TEMEL OKSİ -ASETİ LEN KAYNAĞ

T.C.MİLLÎ EĞİTİM BAKANLIĞI

MEGEP(MESLEKÎ EĞİTİM VE ÖĞRETİM SİSTEMİNİN

GÜÇLENDİRİLMESİPROJESİ)

TESİSAT TEKNOLOJİSİVEİKLİMLENDİRME

TEMEL OKSİ-ASETİLEN KAYNAĞI

ANKARA 2007

Milli Eğitim Bakanlığıtarafından geliştirilen modüller;

Talim ve Terbiye Kurulu Başkanlığının 02.06.2006 tarih ve 269 sayılıKararıile onaylanan, Mesleki ve Teknik Eğitim Okul ve Kurumlarındakademeli olarak yaygınlaştırılan 42 alan ve 192 dala ait çerçeve öğretimprogramlarında amaçlanan mesleki yeterlikleri kazandırmaya yönelikgeliştirilmişöğretim materyalleridir (Ders Notlarıdır).

Modüller, bireylere mesleki yeterlik kazandırmak ve bireysel öğrenmeyerehberlik etmek amacıyla öğrenme materyali olarak hazırlanmış,denenmek ve geliştirilmek üzere Mesleki ve Teknik Eğitim Okul veKurumlarında uygulanmaya başlanmıştır.

Modüller teknolojik gelişmelere paralel olarak, amaçlanan yeterliğikazandırmak koşulu ile eğitim öğretim sırasında geliştirilebilir ve yapılandeğişiklikler Bakanlıkta ilgili birime bildirilir.

Örgün ve yaygın eğitim kurumları, işletmeler ve kendi kendine meslekiyeterlik kazanmak isteyen bireyler modüllere internet üzerindenulaşılabilirler.

Basılmışmodüller, eğitim kurumlarında öğrencilere ücretsiz olarakdağıtılır.

Modüller hiçbir şekilde ticari amaçla kullanılamaz ve ücret karşılığındasatılamaz.

i

AÇIKLAMALAR ...................................................................................................................iiiGİRİŞ.......................................................................................................................................1ÖĞRENME FAALİYETİ-1 ....................................................................................................31. BASINÇ REGÜLÂTÖRLERİ.............................................................................................3

1.1. Oksi-Gaz Kaynakçılığı..................................................................................................31.1.1. Karpit ve Elde Edilmesi .........................................................................................31.1.2. Asetilen Gazının Elde Edilmesi.............................................................................41.1.3. Asetilen Kazanlarıve Özellikleri...........................................................................41.1.4. Asetilen Tüpleri ve Özellikleri ..............................................................................51.1.5. Oksijen Tüpü ve Özellikleri...................................................................................61.1.6. Basınç Regülâtörleri .............................................................................................. 61.1.7. Güvenlik Elemanları.............................................................................................. 8

1.2. Kaynak Elemanlarının Hazırlanması............................................................................81.2.1. Oksijen ve Asetilen Tüplerinin Kurulması............................................................81.2.2. Basınç Düşürücülerinin Sökülüp Takılması.......................................................... 91.2.3. Asetilen Kazanlarının Hazırlanması....................................................................10

UYGULAMA FAALİYETİ.............................................................................................. 12ÖLÇME VE DEĞERLENDİRME ....................................................................................13

ÖĞRENME FAALİYETİ-2................................................................................................... 142. ÜFLEÇ YAKMA - SÖNDÜRME YAPMAK ................................................................... 14

2.1. Hamlaçlar (Şalomalar) ve Özellikleri .........................................................................142.2. Bekler ve Çeşitleri....................................................................................................... 15

2.2.1. Kaynak bekleri .....................................................................................................162.2.2. Kesme bekleri ...................................................................................................... 16

2.3. Temizleme Maddeleri (Dekapanlar) ........................................................................... 172.4. Kullanılan Takımların Bakımı....................................................................................17UYGULAMA FAALİYETİ.............................................................................................. 18ÖLÇME VE DEĞERLENDİRME ....................................................................................19

ÖĞRENME FAALİYETİ-3................................................................................................... 203. ALEV AYARI YAPMA ....................................................................................................20

3.1. Alev AyarıÇeşitleri ....................................................................................................203.1.1. Yumuşak Alev .....................................................................................................203.1.2. Normal Alev ........................................................................................................21

3.2. Alev Ayarının Yapılması............................................................................................ 22UYGULAMA FAALİYETİ.............................................................................................. 23ÖLÇME VE DEĞERLENDİRME ....................................................................................24

ÖĞRENME FAALİYETİ-4................................................................................................... 254. İŞPARÇASINI HAZIRLAMA .........................................................................................25

4.1. El Tesviyeciliği ........................................................................................................... 254.1.1. Markalama ........................................................................................................... 254.1.2. Eğe ve Çeşitleri ....................................................................................................274.1.3. Eğeleme ............................................................................................................... 28

4.2. Kaynak AğzıAçmak................................................................................................... 294.3. Kullanılan Takımların Bakımı....................................................................................30UYGULAMA FAALİYETİ.............................................................................................. 31

İÇİNDEKİLER

ii

ÖLÇME VE DEĞERLENDİRME ....................................................................................32ÖĞRENME FAALİYETİ-5................................................................................................... 345. TELSİZ DİKİŞÇEKME....................................................................................................34

5.1. Kaynak Uygulamaları................................................................................................. 345.1.1. Telsiz DikişÇekme.............................................................................................. 34

UYGULAMA FAALİYETİ.............................................................................................. 355.2. Kaynak Pozisyonları................................................................................................... 365.3. Oksijen Kaynağında AlınmasıGerekli Güvenlik Önlemleri ...................................... 36UYGULAMA FAALİYETİ.............................................................................................. 38ÖLÇME VE DEĞERLENDİRME ....................................................................................39

ÖĞRENME FAALİYETİ-6................................................................................................... 416. TELLİDİKİŞÇEKME...................................................................................................... 41

6.1. Kaynak Telleri ............................................................................................................416.2. Kaynak Uygulamaları................................................................................................. 41

6.2.1.Telli DikişÇekme................................................................................................. 41UYGULAMA FAALİYETİ.............................................................................................. 42ÖLÇME VE DEĞERLENDİRME ....................................................................................44

ÖĞRENME FAALİYETİ-7................................................................................................... 467. PUNTALAMA................................................................................................................... 46

7.1. Puntalama ve Önemi ................................................................................................... 467.2. Kaynak AğzıBırakma................................................................................................. 46UYGULAMA FAALİYETİ.............................................................................................. 48ÖLÇME VE DEĞERLENDİRME ....................................................................................49

MODÜL DEĞERLENDİRME .............................................................................................. 50CEVAP ANAHTARI .............................................................................................................52KAYNAKÇA .........................................................................................................................55

iii

AÇIKLAMALARKOD

ALAN Tesisat Teknolojisi ve İklimlendirme

DAL/MESLEK Alan ortak

MODÜLÜN ADI Temel Oksi-Asetilen Kaynakçılığı

MODÜLÜN TANIMI Oksi-asetilen kaynağıyapımıyla ilgili bilgileri içeren biröğrenme materyalidir.

SÜRE 40/32

ÖN KOŞUL

YETERLİKOksi–asetilen kaynakçılığında kullanılan alet ve avadanlıklarınözelliklerini bilmek, telli ve telsiz dikişçekme, puntalamayapabilmek.

MODÜLÜN AMACI

Genel Amaç

Gerekli ortam hazırlandığında, oksi-asetilen kaynakçılığında işparçasınıpuntalayarak telli ve telsiz dikişçekebileceksiniz.

Amaçlar

1. Gerekli olan takım ve aletleri kullanarak basınçregülatörlerini takıp, gerekli kullanım basınçlarınıayarlayabileceksiniz.

2. Oksi-asetilen kaynakçılığında, üfleci gaz açma vekapama sırasına uygun olarak yakıp söndürebileceksiniz.

3. Oksi-asetilen kaynakçılığında, kaynak çeşidine görekaynak alevini ayarlayabilecek seviyeyegelebileceksiniz.

4. Gerekli donanımıkullanarak kaynak uygulamalarıiçin işparçasınıhazırlayabileceksiniz.

5. Gerekli donanımı kullanarak oksi-asetilenkaynakçılığında iş parçası üzerine telsiz dikişçekebileceksiniz.

6. Gerekli donanımı kullanarak oksi-asetilenkaynakçılığında iş parçası üzerine telli dikişçekebileceksiniz.

7. Oksi-asetilen kaynakçılığında, iş parçasınıpuntalayabileceksiniz.

AÇIKLAMALAR

iv

EĞİTİM ÖĞRETİMORTAMLARI VEDONANIMLARI

Ortam:

Sınıf, atölye, laboratuar, internet ortamı, işletme, kütüphane,ev, vb. Öğrencinin kendi kendine veya grupla çalışabileceğitüm ortamlar

Donanım

Atölye: Oksi-gaz kaynak postası, kaynak teli, çakmak, kaynakçekici, tel fırça, gözlük, deri önlük, eldiven, mengene, metre,testere, eğe, çizecek, işparçası, kaynak teli, kaynak masası,sektördeki özel işletmeler.

Sınıf: Televizyon, vcd, dvd, tepegöz, projeksiyon, bilgisayar vedonanımları, kütüphane, öğretim materyalleri vb.

ÖLÇME VEDEĞERLENDİRME

Modülün içerisinde yer alan her bir öğrenme faaliyetindensonra verilen ölçme araçlarıile kendinizi değerlendireceksiniz.Bu değerlendirme sonunda kendi başarınızıölçebilecek veeksiklerinizi görebileceksiniz. Anlamadığınız konularıtekrarederek bilgilerinizi tazeleyiniz.

Modülün sonunda ise kazandığınız bilgi, beceri ve tavırlarınızıölçmek amacıyla öğretmen tarafından hazırlanacak olan ölçmearacıyla değerlendirileceksiniz.

1

GİRİŞ

Sevgili Öğrenci,

Oksi-asetilen kaynağı, oksijen ve asetilen gazlarıkullanılarak yapılan bir kaynaktekniğidir. Kullanılan asetilen gazıgenelde işletmelerde karpitten elde edilmekteydi.Günümüzde oksi-asetilen kaynağında oldukça farklıyanıcıgazlar kullanılmaktadır. Bunlararasında propan, metan, bütan ve hidrojen gazlarısayılabilir.

Büyük işletmelerde oksi-asetilen kaynağının kullanımıher geçen gün artmaktadır.Genellikle ince parçaların birleştirilmelerine uygun olduğundan otomotiv yan sanayisindeyaygın olarak kullanılmaktadır. Bunun yanısıra, sert ve yumuşak lehim işlerinde, ısıtmasektöründe boruların kaynağında yaygın olarak kullanılmaktadır. Oksi-asetilen kaynakçısıönceleri zor ve tehlikeli şartlarda çalışmaktaydı. Sık sık yaralayıcıişkazalarına maruzkalmaktaydı. İşkazalarına genelde karpit kazanlarının yüksek basınçtan dolayıpatlaması,alevin geri tepmesi neden olmaktaydı. Teknolojik gelişmelerle beraber günümüzde karpitkazanlarıyerini asetilen ve diğer gazlara bırakmış, işgüvenliği araç ve gereçlerdekiyenilikler artmış, işkazalarıazalmış, işgüvenliğinde iyileşmeler sağlanmıştır.

Oksi-asetilen kaynakçısıteorik bilgi, eğitim ve işbaşıeğitimiyle yetişmektedir. Bumesleği yapmak hem el becerisi hem de teknik bilgi gerektirdiğinden öğrenilmesi zordur.Öğrenme süresi kişiden kişiye değişmektedir. Mesleğin başarıyla yürütülebilmesi için kalitekontrol ve işgüvenliği bilgileri giderek daha fazla önem kazanmaktadır. Bu mesleği icraedecek kişilerin seçiminde günümüzde meslek liseleri mezunlarının tercih edilmesi yönündebir eğilim vardır.

İnsanların seçtikleri meslekleri benimsemeleri ve işlerini severek yapmaları, başarınıntemel şartıdır. Endüstri meslek lisesi Gaz Teknolojisi bölümünü tercih eden öğrenci, nasıl birmeslek sahibi olacağınıbilmelidir. Bu onun okul ve okul sonrasıyaşantısınıdoğrudanetkiler. Bölümünü severek ve benimseyerek öğrenim gören öğrenci, daha başarılıolur.

GİRİŞ

2

3

ÖĞRENME FAALİYETİ-1

Gerekli olan takım ve aletleri kullanarak basınç regülâtörlerini takıp, gerekli kullanımbasınçlarınıayarlayabileceksiniz.

Oksijen ve asetilen tüplerinin dolum tesislerini dolaşarak bilgi toplayınız. Asetilenin nasıl elde edildiğini sektördeki firmalarıdolaşarak bilgi toplayınız. Topladığınız bilgileri arkadaşlarınızla paylaşınız. Topladığınız bilgileri rapor halinde sununuz.

1. BASINÇ REGÜLÂTÖRLERİ1.1. Oksi-Gaz Kaynakçılığı

Kaynak: Birbirinin aynıveya ergime aralıklarıbirbirine yakın iki ya da daha fazlametalik ve termoplastik parçayı, ısıbasınç veya her ikisini birden kullanarak aynıcinsten birmalzeme ilave ederek veya etmeden birleştirme işine denir.

Oksi-asetilen kaynağında yakıcıve yanıcıolmak üzere iki tür gaz kullanılır.

YakıcıGazlarOksijen

YanıcıGazlar Asetilen (Her türlü kaynak işleminde kullanılır) Hidrojen (Düşük sıcaklıklar için elverişlidir) Propan (Kesme işlemlerinde kullanılır) Havagazı (Lehimleme işlerinde kullanılır)

Oksi-asetilen kaynağının bugünkü durumuna pek çok güçlükler aşılarak ulaşmıştır.Kaynağın endüstride ticari amaçla kullanılmasıyirminci yüzyılın başlarında gerçekleşmiştir.Oksi-asetilen kaynağıergitme yoluyla yapılan kaynak çeşitlerinden birisidir. Oksi-asetilenkaynağıkullanım alanlarında gaz kaynağıveya oksi-gaz kaynağıolarak adlandırılmaktadır.

1.1.1. Karpit ve Elde EdilmesiKarpit (CaC2), kok kömürü ve söndürülmemişkirecin elektrik fırınlarında 2760-3870°

C’ de ergitilmesiyle elde edilir. Fırınlarda elde edilen karpit potalara dökülerek soğutulur.Potalardan alınan kütle halindeki karpit değirmenlerde kırdırılarak küçük parçalar halinegetirilir. Daha sonra eleklerden geçirilerek tane büyüklüklerine göre sınıflandırılır. Tanebüyüklükleri 2-7, 7-15, 15-25, 25,50 ve 50-80 mm ölçüsündedirler. Tane büyüklüklerinegöre ayrıştırılan karpit bidonlara doldurularak piyasaya sürülür. Bu bidonların ağırlıkları60-


AMAÇ

ARAŞTIRMA

4

70kg arasında değişir. Karpit bidonlarının su ve ateşten uzak bulunan depolarda saklanmasıyerinde olur.

1.1.2. Asetilen Gazının Elde Edilmesi

Asetilen, karpitin su veya bileşenleri ile temasısonucu elde edilir. Asetilen, renksiz,çürük sarımsak gibi kokan, kolay yanıcıve karbonca zengin uçucu bir gazdır. Oksijenlebirleşip yandığızaman oluşturduğu alev yaklaşık olarak 3500 C° sıcaklık vermektedir.Havadan hafif, uçucu bir gazdır. Asetilen 2,5 bar’da patlama özelliği olan bir gazdır. Çünkü2,5 bar; bileşenleri olan hidrojen ve karbon moleküllerine ayrılır. Ayrışma sırasında yüksekısımeydana gelir ve bu da ani patlamalara neden olur. Asetilenin güvenli kullanılmasıiçinen çok 1,5 bar yüksekliğine kadar çıkartılmasıgerekir.

Şekil 1.1: Asetilenin elde edilmesi

1.1.3. Asetilen Kazanlarıve Özellikleri

Karpitin (CaC2) su ile temasınısağlayarak asetilen (C2H2) üreten ünitelere asetilenkazanlarıdenir. Sac malzemeden yapılırlar. Korozyona karşıdayanıklılığınıartırmak içinboyanır. Çeşitli tip ve kapasitelerde yapılmışlardır. Asetilen kazanlarıçalışma şekline göreüç guruba ayrılırlar.

Şekil 1.2: Asetilen kazanları

5

Karpitin kazana dalıp çıkmasıile çalışan kazanlar alçak basınçlıkazanlardır.

Ürettikleri gazın basıncı0.5kg/cm2’dır. Seyyar olup küçük montaj işlerinde kullanılır.Yaklaşık olarak 2.5-3 kg karpitin çözümünü bir defada yaparlar.

Suyun karpitin üzerine dökülmesi ile çalışan kazanlar orta basınçlıkazanlardır.

1.25 kg/cm2 basınca kadar gaz üretebilirler.5 ile 10 kg ‘lik çekmeceleri bulunur. Ortabüyüklükteki işletmelerde bulunur. Kazan sabit olarak bir odada durur. Yanında su ve yangınsöndürme araçlarıbulunmalıdır. Okullarımızda yaygın olarak bulunur.

Seri üretim veya kuru sistem ile çalışan kazanlar yüksek basınçlıkazanlardır.

Endüstrideki atölye ve fabrikaların asetilen tüplerinin doldurulmasında kullanılır.2kg/Cm2 basınca kadar asetilen üretimi yaparlar.

Asetilen kazanlarının bulunduğu odaya görevli dışında kimse girmemelidir. Kazanlarınçalışma sistemini bilmeyen kimse ye kazan üzerinde bir çalışma yaptırılmamalıdır. Ateş,sigara, alev ve sıcak işparçalarıyla asetilen odalarına girilmemelidir. Kazanın bulunduğu odasürekli havalandırılmalıdır. Kazan kapakları gaz sızdırmamalı, kazan içine havagirmemelidir. Asetilen kazanının bulunduğu odaya mutlaka yangın söndürme tüpükonulmalıdır. Asetilen odasının yakınına yangın ve patlama anlamına gelen işaretlerkonulmalıdır. Her asetilen kazanının bir sulu güvenliği bulunmalıdır. Kaynak üfleçlerininbağlandığınoktalara birer sulu güvenlik konulmalıdır.

1.1.4. Asetilen Tüpleri ve Özellikleri

Asetilen tüpü, asetilen gazınındepolanmasıve taşınmasında kullanılır. Asetilentüpü dikişsiz veya kaynaklı olarak yapılır.Oksijen tüpüne göre daha kısa boylu ve büyükçaplıdır. Asetilen tüpleri 3–5 ve 10 kgağırlıklarında piyasada bulunurlar. Piyasadakullanılan tüplerde 25 bar basınç bulunur.Asetilen tüpleri sarı, kırmızıve turuncu rengeboyanır. Asetilen yanıcı özelliği nedeniyleyalnız başına tüpe doldurulmaz. Asetilen, asetonve alkolde çok iyi erime yeteneğine sahiptir.Böylece tüpün 1/3’ü aseton ile doldurulur.40 lt’lik bir asetilen tüpünün içinde yaklaşık olarak 13lt aseton vardır.

Şekil 1.3: Asetilen tüpü

6

1.1.5. Oksijen Tüpü ve Özellikleri

Oksijen: Atom ağırlığı16 olan renksiz, kokusuz ve tatsız bir gazdır. Oksijensıvılaşınca mavi renk alır. Oksijen yakıcıgörevi görür. Kaynakta kullanılanyanıcıgazların yakılmasında oksijen kullanılır.

Oksijen Tüpü:150–200 bar basıncında oksijenin depolanmasını, taşınmasınıvekaynak yerinde kullanılmasınısağlayan silindir biçimli depolara oksijen tüpüdenir. Oksijen tüpleri dikişsizdir. Yüksek özellikli çeliklerden özel çekmetezgâhlarında yapılır. Kısa ve uzun boyludur. Tüplerin deney basıncının 250 barbasınca dayanmasıgerekmektedir. Kısa tüpler 40 lt, uzun tüpler 50 lt hacimlidir.Normal olarak tüplerin ağırlıkları65-75 kg arasında değişmektedir. Tüp basıncı1 kg/cm2 iken tüpte 40 lt oksijen vardır. Tüpteki oksijen miktarı, 40 x tüpbasıncıdır. Oksijen tüpleri maviye boyanır.

1.1.6. Basınç Regülâtörleri

Tüpteki basıncıkullanma basıncına dönüştürerek, üflece gönderen basınç ayarlamaelemanlarına basınç regülâtörü denir. Tüp içerisindeki basınç değişse de ayarlanan kullanmabasıncıdeğişmez. Basınç regülâtörleri üzerinde “manometre” bulunur. Manometre ölçmeyapar, basınç regülâtörü ise basıncıistenilen seviyede ayarlamaya yarar.

İki tür basınç regülâtörü vardır.

Asetilen basınç regülâtörü (düşürücüler) Oksijen basınç regülatörü (düşürücüler)

7

Şekil 1.4: Basınç düşürücüler

Asetilen Basınç Regülâtörü

Asetilen basınç regülâtörü, asetilen tüpündeki yüksek basıncıdüşürerek hortumagönderen basınç ayarlayıcısıdır. 25 bar çalışma basıncında çalışır. 40 bar deneme basıncınadayanıklıdır. Konik rakorlu olarak üretilen basınç regülâtörü tüpün vanasına doğrudanbağlanır. Düz rakorlu basınç regülâtörlerine ise conta konularak rakor somunu sıkılır. Contaplastik veya kurşun malzemeden özel yapılmışolmalıdır. Somunu anahtar ile sıkarken basınçgöstergelerinden tutulmamalıdır. Tüpün vanasınıaçtıktan sonra sabun köpüğü ilesızdırmazlık testi yapıldıktan sonra çalışma basıncıayarıyapılır.

Oksijen Basınç Regülâtörü

150 bar basıncındaki oksijen tüplerinde kullanılır. Oksijen regülatörünün tüpebağlantısıdüz ve konik rakorlu yapılır. Düz rakorlularda sızdırmazlığısağlamak için contakullanılır.1,5-5 bar kullanma basıncıkaynağa yeterlidir. Basınç regülâtöründeki kelebeğin vemusluğun kapalıolup olmadığıkontrol edilerek tüp vanasıaçılmalıdır. Aksi takdirdehortumlara yüksek basınçlıoksijen gidebilir. Bu da hortumların patlamasına neden olabilir.

Tüpün vanasıaçıldıktan sonra çalışma basıncıayarlanmalıdır. Oksijen ve Asetilen Hortumları

Hortumlar oksijen ve asetileni tüplerden hamlaca iletir. Asetilen hortumunun delikçapı8 mm’ dir.10 kg/cm2 basınca dayanıklıve kırmızırenktedir. Oksijen hortumunun delikçapı6 mm,25 kg/cm2 basınca dayanıklıdır ve mavi renktedir. Hortumlar keten ve kauçuktanmeydana gelir. Asetilen hortumlarının rakorlarıçentikli ve sol dişli, oksijenin ise çentiksiz vesağdişli olur. Hortumlar eksiz olmalı,6 m’ den uzun olmamalıdır. İki uzun hortumun bireruçlarıhamlaca diğer uçlarından biri oksijen regülâtörüne, diğeri ise asetilen regülatörüneveya sulu güvenliğe bağlanır. Hortumların birbirine dolaşmaması için aralıklarlabağlanmalıdır. Kaynak bittiği zaman hortumlar makaraya sarılmalıve musluklar açılarakboşaltılmalıdır. Hortumlar yağlı, mazotlu yerlere ve sıcak parçalara değdirilmemeli, kesmeyapılırken kıvılcımlardan korunmalıdır.

8

Şekil 1.5:Basınc düşürücüsüne hortumun takılması

1.1.7. Güvenlik Elemanları

Sulu Güvenlik

Bu tür güvenlik sübaplarıüretim kazanlarındakullanılır. Sübaplar, asetilen kazanından çıkan gazıngidişborusu ile üretim aracıarasında bulunan büyükgüvenlik kademesidir. Sulu güvenlik sübaplarınaasetilen girişi alttan, çıkışıise üsttendir. Seviyemusluğuna kadar sulu güvenliğe su doldurulur. Fazlaolan su kontrol musluğundan tahliye edilir. Sulugüvenlik sübaplarının çalışmasında temel amaç,üfleçten gelecek geri tepmenin (alevin) kazanageçmesini önlemektir. Kazanda üretilen asetilen sulugüvenliğe gelince, belirli bir su kesimini kat ederekyüzeye çıkar. Eğer geri tepme bu yüzeye kadargelirse su içerisinde ilerleme olanağıbulmaz. Bunedenle alev devam edemeyerek söner. Böylecetehlike sulu güvenlikte geçiştirilmişolur.

Şekil 1.6: Sulu güvenlik

1.2. Kaynak Elemanlarının Hazırlanması

1.2.1. Oksijen ve Asetilen Tüplerinin Kurulması

Oksijen ve asetilen tüpüne basınç regülâtörleri, basınç regülatörlerine de asetilen veoksijen hortumlarıkelepçe ile takılır. Üfleçler de aynışekilde hortumun diğer ucuna kelepçeile bağlanır. Yüksek basınca dayanıklıbezli hortum kullanılır. Oksijen hortumu mavi, siyahveya yeşil; asetilen hortumu ise kırmızı, turuncu veya sarırenklerde olmalıdır. Eğer hortumboylarıçok uzun ve birbirine karışıyorsa şekil 1.8’ de gösterildiği gibi birbirine bağlanarakkarışıklık giderilebilir.

9

Şekil 1.8: Oksi- asetilen tüplerinin bağlantısı

1.2.2. Basınç Düşürücülerinin Sökülüp TakılmasıBasınç düşürücülerinden beklenen verimin alınması, tüplere takılmasından başlayıp

açılmasına ve işbitiminde kapatılmasına kadar belli kurallara uyulmasınıgerektirir. Basınçdüşürücüler tüplere takılırken, tüp üzerindeki bağlantının temizliği kontrol edilir. Bunun içinbağlantıyeri temizlenir. Contalar kontrol edilir. Contalar hasarlıise yenileriyle değiştirilir.Vida bağlantılarıkurbağacık anahtarıile; basınç regülatörü üzerine takılan hortumakelepçeleri de tornavida ile sıkıca sıkılır ve gaz kaçaklarıkontrol edilir. Basınç düşürücününsökülmesinde de aynışekilde kurbağacık anahtarıkullanılarak bağlantıvidasısökülür.

Şekil 1.9: Tüplere basınç düşürücüsünün takılması

Şekil 1.7: Asetilen veoksijen tüp arabası

10

1.2.3. Asetilen Kazanlarının Hazırlanması

Asetilen kazanınıhazırlarken öncelikli olarak su seviye yüksekliğini kontrol etmemizgerekir. Bunu da su seviye musluğunu açarak yapabiliriz. Daha sonra karpit çekmecesinegerekli miktarda karpit koyarak karpit kapağısızdırmayacak şekilde kapatılır. Su doldurmadeliğini de kapatınca asetilen kazanımız hazır hale gelmişolur. Asetilen üretmek için karpitüzerine su boşaltarak asetilen elde etmeye başlarız. Güvenli bir çalışma için basınçgöstergesinin ve emniyet supabının çalışıyor olmasına dikkat etmemiz gerekir.

Şekil 1.10: Asetilen kazanıkısımları

11

Şekil 1.11: Asetilen ve oksijen tüpünün kazanın kaynak postasına bağlanışı

12

UYGULAMA FAALİYETİİşlem Basamakları Öneriler

Oksijen ve asetilen tüpünühazırlayınız.

Tüpler yuvarlayarak taşımayınız, uygun birtaşıyıcıile veya dip kısmıüzerinde döndürerektaşıyınız (Bk. şekil 1.7 ).

Tüpleri çalışma alanından yeterli uzaklıktatutunuz.

Tüpleri kullanılırken mümkün olduğu kadardik konumda olacak şekilde bağlayınız.

Basınç regülatörü hortumlarınıhazırlayınız.

Takımhaneden uygun malzemelerinizi alınız. Oksijen hortumunun renginin mavi, yeşil veya

siyah olmasına; asetilen hortumunun rengi isesarı, turuncu veya kırmızırenklerde olmasınadikkat ediniz.

Basınç regülatörünü tüp üzerinemontajınıyapınız.

Takımhaneden kurbağacık anahtarıve contaalınız.

Sızdırmazlığısağlamak için conta kullanmayıihmal etmeyiniz.

Tüpü açınız. Tüpü elle açıp kapatınız. Döndürme kollarını

herhangi bir zorlayıcıkuvvet kullanmayınız.

Basınç regülâtörü üzerindekikapama musluğunu açınız.

Hortuma gazın gidebilmesi için musluğuaçınız.

Ayar kelebeği ile çalışma ayarınıyapınız.

Tüpün vanasınıaçtıktan sonra çalışma ayarınıyapınız.

Sabun köpüğü ile sızdırmazlığıkontrol ediniz. Sızdırmazlığı kontrol için kesinlikle ateş

kullanmayınız.

UYGULAMA FAALİYETİ

13

ÖLÇME VE DEĞERLENDİRME

Bu faaliyet kapsamında hangi bilgileri öğrendiğinizi aşağıdaki sorularıcevaplayarakbelirleyiniz.

ÖLÇME SORULARI

1. Karpit nasıl elde edilir?

2. Asetilen gazınasıl elde edilir?

3. Oksijen tüpleri kaç bar basınçta doldurulur?

4. Asetilen kazanlarının bulunduğu alan neden tehlikelidir?

5. Kaç çeşit asetilen kazanıvardır?

6. Basınç regülâtörlerinin görevi nelerdir?

7. Asetilenin tüplere doldurulmasınasıl sağlanır?

8. Asetilen ve oksijen hortumlarının özellikleri nelerdir?

9. Tüp basıncının kaynak işleminde kullanılabilir basınca düşürülmesinde ne kullanılır?

10. Kaynak nedir?

11. Yanıcıgazlarda geri tepmeye karşıgüvenlik nasıl alınır?

DEĞERLENDİRME

Cevaplarınızıcevap anahtarıile karşılaştırınız. Doğru cevap sayınızıbelirleyerekkendinizi değerlendiriniz.

Eksiklerinizi faaliyete dönerek, araştırarak ya da öğretmeninizden yardım alaraktamamlayabilirsiniz.


14


Oksi-asetilen kaynakçılığında, üfleci gaz açma ve kapamayı, sırasına uygun olarakyakıp söndürebileceksiniz.

Sanayide kullanılan hamlaç çeşitlerini araştırınız. Oksi-asetilen kaynağında kullanılan temizleme maddelerini araştırınız. Sanayide kullanılan kaynak ve kesme beklerini inceleyiniz. Topladığınız bilgileri rapor halinde sununuz.Topladığınız bilgileri arkadaşlarınızla tartışınız.

2. ÜFLEÇ YAKMA - SÖNDÜRME YAPMAK2.1. Hamlaçlar (Şalomalar) ve Özellikleri

Oksijenle asetileni emniyetli bir şekilde karıştırıp, kaynak alevi oluşmasınıve kontrolaltında tutulmasınısağlayan hamlaçtır. Hamlaçlar genellikle pirinç malzemeden yapılır. Yanyana iki girişucundan asetilen ve oksijen girer. Hamlaç üzerinde iki adet musluk (valf)vardır. Bunlardan biri asetileni, diğeri oksijeni kumanda eder.

Uzun süreli çalışmalarda üfleçlerde meydana gelen aksaklıklardan biride gazkaçaklarının olmasıdır. Gaz kaçaklarıbağlantıyerlerindeki vidalardan, üfleç parçalarının tamyerlerine oturtulmaması, hortum ve hortumların bağlantıkısımlarında da kaçaklara rastlamakmümkündür. Gaz kaçağının bulunmasıiçin kaynak donanımıçalışır durumuna getirmekgerekir. Gaz kaçaklarının kontrolünü hiç bir zaman alev ile yapmayınız. Bunun için en etkilive güvenilir yol sabun köpüğü ile yapılan yöntemdir. Su ve sabun ile hazırlanmışolan sıvı,bir fırça yardımıyla bağlantıyerlerine sürülür. Kaçak olan yerlerde sabun köpüğü balonşeklinde büyüyecektir. Çok küçük gaz kaçaklarının yerleri bile bu yöntemle bulunabilir.

ÖĞRENME FAALİYETİ–2

AMAÇ

ARAŞTIRMA

15

Şekil 2.1: Hamlaç takımı(üfleç çantası)

2.2. Bekler ve Çeşitleri

Üfleç uçlarına takılan (değişik büyüklükteki ) eğik borulara bek denir.

Hamlaç çıkışında oksijen ve asetilen karıştırılarak bek ucundan çıkar ve bir kıvılcımlabek ucunda alev oluşturur. Bek ucunda meydana gelen alevin sıcaklığı3250’C° dir.

Kaynak alevinin elde edilmesi için önce hamlaç üzerinde bulunan oksijen musluğu(valf) açılır. Ardından asetilen musluğu açılır ve zaman kaybedilmeden ateş(çakmak, kibrit)yardımıyla karışımın alev almasısağlanır. Bu kuraldır. Oksijen musluğu açılmadan asetilenmusluğunu açıp yanmayıgerçekleştirseniz bile başarılıbir yanma elde edemezsiniz; Hemenoksijeni açsanız bile alev çoğu zaman sönecektir. Söndürme işleminde ise öncelikli olarakyanıcıgaz olan asetilen musluğu kapatılır. Daha sonra oksijen musluğu kapatılır.

Bekler hamlaca bir rakor somunu ile bağlanır. Aynıhamlaca gerektiğinde kesme vekaynak beki takılabilir.

İki çeşit bek vardır:

Kaynak bekleri Kesme bekleri

Şekil 2.2: Bek ucunu yakma

16

2.2.1. Kaynak bekleri

Kaynak bekinde oksijen enjektörden geçerken, basıncıdaha düşük olan asetileniemerek bir karmaç meydana getirir. Bu karmaç bek ucunda yanarak kaynak alevi meydanagetirir.

Kaynak bek numaraları

1 (0,5-1mm), 2 (1-2mm), 4 (2-4mm), 6 (4-6mm), 9 (6-9mm), 14 (9-14mm), 20 (14 -20mm), 30 (20-30mm) Bunlar mm olarak kaynatılacak olan malzemenin kalınlığınıgöstermektedir.

2.2.2. Kesme bekleriKesme bekleri normal hamlaç sapına takılacak şekilde veya yalnız kesme beki olarak

yapılmışlardır. Kesme beki oksijen enjektörden geçerken basıncıdaha düşük olan asetileniemerek bir karmaç meydana getirir. Bu karmaç bek uçunda yanarak ısıtıcıalevi sağlar. Parçabiraz ısınınca kesici oksijen musluğu açılır. Bu zamanda bekin ortasında ısıtıcıaleve karışanyüksek basınçlıoksijen alevi sertleştirir ve parçayıyakarak kesmesini sağlar.

Kesme Beklerin Numaraları

50 (5-50 mm), 100 (50-100 mm), 200 (100-200 mm), 300 (200-300 mm)’dir.

Bunlar mm olarak kaynatılacak olan malzemenin kalınlığınıgöstermektedir.

Şekil 2.3: Kaynak üfleç takımları

17

2.3. Temizleme Maddeleri (Dekapanlar)Parça yüzeyinde bulunan kaynak ve lehim esnasında oluşan oksitleri temizleyen ve

kaynak işlerinin daha kaliteli olmasına yardımcıolan malzemelere temizleme maddeleridenir. Özellikle çelik dışındaki metallerin kaynağında temizleme elemanıolarak pastalarkullanılır. Birleşme yerinde oluşan hızlıoksitlenme kaynağın yapımınıçok zorlaştırır veyaolanaksız hale getirir. Bu nedenle kaynatılmasıgüç olan metallerin kaynatılmasında pastakullanılmasızorunludur.

2.4. Kullanılan Takımların BakımıBeklerin Korunmasıve bakımıbelirtilmiştir:

Bekler çekiç gibi kullanılmaz sağa sola vurulmaz. Bekler yanar vaziyette bir yere bırakılmaz, söndürülerek yerine kaldırılır. Kaynak yaparken bek ısınarak içten yanma yapabilir, bunu önlemek için ısınan

bek soğutulur. Bek ıslık sesine benzer bir ses çıkarmaya başladığızaman içten yanma

başlamıştır, derhal önce asetileni sonra oksijeni kapatınız. Kaynak yaparken bekin ucuna biriken oksitleri temizlemek için parçanın

yüzeyine bek sürülmemeli, soğutularak elle temizlenmelidir. Tıkanmışbek uçlarıyumuşak pirinç telle açılmalıdır. Meme kenarındaki oksitler zımpara ile temizlenmelidir. Kaynakla işimiz bittiğinde hamlaçlarısöküp, temizleyerek takım çantasına

koyunuz.

18

UYGULAMA FAALİYETİİşlem Basamakları Öneriler

Oksijen hortumunu üflecin uygunağzına takınız.

Üflece hortumu rakorla bağladıktansonra kelepçe ile iyice sıkıştırınız.Tornavida ile kelepçeyi iyice sıkınız.

Asetilen hortumunu üflecin uygunağzına takınız.

Üflece hortumu rakorla bağladıktansonra kelepçe ile iyice sıkıştırınız.Tornavida ile kelepçeyi iyice sıkınız.

Üfleçte gaz açma sırasına göre gazayarıyapıldıktan sonra bek ucunuyakınız.

Önce oksijen, sonra asetileni açınız.Çakmak ile bek ucunu yakınız.

Üfleçte gaz kapama sırasına görebek ucundaki alevi söndürünüz.

Öncelikli olarak asetileni ve dahasonra oksijeni kapatınız. Bek ucundaalev yakmadan önce sık sık açıpkapatarak, tekrar yaparak elinizialıştırınız.


19


ÖLÇME SORULARI

1. Hamlaç nedir?

2. Oksijen ve asetilen hortumlarının renkleri nasıl olmalıdır?

3. Basınç düşürücü ile üfleç arasındaki gaz iletimini sağlayan kaynak elemanınedir?

4. Üfleçte gaz açma ve kapama sırasınasıldır?

5. Gaz kaçaklarıne ile kontrol edilmelidir?

6. Dekapan nedir?

DEĞERLENDİRME




20


Oksi-asetilen kaynakçılığında, kaynak çeşidine göre kaynak alevini ayarlayabilecekseviyeye gelebileceksiniz.

Piyasada kullanılan bakır, alüminyum, demir, çelik, karbonlu çeliklerin alevayarlarınıaraştırınız.

Topladığınız bilgileri arkadaşlarınızla tartışınız.Topladığınız bilgileri rapor halinde sununuz.

3. ALEV AYARI YAPMA3.1. Alev AyarıÇeşitleri

Asetilen gazının oksijenle şiddetli yanmasından meydana gelen ısıkaynağına oksi-asetilen alevi denir. Alevin oluşumu üfleçlerde karışım odalarıkanalıile olmaktadır.Metallerin ergitilmesinde, ısıtılmasında ve yüzey sertleştirme işlemlerinde kullanılırlar.

Oksi-asetilen alevi kullanma tekniği bakımından üç çeşittir:

A-Yumuşak alev B-Normal alev C-Sert alev

3.1.1. Yumuşak Alev

Bu alev çatallıyanarak harlayıcıses verir. Üfleçten çıkan asetilen oranıfazla olanalevdir. Alevin rengi sarıve turuncudur. Alev çok yumuşaktır. Beyaz çekirdek dışında uzungölge oluşur. Asetilen fazlasıkarbonlayıcıözelliğe sahiptir. Alüminyum ve alaşımları,demir, elektron nikeli vb. metallerin kaynağında kullanılır.

Şekil 3.1: Asetileni fazla alev


AMAÇ

ARAŞTIRMA

21

Şekil 3.2: Asetileni çok fazla alev

3.1.2. Normal Alev

Bu alevde parlak beyaz bir uç bulunur. Oksijen ve asetilen miktarlarının eşit olduğualev türüdür. Çıkan alev yumuşaktır. Normal alev, gölge alevin çekirdek alev ucundakaybolduğu alevdir.

Normal alev ile kaynatılan metaller şunlardır: Bakır, kurşun, bronz, çinko, çelik dökümve karbonlu çelikler vb.

Şekil 3.3: Normal alev

3.1.3. Sert Alev

Alevin ucu sivri olup, alev sesi de tiz, kuvvetli sestir. Üfleçten çıkan oksijen veasetilen karışımıorantısız bir alevdir. Oksijen fazla, asetilen daha azdır. Alev açık mavi birrenk alır. Çekirdek alevi kısa ve incedir. Sert bir alevdir.

Genellikle pirinç alaşımlarının kaynağında kullanılır.

Şekil 3.4: Oksijeni fazla alev

22

3.2. Alev Ayarının Yapılması

Oksi-gaz kaynağında, yanıcıve yakıcıgaz karışımlarının yanmasıyla meydana gelenaleve kaynak alevi adıverilir. Malzemerin kaynatılmasında alev türünün seçimi çokönemlidir. Malzemeler, metalurjik yapısıve kimyasal ilgileri nedeni ile şiddetli oksitlenmeveya karbonlaşma gibi kimyasal oluşumlara girerler. Bunun dışında, alevin sıcaklığıdaergitme ortamıbakımından çok etkili olur.

Alev seçiminde gereç için önemli olan faktörler:

Isıgeçirgenliği Ergime noktası Isınma genleşmesi Yüzeysel durumu

Oksi-asetilen kaynağında önemli olan kaynak alevidir. Kaynağa başlarken normal olankaynak alevi, kaynak sırasında biraz bozulabilir. Eğitimini iyi almışve pratik yapmışbirkaynakçı, başparmağıile valfleri idare ederek alevin kaynak süresince normal kalmasınısağlar. Yapılan kaynağın sağlam ve güzel görüntülü olmasıkaynak alevine bağlıdır.

Şekil 3.5:Oksi-asetilen alevi

23


İşlem Basamakları Öneriler

Oksijen ve asetilen tüplerini açınız.

Çalışma için gerekli işgüvenliğiönlemlerinizi alınız.

Çalışmak için öğretmeninizden izinalınız.

Oksijen ve asetilen tüpünü açmadanönce kaçak testi yapınız.

Musluklarıherhangi bir zorlayıcımalzeme ile açmayınız. Elle açıpkapatınız.

Basınç ayarlarınıyapınız.

5.Asetilen basınç düşürücüsünü 25bar basınca, Oksijen basınçdüşürücüsünü 1.5-6. bar basıncaayarlayınız. ( bakınız basınçdüşürücüler.)

Üfleçteki önce oksijen sonra asetilenvalfini açınız.

Öğrenme Faaliyeti-2’ye bakınız

Üfleci açınız. Öğrenme Faaliyeti-2’ye bakınız

Kaynak yapılacak malzeme türünegöre alev ayarınıyapınız. Alev ayarıçeşitlerine bakınız.


24


Bu faaliyet kapsamında hangi bilgileri öğrendiğinizi aşağıdaki sorularıcevaplayarakbelirtiniz.

ÖLÇME SORULARI

1. Kaç çeşit alev ayarıvardır?

2. Kaynak alevi neden önemlidir?

3. Alev ayarınıneye göre belirleriz?

4. Yumuşak alev nerelerde kullanılır?

DEĞERLENDİRME




25

ÖĞRENME FAALİYETİ-4Gerekli donanımı kullanarak kaynak uygulamaları için iş parçasını

hazırlayabileceksiniz.

El tesviyeciliği konularında genişbilgileri makine teknolojisi alanlarında, ilgilisektörlerden kaynak taramasıyaparak kaynak ağzıaçma konusunun öneminiaraştırınız.

Piyasadaki uygulamaların nasıl yapıldığınıgözlemleyerek bilgi toplayınız.Topladığınız bilgileri rapor halinde sınıfa sununuz.

4. İŞPARÇASINI HAZIRLAMA4.1. El Tesviyeciliği

4.1.1. Markalama

Yapılacak bir işparçasıüstüne imalat resminden, imal edilmişparçalardan veyaverilen bilgilerden ölçü ve şekiller aktarmaya markalama denir. Bir işin yapılabilmesi içinistenen ölçülerde markalama yapılır. Yapılan markalama ölçü aletleriyle kontrol edilir. İyibir kaynakçı; doğru ölçme, iyi bir kontrol ve doğru markalama yapmalıdır. Bunun için demarkalama aletlerini tanımasıgerekir.

Markalama aletleri şunlardır:

Kumpas Çelik cetvel Gönye Pergel Nokta Çizecek Mihengir

4.1.1.1. Kumpaslar

Kumpaslar parça ölçülerini kontrol etmekte kullanılır. Yüzeyleri hassas işlenmiştir.Sert malzemeden yapılır. Metrik ve inç olarak ölçme yapar.

Kumpas; cetvel, verniyer, mandal, alt çene, üst çene ve kılıç kısımlarından oluşur.Mandal verniyerin hareketini sağlar. Alt çeneler, dışölçülerin alınmasında kullanılır. Üstçeneler, iç çapların ölçülerinin alınmasında kullanılır. Kılıç, derinlik ölçülerini alır.


AMAÇ

ARAŞTIRMA

26

Kumpasta kolay ve pratik okuma yapmak gerekir. Ölçme yaparken kumpas çenelerininparça yüzeylerine tam oturmasına dikkat ediniz.

Kumpasın ölçme hassasiyeti;1/10’luk 0,1-1/20’lik 0,05 ve 1/50’lik 0,02’dir

Şekil 4.1: Kumpasın kısımları

4.1.1.2. Çelik Cetvel

Ölçme ve markalama işlerinde kullanılır.100 ve 1000’mm arasında değişkenboylardadır. Eni 10-20mm olup 0,5mm kalınlığındadır. +_0,5mm. ölçme hassasiyetindedir.Cetvelle ölçü alırken gözün dik açıoluşturmasıönemlidir.

Şekil 4.2:Çelik cetvel4.1.1.3. Gönyeler

Genellikle parça yüzeylerinin dikliğini ve parçaların birbirine olan açılarınıkarşılaştırmakta kullanılan aletlere gönye denir.

4.1.1.4. Pergel

Daire ve daire yayıçizmek, ölçü taşımak ve uzaklık işaretlemek için kullanılır. Çelikmalzemeden yapılmışolup uçlarısertleştirilmiştir.

Şekil 4.3:Pergel

27

4.1.1.5. Nokta

Delinecek daire merkezlerinin ve markalama çizgilerinin belirtilmesinde kullanılır.Takım çeliğinden yapılmış olup uçlarısertleştirilmişmarkalama aletidir. Noktalamayaparken nokta dik tutulur. Kavislerde çizgilere sık, düz çizgilere seyrek vurulur.

Şekil 4.4: Nokta

4.1.1.6. Çizecekler

Markalamada alınan ölçülerin, parça üzerine işaretlenmesinde çizgi çizmeye yarar.Yay çeliğinden yapılmıştır.

Şekil 4.5: Çizecek

4.1.1.7. Mihengir

İşparçasıüzerine düzgünleştirilmişbir satıh esas alınmak üzere paralel çizgi çizmeküzere kullanılır.

4.1.2. Eğe ve Çeşitleri

İşparçalarından; üzerindeki dişler yardımıyla talaşkaldırarak işparçasınıistenilenbiçim ve ölçüye getirmeye; yüzey düzeltme işlerinde kullanılan aletlere eğe denir.

Eğelerin en belirgin özelliği yüzeyleri üzerinde belli bir düzene göre dizilmişküçük vesayıca çok dişlerin olmasıdır. Eğeler kırılgan olup darbelere dayanıksızdır. Çünkü sertmalzemeden yapılmışlardır. Eğeler mengeneye, tezgâhlara vurulmamalı yeredüşürülmemelidir. Her eğenin kullanım yeri ayrıdır. Eğeler üç çeşitte bulunur. Eğe isterkenbu üç özelliğini belirtmek gerekir.

Eğe çeşitleri:

Kesitlerine göre eğeler Boylarına göre eğeler Dişlerine göre eğeler

28

Şekil 4.6:Eğenin kısımları

a)Tek sıra dişli b)Çok sıra dişliŞekil 4.7:Eğe dişleri

4.1.3. Eğeleme

İşparçalarıüzerinden eğelerle talaşkaldırarak yapılan, yüzey işleme işlemlerineeğeleme denir.

Eğelemenin Kuralları Yapılacak işlemlerin cinsine, parçanın boyutlarına ve işlenecek profile

göre eğe seçilir. İyi bir eğeleme yapmak için eğeleme kurallarına uyulmalıdır. Eğe sapınısağelinizin ayasına dayayınız ve parmaklarınızla kavrayınız. Sol elinizin ortasınıeğe ucuna koyunuz. Parmaklarınızıeğe altından

bastırınız İki el arasında eğeyi sıkıtutarak eğeleme yapınız.

Eğe sağel ile ileri hareket ettirilerek sol el hafif birbasma etkisi yapar. Böylece eğe dişlerinin parçayabasmasısağlanır. Bu sayede parça üzerinden talaşkaldırılmışolur.

İki çeşit eğeleme vardır:

Serbest eğeleme Ölçülü ve gönyeli eğeleme

Şekil 4.9: Eğeleme duruşuŞekil 4.8: Eğe konumu

29

4.2. Kaynak AğzıAçmak

Kaynağa başlamadan önce, parçaların kaynağa hazırlanması; kaynağın en önemlikademelerinden biridir. Hazırlık, kaynatılacak malzemelerin kenarlarının, yapılacak kaynaktürüne (yatay, yan, tavan veya dik),malzemenin profil biçimine göre planlanmasıdır. Kalınparçaların kaynak eklerinin istenilen sağlamlıkta olabilmesi için birleşecek olan kenarlarakaynak ağzıaçılır. Bunun amacıkaynak alanının parça yüzeyinde daha genişolmasıdır.Birleşecek olan kenarların ağız açılarıparçanın kalınlığına ve kullanılacak yere göre 50°—70° arasında değişmektedir. Ancak bu açınormal olarak 60° tutulur.

Kaynak ağzı; kaynatılacak gerecin kalınlığına ve kullanma yerine göre tek veya çifttaraflıolarak yapılır. Ancak tek taraflıolanlar 5–10 mm kalınlığa kadar, çift taraflıolanlar 10mm’ den kalın malzemelere uygulanır.

Kaynak AğzıAçma Araçları Oksijenle Kesme Üfleci: Elle kumandalıolarak çalışan bu üfleçler

hemen hemen bütün kaynak ağzıtürlerinde en çok kullanılırlar. Oksijenle Kesme Makinesi: Bir düzgün ray veya kızak üzerinde

doğrusal ve dairesel hareketle kesme işlemi kolaylıkla yapılır. Kesme hızıiyi ayarlandığında kesim çok temiz olur.

Zımpara Taşı: Atölyelerde kullanılan normal taşlarla yapılabilir. Eğeleme ile: Kaynak ağzıaçılmasında en uygun araç eğedir; ancak uzun

zaman almasınedeniyle bu işlem pratik değildir. Kaynak AğzıAçma Makineleri: Planya ve el tabancaları, kaynak ağzı

açmada kullanılabilir.

a)Kıvrık kaynak ağzı b)Alın kaynak ağzı c) V kaynak ağzı

ç) Y kaynak ağzı d) Çift yönlü V kaynak ağzı e) X kaynak ağzı

30

f)Yarım V kaynak ağzı g)K kaynak ağzı ğ) Yarım çift yölü V kaynak ağzı

Şekil 4.10: Kaynak ağzıçeşitleri

4.3. Kullanılan Takımların Bakımı

Eğeleme esnasında dişler arasına sıkışan talaştanecikleri işlenen parçayıçizer. Bunuönlemek için eğeler sık sık tel fırça ile temizlenmelidir. Diğer markalama aletlerinin işbitiminden sonra uygun temizleme maddeleriyle temizlenerek yerlerine koyunuz veya takımhaneye teslim ediniz. Temizlenmeden yerlerine kaldırılan markalama aletlerininpaslanacağınıve işgöremez duruma geleceğini unutmayınız.

31



İş parçasını ölçüsünde markalamayapınız.

Gerekli olan işelbisenizi giyiniz. Markalanacak olan iş parçasını ve

ölçüleri öğretmenden alınız. Markalama aletlerini takım haneden

alınız.

İşparçasınıölçüsünde kesiniz. Verilen ölçü standardında işparçasını

testere veya gerekli kesme aracıylakesiniz.

Kesilen işparçasınıtemizleyiniz. İşparçasıüzerinde kesme sırasında

oluşan çapakları, zımpara, taşveya eğeile temizleyiniz.

İşparçasına kaynak ağzıaçınız. Öğretmeninizden hangi aracı

kullanacağını öğreniniz. (Bakınızkaynak ağzıaçma çeşitleri )


32



A. ÖLÇME SORULARI

1. Markalama nedir?

2. Markalama araçlarınelerdir?

3. Eğeyi tanımlayınız. Çeşitleri nelerdir?

4. Eğeleme nedir?

5. Kaynak ağzıaçma araçlarınelerdir?


33

B. UYGULAMA TESTİ

Öğretmeniniz tarafından size verilen işparçasınıuygun araç ve markalama aletlerikullanarak markalayınız. Uygun kaynak ağzıaçınız.

Verilen işi bitirdikten sonra kontrol listesini açıklamaya göre doldurunuz.

KONTROL LİSTESİ

Modülün adı

Amaç

Konu

Tarih

Oksi-asetilen kaynağı

Markalama ve kaynak ağzıaçabileceksiniz.

El tesviyeciliği

……/……/……….

Öğrencinin

Adısoyadı

Sınıf

Numara

...................................

.............................

................................

AÇIKLAMA: Aşağıda listelenen davranışlarıne derecede öğrendiğinizi değer ölçeğindeişaretleyiniz. Yapamadığınız davranışları“HAYIR”; yaptığınız davranışları“EVET” olarak( X ) işaretleyiniz.Yapamadığınız davranışlarıöğretmeninize danışarak tekrar edniz.

GÖZLENECEK DAVRANIŞLAR Hayır Evet

1-İşönlüğünüzü giyerek işyapmaya hazır hale geldiniz mi?

2-Verilen işparçasının ölçülerini aldınız mı?

3-Markalama aletlerini takımhaneden aldınız mı?

4-Markalanan parçayıuygun kesme aracıyla kestiniz mi?

5-Kestiğiniz parçanın üzerindeki çapaklarıtemizlediniz mi?

6-İstenen kaynak ağzıaçma yöntemine göre kaynak ağzıaçtınız mı?

7-İşinizi yaparken gerekli güvenlik kurallarına uydunuz mu?

DÜŞÜNCELER:.......................................................................

....................................................................................................

DEĞERLENDİRME



34


Gerekli donanımıkullanarak oksi-asetilen kaynakçılığında işparçasıüzerine telsizdikişçekebileceksiniz.

Piyasada çalışan ustaların kaynak yaparken uygulamışolduğu tekniklerigözlemleyiniz.Gözlemlerinizi rapor hâlinde sınıfa sununuz.

5. TELSİZ DİKİŞÇEKME5.1. Kaynak Uygulamaları

5.1.1. Telsiz DikişÇekme

Kaynak işleminde en önemli hususlardan biri,dikişi meydana getiren kaynak metalininkaynatılan metal ile aynıözellikte olmasıdır. Bunu sağladığınız taktirde, kaynak başarınızartar. Kaynakçıkaynak dikişini istediği tarzda kontrol altında tutmalıdır. Oksi-asetilenkaynağının özelliklerinden biri olan telsiz dikişbunu sağlar. Telsiz dikiş, adındananlaşılacağıgibi ek kaynak teli kullanılmadan yapılan kaynak uygulamalarına verilenisimdir. Özellikle ince parçalar bu yöntem ile başarılıbir şekilde kaynatılır. Üfleçin parçayüzeyine yaptığıacı60° - 70°’dir. Kaynak yerinin kalınlığının, kaynatılacak parçakalınlığından 1 mm daha fazla olmasıgerekir.

Örneğin; 1.6mm olan bir parçaya telsiz dikişçekmek için parçanın birleşme kenarları2.6 mm bükülür. Kaynak metalini, bükülen kısımdaki metalin kaynak esnasında ergimesioluşturur.


ARAŞTIRMA

AMAÇ

35

UYGULAMA FAALİYETİVerilen işparçasına telsiz dikişkaynağıuygulayınız.

ARAÇ GEREÇLER

1.Oksi-asetilen kaynak postası2.Nokta, çekiç, çizecek, çelik cetvel, fırça, gözlük3.2.5 x 80 x 120 mm siyah sac

İŞLEM BASAMAKLARI

1.Sac malzemeyi ölçüsünde markalayınız.2.Kaynak yapılacak çizgileri nokta ile markalayınız.3.Parçayımasaya yerleştiriniz.4.Uygun üfleci takarak oksi-asetilen postasınıhazırlayınız.5.Beki yakarak uygun alevi ayarlayınız.6.Marka çizgilerinden sağdan sola doğru sıra ile dikişçekiniz.7.Dikişlerin üzerini kaynak fırçasıile temizleyiniz.

Not: 1-Kaynak alevini daima masa üzerinde tutunuz. Çünkü bir yanma olayına nedenolursunuz.

2-Bu faaliyetin sonunda verilen performans testi ile kendinizi değerlendiriniz.


36

5.2. Kaynak Pozisyonları

İşparçalarınıçeşitli konum ve şekillerde kaynaklıbirleştirme yapma işlemlerinekaynak pozisyonu denir. Kaynak pozisyonlarışunlardır:

Yatay düz kaynak pozisyonu Yatay iç ve dışköşe kaynak pozisyonu Düşey ( Yukarıdan aşağı,aşağıdan yukarıdik ) kaynak pozisyonu Düşey yan kaynak pozisyonu Tavan kaynağıpozisyonu

Belirli bir noktaya bağlıolmayan küçük iş parçalarını, kaynakçının kolayınagelebilecek konuma getirilebilir. Büyük işparçaların da ise değişiklik yapmak mümkündeğildir. Kaynakçı, her türlü şartlarda kaynak çekebilmelidir.

5.3. Oksijen Kaynağında AlınmasıGerekli Güvenlik Önlemleri

Oksi-asetilen kaynağında kullanılan yanıcıgazlar (asetilen vb.) tehlikenin varlığınıgösterir. Tehlikede olan sadece kaynakçının kendisi değildir. Kaynakçı, çevresinde bulunancanlıların da tehlikede olduğunu bilmelidir. Kaynakçıher an tehlike olacağınıdüşünerektedbiri elden bırakmamalıdır. Gerekli önlemleri alabilmek için yeterince bilgilenmelidir.

Oksi-asetilen kaynağıyapılan ortamlarda ve kaynak yapılmasısırasındagüvenlik nedeniyle aşağıdaki kurallara uyulmalıdır. Bu, can güvenliğibakımından gereklidir.

Hiçbir yağ, basınçlıoksijen elemanlarına (tüp, valf, veya hortum)sürülmemelidir.

Basınçlıoksijen, basınçlıhava yerine kullanılmamalıdır. Oksi-asetilen kaynağıyapılan ortamlarda yanıcıve patlayıcımadde

bulundurulmamalıdır. Yanan oksi-asetilen aleviyle şaka yapmayınız. Sizin için normal olmayan bir durum olduğunda öğretmeninize haber veriniz. Daima uygun bek ve gaz basıncıkullanınız. Hortum ve basınç düşürücü bağlantılarının sızdırmaz olduğundan emin olunuz. Kaçak yapan tüp ve kazanlarıasla kullanma. Gaz kaçağınıateşile kontrol

etmeyiniz. Yanan üfleci asetilen kazanına ve gaz tüpüne asmayınız. Yüzeyi boyalımalzemelerin kaynağında maske kullanınız. Kaynak işlerinde uygun giysi giyiniz. Karpit ve karpit fıçılarınısu ve nemden koruyunuz. Oksijen ve asetilen tüplerini dikkatli taşıyınız. Uygun bir taşıyıcıkullanınız ya

da taban kenarında döndürülerek taşıyınız. Kaynak çalışmasında önce sulu güvenliği kontrol ediniz. Gaz kokusu hissettiğinizde yanan üfleçleri ve tüp vanalarınıkapatınız.

37

Gaz hortumlarınıkaynak alevinden ve kıvılcımlardan uzak tutunuz. Asetilen ve oksijen tüplerini ayrıdepolayınız. Dolu ve boştüpleri birbirinden

ayırınız. Tüpler mutlaka dik konumda sabitlenmelidir. Üfleç uygun biçimde yakılıp söndürülmelidir. Yanıcıgazlarıserbest havaya bırakmak, tehlikelidir. Kaynak yapılan ortam sürekli havalandırılmalıdır. Asetilen ve oksijen tüpleri kaynak veya kesme yapılan yerden uzak olmalıdır. Kaynak yapılacak gereç hakkında yeterli bilgi edinildikten sonra kaynak işlemi

yapılmalıdır.

38



İş parçası kaynak ortamınayerleştiriniz.

İşönlüğünüzü giyiniz. İşparçasınıkaynak masasıüzerinde

kaynak yapınız.

Oksijen ve asetilen tüpleri (asetilenkazanı ve karpit) bağlantılarıyaparak basınç ayarlarınıyapınız.

Sızdırmazlığıkontrol ediniz. Kaynak elemanlarının hazırlanması

konusuna bakınız.

Üfleçte gaz ayarlarıyapıldıktansonra bek ucunu yakınız.

Üfleç yakma ve söndürme yapmakkonusuna bakınız.

İşparçasıüzerine tekniğine uygunolarak telsiz dikişçekme işleminiyapınız.

Gerekli güvenlik önlemlerini aldınızmı?

İşlem basmaklarına dikkat ediniz.


39



A. ÖLÇME SORULARI

1. Telsiz dikişçekerken dikkat edilmesi gereken husus nedir?

2. Oksi-asetilen kaynağıyapılırken kaynağın telsiz dikiş çekme kaynağıolarakadlandırılmasının nedeni nedir?

3. Oksi-asetilen kaynakçısının asıl amacıne olmalıdır?

4. Kaynak pozisyonu nedir?

5. Kaç çeşit kaynak pozisyonu vardır?


40

B. UYGULAMA TESTİ

Modülün adı

Amaç

Konu

Tarih

Oksiasetilen kaynağı

İşparçasıüzerine düzgün telsizkaynak çekebileceksiniz.

Telsiz dikişçekme

……/……/…………

Öğrencinin

Adısoyadı

Sınıf

Numara

................................

................................

……………………

AÇIKLAMA: Aşağıda listelenen davranışlarıne derecede öğrendiğinizi değer ölçeğindeişaretleyiniz.Yapamadığınız davranışları“HAYIR”; yaptığınız davranışları“EVET” olarak( X ) işaretleyiniz.Yapamadığınız davranışlarıöğretmeninize danışarak tekrarlayınız.

GÖZLENECEK DAVRANIŞLAR HAYIR EVET1-İşgüvenliği tedbirlerini aldınız mı?2-Markalama aletlerini temin ettiniz mi?3-İşparçasınıuygun biçimde markaladınız mı?4-Tüpleri açtınız mı?5-Parça kalınlığına göre basınç ayarınızıyaptınız mı?6-Üfleç üzerindeki gaz musluklarınısırasına uygun olarak açtınızmı?7-Bek ucunu düzgün bir şekilde yaktınız mı?8-Malzeme kalınlığına göre alev ayarınıyaptınız mı?9-İşparçasınıdüz olarak masanın üzerine yerleştirdiniz mi?10-Telsiz dikişkaynağınıdüzgün olarak yaptınız mı.?

11-Kullandığınız takım ve markalama aletlerini temizleyiptakımhaneye teslim ettiniz mi?12-Çevre temizliğine önem verdiniz mi?

DÜŞÜNCELER: ...........................................................................................................................................................................

DEĞERLENDİRME



41


Gerekli donanımıkullanarak oksi-asetilen kaynakçılığında işparçasıüzerine telli dikişçekebileceksiniz.

Piyasada çalışan ustaların kaynak yaparken uygulamışolduğu tekniklerigözlemleyiniz.

Gözlemlerinizi rapor halinde sınıfta sununuz.

6. TELLİDİKİŞÇEKME6.1. Kaynak Telleri

İki parçanın birbirlerine birleştirme işleminde mutlaka ek bir madde kullanmakgerekmektedir. Oksi-asetilen kaynağıile çeşitli metaller kaynatıldığıiçin çeşitli metallerdenyapılmışteller de kaynak teli olarak kullanılmaktadır. Oksi-asetilen kaynağında kullanılantellerin boylarıyaklaşık olarak 1 metredir.

Kaynakta kullanılan kaynak telleri şunlardır:

1-Yumuşak kaynak telleri 2-Yüksek alaşımlıkaynak telleri 3-Krom nikel kaynak telleri 4-Bronz kaynak telleri 5-Alüminyum kaynak telleri 6-Dökme demir kaynak telleri

6.2. Kaynak Uygulamaları

6.2.1.Telli DikişÇekmeAlevin meydana getirdiği ısı, işparçasınıergitir. Meydana gelen kaynak banyosu içine

daldırılan kaynak teli eriyerek, kaynak metalini meydana getirir. Oksi-asetilen kaynağınınözelliklerinden biri olan telli dikişbunu sağlar. Kalın işparçalarının kaynak metali ek telkullanmayıgerektirir. Kaynak teli kullanılarak yapılan bu tarzdaki kaynaklar sonunda eldeedilen dikiş,telli dikişolarak adlandırılır.

Kaynak yapımıuygulama acısından farklılıklar gösterdiğinden, kaynakta üstünlüklersağlar. Bunlar sol ve sağkaynaktır. Bunlardan birini seçerek parçaların istenilen oranda ısıalmasınıya da almamasınıgerçekleştirmeniz mümkündür. Üfleçin konumu parça yüzeyine60°-70°’dir. Telin parça yüzeyine konumu 30°-40°’dir.


AMAÇ

ARAŞTIRMA

42

UYGULAMA FAALİYETİVerilen işparçasına ek teli kullanılarak kaynak tekniğine uygun kaynak yapınız.

ARAÇ GEREÇLER

1.Oksi-asetilen kaynak postası2.Nokta, çekiç, çizecek, çelik cetvel, gözlük, kaynak teli, fırça3.2 x 80 x 120 mm siyah sac

İŞLEM BASAMAKLARI

1. Sac malzemeyi ölçüsünde markalayınız.2. Kaynak yapılacak çizgileri nokta ile markalayınız.3. Parçayımasaya yerleştiriniz.4. Uygun üfleci takarak oksi-asetilen postasınıhazırlayınız.5. Beki yakarak uygun alevi ayarlayınız.6. Marka çizgilerinden sağdan sola doğru sıra ile dikişçekiniz.7. Dikişlerin üzerini kaynak fırçasıile temizleyiniz.

Not:1-Kaynak alevini daima masa üzerinde tutunuz. Çünkü bir yanma olayına nedenolursunuz.

2-Faaliyetin sonunda verilen performans testi ile kendinizi test ediniz.


43


İşparçasıkaynak ortamına yerleştiriniz. İşönlüğünüzü giyiniz.

İşparçasınıtemizleyiniz.

Kaynak masası üzerinde kaynakyapınız.

Oksijen ve asetilen tüpleri (asetilenkazanıve karpit ) bağlantılarıyapılarakbasınç ayarlarıyapınız.

Sızdırmazlığıkontrol ediniz.

Kaynak elemanlarının hazırlanmasıkonusuna bakınız.

Parça kalınlığına dikkat ediniz.

Üfleçte gaz ayarlarıyapıldıktan sonrabek ucunu yakınız.

Üfleç yakma ve söndürme yapmakkonusuna bakınız.

İş parçası üzerine tekniğine uygunolarak telli düz dikişçekme işlemiyapınız.

İşlem basamaklarına özen gösteriniz.

Kaynak sonrası fırça ile kaynakbölgesini temizleyiniz.

Yaptığınız kaynağın daha iyigörünebilmesi için kaynak bölgesiniuygun temizleme maddesini kullanaraktemizleyiniz.

44



A. ÖLÇME SORULARI

1. Kaynak yapımında kullanılan kaynak tellerini sayınız?

2. Oksi-asetilen kaynağında kaç çeşit yöntem vardır?


45

B. UYGULAMA TESTİ

Verilen işparçasına ilave ek teli kullanılarak kaynak tekniğine uygun telli dikişkaynağıçekiniz.

Verilen işi bitirdikten sonra kontrol listesini açıklamaya göre doldurunuz.

KONTROL LİSTESİ

Modülün adı

Amaç

Konu

Tarih

Oksi-asetilen kaynağı

Uygun malzemeye göre alev ayarıyaparak telli dikişçekebileceksiniz.

Telli dikişçekme

……/……/………

Öğrencinin

Adısoyadı

Sınıf

Numara

.............................

.............................

.............................

AÇIKLAMA: Aşağıda listelenen davranışlarıne derecede öğrendiğinizi, değer ölçeğindeişaretleyiniz. Yapamadığınız davranışları“HAYIR” ; yaptığınız davranışları“EVET”olarak ( X ) işaretleyiniz. Yapamadığınız davranışlarıöğretmeninize danışaraktekrarlayınız.

GÖZLENECEK DAVRANIŞLAR HAYIR EVET1-İşgüvenliği ile ilgili güvenlik kurallarınıaldınız mı?2-Oksijen ve asetilen tüplerini açtınız mı?3-Basınç düşürücünün musluklarının açtınız mı?4-Sızdırmazlık testi yaptınız mı?5-Basınç düşürücüleri ayarınıyaptınız mı?6-Hamlaç üzerindeki gaz musluklarınısırasıyla açtınız mı?7-Usulüne uygun bek ucunu yaktınız mı?8-Sırasıyla yumuşak, sert ve normal alev ayarıyaptınız mı?9-Verilen işparçasına göre alev ayarıyaptınız mı?10-İlave ek teli kullanılarak tekniğine uygun düz dikişişlemiyaptınız mı?11-Yaptığınız kaynağıtemizlediniz mi?ÖĞRENMDÜŞÜNCELER:..............................................................................................................................................................................

DEĞERLENDİRME



46

ÖĞRENME FAALİYETİ-7Oksi-asetilen kaynakçılığında, işparçasınıpuntalayabileceksiniz.

Piyasada çalışan ustaların kaynak yaparken uygulamışolduğu tekniklerigözlemleyiniz.Gözlemlerinizi rapor halinde sınıfta sununuz.

7. PUNTALAMA7.1. Puntalama ve Önemi

Parçaların kaynağısırasında meydana gelebilecek eksen bozukluklarıve kaynakçekmelerine karşıaralıklıve geçici kaynaklara punta denir. Kaynak, punta işleminden sonrayapılır. Parça birleşimindeki düzgünlük, puntalama sırasında ayarlanır. Puntalamanındüzgünlüğü oranında kaynak düzgünlüğü elde edilir. Punta iki parça kenarınıbirbirine teknoktada bağlayacak büyüklükte olmalıdır. Zayıf yapılan punta kaynak sırasında kırılır. Fazlabüyük yapılan punta ise, yapılacak kaynağın yüzey düzgünlüğünü bozar. Puntalama yeterlibüyüklükte olmalıdır. Bu büyüklük iki parçaya en az 1–2 mm. binecek şekildedir.

Puntalar belirli bir sıraya göre yapılır. Her yapılan punta, parçayıpunta yapılan tarafadoğru çekerek düzgünlüğünü bozar. Puntalama parçanın et kalınlığına bağlıolarak sık veyaseyrek yapılabilir. Bu nedenle punta daima karşılıklıyapılır. Her yapılan puntadan sonragerekli düzeltme ve gönye kontrolü yapılır.

Boruların puntalanmasıise şöyle olur: Borular silindir biçimlidir. Boru kesiti yatay vedikey eksende dört noktada kesişir. Puntalama bu dört nokta üzerinden yapılır. Puntalamanındayanımınıarttırmak için daha fazla sayıda veya yeteri kadar punta yapılır. Borularınbirbirini takip eden eksenlerde veya istenilen açılarda eklenmesi istenir. Borular, silindiryüzeyli olduklarıiçin birleştirme düzgünlüğünün ayarlanmasında zorluklar meydanagelebilmektedir. Bu zorluklarıaşmak için çeşitli düzenekler kullanılabilir. Bu düzenekleriaşağıdaki şekillerde görebilirsiniz.

7.2. Kaynak AğzıBırakmaBirleştirme kaynağıyapmadan önce parçaların kaynağa hazırlanmasıkaynağın en

önemli kademelerinden biridir. Kaynak ağzıbırakma genellikle sac levhalar,borular ve incesac parçalarının birleştirilmesinde yapılmaktadır. Kenar hazırlığının uygun yapılması, ısıtmave ergime sırasında oluşacak çekme, biçim değiştirme gibi oluşumlar için gereklitoleransların verilmesidir. Malzemelerde tam bir kaynak işlemesi oluşturmak için açısalhazırlık (kaynak ağzı) yapılmasızorunludur. Kaynak ağzıbırakma genellikle malzemelerin


AMAÇ

ARAŞTIRMA

47

et kalınlığına ve kullanılacak kaynak teline bağlıolarak değişmektedir. Aşağıda verilençizelgede parça kalınlığına göre tel çaplarıve kenar açıklığıverilmiştir.

Malzeme kalınlığımm

Kenar açıklığı Kaynak teli çapımm Kaynbara tekniği

1 mm yok Yok

1,2 mm 0.8-1.2 1.2–1.6

1.6 mm 1.6 1.6

3.2 mm 3.2 3.2

Kalınlığı3.2 mmkadar olangereçlerde solkaynak

4.8 mm 3.2 3.2

6.3 mm 3.2 3.2–4.0

9.5 mm 3.2 5

Kalınlığı3.2 mm’den büyükgereçlerde sağkaynak

Tablo 7.1: Malzeme kalınlığına göre kenar açıklığı

48



İşparçasınıtemizleyiniz. İşönlüğünüzü giydiniz mi?

Temizleme için gerekli takımlarıalınız (takımhaneden).

İşparçasınıtemizleyiniz.

Birleştirmede kullanılacak tel çapıkadar işparçalarının arasında boşlukbırakınız.

Bakınız çizelge–7.1

Uygun aralıklarla iş parçasınıpuntalayınız.

İş parçasının kalınlığına görepuntalama sık ve seyrek yapılır.

Puntalama sonrasıfırça ile kaynakbölgesini temizleyiniz.

Kaynağın daha iyi görünebilmesi içintel fırça ile temizleyiniz.


49



ÖLÇME SORULARI

1. Kaynak işlemini yapmadan önce puntalama yapmanın sebebi nedir?

2. Puntalama nedir?


50

MODÜL DEĞERLENDİRMEBilgi sayfalarıdoğrultusunda aşağıda verilen işparçasınıhazırlayarak, şekildeki gibi

puntalama işlemini yapınız.

ARAÇ VE GEREÇLER

1. Oksi-asetilen kaynak postası

2. Çekiç, örs veya düzeltme pleyti, tel,fırça, gözlük

3. 2 x 70 x 120 mm siyah sac Ǿ2 mm tel

İşi bitirme süreniz 40 dakikadır.

İşinizi bitirdikten sonra performans denetim listesinden kendinizi değerlendiriniz.

MODÜL DEĞERLENDİRME

51

PERFORMANS DENETİM LİSTESİ

GÖZLEMLENECEK DAVRANIŞLAR Evet Hayır

1 İşönlüğünüzü giyerek işyapmaya hazır hale geldiniz mi?

2 Çalışma alanıiçin gerekli güvenlik kurallarınıaldınız mı?

3 Markalama aletlerini kavradınız mı?

4 Verilen işparçasınıdüzgün markaladınız mı?

5 İşparçasınıtemizleyip kaynak için hazırladınız mı?

6 Kaynak için gerekli takımlarınıhazırladınız mı(eldiven,gözlük, fırça)?

7 Malzeme kalınlığınıgöz önünde bulundurarak kaynak ağzıbıraktınız mı?

8 Uygun tel çapıseçtiniz mi?

9 Bek ucunu kurallara uygun açtınız mı?

10 Malzeme cinsine göre alev ayarıyaptınız mı?

11 İşparçasınıuygun puntaladınız mı?

12 Üfleci kurallara uygun bir şekilde söndürdünüz mü?

13 Kaynak sonunda işparçanızıtemizlediniz mi?

14 Çalışma sonunda kullandığınız takımları temizleyiptakımhaneye teslim ettiniz mi?

15 Çalışma sonunda çalıştığınız alanıtemizlediniz mi?

16 Çalışırken işgüvenlik kurallarına uydunuz mu?

Ölçme sonuçlarına göre sizin modül ile ilgili durumunuz öğretmeniniz tarafındandeğerlendirilecektir. Bu değerlendirme için öğretmeninize başvurunuz.

52

CEVAP ANAHTARIÖĞRENME FAALİYETİ-1 CEVAP ANAHTARI

1. Karpit (CaC2), kok kömürü ve söndürülmemişkirecin elektrik fırınlarında 2760-3870°C de ergitilmesiyle elde edilir.

2. Asetilen gazıkarpit su karışımıile elde edilir.

3. Oksijen tüpleri 150–200 bar basınçta doldurulur.

4. Asetilen gazıhava veya oksijenle meydana getirdiği karışımlar dolayısıyla tehlikelidir.Bu karışımların herhangi bir şekilde tutuşmasıbüyük patlama meydana gelir. Asetilengazı2,5 bar’ da patlama özelliği gösterir.

5. a-Karpitin kazana dalıp çıkmasıile çalışan kazanlar, alçak basınçlıkazanlardır.b-Suyun karpitin üzerine dökülmesi ile çalışan kazanlar, orta basınçlıkazanlardır.c-Seri üretim veya kuru sistem ile çalışan kazanlar, yüksek basınçlıkazanlardır.

6. Tüpteki basıncıkullanma basıncına dönüştürerek üflece gönderen basınç ayarlamaelemanlarına basınç regülâtörü denir.

7. Asetilen özelliği nedeniyle yalnız başına tüpe doldurulmaz. Bu nedenle tüpün içineasetilen emici gözenekli maddeler doldurulur. Asetilen asetonda ve alkolde çok iyierime yeteneğine sahiptir. Böylece gözeneklerin içine yaklaşık tüpün 1/3’ü kadaraseton doldurulur.

8. Asetilen hortumunun delik çapı8 mm’ dir.10 kg/cm2 basınca dayanıklıve kırmızırenktedir. Hortum keten ve kauçuktan meydana gelir..Oksijen hortumunun delik çapı6mm,25 kg/cm2 basınca dayanıklıdır ve mavi renktedir.Hortum keten ve kauçuktanmeydana gelir.

9. Basınç regülâtörleri.(düşürücüler)

10. Birbirinin aynıveya ergime aralıklarıbirbirine yakın iki veya daha fazla metalik vetermoplastik parçayıısıbasınç veya her ikisini birden kullanarak aynıcinsten birmalzeme ilave ederek veya etmeden birleştirme işine denir.

11. Sulu güvenlikle sağlanır.

ÖĞRENME FAALİYETİ-2 CEVAP ANAHTARI

1. Oksijenle asetileni emniyetli bir şekilde karıştırıp kaynak alevi temin etmeye yarayanaletlerdir.

2. Asetilen hortumunun rengi kırmızı, oksijen hortumunun rengi mavi olmalıdır.

3. Oksijen ve asetilen hortumları.

4. Gaz açma: Önce üfleç üzerinde bulunan oksijen musluğu açılır. Ardından asetilenmusluğu açılır.

Gaz kapama: Öncelikli olarak yanıcıgaz olan asetilen musluğu kapatılır. Daha sonraise oksijen musluğu kapatılır.

CEVAP ANAHTARLARI

53

5. En güvenilir yol sabun köpüğü ile yapılan kontroldür.

6. Parça yüzeyinde bulunan kaynak ve lehim esnasında oluşan oksitleri temizleyen vekaynak işlerinin daha kaliteli olmasına yardımcıolan malzemelere denir.


1. A-Yumuşak alev

B- Normal alev

C- Sert alev

2. Yapılan kaynağın sağlam ve güzel görüntülü olmasıkaynak alevine bağlıdır.

3. Metalin özelliklerine göre ve parçanın kalınlığına göre alev ayarıyapılabilir.

4. Alüminyum ve alaşımları, demir, elektron nikeli vb. metallerin kaynağında kullanılır.


1. Yapılacak bir işparçasıüstüne imalat resminden, imal edilmişparçalardan veyaverilen bilgilerden ölçü ve şekiller aktarmaya markalama denir.

2. 1-Kumpaslar2-Çelik cetvel3-Gönyeler4-Pergel5- Nokta6-Çizecekler7-Mihengir

3. İşparçalarından; üzerindeki dişler yardımıyla talaşkaldırarak işparçasınıistenilenbiçim ve ölçüye getirmeye ve yüzey düzeltme işlerinde kullanılan aletlere eğe denir.

A-Kesitlerine göre eğeler

B-Boylarına göre eğeler

C-Dişlerine göre eğeler

4. İşparçalarıüzerinden eğelerle talaşkaldırarak yapılan yüzey işleme işlemlerineeğeleme denir.

5. 1-Oksijenle kesme üfleci

2-Oksijenle kesme makinesi

3-Zımpara taşı

4-Eğeleme ile

5. Kaynak ağzıaçma makineler

54


1. Dikişi meydana getiren kaynak metalinin kaynatılan metal ile aynıözellikte olmasıdır.

2. Ek kaynak teli kullanılmadan yapılan kaynak uygulamalarına verilen addır.

3. Kaynakçı, her türlü şartlarda kaynak çekebilmelidir.

4. İşparçalarınıçeşitli konum ve şekillerde kaynaklıbirleştirme yapma işlemlerinekaynak pozisyonu denir.

5. 1-Yatay düz kaynak pozisyonu

2-Yatay iç ve dışköşe kaynak pozisyonu

3-Düşey (Yukarıdan aşağı, aşağıdan yukarıdik) kaynak pozisyonu

4-Düşey yan kaynak pozisyonu

5-Tavan kaynağıpozisyonu


1. 1. Yumuşak kaynak telleri

2-Yüksek alaşımlıkaynak telleri

3-Krom nikel kaynak telleri

4-Bronz kaynak telleri

5-Alüminyum kaynak telleri

6-Dökme demir kaynak telleri

2. Sol ve sağkaynak


1. Parça birleşimindeki düzgünlük puntalama sırasında ayarlanır. Puntalamanındüzgünlüğü oranında kaynak düzgünlüğü elde edilir. Puntalama yapılmadan yapılankaynaklar işparçasının gönyesini ve yüzey düzgünlüğünü bozar.

2. Parçaların kaynağısırasında meydana gelebilecek eksen bozukluklarıve kaynakçekmelerine karşıaralıklıve geçici kaynaklara punta denir.

55

KAYNAKÇA KASIM Adsan, Oksi-Gaz Kaynağı, Milli Eğitim Basımevi, Ankara, 1991.

KUMRAL Sabri, Tesisat Teknolojisi İşVe İşlem Yaprakları9.Sınıf, YaygınEğitim Enstitüsü Matbaası, Ankara, 2003.

KUMRAL Sabri, Tesisat Teknolojisi İşVe İşlem Yaprakları10.Sınıf,Yaygın Eğitim Enstitüsü Matbaası, Ankara, 2003.

SERFİÇELLİY.Saip, Kaynak Teknolojisi, Form Ofset, Ankara, 2003.

KAYNAKÇA

Documents

TEMEL OKSİ -ASETİ LEN KAYNAĞ