TRAUMAT OKULARE KUJDESI INFERMIEROR ERMIRA KOMINI GJOKA - 1 -

UNIVERSITETI “ALEKSANDËR MOISIU” DURRËS

FAKULTETI I STUDIMEVE PROFESIONALE

DEPARTAMENTI I MJEKËSISË

MASTER PROFESIONAL: INFERMIERI KIRURGJIKALE

TEMË DIPLOME:

TRAUMAT OKULARE

(SIPERFAQSORE DHE TE GLOBIT OKULAR)

KUJDESI INFERMIEROR I TRAUMES OKULARE

PEDAGOG UDHËHEQËS :

Dr.Med ENDRIT SINA

Prof.asoc. PIRRO PRIFTI

PUNOI: ERMIRA KOMINI (GJOKA)

TRAUMAT OKULARE KUJDESI INFERMIEROR ERMIRA KOMINI GJOKA - 2 -

Permbajtja e temes

1. HYRJA

2. QËLLIMI DHE OBJEKTIVAT

1.1 ANATOMIA E SYRIT

1.2 FAKTORËT QË SHTOJNË RREZIKUN

2.1 KLASIFIKIMI I TRAMES SE SYRIT

2.2 KLINIKA

2.3 TRAJTIMI MEDIKAMENTOS

2.4 METODAT DIAGNOSTIKUESE

2.5 TRAJTIMI KIRURGJIKAL

3.1 VLERËSIMI INFERMIEROR

3.2 DIAGNOZAT INFERMIERORE

3.3 NDËRHYRJET INFERMIERORE

3.4 PERGATITJA PREOPERATORE E PACIENTIT

3.5 PERIUDHA POSTOPERATORE

3.6 PRITSHMERITË

3.7 KOMPLIKACIONET POST OPERATORE

METODOLOGJIA

STATISTIKA

KONKLUZIONE

REKOMANDIME

REFERENCA

TRAUMAT OKULARE KUJDESI INFERMIEROR ERMIRA KOMINI GJOKA - 3 -

ABSTRAKTI

HYRJA

Ashtu si një aparat fotografik, syri mbledh dritën që hyn në të para se ta transformojë atë në një “figurë,

pamje”. Në vend të përdorimit të filmit për të kapur një pamje, syri i njeriut përdor një shtresë me qeliza të

specializuara, të njohura si retinë, për të zhvilluar imazhin. Megjithatë, ne nuk shohin me sytë tanë, por me

trurin tonë. Sytë tanë janë fillimi i procesit të të parit.

QELLIMI I STUDIMIT

Ne baze te statistika te siperpermendura, syte si organ teper delikat pesojne trauma te shumta.

Si pasoje demtimet mund te jene te lehta deri ne fatale per organin.

Ajo cfare vihet re ne statistika eshte predominimi I larte i moshave 18-40 vjec me nje perqindje prej 64 %

krahasuar me traumat qe pesojne personat ne mosha me te thyera.

Llogjika dhe investigimi perkates rezulton se pjese me madhe e kesaj grupmoshe kryen aktivitite fizike te renda,

sporte, qendron ne mjedise me faktore potencialisht te demshem per syrin.

Rritja drastike e numrit te te lenduarve gjate periudhes djetor 2013 vjen si pasoje e pakujdesise mbi perdorimit e

lendeve plasese si rrjedhoje te festive te fundvitit.

Per keto arsye rekomnadimi I vetem qendron ne mbajtjen e mbrojteseve te syve gjate aktiviteve te ndrysh

METODIKA E STUDIMIT

Për kryerjen e këtij studimi janë shfrytëzuar statistikat e Spitalit Francez QSUT për vitet 2012-2014.

Janë shfrytëzuar kartelat e periudhës NENTOR 2013- MAJ 2014.

Nga statistikat numri total i pacientëve ishte 468 nga këto 315 meshkuj dhe 153 femra

KONKLUZIONE

Mosha më e prekur është 18-40 vjec si pasojë e pakujdesise me te madhe, punës së rëndë, sporteve, perdorimit

te mjeteve plasese, perdorimit e automjeteve dhe verehet kjo grupmoshë ka mënyra jetese jo shumë te

përshtatshme si dhe kujdesit më të ulët ndaj vetes persa I perket traumave okulare.

TRAUMAT OKULARE KUJDESI INFERMIEROR ERMIRA KOMINI GJOKA - 4 -

ANATOMIA DHE FIZIOLOGJIA E SYRIT

Syri është një nga organet më komplekse në trupin e njeriut me shumë pjesë përbërëse që funksionojnë për të

siguruar pamjen. Ne të gjithë e dimë sa e rëndësishme janë sytë për një qenie njerëzore. Shumica prej nesh janë

në dijeni vetëm për pjesët e dukshme të syrit, si qepallat, qerpikët, kornea, etj. Por, syri dhe funksioini i tij kanë

më shumë se sa mund të shohim ne. Ka shumë pjesë të tjera të brendshme me funksione të ndryshme dhe

pikërisht funksionimi i tyre në mëmnyrë të përbashkët na mundësojn të shohim. Lëvizja e syrit mbështetet nga

muskuj që të na ndihmojë për të hapur, mbyllur, të kthyer dhe rrotulluar sytë. Meqë sytë tanë janë të ndjeshëm

ndaj faktorëve të mjedisit, ata janë të mbrojtura me sclera, një shtresë e jashtme e fortë e syrit, që është

zakonisht e bardhë në ngjyrë. Syri mban lagështi përmes lotëve që shërbejnë për të vrarë bakteret dhe i largojnë

pluhurin dhe papastërtitë.

Syri na lejon të shohin dhe interpretojnë format, ngjyrat dhe dimensionet e objekteve në botë nga përpunimi i

dritës që ato pasqyrojnë apo lëshojnë. Syri është në gjendje për të parë në dritë të ndritshme ose të dobët, por ai

nuk mund të shohë objekte kur mungon drita.

Ashtu si një aparat fotografik, syri mbledh dritën që hyn në të para se ta transformojë atë në një “figurë,

pamje”. Në vend të përdorimit të filmit për të kapur një pamje, syri i njeriut përdor një shtresë me qeliza të

specializuara, të njohura si retinë, për të zhvilluar imazhin. Megjithatë, ne nuk shohin me sytë tanë, por me

trurin tonë. Sytë tanë janë fillimi i procesit të të parit.

TRAUMAT OKULARE KUJDESI INFERMIEROR ERMIRA KOMINI GJOKA - 5 -

Pjesët përbërëse të syrit

Palpebrat (qepallat)

Palpebrat janë formacione kutano-muskulo-membranore që mbulojnë e ruajnë pjesën e përparme të syrit, në

sajë të hapjes e mbylljes së tyre të vullnetshme apo në sajë të refleksit të përpëlitjes së palpebrave. Ato

shërbejnë edhe për shpërndarjen e filmit lakrimal mbi korne duke siguruar hidratimin e kornesë dhe pastrimin

mekanik të papastërtive që mund të jenë mbi korne.

Sklera

Pjesa e bardhë e syrit quhet sklera dhe funksioni kryesor i kësaj pjese të syrit është mbrojtja e strukturave të

brendshme. Sklera mund të konsiderohet si mbulesë e jashtme e syrit. Ajo përbëhet nga një material i fortë dhe

ka funksionin e rëndësishëm të mbulojë pjesen më te madhe te kokërrdhokut. Në sklerë fiksohen edhe 6

muskujt okulomotorë.

Kornea

Kornea është një zonë transparente e syrit që mbulon irisin (pjesët me ngjyrë të syrit), pupilën dhe dhomën e

përparme dhe nuk përmban enë gjaku por ka shumë mbaresa nervore. Pjesa e sklerës përballë pjesës së

ngjyrosur të syrit quhet kornea. Ndryshe nga pjesa tjetër e sklerës që është e bardhë, kornea është trasparente që

lejon dritën të depërtojë nëpër të. Kornea ndihmon në fokusimin e dritës që depërton në të. Ajo është pjesë

shumë e rëndësishme e syrit, por mezi duket sepse është e përbërë nga inde të pastra. Kornea është përgjegjëse

për 2/3 e fuqisë përthyese (fokusuese) të syrit. Kornea e syrit të njeriut përbëhet nga pesë shtresa. Pesë shtresat e

syrit të njeriut duke filluar nga përpara deri në thellësi janë: epiteli corneal, shtresa Bowman, stroma korneale,

membrana e descemetit dhe endoteli korneal.

TRAUMAT OKULARE KUJDESI INFERMIEROR ERMIRA KOMINI GJOKA - 6 -

Irisi

Irisi është vendosur poshtë korneas, dhe është përgjegjës për ngjyrën e syve, që mund të ndryshojnë nga njeri

tek tjetri. Ndërsa, disa kanë sy të zinj, të tjerët kanë kafe, sytë jeshile ose blu. Iris është një strukturë me ngjyrë,

muskulore që mund të ndryshojë formë dhe kjo mundëson atë për të kontrolluar sasinë e dritës që mund të

lejohet të kalojnë nëpër pupil e që më pas shkon në retinë. Kjo sigurohet nga dy muskujt: sfinkter

irisi(konstriktor) që nën kontrollin e sistemit nervor parasimpatik siguron mbylljen e pupilës dhe muskuli

dilatator pupile që nën kontrollin e sistemit nervor simpatik realizon dilatimin (hapjen) e pupilës. Sa më e

madhe duket pupila, aq më shumë dritë mund të hyjë. Iris përbëhet nga tri shtresa, endoteli, stroma dhe epiteli.

Irisi është një strukturë shumë e vaskularizuar.

Trupi Ciliar

Trupi Ciliar është një strukturë muskulore që ndodhet pas irisit dhe ka funksion të dyfishtë, akomodimin e syrit

duke modifikuar kurbaturën e kristalinit dhe ka funksion prodhimin e lëngut ujor që mbush dhomën e përparme.

Koroidea

Koroidea është një ind konjuktival shumë i vaskularizuar e shumë i pigmentuar nën sklerë. Ka funskion ushqyes

për epitelin pigmentoz e fotoreceptorët e retinës si edhe funksion ekrani në sajë të pigmentimit të saj.

Pupila është rrethi i zi në qendër të irisit. Pupila lejon dritën të futet në sy. Pupila zvogëlohet kur drita shkëlqen

afër tyre dhe zgjerohen kur largohet drita.

Dhoma e përparme

Midis irisit dhe kornesë ndodhet dhoma e përparme. Kjo dhomë është e mbushur me një lëng special trasparent

që i jep korneas oksigjen, proteina dhe glukozë për ta mbajtur atë të shëndetshëm

TRAUMAT OKULARE KUJDESI INFERMIEROR ERMIRA KOMINI GJOKA - 7 -

Kristalini

Kristalini është një lente transparente, bikonvekse, avaskulare e vendosur në planin frontal pas irisit dhe shërben

për të fokusuar dritën në retinë. Distanca fokale e lenteve ndryshon formë me qëllim që të ndihmojë syrin të

fokusohet në objekte në distance të ndryshme. Ky rregullim dhe përshtaje e kristalinit është i ngjashëm me atë

të lenteve në një aparat fotografik dhe është i njohur si akomodim. Kristalini lidhet me trupin ciliar dhe është ky

i fundit që siguron modifikimin e konveksitetit të kristalinit me anë të kontraktimit dhe lëshimit të tij. Kristalini

është i përbërë nga tre pjesë: kapsula, epiteli dhe fibrat. Kapsula e rrethon plotësisht kristalinin dhe është e

përbërë nga kolagjeni. Epiteli i kristalinit mund të gjendet në mes të kapsulës dhe fibrave dhe shërben për të

rregulluar funksionet e kristalinit. Fibrat e kristalinit janë të holla dhe formojnë pjesën kryesorë të kristalinit.

TRUPI QELQOR

Hapësirë midis kristalinit dhe retinës është e mbushur me një lëng në formë xhelatine që mbush kavitein e syrit

dhe ndihmon që syri të ruajë formën e tij. Quhet ndryshe Humor qelqor. Ai është i bashkuar me retinën, por në

njerëz të vjetër mund të shkëputet nga retina duke e shqyer atë dhe që shkakton shkëlqim drite në pamjen e

njeriut edhe kur i ka sytë e mbyllur. Kjo pjesë qelqore përbën deri në 80% të syrit dhe ruan formën sferike të tij.

Kur drita kalon nëpër kristalin ajo shkëlqen nëpër këtë trup të qelqtë në pjesën e pasme të syrit.

Konjuktiva

Konjuktiva është një membranë mukoze transparente që mbulon pjesën e përparme të kokërdhokut, por jo

kornenë. Përbëhet nga një membranë bazë dhe qelizat që janë në paretet e kapakëve të syrit, si dhe nga sclera

(zona e bardhë e syrit). Funksioni i saj është kryesisht për të vajos syrin duke prodhuar lotë dhe mukozë, me

qëllim parandalimin e futjes së mikrobeve në sy. Konjuktiva është e ndarë në tri pjesë kryesore, konjuktiva

palpebrale ose tarsale e cila është një membranë që shtrihet në pjesën e brendshme të palpebrave të syrit,

konjuktiva bulbare ose okulare që mbulon kokërdhokun mbi sklerën, dhe konjuktiva fornix e cila formon

lidhjen dhe bashkimin e kryqëzim në mes të konjuktiva palpebrale dhe bulbare. Konjuktiva fornix gjithashtu

lejon kokërdhokun dhe qepallat të lëvizin lirisht.

TRAUMAT OKULARE KUJDESI INFERMIEROR ERMIRA KOMINI GJOKA - 8 -

Retina

Retinë është një ind që shtrihet në sipërfaqen e brendshme të syrit dhe është e ndjeshme ndaj dritës. Kur drita

arrin retinën, ajo inicion impulse elektrike dhe kimike që shkaktojnë sinjalet nervore që dërgohen në tru

nëpërmjet nervit optik. Si një strukturë komplekse, shtresore, retina përmban disa shtresa të neuroneve dhe

qelizave fotoreceptor që janë ndërlidhur me sinapse. Nga jashtë brenda retina përbëhet nga:

1- Epiteli Pigmentoz që ndahet nga koroidea me anë të membranës së Bruch. Ky epitel ka funksion

absorbimin e rrezeve ultraviolet.

2- Retina neurosensoriale që përmban tre lloj neuronesh:

-shkopinjtë që ofrojnë pamjen bardh e zi, pamjen periferike dhe ate skotopike (natën)

- kone që mbështesin perceptimin e ngjyrës dhe pamjen fotopike (ditën).

- neuronet bipolare që cojnë impulset nga konet e shkopinjtë drejt neuroneve ganglionare.

- neuronet ganglionare, aksonet e të cilave drejtohen drejt papilës optike për të formuar nervin optik.

Vendi i fillimit të nervit optik në retinë quhet pika qorre sepse këtu nuk ka as kone e as shkopinj e si

rrjedhim nuk ka funksion perceptues edhe nëse bie dritë në të.

Ka 120 milion shkopinj dhe 7 milion kone në secilin sy. Ato janë më të ndjeshme ndaj dritës së verdhë dhe

jeshile. bashkimi i aksoneve të neuroneve ganglionare origjinon nervi optik.

Në retinë nga ana klinike dallojmë:

1- Makulën, zonë qendrore e retinës, ovale dhe e verdhë.

2- Pranë qendrës së Macula është fovea, një gropë e vogël që përbëhet nga qelizat konike që janë

përgjegjës për vizionin e të mprehtë, të qartë që ne përdorim për të lexuar. Macula vëren dritën blu

dhe ultravjollcë dhe mbron retinën nga drita qe depërton në sy. Drita që hyn në sy është konvertuar

në sinjale nervore brenda foveas.

TRAUMAT OKULARE KUJDESI INFERMIEROR ERMIRA KOMINI GJOKA - 9 -

Nervi Optik

Nervi optik sherben për të transmetuar informacion nga retina në tru. I vendosur në pjesën e pasme të syrit,

nervi optik është nervi i II nga nervat kranialë e konsiderohet pjesë e sistemit nervor qendror. Fibrat janë të

mbuluara me mielinë vetëm pasi dalin nga globi okular. Nervi optik është i përbërë nga qeliza mbështetëse dhe

qelizat retinës qendër. Funksioni i saj shtë të dërgojë impulset elektrike për të lejuar formimin e imazheve. Ky

nerv përfundon në faqen e brendshme të lobit oksipital, në të dy anët e fisura kalkarinea.

Muskujt Okulomotorë

Muskujt Okulomotorë shërbejnë për të realizuar lëvizjet e syrit. Janë 6 muskuj të tillë:

1. Muskuli rektus intern që inervohet nga nervi okulomotor (nervi III cranial) dhe siguron lëvizjen

e syrit nga brenda

2. Muskuli rektus ekstern që inervohet nga nervi abducens (nervi VI cranial) dhe siguron lëvizjen e

syrti nga jashtë.

3. Muskuli rektus superior që inervohet nga nervi okulomotor (nervi III cranial) dhe siguron

lëvizjen e syrit lart.

4. Muskuli rektus inferior që inervohet nga nervi okulomotor (nervi III cranial) dhe siguron

lëvizjen e syrit poshtë.

5. Muskuli oblik superior që inervohet nga nervi troklear (nervi IV cranial) dhe siguron lëvizjen e

syrit nga jashtë, poshtë dhe e rrotullon nga brenda.

6. Muskuli oblik inferior që inervohet nga nervi okulomotor (nervi III cranial) dhe siguron lëvizjen

e syrit sipër, dhe e rrotullon syrin nga jashtë.

TRAUMAT OKULARE KUJDESI INFERMIEROR ERMIRA KOMINI GJOKA - 10 -

Hyrja dhe kuptimi i traumes okulare

Janë një problem social dhe shëndetësor, përbën rreth20% të të gjithë patologjive te syrit,

Janë shkaku kryesor i verbërisë, sidomos në pacientëte rinj dhe të aftë për punë, numri global i të verbërve si

pasojë e indeve të qenit mbi1 milion raste.

Shkaqet kryesore te traumes okulare

Përhershëm (familje)

Prodhimi (industriale, bujqësore, etj)

Shkolla (foshnjore)

sportiv

Mekanike

Djegie

Actin(rrezatimi, fototraumatismeetj)

Sëmundjet profesionale

Te kombinuara

Te tjera

TRAUMAT OKULARE KUJDESI INFERMIEROR ERMIRA KOMINI GJOKA - 11 -

Traumat Mekanike ndahen ne

Anekset e syrit

- orbitë dhe përmbajtja e saj (me përjashtim të syrit)

- qepallë

- conjunctiva

Globit okular

- i sipërfaqshëm

- Plagëtdepërtues(depërtuese)

- Shembje

TRAUMAT OKULARE KUJDESI INFERMIEROR ERMIRA KOMINI GJOKA - 12 -

Trauma e orbites

Thyerjetëmurevekockore :

Muri delikatemesit-emfizemënënlëkurës, së bashkumetrajtimENT

Më e rëndësishmjanë aspektin ejetike-tëlartë-trajtimittë përbashkëtneurokirurg

Ulët -enophtalmia-rindërtuesplastike

Vështirë dhe më të"hapura", -side-trajtim të përbashkëtOMF

Frakturëkockavenë rajonineslotsuperioreorbitale, retrobulbarhematoma-sindromisuperiori

syrit:

Exophthalmos

Ophthalmoplegia

Ptosis

Mydriasis

TRAUMAT OKULARE KUJDESI INFERMIEROR ERMIRA KOMINI GJOKA - 13 -

Traumat e qepallave

KLINIKA

Enjtje, djegie, hematomaexcoriations, erozionet, lëndimesipërfaqësorethyerje, plagët;qenia më e

keqjakonsiderohen:

Gjithsejapo këputjee përgjithshme;

thyerje mehumbjen eindeve(fragmente) tëqepallë;

prishje te inditoseplagënë rajoninemesor(hundës), i cilidrejtonlotevecanaliculi, i cilidetyronmjekunjovetëm përt'i

rivendosëplagëdheqepjeatë,poredhepër të kryerkullimitdherindërtiminedëmtuarcanaliculilacrimal; kullimitështë

marrëduke kaluarpërmes dysegmenteve tëcanaliculatathyer

horizontal (qepallë buzë paralele) - zakonisht përshtatur

si plagë në këmbë përkon me drejtimin e m.orbicularis fibravemuskulore, pars palpebralis; kështu suturing i tyre

bëhet vetëm në qoftë se plaga është e madhe;

vertikale (pingul në buzë e qepallë) - janë zakonisht dihiscente sepse ecur plagë është pingul me drejtimin e

m.orbicularis fibrave muskulore, pars palpebralis; kështu suturing i tyre zakonisht është e nevojshme, sidomos

plagë DAGA fillon në buzë të qepallë.

TRAUMAT OKULARE KUJDESI INFERMIEROR ERMIRA KOMINI GJOKA - 14 -

Korigjimi operator

Traumat e conjugtives

edemë

skuqje conjunctival (konjuktivit traumatike)

gjakderdhje (conjunctival, subconjunctival)

Floaters e harar conjunctival

fraktura, plagë

TRAUMAT OKULARE KUJDESI INFERMIEROR ERMIRA KOMINI GJOKA - 15 -

Traumat penetrante te globit ocular

corneal;

scleral;

corneosclerală

Kjo ështërezultatinjëobjekt të mprehtë(thikë, shishe, gjilpërë, etj).

Klinika dhe manifestimet e traumave okulare ( glob okular)

sindromi corneal,

hemorragji subconjunctival,

conjunctival dhe scleral murtaja plagë,

vitreusit, choroid, inclavate retinë në plagë,

Dhoma e thellë e përparme si pasojë e zhvendosjes e prapme të diafragmë irido-cristalinian

pas humbjes tejdukshëm,

hemophthalmus

Koplikacionet e traumave okulare

Akute

uveitis

hyphaema, hemophthalmus

endoftalmiti

katarakttraumatik

lentepërmbysje

NdryshimetnëIOP

ciliocoroidianădetashment

detashmentretinal

TRAUMAT OKULARE KUJDESI INFERMIEROR ERMIRA KOMINI GJOKA - 16 -

Kronike

metallosis

inflamacioni këndshëm

glaukomapost traumatike

leucomcorneal

detashmentretinal

subatrofiakokërdhokut

Hemoragjia e globit okular

Djegie, gjakderdhje nënlëkurës, qepallë hematoma;

hematoma retrobulbar - manifestohet me exophthalmos, ophthalmoplegia, mydriasis (Sindromi klinik lidhur

slot sipërme syrit);

Hemorragji subconjunctival - mund të shkaktojë vështirësi diagnostikuese, sepse ndërhyrja e ekzekutimit

inspektimin vizual të sclera; Hemorragji subconjunctival në rast të conjunctivotomiei masive e treguar duke

bërë qarkore apo sektorin në mënyrë rishikimit hemorragjike scleral;

Hyphaema - gjak në dhomën e përparme, e cila në raste të rënda mund të jetë i plotë, duke rezultuar në

Hipertension okular ose glaukoma sekondare në shfaqjen e hematocornea (njomje gjak corneal); hyphaema

zakonisht ndodh menjëherë pas traumës, por gjatë 3-7 ditëve pas traumës është një rritje të rrezikut të zhvillimit

të hyphaema mesme e cila zakonisht ka një zhvillime më të pafavorshme;

Hemophthalmus - zakonisht konsiderohet gjak në tejdukshëm, por në fakt është një koncept më i përgjithshëm, i

cili shpreh hemorragji Orce në zgavrën e syrit;

Hemorrhages në retinë: preretiniene, retinal, subretinale;

TRAUMAT OKULARE KUJDESI INFERMIEROR ERMIRA KOMINI GJOKA - 17 -

Trajtimi medikamentos

HEMOSTATICditën e parë(acid aminocapronic, etj);

inflamator(steroid aktuale);

angioprotectoare;

antioksidantë(vitamina A, E, C, etj);

diuretics(nëse është e nevojshme);

hypotensiveokulare(nëse oftalmohipertensiunii);

rithithes(përveç ditën e parë)

Trajtimi kirurgjikal dhe procedurat invazive ne korigjimin e

traumes

Anekset:

Disifektim i qepallave ne plagë kirurgjike;

pastrim kirurgjikale plagë conjunctival;

probing kanalet lacrimal;

orbitotomie (në hematoma masive retrobulbar);

TRAUMAT OKULARE KUJDESI INFERMIEROR ERMIRA KOMINI GJOKA - 18 -

Syri:

Rishikimi sclera (dyshuarit scleral këputje);

Surgical plagë tualet (këputje) scleral;

paracentesis me rrjedhjen e gjakut nga mëparshëm gjithsej hyphaema dhomë;

ndrydhur heqjen lente:

nga dhoma përparmë;

në vitreusi me hipertensionit okular;

Operacionet e mesme glaukoma fistulizing;

nxjerrjen katarakt traumatike; ngulitje pseudofacului me metoda të ndryshme të fiksimit.

heqjeeindet nekrotike;

paracentesismëparshëmdhomënëmënyrëfillimDëbimihumoritujore që përmbanagjentkimik(kryesisht

nëalkalinedjegies);

membrana amniotikembulonkornea;

luftimin e komplikimeme vonesë:

likuidimitsimblefaronului;

zgavërYouthconjunctival;

fistilizantănëkirurgjiglaukomasekondare;

keratoplasty;

keratoprotezare

TRAUMAT OKULARE KUJDESI INFERMIEROR ERMIRA KOMINI GJOKA - 19 -

Kujdesi Infermieror ne traumat okulare

VLERËSIMI INFERMIEROR

Pasi pacienti paraqitet në klinikë merret historia e plotë shëndetësore e tij.Dhe u dokumentua informacioni i

mëposhtëm:

Ne rastet e demtimit total te syrit, krijohen kushte shoqerimi dhe akomodimi per pacientin.

Pyetjet zhvillohen ne ambjente te ndricuara.

Pyetet pacienti nëse vuan nga sëmundje të tjera.

Pyetet nëse ka kryer ndërhyrje kirurgjikale të mëparshme.

Informohemi për të gjitha medikamentet që përdor pacienti, pasi disa prej këtyre medikamenteve mund

të jetë e nevojshme të ndërpriten para ndërhyrjes kirurgjikale.

Informohemi në lidhje me aktivitetet fizike që bën pacienti, sepse herniet shtohen nga aktivitete fizike të

rënda.

Bëjmë vlerësimin e nivelit të ankthit dhe të stresit të pacientit.

TRAUMAT OKULARE KUJDESI INFERMIEROR ERMIRA KOMINI GJOKA - 20 -

DIAGNOZAT INFERMIERORE

1. Ndryshime në integritetin e lëkurës lidhur me ekzistencën e Traumes

2. Rrezik për infeksione lidhur me plagën kirurgjikale.

3. Dhimbjesi pasojë e ndërhyrjes kirurgjikale.

4. Intolerancë në aktivitete si pasojë eprezencës së dhimbjes.

5. Ankth dhe frikë lidhur mediagnostikimin dhe ndërhyrjen kirurgjikale.

6. Deficencë njohurish lidhur me aktivitet për vetkujdesje.

Ndërhyrjet infermierore:.

1. Reduktimi i dhimbjes,është shumë e rëndësishme administrimi i analgjezikëve.Vlerësohet

intesiteti,frekuenca dhe kohëzgjatja e dhimbjes për të përcaktuar analgjezikët efektivë që duhet të përdoren.

Bashkëpunimi me pacientin është shumë i rëndësishëm për të siguruar një ambient relaksues,ripozicionime

të vazhdueshme, kufizim i vizitorëve në orare jo të përshtatshme.

2.Ruhet ajo pjesë e lëkurës që i është nënshtruar ndërhyrjes,që të mos bie në kontakt me irritues.

3.Identifikohet niveli i ankthit të pacientit,ndihmohet të shpreh

shqetësimet e tij dhe frikën që ndjen lidhur me diagnozën. Pacientë të

ndryshëm e shprehin në mënyra të ndryshme nivelin e ankthit,disa me

mosbesim ndaj ekipit mjekësor ,madje edhe ndaj interventeve të kryera

lidhur me trajtimin e sëmundjes,disa të tjerë bëhen agresiv. Pikë kryesore

është sigurimi i intimitetit të pacientit gjatë kryerjes së proçedurave të

ndryshme. Pacienti ka nevojë edhe për suportin e familjarëve.Në trajtimin

psikologjik të pacientit mund të përfshihen edhe persona të tjerë

si:psikolog,psikiatër,punonjës social,persona fetarë. Përfshirja e pacientit

në vetkujdesje do rriste vetbesimin.

2. Përmirësimi i koncepteve për vetkujdesje: Ndryshimet që ndodhin në

lëkurën e pacientit shpeshherë sjell shqetësim,infermierja përpiqet të

kuptoj ndryshimet e tij si dhe ti qëndroj sa më afër. Shpeshherë u

këshillohet të konsultohen me estetiste të specializuar për problemet e

lëkurës.

Një javë pas ndërhyrjes kirurgjikale pacienti paraqitet në spital për kontroll.Incizioni është mirë dhe nuk shfaq

shenja infeksioni.Merr terapinë me antibiotik dhe nevoja për të marrë analgjezikë është reduktuar.

TRAUMAT OKULARE KUJDESI INFERMIEROR ERMIRA KOMINI GJOKA - 21 -

PËRGATITJA PREOPERATIVE E PACIENTIT

Periudha preoperatore është mjaft e rëndësishme për të vlerësuar statusin fizik dhe psikologjik të pacientit.

1. Duhet të bëhet një histori e plotë dhe një ekzaminim fizik i përgjithshëm i pacientit lidhur me prezencën

e dhimbjeve,balancën hidroelektrolitike,statusin nutriocional,prezencën e infeksioneve,funksioni

kardiovaskular,pulmonar,renal,gastrointestinal,neurologjik,endokrin,imunologjik. Merret informacion

për historinë medikamentoze të pacientit. Rëndësi i jepet zakoneve të shëndetit,operacioneve të

mëparshme,sëmundjeve kronike si dhe historisë sociale të tij (statusi civil, është i siguruar ose jo).

2. Bëhet vlerësim i detajuar i gjendjes së përgjithshme fizike dhe psikologjike të pacientit,në mënyrë që të

parandalohen komplikacionet postoperative.Përpara operacionit pacienti duhet të jetë në kushte të mira

fizike,të kuptojë natyrën e operacionit dhe atë që e pret në periudhen postoperatore.

3. Bëhen analizat preoperatore, ekzaminimet e nevojshme si: EKG, radiografi, analizat laboratorike.

4. Nga ana e anestezistitpërcaktohet lloji i anestezisë (përgjithshëm, endotrakeale, ose lokal spinale).

5. Nga ana e kirurgut përcaktohet metoda e operacionit me të dhënat e paraoperacionit. Të gjitha pacientët

janë operuar me metodën Bassini ose Shouldice.

6. Një ditë para operacionit, pacientët pranohen në repartin kirurgjik, ku bëhet matja antropometrike (si

lartesia trupore dhe pesha trupore), bëhet pastrimi në regjionin inguinal ku duhet të operohet varësisht

nga cila anë, (bëhet pastrimi i fushës operative me betadin 10 %, tre herë dhe izolohet me gaza sterile)

7. Firmoset konsensusi për ndërhyrjen kirurgjikale.

8. Para se te dergohet ne sallen operatore monitorohen shenjat vitale në mënyrë që të bëhet një vlerësim i

detajuar i pacientit për të parë nëse mund ti nënshtrohet ndërhyrjes ose jo.

9. Vlerësohet vendi i shfajes së hernies,gjendja e përgjithshme e lëkurës, për shenja të mundshme të

infeksionit,

10. Administrohen likide i/v dhe lëndët anestezike sipas urdhërit.

11. Pacienti vendoset në pozicionin Tredelenburg.

TRAUMAT OKULARE KUJDESI INFERMIEROR ERMIRA KOMINI GJOKA - 22 -

PERIUDHA POSTOPERATORE

a) Një ndër përgjegjësitë kryesore të infermieres është kryerja e vlerësimeve fillestare të menjëhershme për

pacientin. Funksionet jetësore dhe psikologjike duhen mbrojtur derisa efektet e anestezise të kenë

mbaruar.

b) Prezenca e dhimbjes është prezente te pacientët postoperatorë,pyete pacienti për shkallën e dhimbjes, si

e përshkruan ai dhimbjen, më pas infermierja konsultohet me mjekun anestezist dhe fillon dhënia e

analgjezikëve.

c) Ruajtja e sigurisë dhe e komfortit është shumë e rëndësishme, ndryshimi i pozicionit herë pas here, për

të parandaluar shfaqjen e plagëve dekubitale si dhe ngritja lart e pjesëve anësore të shtratit për të

parandaluar rrëzimet.

d) Infermierja vlerëson rrugët respiratore te pacienti,aplikon oksigjen të lagështuar duke përdorur kanjula

nazale ose maskë.

e) Vlerësohet niveli i vetëdijes së pacientit, aftësia e tij për të reaguar dhe për të ndjekur atë që i thuhet,si

është reagimi i tij ndaj dritës ose prekjes. A reagon pacienti nëse preket ose i jepet një urdhër i thjeshtë?

A lëviz ai vullnetarishtt apo kryen lëvizje të pavullnetshme?

f) Mbahen shënim parametrat vitalë të pacientit:presioni gjakut.ritmi dhe thellësia respiratore,temparatura,

ngjyra e lëkurës. Shenjat jetësore monitorohen çdo 15 min,derisa ato të stabilizohen.

g) Vlerësohen infuzionet,garzat,tubat e drenimit. Shënohet gjendja e garzave nëse janë të thata,të

ndotura,apo të lagura,ngjyra,lloji dhe sasia e rrjedhjes.

Shënohet lloji i infuzioneve që pacienti do të mar,sasia dhe ritmi i tyre. Shënohen gjithashtu të gjitha

medikamentet që pacienti do të marr me këto solucione.

h) Infermierja vlerëson tubin e drenimit,kujdeset që të mos kemi përdredhje të tij,pacienti të mos jetë

shtrirë mbi të,pra të kemi rrjedhje të lirë të tubit.

i) Inkurajohet pacienti të bëj respirime të shpeshta dhe të thella.

j) Aplikojmë akull në skrotum për të parandaluar edemën si dhe për të reduktuar dhimbjen.

TRAUMAT OKULARE KUJDESI INFERMIEROR ERMIRA KOMINI GJOKA - 23 -

METODOLOGJIA E STUDIMIT

Për kryerjen e këtij studimi janë shfrytëzuar statistikat e Spitalit Francez QSUT për vitet 2012-2014.

Janë shfrytëzuar kartelat e periudhës NENTOR 2013- MAJ 2014.

Nga statistikat numri total i pacientëve ishte 468 nga këto 315 meshkuj dhe 153 femra

STATISTIKA

Numri i femrave dhe numri i meshkujve

Vitet Meshkuj Femra

2013 Nentor 214 124

2014 Maj 101 29

0

50

100

150

200

250

Nentor Dhejtor 2013 Janar Shkurt Mars PrillMaj 2014

214

101

124

29

Meshkuj Femra

TRAUMAT OKULARE KUJDESI INFERMIEROR ERMIRA KOMINI GJOKA - 24 -

Llojet e traumave te shkaktuara

Traumat me te shpeshta jane ato ekstraokulare te shkaktuara nga djegiet..Ndersa traumat intraokulare ne te

shumten e rasteve shkaktohen nga mjetet prrese.

Mosha e pacientëve

Mosha 18-40 vjec 40-60 vjec 60-80 vjec

Nr. I pacientëve 264 45 6

Mosha më e prekur është 18-40 vjec si pasojë e pakujdesise me te madhe, punës së rëndë, sporteve, perdorimit

te mjeteve plasese, perdorimit e automjeteve dhe verehet kjo grupmoshë ka mënyra jetese jo shumë te

përshtatshme si dhe kujdesit më të ulët ndaj vetes persa I perket traumave okulare.

78

45

56

5

37

67

0 10 20 30 40 50 60 70 80 90

Djegie

Mjete Prerese

Te tjera

Llojet e Traumave

Intraokulare Ekstraokulare

264

45

87

18-40 vjec 40-60 vjec 60-80 vjec

TRAUMAT OKULARE KUJDESI INFERMIEROR ERMIRA KOMINI GJOKA - 25 -

Diskutime

Syri pa dyshim, është organi më i rëndësishëm i trupit, me të cilin njohim

botën, dallojmë e shijojmë ngjyrat dhe lexojmë shenjat e shkronjat.

Per kete arsye si organ jetik dhe teper delikat syri duhet me cdo kusht te mbrohet.

Rekomandime

Ne baze te statistika te siperpermendura, syte si organ teper delikat pesojne trauma te shumta.

Si pasoje demtimet mund te jene te lehta deri ne fatale per organin.

Ajo cfare vihet re ne statistika eshte predominimi I larte i moshave 18-40 vjec me nje perqindje prej 64 %

krahasuar me traumat qe pesojne personat ne mosha me te thyera.

Llogjika dhe investigimi perkates rezulton se pjese me madhe e kesaj grupmoshe kryen aktivitite fizike te renda,

sporte, qendron ne mjedise me faktore potencialisht te demshem per syrin.

Rritja drastike e numrit te te lenduarve gjate periudhes djetor 2013 vjen si pasoje e pakujdesise mbi perdorimit e

lendeve plasese si rrjedhoje te festive te fundvitit.

Per keto arsye rekomnadimi I vetem qendron ne mbajtjen e mbrojteseve te syve gjate aktiviteve te ndrysh

TRAUMAT OKULARE KUJDESI INFERMIEROR ERMIRA KOMINI GJOKA - 26 -

REFERENCAT

1. Land, M. F.; Fernald, R. D. (1992). "The evolution of eyes". Annual Review of Neuroscience15: 1–29.

doi:10.1146/annurev.ne.15.030192.000245. PMID 1575438.

2. Frentiu, Francesca D.; Adriana D. Briscoe (2008). "A butterfly eye's view of birds". BioEssays30 (11–

12): 1151–62. doi:10.1002/bies.20828. PMID 18937365.

3. Breitmeyer, Bruno (2010). Blindspots: The Many Ways We Cannot See. New York: Oxford University

Press. p. 4. ISBN 978-0-19-539426-9.

4. Nairne, James (2005). Psychology. Belmont: Wadsworth Publishing. ISBN 0-495-03150-X.

OCLC 61361417.

5. Bruce, Vicki; Green, Patrick R. and Georgeson, Mark A. (1996). Visual Perception: Physiology,

Psychology and Ecology. Psychology Press. p. 20. ISBN 0-86377-450-4.

6. BioMedia Associates Educational Biology Site: What animal has a more sophisticated eye, Octopus or

Insect?

7. "Who You Callin' "Shrimp"? – National Wildlife Magazine". Nwf.org. 2010-10-1. Retrieved 2014-04-

03.Check date values in: |date= (help)

8. Cronin, T. W.; Porter, M. L. (2008). "Exceptional Variation on a Common Theme: the Evolution of

Crustacean Compound Eyes". Evolution Education and Outreach1 (4): 463–475. doi:10.1007/s12052-

008-0085-0.edit

9. Autrum, H. "Introduction". In H. Autrum (editor). Comparative Physiology and Evolution of Vision in

Invertebrates- A: Invertebrate Photoreceptors. Handbook of Sensory Physiology. VII/6A. New York:

Springer-Verlag. pp. 4, 8–9. ISBN 3-540-08837-7.

10. Halder, G.; Callaerts, P.; Gehring, W.J. (1995). "New perspectives on eye evolution". Curr. Opin.

Genet. Dev.5 (5): 602–609. doi:10.1016/0959-437X(95)80029-8. PMID 8664548.

11. Halder, G.; Callaerts, P.; Gehring, W.J. (1995). "Induction of ectopic eyes by targeted expression of the

eyeless gene in Drosophila". Science267 (5205): 1788–1792. Bibcode:1995Sci...267.1788H.

doi:10.1126/science.7892602. PMID 7892602.

12. Tomarev, S.I.; Callaerts, P.; Kos, L.; Zinovieva, R.; Halder, G.; Gehring, W.; Piatigorsky, J. (1997).

"Squid Pax-6 and eye development". Proc. Natl. Acad. Sci. USA94 (6): 2421–2426.

Bibcode:1997PNAS...94.2421T. doi:10.1073/pnas.94.6.2421. PMC 20103. PMID 9122210.

13. Conway-Morris, S. (1998). The Crucible of Creation. Oxford: Oxford University Press

14. Trevor D. Lamb, Shaun P. Collin & Edward N. Pugh, Jr. (2007). "Evolution of the vertebrate eye:

opsins, photoreceptors, retina and eye cup". Nature Reviews Neuroscience8 (12): 960–976.

doi:10.1038/nrn2283. PMC 3143066. PMID 18026166.

15. Staaislav I. Tomarev & Rina D. Zinovieva (1988). "Squid major lens polypeptides are homologous to

glutathione S-transferases subunits". Nature336 (6194): 86–88. Bibcode:1988Natur.336...86T.

doi:10.1038/336086a0. PMID 3185725.

16. "Eye-Evolution?". Library.thinkquest.org. Retrieved 2012-09-01.

17. Fernald, Russell D. (2001). The Evolution of Eyes: Where Do Lenses Come From?Karger Gazette 64:

"The Eye in Focus".

18. Kozmik, Z.; Ruzickova, J.; Jonasova, K.; Matsumoto, Y.; Vopalensky, P.; Kozmikova, I.; Strnad, H.;

Kawamura, S.; Piatigorsky, J. et al. (Jul 2008). "Assembly of the cnidarian camera-type eye from

vertebrate-like components" (Free full text). Proceedings of the National Academy of Sciences of the

United States of America105 (26): 8989–8993. Bibcode:2008PNAS..105.8989K.

doi:10.1073/pnas.0800388105. ISSN 0027-8424. PMC 2449352. PMID 18577593.edit

19. Fernald, Russell D. (2006). "Casting a Genetic Light on the Evolution of Eyes". Science313 (5795):

1914–1918. Bibcode:2006Sci...313.1914F. doi:10.1126/science.1127889. PMID 17008522.

20. Nilsson, Dan-E. (1989). "Vision optics and evolution". BioScience39 (5): 298–307.

doi:10.2307/1311112.

21. Speiser, D. I.; Eernisse, D. J.; Johnsen, S. N. (2011). "A Chiton Uses Aragonite Lenses to Form

Images". Current Biology21 (8): 665–670. doi:10.1016/j.cub.2011.03.033. PMID 21497091.edit

TRAUMAT OKULARE KUJDESI INFERMIEROR ERMIRA KOMINI GJOKA - 27 -

22. Wilson, M. (1978). "The functional organisation of locust ocelli". Journal of Comparative

Physiology124 (4): 297–316. doi:10.1007/BF00661380.

23. Wagner, H.J., Douglas, R.H., Frank, T.M., Roberts, N.W., and Partridge, J.C. (Jan 27, 2009). "A Novel

Vertebrate Eye Using Both Refractive and Reflective Optics". Current Biology19 (2): 108–114.

doi:10.1016/j.cub.2008.11.061. PMID 19110427.

24. Völkel, R; Eisner, M and Weible, K. J (June 2003). "Miniaturized imaging systems" (PDF).

Microelectronic Engineering. 67–68 (1): 461–472. doi:10.1016/S0167-9317(03)00102-3.