Temel Bilgi Teknolojileri Unite10

8/4/2019 Temel Bilgi Teknolojileri Unite10

1/20

197

BLACK320 C

Anahtar Kavramlar

Veri Taban Gvenlik

Kayt Tamlk

Alan ndeksleme

Tablo Sorgulama

Veri Taban Ynetim Sistemi Raporlama

197

Veri Tabanlar10


2/20

Girifl

Nfus czdanlarn arkasnda yazl olan verilerin ne ifle yaradn hi dflnd-nz m? Askerlik tecili, evlilik, pasaport ya da ehliyet almak gibi gerekelerle nfusidaresine baflvurduunuzda, sz konusu veriler sayesinde sizinle ilgili kaytlara eri-flilebilir. Bykleriniz, nfus idaresine baflvurduklarnda memurlarn masalarnzerine indirip atklar kocaman siyah ciltleri size anlatabilirler. Gnmzde artkbu ciltleri grmyorsunuz. nk nfus iflleri de byk lde bilgisayara aktarld.

Milyonlarca kifliye ait temel verilerin kaydedilip ifllendii nfus iflleri gibi bilgi-sayar uygulamalarnda, genellikle, yaplan ifllemler ok basittir. Her doan kiflikaydedilir ve ihtiya ortaya ktka kaydedilmifl olan bu verilere dayanarak ba-sit raporlar hazrlanr. Ancak bilgisayar olmadan bu kadar byk miktarlardaverileri kaydetmek, gerektiinde arayp bulmak, snflandrmak ya da sralamakok zaman alc ifllerdir.

Verilerin uygun bir biimde bir araya getirilip dzenlenmifl haline veri tabandenir. Bilgisayarlar, ortaya ktklar ilk gnlerden bu yana, veri tabanlarn sak-layp ifllemekte bize baflaryla yardmc oldular. Bilgisayarlara bu kadar byk l-ekte yatrm yaplmasnn ardndaki en temel drtlerden biri, veri tabanlarnifllemekte gsterdikleri baflardr. Gnmzde de, zellikle byk bilgisayar sis-temleri, genellikle veri tabanlarnn ifllenmesi amacyla kullanlr. Bu nitede bil-gi teknolojilerinin nemli bir uygulama alan olan veri taban kavramn tanya-caz. Kiflisel bilgisayarlarda veri taban uygulamalar, kelime ifllem ya da ifllemtablolar kadar yaygn olmasa da, zaman zaman gerekli olur. Veri tabanlarn ifl-lemek amacyla gelifltirilen yazlmlar olan Veri Taban Ynetim Sistemlerinin ki-flisel bilgisayarlardaki bir rneine de bu nitede ksa bir girifl yapacaz.

Bu niteyi tamamladmzda afladaki yeterliklere sahip olacaz:1. Veri taban, kayt ve alan terimlerini tanmlayarak, iliflkisel veri tabanlarnntemel zelliklerini sralayabileceiz ve veri tabanlarnn neden gerekli olduu-nu aklayabileceiz.

2. Veri Taban Ynetim Sistemi kavramn tanmlayarak, Veri Taban YnetimSistemlerinin zelliklerini sralayabileceiz.

3. Veri Taban Ynetim Sistemi yazlmlarnda belirli bir iflin gereklefltirilmesiiin gereken admlar sralayabileceiz.

Veri Tabanlar ve Access198

AMALARIMIZ


3/20

TEMEL KAVRAMLAR

Veri taban, kayt ve alan terimlerini tanmlayarak, iliflkisel veritabanlarnn temel zelliklerini sralayabileceiz ve veri tabanla-

rnn neden gerekli olduunu aklayabileceiz.

rgtlerde gereklefltirilen ifllerin byk blm, ok byk miktarlardaki verile-

rin ifllenmesini gerektirir. rnein; niversitelerde onbinlerce rencinin ad, so-yad, cinsiyeti, doum yeri ve tarihi, mezun olduu okul, adresi, blm, snf gi-

bi kimlik bilgilerinin yan sra, snavlarda ald notlar da dzenli olarak tutulur.stelik ifllenmesi gereken sadece rencilere ait veriler deildir. niversite perso-

neli hakknda da birok verinin ifllenmesi gerekir.Bu lekte verinin ifllendii tek yer niversiteler de deildir. Sanayi iflletmele-

rinde de personel verilerinin yan sra stoklanan malzeme ve retilen rnler hak-

knda byk miktarl veriler ifllenir. Birok snai iflletmede milyonlarca kalem mal-zemenin stokland dflnlrse, bu malzemelerin hepsi hakkndaki stok bilgile-

rinin hatasz bir biimde tutulmasnn ne kadar zor olduu grlebilir.rgt faaliyetlerinin dzenli olarak yrtlebilmesi iin verilerin salkl bir bi-

imde kaydedilmesi, her deiflikliin gecikmeden ve doru bir biimde gncel-lenmesi gerekir. rnein; dnem sonunda renci karnelerinin ya da her ayn so-

nunda personel bordrolarnn hazrlanabilmesi iin, rencilerin snav sonular-nn her snavdan hemen sonra, personelin ifle devam ve fazla mesaileri durumla-

rnn da her gnn sonunda dzenli olarak ifllenmifl olmas gerekir.Verilerin zerinde dier ifllemlerin yaplmas iin ncelikle kaydedilmeleri ge-

rektiini grmfltk. rnein; bir lisede her renci iin, kaydolduu anda bir

dosya alr ve btn kimlik bilgileri bu dosyada saklanr. Her dnem sonundarencinin btn derslerden ald notlar da kendi dosyasna ifllenir. Gnmzde

sadece niversitelerde deil, neredeyse btn rgtlerde veriler bilgisayarla iflle-nir. Personel, renci ya da malzeme verileri bilgisayara girilir ve bilgisayarn yar-

dmc belleinde saklanr.

Tablolar, Kaytlar ve Alanlarrencilere ait verilerin bilgisayar yardm olmadan ifllendii bir lise dflnelim.

renci dosyalar ve snav evraklar bir masann zerine gelifligzel ylrsa, r-nein; belirli bir rencinin mezun olmay hak edip etmediini anlamak ya da

mezuniyet not ortalamasn hesaplamak tahmin edilemeyecek kadar g olur.

Bir rencinin mezuniyet not ortalamasn hesaplamak iin ne tr ifllemler ve bu ifllemleriyapmak iin de ne tr veriler gerektiini dflnn. Sz konusu verileri ieren evraklar birmasann zerine ylmfl halde duruyorsa, iflinizin nasl glefleceini hayal etmeye alfln.

Bu glk, masann zerine ylan veriler ne kadar artarsa, o kadar byr. Ve-

rilerin salkl bir biimde ifllenebilmesi ve gerekli bilgilerin retilebilmesi iin ren-ci dosyalarnn ve snav evraklarnn belirli bir dzen iinde yerlefltirilmesi gerekir.

Verilerin dzenlenmesi, bilgisayarl sistemlerde ok daha nemlidir. nk,birincisi, bilgisayarl sistemlerde ifllenecek veriler genellikle ok daha byk mik-

tardadr. kincisi, bilgisayarlar insanlar gibi inisiyatif kullanamazlar. Bir masannzerine ylmfl olan verilerin iinden, insanlar, uzun sre uraflmalar gerekse

de, gerekli olanlar bulup sonuca ulaflabilirler. Bilgisayarlarn gelifligzel ylmfl

Temel Kavramlar 199

1A M A

DfiNEL M


4/20

Temel Kavramlar200

verilerin iinden uygun olanlar ayklamas mmkn deildir. Bu yzden bilgisa-yarda veriler, belirli bir dzen iinde saklanr.

Bir fakltenin kayt dnemini dflnelim. renciler kayt srasnda eflitliformlar doldururlar (fiekil 10.1a). Formlar yardmyla, mezun olmasna kadar ge-

ecek sre iinde renciyle ilgili olarak yaplacak ifllemlerde gerekebilecek veri-

ler derlenir. Formlardaki veriler bilgisayara aktarlrken fiekil 10.1bde olduu gibidzenlenebilir.

fiekil 10.1bde grlen bir tablodur. Her tablonun bir ad olmas gerekir. r-neimizdeki tablonun ad renci Tablosu olabilir. renci tablosunda, her -renciye ait btn veriler tek satrda yer alr. Her biri ayr bir renciye ait verileriieren satrlara kaytad verilir.

fiekil 10.1bde grlen rnek renci Tablosunda ka kayt vardr?

fiekil 10.1bde grlen rnek renci tablosunda 9 kayt grnmektedir. Dokuzuncu kayttan sonraki nokta, baflka kaytlarn da olduunu ima etmektedir. Bir okuldaki renci says, renci tablosun-

daki kayt saysna eflittir.

fiekil 10.1

renci Tablosu.rencilerin

faklteye ilkkaytlar srasndaeflitli veriler zel

formlaryardmyladerlenir (a).Derlenen verilerbilgisayarda birtablo halindedzenlenebilir (b).

(a)

(b)

Kayt, bir unsura aitverilerin bir arayagetirilmesiyle elde edilir.Kaytlar bir araya gelerekTabloyu meydana getirir.

DoumNo Soyadi Adi Yeri Tarihi Blm Cinsiyet Adresi980158 Gler Ayse Bursa 1981 Mimarlk K Zafer Mah. Damla so. 23/7 Bursa981102 Asmaz Murat Eskisehir 1981 Mimarlk E Esentepe Mah. Cihan so. 17 Eskisehir981204 Seyrek Muammer Aydin 1980 Resim E stiklal Mah. Esen so. 2 Eskisehir981207 Zeytinci Mahinur stanbul 1981 Heykel K Gven Mah. Senlik so. 12/3 Sivrihisar980305 Karali Serhat Eskisehir 1981 Resim E Akarbasi Mah. Sucu so. 7 Eskisehir980033 Uysal Hakan Eskisehir 1980 Resim E Cumhuriyet Mah. Yavus so. 2 Bozyk980122 Zeybek Ayten Erzincan 1981 Heykel K Aydinlik Mah. Gunes so. 7 Erzincan980507 Haskalfa Zekiye Mersin 1980 Heykel K Atatrk Mah. Can so. 22/3 stanbul980932 Tatar Semih stanbul 1979 Heykel E 338 so. 21/5 Karsiyaka zmir

... ... ... ... ... ... ... ...

SIRA S ZDE


5/20

fiekilden de grld gibi her kayt ayn yapsal zelliklere sahiptir. Hepsi

ayr bir renci hakknda da olsa, numara, ad, soyad, adres, cinsiyet gibi ayn ve-rileri ierir. Bir tablonun kaytlarn meydana getiren ad, soyad gibi blmlerin her

birine alan ad verilir.

fiekil 10.1bde grlen rnek renci Tablosunun alanlar nelerdir?

fiekil 10.1bdeki rnek renci Tablosunda No, Soyad, Ad, Doum Yeri, Doum Tarihi, Blm, Cin-siyet, Adresi olmak zere 8 alan vardr. Ancak sz konusu tablonun bir rnek olduu akldan karl-mamaldr. Normal bir renci Tablosunda ok daha fazla alan yer alr.

fiekil 10.2de bir fakltenin Dersler Tablosu grlmektedir. Tablonun zelliklerini ince-leyin. Tablonun kaytlar neler hakkndaki verileri iermektedir? Tabloya hangi durum-larda yeni kayt eklenmesi gerekir?

Bir fakltede her yaryln baflnda renciler belirli derslere kaydolur. fiekil10.3te grlen Notlar Tablosu hangi rencinin hangi derse kaytl olduu bilgi-sini iermektedir. Grld gibi tablonun ders notlar blm bafllangta bofl-tur. Her snavdan sonra tablonun ilgili alanlarna rencinin ald not kaydedilir.fiekil 10.4ada eflitli snav sonu belgeleri grlmektedir. rnekteki snav sonu

belgeleri, fiekil 10.4bdeki biimde Notlar Tablosuna kaydedilmifltir.

Temel Kavramlar 201

SIRA S ZDE

Kaytlar meydana getirenhcrelere alan ad verilir.

Tablonun btn kaytlarayn alanlar ierir.

fiekil 10.2

fiekil 10.3

DerslerTablosu

Ders HaftalkKodu Ders Ad retim yesi Ders Saati Kredi

AU101 Trk Dili Hseyin Ceylan 3 3AU102 ngilizce I Burhan zmirli 5 5

AU103 Atatrk lkeleri ve nk. Tarihi Ayflenur Sevimli 3 3

IS101 letiflim Sanatlarna Girifl Salime Bingl 3 5

IS102 letiflim Teknolojileri Ceren zbek 3 3

ST101 Temel Sinemaclk Bilgisi Mehmet Ali Aknc 3 5

BY103 Basm Teknolojileri Sreyya Yorulmaz 3 3

BY121 Reklamcla Girifl Zeynep Uygar 3 3

... ... ... ... ...

DfiNEL M

Notlar Tablosu.980158numaralrencininAU101, AU102,AU103, BY103ve BY121 kodluderslerekaydolduu

grlyor. Hersnav sonunda,rencilerinaldklar notlartabloyaifllenecektir.

renci DnemsonuNo Ders Kodu 1. Arasnav 2. Arasnav dev / Proje Snav980158 AU101980158 AU102981102 AU101981102 AU102980158 AU103981204 AU101

980158 BY103981204 AU102981102 AU103980158 BY121

... ... ... ... ... ...


6/20

Veri Tabanlarnn zelliklerirneimizdeki renci, Dersler ve Notlar tablolar ok baflka biimlerde de d-

zenlenebilirlerdi. Ancak rencilerin dnem iindeki baflar dzeylerinin izlenebil-mesi iin rnekteki dzenlemenin de uygun bir dzenleme olduu grlmektedir.

Dikkat edilmesi gereken husus, bir fakltenin rencilerinin baflarsn izleye-bilmek iin her tabloya da ihtiya duyulmasdr. Tablolarn herhangi biri eksik

olursa faklte, rencilerinin baflar durumunu izlemeyi baflaramaz. Sz konusu tablo, bir araya geldiinde, fakltenin renci Veri Tabann meydana getirir.

Belirli bir amaca ulaflabilmek iin hepsi gereken, birbiriyle iliflkili tablolarn tama-mnaveri tabanad verilir.

Bir iflletmede personel, stoklanan malzemeler, rnler, rnlerin hangi malze-

melerden meydana geldiini gsteren rn aalar, satclar, mflteriler gibi okeflitli unsurlar hakknda veriler ifllenir. Bu veriler uygun tablolar halinde dzen-

lenir ve retim ynetiminin ihtiya duyduu bilgiler sz konusu tablolar aracl-yla retilir. Btn bu tablolar bir araya geldiklerinde iflletmenin retim Veri Ta-

bann meydana getirirler.Baz durumlarda bir veri taban tek tablodan da meydana gelebilir. rnein,

evinizdeki kitaplar kaydettiiniz tek tablo, kitaplarnzla ilgili btn gerekli iflleri

yapmanza yetebilir. Ya da birinci nitede rnek olarak baflvurduumuz pop m-

Temel Kavramlar202

fiekil 10.4

Notlar Tablosuna

snav sonularnnifllenmesi. Hersnav evrakifllendiinde,Notlartablosundakialanlarn bazlardolacaktr.

Anadolu niversitesiletiflim Bilimleri Fakltesi

Snav Sonu FormuDers Kodu: AU101Ders: Trk Diliretim yesi: Hseyin CeylanTarih: 14 Kasim 20021. Arasinav 2. Arasinav Dnemsonu

renci No Soyadi Adi Not980158 Gler Ayse 68981102 Asmaz Murat 81981204 Seyrek Muammer 45981207 Zeytinci Mahinur 54980305 Karali Serhat 60980033 Uysal Hakan 65980122 Zeybek Ayten 66980507 Haskalfa Zekiye 94

980932 Tatar Semih 100... ... ... ...

renci DnemsonuNo Ders Kodu 1. Arasnav 2. Arasnav dev / Proje Snav980158 AU101 68980158 AU102981102 AU101 81981102 AU102980158 AU103981204 AU101 45980158 BY103981204 AU102

981102 AU103980158 BY121... ... ... ... ... ...

(a)

(b)

Veri taban, belirli biramaca ulaflabilmek iingereken ve birbiriyle iliflkilitablolarn tamamdr.


7/20

zik deerlendirme defteri tek tablo halinde dzenlenebilir. Tablonun her satrn-

da bir para yer alr. Baflka bir deyiflle her para iin bir kayt ayrlr. Bu durum-da sz konusu tablo kendi baflna bir veri tabandr.

Btn nivesitelerin renci Veri Tabanlar ya da btn iflletmelerin retimVeri Tabanlar birbirinin ayn deildir. niversitelerin ya da iflletmelerin anlayfl ve

ihtiyalarndaki farkllklar veri tabanlarna da yansr. Ayrca veri tabanlarn tasar-layan kiflilerin beceri dzeyleri de veri tabanlarnn yapsn belirler. Ancak her ve-

ri tabannda dikkat edilmesi gereken zellikler vardr.

rnein, renci Veri Taban, farkl kifliler tarafndan farkl amalarla kullan-lacaktr. Dersler Tablosu sadece renci iflleri iin gerekli deildir. rnein, fakl-

te ynetimi ayn tablodan, ders veren retim yelerinin ders yklerini kontrol et-mek amacyla da yararlanacaktr. Dikkat edilirse, her kullanc, tablolarn sadece

belirli alanlaryla ilgilidir, dier alanlardaki verilerin neler olduu onun vereceikararlar etkilemez. Veri tabanlarnn dzenlenmesi srasnda, farkl kullanclarn

ihtiyalarnn da farkl olaca hesaba katlmaldr.Veri taban tasarmnda dikkat edilmesi gereken bir baflka zellik, veri tekrar-

larnn en aza indirgenmesidir. renci Veri Tabannda Notlar Tablosu hi yapl-mayabilir ve rencinin ald notlar renci Tablosuna kaydedilebilirdi. Ancak

bu durumda rencinin kimlik bilgilerinin her ders iin tekrar etmesi gerekirdi.Bu konuda kendi pop mzik deerlendirme tablomuza dnersek, problemin

kaynan anlamak daha kolay olabilir. Her kaydnda bir para yer alan tek tablo

halinde kendi deerlendirmelerimizi sakladmz varsayalm. Tablonun her kay-dnda parann ad, bestecisi, hangi kasette yer ald, kasetin hangi yl yaynlan-

d ve bizim paraya verdiimiz not bulunmakta olsun. Eer bir kasette 10 paravarsa, sz konusu on parann her birinin kaydnda ayn kasetin ad yer almak

durumundadr. Benzer biimde btn bu kaytlarda yayn yl olarak da ayn de-erler yer alacaktr. Bu durumda bilgisayarn bellei verimsiz bir biimde kullanl-

mfl olurdu.Ancak asl sorun bilgisayar belleinin verimsiz kullanm da deildir. Bu du-

rumda, bir renciye ait bir veri deifltiinde, rnein, rencinin adresi deiflti-inde, birok alandaki adres verisinin de deifltirilmesi gerekirdi. Eer adres dei-

fliklii kaytlarn bazlarnda deifltirilir, bazlarnda bu deiflikliin yaplmas unu-tulursa, veri tabannda birbiriyle eliflen veriler yer almfl olurdu. Bu durum, veri

tabanlar iin en istenmeyecek durumdur. Dolaysyla tasarm aflamasnda, ayn

verinin birden daha ok defa tekrarlanmasnn nne gemek gerekir.

VER TABANI YNETM SSTEMLERNN

GENEL ZELLKLER

Veri Taban Ynetim Sistemi kavramn tanmlayarak, Veri Taban

Ynetim Sistemlerinin zelliklerini sralayabileceiz.

Veri taban uygulamalar, bilgisayarlarn daha yeni yeni geliflmeye bafllad yllar-da bile en nemli bilgisayar uygulamalar arasndayd. Denebilir ki, bilgisayarlarn

vazgeilmez birer ara haline gelmeleri, veri taban uygulamalarna olanak sala-malar sayesindedir. Ancak, dier btn bilgisayar uygulamalar gibi veri taban

uygulamalar da, bafllangta, zel programlama eitimi gerektiriyordu. Sadece uz-man programclar bilgisayarlarda veri taban uygulamalar gereklefltirebiliyordu.

Zamanla programlama bilmeden veri taban gelifltirme ve ynetme olana sala-

Veri Taban Ynetim Sistemlerinin Genel zellikleri 203

2A M A


8/20

yan yazlmlar gelifltirildi. Bu yazlmlara Veri Taban Ynetim Sistemi(VTYS)ad verilir.

Veri Taban Ynetim Sistemleri programlama bilgisi ihtiyacn ortadan kaldrr.

Ama veri taban ynetimi kavramlarnn bilinmesi ihtiyacn ortadan kaldrmaz.Baflarl veri taban tasarm, veri tabannn hangi amalarla, kimler tarafndan, ne

flekilde kullanlacan bilmeyi gerektirir. Veri taban ynetiminde bilginin yan s-ra tecrbe de byk nem taflr. Biz kitabn bu blmnde veri taban ynetimi

konusundan ok, kiflisel bilgisayarlarda Veri Taban Ynetim Sistemlerinin kulla-

nm konusunda younlaflacaz. Yine de veri taban ynetimi hakknda birkafaktre deinmekte yarar var.

Gvenlik ve TamlkAyn tablolarn farkl kifliler tarafndan farkl amalarla kullanlabilmesi eflitli s-kntlarn ortaya kmasna yol aar. rnein; renci ifllerini takip eden memur-

larn, her snav sonu evrak ellerine ulafltnda, Kayt Tablosundaki not alanlar-n gncellefltirmeleri gerekir. Ancak ayn memurlarn Kayt Tablosunun dier alan-

larn deifltirmeye yetkileri olmamas gerekir. Bir snavn sonular kaydedilirkenyanlfllkla dersin kodu deifltirilecek olursa, stesinden gelinemeyecek problem-

ler ortaya kar. Baz durumlarda bir tablonun eflitli alanlarn gncellefltirmekdurumunda olan kiflilerin, ayn tablonun baflka alanlarn grmeleri bile sakncal

olabilir. rnein; bir iflletmede personelin fazla mesai bilgilerini girmekle ykm-

l olan kiflilerin, ayn tabloda yer alan cret bilgilerini bilmeleri istenmeyebilir.Veri Taban Ynetim Sistemleri, tablolarn, tablolardaki belirli alanlarn ve/veya

kaytlarn tasarmclar tarafndan kilitlenebilmelerine olanak salar. Bylelikle ta-sarm srasnda, kimin hangi tablolara, hangi alan ya da kaytlara eriflebilecei,

hangilerindeki hangi verileri deifltirebilecei belirlenebilir ve uygun flifrelere sa-hip olmayanlar sadece kendilerine ak olan verilere eriflebilirler.

Veri tabanlarnda bir baflka sknt kayna, bir ifllemin birok admdan meyda-na gelmesi yznden meydana kar. rnein; iflletme personelinin fazla mesai ve-

rilerinin bilgisayara girilmesi ve fazla mesai cretlerinin hesaplanmas srecini elealalm. Personelin bir ksmnn verileri girilmiflken elektrik kesilmesi ya da benzer

bir arza nedeniyle ifl yarda kalabilir. Bu durumda ifllemlerin ne kadarnn gerek-lefltirildii bilinmezse, personelin bir ksmna iki defa fazla mesai tahakkuk ettiril-

mesi gibi istenmeyen bir durum ortaya kabilir. Veri Taban Ynetim Sistemleri,bu gibi durumlarda veri tabannn tamln koruyacak dzenlemelere de sahiptir.

liflkilendirme ve ndekslemeVeri tabanlarn meydana getiren tablolar birbirleri ile iliflkilidir. rnek olarakele aldmz renci Veri Tabannn Notlar Tablosundaki kaytlara bir gz ata-lm. Her kaytta bir renci numaras, bir ders kodu ve eflitli notlar yer alr.

Notlar Tablosunun bir kaydndaki rencinin adn renebilmek iin, renciTablosuna bakmak ve ilgili numarann hangi renciye ait olduunu bulmak

gerekir. Benzer biimde rencinin ald notu hangi dersten aldn renmekiin de Dersler Tablosuna baflvurulmal ve ilgili ders kodunun hangi derse ait

olduu bulunmaldr.rneimizdeki veri taban ok kk bir veri tabandr. Tablolar bilgisayar ek-

rannda yan yana atmzda, Notlar Tablosundaki kaytlarn her birini rencive Dersler Tablosuyla kolaylkla eflleyebiliriz. Ancak gerek hayatta veri tabanla-

rnn tablolar bu kadar kk deildir. Birok veri taban on binlerce, yz binler-

Veri Taban Ynetim Sistemlerinin Genel zellikleri204

Veri Taban Ynetim

Sistemi, programlamabilmeyen bir kullancnnveri tabantasarlayabilmesi,kurabilmesi veynetebilmesi iin kullanlanbilgisayar yazlmdr.

Bir veri ynnn veri tabanolarak deer kazanabilmesiiin ncelikle gvenliininve tamlnn salanmflolmas gerekir.

Veri tabanndaki verilerbirbirleri ileiliflkilendirilmedike veritaban nitelii kazanmflolmazlar.


9/20

ce, hatta milyonlarca kayt ieren tablolardan meydana gelir. stelik bir niversi-

tenin gerek veri tabannda rneimizde incelediimizden ok daha fazla tabloyer alr. Dolaysyla tablolar arasnda iliflki kurmak o kadar kolay olmaz.

Veri Taban Ynetim Sistemleri, tablolar arasnda iliflki kurmay hzlandrmakve ifllemlerin daha ksa sre iinde gerekleflmesini salamak amacyla, tablolarn

belirli alanlarnn indekslenmesini salar. rneimizde renci Tablosu rencinumarasna gre indekslenirse, bilgisayar, numaras bilinen bir rencinin kayd-

na ok daha ksa sre iinde ulaflr. Benzer flekilde Dersler Tablosu da ders kodu

alanna gre indekslenebilir.

SorgulamaVeri tabanlarnn, bir organizasyonda yaplan eflitli ifller iin ifllenmesi gereken

verileri belirli bir dzende saklamay saladn grdk. Ancak verilerin dzenlibir biimde saklanmas elbette yeterli deildir. Sz konusu verilerin yarar salaya-

bilmesi iin ifllenmesi ve ifllem sonularnn ihtiya duyanlara iletilmesi gerekir.renci Veri Tabanndaki verilere ok eflitli amalarla ihtiya duyulur. rnein;

snav sonu belgelerinin tretilmesi ve renci karnelerinin hazrlanmas bu ihti-yalarn ikisidir.

Sz edilen her iki belge de tamamen ayn verilerden, ayn ifllemler yaplarakretildikleri halde, kullancnn ihtiyacna uygun, farkl yaplara sahiptir. Veri Taba-

n Ynetim Sistemlerinin, tablolardaki verilerin zerinde belirli ifllemleri yapmaya

ve bu ifllemlerin sonularn uygun biimlerde raporlamaya izin vermesi gerekir.Baz durumlarda ifllemlerin sonularn bilgisayar ekrannda grmek yeterlidir.

rnein; bir rencinin danflman olan retim yesiyle grflmesi srasnda, da-nflman retim yesi, rencinin o ana kadar ald notlar bilmek isteyebilir. Bu

durumda retim yesinin renci Veri Tabanndan istedii zel bilgiyi hesapla-tabilmesi ve sonular ekrannda grebilmesi salanmaldr. Bir iflletmede bir re-

tim emrini hazrlayan bir mhendis, retimin yaplmas iin gereken malzemele-rin stoklarda yeterli miktarda bulunup bulunmadn bilmek zorundadr. Bu

amala ihtiya duyduu bilgiyi retim Veri Tabanndan elde edip bilgisayar ekra-nna getirmesi yeterli olacaktr. Sizin kendi kullanmnz iin pop mzik deerlen-

dirme tablosu hazrladnz varsayarsak, rnein 1998 ylnda hangi paralaratam puan verdiinizi merak ettiinizde bunu bilgisayar ekrannda grmeniz yeter-

li olacaktr.Bu amala yaplan ifllemlere sorgulama ad verilir. fiekil 10.5de bir danflman

retim yesinin, rencilerinden birinin baflar durumu hakknda yapt bir sor-

gulama iflinde gerekleflen ifllemler grlmektedir. retim yesi rencinin nu-

marasn bilemez, bilgisayara rencinin adn ve soyadn girecektir. Bu yzdenrenci Tablosundan ad verilen rencinin numarasnn bulunmas gerekir. Da-ha sonra bu numara verisi Notlar Tablosuna gnderilir ve tabloda renciye ait

btn kaytlar taranr. Bylelikle rencinin kaytl olduu btn derslerin kodla-r ve bu derslerden ald notlar elde edilir. retim yesi btn ders kodlarnn

hangi derslere karfl geldiini de bilemeyebilir. Bu yzden elde edilen ders kod-lar Dersler Tablosuna yollanr ve her birinin ad bulunur. Sonu olarak bilgisayar

ekranna rencinin ad, soyad, numaras, ald derslerin kodlar, adlar ve herbirinden ald notlar getirilir. Ekrana gelen ad, soyad ve numara verileri renci

Tablosundan, ders kodu ve ad verileri Dersler Tablosundan ve not verileri deNotlar Tablosundan getirilmifltir.

Veri Taban Ynetim Sistemlerinin Genel zellikleri 205


10/20

Birok tabloya paralel olarak baflvurulmasn gerektiren bu tr bir sorgulama,genellikle tek komutluk bir bilgisayar program olarak dflnlebilir. Ancak szkonusu sorgulama, her ne kadar tek komuttan ibaretse de, olduka karmaflktr veretim yesinin veri taban sorgulama konusunda belirli bir uzmanla sahip ol-masn gerektirir. Birok durumda veri taban kullanclar bu tr bir uzmanla sa-hip deildir. Bunun yerine, uzmanlarn kendileri iin hazrlad sorgular kullanr-lar. Bu durumda retim yesi, hazr bir sorguya sadece rencinin adn girer vesonular ekranda belirir.

Pop mzik deerlendirme amacyla hazrladnz tabloda, 1997 ylnda yaynlanmfl ve tam

puan verdiiniz paralarn hangi kasetlerde yer aldn arafltrmanz gerektiini varsaya-lm. Sorgulamay bilmediiniz iin bir arkadaflnzdan yardm istemifl olun. Sz konusu sor-guda 1997 yerine 1999 yazarsanz bilgisayarn size ne gibi bir sonu vermesini beklersiniz?

Tahmin edeceiniz gibi bilgisayar, bu flekilde deifltirilmifl sorguya, 1999 ylnn paralar iinde tampuan verdiklerinizin yer ald kasetlerin listesini oluflturarak cevap verecektir. Hazr sorgularn kulla-nlmas, kullancnn veri taban sorgulamay bilmesi ihtiyacn ortadan kaldrd iin avantajldr.Ancak bu durumda da kullanclar, hazr sorgularn dflndaki ifllemleri yapamaz. Hazr sorgularnhazrlanabilmesi iin, her kullancnn veri tabanndan ne tr bir bilgiyi isteyebilecei nceden belir-lenmifl olmaldr. Kullanc eer bafltan belirlenmifl olanlarn dflnda da taleplerde bulunursa, veri ta-bann sorgulamay bilmek zorundadr. Bilmiyorsa istedii bilgiye de ulaflamayacaktr. rnein, ar-

kadaflnzn sizin iin hazrlad sorgudan yararlanarak, belirli bir kasette yer alan paralara verdi-

iniz notlarn ortalamasn bulamazsnz. Bu amala yeni bir sorgunun hazrlanmas gerekir.

Veri Taban Ynetim Sistemlerinin Genel zellikleri206

fiekil 10.5

Bir sorgulama. Sorgulama srasnda rencinin ald btn derslerden ilk arasnavlarn tamamland vesonularn Notlar Tablosuna girildii varsaylmfltr.

Bilgisayar baflndaki birretim yesi

Ayfle Gler

renci Tablosu

Notlar Tablosu Dersler Tablosu

AU101

AU102

AU103

BY103BY121

68 50 75 35 93

TrkDili

ngilizce

Atatrklkelerivenk.Tarihi

BasmTeknolojileri

ReklamclaGirifl

SIRA S ZDE


11/20

Sorgulama, veri tabanlarndan bilgi retmek ve edinmek konusundaki btn ihtiyacmzkarfllar m?

RaporlamaVeri tabanlar sadece sorgulamalara cevap vererek bilgi salamaz. Ayn veri taba-n zerinde yn ifllemler de yaplr. rnein; danflman retim yesinin sorgu-

lama yapt veri taban, dnem sonlarnda renci karnelerinin retilmesi iin de

kullanlr. Bu durumda her renci karnesi iin birer birer sorgulama yapmak uy-gun deildir. Bunun yerine ayn ifllemlerin btn renciler iin yaplmasn sa-

lamak gereklidir.Veri Taban Ynetim Sistemleri, kendi ynettikleri verilerin st dzey prog-

ramlama dilleri tarafndan da ifllenebilir olmasna izin verir. Baflka bir deyiflle, uz-man bir programc, bir Veri Taban Ynetim Sistemi araclyla oluflturulmufl olan

bir veri tabanndan istedii verileri kullanan, hatta veri tabanndaki verileri gn-cellefltiren programlar yazabilir. Bu zellik, veri tabanlarnn kullanm konusunda

olaanst bir esneklik salar.Ancak veri tabanlarnn kullanclarn nemli bir blm programlama bilgi ve

becerisine sahip deildir. Veri Taban Ynetim Sistemleri, bu tr kullanclarn daeflitli raporlar retebilmelerine yardmc olurlar.

VER TABANLARINI KULLANMA

Veri Taban Ynetim Sistemi yazlmlarnda belirli bir iflin gereklefltirilmesiiin gereken admlar sralayabileceiz.

Tablolar kullanmak, verileri dzenlemek iin tek mmkn yol deildir. Aslnda

1980li yllara kadar bilgisayarda veri tabanlar tablolar halinde dzenlenmezdi.Ancak sz konusu dzenleme biimi, 1980li yllardan itibaren ksa srede bir tr

standart oldu. Bu dzenleme biimine iliflkisel veri tabanad verilir. ok geme-den kiflisel bilgisayarlarda iliflkisel veri tabanlarn ifllemek iin de eflitli yazlm-

lar retildi. Microsoft Access bu tr Veri Taban Ynetim Sistemlerinden biridir.Bu kesimde veri tabanlarn kullanma srecinin baz temel admlarn, Access ze-

rinden inceleyeceiz.

Tablo OluflturmakAccess Veri Taban Ynetim Sistemini atnzda, bir pencere ile karfllaflrs-

nz. Bu pencerenin sa tarafnda, bilgisayarnzda varolan veri tabanlarnn lis-tesi yer alr. Bilgisayarnzda herhangi bir veri taban yoksa, sz konusu listebofl olacaktr. Listenin altndaki Yenibaflln, yeni bir veri taban oluflturmakiin kullanacaz.

Yenibafllnn altndaki Bofl Veritabanseeneine tkladmzda, oluflturaca-mz veri tabannn adn verebileceimiz bir iletiflim kutusu alr. Bu kutu yar-dmyla hem veri tabanna isim verebilir, hem de onu diskimizde nereye, hangi

klasre yerlefltireceimizi belirleyebiliriz. letiflim kutusunda Dosya Ad alannaRENC yazdktan sonra Oluflturdmesine tklayarak, RENC Veri Taban-

n oluflturmaya bafllayalm.

Veri Tabanlarn Kullanma 207

DfiNEL M

Veri tabanlarndanyararlanarak bilgiyeulaflmakta baflvurulan ikiyoldan biri sorgulama,dieri raporlamadr.

3A M A


12/20

Bu aflamada fiekil 10.6da grlen baflka bir iletiflim kutusu alacaktr. Grl-

d gibi iletiflim kutusunun sol tarafnda, Accessin kulland nesneler liste ha-linde verilmifltir. Biz bu nitede, sz konusu nesneler iinden sadece Tablolar,

Sorgularve Raporlar ile ilgileneceiz. Bafllang olarak da bir tablo oluflturmakiin Tablolarnesnesini sememiz gerekir. Aslnda iletiflim kutusu ekrana geldiin-

de Tablolarseenei zaten seilidir.

Dier Microsoft uygulamalarnda olduu gibi, Accesste de eflitli sihirbazlarvardr. Ancak biz bu nite boyunca sihirbazlardan yararlanmayacaz. Bu yzden,

fiekil 10.6da grlen iletiflim kutusunun sa tarafndan Tasarm grnmndetablo oluflturseeneini seeceiz. Accessteki iletiflim kutularnda ve dier ekran-

larda, Windowsun btn olanaklar geerlidir. Dolaysyla seeceimiz seeneinzerine ift tklamak yeterlidir.

Alan pencerede, bafllk satrnda Tablo1: Tabloyazan, stuna ayrlmfl b-

yke ve bofl bir blge yer alr (fiekil 10.7). Bu blge, oluflturacamz veri taba-

n tablosunun zelliklerini tanmlamamz salar. Alan Adbafll altndaki ilk sa-tra, oluflturacamz tabloda yer alacak olan ilk alann adn girmemiz gerekir. r-nein; fiekil 10.1bdeki RENC tablosunu oluflturmak iin, ilk satra NO yaza-

lm. mleci saa doru hareket ettirdiimizde, ikinci stuna geeriz. Bu stunda,NO adl alann Veri Trn belirtmemiz gerekir. mle Veri Trstununa gelir

gelmez, imlecin bulunduu satrda, bir mennn varln ima eden bir sembolbelirir. Bu sembole tklandnda Metin, Not, Say, Tarih/Saat, Para Birimi, Otoma-

tik Say, Evet/Hayr, OLE Nesnesi ve Kpr seenekleriyle karfllaflrz.

Veri Tabanlarn Kullanma208

fiekil 10.6

Access iletiflimkutusu.


13/20

renci numaralar eer sadece saysal deerlerden meydana geliyorsa, NO

alannn veri tr olarak Sayseebiliriz. Eer renci numaralar eflitli alfabetikkarakterler de ierebiliyorsa, o halde Metinsememiz gerekir. Alanlarn veri tr-

lerini semek nemlidir. nk Access, veri tr rnein Sayolan bir alana 0 ile

9 arasndaki 10 rakam dflndaki herhangi bir karakterin girilmesine izin vermez.Ya da veri tr Tarih/Saatolan bir alana tarih ve saat biiminde olmayan verile-

rin girilmesi de mmkn olmaz.Bilgisayar belleinin en ekonomik kullanm iin, alanlarn veri trlerinin ola-

bildii lde Sayolarak belirlenmesinde yarar vardr. Ancak bilgisayar bellei-nin nemli bir darboaz olmaktan kt dikkate alnrsa, sadece zerinde aritme-

tiksel ifllem yaplacak alanlar Sayolarak tanmlamakla yetinebiliriz. rneimiz-

de, renci Tablosunun kaytlarnn NO alannda yer alan deerleri birbirleri ileya da baflka deerler ile toplanmayacak, arplmayacak olduuna gre, NO alan-n Metinolarak tanmlamakta saknca yoktur. Ama bir STOK Tablosundaki MK-

TAR alan iin ayn fleyi syleyemeyiz. Malzeme alm yapldnda MKTAR ala-nndaki deer, satn alnan miktar ile toplanacak, stoktan malzeme ekildiinde

ise MKTAR alanndaki deerden ekilen malzeme miktar kartlacaktr. Dolay-syla MKTAR alannn veri trnn Sayolmas flarttr.

Accesste herhangi bir alann veri tr seildikten sonra, pencerenin altndaki

blge yardmyla, veri trnn ayrntlarn tarif etmek mmkndr. Veri Trnbelirledikten sonra imlecin saa doru hareket ettirilmesiyle Notstununa ulafl-

rz. Bu stuna, alan hakkndaki aklamalar yazabiliriz.


fiekil 10.7


14/20

mleci bir defa daha saa hareket ettirdiimizde imle bir alttaki satra iner.

Bu satrda da tablonun ikinci alann tanmlamamz gerekir. Bu defa Alan Ad

stununa SOYADI yazdktan sonra, Veri Trn yine Metinolarak sememiz

gerekir.

RENC tablosunun btn alanlar benzer biimde tanmlanmaldr.

Bir veri tabannda tablolarn tasarm srasnda her alann hangi iki zellii mutlaka ta-nmlanmfl olmaldr?

Veri taban tasarm srecinde, kullanlan Veri Taban Ynetim Sistemi ne olursa olsun, tablolardakialanlarn adlar ve veri trleri nceden belirlenmelidir. Bir tablonun btn alanlar bu biimde ta-nmlandktan sonra Dosya mensnden Kaydet seenei yardmyla tablomuzu kaydedebiliriz. TabloAd olarak RENC yazdktan sonra kaydetme ifllemini onaylamaya kalknca Access bizi, tabloda birbirincil anahtar belirlemediimiz iin uyarr.

Tablolarda birincil anahtar tanmlanmas zorunlu deildir. Ancak birincil anah-

tarlarn kullanm yararldr. Bir tablodaki birincil anahtar, tabloda ancak bir defa

geebilecek olan alan belirlemeyi salar. Ayn numaraya sahip olan birden ok

renci olamayacana gre, RENC tablosundaki kaytlarn NO alanlar mut-

laka birbirlerinden farkl olmak zorundadr. Bu durumda geri dnp NO alann

birincil anahtar olarak tanmlamakta yarar vardr. Bu amala NO alannn tanm-

land satrn en solundaki blgeye tklayarak alan iflaretleriz. Daha sonra sa

tkladmzda bir men alr ve bu mende Birincil Anahtarseeneini seerek

RENC tablosunun NO alann birincil anahtar olarak belirleriz. Artk tablomu-

zu rahatlkla kaydedebiliriz.

Pop mzii deerlendirmelerinizi kaydettiiniz tablonun KASET ADI, SANATI, PARAADI, YIL ve NOT alanlarndan meydana geldiini varsayalm. Byle bir tabloyu olufltur-mak iin hangi aflamalardan gemeniz gerekir? Bu alanlarn hangileri birincil anahtarolamaz?

Pop mzii deerlendirmelerinizi Access ile ifllemek istediinizde, ncelikle Accessi amanz, daha son-

ra Tablolar nesnesi seili iken Tasarm grnmnde tablo olufltur seeneini semeniz gerekir. Ala-

cak alanda ilk satra KASET ADI yazdktan sonra Veri Tr olarak Metin seilmelidir. Benzer biimde

ikinci satra SANATI, nc satra PARA ADI yazlr ve her ikisi iin de Veri Tr olarak Metin seilir.

Drdnc satra YIL yazldktan sonra Veri Tr olarak Tarih seilebilir. Beflinci satrda Alan Ad ola-

rak NOT yazmamz ve Veri Tr olarak da Say sememiz gerekir. Veri Tr olarak Say tercih edilmez-se, verdiimiz notlarn, rnein, yllara gre ortalamalarn almak gibi ifllemleri yapamayz. Tabloda

ayn KASET ADI, kasetteki btn flarklar iin ayn olacaktr. Dolaysyla bu alan birincil anahtar ola-

maz. SANATI alan iin de ayn snrlama geerlidir. Bir ylda birok kaset ve para retildiinden, pek

ok kaydn YIL alan ayn deere sahip olacaktr. Birok flarkya ayn notlar vereceiniz iin, NOT ala-

nndaki deerler de tekrarlayacaktr. Dolaysyla sz konusu alanlar da birincil anahtar olamaz. PAR-

A ADI alan birincil anahtar olabilir.


SIRA S ZDE

SIRA S ZDE


15/20

PARA ADI alannn birincil anahtar olmasnn ne gibi sakncalar olabilir?

Anonim bir eserin, rnein bir trknn farkl sanatlar tarafndan modernize edildiini ve seslen-dirildiini varsayalm. rnein; 1997 ylnda bir sanatnn seslendirdii kertme trksn veri ta-banmza kaydetmifl olalm. 2001 ylnda ayn trky bir baflka sanat seslendirirse, sz konusu ka-

sete ait verileri kaydederken PARA ADI alanna bir defa daha kertme girmemize Access izin vermez.Tek bir tablodan oluflan bir veri tabannda birincil anahtar belirlemek gerekli deildir, bize nemli bir

avantaj salamaz. Ancak ille de bir birincil anahtar tanmlamak istiyorsak, SANATI ve PARA ADIalanlarnn ikisini bir arada birincil anahtar olarak tanmlayarak yukarda szn ettiimiz trdenskntlar aflabiliriz.

Tabloya Veri GirifliDier tablolar da benzer bir biimde oluflturmamz gerekir. Oluflturduumuz her

tablonun ad, fiekil 10.6da grlen iletiflim kutusunda grlecektir. Tabloya verigirmek iin, sz konusu iletiflim kutusunda veri gireceimiz tablonun adnn ze-rine ift tklamak yeterlidir. Access ekrana, Excel ekranlarn hatrlatan bir ekrangetirir. Ekrann en stnde tablonun alanlarnn adlar srasyla yer alr. Ekrandakiher satr tablonun bir kaydna karfl gelir.

Veri girifli srasnda, alanlara, belirlenmifl veri tr ile uyumlu olmayan verile-rin girifline izin verilmez. rnein; veri tr Sayolarak belirlenmifl bir alana alfa-betik karakterler girilemez. Birincil anahtar olarak belirtilmifl olan alan dflndakialanlar bofl braklabilir. Ancak birincil anahtar olan alan bofl braklamaz.

Bir tabloya veri girifli, bir defada tamamlanmak zorunda deildir. Tabloya giri-len veriler kaydedilip Accessten ktktan sonra, baflka bir seansta yeniden ayntablo alp yeni kaytlar eklenebilir. Bu anlamda Access tablolar, tpk dier MS

Office dosyalar gibidir. Her an deifltirilmeleri mmkndr.

Bir tablonun btn verilerinin bir kerede girilmesinin zorunlu olmamas nemlidir. Neden?

Yllar boyunca bir deftere kaydettiiniz pop mzik deerlendirme verilerini, bir bilgisayar sahibi olurolmaz bilgisayara aktarmaya baflladnz varsayalm. ok byk miktarlardaki verilerin hepsini tek

seansta girmek zor olabilir. Ancak asl nemli problem bu deildir. Diyelim ki btn hazr verileri tekseansta girdiniz. Bundan sonra dinleyeceiniz yeni kasetlere ait verileri girmek iin ayn veri tabannyeniden amak ve ona kayt eklemek ihtiyac hissedeceksiniz. Veri Tabanlar, bir anlamda, yaflayannesnelerdir. ok eflitli sebeplerle srekli olarak deiflikliklere maruz kalrlar. Bu yzden tablo olufltu-rulduktan sonra btn verilerin bir defada girilmesinin zorunlu olmas anlamsz olurdu.

Sorgularfiekil 10.6da grlen iletiflim kutusunun solundaki listede Tablolarn yan sraSorgular, Formlar, Raporlar, Sayfalar, Makrolar, Modllerve Gruplargibi see-neklerin yer ald grlmektedir. Bu seenekler iinden Tablolarseeneinigrdk. Sorgularve Raporlar seeneklerinin dflndaki seeneklere bu kitaptadeinmeyeceiz.

Sorgularseenei, bir nceki kesimde szn ettiimiz trden sorgularn ha-zrlanmas amacyla kullanlr. fiekil 10.6da grlen iletiflim kutusunda Sorgularseenei tklanrsa, kutunun sa tarafndaki blmede Tasarm grnmnde sor-gu oluflturve Sihirbaz kullanarak sorgu oluflturseenekleri belirir. lk seenei,zerine ift tklayarak seersek, yine Excel ekranlarn andran bir ekranla karflla-

flrz. Bu ekran, ilk grndnde pasiftir. Dier bir deyiflle ekrana eriflmek mm-


SIRA S ZDE

SIRA S ZDE


16/20

kn deildir. ncelikle bir iletiflim kutusu yardmyla, sorgulamada kullanlacakolan tablolar sememiz gerekir. Bu amala ekrana getirilmifl olan iletiflim kutusun-da, amfl olduumuz veri tabannda yer alan tablolarn listesi bulunur. Bu tablo-

larn iinden, zerinde sorgu yaplacak olan seip, Ekleseeneini tklamak ge-rekir. Bu flekilde srayla, kullanacamz btn tablolar iflaretledikten sonra, Ka-

patseeneini tklar ve iletiflim kutusunu kapatrz.Artk iletiflim kutusunun ardndaki ekran aktif hale gelmifltir. Ekrann st bl-

mnde, zerinde sorgulama iflini yapmak zere setiimiz tablolar grlr (fiekil10.8). Tablolar olufltururken kurduumuz iliflkiler de tablolarn arasndaki balant-lar fleklinde grlmektedir. Tablolar birbirleriyle nasl iliflkilendireceimizi bu nite-de grmedik. Ancak fiekil 10.8den de grld gibi, rnein RENC tablosun-daki NO alan ile KAYIT tablosundaki NO alan birbiri ile iliflkilendirilmifltir. Bu ilifl-kilendirme yaplmadan, iki tabloyu ayn anda ilgilendiren bir sorgulama yaplamaz.

Sadece RENC tablosundaki veriler zerinden yaplabilecek bir sorgu tasarlayn. Aynanda hem RENC ve hem de KAYIT tablosundaki verileri kullanmay gerektiren bir sor-gu tasarlayn.

rnein; numarasn verdiimiz bir rencinin adn ve soyadn renmek istiyorsak, iki tablonunbirbiri ile iliflkilendirilmifl olmas gerekmez. Access verdiimiz numaray RENC tablosunda bulur veilgili kayttaki AD ve SOYAD bilgilerini bize ulafltrr. Ancak adn ve soyadn verdiimiz bir rencinin

hangi derslere kaydolduunu renmek istiyorsak, tablolarn her ikisine de ihtiyacmz olduu aktr.rencinin ad ve soyad bilgileri KAYIT tablosunda yoktur. te yandan rencinin hangi derslere kay-

dolmufl olduu bilgileri de RENC tablosunda yer almaz.

fiekil 10.8deki ekrann alt blmnden, yaplacak sorgulamada hangi tabloda-ki hangi alanlardan yararlanlaca seilebilir. Bu amala Tabloya da Alansatrnagelip tklamak yeterlidir. Varolan tablolar ya da alanlar ieren birer men alr

ve bu menden seim yaparak, istediimiz tablonun istediimiz alann seebiliriz.


SIRA S ZDE

fiekil 10.8


17/20

Sorgulama, fiekil 10.5de zetlendii gibi, birok farkl tablonun eflitli alanla-rndaki verileri kullanarak, istediimiz bilgiye ulaflmamz salar. Bir tablonun be-lirli bir alannda, rnein; RENC tablosunun Soyadve Adalanlarnda istedi-

imiz deerleri arafltrarak, sz konusu rencinin numarasn bulabiliriz. Dahasonra renci Noverisini NOTLAR tablosunda arayarak, ilgili rencinin aldbtn notlar ve bu notlar hangi derslerden aldn bulabiliriz. NOTLAR tablo-sunda bulduumuz ders kodlarn DERSLER tablosuna yollayarak, derslerin adla-rn bulabiliriz. Veri Taban Ynetim Sisteminin sorgulama olanaklar, bylelikle,istediimiz verileri, istediimiz dzende bir araya getirmemize yardmc olur.

Sorgulama olanaklar sadece verilere eriflip onlar uygun bir biimde dzenle-mekle snrl da deildir. Sorgulama olanaklarn kullanarak, rnein, dnemsonugeme notlarn da hesaplayabiliriz. Bu amala NOTLAR tablosuna yeni bir alanekleyelim ve bu alana GEME NOTU adn verelim. Belirli bir dersten bir ara s-nav ve bir dnem sonu snav yaplmfl olsun. Arasnav ile dnem sonu snavnnortalamas da rencinin GEME NOTUnu versin. Bu ifllemi de sorgulama yard-myla yapabiliriz. Bu durumda NOTLAR tablosuna ilgili dersin kodunu yollar,GEME NOTU alanna ARA SINAV1 ve DNEM SONU SINAVI alanlarndaki not-larn ortalamasnn yazlmasn isteyebiliriz. Bu tr bir ifllemi yapabilmemiz iin,not alanlarnn hepsinin veri tr Say olarak belirlenmifl olmaldr.

Sorgulama sonular, istenen alana gre sralanarak verilebilir. Bu olanaknemlidir, nk, rnein; yzlerce rencinin belirli bir dersten aldklar notla-rn hesaplanp ekrana getirildiini varsayalm. Belirli bir rencinin belirli bir ders-ten ald notu renmek istediimizde, eer sorgu sonucu sral verilmemiflse, is-tediimiz bilgiye eriflmek ok g olabilir.

RaporlamaSorgulama ifllemi, veri tabanndan belirli bir bilgiye eriflmek iin etkili bir yntem-dir. rnein; belirli bir malzemenin stoklarda ne kadar kaldn merak eden birretim planlaycs, sorgulama yoluyla istedii bilgiye eriflebilir. Hatta btn mal-zemelerin stok durumlar da sorgulama yoluyla edinilebilir. Ancak veri tabanlarn-daki veriler, sadece sorgulama yoluyla elde edilecek bilgiler iin gerekli deildir.

rgtlerde, ayrca, eflitli raporlar hazrlanmas da gerekir. rnein; iflletmedealflanlarn belirli bir ayda alaca creti sorgulama yoluyla hesaplayabiliriz. Amabu hesaplamann sonularnn eflitli formlar halinde hazrlanp yazcdan alnma-s da gereklidir.

Access, birok Veri Taban Ynetim Sistemi gibi, raporlama amacyla eflitliolanaklar salar. Bir raporun hazrlanabilmesi iin, eer rapor tek tablodaki veri-lerin dzenlenmesiyle meydana gelmiyorsa, ncelikle bir sorgu hazrlanmas ve

raporlanacak bilgilerin tablolardan derlenmesi gerekir. Sorgu sonular, Raporla-ma seenei yardmyla dzenlenir. Raporlamaseenei, kullancya, bilgilerinsayfada hangi dzende grneceini belirleme olana verir.

Elli yl aflan bilgisayar tarihinde, en yaygn bilgisayar uygulamalar hep veri ta-ban uygulamalar olmufltur. Gnmzde belediyelerden gelen elektrik ve su fa-turalar, bankalardan gelen ekstreler, alflanlarn bordrolar, YS snav ve sonubelgeleri, Akretim snav ve sonu belgeleri ve daha birok fley, hep veri taba-n uygulamalarnn sonulardr. Ancak szn ettiimiz trden uygulamalar, ge-nellikle byk bilgisayar sistemlerinde, uzman programclar tarafndan gelifltiril-mifl ve kullanlmakta olan veri tabanlarn gerektirir. Bu tr sistemlerde zel VeriTaban Ynetim Sistemlerinden yararlanlr. Access ile sz konusu Veri TabanYnetim Sistemleri, ayn temel prensiplerle alflrlar.



18/20

zet214

zetVeri taban, kayt ve alan terimlerini tanmlaya-

rak, iliflkisel veri tabanlarnn temel zelliklerini s-ralayabileceiz ve veri tabanlarnn neden gerekli

olduunu aklayabileceiz.

Organizasyonlarda byk miktarl veriler ifllenir.

Belirli bir amaca ynelik olarak ifllenmesi gereken

btn verilerin uygun bir biimde dzenlenmesiy-

le elde edilen btnle veri taban ad verilir.

Gnmzde veri tabanlar bir ya da birok tablo-

dan meydana gelir. Her tabloda, belirli unsurlara

ait veriler bir araya getirilir. Bir unsura ait btn

verilerin bir araya getirilmesi kaytlar meydana ge-

tirir. Kaytlar meydana getiren hcrelere ise Alan

ad verilir. Her tabloda belirli sayda alan bulunur.

Her alan, unsurlarn belirli bir zelliine ait verile-

ri ierir.

Veri tabanlar farkl kullanclarn farkl ihtiyalarna

cevap verebilecek biimde tasarlanr. Veri taban

tasarmnn baflarl saylabilmesi iin, veri tekrarla-

rnn en aza indirgenmifl olmas gerekir.

Veri Taban Ynetim Sistemi kavramn tanmlaya-

rak, Veri Taban Ynetim Sistemlerinin zellikleri-

ni sralayabileceiz.

Veri tabanlarn oluflturmak ve veri tabanlarndakiverileri iflleyerek bilgiler retmek iin kullanlan ya-

zlmlara Veri Taban Ynetim Sistemi denir. Veri

Taban Ynetim Sistemleri, bilgisayar uzman olma-

yan kiflilerin de veri taban tasarlayp veri taban

uygulamalar gelifltirebilmelerini salar.

Veri tabanlarndaki verilerin uygun bir biimde bir-

biriyle iliflkilendirilmifl olmas gerekir. Ayrca veritabannda, belirli bir amaca ulaflmak iin gereken

verilerin tamam bulunmal ve sz konusu verilerin

gvenlii de salanmfl olmaldr. Veri Taban Y-

netim Sistemleri, veri tabanlarnn bu zelliklere sa-

hip olmasn salarlar.

Veri Taban Ynetim Sistemleri, kullanclarn veri

taban zerinde sorgulama yapmalarna yardmc

olduu gibi, gerekli raporlarn hazrlanabilmesine

de olanak salar.

Veri Taban Ynetim Sistemi yazlmlarnda belir-

li bir iflin gereklefltirilmesi iin gereken admlar

sralayabileceiz.

Bir veri taban uygulamasnda yaplmas gereken

ilk ifl, tablolarn oluflturulmasdr. Tablo oluflturma

aflamasnda tablonun btn alanlarnn adlar ve

veri trleri tanmlanmfl olmaldr.

Gerekli durumlarda tablonun bir alan birincil anah-

tar olarak tanmlanabilir.

Tablolar oluflturulduktan sonra tablolara veri girifli

iin de Veri Taban Ynetim Sisteminin olanakla-

rndan yararlanlr.

Veri taban zerinde sorgulama yapmak ve raporhazrlamak iin, eer birden ok tablo kullanlacak-

sa, tablolar arasndaki iliflkiler tanmlanmfl olmal-

dr. Veri Taban Ynetim Sistemleri, iliflkilendirme,

sorgulama ve raporlama konularnda da gerekli ko-

laylklar salarlar.

1

A M A

2A M A

3A M A


19/20

Kendimizi Snayalm 215

Kendimizi Snayalm1. Veri tabanlarn meydana getiren unsurlara ne ad

verilir?

a. Veri

b. Tablo

c. Alan

d. Kayt

e. Sorgu

2. fiekil 10.4teki rnek NOTLAR Tablosunda ka alanvardr?

a. 1

b. 3

c. 6

d. 10e. 10dan ok

3. fiekil 10.4teki rnek NOTLAR Tablosuna hangi du-rumda yeni kayt eklenir?

a. Ders kodlar deifltirildii zaman

b. Sisteme yeni bir renci girdiinde

c. Herhangi bir ders iin nc bir ara snav

yapldnda

d. Bir snavn sonular belli olduunda

e. Bir renci bir derse kaydolduunda

4. Afladakilerden hangisi bir veri taban tasarmndadikkat edilmesi gereken en nemlifaktrlerden biridir?

a. Veri taban birden ok tablodan meydana

gelmelidir.

b. Veri tabanndaki her tabloda en az bir birincil anah-

tar olmaldr

c. Her tabloda ayn alanlar yer almaldr.

d. Veri tekrarlar en aza indirgenmelidir.

e. Uzman olmayan kullanclar bile her istedikleri

sorguyu yapabilmelidir.

5. Veri Taban Ynetim Sistemi nedir?a. Bir tr yazlm

b. Bir tr donanm

c. Bir ynetici

d. Bir tablo

e. Tablolar arasndaki iliflkiler

6. Veri tabannn taml ne demektir?a. Bir ama iin gerekli olan btn verilerin veri ta-

bannda yer almas

b. Btn tablolarn btn alanlarnn ad ve trlerinin

tanmlanmfl olmas

c. Btn tablolardaki btn alanlara veri girilmifl

olmas

d. Btn birincil anahtarlarn tanmlanmfl olmas

e. Btn sorgulamalarn hazrlanmfl olmas

7. Veri tabanlarndan bilgi edinmek iin Veri Taban Y-netim Sistemleri kullancya hangi olanaklar salar?

a. Tablolama

b. Veri Taban Ynetimi

c. Tamlk ve indekslemed. Sorgulama ve raporlama

e. Gvenlik

8. Veri Taban oluflturma srecinin ilk adm nedir?a. Gvenlik salama

b. Tablo oluflturma

c. Raporlama ve sorgulama

d. Tamlk salama

e. Alan tanmlama

9. Tablo olufltururken kesinlikle tanmlanmas gere-kenler afladakilerin hangisinde tam ve doru olarak

verilmifltir?

a. Alan says ve kayt says

b. Alan uzunluklar ve veri trleri

c. Kayt adlar ve uzunluklar

d. Kayt says ve adlar

e. Alan adlar ve alanlarn veri trleri

10. fiekil 10.3teki rnek DERSLER tablosunda hangi alanbirincil anahtar olabilir?

a. Ders Kodu

b. retim yesic. Kredi

d. Haftalk Ders Saati

e. Ders Kodu ve Ad birlikte


20/20

Yant Anahtar216

Yant Anahtar1. b Cevabnz doru deilse ltfen Temel Kavramlar

konusunu tekrar okuyun.

2. c Cevabnz doru deilse ltfen Temel Kavramlar


3. e Cevabnz doru deilse ltfen Temel Kavramlar


4. d. Cevabnz doru deilse ltfen Temel Kavramlar


5. a. Cevabnz doru deilse ltfen Veri Taban

Ynetim Sistemlerinin Genel zellikleri


6. a. Cevabnz doru deilse ltfen Veri Taban


konusunu tekrar okuyun.7. d. Cevabnz doru deilse ltfen Veri Taban



8. b. Cevabnz doru deilse ltfen Veri Tabanlarn

Kullanma konusunu tekrar okuyun.

9. e. Cevabnz doru deilse ltfen Veri Tabanlarn


10. a. Cevabnz doru deilse ltfen Veri Tabanlarn


Documents

Temel Bilgi Teknolojileri Unite10