ISI KANDUNGAN

Kemalangan………………………………………………………2

Teori-teori penyebab kemalangan…………………………3-5

Teori ‘multi-causation’(Faktor Manusia)………………6

Teori Bird dan Lofus………………………………………….7

Teori Kemalangan/ peristiwa………………………………8

Teori Sistem………………………………………..9

Teori Epidemiologikal…………………………….10

Teori yang digunakan majikan ……………………11-14

Rujukan……………………………………………………………15

1

KEMALANGAN

Kadar kemalangan dalam Negara kita yang dilaporkan oleh PERKESO dari tahun

2004 telah menurun daripada 92,074 kemalangan 1999 kepada 55,509 kemalangan.

Walaupun kadar kemalangan di Negara kita berkurangan, kita tidak boleh

mengambil mudah hal ini..

Terdapat pelbagai teori-teori penyebab kemalangan. Antaranya ialah teori Domino

Heinrich, teori ‘multi-causation’(Teori factor manusia).teori kemalangan/peristiwa, Teori

Sistem, Teori Epidemiologikal dan teori Bird dan Lofus. Menurut Russel de Reamer 1985,

keazaman dan keinginan untuk bekerja dalam keadaan selamat boleh dicipta dalam minda

semua pekerja. Kemalangan boleh didefinasikan sebagai sesuatu peristiwa yang tidak

diduga/dirancang berlaku dalam satu urutan kejadian atau melalui satu kombinasi

penyebab-penyebab. Ia mengakibatkan kecederaan fizikal, penyakit kepada individu,

kerosakkan harta benda, kehilangan, pengelakkan (near-miss) atau mana-mana kombinasi

kesan-kesan tersebut .

Insiden pula boleh dikelasfikasikan sebagai semua situasi yang tidak diingini atau

pengelakkan (near misses) yang mempunyai potensi untuk menyebabkan kemalangan.

Kecederaan adalah kecederaan kepada tubuh yang diperolehi disebabkan kemalangan cth

terkoyak, melecet, lebam dan lain-lain.

Oleh yang demikian, boleh disimpulkan bahawa :

1. Semua kemalangan adalah insiden

2. Semua insiden bukanlah kemalangan

3. Semua kecederaan timbulnya daripada kemalangan

4. Semua kemalangan tidak semestinya menyebabkan kecederaan

TEORI-TEORI PENYEBAB KEMALANGAN

2

Teori Domino Heinrich

Teori Domino Heinrich diperkenalkan oleh H.W.Heinrich pada tahun 1959. Ia adalah

berdasarkan kepada rangkaian atau urutan peristiwa. Peristiwa tersebut disusun secara

kronologi hinggalah kepada kejadian kemalanan.

Lima faktor/peringkat dalam rangkaian/ urutan peristiwa

1. Persekitaran

2. Kesilapan seseorang

3. Tindakan yang tidak selamat

4. Kemalangan

5. Kecederaan

Urutan Peristiwa Kemalangan teori ini boleh dijelaskan seperti berikut

Peristiwa (a) Peristiwa (b) Peristiwa(c) Kemalangan

Kesan

3

4

Teori ‘multi-causation’(Faktor Manusia)

5

Menurut teori ‘multi-causation’, mungkin terdapat lebih daripada satu penyebab kepada

kemalangan . Contoh yang boleh dijelaskan ialah seperti dalam gambar rajah dibawah:

Penyebab a

Penyebab b Kemalangan

Penyebab c

Setiap penyebab ( a, b, c ) ini mempunyai persamaaan dengan peringkat ketiga teori

Heinrich yang mewakili tindakan yang tidak selamat atau situasi. Sikap terhadap

keselamatan (kelemahan/kesilapan seseorang) itu akan ditentukan oleh :

1. Genetik/Gender

2. Persekitaran

3. Pendidikan

4. Tekanan kumpulan

5. Ciri Am Keselamatan

6. Kesihatan

7. Umur

8. Pengalaman

9. Persepsi terhadap risiko

10. Keperluan atau sasaran kerja

11. Keperluan atau sasaran individu

12. Latihan

13. Kaum

Teori ini juga menyatakan bahawa kemalangan ialah satu rantaian peristiwa yang berpunca

daripada kesilapan manusia iaitu beban berlebihan,tindakbalas yang tidak sesuai dan aktiviti

yang tidak sesuai.

Teori Bird dan Lofus

6

Teori ini memahami sesuatu kemalangan itu berlaku dan hasil utama ialah majikan dan

pekerja perlu bertanggungjawab dalam hal-hal isu keselamatan & kesihatan di tempat kerja.

Teori Bird dan Lofus boleh di jelaskan seperti gambarajah berikut:

Mengikut gambarajah di atas pengurusan yang kurang kawalan keselamatan akan

menyebabkan sebab-sebab asas kemalangan wujud. Sebagai contoh di sebuah pasaraya susu

tin yang disusun terlalu tinggi boleh dijadikan asas akan berlakunya kemalangan. Carta alir

yang berikut merujuk kepada simton-simton berlakunya kemalangan dan sebagai contoh

jika terdapat pekerja atau pelanggan yang melanggar tin susu tersebut akan mendatangkan

bahawa dan seterusnya mengundang kepada kemalangan. Ini akan menyebabkan

berlakunya kecederaan pada pekerja atau pelanggan yang datang.

Teori Kemalangan/ peristiwa

7

Teori ini diasaskan oleh Dan Petersen.Petersen telah memperkenalkan unsure-unsur baru

seperti perangkap ergonomik dan kesilapan dalam membuat keputusan .

Dibawah adalah model teori kemalangan.

Teori Sistem

Perangkap ergonomik

Tempat kerja tidak sesuai

Jangkaan yang tidak tepat

Salah nilai risiko

Tidak menyedari kesilapan

Keputusan berdasarkan logik

TEORI KEMALANGAN/PERISTIWA

Kesilapan keputusan

Kesilapan manusia/pekerja

kemalangan

kecederaan

8

Lebih bebanan

Tekanan

Keletihan

Motivasi

Dadah/alkohol

keraguan

Kegagalan sistem

Polisi

Tanggungjawab

Latihan

Pembetulan

Merupakan sekumpulan unsur atau elemen yang sering berinteraksi dan berkait antara satu

sama lain. Teori ini menunjukkan kemungkinan berlakunya kemalangan kerana sebuah

sistem terdiri daripada unsure-unsur berikut:-

a) Individu (‘host”)

b) Mesin (“Agensi”)

c) Persekitaran

Model Teori Sistem

Teori Epidemiologikal

Mesin

Individu

Persekitaran

Interaksi

Tugas yang perlu dilaksanakan

Kumpul berat buat

Maklumat risiko keputusan

9

Pusingan maklumbalas

Teori epidemiological menyatakan bahawa model-model yang digunakan untuk mengkaji

dan menentukan hubungan ini boleh juga digunakan untuk mengkaji hubungan sebab akibat

di antara factor persekitaran dengan kemalangan atau penyakit

Model Teori Kemalangan Epidermiologikal

TEORI YANG DI GUNAKAN OLEH MAJIKAN TEMPAT KERJA

TEORI EPIDEMIOLOGIKAL

Pengaruh terhadap orang

Tanggapan

Faktor persekitaran

Ciri-ciri

kecenderunganCirri-ciri mengikut

keadaan

Penilaian risiko oleh individu

Tekanan rakan sekerja

Keutamaan oleh penyelia

Sikap

10

Teori yang boleh digunakan ditempat kerja ialah teori multi-causation/ Faktor manusia. Ini

kerana teori multi-causation menjelaskan lima punca berlakunya kemalangan seperti

berikut:

1. Latihan

2. Umur

3. Kaum

4. Ciri Am Keselamatan

5. Pendidikan

Oleh yang demikian teori multi-causation boleh diguna pakai untuk mengelakan berlakunya

kemalangan ditempat kerja dengan mengambil kira beberapa faktor berikut:

1. Latihan Di Tempat Kerja

Majikan merupakan orang yang bertanggungjawab dalam menyediakan latihan

dan yang seumpamanya kepada para pekerja untuk mengurangkan kadar kemalangan di

tempat kerja. Majikan mesti menyediakan tempat kerja dengan sistem penyelenggaraan

persekitaran yang bersih, selamat dan tanpa risiko. Maklumat, penerangan mengenai

bahaya industri dalam program latihan keselamatan, mengadak bahan-bahan berbahaya

juga perlu disediakan (Noor Hasani Hashim, 1997).

2. Umur Pekerja

Umur merupakan antara sebab utama yang menyebabkan kemalangan

(Anonymous, 1987). Pekerja yang lebih berumur lebih mudah mengalami kecederaan,

misalnya semasa jatuh. Secara amnya, tahap penglihatan dan pendengaran menurun

dengan pertambahan umur.

3. Kumpulan Kaum 11

Kepelbagaian budaya dan kepercayaan daripada pelbagai kaum di Malaysia boleh

menjadi sebahagian daripada kawalan asas terhadap bahaya misalnya dari segi alat

perlindungan diri. Ini boleh dilihat pada kaum Sikh di mana mereka memakai turban

yang mana boleh memberi kesan kepada pemakaian topi keselamatan di kawasan kerja (Kathy

A. Seabrook, 1996). 1996). Kesan daripada budaya ini mendedahkan mereka kepada

bahaya kemalangan. Oleh itu, beberapa alternatif perlu diambil kira untuk mengawal

pendedahan bahagian atas kepada bahaya, termasuklah meletakkan pekerja bukan. Sikh di

kawasan kerja yang terdedah kepada bahaya. Beberapa langkah terbaik untuk

mengatasi masalah kemalangan daripada terus berlaku di tempat kerja dicadangkan oleh

pekerja, antaranya ialah :

a. sentiasa mematuhi dan mengikuti arahan yang diberikan oleh pihak

pengurusan dari masa ke semasa.

b. perlu berwaspada dan berhati-hati sewaktu menjalankan tugas agar

kemalangan dapat dielakkan.

c. memerlukan pengawasan yang lebih daripada penyelia dan majikan dalam

melaksanakan kerja.

d. mengambil perhatian serta peka terhadap semua papan tanda amaran

keselamatan yang diletakkan di tempat kerja.

e. berdisiplin, memberi tumpuan dan mematuhi peraturan dan melakukan

kerja dengan betul.

12

4. Ciri Am Keselamatan

Dari segi kekemasan, keadaan tempat kerja yang kemas merupakan komponen penting

yang menyumbang ke arah keadaan kerja yang baik dan menghalang daripada kecederaan dan

penyakit pekerjaan (Anonymous, 1987). Kekemasan merupakan ciri am keselamatan yang

merupakan rutin penyelenggaraan dan tidak boleh diperolehi tanpa penglibatan semua orang di

tempat kerja. Kerja-kerja penjagaan kekemasan termasuklah menjaga bangunan, tempat kerja,

jentera dan peralatan sentiasa berada dalam keadaan teratur dan tersusun, kemudahan

bilik air dan kebajikan yang berterusan serta pembersihan dan pengecatan semula

dinding, siling dan lain-lain.

Keadaan persekitaran tempat kerja yang baik dan kemas juga termasuklah penjagaan

kebersihan harian di mana ianya akan menyumbang kepada penurunan jumlah

penyelenggaraan yang diperlukan. Ketidakkemasan keselamatan am serta persekitaran tempat

kerja akan menyebabkan kemalangan seperti terjatuh disebabkan lantai licin, kebakaran yang

disebabkan oleh sisa atau bahan buangan, pencahayaan yang tidak bagus disebabkan oleh

ketiadaan penyelenggaraan lampu serta risiko kesihatan daripada habuk, bahan kimia dan lain-

lain (Anonymous, 1987).

5. Tahap Pendidikan Pekerja

Pendidikan adalah satu keperluan yang bukan sahaja terhad kepada pekerja, malahan

pihak pengurusan supaya sesuatu pekerjaan dapat dijalankan dengan lebih berkesan dan

efisyen. Dalam bidang keselamatan dan kesihatan pula, tahap pendidikan pekerja akan dapat

memberi faedah tambahan seperti penggunaan jentera yang lebih mudah difahami dan

memberi kepuasan kepada pekerja dari segi menjadi kompeten dalam satu-satu bidang dan

13

ini akan menjadikan mereka lebih berkeyakinan. Pendidikan, latihan dan penyeliaan dapat

memupuk pekerja supaya menjalankan kerja dengan cara yang lebih selamat dari segi

pemahaman berdasarkan pendidikan yang diterima dan kelulusan sedia ada yang dimiliki oleh

pekerja. Ini semua akan dapat memberi faedah kepada majikan dari segi mengurangkan risiko

kemalangan dan kos yang terlibat daripadanya (Noor Hasani Hashim, 1997).

14

RUJUKAN

1. Anonymous (1987), Safety-Health and Working Condition Training

Manual, Malaysian Society for Occupational Safety and Health, Malaysia.

10 & 28.

2. Kathy A. Seabrook, 1996 Safety Management : Strategy and Practice,

Butterworth – Heinemann, U.K.

3. Noor Hasani Hashim (1997), Bahaya Kimia Industri, Buletin Umum Pusat Racun

Negara, USM Pulau Pinang.

4. Russel de Reamer 1985 Accident Prevention Manual For Bussiness And

Industry, Engineering and Technology, National Safety Council, Illinios,

USA.

5. Buku Teks Pengenalan Keselamatan dan Kesihatan Pekerjaan

15

16