Türkiye’deki Teleskoplarla Bilim Sempozyumu - İstanbul

209

İST60 TELESKOBU PERFORMANS DEĞERLENDİRMESİ

ve İLK GÖZLEMLER

Mehmet TÜYSÜZ1,2, Tunç ŞENYÜZ2, Çağlar PÜSKÜLLÜ1,2

1 Çanakkale Onsekiz Mart Üniversitesi, Fen-Edebiyat Fakültesi, Fizik Bölümü

2 Çanakkale Onsekiz Mart Üniversitesi, Astrofizik Araştırma Merkezi ve Gözlemevi

(e-posta: mehmettuysuz@comu.edu.tr)

Özet: İstanbul Üniversitesi ve Çanakkale Onsekiz Mart Üniversitesi katkılarıyla Çanakkale Onsekiz

Mart Üniversitesi Ulupınar Gözlemevi (ÇUG)’ne kurulan İST60 Teleskobu’yla yapılan M67 kümesi

gözlemleriyle İST60’ın parlaklık performansı değerlendirildi. Ayrıca İST60 Teleskobu ve Apogee

U42 CCD kamera ile birlikte Mart 2012’de yapılan standart yıldız gözlemleriyle, geniş bant Bessell

filtreleri için “standart parlaklık dönüşüm katsayıları” ve “sönümleme katsayıları” elde edildi. Ayrıca,

bu çalışmada, İST60 Teleskobu’nun gözlem kalitesini ve gözlemsel duyarlılığı daha iyi anlayabilmek

amacıyla farklı birkaç hedefin ışık eğrisi değişimlerine de yer verildi.

1. Giriş

İstanbul Üniversitesi Astronomi ve Uzay Bilimleri Bölümü ve Çanakkale Onsekiz Mart

Üniversitesi Astrofizik Araştırma Merkezi ve Gözlemevi ile ortaklaşa yürütülen projede,

Ulupınar Gözlemevi’ne kurulan 60cm ayna çaplı, f/8 odak oranlı ASTELCO firmasından

satın alınan teleskop ile 21 Haziran 2011 tarihinde gözlemlere başlanmıştır. İST60

Teleskobu’nda Apogee Alta U42 CCD

kamerası ile Bessell ve Strömgen filtre

setleri mevcuttur. Ritchey-Chrétien türü

karbon-fiber yapılı teleskop, yaklaşık

46kg ağırlığındadır. İST60 Teleskobu,

kullanılan NTM-500 ekvatoral kurgusu

ile birlikte tam otomatik, yüksek hızda

hareket kabiliyetine ve çok hassas

yönelime sahiptir (Şekil 1).

Şekil 1. İST60 Teleskobu.

İST60 Teleskobu’nun Apogee Alta U42

CCD kamerası ile birlikte oluşturduğu

optik sisteminin gözlem performansını

değerlendirmek ve standart dönüşüm

katsayılarını elde etmek amacıyla M67

kümesi gözlendi. Gözlemlerde geniş

bant Bessell B, V, R ve I filtreleri

kullanıldı. Gözlemlerin yapıldığı İST60

Teleskobu ve Apogee Alta U42 CCD alıcının özellikleri Çizelge 1’de verilmiştir.

Türkiye’deki Teleskoplarla Bilim Sempozyumu - İstanbul

210

Çizelge 1. İST60 Teleskobu ve Apogee Alta U42 CCD alıcı özellikleri

2. Gözlemlerin Değerlendirmesi

İST60 Teleskobu’nun parlaklık limitlerini belirlemek amacıyla M67 kümesi farklı poz

süreleriyle gözlendi. Yapılan gözlemlerden küme içerisindeki bazı yıldızların farklı poz

süreleri için parlaklık, maksimum akı (ADU) ve sinyal/gürültü (S/N) değerleri belirlendi.

Farklı poz süreleri ve farklı filtreler için Şekil 2 ve Şekil 3’te parlaklık değerlerinin

maksimum ADU ve S/N değerleri ile değişimi inceledi (Şekil 2 ve Şekil 3).

Şekil 2. M67 kümesindeki bazı yıldızların B, V, R ve I filtrelerindeki parlaklık (Mag) değerlerinin maksimum akı

(Max ADU) değerleriyle değişimleri.

Türkiye’deki Teleskoplarla Bilim Sempozyumu - İstanbul

211

Şekil 3. M67 kümesindeki bazı yıldızların 10, 30, 60, 300s’ler için parlaklık (Mag) değerlerinin sinyal/gürültü

(S/N) değerleriyle değişimleri.

3. Standart Dönüşüm Katsayıları

İST60 Teleskobu ve mevcut Apogee U42 CCD kamerası ile Landolt (1992)’un standart yıldız

kataloğundan belirlenen hedefler geniş bant Bessell B, V, R ve I filtreleriyle Mart 2012’de

gözlendi. Yapılan gözlemlerden gözlemsel parlaklıkların hava kütlesi ile değişimi ve

gözlemsel renk ölçeklerinin standart renk ölçekleriyle değişimleri incelendi (Şekil 4). Bu

değişimlerden birinci mertebenden sönümleme katsayıları ( rvb kkk ,, ve ik ; Çizelge 2) ve

standart parlaklık dönüşüm katsayıları (V, B-V, V-R, R-I; Çizelge 3) hesaplandı.

Çizelge 2. Birinci mertebeden sönümleme katsayıları

Çizelge 3. İST60 Teleskobu-Apogee Alta U42 alıcısı için standart parlaklık dönüşüm katsayıları

1 10 100 1000 10000S/N

8

9

10

11

12

13

14

15

16

17

Mag

M67

Apogee U42 MB10 sec

B V R I

1 10 100 1000 10000S/N

8

9

10

11

12

13

14

15

16

17

18

19

Mag

M67

Apogee U42 MB30 sec

B V R I

1 10 100 1000 10000S/N

11

12

13

14

15

16

17

18

19

Mag

M67

Apogee U42 MB300 sec

B V R I

1 10 100 1000 10000S/N

8

9

10

11

12

13

14

15

16

17

18

19

Mag

M67

Apogee U42 MB60 sec

B V R I

Türkiye’deki Teleskoplarla Bilim Sempozyumu - İstanbul

212

2456004.5 2456004.55 2456004.6 2456004.65HJD

0.84

0.82

0.8

0.78

0.76

0.74

dm

Hat-P-36b (V = 12,3)

dV

dR

V

2456051.4 2456051.5 2456051.6HJD

-0.64

-0.66

-0.68

-0.7

-0.72

dm

Hat-P-5b (V = 12,1)

dR

V

2456004.5 2456004.55 2456004.6 2456004.65HJD

0.84

0.82

0.8

0.78

0.76

0.74

dm

Hat-P-36b (V = 12,3)

dV

dR

V

2456051.4 2456051.5 2456051.6HJD

-0.64

-0.66

-0.68

-0.7

-0.72

dm

Hat-P-5b (V = 12,1)

dR

V

Şekil 3. Gözlenen standart yıldızların gözlemsel parlaklık (mag)–hava kütlesi (X) değişimi (solda); gözlemsel

renk ölçeği–standart renk ölçeği (sağda) değişimleri ve bu değişimlere yapılan en iyi doğru fitleri.

4. Örnek Gözlemler

İST60 Teleskobu’nun gözlem kalitesi ve “açık” bir gecedeki gözlem duyarlılığını daha iyi

anlayabilmek amacıyla örnek hedefler gözlendi. Seçilen hedeflerden HAT-P 36 b ve HAT-P 5

b ötegezegenlerinin gecelik ışık değişimleri Şekil 5’te ve PY Vir değişen yıldızının ışık eğrisi

değişimi Şekil 6’da verilmiştir.

Şekil 4. HAT-P 36 b ve HAT-P 5 b ötegezegenlerinin gecelik ışık değişimleri. HAT-P 36 b Bessell V ve R

filtrelerinde; HAT-P 5 b ise Bessell R filtresinde gözlendi.

11.5

11.25

11

10.75

b_

mag

10.4

10.2

10

v_

mag

10.1

10

9.9

9.8

r_m

ag

1.25 1.5 1.75 2 2.25 2.5X

10.2

10.1

10

i_m

ag

-1 -0.5 0 0.5 1 1.5 2 2.5

-1

0

1

2

V-v

0

B-V

-1.5 -1 -0.5 0 0.5 1

-1

0

1

2

3

B-V

(b-v)0

-1 -0.5 0 0.5 1

0

0.5

1

1.5

V-R

(v-r)0

-1 -0.5 0 0.5 1-0.75

0

0.75

1.5

2.25

R-I

(r-i)0

Türkiye’deki Teleskoplarla Bilim Sempozyumu - İstanbul

213

Şekil 5. PY Vir değişen yıldızının Bessell V ve R filtrelerinde ışık eğrisi değişimi.

5. Tartışma ve Sonuç

Burada, İST60 Teleskobu ve Apogee U42 CCD kamerası ile yapılan test gözlemleriyle bu

gözlemlerden elde edilen sonuçlar yer almaktadır. Elde edilen sonuçlara göre; İST60

Teleskobu’nun 600-720s maksimum takip süresine, 17-18 kadir parlaklık sınırına ve 0,003

minimum gözlem duyarlılığına sahip olduğu görülmektedir. Ancak bu sonuçların gecelik

görüş kalitesi, hedef cismin konumu, mevsimsel ve günlük hava koşulları gibi birçok etkiye

bağlı olduğunu vurgulamak gerekir. Sonuçları daha güvenilir bir şekilde ortaya koyabilmek

için çok daha fazla test gözlemleri yapılması gerekmektedir.

6. Kaynaklar

- Landolt, Arlo U., 1992, AJ, 104, 372L.

0.2 0.4 0.6 0.8 1 1.2 1.4evre

0.8

0.6

0.4

0.2

0

-0.2

-0.4

dm

PY Vir (V:9,84; SpT: K0)

dV

dR+0.5

V