Terfi Hesapları Nasıl Yapılır ? 30.041 Terfi Hesapları Nasıl Yapılır ? 30.04.2013 1. Hm, Monometrik Yüksekliği Hesapla Hm = GBK – X + JxL + GB dir. Burada; Hm : Monometrik

1

Terfi Hesapları Nasıl Yapılır ?

30.04.2013

1. Hm, Monometrik Yüksekliği Hesapla

Hm = GBK – X + JxL + GB dir. Burada; Hm : Monometrik yükseklik (terfi basma yüksekliği), (m). GBK : Hat sonundaki deponun giriş boru kotu. (m). X : Depodan depoya terfilerde; hat başındaki depoya ait krepin

kotu, (m). Kuyudan depoya terfilerde; pompa eksen kotu, (m). JxL : Boruda oluşan yük kaybı (Q35'e göre hesaplanacaktır), (m). Q35 : Terfi hattından 35 yıl sonra geçecek debi, (lt/sn). GB : Hat sonundaki depoda istenen giriş basıncı (2-3 m.

alınabilir), (m).

2. Nm, Pompa Gücünü Hesapla

Hm x Qp Nm = ---------- 102 x np Qp = Q35/pompa sayısı dir. Burada;

Nm : Pompa gücü (efektif pompa gücü), (kW). Hm : Monometrik yükseklik (terfi basma yüksekliği), (m). Qp : Pompa debisi, (lt/sn). Q35 : Terfi hattından 35 yıl sonra geçecek debi, (lt/sn). np : Pompa verimi, (%).

“np” katsayısı aşağıdaki tabloda sunulmuştur.

2

TABLO: 1 POMPA DEBİSİ

Qp (lt/sn)

POMPA VERİMİ np

2.0 - 3.0 0.45 3.1 - 4.0 0.50 4.1 - 5.0 0.55 5.1 - 6.5 0.59 6.6 - 8.0 0.61 8.1 - 10.0 0.63 10.1 - 12.5 0.65 12.6 - 15.0 0.66 16.0 - 17.0 0.67 18.0 - 20.0 0.68 21.0 - 23.0 0.69 24.0 - 26.0 0.70 27.0 - 35.0 0.71 36.0 - 40.0 0.72 41.0 - 50.0 0.73 51.0 - 63.0 0.74 64.0 - 80.0 0.75 81.0 - 90.0 0.76 91.0 - 100.0 0.77

101.0- 0.78 Nm = Nm x n dir. Burada; n : Marjlı güç katsayısı.

“n” katsayısı aşağıdaki tabloda sunulmuştur.

TABLO: 2

Nm (kW)

n

Nm 7.5 1.50

7.5 Nm < 22 1.25

22 Nm < 55 1.15

55 Nm 1.10

TABLO: 2 için "SIKÇA SORULAN SORULAR" BÖLÜMÜNE BAKINIZ. Standart pompa güçleri; 2.2, 3.0, 3.5, 4,0, 4.5, 5.5, 7.5, 9.2,

11.0, 15.0, 18.5, 22, 26, 30, 37, 45, 55, 66, 70, 75, 80, 92, 95, 110, 132, 160, 185 ve 200 kW olarak seçilebilir.

3

3. Ho, Normal İşletme Basıncını Hesapla

Ho = GBK – BTK + JxL + GB dir. Burada;

Ho : Hat başındaki normal işletme basıncı, (m) GBK : Hat sonundaki deponun giriş boru kotu. (m). BTK : Hat başındaki (terfi merkezi çıkışındaki) boru taban kotu,

(m). JxL : Boruda oluşan yük kaybı (Q35'e göre hesaplanacaktır), (m). Q35 : Terfi hattından 35 yıl sonra geçecek debi, (lt/sn). GB : Hat sonundaki depoda istenen giriş basıncı (2-3 m.

alınabilir), (m).

4. a, Selerite’yi Hesapla

9,900 a = ---------------------- [48.30 + k(i/e)](1/2) dir. Burada;

a : Selerite (dalga yayılma hızı), (m/sn). k : Boru cinsine bağlı bir katsayı. i : Boru iç çapı, (mm). e : Boru et kalınlığı, (mm).

“k” katsayısı aşağıdaki tabloda sunulmuştur.

TABLO: 3

BORU MALZEMESİ

k

PVC 33.30 AÇB 4.40 ÇB 0.50 HDPE 377.00 CTP 3.54 FONT 1.00 DÜKTİL 0.50 BETON 5.00

4

5. T, Dalganın Gidiş ve Dönüş Zamanını Hesapla

2 x L T = ------- a dir. Burada;

T : Dalganın pompadan çıkış ve dönüş zamanı, (sn). L : Terfi hattı uzunluğu, (m). a : Dalga yayılma hızı, selerite, (m/sn).

6. Tp, Pompanın Durması İçin Geçen Zamanı Hesapla

V x L Tp = 1 + K -------- g x Ho K= 2 – (L/2,000) dir. Burada;

Tp : Pompanın durması veya vananın kapanması için geçen zaman,

(sn). V : Su hızı, (m/sn). L : Terfi hattı uzunluğu, (m). g : Yerçekimi ivmesi, (m/sn2). Ho : Normal işletme basıncı, (m).

7. H, Terfi Hattı Başlangıcındaki Darbe Miktarını Hesapla

Tp < T ise UZUN HAT’dır ve a x V H = ------- (Parmakyan Formülü) g formülü ile hesaplanır.

Tp > T ise KISA HAT’dır ve Tp>2.00 ise formülünde Tp=2.00 alınmalıdır. 2 x L x V H = ----------- (Vensano Formülü) g x Tp formülü ile hesaplanır. Burada;

5

Tp : Pompanın durması veya vananın kapanması için geçen zaman,

(sn). T : Dalganın pompadan çıkış ve dönüş zamanı, (sn). H : Terfi hattı başlangıcındaki darbe miktarı, (m) a : Dalga yayılma hızı, selerite, (m/sn). V : Su hızı, (m/sn). g : Yerçekimi ivmesi, (m/sn2). L : Terfi hattı uzunluğu, (m).

8. Ho* ve Pmax*'ı Hesapla

Ho* = Ho + 10.00 Pmax* = Pmax + 10.00 dir. Burada; Ho* : Hattın başlangıcında (pompa debisinde), normal işletme

basıncı, (m). Ho : Normal işletme basıncı, (m). 10.00 : Emniyet için ilave edilen basınç, (m). Pmax* : Hattın başlangıcında izin verilebilir maksimum basınç,

(m). Pmax : Boru işletme basıncı, TM’den ilk çıkıştaki borunun

ATÜ’sü, (m). 9. Sürpresyon ve Depresyon Kontrolü Yap

1. H(Ho*-6.00) ve (Ho*+H)>Pmax ise SÜRPRESYON var 13 NUMARALI HESAPLARA GİT

2. H(Ho*-6.00) ve (Ho*+H)<Pmax ise DEPRESYON var 14 NUMARALI HESAPLARA GİT

3. H(Ho*-6.00) ve (Ho*+H)>Pmax ise SÜRPRESYON ve DEPRESYON var 15 NUMARALI HESAPLARA GİT

10. Sürpresyon ve Depresyon Yok ise;

H ile Kontrol Yap 4. Hmax = (Ho + H) Pmax ise SÜRPRESYON var

13 NUMARALI HESAPLARA GİT 5. Hmin = (Ho - H) 0 ise DEPRESYON var

14 NUMARALI HESAPLARA GİT

6

11. Halen Sürpresyon ve Depresyon Yok ise

Ps ve Pd Kabulü Yap

Ps = H Pd = H

Kabulü yapılır ve HESAPLAR BİTİRİLİR.

12. Ho*, Pmax*, Ps ve Pd’yi Hesapla

Ps = Pmax* - Ho* Pd = Ho* - 6.00 dir. Burada; Ho* : Hattın başlangıcında (pompa debisinde), normal işletme

basıncı, (m). Ps : Sürpresyona bağlı oluşan basınç artışı, (m) Pd : Depresyona bağlı oluşan basınç düşüşü, (m) 6.00 : Kavitasyon olmaması için gerekli minimum basınç, (m).

7

13. Sadece Sürpresyon Varsa Pd ve Hava Kazanı Hacmi Hesabı

Ps/Ho* değerini hesapla. 2 = H/Ho* değerini hesapla. Burada; 2 : Parmakyan Abakları için Eğri Numarası. K=0, K=0.3, K=0.5 ve K=0.7 Parmakyan Abakları'nı kullanarak aşağıdaki tabloyu doldur. (BAKINIZ: 16.Parmakyan Abaklarını Kullanma Kılavuzu)

TABLO: 4 PARMAKYAN ABAĞI (K)

OKUNAN

Pd/Ho*

OKUNAN

2Coa/QoL 0.0 0.3 0.5 0.7

Okunan 2Coa/QoL değerlerden en küçüğünü alarak; Co’yu hesapla. Buradaki Qo değeri 35 yıllık debidir (Q35),(m3/sn). Co C’ = ----------------- 1.0 - (Pd/Ho*) C’ = C’ x 1.30 alınmalıdır. C’ Hava Kazanı Hacmi’dir. Okunan en küçük 2Coa/QoL değerlerinin olduğu satırdaki okunan Pd/Ho* değerlerini alarak; Pd = Pd/Ho* x Ho* ile Pd’yi hesapla. Hmax = Ho + Ps Pmax olmalı, kontrol et. Hmin = Ho - Pd 0 olmalı, kontrol et. Hmax = Ho + Ps > Pmax ise SÜRPRESYON HALEN VAR demektir,

aşağıdaki seçeneklerden birini uygula. 1) Borunun malzemesini değiştir, 1 NUMARALI HESAPLARA GİT 2) Borunun atüsünü değiştir, 1 NUMARALI HESAPLARA GİT 3) Borunun çapını değiştir, 1 NUMARALI HESAPLARA GİT 4) Darbe önleyici tedbir al; “Darbe Önleyici Vana Kullan” 5) Darbe önleyici tedbir al; “Hava Kazanı Kullan” 6) Darbe önleyici tedbir al; "Denge Bacası Kullan” 7) Darbe önleyici tedbir al; "Uygun ise Motora Volan Ekle"

8

14. Sadece Depresyon Varsa Ps ve Hava Kazanı Hacmi Hesabı

Pd/Ho* değerini hesapla. 2 = H/Ho* değerini hesapla. Burada; 2 : Parmakyan Abakları için Eğri Numarası. K=0, K=0.3, K=0.5 ve K=0.7 Parmakyan Abakları'nı kullanarak aşağıdaki tabloyu doldur. (BAKINIZ: 16.Parmakyan Abaklarını Kullanma Kılavuzu)


OKUNAN

Ps/Ho*

OKUNAN

2Coa/QoL 0.0 0.3 0.5 0.7

Okunan 2Coa/QoL değerlerden en küçüğünü alarak; Co’yu hesapla. Buradaki Qo değeri 35 yıllık debidir (Q35) ,(m3/sn). Co C’ = ----------------- 1.0 - (Ps/Ho*) C’ = C’ x 1.30 alınmalıdır. C’ Hava Kazanı Hacmi’dir. Okunan en küçük 2Coa/QoL değerlerinin olduğu satırdaki okunan Ps/Ho* değerlerini alarak; Ps = Ps/Ho* x Ho* ile Ps’yi hesapla. Hmax = Ho + Ps Pmax olmalı, kontrol et. Hmin = Ho - Pd 0 olmalı, kontrol et. Hmin = Ho - Pd < 0 ise DEPRESYON HALEN VAR demektir,

aşağıdaki seçeneklerden birini uygula. 1) Borunun malzemesini değiştir, 1 NUMARALI HESAPLARA GİT 2) Borunun ATÜ’sünü değiştir, 1 NUMARALI HESAPLARA GİT 3) Borunun çapını değiştir, 1 NUMARALI HESAPLARA GİT 4) Darbe önleyici tedbir al; “Darbe Önleyici Vana Kullan” 5) Darbe önleyici tedbir al; “Hava Kazanı Kullan” 6) Darbe önleyici tedbir al; "Denge Bacası Kullan” 7) Darbe önleyici tedbir al; "Uygun ise Motora Volan Ekle"

9

15. Hem Sürpresyon Hemde Depresyon Varsa Pd, Ps ve Hava Kazanı Hacmi Hesabı

13 ve 14 NUMARALI HESAPLARA GİT

10

16. Parmakyan Abaklarını Kullanma Kılavuzu

SÜREKLİ çizgiler terfi hattının BAŞLANGIÇ noktası içindir. KESİK çizgiler terfi hattının ORTA noktası içindir.

Ps/Ho* > 0.9 ise ===> 0.9 satırındaki değerler kullanılır. Pd/Ho* > 0.6 ise ===> 0.6 satırındaki değerler kullanılır.

Abakların kullanım şekli aşağıda gösterilmiştir.

11

17. Parmakyan Abağı (K=0)

12

18. Parmakyan Abağı (K=0.3)

13


14


15

21. Sıkça Sorulan Sorular

1) “n” katsayısı bazı kaynaklarda aşağıdaki gibi verilmiştir. (Bakınız: İçmesuyu Proje El Kitabı, M.Emin Bay, İnş.Yük.Müh, Sayfa-99).

TABLO: 2*

Nm (kW)

n

Nm < 20 1.20 20 < Nm < 30 1.15

30 < Nm 1.10

2) Terfi hatlarındaki hızın 0.50 V 2.00 m/sn civarında olması istenir. İstisna olarak hız 0.30 V 3.00 m/sn arasında da seçilebilir. (Bakınız: İçmesuyu Proje El Kitabı, M.Emin Bay, İnş.Yük.Müh, Sayfa-104).

16


05.05.2012

ÖRNEK-1 0. Proje Kriterleri

L = 192.00 m Q35 = 90.00 lt/sn (Pompa: 1 Asil + 1 Yedek) Qp = 90.00 lt/sn iç = 400 mm CTP (12.5 Atü) e = 6.2 mm J = 0.00099629 m/m JxL = 0.19 m/m V = 0.72 m/sn GBK = 4.59 m GB = 1.00 m X = -3.44 m BTK = 0.50 m


Hm = GBK – X + JxL + GB Hm = 4.59 – (-3.44) + 0.19 + 1.00 Hm = 9.22 ===> 11.00 m kabul edilmiştir.


Hm x Qp 11.00 x 90.00 Nm = ---------- = --------------- = 12.77 kW 102 x np 102 x 0.76 Nm = Nm x n = 12.77 x 1.25 = 15.96 ===> 22 kW kabul edilmiştir.


Ho = GBK – BTK + JxL + GB Ho = 4.59 – 0.50 + 0.19 + 1.00 Ho = 5.28 ===> 6.00 m kabul edilmiştir.

17


9,900 9,900 a = ---------------------- = ----------------------------- [48.30 + k(i/e)](1/2) [48.30 + 3.54(400/6.2)](1/2) a = 595.17 m/sn


2 x L 2 x 192.00 T = ------- = ------------ = 0.65 sn a 595.17


V x L 0.72 x 192.00 Tp = 1 + K -------- = 1 + 1.90 --------------- = 5.46 sn g x Ho 9.81 x 6.00 K= 2 – (L/2,000) = 2 – (192.00/2,000) = 1.90


Tp < T ise UZUN HAT’dır ve a x V H = ------- g formülü ile hesaplanır.

Tp > T 5.46 > 0.65 ===> KISA HAT’dır. Tp>2.00 ===> Tp=2.00 alınmıştır. 2 x L x V 2 x 192.00 x 0.72 H = ----------- = ------------------- = 14.09 m g x Tp 9.81 x 2.00

18


Ho* = Ho + 10.00 = 6.00 + 10.00 = 16.00 m Pmax* = Pmax + 10.00 = (12.5 Atü x 10) + 10.00 = 135.00 m

9. Sürpresyon ve Depresyon Kontrolü Yap

1. H(Ho*-6.00) ve (Ho*+H)>Pmax 14.09(16.00-6.00) ve (16.00+14.09)>125.00 14.09(10.00) ve (30.09)>125.00 sağlanamadı SÜRPRESYON yok

2. H(Ho*-6.00) ve (Ho*+H)<Pmax

14.09(16.00-6.00) ve (16.00+14.09)<125.00 14.09(10.00) ve (30.09)<125.00 sağlandı DEPRESYON var 14 NUMARALI HESAPLARA GİT

19

14. Sadece Depresyon Varsa Ps ve Hava Kazanı Hacmi Hesabı

Pd/Ho*= 10.00/16.00 = 0.63 ===> 0.60 alınmıştır 2 = H/Ho* = 14.09 / 16.00 = 0.88 ===> 1 alınmıştır K=0, K=0.3, K=0.5 ve K=0.7 Parmakyan Abağı’ndan;


OKUNAN

Ps/Ho*

OKUNAN

2Coa/QoL 0.0 0.90 2.3 0.3 0.78 2.3 0.5 0.70 2.2 0.7 0.65 2.2

Okunan 2Coa/QoL değerlerden en küçüğünü alarak; 2.2= 2Coa/QoL = 2 x Co x 595.17 / (0.090 x 192.00) Buradan; Co= 0.032 bulunur. Co 0.032 C’ = ----------------- = ------------ = 0.09 m3 1.0 - (Ps/Ho*) 1.0 – 0.65 C’ = C’ x 1.30 = 0.09 x 1.30 = 0.12 m3 < 0.50 m3. Gerekli olan hacim, en küçük hava kazanı hacminden küçük olduğu için hava kazanına gerek yoktur. Ps = Ps/Ho* x Ho* = 0.65 x 16.00 = 10.40 m Hmax = Ho + Ps Pmax olmalı, kontrol et. Hmax = 6.00 + 10.40 = 16.40 125.00 Hmin = Ho - Pd 0 olmalı, kontrol et. Hmin = 6.00 – 10.00 = -4.00 < 0 DEPRESYON HALEN VAR

demektir, aşağıdaki seçeneklerden birini uygula. 1) Borunun malzemesini değiştir, 1 NUMARALI HESAPLARA GİT 2) Borunun ATÜ’sünü değiştir, 1 NUMARALI HESAPLARA GİT 3) Borunun çapını değiştir, 1 NUMARALI HESAPLARA GİT 4) Darbe önleyici tedbir al; “Darbe Önleyici Vana” kullan 5) Darbe önleyici tedbir al; “Hava Kazanı” kullan

20


22.02.2013

ÖRNEK-2 0. Proje Kriterleri

L = 9,685.09 m Q35 = 213.91 lt/sn (Pompa: 1 Asil + 1 Yedek) Qp = 213.91 lt/sn iç = 515.60 mm HDPE (16 Atü) e = 57.20 mm J = 0.0014378 m/m JxL = 13.93 m/m V = 1.02 m/sn GBK = 208.50 m GB = 3.00 m X = 118.26 m BTK = 120.62 m


Hm = GBK – X + JxL + GB Hm = 208.50 – 118.26 + 13.93 + 3.00 Hm = 107.17 ===> 110.00 m kabul edilmiştir.


Hm x Qp 110.00 x 213.91 Nm = ---------- = ----------------- = 295.75 kW 102 x np 102 x 0.78 Nm = Nm x n = 295.75 x 1.10= 325.33 ===> 330 kW kabul edilmiştir.


Ho = GBK – BTK + JxL + GB Ho = 208.50 – 120.62 + 13.93 + 3.00 Ho = 104.81 ===> 105.00 m kabul edilmiştir.

21


9,900 9,900 a = ---------------------- = --------------------------------- [48.30 + k(i/e)](1/2) [48.30 + 377(515.60/57.20)](1/2) a = 168.63 m/sn


2 x L 2 x 9,685.09 T = ------- = -------------- = 114.87 sn a 168.63


V x L 1.02 x 9,685.09 Tp = 1 + K -------- = 1 + (-2.84) ----------------- = -26.24 sn g x Ho 9.81 x 105.00 K= 2 – (L/2,000) = 2 – (9,685.09/2,000) = -2.84


Tp < T -26.24 < 114.87 ===> UZUN HAT’dır. a x V 168.63 x 1.02 H = ------- = --------------- = 17.53 m g 9.81

22


Ho* = Ho + 10.00 = 105.00 + 10.00 = 115.00 m Pmax* = Pmax + 10.00 = (16 Atü x 10) + 10.00 = 170.00 m

9. Sürpresyon ve Depresyon Kontrolü Yap

1. H(Ho*-6.00) ve (Ho*+H)>Pmax ise SÜRPRESYON var 17.53(115.00-6.00) ve (115.00+17.53)>170.00 17.53(109.00) ve (132.53)>170.00 sağlanamadı SÜRPRESYON yok

2. H(Ho*-6.00) ve (Ho*+H)<Pmax ise DEPRESYON var 17.53(115.00-6.00) ve (115.00+17.53)<170.00 17.53(109.00) ve (132.53)<170.00 sağlanamadı DEPRESYON yok

3. H(Ho*-6.00) ve (Ho*+H)>Pmax ise SÜRPRESYON ve DEPRESYON var 17.53(115.00-6.00) ve (115.00+17.53)>170.00 17.53(109.00) ve (132.53)>170.00 sağlanamadı SÜRPRESYON ve DEPRESYON yok

10. Sürpresyon ve Depresyon Yok ise;

H ile Kontrol Yap

4. Hmax = (Ho + H) Pmax ise SÜRPRESYON var Hmax = (115.00 + 17.53) 170.00 Hmax = (132.53) 170.00 sağlanamadı SÜRPRESYON yok

5. Hmin = (Ho - H) 0 ise DEPRESYON var Hmax = (115.00 - 17.53) 0 Hmax = (97.47) 0 sağlanamadı DEPRESYON yok

11. Halen Sürpresyon ve Depresyon Yok ise

Ps ve Pd Kabulü Yap

Ps = H ===> Ps = 17.53 m Pd = H ===> Pd = 17.53 m

Kabulü yapılır ve HESAPLAR BİTİRİLİR.

Documents

Terfi Hesapları Nasıl Yapılır ? 30.041 Terfi Hesapları Nasıl Yapılır ? 30.04.2013 1. Hm, Monometrik Yüksekliği Hesapla Hm = GBK – X + JxL + GB dir. Burada; Hm : Monometrik