljenomivicomnajednomkraju(presa),pomoukojejeizvravaooperaciju presovanje,odnosnosabijanjevrhovapicevaigalaujednoudubljenjenaigli,kojeje kasnijeuliteraturunazvanokaoljebigleiliaica,kaiica,jerjetoudubljenjeliilona donji delo male kaike. Zanjegovizum,ponekimverzijama,nijedobiopriznanje,vejeodtadanjecrkvebio estoko napadnut, da je njegovim izumom vreao tadanju Crkvu, a pre svega Boga, i zato je bio proteran iz Engleske. Meutim jedna verzija govori da je svoj izum hteo da patentira kod Kraljice Elizabete, koja nije prihvatila njegov izum, jer bi to mnogo uticalo na mnoge fabrike za runo pletenje, koje su zapoljavale veliki broj ljudi. Ali i pored svega trebamo rei da se njegova maina koristila skoro punih 200 godina. Ona je predstavljala jedan mehaniki sklop koji se pokretao rukama i nogama. Koncept njenog rada bio je toliko briljantan da su, kroz evolutivni proces tehnikog doterivanja, mnogi pronalazai irom sveta u narednim vekovima uspeli da konstruiu industrijske maine za pletenje. Naalost, nema dokumentarnih podataka o Liovom ivotu. Liova originalna maina je plela grube vunene arape na osam igala po jednom engleskom colu (25,4 mm), kasnije, da bi mogao da plete finije arape i to od svile, ugradio je 16 igala po jednom engleskom colu, mada je prijavio da ugradi 20 igala, i to posle 1620 godine. Tehnologija pletenja sa teorijskom i eksperimentalnom analizom Autor : Vojislav R. Gligorijevi, redovni profesor // vojatriks@yahoo.com13PotonijedobiopatentodKraljiceElizabete,LiodlazisasvojimbratomuPariz,itona pozivHenrijaIV,igodine1609LiotvararadionicuzapletenjearapauRuanuipotpisuje jedan partnerski sporazum sa Pjerom godine 1611. MeutimpotojeHenriIVubijen1610godine,Linijeimaonikakvuzatituipodrkui moraojenjegovbratdasesamainamairadnicimavratiuEnglesku,adajeWilliamLee umro u siromatvu u Parizu, krijui se od progona. 2.3. Princip rada Liove maine 2.3. Princip rada Liove maine 2.3. Princip rada Liove maine 2.3. Princip rada Liove maine PrincippletenjanaLiovojmainijeostaododananjegdanaisti,iakosusemaineza pletenje usavravale vekovima, pa i danas. Sa njegovom mainom u poetku moglo je da se isplete500do600petljiuminuti,akasnijejemogaodapleteodsvilebeavnopletivosa 1000do1500petljiuminuti.Namainiseplelorukamainogamauzpokretanjeosnovnih radnih organa maine: igle, platine i prese. Slika2.4prikazujeLiovumainusapogledomnapletenjeiizgledompletivadesno.Pre stvaranjaprvogredapetljibilojepotrebnodaserunoobavijepreaispredvrhovapiceva igalanatelaigala.Posletogaponovovrimopolaganjenovepreeispredvrhovapiceva igala,preusadasabijamoizmeuigalauzpomoplatina,stvarajuinatajnainuvojke izmeuigalaodreenedubine.Ovajpostupakjenazvankuliranje.Uzpomoplatine iskuliraneuvojkeunosimoispodvrhovapicevaigalauglaveigala.Uzpomoprese sabijamo vrhove piceva igala u udubljenje na igli, koje nazivamo aica, a zatim uz pomo platinastvoreneuvojkesatelaigalaprebacujemoprekoglaveigalaiistenabacimona iskuliraneuvojke.Naovajnainstvorilismopoetakpletenja.Postupakteedaljetakoto iskulirane uvojke, sada polupetlje, zajedno sa petljom prebacujemo na tela igala, ponavljamo postupak polaganja pree, kuliranja i unoenja uvojaka u glave igala. Dalji postupak sledi kao i pri samom poetku. Slika2.5prikazujeLiovumainuusavrenijuifinijuzapletenjesvileniharapaidrugih odevnih predmeta. Slika 2.6 (a-c) prikazuje slikoviti prikaz postupka pletenja na Liovoj maini. Polupetlja(a)nalazisenateluiglezadravanavratomplatine(b),tojeustvariuvojakkoji smostvoriliupoetkuobmotavanjemiglepreom.Vrimonovopolaganjepree(c)ispred vrhova piceva igala (d). Slika2.6-bprikazujemomenatkadaplatinevresabijanjepreeizmeuigala,odnosno stvaraju iskulirane uvojke uz pomo nosa platine (e), nakon toga sledi kretanje platine napred premavrhovimapicevaigalaiuzpomoprsaplatineiskuliraneuvojke(f)unosimoispod vrhovapicevaigalauglaveigala.Platinasevraanazad(strelica)iujednopodienavie (strelica). Slika2.6-cprikazujemomenatkadaplatinasvojimprsima(h)potpomaedovodjenje polupetlje (a) ispred vrhova piceva igala, koje istog trenutka presa (g) sabija vrhove piceva igalauudubljenjenaigli-aica.Istogtrenutkaplatinasekreenavie(strelica).Platinei dalje potpomau svojim prsima prebacivanje polupetlje preko glave igala onog trenutka kada se je presa povukla nazad, Tehnologija pletenja sa teorijskom i eksperimentalnom analizom Autor : Vojislav R. Gligorijevi, redovni profesor // vojatriks@yahoo.com14 Slika 2.4. Liova maina sa elementima za pletenje i izgledom pletiva desno.

Slika 2.5. Izgled originala levo i maine za pletenje odevnih predmeta od svile desno Platinesetakoeuistovremepovlaenanie(strelica).Sadasepostupakponavlja.Ovoje princip pletenja koji je izmislio William Lee, i koji je ostao do dananjeg dana. i ako je ovo njegovovoepohalnootkrie,upoetkunijedobionikakvopriznanje,aKraljicaElizabeta odbila je njegov patent, navodno da je na maini mogao da plete samo grube vunene arape. Liponovotraipatentzamnogofinijumainusa20igalanajednomengleskomcolu,sa kojomjemogaodapletefineenskearapeodsvile,aliKraljicaitoodbijadaprihvati patent, sa razlogom da e ugroziti rad tadanje industrije za runo pletenje arapa.Slika2.7.prikazujedeformisanopletenopletivonamesecu(PhotocreditNASA) FotografijasnimljenatokommisijeApolo12.Prikazujedeformisanupletenuantenukojaje slala televizijske slike na Zemlju. Antena je ispletena od pozlaene metalik pree. (Vreme, 7. jula, 1969, 34-7). Tehnologija pletenja sa teorijskom i eksperimentalnom analizom Autor : Vojislav R. Gligorijevi, redovni profesor // vojatriks@yahoo.com15 a) b)c)

Slika 2.6. Liov princip pletenja Jedinstvena struktura petlji za pletenje prua mogunost:korienje minimalnog broja pree lako povezivanje pree iz jedne petlje u drugu pod odreenom napetou prenos petlji sa jedne igle na drugu pletenje jedne strane pletiva sa jednom stranom kao lice i drugom kao nalije dvostrano pletivo sa licem i nalijem poveanje ili smanjenje broja petlji u irinu i dubinu pletenje sa razliitom vrstom sirovinskog sastava pree u pletivu Tehnologija pletenja sa teorijskom i eksperimentalnom analizom Autor : Vojislav R. Gligorijevi, redovni profesor // vojatriks@yahoo.com16 Slika 2.7. Apolo 12 posle sletanja na zemlju sa izgledom deformisane pleteneantene od pozlaene iane pree Jedinstvena svojstva pletene konstrukcije pruaju mogunost proizvodnje pletenih artikala kaotkanine,zadravajuitradicionalnotritezaizradudempera,arapa,trikotkanine, donje rublje, ipke i drugo. . 3. Istorijski osvrt i kriterijumi daljeg razvoja pletae tenike i tehnologije Istorija pletenja je u poreenju sa postojeom dugogodinjom istorijom tkanja, znatno mlaa, izegasemoenapravitizakljuakdajeprelazpremarunojizraditekstilnogpletivaiz preapomoupreplitanjapetljinaviinivorazvojatehnikogstvaralatvaoveka,zataje bilo potrebno elementarno povezivanje pod pravim uglom dva sistema pree u tkanini. Iztabele3.1proizilazidasuosnovnipronalasciuoblastimetodaiosnovnihtehnikih principa mainske izrade pletiva bili otkriveni u prolih 400 godina. Stalnousavravanjemetodaiprogresivnirazvojpreraivaketehnikezaizradupletiva dovelisudovisokotehniko-tehnolokognivoarazvoja,kojisetakoeiskazujeu proizvodnji, to je znaajano prevazilo savremenu proizvodnost u tkanju. Tainjenicadasavremenompronalaskakulirnog,osnovopletenogipletaegnainaizrade pletivanisudalinikakvenovenainestvaranjapetlji,asavnauno-tehnikirazvoj tehnologijepletenjazasnovanjenastalnomusavravanjuovihnaina,dozvoljavadase postave sledea pitanja: Moe li se u budunosti pojaviti novi, efikasniji nain stvaranja petlji? Kojisu vaniji kriterijumi daljeg razvoja postojee trikotane tehnike? Tehnologija pletenja sa teorijskom i eksperimentalnom analizom Autor : Vojislav R. Gligorijevi, redovni profesor // vojatriks@yahoo.com17 Nauni odgovor na prvo pitanje moe se dati na osnovu logiko-analitikog razmiljanja. Analizasvihpoznatihnainaizradepletivapokazuje,daseubilokomsluajumoraju ispuniti dva osnovna uslova (logike pretpostavke): Postojanje, bar jednog, sistema prea; Postojanjesistematehnikihelemenatastvaranjapetlji(organizastvaranje petlji-igle). Sistemprea-nitimoebitikakopoprean,takoiuzduan(jednalogikapromenljiva). Sistemiorganazastvaranjepetljiizvravajukretanjerelativnoviseimpolupetljamana njima,priemuseutokujednogciklusastvaranjapetljipredviajudveekstremnepozicije (krajnjipoloaj).Ovorelativnokretanjemoguvritiilisviorganizastvaranjepetlji istovremenoilisvakiorganpojedinano(drugalogikapromenljiva).Dalje,svakipojedini organzastvaranjepetlji(igla)zajednosaodgovarajuimpomonimorganima(naprimer platine), duan je da da odgovarajuem odseku pree oblik petlji. Stvaranje savijenih delova pri tome moe da se desi samo do sjedinjavanja sa polupetljom (trea logika promenljiva). Tabela 3.1 Vreme,mestoDogaaji ili pronalasci 6.v.; EgipatRuno pletenje /nalasci pri otkopavanjima/. 13.v.; panija, Italija Ravno runo pletenje na dve igle koristi se kao zanat. 16.v.; vajcarska Runo pletenje na pet igala /pletenje u krug/. 1560.g.; EvropaNa tritu prve bezavne arape. Pojavljuje se novo zanatstvo za mukarce. Engleska, Francuska, Nemaka Stvaraju se pogoni za pletenje arapa. 1589.g.; Engleska William Lee pronalazi runi kulirni razboj i kukiastu (picastu) iglu. Naziv u originalu: STOCKING loom ili Kniting frame. Time je napravljen korak ka mehanizaciji izrade arapa. 1758.g.; Engleska J.Strutt stvara dodatni ureaj za izradu kulirnog pletiva sa dva lica na ravnoj maini. 1768. g.; II-ga polovina Crane pronalazi runi osnovo pletai razboj. Postavljanje glavnog vratila na kulirnom razboju, prelaz prema kulirnoj maini. 1791.g.; Engleska Dawson stvara ureaj za skretanje polagaa. Time poinje mehanizacija osnovo pletaeg razboja. 1798.g.; Francuska Decroix otkriva prvi patenat na krunom kulirnom razboju. 1805.g.; Nemaka Carl Cristian Langsdorf, profesor matematike i Johann Michael Wassermann (Univerzitet u Erlangenu) izdaju prvi potpuni opis araparsko-pletaeg razboja i tehnolokog procesa izrade arapa. 1853.g.; Francuska Stvaranje kruno patentnog razboja (krune kulirne maine za desno-desno pletenje). 1856.g.; Engleska Townsend pronalazi jeziastu iglu. 1859.g.; Nemaka Uvoenje jeziastih igala i njihov vertikalni raspored u osnovopletaem razboju - RAEL maina. 1860-1864.g.;W.Cotton dobija patent na mehanikom ravnom kulirnom Tehnologija pletenja sa teorijskom i eksperimentalnom analizom Autor : Vojislav R. Gligorijevi, redovni profesor // vojatriks@yahoo.com18Engleskarazboju sa vertikalno rasporeenom iglenicom, nisko postavljenim glavnim vratilom i prenosnim mehanizmima. Ovaj tip konstrukcije dobija najvei industrijski znaaj. 1857-1870.g.; Evropa, S. Amerika Razliiti pronalasci na pletaim mainama, delovi sa picastim iglama. 1863.g.; SADW. Lamb pronalazi osnovni princip mehanikog pletenja jeziastim iglama primenom prenosnih ekscentara. Raspored iglenice je u obliku krova. 1865.g.; Engleska Claypronalazi dvoglavu jeziastu iglu, preduslov za izradu levo-levog pletiva. 1866.g.; SADIzdavanje patenta Mac Nary na krunopletaim mainama sa ukljuenjem naina izrade pete i vrha (na pendelnom hodu). 1878.g.; Engleska Griswold uvodi iglenu plou (Ripajbnu) u svojstvu drugog iglonosaa (iglenice) kruno pletae maine. 1881.g.; Nemaka Durand pronalazi prvu oluastu-cevastu iglu. 1886.g.; Nemaka Beyer pronalazi nain automatskog dodavanja i oduzimanja pomou prenosa polupetlji kod pletenja na ravnoj maini. 1900.g.; Nemaka H. Stoll razrauje osnovne tehnike pretpostavke za izradu ravnih pletaih maina zalevo-levo pletenje. 1910.g.; Engleska Spiers, Erfinder pronalazi levo-levu kruno pletau mainu za pletenje sa dva lica. 1949.g.; Istona Nemaka H. Mauersberger patentirao je pletai nain MALIMO koji se javlja polaznom takom za stvaranje pletae ivae tehnike i time samim principom upletanja potkine pree po celoj radnoj irini osnovo pletae maine. Tabela 3.2 Varijanta V4Sadraj promenljivih 1. logika promenljivaSistem poprenih preap 2. logika promenljivaIstovremeno kretanje pletaih organa relativno sa polupetljamaq 3. logika promenljivaStvaranje savijenih delova za vreme sjedinjavanja sa polupetljamar (izrada nove jedinice preplitanja) Akoimamosistempoprenihpreapikretanjepletaihorganarelativnopolupetljama dogaaseistovremenoq,ondastvaranjesavijenihdelovanemoeproizaiuvreme sjedinjavanja , to jest deluje pravilo sloene suprotne pozicije, (pq) r (rq) r (pq) r (3.1) Poznatojedazakonkuliranjaiskljuujeistovremenostvaranjesavijenihdelovapoceloj radnojirini,akojedatsistempoprenihprea,tj.prea,semoedovestipremapletaem sistemusamosajednestrane,apoteorijskimvrednostimapromenljivih,varijantaV4na svakommestustvaranjapetljimorabitiistovremenopocelojradnojirinisajednakim koliinama . Saglasnonavedenompraviluformalnelogikeiz(V1)moesedoidozakljukadaovi zakljuci, podjednako karakteriu kombinacije varijanti V8 i V3 koje se takoe mogu smatrati Tehnologija pletenja sa teorijskom i eksperimentalnom analizom Autor : Vojislav R. Gligorijevi, redovni profesor // vojatriks@yahoo.com19tehnikiostvarljivim.Usaglasnostistim,posleformalnologikogispitivanja,tehnika varijantaV4otpada.Nauzorkugrafikijeoiglednoprikazanazakonitostsloenesuprotne pozicije:neostvarljivost varijanteV4podelovimatakoevodikamoguimvarijantamaV1, V3, V8i samo ka njima. Krajnje pravilo isto, onda ne deluje, takoe prea za vreme stvaranja savijenih delova se ne dodaje. Potreba za preom u tom sluaju proizilazi iz svojstava materijala. Ovo je mogue pri preradirastegljivihsintetikihniti.Usledtehnikihproblema,povezanihsatakvom varijantom (ravnomernost, razlike obojenosti i dr.) njegova proizvodna primena nije potrebna ioitojeograniena(npr.izradafiniharapa).Daljeizraunavanjeovemogunostisene preporuuje. Za varijantu V6 karakteristino je sledee: Varijanta V6Sadraj promenljivih 1.logika promenljivaSistem poprenih prea 2.logika promenljivaUzastopno kretanje pletaih organa relativno polupetljama 3.logika promenljivaStvaranje savijenih delova do sjedinjavanjasa polupetljama Akoimamosistemuzdunihprea,ondasatehnoloketakegleditanepostojenikakve sumnje u odnosu na vrednosti dve druge promenljive. U principu to je mogunost uzastopnog iliistovremenog(q)kretanjaigala,odnosnopolupetljiistvaranjesavijenihdelovadoiliza vreme sjedinjavanja ( r) tj. svakoj igli odgovara svoja prea. Na taj nain, za osnovo pletai nain stvaranja petlji pravi izraz je; p(q q)(r r) )= p(3.2) Na taj nain pitanje tehnike ostvarljivosti varijanti V6 i V7 u principu je reeno. Dalja logika analiza dovodi do zakljuka da se i pomou izraza moe odrediti najefikasnija, satehniko-ekonomsketakegledita,varijantaosnovopletaegnaina,tj.istovremenost relativnogkretanjaipoklapanjasavremenomstvaranjasavijenihdelovaipovezivanja, oznaavajui najvei stepen iskoriavanja vremena procesa stvaranja petlji kao osnovnim za postizanjeradnebrzine.Zatim,tehnikarealizacijavarijantiV6iV7uvekbibilapraena niskimuinkom.Usledovoganaunoistraivanjevarijantinainastvaranjapetljikojesu pronaene po teoriji pokazuju se takoe suvinim. Trebaukazatinatodasujouvremepronalaskakulirnog,pletaegiosnovopletaeg nainastvaranjapetljibiliizdatipatentinaotkriuvarijantistvaranjapetlji,teorijski formiranih pri datoj analizi. Sa ekonomske take gledita razvoj trikotane tehnike, sa jedne strane, uvek se odreuje isto tehniko-tehnolokim mogunostima poveanjem produktivnosti pletaih maina, a sa druge strane, veliko stimulativno znaenje ima mogunost projektovanja proizvoda, imajui u vidu osobine hemijskih vlakana ukljuujui mogunost uzorkovanja. Pridaljempoveanjuproduktivnostipletaihmainauzimaseuobzirnizosnovnih kriterijuma. Kodravnihkulirnihmainapriblino2/3vremenapripadaprocesustvaranjapetlji,ana tehnoloke uslove ide samo jedno polaganje pree i stvaranje savijenih delova (kuliranje). Za Tehnologija pletenja sa teorijskom i eksperimentalnom analizom Autor : Vojislav R. Gligorijevi, redovni profesor // vojatriks@yahoo.com20jedan hod kulirnog ekscentra na radnoj irini stvara se samo jedan red savijenih delova pree (analogno petljinim redovima). Princip rada je isprekidan. Bezobziranato,radnaravnojkulirnojmainipredstavljaracionalniju(zaodreene proizvodenajracionalniju)pouporeenjusadrugimnainimatehnologijekaoipripreradi skupog vlakna, ovo se uzima u raun kao materijalizovani rad (ekonomija sirovine). Princip rada ravno pletaih maina takoe je prekidan. Neekonomine po gabaritu, simetrina konstrukcijabravapletaegsistema,atako|eimaleuuporeenjusairinomiglenice,broj sistema (to e umanjiti prazan hod radilice) objektivno ograniava dalje sutinsko poveanje produktivnosti.Akoseprekidnisistemkretanjanenadgledava,tomoeznatnodaometa poveanjeproduktivnostiravnopletaihmaina.Ravnopletaemainesaradilicama (glavama)kojesekreupoovalnojputanjiusadanjevremepriuslovimapovlaenjadva pletiva opremljene su sa 14 ili 15 jednosistemskih radilica. Kretanje radilica je neprekidno u jednompravcupoelipsi.Natajnainnaovimmainamaujedinicivremenastvarase3-4 puta vei broj redova petlji nego na ravno pletaim mainama sa 3 ili 2 pletaa sistema. Njihovaproduktivnostnijemanjaodproduktivnostikrunopletaihmainazaravna pletiva. Samo kruno pletae maine veeg prenika za metrano pletivo proizvode u jedinici vremena(uporeenjusapletivomjednostavnogprepletaja)skorodupluili3putaveu koliinu pletiva. Granicepoveanjaproduktivnostikrunopletaihmainamanjegiveegprenikane mogubititanoodreene.Kaoosnovniproblemsejavljalomljenjeglaveigala,privelikoj brzini obrtaja, a takoe i prekidu pree pre svega usled njene nedovoljne ravnomernosti. Lomoviglave igala koje su u krajnjem stanju povezane sa individualnimpokretanjem igala, izazvanisuudarnimoptereenjemigalaradipoveanognagibnoguglaiuestalostiobrtaja (frekvencije), to dovodi do poveanja udarnog optereenja. Meutim, s druge strane, ono se javlja polaznom takom za poveanje produktivnosti pletaih maina. Saporastomnagibnoguglabrava,mogunojepoveanjebrojapletaihsistemakojisu razmetenipoobimumaine.Priistomkvalitetupletivamoguejekontrolisatistvarno slabljenjeenergetskihgubitakaikapitalnoulaganjezajedanpletaisistem,atakoei poveanje raporta uzorka. Poveanje produktivnosti rada je neproporcionalno poveanju krajnjeg broja sistema. Zbog tograzloga,naporproizvoaapletaihmainajeusmerenkatomedaznaajnopoveaju brzinuobrtaja.Stepenamortizacijesesmanjujeistovremenosapoveanjemproduktivnosti rada.Natajnainciljnaistraivanjasistemaigla-iglenica-pletaabrava,usmerenasuka poveanju broja pletaih sistema i brzine obrtaja, tj. ne mogu se oekivati realna reenja koja dozvoljavaju odstupanja sa principa mehanikog pokretanja jeziastih igala. Poveanjeproduktivnostiosnovopletaihmainapresvegajepovezanosa minimiziranjemradnihdelova,organazastvaranjepetljiisaprimenomkrivolinijskih mehanizama za realizaciju radnih ema koje su tehnologijom zadate. Pritome je neophodna primena naunih metoda za reavanje dinamikih problema maina. Postiemo ih uzimanjem u obzir tehnikih, tehnolokih uslova, radne brzine osnovo pletaih maina, ali sada se istie kaoglavniproblemjakabukakojanastajedeliminopotekoompraktineprimeneovih radnihbrzina.Zatojeveomavaanputpoveanjaproduktivnostiosnovopletaihmaina, meutim to poveava radnu irinu pletenja. Radna brzina se pri tome neznatno smanjuje. Sapoveanjemradnebrzineposebanznaajsedajedovoenjupreepriminimalnom optereenjupree,zasvegrupemaina.Zaizradutrikotaekarakteristinajeprimena upravljakeiregulacionetehnikeurazliitimsistemimadodavanjapree,uzorkovanjai davanja oblika. Tehnologija pletenja sa teorijskom i eksperimentalnom analizom Autor : Vojislav R. Gligorijevi, redovni profesor // vojatriks@yahoo.com21Uporeivanjeelektronskogupravljanja,uzorkovanjemmainaigrupemainazaobradu uzoraka u pripremnom odeljenju sve do izrade konstantnog memorijskog ureaja sa kojim se moeinformacijazadratiusamojmaini,jouvekimaprvostepeniznaaj.Naovom primerusevididapitanjeoprimenitehnikihsredstavatrebareavatinesamosatake gledita samih savremenih tehnikih mogunosti, ve i sa take gledita tehniko-ekonomske koristi i neophodnosti. Zahvaljujuiprostojstrukturipletivodobijakarakteristinasvojstva,kaotojedobro prianjanje, elastinost i poroznost. Uvezisaproirenjemproizvodnjehemijskihvlakana,zapoetjeusmereniradnastvaranju novih proizvoda. Zahvaljujui njemu pojavila se mogunost ubacivanja pletiva skoro u svim oblastima, gde su se koristile tkanine. Potradicijioblastprimenetrikotaneprodukcije(arape,gornjatrikotaa,rublje)ostaje kaoiranije.Njenasortimansezakratkovremeproiriozahvaljujuiuvoenjutekstuiranih poliamidnih i poliesterskih prea, a takoe i pree ispredene iz niti istog hemijskog vlakna ilisanjegovimprimesama(presvegapolivinilne,poliakrilneipoliesterskeniti).Takvi kvaliteti kao to su lagodnost noenja, lakoa negovanja, oblik stabilnosti, koji se u odei iz ovakvih niti ispoljava kao sjajno odelo sa karakteristinim osobinama pletiva, javljaju se kao glavni uzrok poveanja potranje stanovnitva za savremenu i osobito raznovrsnu odeu. Oblastsvakodnevnetekstilnetrikotaneosnovopletaeproizvodnje(ukljuujuiRAEL mainskuproizvodnju)danasjeskoropotpunopotisnutadrugimnainimaizrade(zavesa, gardina, ipki i tako dalje). Prednost u vezi sa uvoenjem stabilnih po boji hemijskih niti i visoke produktivnosti osnovo pletaeproizvodnjeodigralojeodluujuuuloguuprobijanjutrikotaeuonimoblastima bivimtradicionalnimzatkanje.Usveveojmeripletivaizraenanakrunopletaim mainamazamenjujutkanematerijalezapresvlaenjenametaja,zidovaatakoezateke prekrivae. Njihova prednost, ne samo u poreenju sa tkaninama ve i u poreenju sa osnovo pletaomtrikotaom,deliminoseogledauelastinostiadeliminouuzorkovanim mogunostima. Proizvodnjusvakodnevnogtekstilauopte,moguejerazmotritikaooblastkojasebrzo razvija i kao buduu oblast primene trikotae. Sa take gledita perspektivne primene izvodi seusvetuvieradovauvezisaodreivanjemmogunostikorienjatrikotaeutehnike ciljeve. Ovu oblast treba razmatrati kao oblast sa najveom perspektivom. Ucelomsvetuposmatrasetendencijadeobneilipotpunezamenetkaninazagornjuodeu (kompleti, sakoi, muke koulje, enske bluze, suknje itd.) trikotaom. Bez sumnje ovo vodi nauno-tehnolokom progresu u datoj oblasti, o emu svedoi nekoliko primera: Unapreenje finoe maina u grupi krunopletaih maina velikog prenika i osnovo pletaih maina; Dobijanje veih koliina hemijskih niti, osobito polimernih, sa odreenim fiziko-hemijskim osobinama a takoe i prerade pree i kombinacije pree; Stvaranjevelikogbrojaspecijalnihtrikotanihprepletajaipolaganjasaciljemdobijanja pletiva stabilnog oblika i sa velikim koeficijentom zapunjenosti; Stvaranje specifine tehnologije obrade i doradnih maina. Poredenskeideijegornjeodee,istotakoiukrasna(sveana)irazliitaproizvodna odeaizraenaizpletivazauzimavelikideo.Prednosttrikotaeisadastimulierazvoj potronje i potranje. Tendencija razvoja proizvodnje je poveanje plasiranja proizvoda lake Tehnologija pletenja sa teorijskom i eksperimentalnom analizom Autor : Vojislav R. Gligorijevi, redovni profesor // vojatriks@yahoo.com22trikotae(koulje,bluzeidr.).Zanjihovuproizvodnjukoristesekrunopletaemaine velikogprenikazadesno-levopletenje,krunopletaemaineinterlokvelikogprenika (npr.finoe3250E),atakoeikrunopletaemainevelikogprenikazadesno-desno pletenje. Duinapreraivanepreezapletivoodreeneduineiirineznaajnojeveanegoza tkanine takve iste duine i irine. Dati parametri stvaranja petlji tano odreuju duinu pree upetlji,istiprostornirasporeddobijenihdelovapovisiniiiriniveomajepromenljivzbog delovanjarazliitihsila.Usledtogasejavljapoveanarastegljivostpletiva,kojamoebiti smanjenaputempromeneduinepetljipridatojrelativnojduiniiliirenjempletivaili upletanjemuprepletajeuzdunihilipoprenih(iliiovihdrugih)dopunskihprea,kojene uestvujuustvaranjupetlji,apridelovanjusilapoprimajuoptereenjeuprvomredu.Ova prouavanjauvezisaizradompletivakojakonkuriuposvojimosobinamasatkaninom proizilazeizovedvemogunostiprojektovanjatrikotanihprepletaja.Kodprojektovanjaje veoma vaan udeo takvih kvaliteta kao to je zatvorena povrina (karakteristino za tkanine), postojanost na istezanje i tipino za tkanine - grifovanje i drapiranje. Visoka produktivnost kod izrade trikotae bila je i ostala osnovni kriterijum slinih izrada. Onasejavljakaologikiosnovnedostatkabilokojihusmerenihistraivanjaizradeposle izradetkaninasaslinimtrikotanimosobinamasaizuzeemizradepojedinihproizvoda kojikoristetekstuiranenitizadobijanjeelastinihefekatatkanine.Vraajuiseobema osnovnim mogunostima u pravcu istraivanja projektovanja trikotanih prepletaja mogue je napraviti zakljuak da su osobine pletiva pribline osobinama tkanina, te utoliko bolje polazi zarukomubacivanjeupletivouzduneipoprenetekstilnepree;pritomeseprema pokazateljimatkaninenepribliavajusamopokazateljiistezanja,veistrukturapovrine, grifovanairapava,drapirana.Mogunostizatajnainproizvodnjepletivaobinosumanje negokodosnovopletaegnaina.Kodpletaegnainaproizvodnjenakrunimmainama velikog prenika mogue je: Smanjitiduinupreraivanepreenarelativnuirinupletivazahvaljujuivisokojfinoi maine i kombinaciji elemenata preplitanja - petlji i zamki, pri emu se minimalna duina ove pree u poreenju sa preama u tkanini ne postie i, plesti u pravcu petljinih redova i nizova dopunskih prea u svojstvu potke ili osnove. Zahvaljujuiprimenisintetikihniti(npr.poliesterskih)injihovomkorienju,pojedine mogunosti mogu uticati na fiziko-mehanike osobine i na strukturu pletiva i ako su u tom sluaju optimalni pokazatelji. Naroito iroke mogunosti se zavravaju u obradi pletiva od specijalne pree. U tom sluaju moesedobitinpr.pletivouviduojekojenemoebitinapravljenosamokorienjem poprenih i uzdunih potki. Zamodifikovanapletivasvihvrstakojaneraspolauspecifinimosobinamavaijedno osnovnopravilo-smatratigapletivom.Njegovokorienjezaproizvodekojisepresvega izraujusamoiztkanina,nedovodikadobijanjuslinihproizvoda,pojavljajusenovijii noviji proizvodi koji zauzimaju svoje mesto zajedno sa tkaninom. irokamogunostproizvodnjepletivaslinogtkaninamamoguejerealizovatipomou osnovopletaegnainapletenja.Kodosnovinogpletenjamoguajedopunskaprerada osnovinihpreakojesuunapredusmerene-polaemoihistotakokaokodtkanina. Ukrtavanjem prea koje imaju polaganje pod iglu i prea koje sjedinjuju (povezuje) potku, moguejedobitipletivokojeposedujespoljaneslinostisatkaninomifiziko-mehanike osobine, a takoe i u poreenju sa pokazateljima tkanina, drapernost i grifovanost. Podjednakosveovoznatnosmanjujebrzinuosnovopletaihmaina.Osimtoga, osobenostistruktureizazivajupoveanirashodmaterijalazapostizanjekarakteristika rastegljivostiizapunjenostikaokodtkanina.Istotrebaprimetitidauproizvodnjivelike Tehnologija pletenja sa teorijskom i eksperimentalnom analizom Autor : Vojislav R. Gligorijevi, redov 23koliinemetranogmaterijala,osnovopletaveemogunostinegokrunopletaobjanjavaprostijimnainimauzorkovanjaikorizaostvarenjepolaganjapreelegantne enske, muke i deije ode Uoptetrebareidaprojektovanjeidoradapletivakrijuusebimnogemoguvode ka daljem rasprostranjivanju pletiva u svim oblastima koriPostojimiljenjedasvemereusmerenenaizradupletivaslinovogperspektivnogasortimanaodePitanjeotomilidrugomdeluasortimanauoptemasortimanureavajuspoljanjiuslovzajednosausavravanjemmode.Moguproizvodnje i nain tkanja i dalje razvijati i pozitivno uticati jedan na drugog.Slika 3.1 prikazuje formalno-logi Slika 3.1. 4. Opti podaci o pletivu

P l e t i v oje tekstilni proizvodsastavljen iz petlji meporetku. Pletivoizraenokulirnimipletapreplitanjem pree. U tkaninama due prepodpravimuglom(slika4.1,a).Tkaninasedobijaputemnaizmenipotkesapreamaosnovepodeljenenadvajednakailinejednakadelapod vrste prepletaja. Za tkaninu je karakteristiTehnologija pletenja sa teorijskom i eksperimentalnom analizom : Vojislav R. Gligorijevi, redovni profesor // vojatriks@yahoo.cominemetranogmaterijala,osnovopletaemainesaekonomsketanostinegokrunopletaemainevelikogprenikaitkakirazboji;ovose inimauzorkovanjaikorienjarelativnoprostihtehnizaostvarenjepolaganjapreepriizraditrikotanogpletivazasvakodnevnuproizvodnju elegantne enske, muke i deije odee. idaprojektovanjeidoradapletivakrijuusebimnogemoguvode ka daljem rasprostranjivanju pletiva u svim oblastima korienja tekstila.ojimiljenjedasvemereusmerenenaizradupletivaslinihtkaninidovodedoizradenovogperspektivnogasortimanaodeekaodopunapremaasortimanuodePitanjeotomilidrugomdeluasortimanauoptemasortimanureavajuspoljanjiuslovzajednosausavravanjemmode.Mogueje,takoe,pretpostavitidaesetrikotaninain tkanja i dalje razvijati i pozitivno uticati jedan na drugog.logiki prikazi naina pletenja Slika 3.1. Formalno-logiki prikazi naina pletenja 4. Opti podaci o pletivu je tekstilni proizvodsastavljen iz petlji meusobno prepletenih u odreenokulirnimipletaimnainomrazlikujeseodtkaninegeomee. U tkaninama due pree 4.1 (osnova) prepliu se sa poprepodpravimuglom(slika4.1,a).Tkaninasedobijaputemnaizmeninogprovlaamaosnovepodeljenenadvajednakailinejednakadelapobrojuuzavisnosti od vrste prepletaja. Za tkaninu je karakteristina zatvorena povrina, a takoyahoo.com konomsketakegleditaimaju nikaitkakirazboji;ovose enjarelativnoprostihtehnikihsredstava nogpletivazasvakodnevnuproizvodnju idaprojektovanjeidoradapletivakrijuusebimnogemogunostikoje enja tekstila. nihtkaninidovodedoizradeekaodopunapremaasortimanuodeeodtkanine. Pitanjeotomilidrugomdeluasortimanauoptemasortimanureavajuspoljanjiuslovi esetrikotaninain in tkanja i dalje razvijati i pozitivno uticati jedan na drugog. usobno prepletenih u odreenom inomrazlikujeseodtkaninegeometrijskim u se sa poprenim 2 (potka) nogprovlaenjapree obrojuuzavisnosti na zatvorena povrina, a takoe i odgovarajua Tehnologija pletenja sa teorijskom i eksperimentalnom analizom Autor : Vojislav R. Gligorijevi, redovni profesor // vojatriks@yahoo.com24mehanikasvojstvairastegljivost,kojaodgovarajuosobinamapreraivanihprea.Slika 4.1,bprikazujerasporedsusednihosnovinihilipotkinihpreapripodunojzapunjenosti tkanine, koja moe biti manja, jednaka ili vea od100%. Slika 4.2 prikazuje emu delovanja sila na osnovine i potkine pree pri optereenju platnene tkanine, a i b- u pravcu osnove, c- u pravcu potke. Priproraunuprekidnesiletkaninepolaziseodgeometrijskeemevezivnestrukture(slika 4.2) uzimajui u obzir neujednaenost zategnutosti ica kod naprezanja tkanine. Pletivodobijamoputemstvaranjapetljiizpreaprepletenihupetlje(slika4.3).Pri tomejezaizradupletivapotrebansamojedansistemprea(a)kojisepoprenouplieu petlje(b)ilisistemuzdunihprea(cid).Razliitomtransformacijomosnovnogprepletaja dolazimodokonstruktivnihvarijanata,kojedajuirokumogunostzakvalitativne modifikacije i otkrivaju veu oblast njihove primene. Pletivo,zarazlkuodtkanine.imaotvorenupovrinuiprimehanikimdelovanjemima mnogo vei stepen istezanja i od same pree iz koje su bile stvorene petlje . Zavese(slika 4.4) kao i til, ipke pletenice, ribarske mree, proizvodimo tako to pree 1 jednog sistema idu po duini, a pree 2 drugog ili 3 treeg sistema se prepliu pod uglom od 45o. Izstruktureikarakteristikemehanikogistezanjaproizilazidobar,zdravkvalitetkoji ukazuje na korisnost odee iz trikotanih pletiva. Relativna rastegljivost i otvorena struktura uslovljavajusposobnostpremadobromodravanjutoplotepletivom,neometajuneophodnutoplotnu razmenu i ne izazivaju poveanje znojenja.

abc d Slika 4.1. Izgled tkanine-asa emom elementarne tkanine platnenog prepletaja (prikazano crticama) i emom rasporeda susednih osnovinih ili potkinih prea pri podunoj zapunjenosti tkanine manje, jednako ili vee od 100% -b ic- ema elementa pletiva i Izgledom zavese-d Pripovezivanjuodreenogkvalitetastrukturepletivasasvrsihodnimizboromvlakana pojavljujeseprijatanoseajkomforauprocesueksploatacijeproizvoda.Stvaranjempletiva putempovezivanjasavijenihprea,obezbeujeseoiglednomaloguvanjepletenih Tehnologija pletenja sa teorijskom i eksperimentalnom analizom Autor : Vojislav R. Gligorijevi, redovni profesor // vojatriks@yahoo.com25proizvoda,kojiseprikorienjuistesirovinemanjeguvaodtkanih.Prematome,pletivo odgovarasavremenimpotrebamakaomaterijalodeezaradiodmaranje,komfornostu noenju, zadravanju toplote, lako negovanje. Pletivo, izraeno kulirnim i pletaim nainom, se sastoji iz elemenata preplitanja. Za poetni deo procesa stvaranja petlji (slika 4.5) uzimamo savijeni deo pree (a). Njegovim povezivanjem sa sledeim savijenim delom iz prvog nastaje zamka (b); u to isto vreme iz novo savijenog dela pree nastaje polupetlja. Slika 4.2. ema delovanja sila na osnovine i potkine pree pri optereenju platnene tkanine, a i b- u pravcu osnove, c- u pravcu potke Zahvaljujuidodavanjutreegsavijenogdela,izpolupetljesedobijapetlja(c),poslednji savijeni deo pree prelazi u polupetlju, a zamka ostaje bez promene. Petljajeelementarnajedinicailielementpreplitanjapletiva.Svakipoetniredpletivaje red zamki, poslednji red je uvek red polupetlji. Horizontalni raspored petlji nazivamo petljinim redom, vertikalni-petljinim nizom (slika 4.6). Naslici4.7prikazanajestrukturapetljisaveznimelementima,sakojimajepetlja povezanasadonjimigornjimleeimpetljama.Svakadvavezivnaelementastvaraju jedinicupreplitanja,kojasenalaziurafiranompravougaoniku.Jedanvezivnielementse sastoji iz dve take kontakta, koje se nalaze u crnim takama polja. Veliinu petlji moemo pojasniti iz slike 7. Poredpetljekaoosnovnielementpoprenopletenogpletiva,kaoiosnovopletenog,u pletivu se pojavljuje i zamka kao element preplitanja u pletivu (slika 4.9). Na slici 4.10 kao element preplitanja pojavljuje se flotiranje, ili, podleanje pree preko jednog niza ( izduene petlje). Zamka kao element preplitanja se pojavljuje i kod osnovo pletenih pletiva (slika 4.11 i 4.12).Zamka moe dase prebaci preko dve ilivie izduenih petlji ili nizova (slika 4.13). Slika desno prikazuje flotiranje pree ispod dve petlje ili niza. Slika 4.14 prikazuje petlju na desnoj strani (lice) sa povijenim stranicama 2 petlje koje se nalazeiznadlukailiigleneglavepetlje,ilevupetljuilinalije,gdejeisturenaiglenaglava petlje1i3iznadstranicapetlje.Gornjiluk1predstavljaiglenuglavu,adonji3platinsku glavu petlji*. Tehnologija pletenja sa teorijskom i eksperimentalnom analizom Autor : Vojislav R. Gligorijevi, redov Slika 4.6. Petljin redPRprikazuje to isto petljama u crvenoj boji Tehnologija pletenja sa teorijskom i eksperimentalnom analizom : Vojislav R. Gligorijevi, redovni profesor // vojatriks@yahoo.com Slika 4.3. Oblici savijenih delova prestvaranju pletiva iz sistema prea-sistem poprenih prea, bprea; c- uplitanje popreprea, d- uplitanje uzdunih pre Slika 4.4. ZavesaSlika 4.5. Elementi preplitanjaasavijeni deo pree (uvojak); bzamka (1) i polupetlja (2); cpetlja(3)

Slika 4.6. Petljin redPR-horizontalno; Petljin niz (PN- vertikalno); slika levoprikazuje to isto petljama u crvenoj boji yahoo.com26Slika 4.3. Oblici savijenih delova pree pri stvaranju pletiva iz sistema pree a, b- sistem uzdunih uplitanje poprenih uplitanje uzdunih prea Slika 4.4. ZavesaSlika 4.5. Elementi preplitanja vertikalno); slika levo Tehnologija pletenja sa teorijskom i eksperimentalnom analizom Autor : Vojislav R. Gligorijevi, redovni profesor // vojatriks@yahoo.com27 Slika 4.7. Konstrukcija petlji Slika 4.8. Geometrija petlji Slika 4.9. Zamka kaoSlika 4.10. Flotiranje kaoSlika 4.11. Zamka u osnovo pletenom element pletivaelement pletivapletivu kao element pletiva Slika 4.12. Zamka u pletivu: levo u zatvorenom polaganju satena i desno u potkinom polaganju Tehnologija pletenja sa teorijskom i eksperimentalnom analizom Autor : Vojislav R. Gligorijevi, redovSlika 4.13. Zamka preko dve izduene petlje ili dva niza,i desno flotiranjepree ispod dve izduene petlje ili dva niza**OiglenimiplatinskimglavamapetljidetaljnijevidiuknjiziTehnologijapletenjaI autora Vojislava Gligorijevi

prezatimsevraIviverprocesa stvaranja iz poloaja za pletivo u slobodnom stanju.Iz slike 4.17 vidimo da se ivipetljestalnomenjajusapotrivertikalnestranice,potoisavijeni delovi pree, koji ne dobijaju nikakvo preplitanje u glavama, lee prema pletivu kao trea stranica. Slika 4.15. Osnovo pletene petljeSlika 4.16. Ivilice i nalije (desna i leva strana) Porasporedustranicailukovapetljiupletivurazlikujemo izraenih kulirnim i pletaim na Tehnologija pletenja sa teorijskom i eksperimentalnom analizom : Vojislav R. Gligorijevi, redovni profesor // vojatriks@yahoo.comSlika 4.13. Zamka preko dve izduene petlje ili dva niza,i desno flotiranjepree ispod dve izduene petlje ili dva niza OiglenimiplatinskimglavamapetljidetaljnijevidiuknjiziTehnologijapletenjaI autora Vojislava Gligorijevia Sika 4.14. Popreno pletene petlje lice i nalije (desna i leva strana)Slika4.16prikazujeivinepetljekojesestvarajutako,da preakojaideizvanzonepletenjaidepremasusednojpetlji, zatimsevraausopstvenupetljuistvaratreIvinepetljeimajuodredadoredanaizmenivertikalnestranice.Treastranicaprelazisvakiputizzadatog procesa stvaranja iz poloaja a u poloaj b , to je karakteristiza pletivo u slobodnom stanju.Iz slike 4.17 vidimo da se ivipetljestalnomenjajusapotrivertikalnestranice,potoie, koji ne dobijaju nikakvo preplitanje u glavama, lee prema pletivu kao Slika 4.15. Osnovo pletene petljeSlika 4.16. Ivine petljedesna i leva strana)Porasporedustranicailukovapetljiupletivurazlikujemoetiriosnovnevrsteprepletaja, im nainom:yahoo.com28 Slika 4.13. Zamka preko dve izduene petlje ili dva niza,i desno flotiranje OiglenimiplatinskimglavamapetljidetaljnijevidiuknjiziTehnologijapletenjaI no pletene petlje je (desna i leva strana) nepetljekojesestvarajutako,da akojaideizvanzonepletenjaidepremasusednojpetlji, ausopstvenupetljuistvaratreustranicupetlje. nepetljeimajuodredadoredanaizmeninedveilitri astranicaprelazisvakiputizzadatog , to je karakteristino za pletivo u slobodnom stanju.Iz slike 4.17 vidimo da se ivine petljestalnomenjajusapotrivertikalnestranice,potoivini e, koji ne dobijaju nikakvo preplitanje u glavama, lee prema pletivu kao ne petlje etiriosnovnevrsteprepletaja, Tehnologija pletenja sa teorijskom i eksperimentalnom analizom Autor : Vojislav R. Gligorijevi, redovni profesor // vojatriks@yahoo.com29Desno-levi (jednolini ili jednoiglenini)DL; Desno-desni (dvolini ili dvoiglenini) DD; Levo-levi (dvonalini ili dvoiglenini) LL; Desno-desni (interloni ukrteni ili dvoiglenini) DDU Jednolini desno levi ili jednostrani glatki prepletaj u literaturi ima i naziv kulirni prepletaj. Ima dve strane, jednu lepu za nae oko kao lice, i jednu kao nalije(slika 4. 17). LicepletivaimastraniceuoblikuslovaV(kaokrljutikodriba),analijeimapoprene iglene glave (kao crepovi na krovu). Desno-desni osnovni prepletaj (slika 4.18) ima naizmenino rasporeene desne i leve nizove petlji. Levo levi prepletaj (slika 4.19) ima naizmenino rasporeene leve i desne redove petlji Slika 5.17. Desno-levi osnovni prepletaj

Slika 4.18. Desno-desni osnovni prepletajSlika 4.19. Levo-levi osnovni prepletaj Tehnologija pletenja sa teorijskom i eksperimentalnom analizom Autor : Vojislav R. Gligorijevi, redovni profesor // vojatriks@yahoo.com30 Slika 4.20. Pravilnija struktura petlji desno- Slika 4.21. Pravilnija struktura petlji levo- desnog prepletaja levog prepletaja Slike4.20i4.21prikazujupravilnijioblikpetljikojiodstupaodidealnog.Slika4.22 prikazujestrukturuigrafikiprikaz(doleispodslike)interlokprepletaja.Ovojeustvari kombinacijadvadvolina(desno-desna)prepletajaumreenameusobno.Premarasporedu izmeu dva niza dvolinog prepletaja horizontalne iglene glave petlji prekrivaju se nizovima drugogdvonalinogprepletajatakotosunaobadvestranepletivaupoprenomrastegnutom stanju vidljive samo stranice petlji. Na slici 4.23 data je jedna slikovitija struktura ovog prepletaja. Naslici4.24datajegeometrijapetljiiuzdunipreseknavedenihosnovnihprepletaja. Zavisnoodvrsteprepletaja,povezivanjepreeipovezanostsaovimdovoenjempreeu prostornu krivu izaziva delovanje sila elastinosti prea i unutranje naprezanje u pletivu. Pletivo tei da zauzme poloaj, u kome bi se ove sile mogle izkompenzirati. U zavisnosti od vrste primenjenog osnovnog prepletaja pletiva se uvijaju u pravcu od krajeva prema sredini. Pletivoosnovnogdesno-levogprepletajaauvijasepremadesnojstrani-licupogornjimi donjim krajevima i na levoj strani po bonim krajevima. Horizontalneivertikalnelinijepresekapojanjavajuovutendencijupremauvijanjupri uslovima, da savijeni delovi pree tee da se isprave. Desno-desniprepletajb,levo-leviprepletajciinterlokprepletajdnemajutendenciju premauvijanju,potosesile,kojedelujuutomsluajuupletivuusuprotnimpravcima, uzajamno ponitavaju. Prikazani presek po duini omoguava ovo razjanjenje. Osim uvijanja, na istezanje pletiva znatno utie geometrija petlji. U isto vreme kod desno-levihprepletajaistezanjejeveomamalo,dokjekoddesno-desnihvisokaelastina rastegljivost i pre svega u pravcu petljinih redova. Na osnovu ovih uzoraka zakljuujemo da iglene glave petlji tee prema ispravljanju, tesno pritisnute prema drugim petljinim nizovima ipridelovanjusilausuprotnimpravcimamogunojesuprotnoistezanje.Naslici4.25 prikazanajegeometrijapetljiipresekporedovimainizovima,desnestraneglatkog prepletaja. Kod levo-levih prepletaja to se samo deava u pravcima petljinih nizova. Stranice savijenih petljisetakoeispravljaju,izazivajusabijanjeuvertikalnompravcu.Interlokprepletajje malorastegljivkakoupravcupetljinihnizova,takoiupravcupetljinihredova,potousled Tehnologija pletenja sa teorijskom i eksperimentalnom analizom Autor : Vojislav R. Gligorijevi, redovni profesor // vojatriks@yahoo.com31kombinacije dva desno-desna prepletaja skoro nema prostora za sabijanje i prema tome, sile, izazvane deformacijama pree, uzajamno se ponitavaju. Potosepletivostvarapovezivanjemsavijenihdelovapreesavepovezanim polupetljama, ono se para po petljinim nizovima (isputena petlja); petljin niz u tom sluaju nazivamo mestom paranja ili jednostavnije isputenom petljom. Na slici 4.26 prikazan je ovaj procespridesno-levomprepletajua,priemusejedinicapreplitanjamoeparatiudva usmerena petljina niza po duini. Na istoj slic b moguno je paranje jedinice preplitanja samo u pravcu, suprotno njenom pletenju.

Slika 4.22. Desno-desni ukrteniSlika 4.23. Desno-desni osnovni interlok prepletaj osnovni interlok prepletajsa izgledom pravilnije strukture petlji Petlje, rasporeene u jednom redu jedna do druge po irini pletiva, stvarajuh o r i z o n t a l n ip e t lj i nr e d,rasporeene jedna iznad druge po vertikali, sastavljajuv e r t i k a l n ip e t lj i nn i z.Petljin red kulirnog pletiva stvaramo redoslednim savijanjem jedne pree oko igala. Pletiva delimo nak u l i r n a(popreno pletena ) io s n o v o v op l e t e n a(uzduno pletena iz osnove). Petljin red kulirnog pletiva stvaramo redoslednim savijanjem jedne pree okoigala.Petljinredosnovopletenogpletivastvaramoistovremenimnaizmeninim polaganjem osnovinih prea oko igala maine. Razlikujemo pletiva dveju vrsta:j e d n o s t r a n aili desno-leva (jednoiglenina) id v o s t r a n a ili desno-desna (dvoiglenina). Jednostrana pletiva izraujemo na mainama sa jednom iglenicom ,dvostrana pletiva-na mainama sa dvema iglenicama. U nekim sluajevima jednostrana pletiva se mogu dobiti i na dvoigleninim manama pri uslovima korienja jedne iglenice. Tehnologija pletenja sa teorijskom i eksperimentalnom analizom Autor : Vojislav R. Gligorijevi, redovni profesor // vojatriks@yahoo.com32 Dvostranopletivomoebitijednolino,dvolinoidvonalino.Naslici4.27prikazanaje strukturajednostranogkulirnog(slika4.27,a)iosnovopletenog(slika4.27,b) prepletaja. Kao to se iz slike moe videti, svaka petlja ovih prepletaja sastoji se iz baznog i veznog dela. Priblino moemo raunati, da se bazni deo petlji 1-2-3-4-5 sastoji iz dve stranice petlji 1-2 i 4-5i polukruga, ili gornjeg iglenog luka, 2-3-4. Slika 4.24. Geometrija petlji i presek po redovima i nizovima; leva strana glatkog (a), patenta (b), levo-levog (c) i interlok prepletaja (d). Vezni deo 5-6-7 petlji kulirnog pletiva u obliku platinskih lukova, ili polukruga, povezuje baznideosusednihpetljijednogpetljinogreda.Veznideo5-6osnovopletenepetljeima skoro prav odseak i za razliku od veznog dela petlji kulirnog pletiva povezuje petlje, koje se nalazeususednimpetljinimredovimailiuredovima,kojisenalazenarastojanjunekoliko petljinihredovajedanoddrugog.Prematome,veznidelovipetljiosnovopletenogpletiva ponekadpovezujumeusobnopetlje,kojenisurasporeeneususednimpetljinimnizovima, ve u nizovima, koji se nalaze na nekom rastojanju jedan od drugog. Tehnologija pletenja sa teorijskom i eksperimentalnom analizom Autor : Vojislav R. Gligorijevi, redovni profesor // vojatriks@yahoo.com33 Slika 4.25. Geometrija petlji i presek po redovima i nizovima;desna strana glatkog prepletaja Slika 4.26. Isputene petlje u desno-levom - ai desno-desnom - bprepletaju 4.2. Karakteristike strukture pletiva i njihovo odreivanje Pletivokarakteriemosledeimosobinamaiparametrima:raspletanjem,istezanjem, uvijanjem,upletanjem,gustinom,duinompreeupetlji,modulompetlji,povrinskom masom,debljinom,jainom,oblikomstabilnostiiupletanjem,stepenomorijentacije elementarnihjedinica(petlje),duinskojzapunjenosti,povrinskojizapreminskoj zapunjenosti i tako dalje. Jedan od najvanijih parametara pletiva je gustina, duina pree u petlji, modul i upletanje. Tehnologija pletenja sa teorijskom i eksperimentalnom analizom Autor : Vojislav R. Gligorijevi, redovG u s t i n up l e t i v apovrine.Zajedinicupovrineuzimamokvadratpletivasastranama10x10mm,50x50mm ili 100x100 mm. Gustinu odreG u s t i n ap oh o r i z o n t a l iodreenoj jedinici povrine, i ozna

Gustinapover odreenoj jedinici povrine, i oznaStvarnugustinuodreujemopouzorkupletiva,iliproizvoda,izrapetljinih redova i petljinih nizova na odre Pri projektovanju pletiva gustinu izrapree ili finoe maine. Pri prora4.27,a)ivisinupetljinogreda horizontali i vertikali. Slika 4.27. Struktura petlji kulirnog P e t lj i n i mk o r a k o mpetljijednogpetljinogreda.Petljinimkorakommoebitiodreproporcionalna gustini po horizontali:To jest, to je vea gustina po horizontali , time je manji petljin korak. V i s i n o mr e d ap e t lj i Bjednogpetljinogniza(slika4.27i4.28). suprotno proporcionalna gustini po vertikali: Pravilna struktura pletiva u znatnoj meri zavisi od odnosa gustina. U jednostranom desnolevom glatkom pletivu gustina po vertikali, kao po pravilu, veOdnos gustine po horizontali prema gustini po vertikali nazivamon o s ag u s t i n ei oznaavamo sa slovomC. Tehnologija pletenja sa teorijskom i eksperimentalnom analizom : Vojislav R. Gligorijevi, redovni profesor // vojatriks@yahoo.comG u s t i n up l e t i v akarakteriemo brojem petlji, koje se nalaze na jedinici njegove povrine.Zajedinicupovrineuzimamokvadratpletivasastranama10x10mm,50x50mm 00 mm. Gustinu odreujemo u dva pravca: po horizontali i po vertikali.G u s t i n ap oh o r i z o n t a l ipokazuje, koliko se broj petljinih nizova nalazi na enoj jedinici povrine, i oznaavamo je saGh . Gustinapovertkalipokazuje,kolikisebrojpetljinihredovanalazina enoj jedinici povrine, i oznaavamo je saGv . ujemopouzorkupletiva,iliproizvoda,izrapetljinih redova i petljinih nizova na odreenoj jedinici povrine. Pri projektovanju pletiva gustinu izraunavamo teoretski, polazei od zadate podune mase e maine. Pri proraunu gustine neophodno je da znamo petljin korak 4.27,a)ivisinupetljinogredaB,koji,sasvojestrane,mogubitiodreSlika 4.27. Struktura petlji kulirnog-a i osnovo pletenog-b pletivaP e t lj i n i mk o r a k o m A( slika 4.27,a) nazivamo rastojanje mepetljijednogpetljinogreda.Petljinimkorakommoebitiodreenaveliproporcionalna gustini po horizontali: A = 50/Gh Gh = 50/A, a gustina po horizontali , time je manji petljin korak. V i s i n o mr e d ap e t lj i Bnazivamo rastojanje meu osama dveju susednih petlji jednogpetljinogniza(slika4.27i4.28).Visinaredapetlji,moebitiodresuprotno proporcionalna gustini po vertikali: B = 50/Gv

Gv = 50/B. Pravilna struktura pletiva u znatnoj meri zavisi od odnosa gustina. U jednostranom desnolevom glatkom pletivu gustina po vertikali, kao po pravilu, vea je od gustine po horizontali. Odnos gustine po horizontali prema gustini po vertikali nazivamok o e f i c i j e n t o mo d avamo sa slovomC. C = Gh/Gv = 50/A : 50/B = B/A. yahoo.com34karakteriemo brojem petlji, koje se nalaze na jedinici njegove povrine.Zajedinicupovrineuzimamokvadratpletivasastranama10x10mm,50x50mm ujemo u dva pravca: po horizontali i po vertikali. pokazuje, koliko se broj petljinih nizova nalazi na pokazuje,kolikisebrojpetljinihredovanalazina ujemopouzorkupletiva,iliproizvoda,izraunavanjembroja i od zadate podune mase unu gustine neophodno je da znamo petljin korak A (slika ne,mogubitiodreenigustinompo pletiva ( slika 4.27,a) nazivamo rastojanje meu osama susednih enaveliinasuprotno u osama dveju susednih petlji Visinaredapetlji,moebitiodreenakaoveliina Pravilna struktura pletiva u znatnoj meri zavisi od odnosa gustina. U jednostranom desno-a je od gustine po horizontali. k o e f i c i j e n t o mo d Tehnologija pletenja sa teorijskom i eksperimentalnom analizom Autor : Vojislav R. Gligorijevi, redovni profesor // vojatriks@yahoo.com35 Priprojektovanjupletivakoeficijentodnosagustinekoristimozaodreivanjevisinereda petlji i gustine po vertikali: B = CA; Gv = 50/B. Upletanjepreeupletivujeodnosduinepreeupetljiutroeneza stvaranjepetljinogredapetljinaduinipetljinogreda.Sobziromdajeduinapreeu petljinom redu sa brojem petlji NjednakaN, a duina petljinog redaNA, onda je upletanje pree U = /A. Gustinapletivanedajepunupredstavuofrekvencijipletiva,potoonanekarakterie zapunjenost vlaknastim materijalom slobodne vezne delova meu preama, iz kojih se sastoje petlje. Duinapreeupetljijeduinapreeelementarnejedinice(petlje)u ispravljenom stanju. Eksperimentalno odreivanje duine pree u petlji ostvarujemo samo za parajua popreno pletena pletiva. Za ovo nam je potreban uzorak povrine pletiva duine 100mm i irine100 petljinihnizovazajednostranapletivai50petljinihnizovazadvostranapletiva.Paramo svaki red posebno ( ukupno 5 reda). Oparanu preu paljivo ispravimo i izmerimo na ljeniru njenu duinu. Srednju duinu pree u petlji izraunavamo po formuli =, / n Lxl gde je xL- zbir duine elementarnih pea u mm; n ukupan broj petlji. Zapletiva n=500;Zadvostranailidvoigleninapletivasaproputenimpetljinim nizovima n = n (100+X1-X2), gde jen-broj merenja; X1-brojproputenihpetljinihnizovasaonestranepletiva(uzorka),sakojevrimo brojanje 50 petljinih nizova; X2-broj proputenih petljinih nizovasa suprotne strane pletiva. Za dvoiglenina pletiva pres i zakarnih prepletaja(potpuni akar) n = n250; za pletiva prepletajanepotpuniakarn=0,5n(1+0,5Nb);gdejeNb-brojbojaujednompetljinom redu;zapletivakombinovanihprepletajasapovezivanjemjednostranihidvostranih prepletajaLx =Lp+g in=100n1+50n2,gdejeLp-zbirduinepreeuredovima prepletaja patent (desno-desni),g - zbir duine pree u redovima prepletaja glatkog (desno-levi), n1- broj redova u pletivu patentnog prepletaja sa duinom pree u jednom redu Lp,n2- broj redova u pletivu glatkog prepletaja sa duinom pree u jednom reduLg. P r o s t o r n o s tp o i r i n i - aizraunavamo po formuli a = A, gde je- skretanje veznih delova pree; Tehnologija pletenja sa teorijskom i eksperimentalnom analizom Autor : Vojislav R. Gligorijevi, redov A- petljin korak Naprimer, za pletiva prepletaja glatkog (kao na slici 4.28)a = S t e p e ni s p r a v lj a nj aPo duini Po irinigde jeh, a- udaljenost elementarnih jedinica (petlji) prema duini i irini. Stepen orije ntacije projekcijenjenihdelovanadatorijentacije elementarne jedinice po duini gde je pd, p zbir projekcija delova petlji saglasno na uzdunomirini Slika 4. 28. ema strukture pletiva Primer. Za sluaj, koji je dat na slici 4.28, moemo prihvatiti, da je p = A+4dt.Onda je Za odreivanjep u n o ep l e t i v a ogmodulapetlji(smetaju) u duini pree jedne petlje gde jemL-duinski modul petlji;- duina pree u petlji, mm;Tehnologija pletenja sa teorijskom i eksperimentalnom analizom : Vojislav R. Gligorijevi, redovni profesor // vojatriks@yahoo.comNaprimer, za pletiva prepletaja glatkog (kao na slici 4.28)a = A. S t e p e ni s p r a v lj a nj aelementarnih jedinica odreujemo po sledePo duini = h/, Po irini = a/. udaljenost elementarnih jedinica (petlji) prema duini i irini. Stepen orije ntacijeelementarnihjedinicaodreujemokaoodnoszbira projekcijenjenihdelovanadatompravcupdpremaduinipreeupetlji.Stepen orijentacije elementarne jedinice po duinid i po irini izraunavamo po formulama:d = pd / , = p / , zbir projekcija delova petlji saglasno na uzdunom pravcu (po duini) i po Slika 4. 28. ema strukture pletiva aj, koji je dat na slici 4.28, moemo prihvatiti, da je pd d = 2(B+dr)/ ; = (A+4dr)/ . ep l e t i v a prof. A.S. Dalidovi uvodi formuluogmodulapetlji,kojipokazuje,kolikoseteoretskihpree jedne petlje, to jest, mL = /dt, duinski modul petlji; e u petlji, mm; yahoo.com36ujemo po sledeim formulama: ujemokaoodnoszbira premaduinipreeupetlji.Stepen unavamo po formulama: pravcu (po duini) i po = 2h =2(B+dt) i uvodi formulud u i n s k ,kojipokazuje,kolikoseteoretskihprenikapreenalaze Tehnologija pletenja sa teorijskom i eksperimentalnom analizom Autor : Vojislav R. Gligorijevi, redovni profesor // vojatriks@yahoo.com37dt -teoretski prenik pree (bez vazdunih meuprostora), mm. Prijednojteistojgustinipunoapletivasemoemenjatiuzavisnostiodprenikapree, odnosno njene debljine.Zatim pri jednakimgustinama vieguim trebamo raunati pletiva sa najmanjim modulom petlji. Smanjenjemodulapetljimoebitipostignutopoveanjemprenikapreeilismanjenjem duinepreeupetlji.Shodnotome,tojemanjiduinskimodulpetlji,timebiegue pletivo. Davanjemmodulupetljizapletivaodreenuvrednost,moemoodreditiduinupreeu petlji pletiva u zavisnosti od prenika pree. U proraunima uopte je pravilo da poemo od modula petlji, odnosno njegove vrednosti. Poredduinskogmodulapetlji,zapotpunijukarakteristikupletivaodreujemopovrinskii zapreminski modul petlji. P o v r i n s k i m o d u lp e t lj imptakoe karakterie punou i stepen poroznosti pletiva. Povrinski modul petlji utvrujemo preko prenika preedu slobodnom stanju: mp = AB/d . Zapremin ski modul petlji karakteriezapreminskupropustljivostkao i zapreminskumasupletiva.Odreujemogaprekopovrinepoprenogpresekapree,koji priblino moemo raunati kao povrinu elipse: ( )216 ,vpABMMd d =+ l gde jeM-debljina pletiva, mm; dp- debljina pree u pletivu, mm. Osobine i spoljanji oblik pletiva u znatnoj meri zavisi od njegove strukture, ili prepletaja. Duinskazapunjenostkarakteriezapunjenostdelovapletivapreompo visiniredapetljiilipoirinipetljinogkoraka.Izraunavanjeduinskezapunjenostipletiva oteanojezbogsloenogoblikaelementarnihjedinica(petlje)injihovoguzajamnog rasporeda. Zajednostavnijeprepletaje,naprimerdesno-leve(kulirne,glatke),zapunjenostsemoe izraunati po formuli, koju je predloio prof A. N. Solovjev; Po veritkaliEv = 2dtGv, Po horizontali Eh = 4dtGv. gde jedt-teoretski prenik pree. P o v r i n s k az a p u nj e n o s tp l e t i v a odreuje se odnosom projekcije pree u petlji prema povrini petlje, ogranienom visinom reda petlji i irinom petljinog koraka. Za jednostavnijapletivapovrinskazapunjenostsemoeizraunatipoformuliprof.A.N. Solovjeva Es = 100 (dt-42td ) / (AB). Tehnologija pletenja sa teorijskom i eksperimentalnom analizom Autor : Vojislav R. Gligorijevi, redovni profesor // vojatriks@yahoo.com38Z a p r e m i n s k az a p u nj e n o s tp l e t i v aodreuje se odnosom zapremine pree u petlji pletiva prema zapremini petlje. Ev = (/p) 100, gde je- srednja masa pletivau gr m-3, koju izraunavamo po formuli = QM-1, gde je Q-povrinska masa1m2 pletiva u gramima; M-debljina pletiva u mm; p-srednja gustina pree u gr m-2. Z a p u nj e n o s tm a s e odreujemo odnosom mase pree pletiva prema maksimalnoj njegovojmasi(premapunojzapunjenostiukupnezapreminepletivasirovinomizkojese sastoji prea) Em = ( p /)100,gde je p- specifina gustina sirovineiz koje je izraena prea, gr cm-3. Z a p r em i n s k ap o r o z n o s tpokazujedelove vazdunih meuprostora meu preama Rv = 100 - Ev. Ukupna poroznostpokazujedelovesvihvazdunihmeuprostoraupletivu, kako meu preama, tako i u unutranjosti pree Ru = 100 - Em. Z a p r e m i n s k ik o e f i c i j e n tp l e t i v aodreujemo formulom / 100 / .v mK E K = = Ugaozakrivljenostipetljinogreda-tojeugaonagibapetljinogredaprema liniji, suprotno uzdunom savijanju pletiva, a ugao zakrivljenosti petljinog niza - ugao nagiba petljinog niza prema savijanju pletiva ili ivica (krajeva). Ugao zakrivljenosti moemo izmeriti uglomerom sa grekom ne vie od 1o. S k u p lj a nj ez av r e m ep l e t e nj a Pletivo,kojejezavremepletenjaunestabilnompoloaju,radiunutranjedeformacione energije,sepopraviluskupljajonasamojmainizavremepletenja,takodasemenjaju njegovigeometrijskiparametri.Povlani,odnosnozateznivaljci,stalnodrepletivou napetomstanjuisvremenonnavremepopustajupletivo,dabiseistonamotalonarobne valjke. Promena irine pletiva je definisana sa skupljanjem. % 100i si S= , gde je i- irina pletiva na iglama (maini); s-irina skinutog pletiva. Tehnologija pletenja sa teorijskom i eksperimentalnom analizom Autor : Vojislav R. Gligorijevi, redovni profesor // vojatriks@yahoo.com39 Skupljanje je zavisno od irine iglenice, vrste i kvaliteta materijala, kao i gustine pletiva, i iznosiod 6% do 18%. S u v ar e l a k s a c i j a Skupljanjepletivaseposkidanjusamainejoproduava5do20dana.Poistekuovog vremenapletivorelativnoimastabilnostanje,potojesvetovremeprostolealo.Toje samostalna promena mera novog pletiva, koja dolazi pod uticajem vremena i okoline (toplota, vlaga)sazakanjenjemdoravnotenogstanjapriunutranjimnapetostima.Potojepletivo bilo pri pletenju stalno napeto u uzdunom pravcu, radi delovanja zateznih valjaka, dolazi za vremerelaksacijepopraviludoizrazitogizduenjaimanjeprimeenog,odnosnopotpunog negativnogpoprenog skupljanjaSkupljanje pletiva definiemokao i gore. , 100 (%)12 1LL Lss= gde jeL1- duina po skidanju sa maine; L2-promenjena duina Prisuvojrelaksacijipletivojesamo,urelativnostabilnomstanju,poduslovom,danebudu samostalnepromenemerasamoondaakosenemenjajuuslovinjegovogodravanja.Pri promenjenim uslovima relaksacija se lako produava. M o k r ar e l a k s a c i j a Akojepletivoduevremepotopljenouvodi,kojaimadodatosredstvozaomekavanjei osuenobeznapetosti,tadaprelaziurelativnostabilnostanjesanekimveimstepenom relaksacije. Meutim,akovieputa ponavljamopranjeisuenjebeznapetosti,najboljesepribliavamo potpunojrelaksaciji,tojestanje,kadimapletivominimalniobimunutranjedeformacione energijeikadajeprinajmanjojtendencijipremapromenioblikapostignutanajvea oblikovna stabilnost. Promene se definiu kao i ranije

1 21(%) 100.mrL LSL= Skupljanjepripranjujeponovousmerupetljinihnizovaiusmerupetljinihredova. Negativna vrednost skupljanja u smeru reda petlji nam kae, da se je pletivo za dati procenat rairilo. Pletivapamunihproizvoda,kojasubilamokrorelaksirana,zavremepranjamoguse promeniti za 5 do najvie 10%. P r e n i kp r e eza pree malih uvojaizraunavamo formulom 28tTd=odnosno 10, 00357 ,td T = Tehnologija pletenja sa teorijskom i eksperimentalnom analizom Autor : Vojislav R. Gligorijevi, redovni profesor // vojatriks@yahoo.com40gde je - specifina gustina vlakana ili materijala, iz kojeg je izraena prea,gr cm-3; Tt-poduna masa pree u tex. Prekouslovnogprenikapreeipodunemasemoemoizraunatiduinskimodulpetlji po formuli 28.LtmT = l U tabeli 4.1. date su vrednosti gustine vlakana, , i 28 za najee upotrebljenih u trikotanoj industriji. Prenikpreedbitnozavisinesamoodgustinevlakana,negoiodstrukturepree, oblika poprenog preseka, uvijenosti vlakana i drugih morfolokih karakteristika. Osim toga, neizbenojebitnaneravnomernostpreepodebljini,priemuonanijejednakazarazliite vrste prea. Priproraununijemogueuzetisveosobine,svojstvenepreama,posebnoakoseona sastoji iz dve ili nekoliko komponenata (vrste vlakana). Zatim za odreivanje modula petlji moemo koristiti uproenu formulu ,32tTml= Prihvatanjemdajevrednost28 priblinojednaka32zasvevrstepree(niti).Pri ovometrebamoimatiuvidu,davrednostimodulapetljimoramoodreditizasvakuvrstu pletiva sa uzimanjem u obzir vrstu prepletaja, njegovu namenu i vrste primenjene pree. Modulpetljinajboljekarakteriepetljinustrukturupletenihproizvodakakosastrane geometrijske,takoifiziko-mehanike,odraavajuiupotrebnevrednostiobelejapletiva: gustinu, istezanje, debljinu i povrinsku masu1m2. Nizom istraivakih radova, po teoretskom obrazloenju strukture petlji pletiva ,potvrena jeprvostepenavanostmodulapetljikaoparametra,kojikarakteriegeometrijskeifiziko mehanikeosobinepletiva.Uosnoviovihradovadatojeizuavanjekrutostipreepri savijanju i upredanju na oblik i osobine petlji pletiva. Tabela 4.1. Vrednosti gustine vlakana Vrste vlakana 28 Pamuno1,521,2334 Viskozno1,521,2334 Polivinilhloridno1,491,2234 Poliestarsko1,381,1833 Acetatno1,361,1733 Vuneno1,321,1532 Poliakrilonitrilno1,171,0830 Poliamidno1,141,0730 Polipropilensko0,910,9627 Naosnovuanalizevezeizmeumodulapetljiikrutostipreeprisavijanju,izvedenje zakljuak,daunutranjeilispoljanjesile,kojeizazivajubilokojurelativnudeformaciju Tehnologija pletenja sa teorijskom i eksperimentalnom analizom Autor : Vojislav R. Gligorijevi, redovni profesor // vojatriks@yahoo.com41pree u petljama ili petlji pletenog proizvoda u celosti, suprotno su proporcionalne kvadratu modula petlji. to je manji modul petlji, time e biti manje vrednosti unutranjih sila i manji nivo potencijalne energije deformacije petlji, to znai vea nestabilnost oblika petlji. Prekomernosmanjenjemodulapetljioteavaprocesstvaranjapetljiinegativnoutiena eksploatacijustabilnostipletiva,potopoveanesileuzajamnimdelovanjemitrenjemu takama kontakta pree dovode do poveanog dela nepovratne deformacije pletiva. Naosnovureenogzakljuujemo,dazasvakuvrstusirovine,prepletaja,proizvoda odreenenameneodgovarajusvojeoptimalnevrednostiilinekiintervalvrednostimodula petlji, pri kojem pletivo dobija najbolje korisne deformacione osobine ili,suprotno, najbolju stabilnost za vreme eksploatacije. Zavisnostizmeuduinepreeupetljiiiglenimkorakommainenemazadovoljavajue analitikoreenjeradimnogobrojnihfaktora,kojiutiunatuzavisnost.Eksperimentalna istraivanja na araparskim mainama su pokazala zavisnost dvema jednainama: ,63 , 015 , 2;25 , 02maxmintTttTttt+ =+ =ll gdeje minl -minimalnavrednostduinepreeupetlji,dobijenapripunojbrzinirada automata i korienjem kvalitetne pree;

maxl - maksimalne vrednosti duine pree u petlji pri tim istim uslovima; t-igleni korak maine.Uopte moemo rei da u industriji trikotae razlikujemo dva prenika pree ili niti: teoretski dt ili raunski dr; u slobodnom stanju d. Teoretski prenik pree smatramo da je bez vazdunih prostora meu pojedinim vlaknima u prei. Uprocesupletenjautakvostanjemogudadousamopojedinidelovipree,naprimer, podpritiskompletaihorgana.Preauslobodnomstanjunepodleedelovanjusilairadi vazdunih prostora meu pojedinim vlaknima ima prenik dt. d f projektovanjupletaihmainanekoristiseteoretskiprenikpreeveserazmatrasamo srednji prenikdu slobodnom stanju. Ako posmatramo popreni presek jednoine pree pod mikroskopom moemo videti da je preseknepravilnogoblika.Meutim,akoprihvatimodapoprenipresekpreeimakruni oblik onda se prea moe posmatrati kao cilindar oigledno velike duineLu km. Tada e prenik takvog cilindra imati neki srednjiprenik d. Tehnologija pletenja sa teorijskom i eksperimentalnom analizom Autor : Vojislav R. Gligorijevi, redovni profesor // vojatriks@yahoo.com42Masa u gramima cilindrine pree duine 1m,Tt = 0,25 d2,gde je -specifina gustina pree u gr cm-3; d- prenik pree u mm. Masa 1 km pree bieTt = 250 d2, odakle je 23, 57 10tTd == 10, 0357 .tT Iznavedeneformulesevididastvarniprenikpreenezavisisamoodnjenepodune mase, ve i od njene gustine . Ako oznaimo da je k = 3,57 2 1/ 210 10 , dobiemo d = k .tT =Pored stvarnog prenika pree razlikujemo i raunski ili teoretski prenik: dt = 0,00357 1,tT gde je- zapreminska gustina vlakana u gr cm-3. Prea, koju upotrebljavamo u pletioni, najee se podvrgava upredanju da bi se poveala njenajaina.Najeekoristimodvoinupreukojaimaveujainuodjednoine,jeru procesu pletenja prea trpi velika naprezanja. Prea podune mase 18,5 tex(dvejednoinekardirane)imajainunakidanje280cN,apreazajednikepodunemase 37 tex-165cN. Jaina pree je manja za 1,7 puta. Razmotriemo srednji prenik dvoine konane preedsr. Pri odreivanju ovog prenika trebauzetiuobzirdauprocesupletenjanakrunimmainamasaobrtnimcilindromprea dvoina dobija manji broj uvoja ( slika 4.29 ). Provedena istraivanja su pokazala da popreni presek dvoine pree ima oblik elipse sa osamad i 2d , gde jed- prenik jednoine pree. Priprelazuodpreseka1-1napresek2-2ovaelipsaseokreneza900.Projektovanjemna horizontalnoj ravni preseka1-1 i 2-2,koje se nalaze na razliitoj visini, moemo prihvatiti dasrednjiprenikpreeimaodgovarajuustranupravougaonikaijajedijagonalajednaka2d, odnosno dsr = 2d sin 450 = 1,41 d. U tabeli 4.2 date su vrednosti koeficijentak za razliite vrste prea i niti. Ako idemo preko zajednike podune mase preeTtz = 2Tt, dobiemo da je dsr = k1, 41 .tzT d = Zaodreivanjestvarnogprenikapree(Tabela4.3)moramouzetiuobzirkoeficijent punoe pree q, koji nam pokazuje veliinu prostora vlakana prema ukupnom prostoru pree. Stvarni prenik pree d = k ( ),tT mmgde je k = 2/ . q Tehnologija pletenja sa teorijskom i eksperimentalnom analizom Autor : Vojislav R. Gligorijevi, redov 43Koeficijentpunoepreeqzagrubljuprenaprimer za beljenu pamunu prepreeq = 0,49 i dobijamo da jek = 0,0412. Gustina preindustriji po preporukamaprof. Dalidovi Posleodreivanjagustinepohorizontaliizraveliine petljinog koraka i koeficijenta odnosa gustineC: Po teoriji pletenja pri projektovanju glatkog prepletaja usvajamo da jeC = 0,865, odakle je Slika 4. 29. ema dvoiD u i n ap r e znagustina, jaDuinapetljemoeseodreditistvarnopouzorkupletivailiteoretskimizraformuli, koju je predloio prof. A.S. Dalidovi Po razavisnostiodveliprenika ili debljine predalukovi2SvakaodstranicapetljipriblinojejednakavisiniredapetljiB. Shodno tome duina petlji je Iz slike vidimo, da je Odakle je gde je d-stvarni prenik pree. Zamenom vrednosti Du prvoj jedna ili Akostranicepetljirazmatramokaohipotenuzupravouglogtrouglasakatetom,jednakom visiniredapetljiBiprenikodobie oblik: Tehnologija pletenja sa teorijskom i eksperimentalnom analizom : Vojislav R. Gligorijevi, redovni profesor // vojatriks@yahoo.com eqzagrubljupreukreeseugranicama0,45do0,60.Tako nu preu sa gustinom vlakana = 1520 kgm-3 a jek = 0,0412. Gustina pree (q), koja se koristi u trikotaindustriji po preporukamaprof. Dalidovia, i koeficijentk su dati u tabeli.ivanjagustinepohorizontaliizraunavamovisinuredapetlji,naosnovu koraka i koeficijenta odnosa gustineC: B = CA. Po teoriji pletenja pri projektovanju glatkog prepletaja usvajamo da jeC = 0,865, odakle jeB = 0,8654d. Slika 4. 29. ema dvoine pree sa poprenim presecima D u i n ap r e eup e t lj i. Za karakteristike pletiva veznaajimaduinapreeupetlji,odkojezavisinjegovamasa, gustina, jaina i istezanje. Duinapetljemoeseodreditistvarnopouzorkupletivailiteoretskimizraunavanjem(posleizraunavanjagustine)po formuli, koju je predloio prof. A.S. Dalidovi. Po raunskim formulama duinu pree u petlji ustanovljavamo u zavisnostiodveliinepetljinogkorakaA,visineredapetljiBi prenika ili debljine pree d. Iz strukture petlji (slika 4.27) vidimo, dalukovi2-3-4i5-6-7sainjavajupolukrugsapreSvakaodstranicapetljipriblinojejednakavisiniredapetljiB. = D+2B. A = 2D -2d, D = A/2+d, e. Zamenom vrednosti Du prvoj jednaini, dobiemo = (A/2+d)+2B, = 1,57A+d+2B. Akostranicepetljirazmatramokaohipotenuzupravouglogtrouglasakatetom,jednakom nikompreed,formulazaizraunavanjeduinepre = 78,5/Gh+22 2. B d d + +yahoo.com eseugranicama0,45do0,60.Tako koeficijent punoe q), koja se koristi u trikotanoj a, i koeficijentk su dati u tabeli. unavamovisinuredapetlji,naosnovu Po teoriji pletenja pri projektovanju glatkog prepletaja usvajamo da jeC = 0,865, odakle je e sa poprenim presecima Za karakteristike pletiva vei eupetlji,odkojezavisinjegovamasa, Duinapetljemoeseodreditistvarnopouzorkupletivailiunavanjagustine)po e u petlji ustanovljavamo u ,visineredapetljiBi petlji (slika 4.27) vidimo, injavajupolukrugsaprenikomD. SvakaodstranicapetljipriblinojejednakavisiniredapetljiB. Akostranicepetljirazmatramokaohipotenuzupravouglogtrouglasakatetom,jednakom unavanjeduinepreeupetlji Tehnologija pletenja sa teorijskom i eksperimentalnom analizom Autor : Vojislav R. Gligorijevi, redovni profesor // vojatriks@yahoo.com44 Tabela 4.2. Vrednosti koeficijenta k Vrsta pree i nitikVrsta pree i nitik Pamuna nebeljena Pamuna beljena Pamuna(viskozna) Vunena eljana Vunena vlaena Lanena i konopljina mokro predena Lanena i konopljina suvo predena Acetatna cel vlakna PoliamidnaVisoko zapreminska Poliamidno-mono vlakno Viskozne niti Poliamidne nitiPoliesterske niti Poliamidni filament manje upreden Poliamidni filament vie upreden Lavsanove niti 0,039528 0,041109 0,042058 0,041109 0,043007 0,038579 0,049015 0,041109 0,049015 0,0569 0,0332 0,041113 0,046805 0,043643 0,0380 0,0370 0,043643 PoliesterskaPoliakrilonitrilna Pliamidna svila Viskozna i bakaramonijana svila Prea od poliakrilonitri- lnih vlakana Prea od viskoznih i ba- karamonijanih vlakana Poliakrilonitrilna svila Prea od poliesterskih vlakana Poliesterska svila Prirodna svila Prea od svilenih otpadaka Prea od acetatnih vlakana 0,041109 0,0386 0,044271 0,034785 0,046801 0,03896 0,044271 0,041109 0,037947 0,037947 0,041109 0,04108 Tabela 4.3. Vrednosti koeficijentak za raunski i stvarni prenik pree PreaRaunski/k.qStvarni/k Pamuna sirova Pamuna beljena Vunena Rejon Acetatna Poliamidna Poliakrilonitrilna Poliakrilonitrilna-vuliminozna Lanena Prirodna svila Viskozna veta- ka svila Poliesterska Bakar amonija- na vetaka svila Triacetatna Polipropilenska 1,520 1,520 1,320 1,500 1,250 1,140 1,170 - 1,50 1,360 1,50 1,38 1,50 1,28 0,91 0,0289 0,0289 0,0310 0,0291 0,0319 0,0334 0,0330 - 0,0291 0,0306 0,0291 0,0303 0,291 0,0315 0,0374 0,825 0,7448 0,700 0,755 0,690 0,675 0,760 0,190 0,755 0,743 0,755 0,776 0,755 0,498 0,365 0,0393 0,0413 0,0420 0,0410 0,0429 0,0434 0,0409 0,0819 0,0426 0,0480 0,0410 0,0459 0,0410 0,0505 0,0590 Stvarnuduinupreeupetljiodreujemopouzorkupletiva.Oparamojedanredpetlji, izmerimo oparanu duinu pree i kao rezultat podelimo na broj oparanih petlji ili nizova; Tehnologija pletenja sa teorijskom i eksperimentalnom analizom Autor : Vojislav R. Gligorijevi, redovni profesor // vojatriks@yahoo.com45 = L/n, gde je - duina pree u petlji, mm; L-duina pree u n petlji, ili nizova u mm; n- broj oparanih petlji. P o v r i n s k am a s a1 m2 p l e t i v a.Masa pletiva zavisi od duine pree u petlji, iz kojih se ono sastoji, njegove gustine i podune mase pree, iz koje je ono izraeno. Povrinskumasu1m2glatkogpletivaodreujemo,polazeiodduinepreeudatom pletivu i podunom masom pree: Q = LTt/1000, gde je Q- povrinska masa1m2 pletiva, gr; L-duina pree u datom pletivu, mm; Tt-poduna masa pree, tex. DuinupreeLudatompletivuiskazujemoprekoduinepreeupetljiumm.,ibroja petljinpletiva, tada jeQ = nTt/1000. Broj petlji u datoj duini povrine pletiva moe biti iskazan preko njegove gustine: n = GhGvS1000/55 , sde jeS-povrina pletiva, mm2. Zamenomvrednostinuprethodnojjednaini,dobiemoformulupovrinskemase1m2 glatkog pletiva: Q = 0,4 Gh Gv Tt/ 1000, Gde je 400- koeficijent, koji pokazuje, da se u 1m2 pletiva povrina, jednaka 25 cm2, na kojoj izraunavamo gustinu, uklapa400 puta. D e b lj i n ap l e t i v a.Debljina pletivaM zavisi od vrste prepletaja i prenika pree, izkojegjeonaizraena.Izraavaseummiodreujebrojemprenikapreedunjegovom preseku. Debljina glatkog kulirnog pletiva neto je vea odd. J a i n ap l e t i v a. Jaina pletiva karakterie se njegovom prekidnom optereenju. U veinisluajevajainuodreujemonadinamometruistovremenosaodreivanjem istegljivosti. Jainupletivaodreujemopoduiniipoirini,njegovimistezanjemuodgovarajuim pravcima . S k u p lj a nj ep l e t i v a.Skupljanjem pletiva nazivamo relativnu promenu njegove irine ili duine za dati interval vremena ili usled odreenih procesa njegove obrade. Skupljanje pletiva zavisi od odnosa njegovog petljinog koraka i iglenog koraka maine, na kojojseonoizrauje.SapoveanjempetljinogkorakAskupljanjepletivasesmanjuje,asa poveanjem iglenog koraka t poveava. Tehnologija pletenja sa teorijskom i eksperimentalnom analizom Autor : Vojislav R. Gligorijevi, redovni profesor // vojatriks@yahoo.com46 Skupljanjepletivaseiskazujeuprocentima.Akojeirinapletivaprinjegovojizradi