1

Temat wystąpienia:

„Jak korzystać z zasady TPA”.

Konferencja: „Klient na rynku energii”

Autor:Autor: Marek KacprowiczMarek Kacprowicz – Prezes Zarządu Aluminium Konin-Impexmetal S.A.

Warszawa - 19.09.2005r.

2

1.1. Aluminium Konin-Impexmetal S.A. jako “Wielki Odbiorca” energii elektrycznej.

2.2. Komputerowy System Gospodarki Energetycznej i układy pomiarowo - rozliczeniowe energii elektrycznej.

3.3. Znaczenie sieci 110 kV Aluminium Konin-Impexmetal S.A. dla Krajowego Systemu Elektroenergetycznego.

4.4. Historyczna zmiana w zakupie energii elektrycznej w Aluminium Konin-Impexmetal S.A.

5.5. Zasada TPA - Rynek Bilansujący.

6.6. Zasada TPA a Rynek Energii Elektrycznej.

7.7. Wnioski.

Spis treści:

3

Spółka zapewnia 1/3 potrzeb krajowych w ten metal.

Aluminium Konin-Impexmetal S.A. jest jedynym w Polsce producentem aluminium pierwotnego i największym producentem wyrobów walcowanych z aluminium i jego stopów.

Energia elektryczna stanowi 25-30% kosztów produkcji aluminium i wyrobów walcowanych.

Energia elektryczna jest kluczowym surowcem decydującym o możliwości funkcjonowania produkcji aluminium pierwotnego – elektrolitycznego, który decyduje o konkurencyjności i rentowności produkcji.

1.1. Aluminium Konin-Impexmetal S.A. jako “Wielki Odbiorca” energii Aluminium Konin-Impexmetal S.A. jako “Wielki Odbiorca” energii elektrycznej.elektrycznej.

Aluminium Konin-Impexmetal S.A. pod względem stabilności poboru mocy - energii w ciągu doby, miesiąca, roku i wielkości poboru energii elektrycznej jest przedsiębiorstwem wyjątkowym, zużywając około 0,8% całej energii zużywanej w kraju, tj. ok. 1 000 GWh/rok.Dostęp do niskiej ceny energii elektrycznej dla takich producentów aluminium jak Aluminium Konin – Impexmetal S.A. jest uzasadniony ekonomicznie i powszechnie stosowany w Unii Europejskiej.

4

Koszty zakupu mediów energetycznych dla Aluminium Konin-Impexmetal S.A.w 2004r.

94%

2%1%

1%2%

Para wodna CO Gaz ziemny Wody i ścieki Energia elektryczna

5

Porównanie charakterystyk rocznego zapotrzebowania na moc w Polsce i w Aluminium Konin-Impexmetal S.A.

0

20

40

60

80

100

120

Miesiac

Moc

zuż

ywan

a w

AK

-I S

.A.

[MW

]

0

5

10

15

20

25

Moc

zuż

ywan

a w

Pol

sce

[tys

. MW

]

Moc zużywana w AK-I S.A. [MW] Moc zużywana w Polsce [tys. MW]

6

Mając na uwadze konieczność wejścia wcześniej czy później na konkurencyjny rynek energii w Aluminium Konin – Impexmetal S.A. w celu optymalnego zarządzania energią elektryczną i mediami energetycznymi wdrożono w ramach Komputerowego Systemu Gospodarki Energetycznej [KSGE] systemy: SYNDIS i PRO – 2000.

SYSYstem NNadzoru DDoradztwa II SSterowania jako sieciowy system czasu rzeczywistego przeznaczony jest dla pracowników obsługi Stacji: 110/30/6 kV AK – I S.A., Stacji Prostowników oraz Stacji 110/6/6 kV Walcowni.

SYNDISSYNDIS

2.2. Komputerowy System Gospodarki Energetycznej i układy Komputerowy System Gospodarki Energetycznej i układy pomiarowo - rozliczeniowe energii elektrycznej.pomiarowo - rozliczeniowe energii elektrycznej.

PRO – 2000PRO – 2000

System umożliwia optymalizację zużycia energii elektrycznej, cieplnej, gazu, sprężonego powietrza i wód w Aluminium Konin – Impexmetal S.A.

7

Widok synoptyki – Rozdzielnia 110 kVWidok synoptyki – Rozdzielnia 110 kV Strażnik poboru mocyStrażnik poboru mocy

Układy pomiarowo – rozliczeniowe energii elektrycznej i kontrola poboru mocyUkłady pomiarowo – rozliczeniowe energii elektrycznej i kontrola poboru mocy

Aluminium Konin – Impexmetal S.A. posiada układy pomiarowo – rozliczeniowe energii spełniające jak dotychczas warunkowo wymagania IRiESR i pośredniego uczestnika Rynku Bilansującego.Jesteśmy jednak zmuszeni do 31.12.2005r. dostosować infrastrukturę układów pomiarowo – rozliczeniowych zgodnie z postanowieniami zawartymi w IRiESR i IRiESP za kwotę ok. 2 mln zł.

Schemat zasilania Aluminium Konin – Impexmetal S.A. z punktami pomiarowymi energii elektrycznej.Schemat zasilania Aluminium Konin – Impexmetal S.A. z punktami pomiarowymi energii elektrycznej.

110 kV

WALCOWNIA

ELEKTROWNIA PĄTNÓW

40 MVA40 MVA

HUTA

ELEKTROWNIA KONIN

143 MVA 143 MVA

20 MVA 20 MVA

PSE - OPERATOR S.A.

143 MVA

220/110 kV110 kV

110 kVKE ENERGA S.A.

KSE

3.3. Znaczenie sieci 110 kV Aluminium Konin - Impexmetal S.A. dla Znaczenie sieci 110 kV Aluminium Konin - Impexmetal S.A. dla Krajowego Systemu Elektroenergetycznego.Krajowego Systemu Elektroenergetycznego.

9

Elementy sieci 110 kV AK-I S.A. są elementami sieci zamkniętej KSE koordynowanymi przez PSE-Operator S.A.

W sytuacjach awaryjnych Aluminium Konin – Impexmetal S.A. posiada techniczną możliwość zmniejszenia poboru mocy o ok. 100 MW na okres od kilku do kilkudziesięciu minut, co ma istotne znaczenie dla pracy Krajowego Systemu Elektroenergetycznego.

„Wyspa” Aluminium Konin – Impexmetal S.A. wraz z generatorem G9–150 MVA Elektrowni Konin S.A. umożliwia odbudowę systemu PSE - Zachód S.A. w Poznaniu w przypadku „blackoutu” Krajowego Systemu Elektroenergetycznego.

Powyższe warunki oraz fakt, iż koszty energii w kosztach produkcji wynoszą ponad 20%, posiadamy upust 90% w stawce systemowej opłat przesyłowych – Rozporządzenie Ministra Gospodarki, Pracy i Polityki Społecznej z dnia 23 kwietnia 2004r. dotyczące kalkulacji taryf ...

10

Wszystkie wcześniejsze działania spowodowały, że Aluminium Konin – Impexmetal S.A. była przygotowana do wejścia na konkurencyjny rynek energii elektrycznej.

Rok 2000Rok 2000Od 1.03.2000r. nastąpiła historyczna zmiana zakupu energii elektrycznej dla AK- I S.A., po raz pierwszy, częściowo bezpośrednio od wytwórcy.Korzystanie z zasady TPA po licznych i trudnych negocjacjach stało się faktem.Nastąpił po raz pierwszy rozdział zakupu energii elektrycznej od usług przesyłowych. Fakty te spowodowały że staliśmy się jednocześnie pośrednim uczestnikiem Rynku Bilansującego a zakup-sprzedaż energii bilansowania zaczęliśmy dokonywać poprzez OSD, do którego jesteśmy przyłączeni.

4.4. Historyczna zmiana w zakupie energii elektrycznej w Aluminium Historyczna zmiana w zakupie energii elektrycznej w Aluminium Konin-Impexmetal S.A.Konin-Impexmetal S.A.

11

Zielona EnergiaZielona Energia

Tak jak w 2002 r. wzrost cen zakupu energii spowodowało wprowadzenie akcyzy, tak od połowy 2003 r. wzrost cen co prawda w znacznie mniejszym stopniu spowodowało wprowadzone Rozporządzenie MGPiPS z dnia 30 maja 2003 r. w sprawie obowiązku zakupu „zielonej” energii elektrycznej z odnawialnych źródeł energii.

Rok 2005Rok 2005

Obecnie około 99 % energii elektrycznej kupujemy bezpośrednio od wytwórców a 1% na Rynku Bilansującym i mimo wprowadzenia:

Rozporządzeniem MF z dnia 22 marca 2002r. akcyzy na energię, Rozporządzeniem MGiP z dnia 9 grudnia 2004r. obowiązku zakupu energii elektrycznej z odnawialnych źródeł energii

konkurencyjny rynek energii elektrycznej w tym wprowadzenie zasady TPA powoduje, że koszty energii elektrycznej rosną w nieznacznym stopniu.

Rozporządzeniem MGiP z dnia 9 grudnia 2004r. obowiązku zakupu energii elektrycznej wytwarzanej w skojarzeniu z wytwarzaniem ciepła

12

Procentowy koszt zakupu energii i usług przesyłowych do Aluminium Konin - Impexmetal S.A. w latach 1991-2004

0

20

40

60

80

100

120

1990 1991 1992 1993 1994 1995 1996 1997 1998 1999 2000 2001 2002 2003 2004

Okres

Pro

cent

owy

kos

zt z

akup

u [%

]

Cena bez upustu Cena z upustem

13

Korzyści z zakupu energii elektrycznej i usług przesyłowych dla AK - I S.A. na RK w stosunku do taryf Lokalnej Spółki

Dystrybucyjnej

0

20

40

60

80

100

120

2000 do30.06.2001

od 1.07.2001 2002 2003 2004

Rok

Ce

na

[%

]

Cena bez przesyłu z RKKoszt z przesyłem z RKCena energii wg taryfy z SDKoszt energii z przesyłem wg taryfy z SD

14

Obecnie Aluminium Konin – Impexmetal S.A. jako eksporter wyrobów aluminiowych płaci za energię elektryczną ok. 30% drożej niż podobne firmy w Unii Europejskiej działając jednocześnie w warunkach pełnej konkurencji na rynku aluminium – zniesione wszelkie bariery celne.

Średnie ceny za energię elektryczną płacone przez producentów aluminium na świecie

0

20

40

60

80

100

120

140

160

180

200

[%

]

15

5.5. Zasada TPA - Rynek Bilansujący.Zasada TPA - Rynek Bilansujący.

Aluminium Konin – Impexmetal S.A.:

Zasada TPA (Third Party Access), tj. dostęp odbiorców energii do Sieci Przesyłowych i swoboda wyboru dostawcy energii jest kluczowym zagadnieniem liberalizacji rynku energii elektrycznej w Polsce.

Rynek Bilansujący - techniczny element rynku energii, jest to miejsce, w którym następuje zrównoważenie produkcji energii elektrycznej z jej faktycznym chwilowym poborem.

16

Planowanie dobowo – godzinowe w celu zakupu energii elektrycznej Planowanie dobowo – godzinowe w celu zakupu energii elektrycznej dla Aluminium Konin – Impexmetal S.Adla Aluminium Konin – Impexmetal S.A..

Komputerowy System Gospodarki Energetycznej PRO-2000 + MS EXCEL + SYNDIS

Planowanie zużycia energii – mocy w MW przez trafo 40 MVA• przeglądy • remonty• postoje technologiczne na dzień n-2 godz. 900

Planowanie zużycia energii – mocy w MW przez trafo 20 MVA• przeglądy • remonty• postoje technologiczne na dzień n-2 godz. 900

Planowanie zużycia energii – mocy w MW przez trafo 143 MVA- wyłączenia serii elektrolizy – max moc ok. 92 MW- remontyna dzień n-2 godz. 900

Pomiar energii pobieranej przez AK – I S.A.

1. Możliwość ingerencji na wielkość zużywania energii – mocy (MW) – SYNDIS2. Analiza pobranej energii – mocy aktualnie i wstecz – PRO-2000

DATA PAFF

PRO-2000

Analiza i planowanie zużycia energii dla AK – I S.A.• ceny na RB• faktyczne zużycie w dobie n-3na dzień n-2 godz. 1000

Uzgodnienie planowanego zużycia energii MWh z dostawcami – wytwórcą, SDna dzień n-2 godz. 1100

Ewentualne skorygowanie wielkości planowych i przesłanie ZUSE do OHT – OSRna dzień n-1 godz. 900

Główny Energetyk

Produkcja

Główny Energetyk

Główny Energetyk

Główny Energetyk

Weryfikacja i rozliczenia w dniu n+3

17

-340 -400 -39

480

137

-314 -365 -222

-400

-200

0

200

400

600

[ tys. zł ]

03-12.2000 01-08.2001 09-12.2001 01-04.2002 01-06.2002 07-12.2002 01-12.2003 01-10.2004

Wyliczenie korzyści i strat dla AK-I S.A. na handlu energią elektryczną na Rynku Bilansującym od 1.03.2000 - 30.10.2004r.

Prowadzenie zakupu–sprzedaży energii w okresie prawie pięciu lat na pośrednim Rynku Bilansującym spowodowało poza okresem 01.01-30.06.2002 wzrost kosztów zakupu energii do AK – I S.A. z tego tytułu.

18

Zakup - sprzedaż energii elektrycznej na Rynku Bilansującym do Aluminium Konin - Impexmetal S.A. od 1.03.2000 - 30.10.2004r.

-40000

-20000

0

20000

40000

60000

80000

100000

2000 2001 2002 2003 2004

Rok

[ % ]

Energia kupowana na RB Energia sprzedawana na RB

19

Porównanie cen zakupu i sprzedaży energii elektrycznej na Rynku bilansującym

i zakupu od wytwórców (100% - cena energii na RK w 2002r.)

0

20

40

60

80

100

120

140

160

7-12.2002 1-12.2003 1-10.2004

M-c, rok

Ce

na

[%

]

Średnia cena kupna na RB Średnia cena sprzedażdy na RB Średnia cena na RK

20

Poniżej przedstawiona została analiza zakupu i sprzedaży energii elektrycznej trzech „wielkich” odbiorców energii, zużywających około 2,5 TWh/rok, tj. około 30% zakupionej energii przez odbiorców korzystających z zasady TPA i uczestniczących w pośrednim Rynku Bilansującym.

Innymi dobrymi przykładami realizacji zasady TPA są: KGHM Polska Miedź S.A. (2,5 TWh/rok), PKP, Katowicki Holding Węglowy S.A.

21

Cena zakupu i sprzedaży energii na RB przez ZGH, HŁ i AK-I w latach 2003-2004r.

-150,00

-100,00

-50,00

0,00

50,00

100,00

150,00

200,00

1 2

ROK

Ce

na

[z

ł/MW

h]

Cena energii kupionej na RB przez ZGH Cena energii kupionej na RB przez HŁ Cena energii kupionej na RB przez AK-I

Cena energii sprzedanej na RB przez ZGH Cena energii sprzedanej na RB przez HŁ Cena energii sprzedanej na RB przez AK-I

22

Udział procentowy zakupu i sprzedaży energii na RB do całkowitej ilości zużywanej energi dla ZGH, HŁ i AK-I w latach 2003-2004

-3,5

-3

-2,5

-2

-1,5

-1

-0,5

0

0,5

1

1 2

Rok

Ud

zia

ł [ %

]

ZGH - zakup HŁ - zakup AK-I - zakup ZGH - sprzedaż HŁ - sprzedaż AK-I - sprzedaż

23

Wzrost ceny zakupu energii w związku z zakupem i sprzedażą na RB

0

0,2

0,4

0,6

0,8

1

1,2

2003 2004

Rok

Wzr

ost

cen

y [ z

ł/MW

h ]

ZGH HŁ AK-I

24

6.6. Zasada TPA a Rynek Energii Elektrycznej.Zasada TPA a Rynek Energii Elektrycznej.

Z formalnego punktu widzenia od 1.07.2004r. zgodnie z Dyrektywą 2003/54/WE każdy odbiorca poza tzw. odbiorcami komunalno – bytowymi może korzystać z prawa wyboru dostawcy energii elektrycznej.

Jednak wybór ten musi być poparty analizą opłacalności takiej decyzji, dlatego tak niewielka jest liczba odbiorców korzystających z TPA. Na dzień 31.12.2004 liczba uprawnionych odbiorców wyniosła około 1 700 000 a korzystało 78 odbiorców a teoretyczne otwarcie rynku energii wynosi około 80%. Od 1.07.2007 będą mogli korzystać wszyscy odbiorcy energii elektrycznej, tj. około 15 mln.

Na podstawie Ustaleń Lizbońskich, Parlament Europy i Rada Unii Europejskiej z 26.06.2003r. uchwaliła Dyrektywę 2003/54/WE dotyczącą ogólnych zasad wewnętrznego rynku energii elektrycznej, która wymusiła nowelizację Prawa Energetycznego w zakresie TPA.

Decydujące znaczenie dla polskiego rynku energii będą miały decyzje podjęte na forum Sejmu, w MGiP, MF i URE a przede wszystkim determinacja wszystkich uczestników rynku we drożeniu zasady TPA.

25

Rozwój zasady TPA w polskiej elektroenergetyce

6

12 13

6

19

29

64

78

0

10

20

30

40

50

60

70

80

04.09.1998-31.12.1998

01.01.1999-31.12.1999

01.01.2000-31.12.2000

01.01.2001-31.12.2001

01.01.2002-31.12.2002

01.01.2003-31.12.2003

01.01.2004-30.06.2004

od 01.07.2004

Okres

Lic

zba

od

bio

rcó

w k

orz

ysta

jący

ch z

TP

A

Źródło: Biuletyn URE

26

Otwarcie konkurencyjnego rynku energii elektrycznej spowodowało, że 12 wiodących spółek wytwórczych w energetyce zawodowej sprzedało energię w 2003r poza kontraktami długoterminowymi według średniej ceny energii elektrycznej przedstawionych na poniższym wykresie:

Źródło: Biuletyn URE i AK-I S.A.

Polski rynek energii otwarty jest w około 53%.

Średnie ceny sprzedaży energii elektrycznej przez wytwórców systemowych poza KDT

116,66 115,53117,92119,7 113,12118,6 113,42114,8

133,69151,01

112,65

161,67163,66

118,85

0

20

40

60

80

100

120

140

160

180

2003 2004Rok

Śre

dnia

cen

a [z

ł/MW

h]

Sprzedaż do Spółek Dystrybucyjnych Sprzedaż do Przedsiębiorstw ObrotuSprzedaż na giełdzie Sprzedaż na RBSprzedaż odbiorcom TPA Sprzedaż innym odbiorcomSprzedaż dla AK-I S.A.

27

Główne powody małego tempa rozwoju zasady TPA są pośrednio związane z Regulaminem Rynku Bilansującego:

7.7. Wnioski.Wnioski.

wysokie koszty inwestycji układów pomiarowo-rozliczeniowych, szczególnie przy małych ilościach kupowanej energii nieco powyżej 1 GWh/rok. Niezbędna jest standaryzacja tych wymagań konieczność grafikowania dobowo-godzinowego kupowanej na rynku energii z dokładnością do 1 MWh (zamiast 1 lub 10 kWh) oraz zatrudnienie osób o odpowiednich kwalifikacjach. Ekonomicznie jest to uzasadnione przy poziomie zużycia 50-100 GWh/rok wprowadzenie od 1.07.2002 zasad rozliczania energii na Rynku Bilansującym, tj. cen CRO,CROZ, CROS – ponoszenie kosztów niezbilansowania przez odbiorcę brak rynku dnia bieżącego tak jak w Niemczech (Rynek Intraday, który umożliwia modyfikację pozycji kontraktowej w dobie „n” tuż przed rzeczywistym jej wykonaniem. Zmiany mogą być dokonywane np. trzykrotnie w ciągu doby w sprecyzowanych przedziałach czasowych, z minimalnym poziomem modyfikacji. Możliwe to będzie w przypadku utworzenia Grup Bilansujących. Obecnie Spółki Dystrybucyjne i wytwórcy żądają od odbiorcy zgłoszenia grafików na dwa dni przed planowanym terminem zakupu

28

brak możliwości tworzenia grup bilansujących (decentralizowanie RB) składających się z Odbiorców lub z Odbiorców i Wytwórców przez co uległa by zmniejszeniu liczba uczestników RB

Różnica między energią zużytą a planowaną w dniu 20-11-2004r.

AKI

ZGH

HŁ(AKI+ZGH+HŁ)

Różnica bezwzględna (AKI+ZGH+HŁ)

-150,0

-125,0

-100,0

-75,0

-50,0

-25,0

0,0

25,0

50,0

75,0

100,0

125,0

150,0

175,0

200,0

Zakład

Ró

żnic

a [w

MW

h]

Różnica między energią zużytą a planowaną

29

Istotną barierą rozwoju zasady TPA i liberalizacji rynku energii są:

brak faktycznej konkurencji cenowej w strefie wytwarzania i niewielkie zainteresowanie wytwórców bezpośrednią sprzedażą energii do odbiorców

tendencja do ograniczania przez niektóre Spółki Dystrybucyjne cen sprzedaży energii elektrycznej na rzecz zwiększania opłat przesyłowych. Aby temu przeciwdziałać należałoby wprowadzić zasadę pokrywania przez wytwórców kosztów usług przesyłowych, np. w 50%. Spowodowałoby to obniżenie kosztów usług przesyłowych w wyniku poprawy efektywności ekonomicznej w tym sektorze elektroenergetyki

powolny rozwój rynku energii elektrycznej ograniczanego funkcjonowaniem kontraktów długoterminowych (KDT), oraz obowiązkowym zakupem energii „zielonej” z odnawialnych źródeł (3,1% w 2005r) i „czerwonej” wytwarzanej w skojarzeniu z wytwarzaniem ciepła (13,7% w 2005r)

praktyki monopolistyczne SD polegające na narzucaniu w nowych umowach przesyłowych postanowień niekorzystnych dla odbiorców dotyczących np. braku zgody na zmianę mocy umownej w ciągu roku, sumowanie mocy w różnych punktach poboru itp.

30

zła sytuacja finansowa znacznych części odbiorców (PKP, huty, kopalnie), którzy byliby zainteresowani zmianą dostawcy, lecz ci nie chcą ponosić ryzyka dostaw energii elektrycznej subsydiowanie skrośne między odbiorcami końcowymi zasilanymi z sieci o danym poziomie napięć. Ograniczenie tego można by osiągnąć poprzez przywrócenie opłat sieciowych węzłowych dla sieci przynajmniej o napięciu od 110 do 400 kV

DZIĘKUJĘ ZA UWAGĘ.