Sindrom temporalnog reSindrom temporalnog režžnjanja

Nikola StanojevićVladimir Stanojević

Temporalni režanjTemporalni režanj

Temporalni režanj je odvojen Sylvijevom brazdom od frontalnog i prednjeg dela parijetalnog režnja, dok su granice sa okcipitalnim, odnosno parijetalnim režnjem manje precizno definisane.

Veliki deo temporalne kore skriven je unutar Silvijeve brazde; na primer, u insuli su locirani gustativni i delovi auditivnog asocijativnog korteksa.

Sastavni delovi temporalnog Sastavni delovi temporalnog režnja:režnja:• Hešlova vijuga

(BA 41, 42)

• Girus temporalis sup. (BA 22)

• Girus temporalis med. (BA 21, 37, 38)

• Girus temporalis inf. (BA 20, 37)

Sastavni delovi temporalnog Sastavni delovi temporalnog režnja:režnja:hipokampusunkus (BA 34),

fuziformnu vijugu (BA 27),

entorinalnu (BA 28) i

peririnalnu (BA 35 i 36) koru)

Ovo je funkcionalno najnehomogenija od svih kortikalnih regija. U njoj razlikujemo:

• oblasti namenjene auditivnoj obradi:

1.Primarno auditorno polje (Heschlova vijuga – BA 41,42)2. Sekundarno auditorno polje(oko i iza primarnog)3.Asocijativno auditorno polje (oko sekundarnog)4. Vernikeovo govorno polje

• delove sekundarne vizuelne kore, (BA 20, 21, 37 i 38 (funkcionalno objedinjene u tzv. 'ventralni vizuelni put')

• aspekte limbičke kore – hipokampus i okolne strukture/oblasti - unkus (BA 34), fuziformnu vijugu (BA 27), entorinalnu (BA 28) i peririnalnu (BA 35 i 36) koru, sve funkcionalno povezane i sa amigdaloidnim jedrom u unutrašnjosti prednjeg temporalnog režnja

• asocijativne aree (prednji temporalni pol, delovi insularne oblasti, delovi temporalne ravni).

Vestibularni korteks u kome se završavaju vestibularne projekcije (ravnoteža)

Medijalni delovi temporalnog režnja, uključujući hipokampus i parahipokampalni girus, imaju važnu ulogu u učenju i pamćenju.

U medijalnom delu temporalnog režnja nalaze se olfaktivna i gustativna kortikalna polja kao delovi limbičkog sistema.

PoremePoremeććaji temporalnog reaji temporalnog režžnja nja obuhvataju:obuhvataju:

Poremećaji auditivne percepcije Poremećaji jezičkog razumevanja i Vernikeova afazija Poremećaji vizuelne percepcije Poremećaji učenja Poremećaj organizacije i kategorizacije verbalnog

materijala Poremećaji dugoročnog pamćenja Izmene ličnosti i afektiviteta kao i izmene seksualnog

ponašanja Sindrom desnog temporalnog režnja Sindrom levog temporalnog režnja Oštećenje prednje temporalne kore Oštećenje srednje temporalne kore

Poremećaji auditivne Poremećaji auditivne percepcijepercepcije

• Kortikalna gluvoća (centralni poremećaj auditivne obrade) - kod lezija primarne i okolnih delova sekundarne auditivne kore vrlo je retko jer postoji bilateralna kortikalna prezentacija sto podrazumeva da se auditivni putevi iz oba uva prezentuju u auditivnu koru i jedne i druge hemisfere.

• Obuhvata svako remećenje interpretacije zvučnog stimulusa u odsustvu perifernog oštećenja sluha.

• Teškoće diskriminacije frekvencija kratkih tonova (npr, dok je 40 milisekundi je normalno dovoljno da bi se prepoznao odredjen fonem, u slučaju lezije ovaj period mora biti bar dva puta duži),

• Teškoće diskriminacije dva simultana ili bliska tona (npr, tonova slične frekvencije ili glasova b i p),

• Smetnje diskriminacije redosleda/sekvence tonova (npr, tipično je 50-60 msec razmaka izmedju glasova dovoljno za ovakvu diskriminaciju, a kod lezije on mora biti oko deset puta veći).

• Ozledama leve hemisfere biva pogodjena diskriminacija signala koji su u funkciji jezika/govora, dok ozlede desne ugrožavaju percepciju šumova, zvuka iz prirode, kao i muzičkih sklopova.

Poremećaji jezičkog Poremećaji jezičkog razumevanjarazumevanja Verbalno auditivna agnozija - Generalno

nastaju kao posledica ozleda sekundarne auditivne kore, mogu imati različite izvore: mogu rezultirati iz poremećaja auditivne percepcije, iz nemogućnosti razumevanja značenja reči iako je sama auditivna percepcija očuvana. Agnozija specifično vezana za reči ili iz smetnji razumevanja gramatičkih odnosa kojima se prenosi značenje (npr. razlika izmedju rečenica 'dečak je pojurio psa' i 'dečaka je pojurio pas').

Razumevanja govorne prozodije – tona i melodije glasa kojima se prenose bitni aspekti poruke sagovornika

Vernikeova afazijaVernikeova afazija• Posledica oštećenja Wernicke-ovog govornog

područja (BA 22)• Govor fluentan bez poremećaja artikulacije i

prozodije (melodičnost, emocionalna modulacija i akcenat), sa parafazijama (pogrešne reči) i neologizmima (besmislene reči).

• Još jedan entitet koji se viđa samo kod najtežih oblika Vernikeove afazije je Žargon afazija gde je govor hiperfluentan i sastoji se samo od parafazija i nelogizama.

• Prateći neurološki znaci su: -Anozognozija – ne prepoznavanje sopstvenog

deficita -Logoreja (pričljivost) – kod oštećenja

nedominantne hemisfere -Težak deficit ponavljanja -Oštećenje čitanja i pisanja

Poremećaje vizuelne percepcijePoremećaje vizuelne percepcije

• Vlakna donjih delova optičke radijacije prolaze kroz belu masu temporalnog režnja, kroz Brodmanovu areu 20, 21 i 38, usled oštećenja vlakana dolazi do nastanka Kontralateralne gornje homonimne kvadrantanopsije.

• Takođe, postoje još neki poremećaji vizualne percepcije koje možemo svrstati u četiri kategorije:

1. teškoće vizuelnog zatvaranja - teškoće da se prepozna forma predmeta kada je nacrtan crticama, a ne punom linijom

2. teškoće vizuelnog maskiranja - nemogućnost rekognicije objekta koji je na određjen način (vizuelno) maskiran (više predmeta nacrtano jedan preko drugog)

Test vizuelnog maskiranja

3. deficit izdvajanja dela iz celine - nesposobnost da se uoči određena jednostavna forma koja pripada većoj i složenijoj vizuelnoj celini

4. smetnje registrovanja anomalija u vizuelnom materijalu - deficit sposobnosti kategorijalnog mišljenja

Poremećaji učenjaPoremećaji učenja

Nastaju kao posledice povreda medijalnog dela temporalnog režnja, uključujući hipokampus i parahipokapalni girus:

kod lezija dominantnog temporalnog režnja poremećeno je učenje verbalno prezentovanog materijalakod lezija nedominantnog temporalnog režnja poremećeno je učenje vidnih informacija - učenje vizualno prezentovanog materijala

Poremećaj organizacije i Poremećaj organizacije i kategorizacije verbalnog kategorizacije verbalnog materijalamaterijala• Teškoće ili nemogućnost određivanja kojoj

kategoriji pripadaju određene reči ili pojmovi.• Fokalne lezije locirane duž donje temporalne

vijuge, od napred prema nazad, mogu veoma selektivno kompromitovati sposobnost da se imenuju osobe (vlastita imena), živa bića (npr.životinje) ili predmeti koje koristimo (npr. alati).

• Anomička afazija, (opšta) nesposobnost nalaženja reči, do koje dolazi kao rezultat zadnjetemporalnih povreda (može se posmatrati kao širi i dramatičniji poremećaj istih mehanizama obrade).

Poremećaji dugoročnog Poremećaji dugoročnog pamćenjapamćenja• Posledica oštećenja hipokampusa i

pridruženih kortikalnih oblasti, kao što su entorinalna i peririnalna kora

• Bilateralne ozlede ovih struktura dovode do amnezije, koja u svom najdramatičnijem obliku predstavlja potpunu nesposobnost da se upamti ili nauči ikakav novi dogadjaj ili informacija - anterogradna amnezija, praćenu proporcionalno teškim deficitom prisećanja prethodnih dogadjaja/informacija-retrogradna amnezija

Izmene ličnosti i afektiviteta Izmene ličnosti i afektiviteta kao i kao i izmene seksualnog izmene seksualnog ponašanjaponašanja

Povreda i lezija koje pogađaju strukture i neuralne mreže amigdaloidnog kompleksa (tj. amigdalu i okolnu koru uključujući i hipokampus)sklonost ka agresivnom i antisocijalnom ponasanju, pedanteriji, strahovima, hiperseksualnosti ili pak gubitak seksualnih interesovanja.

Desni temporalni reDesni temporalni režžanjanj

• Manje upadljivi simptomi od levog režnja• Poremećena neverbalna vizuelna analiza, • kratkoročno neverbalno pamćenje,

prozopagnozija (neprepoznavanje lica), • poremećeno prepoznavanje objekata iz

neuobičajenih uglova, • oštećena neverbalna auditorna analiza, sa

smetnjama kratkoročnog auditornog pamćenja i amuzijom

• Smetnje vizuokonstrivnog tipa i snalaženja u lavirintu

Levi temporalni režanjLevi temporalni režanjSmetnje u lokalizacija zvukaPovišenje praga za opažnje kratkih zvukovaGornja desnostrana kvadrantanopsijaTaktilna disgnozija desnom rukom i

agnozija prstijuNarušena je sposobnost analize govornih

zvukova ili fonemska analiza govora (razumevanje usmenog govora)

Narušeni verbalno posredovani intelektualni procesi (verbalno pamcenje i dr.)

Emocionalni poremećaji: poremećaji raspoloženja, psihoze, napadi besa, hipo ili hiperseksualnost, opsesivne misli.

Prednja temporalna kora - Prednja temporalna kora - oštećenjaoštećenjaSmanjenje auditivnog pamćenja

naročito za kratke zvukove.Levo: narušeno verbalno pamćenje

kako prisećanje tako i prepoznavanje.Desno: oštećeno neverbalno vizuelno i

auditivno pamćenjeFenomeni „već vidjenog – deja vu“,

auditivnih i vizualnih halucinacija i dezinhibovanog ponašanja.

Srednja temporalna kora – Srednja temporalna kora – oštećenjaoštećenjaObrađuje auditivne i vizualne informacijeSmetnje auditivnog pamćenja – osobe ne

mogu da zapamte serije zvukova, slogova ili reči.

Razumevanje pojedinačnih reči je očuvano,ali ne mogu da zadrže u sećanju više od 2-3 reči odjednom.

Otežano prisećanje verbalnog materijala i imenovanja.

Nadražajne lezije izazivaju halucinacije, sećanja ili izmene stanja svesti.