Tema 8. O reto do desenvolvemento sustentable

Lección 3. A Xeografía da Fame

Mapa da fame no mundoProporción de persoas desnutridas

(1998-2000)

Causas e efectos da fame CAUSAS. Non se deben buscar na incapacidade para producir

alimentos, senón na desigual repartición da riqueza: Causas Permanentes:

Son as mesmas que as causas da pobreza, posto que a fame é o resultado da desigual distribución dos alimentos dispoñibles: Baixa productividade da agricultura tradicional. Desigual repartición da terra. Falta de empregos suficientes. Salarios miserables. Incapacidade de moitos Estados para ofrecer servizos básicos aos seus

cidadáns. Débeda externa. Corrupción dalgúns gobernos (reducen os recursos dispoñibles para

modernizar as infraestructuras e crear empregos).

Causas excepcionais, que adoitan provocar catástrofes humanitarias: Catástrofes naturais, que destrúen as colleitas, sobre todo

das zonas máis pobres, incapaces de repoñerse con facilidade.

Crises económicas, que levan implícita a caída dos prezos agrícolas no mercado e a reducción de ingresos e mesmo postos de traballo dos labregos máis pobre…

As Guerra, que destrúen países enteiros.

¿Cales son as rexións máis afectadas pola fame? As rexións do Sahel en África: Sudán Etiopía Eritrea Somalia Chad, etc.

Todas estas rexións combinan varias das causas permanentes e excepcionais, polo que a súa situación é

crítica.

ENFERMIDADE ENDÉMICA: son aquelas enfermidades infecciosas que afectan de forma permanente, ou en determinados períodos a unha rexión. Enténdese por endémica unha enfermidade que persiste durante un tempo determinado nun lugar concreto e que afecta ou pode afectar a un número importante de persoas. Exemplos: malaria, tuberculose, Sida, cólera.

DESNUTRICIÓN ou FAME RELATIVA: é a carencia en cantidade e calidade dos alimentos necesarios para a vida diaria; isto afecta de forma negativa á saúde e á esperanza e a calidade de vida. Desta maneira o organismo vólvese bulnerable a calquera tipo de enfermidade, obriga aos afectados a deixar o seu traballo e procurar axuda médica e isto favorece o aumento da fame nas familias afectadas.

O mapa da fame no mundo A pesares de que o problema da fame estivo

presente durante toda a historia da humanidade, no século XX cobrou especial protagonismo.

A distribución deste problema é moi desigual, posto que da poboación desnutrida, o 95% vive en países subdesenvolvidos (Sur de Asia e África).

Tres cuartas partes destas persoas son residentes pobres das áreas ruráis e máis das dúas terceiras partes son mulleres, nenos ou anciáns. Fálase, polo tanto, de grupos de risco, por consitituíres sectores especialmente vulnerables a este tipo de ameazas.

Tema 8. O reto do desenvolvemento sustentable

Lección 4. O impacto da actividade humana sobre o medio

Presión sobre o bosque e o solo Durante todo o século XX a intensificación das

actividades económicas e o consumo provocaron presión sobre a natureza, o que altera enormemente o equilibrio e a concepción dun modelo moderno de desenvolvemento sustentable.

A deforestación é a forma máis habitual de exercer presión sobre o bosque e o solo. ¿Qué problemas acarrea? Reduce a humidade ambiental e deixa o solo desprotexido

fronte a erosión. En moitas rexións de países pobres se produce un uso

intensivo do solo agrícola, que reduce o tempo de barbeito necesario para que o solo recupere a súa fertilidade.

O pastoreo excesivo xenera un problema semellante. O resultado máis adverso desta deforestación é a

desertización, que supón a erosión e esgotamento do solo cultivable até facelo improductivo.

Marrón: superficie boscosa perdidaVerde: superficie boscosa que permanece

Presión sobre a auga e o subsolo A AUGA:

De toda a auga do planeta, unicamente o 2,5% é auga doce, que encontramos en: Os casquetes polares e os glaciares (o

70%). No subsolo (cerca do 30%). Nos ríos e lagos (o 1%). Precisamente a

maioría da auga que consumimos procede desta fonte.

O que antano fora un recurso inesgotable, na actualidade comeza a ser un recurso limitado, debido a: O crecemento da poboación. A urbanización. A expansión da agricultura intensiva e da

industria.Naqueles lugares de clima seco e amplos períodos de seca (sequía) ou ben aqueles que contan con elevadas densidades de poboación, se consome gran parte da auga dispoñible (beira do Mediterráneo, Oriente Próximo, Asia central, etc.). En moitas ocasións os seus habitantes enfróntase a difícil tarefa de conseguir auga potable.

Acceso a fontes melloradas de auga potable, 2004.A nivel mundial, o 95% das persoas que viven en zonas urbanas e o 73% das personas que viven nas zonas rurais teñen acceso a fontes melloradas de auga potable. As maiores disparidades rexionáisAtópanse en África subsahariana.

OS RECURSOS MINERAIS: As fontes de enerxía non renovable se están a

esgotar progresivamente e, sen embargo, máis das dúas terceiras partes da enerxía que consumimos hoxe se obtén pola combustión de hidrocarburos e carbón. A solución máis inmediata son as enerxía alternativas baseadas en recursos renovables, moito máis limpas e menos contaminantes.

A Contaminación do aire e os seus efectos Consecuencias da contaminación

global do aire: O cambio climático: nos últimos

cen anos, a temperatura media da terra subiu 0,6º debido a emisión de gases a atmósfera procedentes do consumo de combustibles. Isto xenera o chamado efecto invernadoiro: É o fenómeno polo cal determinados

gases, que son compoñentes da atmósfera planetaria, retén parte da enerxía que o solo emite por ser quentado pola radiación solar. Deste modo prodúcese un quecemento (cocimiento) global.

Según o actual consenso científico, o efecto invernadoiro estase acentuando na Terra pola emisión de certos gases, como o dióxido de carbono e o metano, debido á actividade económica humana.

A reducción da capa de ozono atmosférico, encargada de filtrar a radicación solar ultravioleta. Esta desaparición tamén é debida á actividade humana, especialmente á emisión de gases derivados de procesos industriais, como os clorofluocarburos.

A chuvia ácida: Fórmase polos gases xerados

polas centrais termoeléctricas e algunhas industrias.

Se forma cando a humidade no aires se combina co óxido de nitróxeno e o dióxido de azufre emitido polas fábricas, centrais eléctricas e vehículos que queman o carbón ou productos derivados do petróleo. Na interacción con vapor de auga, estes gases forman ácido sulfúrico e ácidos nítricos. Finalmente, estas sustancias químicas caen á terra acompañando ás precipitacións, constituíndo a chuvia ácida.

A contaminación da auga e o solo Tipos de contaminación:

Contaminación das augas dos ríos e lagos: É provocada polos residuos industriais e urbanos e os

productos químicos utilizados na agricultura tecnificada (pesticidas, herbicidas, etc.).

Consecuencias: destrúe os ecosistemas e converte a auga en non potable.

Contaminación mariña: ¿Ónde é máis frecuente?:

Nas áreas litorais densamente urbanizadas, con grandes portos, zonas industriais e áreas turísticas.

Nas plataformas de extracción de petróleo. Nas rutas que percorren os grandes barcos petroleiros. O

efecto desta contaminación resulta máis grave en mares pechados como o Mediterráneo ou o Báltico, onde a renovación de auga é escasa.

Mareas negras en España Anos 70:

O petrolero noruego 'Polycommander' embarranca e incéndiase fronte ás illas Cíes (Pontevedra) vertendo ao mar unhas 13.000 toneladas de fuel das preto de 50.000 que transportaba. O suceso, no que morreron os 23 tripulantes do barco, ocasionou enormes danos na fauna e flora das Rías Baixas e nos areais das illas galegas.

O petrolero bilbaíno 'Urquiola', (1976) cargado con máis de 112.000 toneladas de cru, embarranca e incéndiase fronte ás costas da Coruña, derramando ao mar unhas 20.000 toneladas de fuel, que produciron graves danos ás costas de ríalas do Ferrol, Ares e A Coruña.

O petrolero grego 'Andros Patria' sofre un golpe de mar e incéndiase na zona noroccidental da Coruña, provocando a morte de 34 das súas 37 tripulantes e o derrame de parte das 208.000 toneladas do cru que transportaba. O vertido, estimado en 47.000 toneladas, afectou ás costas galegas e asturianas.

Anos 80: O buque 'Castelo de Salas' embarranca fronte á praia de San Lorenzo de Xixón

(Asturias) con 100.000 toneladas de carbón na súa bodegas, gran parte das cales derramáronse ao partirse o buque en dous aos poucos días do suceso. O accidente ocasionou unha gran marea de carbón siderúrgico no litoral asturiano.

O mineralero cántabro 'Ángela Pando', de 70.000 toneladas, embarranca preto do porto das Palmas (Gran Canaria) vertiendo ao mar unhas 50 toneladas de fuel e aceite.

O cargueiro panameño 'Casón' encalla nas proximidades da praia de Ou Rostro de Fisterra (A Coruña) tras sufrir varias explosións a bordo que provocaron a morte de 23 membros do seu tripulación.

O petrolero español 'Aragón' sofre unha avería nos depósitos e no timón, a 33 millas ao noreste de Madeira, vertiendo ao Atlántico 25.000 toneladas de cru das 230.000 que transportaba.

Anos 90: O petroleiro iraní 'Avaj-2' vierte preto de 100 toneladas de cru na

bahía de Málaga, ao producirse unha avería na tubería de descarga do buque cando se procedía ao trasvase do petróleo ás instalacións da empresa Repsol-Petróleo na capital malagueña.

O cargueiro chipriota 'Sexa Spirit' e o buque noruego 'Hesperus' colisionan en augas do Estreito de Gibraltar, vertiendo ao mar unhas 10.000 toneladas de fuel. A mancha non afectou finalmente ás costas andaluzas debido ás favorables condicións meteorolóxicas.

O embarrancamiento e posterior incendio do buque grego 'Mar Egeo' (1992) fronte á Torre de Hércules da Coruña cando se dirixía ao pantalán de Repsol provoca o vertido das 79.300 toneladas de cru que transportaba. A 'marea negra' posterior afectou a 200 quilómetros da costa coruñesa.

O barco danés 'Robert Maerks', cargado con 22.000 toneladas de nafta, choca contra o pantalán de Repsol no porto de Tarragona e posteriormente incéndiase provocando unha marea negra na zona que motivou a reclamación de indemnizacións próximas aos 6.000 millóns de pesetas.

O barco americano 'Segundo Tenente J.P. Bobo' encalla, a causa do forte vento, fronte á praia do Almirante do Porto de Santa María (Cádiz) cando se dispoñía a entrar no porto da Base Naval de Rota e vierte unhas 300 toneladas de gasóleo que levaba nos seus tanques.

Dende 2002…:

Tras seis días de agonía, durante os cales estímase perdeu preto de 15.000 toneladas de cru, o 'Prestige‘ (2002), un petrolero monocasco grego con bandeira de Bahamas cargado con 77.000 toneladas de fuel, afúndese fronte ás costas de Fisterra (A Coruña), vertiendo ao mar preto de 49.000 toneladas de cru. Os vertidos anegaron a maior parte do litoral galego e estendéronse por toda a cornisa cantábrica, chegando ata a Francia e Portugal, no que foi cualificada como a maior catástrofe ecolóxica sufrida en España.

O carguero 'Diana I', cargado con 45 toneladas de gasóleo e 3.000 litros de aceite, afúndese fronte ao porto de Bilbao, cando intentaba capear o forte temporal existente na zona, vertiendo prácticamente a totalidade da súa carga.

O buque frigorífico 'Sierra Nava', de bandeira panameña, encalla na Bahía de Algeciras, nunha zona situada dentro do Parque Natural do Estreito, causando un vertido de carburante que afectou a 1.100 metros de costa na praia do Chinarral. O Ministerio de Fomento informou que o vertido foi de 'non máis de setenta toneladas', das 350 que transportaba.

O buque 'Don Pedro' encalla a unha milla do porto de Ibiza e prodúcese un vertido dunhas 50 toneladas de fuel que afectan ao Parque Natural de Ses Salines.

Tras chocar co petrolero 'Torm Gertrud' preto de Gibraltar, o buque 'New Flame' cargado con 42.000 toneladas de chatarra encalla na bahía de Algeciras. Antes de afundirse e durante varios meses prodúcense sucesivos episodios de contaminación por perdas de fuel das súas bodegas.

Contaminación do solo: afecta sobre todo ao contorno de áreas con industrias, como a siderúrxica e a química.

O efecto combinado de presión e contaminación, ameaza seriamente a nosa biodiversidade (animais e plantas en perigo de extinción)

Tema 8. O reto do desenvolvemento sustentable

Lección 5. Os conflitos armados actuais

Algunhas causas dos conflitos armados… En moitas ocasións, as causas dos conflitos combínanse

entre sí, facendo máis poderoso o conflito.: Problemas internos no territorio. A debilidade dos Estados. Interese das potencias externas nese lugar:

Por controlar territorios Por controlar os recursos naturais estratéxicos (auga, madeira,

hidrocarburos, diamantes, cultivo de drogas). A pobreza de grandes masas de poboación rural, que

provoca a emigración cara os suburbios das cidades, con desemprego alto e descontento social que desemboca en extremismos, como é o caso dos grupos islamistas violentos, que defenden a volta dos gobernos aos fundamentos relixiosos, así como a guerra santa (yihad) contra occidente, á que consideran culpable da situación.

Movementos nacionalistas radicais que reclaman, mediante o uso da forza, o dereito de independencia dos seus pobos, debido ás súas raíces históricas e culturais (ex: Caxemira, Kurdistán, Sri Lanka, Iugoslavia).

O novo mapa dos conflitos armados Antes de 1991:

Co derrubamento do Muro de Berlín (1989) e a desaparición da Unión de Repúblicas Socialistas Soviéticas (URSS), finalizou a etapa na que o mundo quedara dividido en dous bloques enfrontados: a URSS e EEUU.

Este período, que durou dende 1945 (fin da Segunda Guerra Mundial) até 1991 foi chamado Guerra Fría, porque a ameaza nuclear entre as dúas grandes potencias nunca se fraguou nunha guerra directa entre elas.

Sen embargo, sí existiron contendas noutros lugares, que reflexaron o enfrontamento dos dous bloques: Asia (Corea, Vietnam). América Latina (movementos guerrilleiros en Colombia ou

Nicaragua). África (Angola)

O muro de Berlín O Muro de Berlín (en alemán Berliner

Mauer), tamén denominado "Muro de Contención Antifascista" pola República Democrática Alemá (RDA) e "O Muro da Vergoña" pola opinión pública occidental, foi parte das fronteiras intraalemanas desde o 13 de agosto de 1961 ata o 9 de novembro de 1989 e separou a Alemania Occidental de Alemania Oriental ata ese ano.

O muro estendíase por 45 quilómetros que dividían Berlín en dous e 115 quilómetros que separaban Berlín Occidental da RDA. Foi un dos símbolos máis coñecidos da Guerra Fría e da separación de Alemania.

O Muro de Berlín caeu na noite do xoves, 9 de novembro de 1989, ao venres, 10 de novembro de 1989, 28 anos máis tarde da súa construción. A apertura do muro, coñecida en Alemania co nome de die Wende (o Cambio), foi consecuencia das esixencias de liberdade de circulación na ex-RDA e as evasións constantes cara ás embaixadas de capitais de países do Pacto de Varsovia (especialmente Praga e Varsovia) e pola fronteira entre Hungría e Austria, que impuxo menos restricciones desde o 23 de agosto. En setembro, máis de 13.000 alemáns orientais emigraron cara a Hungría.

A Guerra Fría Denomínase Guerra Fría ao enfrontamento que tivo lugar durante o século

XX ata o fin da URSS e a caída do comunismo entre 1989 (Caída do Muro de Berlín) e 1991 (golpe de estado na URSS), entre os bloques occidental-capitalista, liderado por Estados Unidos, e oriental-comunista, liderado pola Unión Soviética (China iríase distanciando do bloque soviético para ir creando a súa propia esfera de influencia; algo que lograría pouco tempo despois).

Este enfrontamento tivo lugar aos niveis político, ideolóxico, económico, tecnolóxico, militar e informativo.

Ningún dos dous bloques tomou nunca accións directas contra o outro, razón pola que se denominou ao conflito "guerra fría". Estas dúas potencias limitáronse a actuar como "eixes" influyentes de poder no contexto internacional, e á cooperación económica e militar cos países aliados ou satélites dun dos bloques contra os do outro. Aínda que estes enfrontamentos non chegaron a desencadear unha guerra mundial, a entidade e a gravidade dos conflitos económicos, políticos e ideolóxicos comprometidos, marcaron significativamente gran parte da historia da segunda metade do século XX. As dúas superpotencias desexaban implantar o seu modelo de goberno en todo o planeta.

Os límites temporais do enfrontamento se ubican entre 1945 e 1947 (fin da Segunda Guerra Mundial e fin da posguerra respectivamente) ata 1985 (inicio da Perestroika) e 1991 (disolución da Unión Soviética).

Alianzas económicas e políticas durante a Guerra Fría.

Despois do 1991:

Os conflitos armados posteriores a esta data cambiaron a súa localización: África Central e Oriental (Congo, Ruanda, Somalia). Os Balcáns (Bosnia, Kósovo). O Cáucaso (Chechenia, Xeorxia). Palestina e Oriente Próximo (Afganistán, Iraq).

Bosnia e Afganistán

As novas formas de conflito Ainda continúanse

desenvolvendo as guerras convencionais, entre exércitos de distintos Estados enfrontados en un campo de batalla, previa declaración de guerra. (ex: a Guerra do Golfo Pérsico).

Sen embargo, na actualidade predominan os conflitos de baixa intensidade: Neles, grupos armados

irregulares (guerrillas, paramilitares) enfróntanse durante anos nun mesmo país, sen declaración oficial de guerra.

Destacan dentro deles os atentados terroristas que afectan non só aos países orixinarios do conflito, senón a todo o mundo, xerando unha grave inestabilidad global.

Estas novas guerras teñen efectos moi graves para a poboación civil, provocando a fuxida de millóns de persoas: Refuxiado: persoa que tivo que fuxir do seu país

debido a unha guerra ou unha persecución por motivos de raza, relixión, nacionalidade ou ideoloxía política.

Desprazado: persoa que debeu abandoar o seu fogar polas mesmas causas que un refuxiado, pero sin abandoar o seu país.

Para votar unha ollada… http://sociales3eso.wordpress.com/